Hz. Peygamber (sas) ve iletişim ahlakı

İletişimin Tanımı

Genellikle dil aracılığı ile haberleşme, ilişki kurma sözlü alışveriş, iki yada daha çok kimse arasında bir anlaşma bir yakınlaşma dogmasını sağlayan ve karşılıklı konuşmaya dayalı ilişki, diyalog olarak tanımlanmıştır.

Tabi ki güzel ahlakı tamamlayan ve bize her konuda olduğu gibi iletişimde de örnek olan Hz. Peygamberimizdir.

"Ben güzel ahlakı tamamlamak için gönderildim."

Peki iletişimdeki örneğimiz kim ?

(Ey Muhammed!) Rabbinin yoluna hikmetle, güzel öğütle çağır ve onlarla en güzel şekilde mücadele et!...)

(Nahl, 16/125)

Peygamber efendimizin aile içindeki iletişimi

Hz. Peygamber aile içi iletişimde öncelikle sevgi ve hoşgörü ilkesini esas almıştır. Esleriyle, çocuklarıyla ve akrabalıyla iletişim kurarken sevgi ve hoşgörüye önem vermiştir. Aile içinde kimseyi ayıplamaz, küçük düşürmez. Yanlış davranışları bile güzellikle çözerdi.

Hz. Peygamber aile içi iletişimde önemli olan sevgiyi, sözleriyle ve davranışlarıyla bizzatgöstermiştir. Ve sevgiyi açıkça göstermekten çekinmemiştir.

 "Sizden biri, bir başkasını sevdiğinde bu sevgisinden onu haberdar et sin.« (Ebu Davud 35/ edeb 122)

“En olgun imana sahip mümin huyu en güzel ve ailesine karşı en nazik, lütufkar olanıdır (Nesai, Timizi ve Hakim)

Hz. Peygamber aile içi iletişimde yardımlaşmayı da esas almıştır. O, evlilikteesler arasında önemli olan ilkeleri bizzat uygulamıştır. Ev islerinde eslerine yardım etmiş, eslerinin her türlü sıkıntılarıyla yakından ilgilenmiş, onlara her konuda destek olmuştur.

Hz. Peygamber sıla-i rahimin öneminden bahsetmiş, akrabalarıyla her zaman yakından ilgilenmiş, onlarla olan iletişimini hiçbir zaman koparmamıştır.

’’Rızkının çoğalmasını, ömrünün uzamasını isteyen kimse, akrabasını kollayıp gözetsin’’(Buhari, Edep 12)

"Akrabasının yaptığı iyiliğe aynıyla karşılık veren, onları koruyup gözetmiş sayılmaz. Akrabayı koruyup gözeten adam, kendisiyle ilgiyi kestikleri zaman bile, onlara iyilik etmeye devam edendir." buyurmuşlardır. ( Buhari, Edeb, 15)

Peygamber Efendimiz çocuklarla karşılaştığında büyükler gibi selamverirdi. Onlarla sır paylaşırdı.Çocuklara değer verir en yorgun olduğu zamanlarda bile onları incitmezdi.Bir toplulukta,Daha çok çocuklarla meşgul olur, onlarla konuşurdu. 

"Bir baba çocuğuna güzel ahlâktan daha hayırlı bir şey veremez." buyurmuştur. (Timizi, Birr, 33)

Efendimiz; “Çocuğu olan onunla çocuklaşsın” buyurmuştur.

Peygamberimizin göbeği üzerine akıtan torununualmak isteyen Ebu Leyla binAbdurrahman’a,Peygamber Efendimizşöyle buyurdu:

“Oğlumu bırakın hacetini tamamlayıncaya kadar onu korkutmayın”

Hz. Peygamberimizin iletişim metotlarıHz. Muhammed (sav)'in kendini tanıtması :Ben sadece tebliğciyim, hidayet edip doğru yola ileten Allah'tır."

"Ben muallim olarak gönderildim."

Bedir savaşında bazıları kendi nöbetlerini O'na ikram etmek isteyince onlara: "Ne siz benden daha güçlüsünüz ne deBen, sizin aldığınız sevaptan müstağniyim." demiş ve empatik bir tavırla, insanlarla kendisi arasında eşitlik duygusuna dikkat etmiştir.

Bireyin özelliklerini dikkate alması:

Hz. Muhammed (sav), insan insana diyaloglarında da bireysel farklılıklara dikkat etmiştir.

Örneğin eşinin doğurduğu siyah çocuğun kendisinden olma dığı iddiasıyla reddetmek isteyen bir bedevi ile aralarında şöyle bir diyalog geçmiştir.

"Senin develerin var mı?" "Evet." "O develerin renkleri nasıldır?" "Kırmızıdır." "Bunların içinde beyazı siyaha çalan boz deve var mı?" "Evet, onların içinde boz renkli develer elbette vardır."

"Öyleyse bu boz renklerin nereden geldiğini düşünüyorsun?" "Ya Rasûlallah bu soyunun damarıdır, ona çekmiştir." "Belki bu oğlan da eski bir soy köküne çekmiştir (yani ona benzemiştir).

Muhatabın tecrübesinden de faydalanarak, ikna edici üslupla, âdeta sonucu bedeviye söylettiren bir yöntemle problemi çözmüştür.

" Hz. Muhammed (sav) bedevinin anlayacağı dilden, yaşadığı hayattan bir benzetme ile sevi yesini dikkate alarak konuşmuş,

Toplumun özelliklerini dikkate alması: Hz. Peygamber'in farklı farklı muhatapları olmuştur. O, yerken, içerken, giyinirken yaşadığı bölgenin şartlarına göre hareket etmiştir.

Yine O, konuşurken, hutbe irad ederken, kendisini dinleyen ilk muhataplarının yete neklerini sürekli gözetmiş, örneklerini, muhataplarının yaşadığı ve iyi bildiği bir dünyadan seçmiştir. Hayvanlardan deve, bitkilerden hurma O'nun başlıca örneklerini teşkil etmiştir.

Hz. Muhammed (sav), bütün çağları ve bütün insanlığı kapsayacak mesajlarını iletirken, özellikle ilk mu hataplarının akıl ve düşüncelerine, algı ve kabiliyetlerine göre iletişimde bulunmak gibi, oldukça zor bir sorumluluğun bilinci içinde hareket etmiştir.

Her fırsatta insanlarla iletişim kurmaya çalışması:◦Hz. Peygamber de, çevresindeki

insanlarla canlı bir iletişim içinde ol muş, yanına gelene iyi davranmış, gelmeyenleri de ziyaret ederek mesajını ulaştırmaya gayret etmiştir. Ayrıca, misafirperverlik ve misafire ikramda bulunma, gelmeyene gitme, ilişkiyi kesmeme, hasta ziyaretinde bulunma, cenazelere katılma O'nun günlük işleri ve tavsiyeleri arasındadır.

Yahudilerden Hz. Peygamber'e hizmet eden bir çocuk vardı. Hastalanınca onun ziyaretine gitti. Baş ucuna oturdu ve bu esnada onun Müslüman olmasını arzuladığını bildirdi. Çocuk yanı başındaki babasına bakınca, babası da Hz. Peygamber'e uymasını istedi ve çocuk Müslüman oldu. Genel yaklaşım ve tavsiyesi, "...senin vasıtanla Allah'ın bir tek kişiye hidayet vermesi, senin için kırmızı develere sahip olmaktan daha hayırlıdır." şeklinde olan Hz. Peygamber, bu çocuğun Müslüman olması üzerine sevinç ve memnuniyetini "Onu, benim vesilemle ateşten kurtaran Allah'a hamd olsun." sözleriyle dile getirmiştir.

Empati kurarak karşısındaki kişileri etkilemesi:Allah, Elçisini "And olsun, içi nizden size

öyle bir peygamber geldi ki, sıkıntıya uğramanız O'na ağır gelir; size düşkün, müminlere şefkatli, merhametlidir..Tevbe, 9/128)

şeklinde tanıtmış, kendi sine, "Ben de sizin gibi bir insanım." demesini emrettiği Elçisinin empatik tavrına dikkat çekmiştir. Hz. Peygamber de bir hadisinde inananların, birbir lerini ve hissettikleri duygularını karşılıklı olarak anlamaya çalışmalarını isteyerek: "Nefsim kudretinde olan Allah'a and olsun ki, bir kul kendisi için istediğini komşusu veya kardeşi için istemedikçe tam iman etmiş olamaz." buyurmuştur.( Müslim, l/İman, 7 )(I, 67)

İnsan sevgisini öne çıkarması:Canım kudret elinde olan Allah'a yemin ederim ki, sizler iman etmedikçe cennete giremezsiniz. Birbirinizi sevmedikçe de iman etmiş olmazsınız. Yaptığınız takdirde birbirinizi seveceğiniz bir şey söyleye yim mi? Aranızda selamı yayınız." buyurmuştur.

İnsanları ve onların değer verdiği şeyleri önemsemesi:

"(Onların) Allah'tan başka yalvardıklarına sövmeyin ki, onlar da bilmeyerek sınırı aşıp Allah'a sövmesinler!.." (Kur'an, Enam (6): 108)

Ebu Cehil ’in oğlu İkrime ’nin Müslüman oluşu Hz. Peygamber: "Hoş geldin

süvari yolcu!" diyerek onu güler yüzle karşıladı. Öte yandan çevresindeki arkadaşlarına da , "İkrime aranıza katılı yor, onu gördüğünüzde babası Ebû Cehil'e sövüp hakaret etmeyin, çünkü ölüye yapılan hakaret, hayatta olanı incitir." buyurdu.  (Kettânî, Terâtib, c. 1, s. 271.)

Hediye vererek insanların gönlünü kazanması:Peygamber Efendimiz dostlukları kuvvetlendirme, sevgiyi pekiştirme, gönül kazanma, İslam'a yönlendirme, muhtemel kötülükleri önleme, hizmet ve başarıyı ödüllendirme gibi çeşitli amaçlarla, beşeri bir âdete uyarak çevresindeki insanlara hediye vermiş ve başkalarının hediyelerini de kabul etmiştir. 

Hz. Nuayman el-Ensarî, Hz. Peygamber döneminde oldukça fakir olmakla beraber Hz. Peygamber'e karşı aşırı bir muhabbeti vardı. Medine'ye taze meyve veya süt gelince hemen onlardan alıp Resulullah'a getirerek,"Ey Allah'ın Resulü, bunu senin için satın aldım ve sana hediye ettim." derdi. Birkaç gün sonra malın sahibi Nuayman'dan malının bedelini istediği zaman, o kişiyi Resulullah'a getirip; "Ey Allah'ın Resulü, şu adamcağızın mallarının bedelini versene." derdi. Rasulullah da, "Ey Nuayman, sen onu bize hediye etmedin mi?" diye sorduklarında, Nuayman, "Ya Rasulullah, alırken onun parası yanımda yoktu. Senin de ondan yemeni istiyordum, onun için alıp getirdim." deyince, Rasulullah güler ve satıcıya parasını öderdi.

İlahî mesajı, insan zih ninin işleyiş ve algılayış yeteneğini dikkate alarak, bir anda değil de, zamana yayıp, önce basit ve kolay olandan başlayarak, yani tedricî olarak iletmiştir.

Veda Hutbesinde Hz. Peygamber "Sizden bura da bulunanlar sözlerimi burada bulunmayanlara ulaştırsın. Belki burada bu lunan, kendinden daha anlayışlı ve sözlerimi daha iyi muhafaza edecek biri ne ulaştırır."

"Kendisinden sorulan bir bilgiyi gizleyen ve onu insanlara ulaştırmayan kişiye kıyamet günü ateşten gem vurulur." buyurmuştur.

İyiliği tercih etmesi, intikam alma yoluna gitmemesiOlumsuz tepkilere karşı sabır ve tahammül göstermesiBazen sosyo-psikolojik bir baskı, bazen de uyarı, azarlama ve müdahale etme yoluna gitmesiİnsanların akıl ve duygularına hitap etmesi

Latife ile öğretmesi, ve yaşlılarla iletişimi

Bir gün yaşlı bir kadın Peygamberimize gelerek: "Ya Rasulullah ! Cennete girmem için bana dua eder misiniz?" dedi. Peygamber (s.a.v) Efendimiz: "Sen bilmiyor musun, ihtiyarlar cennete giremez. deyince, kadın üzüntüsünden ağlamaklı hale geldi. Hz. Peygamber: (gülerek) "üzülme, sen yaşlı olarak değil bir genç kız olarak cennete gireceksin" der. (Buhari)

İletişim İnsanî Bir Haktır

“Müslüman’ın Müslüman’da altı hakkı vardır. Bunlar, karşılaşınca selâmlaşmak, hapşırdığı zaman afiyet ve iyi dilekte bulunmak, çağırdığında davetine katılmak, tavsiye isterse öğüt vermek, hasta olunca ziyaret etmek, ölünce cenazesine gitmek.” (Müslim, Selâm, 6; Ahmed, Müsned, II, 68)

Hz. Muhammed (sallallâhu aleyhi ve sellem), iletişim sürecinin kesilmesini hoş görmemiş; her ne sebeple olursa olsun, kesilen karşılıklı diyalog ve ilişkilerin yeniden devam ettirilmesi gereğini vurgulayarak; “Müslüman’ın din kardeşine üç günden fazla dargın durması helâl olmaz.” (Müslim, Birr, 23; Ahmed, Müsned, I, 176) buyurmuştur. 

“Sen, affedici ol, iyiliği emret ve kendini bilmezlere aldırma.” (A’râf, 199) mealindeki âyetleri de, iletişim sürecine verilmesi gereken ilgi ve önemi vurgular.  

Ayrıca Hz. Muhammed (sallallâhu aleyhi ve sellem) de, “Kim bir kötülük görürse onu eliyle değiştirsin. Şayet eliyle değiştirmeye gücü yetmezse, diliyle değiştirsin. Buna da güç yetiremeyen, kalbiyle karşı çıksın.” (Müslim, İman, 78; Tirmizî, Fiten, 11) sözüyle, olumsuz davranışlar karşısında bile, derecesine göre gösterilmesi gereken iletişim aşamalarına işaret etmiştir.

O, sözlerini öğrenip gereğini yerine getirene ve sözlerini başkalarına iletene “Allah (cc) yüzünü ak etsin.” (İbn Mâce, Mukaddime, 18) diye dua eder.

“Allah’ın rahmetiyle Sen onlara karşı yumuşak davrandın. Eğer kaba ve katı kalpli olsaydın, şüphesiz etrafından dağılır giderlerdi” buyurulmaktadır. ( Al-i İmran, 3/159)

KAYNAKhttp://www.yeniumit.com.tr Yrd. Doç. Dr. Yusuf Macit(Hz Muhammed’in Bazı İletişim İlkeleri) http://www.sonpeygamber.infoHZ. PEYGAMBER VE AİLE İÇİ İLETİSİMNihal DİRİCAN yüksek lisans tezi

http://www.kunfeyekun.org/forum/peygamber-efendimiz-s-a-v-in-hayati/peygamber-efendimizin-aile-ici-iliskiler-ilgili-ogutleri-29619/#ixzz2QQAEuydk

http://www.usveihasene.com/ic_peygmbrmzn_ahlaki_faziletleri.htm

HAZIRLAYAN: NESRİN ÇAKIRERENLER MÜFTÜLÜĞÜ AKŞEMSETTİN KURAN KURSU ÖĞRETİCİSİ