ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘITRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN

NGUYỄN QUANG HÙNG

NIỀM TIN CHÍNH TRỊ CỦA SINH VIÊN VIỆT NAM HIỆN NAY

Chuyên ngành: Chính trị học

Mã số: 62 31 20 01

TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ CHÍNH TRỊ HỌC

Hà Nội – 2016

Công trình khoa học được hoàn thành tại:Trường Đại học Khoa học Xã hội & Nhân văn

Đại học Quốc gia Hà Nội

Người hướng dẫn khoa học:

PGS.TS Nguyễn Văn Vĩnh

Giới thiệu 1……………………………………………

Giới thiệu 2……………………………………………

Luận án sẽ được bảo vệ trước Hội đồng chấm Luận án cấp cơ sở họp tại Trường Đại học Khoa học Xã hội & Nhân văn.

Vào hồi:…..giờ, ngày…..tháng…..năm 2016

Có thể tìm hiểu luận án tại:

- Thư viện Quốc gia Việt Nam- Trung tâm Thông tin - Thư viện, Đại học Quốc gia Hà Nội

1

MỞ ĐẦU1. Lý do chọn đề tàiNiềm tin thuộc phạm trù đời sống tinh thần, có vai trò quan trọng trong

đời sống tinh thần xã hội và tác động mạnh mẽ đến hoạt động của con người, nó là động lực thúc đẩy sự phát triển và tiến bộ xã hội. Niềm tin tồn tại dưới nhiều hình thức hoạt động tinh thần của con người, phản ánh hiện thực cuộc sống sinh tồn của con người và loài người. Không có niềm tin, con người sẽ rơi vào trạng thái sống và hoạt động không có định hướng, bi quan, dao động, không phát huy được khả năng chủ động sáng tạo của mình.

Giới sinh viên là một nhóm nhân khẩu - xã hội đặc thù, hình thành và phát triển trong một giai đọan chuyển tiếp cực kỳ quan trọng của quá trình xã hội hóa thanh niên. Đây là nhóm tri thức trẻ đầy tiềm năng và triển vọng trong công cuộc đổi mới và xây dựng đất nước. Trong điều kiện kinh tế thị trường, mở cửa, giao lưu quốc tế, rất nhiều ảnh hưởng cả tích cực và tiêu cực hàng ngày hàng giờ tác động đến sinh viên - một lớp người rất nhạy cảm với cái mới. Đại bộ phận sinh viên đã năng động sáng tạo tiếp nhận cái mới tích cực, có bản lĩnh chính trị vững vàng, lòng yêu nước nồng nàn, ý thức tự tôn dân tộc, có đạo đức, có lối sống, nếp sống cao đẹp, có hoài bão, có sức “đề kháng” trước các âm mưu thủ đoạn của các thế lực thù địch, trước tiêu cực và tệ nạn xã hội, đã góp phần đáng kể vào công cuộc đổi mới đất nước. Tuy nhiên, trong những năm qua, do tác động mạnh mẽ của tình hình thế giới và trong nước, đặc biệt là mặt trái của nền kinh tế thị trường và hội nhập quốc tế, một bộ phận sinh viên tỏ ra dao động, mất phương hướng phấn đấu, xa rời lý tưởng cao đẹp, suy giảm tình cảm cách mạng do niềm tin chính trị của họ bị giảm sút. Một số sinh viên ít quan tâm đến tình hình chính trị, truyền thống cách mạng, giảm sút niềm tin vào thắng lợi của CNXH, thiếu niềm tin đối với Đảng, với chế độ XHCN; chạy theo lợi ích cá nhân, không quan tâm đến lợi ích tập thể, thiếu tinh thần trách nhiệm trong xây dựng tổ chức, trong tham gia các hoạt động tình nguyện vì cộng đồng… Từ đó dẫn đến mơ hồ, lệch lạc trong tư tưởng, lối sống, bị lôi kéo, mua chuộc, vi phạm pháp luật Nhà nước, ảnh hưởng đến truyền thống tốt đẹp của tuổi trẻ Việ Nam,

2

phẩm chất đạo đức của người sinh viên dưới mái trường XHCN; không ít sinh viên còn mang tính thụ động, ít sáng tạo, có lối sống thực dụng, ích kỷ, vì tiền, suy thoái về tư tưởng, chính trị, đạo đức, thiếu trách nhiệm với bản thân, gia đình và xã hội, sống khép mình ít chú ý đến tập thể, nhận thức về xã hội và chính trị hạn chế, mơ hồ về lý tưởng cách mạng, không có ý chí phấn đấu, sống ỷ lại, trông chờ vào sự may mắn…trong đời sống hằng ngày, coi thường giá trị nhân văn, kỷ cương đạo lý, mắc nhiều tệ nạn như: cờ bạc, lô đề, mê tín dị đoan, ma túy… Những tồn tại đó, không chỉ ảnh hưởng lớn tới việc thực hiện mục tiêu, yêu cầu giáo dục đào tạo chất lượng nguồn nhân lực cho nước nhà mà còn là cơ hội để các thế lực thù địch lợi dụng lôi kéo, kích động sinh viên chống phá Đảng, Nhà nước ta, ảnh hưởng trực tiếp đến quá trình phát triển kinh tế - xã hội và hình ảnh người sinh viên Việt Nam trong thời đại mới.

Qua 30 năm đổi mới, dưới sự lãnh đạo của Đảng cộng sản Việt Nam, cách mạng nước ta đã giành được những thành tựu quan trọng và có ý nghĩa lịch sử, từng bước đưa đất nước ta quá độ lên chủ nghĩa xã hội. Tuy vậy, chúng ta cũng phải đối mặt với những thách thức, nguy cơ, nhất là những nguy cơ do chủ quan của chúng ta gây ra như: Các tệ nạn xã hội; tệ quan liêu, tham nhũng và sự thoái hoá về phẩm chất đạo đức của một số cán bộ, đảng viên… Để vượt qua được thách thức, nắm bắt được thời cơ, phát huy được sức mạnh đại đoàn kết của cả cộng đồng dân tộc nhằm thực hiện thắng lợi sự nghiệp đổi mới, chúng ta cần phải không ngừng xây dựng và củng cố niềm tin chính trị cho nhân dân nói chung, thế hệ trẻ nói riêng đặc biệt là giới sinh viên vào mục tiêu cách mạng, vào lý tưởng cộng sản chủ nghĩa, vào sự lãnh đạo của Đảng.

Với ý nghĩa đó, việc nghiên cứu“Niềm tin chính trị của sinh viên Việt Nam hiện nay” trong khuôn khổ của luận án tiến sĩ chính trị học, là việc làm có ý nghĩa thiết thực cả về mặt lý luận lẫn thực tiễn. Vì vậy, tác giả chọn vấn đề này làm đề tài luận án tiến sĩ chính trị học của mình nhằm đề xuất phương hướng, giải pháp góp phần củng cố và nâng cao niềm tin chính trị cho sinh viên Việt Nam hiện nay.

2. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu

3

2.1 Mục đích nghiên cưu.- Luận giải và làm rõ cơ sở lý luận và thực trạng của niềm tin chính trị

của sinh viên Việt Nam hiện nay, từ đó đề xuất phương hướng và các số giải pháp nhằm củng cố và nâng cao niềm tin chính trị của sinh viên Việt Nam hiện nay.

2.2 Nhiệm vụ nghiên cưu.- Xây dựng khung lý thuyết của đề tài bao gồm các khái niệm, cơ chế hình

thành, cấu trúc, đặc điểm và chức năng niềm tin chính trị của sinh viên Việt Nam.- Phân tích thực trạng niềm tin chính trị của sinh viên Việt Nam trong

thời kỳ đổi mới; làm sáng tỏ các nhân tố tác động đến niềm tin chính trị của sinh viên, những vấn đề đặt ra và xu hướng biến đổi về niềm tin chính trị của sinh viên nước ta hiện nay.

- Đề xuất phương hướng và các giải pháp chủ yếu có tính khả thi nhằm nhằm củng cố và nâng cao niềm tin chính trị của sinh viên Việt Nam hiện nay.

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu3.1. Đối tượng nghiên cưu: Luận án tập trung nghiên cứu về lý luận và

thực trạng niềm tin chính trị của sinh viên ở nước ta thời kỳ đổi mới.3.2. Phạm vi nghiên cưu: Phạm vi không gian và lĩnh vực khảo sát: Tác giả nghiên cứu thông

qua công cụ khảo sát bảng hỏi tại 09 trường Cao đăng, Đại học của một số lĩnh vực ngành nghề trên toàn quốc về niềm tin chính trị của sinh viên hiện nay. Do tác giả chưa có điều kiện đi sâu tìm hiểu đội ngũ sinh viên đang du học nước ngoài sẽ không được đề cập đến trong luận án này.

Phạm vi thời gian nghiên cưu luận án: Nghiên cứu từ năm 1986 đến nay (thời kỳ đổi mới).

4. Phương pháp tiếp cận và phương pháp nghiên cứu luận án4.1. Phương pháp tiếp cận.- Đây là đề tài có mã ngành chính trị học nên hướng tiếp cận khoa học

chính trị được coi là hướng chính của luận án này. Ngoài ra, tác giả cũng sử dụng hướng tiếp cận liên ngành, xem xét đối tượng từ góc độ của triết học, sử

4

học, văn hóa học, giáo dục học, xã hội học, tâm lý học… nhằm đạt được nhiều thông tin chuyên sâu và đa chiều hơn về vấn đề nghiên cứu.

- Luận án được thực hiện trên cơ sở lí luận, phương pháp luận của chủ nghĩa Mác - Lênin (chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử), tư tưởng Hồ Chí Minh và các quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam về chính trị, văn hoá chính trị, con người chính trị, về công tác sinh viên.

4.2. Phương pháp nghiên cưu. - Dựa trên các dữ liệu văn bản, dữ liệu phỏng vấn, dữ liệu nghe nhìn đã

thu thập được, tác giả sử dụng các phương pháp nghiên cứu chủ yếu của chính trị học như: lôgíc với lịch sử, đi từ trừu tượng đến cụ thể, phân tích với tổng hợp, diễn giải với qui nạp, phương pháp tổng kết kinh nghiệm, điều tra xã hội học… Gắn lý luận với thực tiễn. Phương pháp định tính (chọn mẫu, mô tả, diễn giải, nghiên cứu trường hợp điển hình…), phương pháp định lượng (thống kê, đo lường, lượng hóa, …). Các phương pháp trên có thể được sử dụng riêng biệt hoặc kết hợp với nhau để phù hợp với yêu cầu của từng nội dung trong luận án.

- Luận án tiến hành tổ chức khảo sát một số trường đại học, cao đăng trên địa bàn thành phố thuộc các tỉnh đại diện các vùng miền, trong đó, miền Bắc là 4 trường, miền Trung - Tây nguyên 1 trường và miền Nam 2 trường. Tổng số sinh viên được lựa chọn khảo sát là 804 người, hiện đang học tập ở 07 trường đại học, cao đăng đại diện cho 4 nhóm ngành sau: khoa học tự nhiên, công nghệ kỹ thuật, khoa học xã hội và nhân văn; văn hóa nghệ thuật, đồng thời làm rõ những đặc điểm nhân khẩu của đối tượng khảo sát. Đề tài tập trung phân tích những biểu hiện của niềm tin chính trị của sinh viên trong cấu trúc hoạt động tinh thần của sinh viên như: suy nghĩ và quan niệm về niềm tin chính trị của sinh viên hiện nay; ý nghĩa của niềm tin chính trị đối với cuộc sống; những sai lệch về niềm tin phi chính trị và hậu quả đối với cuộc sống…. Đề tài phân tích niềm tin chính trị của sinh viên trong lối sống và hoạt động thực tiễn thể hiện ở nhận thức, cảm xúc, tính cảm, sự tự tin vào bản thân; trong mối quan hệ ứng xử với mọi người; trong hoạt động học tập, lao động và sinh hoạt, trong đời sống

5

sinh hoạt chính trị, tư tưởng hệ giá trị của đời sống xã hội; quan điểm về chính trị, về sự lãnh đạo của Đảng, về công cuộc đổi mới đất nước,v.v…

Trên cơ sở phân tích số liệu khảo sát, đề tài khái quát vai trò của các nhân tố tác động đến niềm tin chính trị của sinh viên như: bối cảnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa và phát triển kinh tế thị trường: cá nhân, gia đình, nhà trường và đoàn thể, bạn bè và các phương tiện truyền thông đại chúng, v.v… Từ đó đưa ra những giải pháp có ý nghĩa nhằm định hướng, củng cố và nâng cao niềm tin chính trị cho sinh viên.

Luận văn được thực hiện trên cơ sở lý luận, phương pháp luận của chủ nghĩa Mác - Lênin (chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử), tư tưởng Hồ Chí Minh và các quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam về chính trị, văn hoá chính trị, con người chính trị, các chính sách của Nhà nước về công tác sinh viên.

5. Đóng góp của luận án5.1. Đong gop vê lý luận: Xây dựng và áp dụng một khung lý thuyết

tương đối hoàn chỉnh về niềm tin chính trị với tư cách là một nhân tố cấu thành của văn hoá chính trị để luận giải và làm rõ niềm tin chính trị của sinh viên hiện nay trong sự nghiệp đổi mới và phát triển đất nước; Trên nền tảng đó, cung cấp một cách tiếp cận mới trong việc tìm hiểu, nghiên cứu niềm tin chính trị của sinh viê Việt Nam nói riêng, niềm tin chính trị nói chung.

5.2. Đong gop vê thưc tiên: Phân tích, đánh giá một cách chân thực về thực trạng niềm tin chính trị của sinh viên ở nước ta thời kỳ đổi mới trong khoảng thời gian từ 1986 đến nay. Đồng thời rút ra những mặt mạnh - yếu và nguyên nhân của nó làm cơ sở cho việc đề xuất một số giải pháp chủ yếu nhằm củng cố và nâng cao niềm tin chính trị của sinh viên Việt Nam hiện nay.

6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận ánKết quả nghiên cứu của luận án góp phần làm rõ một số vấn đề lý luận

và thực tiễn về niềm tin chính trị của sinh viên Việt Nam hiện nay nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội ở nước ta trong giai đoạn mới. Bên cạnh đó luận án còn có thể dùng làm tài liệu nghiên cứu học tập những vấn đề liên quan

6

đến chính trị học, nâng cao nhận thức xã hội về chính trị, văn hoá chính trị và công tác giáo dục sinh viên.

7. Kết cấu của luận ánNgoài phần Mở đầu, Kết luận, Danh mục tham khảo và Phụ lục, nội

dung luận án được kết cấu thành 4 chương, 16 tiết.Chương 1

TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨULIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI

1.1. Các công trình nghiên cứu về vấn đề niềm tin và niềm tin chính trị

Từ thời Cổ đại, trước Socrate, các triết gia Hy Lạp hầu như chỉ chuyên nghiên cứu về những vấn đề tự nhiên, nguồn gốc của vạn vật vũ trụ mà quan tâm chưa nhiều đến cuộc sống xã hội loài người cũng như những vấn đề về chính trị xã hội. Từ Socrate trở về sau, nền triết học Hy Lạp mới thực sự nghiên cứu về loài người trong đó có những vấn đề về chính trị xã hội. Bắt đầu từ ông, đề tài con người trở thành một trong những chủ đề trong tâm của triết học phương Tây.

Tuy không chuyên bàn về vấn đề niềm tin nhưng học thuyết của Mác là học thuyết xã hội nên con người được coi là vấn đề trung tâm trong nghiên cứu của Mác. Tư tưởng của Mác về con người được bàn đến một cách đầy đủ với tư cách là một nhân cách là con người có ý thưc. Trong Bản thảo Kinh tế - Triết học năm 1844, Mác cho rằng con người với tư cách là nhân cách là một chỉnh thể. Mác xem xét con người không phải là một chức năng riêng rẽ mà phải xét nó trong một chỉnh thể với tư cách là một nhân cách; Trong tác phẩm Biện chưng của tư nhiên, Ph.Ăngghen đã cho rằng con người sẽ không có chỗ dựa nếu không có niềm tin khoa học, nhằm cởi trói cho khoa học phát triển khắc phục mặt tiêu cực của niềm tin tôn giáo; Trong bài Tri thưc khoa học và tôn giáo trước thêm thế kỷ XXI, (tác giả: Lep Nicôlaevich Mitơrôkhin), cho rằng, khoa học và công nghệ thế giới phát triển mạnh mẽ, trình độ dân trí nâng lên, cuộc sống của con người được cải thiện, nhiều vấn đề của chính con người,

7

của vũ trụ đang được khoa học tập trung nghiên cứu, lý giải và đang hé mở nhiều lời giải đáp có tính thuyết phục cho niềm tin khoa học; Trong tác phẩm Tốc độ của niêm tin, hai tác giả Stephen M.R. Covey, Rebbecca R. Merrill đã nghiên cứu sâu vấn đề niềm tin đến tận cội nguồn của nó và đưa ra nhiều giải pháp để xây dựng niềm tin lâu dài trong các mối quan hệ cá nhân và công việc nhằm đạt được sự thành công và thịnh vượng bền vững trong mọi mặt của cuộc sống…

Bàn về niềm tin chính trị, trong bài Mấy suy nghĩ vê sưc mạnh của niêm tin chính trị trong Di chúc của Chủ tịch Hồ Chí Minh, tác giả Trần Trọng Quế cho rằng niềm tin chính trị là một yếu tố quan trọng trong hoạt động chính trị. Niềm tin chính trị được hình thành và củng cố trên cơ sở tri thức khoa học. Nhận thức khoa học càng sâu sắc thì niềm tin chính trị càng vững chắc, từ đó biến thành tình cảm, đạo đức và lý tưởng chính trị, rồi tiếp tục chuyển thành hành động chính trị trong thực tiễn để đạt tới mục đích chính trị; trong bài Lòng tin của dân - thước đo uy tín và sưc mạnh của Đảng. Theo tác giả, chính nhờ có lòng tin cách mạng đó mà Đảng ta trở nên vĩ đại, dẫn dắt cách mạng Việt Nam giành hết thắng lợi này đến thắng lợi khác; Trong cuốn sách Niêm tin và xây dưng niêm tin khoa học. Đây là một công trình nghiên cứu có nhiều đóng góp về mặt khoa học, chất lượng. Với cách tiếp cận dưới góc độ triết học, tác giả đã phân tích, làm rõ niềm tin khoa học, niềm tin tôn giáo, niềm tin đúng đắn, niềm tin sai lầm và vị trí, vai trò, tác động của chúng trong đời sống xã hội.

Từ các tài liệu nghiên cứu cho thấy các tác giả trong và ngoài nước tuy không chuyên bàn về vấn đề niềm tin nhưng vấn đề niềm tin đã được đề cập và đánh giá vai trò, sự tác động mạnh mẽ của niềm tin tới hoạt động con người, đặc biệt là niềm tin khoa học có thể tạo ra động lực thúc đẩy tiến bộ xã hội và là một trong những nội dung cơ bản để có phong trào cách mạng.

1.2. Các công trình nghiên cứu về sinh viên và sinh viên Việt Nam.Trên cơ sở kế thừa và phát triển những tư tưởng của C.Mác và Ph.

Ăngghen về vai trò của thanh niên, V.I.Lênin đã tập trung nghiên cứu thanh

8

niên sinh viên như một bộ phận hợp thành trực tiếp của tầng lớp trí thức - tầng lớp mang đặc trưng của nhiều giai cấp. Những tư tưởng của V.I. Lê-nin về giáo dục đạo đức cho thanh niên đã tạo nên một lực lượng thế hệ trẻ hùng hậu và là cánh tay phải đắc lực của đảng Cộng sản.

Chủ tịch Hồ Chí Minh, trong suốt cuộc đời hoạt động cách mạng của mình đã rất chú ý đến thế hệ trẻ và đề cao vai trò của thế hệ trẻ. Người cho rằng: "Thanh niên là một bộ phận quan trọng của dân tộc" ," “Thanh niên là người chủ tương lai của nước nhà. Theo Người, thanh niên, sinh viên là lực lượng đông đảo, có tri thức, có sức khoẻ, có khả năng tiếp thu khoa học công nghệ tiên tiến một cách nhanh chóng sẽ là lực lượng xung kích trong đấu tranh cách mạng, đi đầu trong công cuộc đấu tranh chống nghèo nàn, lạc hậu, hăng hái xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Trên nhiều góc độ tiếp cận và nghiên cứu sâu sắc về tư tưởng Hồ Chí Minh với thế hệ trẻ Việt Nam, nhiều học giả đã phân tích, đánh giá ở nhiều góc độ một cách sâu sắc và khá đầy đủ, có thể kể đến một số công trình nghiên cứu như: Chủ tịch Hồ Chí Minh với thế hệ trẻ Việt Nam của GS.TS Nguyễn Duy Quý, in trong Hồ Chí Minh anh hùng giải phóng dân tộc, danh nhân văn hoá, Nxb Khoa học Xã hội, Hà Nội, 1990; Tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục thanh niên của PGS.TS Lê Văn Tích và TS. Nguyễn Minh Đức in trong Tạp chí Lịch sử Đảng số 3-1999; Tư tưởng Hồ Chí Minh về bồi dưỡng thế hệ cách mạng cho đời sau của Vũ Trọng Kim, in trong Tư tưởng Hồ Chí Minh và cách mạng Việt Nam.v.v..

Trong bài Để thanh niên sống co lý tưởng cách mạng, Theo Tiên phong Online, thứ 3, số ra ngày 25-3-2008. Với con số khảo sát của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh năm 2006 và một số ý kiến của các nhà khoa học đánh giá nhằm giáo dục lý tưởng cho thanh niên từ những bài học, tấm gương giản dị nhất...

Trong công trình nghiên cứu về Một số nét tâm lý đặc trưng vê định hướng giá trị của thanh niên hiện nay. Từ kết quả nghiên cứu trên 1700 đối tượng thanh niên thuộc ba khu vực Bắc, Trung, Nam Việt Nam, tác giả nêu 3 vấn đề: 1.Giá trị trong cuộc sống hàng ngày: 2. Giá trị xã hội ; 3.Giá trị đối

9

với cuộc sống; Trong công trình nghiên cứu về Định hướng giá trị của thanh niên sinh viên hiện nay, tác giả đã tập trung phân tích sự biến đổi thang giá trị đạo đức trong xã hội ta nói chung những năm gần đây dưới tác động của điều kiện kinh tế thị trường, nhất là xu thế hội nhập và toàn cầu hoá, …

Xác định rõ tầm quan trọng của thanh niên trên các lĩnh vực của đời sống xã hội, bước vào thời kỳ đổi mới, Đảng, Nhà nước đã có nhiều chủ trương, chính sách, chiến lược phát triển, giáo dục, rèn luyện thanh niên toàn diện, tạo môi trường thuận lợi để họ được học tập, làm việc, cống hiến và hưởng thụ…

1.3. Các công trình nghiên cứu về niềm tin chính trị của sinh viên. Ở nước ta, cho đến nay, chưa có một công trình khoa học chuyên khảo nào nghiên cứu trực tiếp đến đề tài niềm tin chính trị của sinh viên Việt Nam. Trong các bài viết, đề tài, công trình nghiên cứu đã được công bố, có thể tìm hiểu niềm tin chính trị qua các công trình nghiên cứu tiểu biểu sau:

Xây dưng niêm tin cộng sản của thanh niên hiện nay, tác giả Hoàng Chí Bảo; Gop phần nâng cao niêm tin chính trị cho học sinh - sinh viên trường Cao đẳng Thương Mại, tác giả Hồ Công Huân; Bồi dưỡng niêm tin xã hội chủ nghĩa cho thanh niên, tác giả Nguyễn Văn Vinh; Thanh niên và niêm tin thế hệ, tác giả Phạm Hồng Tung…

1.4. Những vấn đề đặt ra cần tiếp tục nghiên cứu của luận ánTrên cơ sở tiến hành tìm hiểu các công trình nghiên cứu đã được công bố

và các bước tổng quan mức độ thành công, hạn chế của các công trình nghiên cứu có liên quan, chúng tôi đã thu nhận được những gợi mở khoa học ở các giác độ và cấp độ khác nhau về định hướng nghiên cứu đề tài. Theo đó, đề tài của chúng tôi sẽ kế thừa các nội dung khoa học như sau:

1. Những quan điểm của các tác giả về khái niệm, vai trò, vị trí của niềm tin nói chung, niềm tin chính trị của thanh niên, sinh viên nói riêng cũng như các bài học kinh nghiệm, phương hướng và giải pháp để xây dựng và củng cố và tăng cường niềm tin chính trị của sinh viên Việt Nam trong sự nghiệp xây dựng và phát triển đất nước.

10

2. Coi trọng giáo dục chính trị, lòng yêu nước, truyền thống cách mạng và bản sắc văn hóa dân tộc cho thanh niên sinh viên, bồi dưỡng, nâng cao nhận thức cho thanh niên sinh viên hiểu rõ tình hình đất nước để nâng cao trách nhiệm với đất nước, với cộng đồng xã hội và gia đình.

3. Những vấn đề lý luận về thế giới quan, nhân sinh quan, về nhân cách, về giáo dục đạo đức cách mạng, lý tưởng XHCN...; Vấn đề giáo dục thanh niên sinh viên được tiếp cận với tư cách là hệ các giá trị xã hội, vì mục tiêu độc lập dân tộc và CNXH, vì dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh.

4. Những phân tích khoa học, khách quan về niềm tin chính trị của quần chúng nhân dân trong đấu tranh, bảo vệ và xây dựng đất nước. Khăng định sức mạnh của quần chúng nhân dân khi có niềm tin sâu sắc vào sự lãnh đạo của Đảng vào sự nghiệp đổi mới đất nước trong 30 năm qua.

5. Coi trọng việc xây dựng và nâng cao văn hoá chính trị và coi như là một nội dung quan trọng trong các vấn đề của đời sống chính trị - xã hội. Đưa ra và giải quyết các khía cạnh khác nhau về vấn đề văn hoá.

6. Những khảo cứu về thực trạng sinh viên Việt Nam thời kỳ đổi mới thông qua các giác độ về giá trị, lối sống; nhận thức chính trị; đạo đức, lý tưởng cách mạng.v.v.. và những vấn đề đặt ra nhằm dự báo xu hướng phát triển của sinh viên trong tương lai.

Từ các tổng hợp và phân tích trên cho thấy khoảng trống trong các công trình nghiên cứu tập trung ở sự khuyết thiếu một công trình có tính hệ thống và chuyên sâu về niềm tin chính trị của sinh viên Việt Nam hiện nay. Với tư cách không chỉ là một trong những yếu tố tinh thần to lớn, tạo nên động lực cho sự tiến bộ xã hội, nhất là trong giai đoạn đổi mới đất nước hiện nay mà còn đòi hỏi với tư cách là một nội dung, một đối tượng mà chính trị học có trách nhiệm giải quyết, luận án này nhằm làm rõ một số vấn đề lý luận và thực tiễn về niềm tin chính trị của sinh viên Việt Nam hiện nay và luận giải cơ sở khoa học của những đánh giá, nhận định của Đảng ta về niềm tin chính trị của sinh viên nước ta trong giai đoạn hiện nay; mặt khác đánh giá thực trạng niềm tin chính trị của sinh viên Việt Nam, bước đầu đề xuất những phương hướng và giải

11

pháp chủ yếu góp phần vào việc xây dựng và củng cố, nâng cao niềm tin chính trị của sinh viên Việt Nam trong giai đoạn hiện nay.

Chương 2 NIỀM TIN CHÍNH TRỊ CỦA SINH VIÊN - KHÁI NIỆM,

CƠ CHẾ HÌNH THÀNH, CẤU TRÚC, ĐẶC ĐIỂM VÀ CHỨC NĂNG2.1. Khái niệm niềm tin chính trị của sinh viên2.1.1 Khái niệm niêm tin. “Niềm tin, là sự định hướng giá trị được xác

định vững chắc trong sự hòa quyện gữa nhận thức, tình cảm, ý chí của con người và chi phối, thúc đẩy chủ thể hành động phù hợp với những định hướng, giá trị đã được xác định, luôn hướng con người tìm đến các giá trị chân - thiện - mỹ để tạo dựng nhân cách con người. Niềm tin là sự thừa nhận tính chân lý về hiện tượng, sự vật, quá trình mà không cần chứng minh. Niềm tin được hình thành trên kinh nghiệm thực tiễn, tri thức khoa học, lập trường triết học duy vật biện chứng và tình cảm tích cực được gọi là niềm tin khoa học ( phi tôn giáo), hoàn toàn đối lập với niềm tin các tín điều tôn giáo. Niềm tin khoa học trở thành động lực tinh thần mạnh mẽ thúc đẩy tính tích cực thực tiễn của con người, góp phần xây dựng xã hội phát triển”.

2.1.2. Khái niệm chính trị. “Chính trị (Politics) là toàn bộ những hoạt động có liên quan đến những quan hệ giữa các giai cấp, giữa các dân tộc và tầng lớp xã hội, mà cốt lõi của nó là vấn đề giành chính quyền, duy trì và sử dụng quyền lực của Nhà nước, sự xác định hình thức tổ chức, nhiệm vụ nội dung hoạt động của Nhà nước. Bất kỳ vấn đề chính trị nào cũng liên quan đến quyền lợi và quyền lực của giai cấp, Nhà nước, nhân dân và ngược lại”.

2.1.3. Khái niệm niêm tin chính trị “Niềm tin chính trị là sự định hướng giá trị được xác định vững chắc trong

tư tưởng, nhận thức và chi phối hành động của cá nhân trong cuộc sống vì sự phát triển và tiến bộ con người, luôn hướng con người tìm đến các giá trị chân - thiện - mỹ để tạo dựng nhân cách. Niềm tin chính trị được hình thành trên kinh nghiệm thực tiễn, tri thức khoa học chính trị, lập trường triết học duy vật biện chứng và trong mối quan hệ xã hội. Niềm tin chính trị tạo động lực tinh

12

thần mạnh mẽ thúc đẩy tính tích cực thực tiễn của con người, góp phần xây dựng xã hội phát triển”.

2.1.4. Khái niệm sinh viên Việt Nam 2.1.4.1. Đăc điểm sinh viên Việt Nam- Tâm sinh lý lưa tuổi: Sinh viên hay còn gọi là "thanh niên sinh viên", là

thuật ngữ dùng để chỉ những người đang học tập tại các trường Đại học và Cao đăng. Độ tuổi trung bình từ 18 đến 25.

- Sinh viên - tầng lớp xã hội đăc thù: Nói sinh viên là một tầng lớp xã hội đặc thù, bởi đây là một bộ phận tương lai của tầng lớp trí thức, là những người có vị trí chuyển tiếp chuẩn bị cho một đội ngũ trí thức có trình độ cao trong xã hội. Là những người trẻ tuổi có sức khoẻ, có học thức, năng động, sáng tạo, nhạy bén với cái mới, có ý chí vươn lên trong học tập, cuộc sống, là chủ nhân tương lai của đất nước nên sinh viên được cả xã hội quan tâm chăm sóc.

2.1.4.2. Vị trí, vai trò của sinh viên Việt Nam hiện nay. Đảng ta khăng định: Vấn đề thanh niên phải đặt ở vị trí trung tâm trong chiến lược phát huy nhân tố và nguồn lực con người… Sự nghiệp đổi mới có thành công hay không, đất nước bước vào thế kỷ XXI có vị trí xứng đáng trong cộng đồng thế giới hay không, cách mạng Việt Nam có vững bước theo con đường xã hội chủ nghĩa hay không phần lớn tuỳ thuộc vào lực lượng thanh niên, vào việc bồi dưỡng, rèn luyện thế hệ thanh niên.

2.1.4.2. Khái niệm sinh viên Việt Nam.“Sinh viên là những người đang theo học ở các trường đại học, cao đăng

thuộc lớp thanh niên có độ tuổi từ 18 đến 25, hoạt động chính của họ là học tập để tiếp thu kiến thức, kỹ năng chuyên môn nhằm chuẩn bị cho hoạt động nghề nghiệp sau khi ra trường”.

2.1.5. Khái niệm niềm tin chính trị của sinh viên Việt Nam hiện nay.

2.1.5.1. Đăc điểm sinh viên Việt Nam trong thời kỳ đổi mới. Sinh viên Việt Nam hiện nay đang sống, học tập và rèn luyện trong bối cảnh nước ta đang tiến hành công cuộc đổi mới. Quá trình toàn cầu hoá đang diễn ra mạnh mẽ với

13

nhiều thuận lợi, nhưng cũng không ít khó khăn, thách thức. Sinh ra và lớn lên trong môi trường thông tin đa chiều và xu thế hội nhập quốc tế, sinh viên Việt Nam hiện nay là lớp người chịu nhiều ảnh hưởng tích cực cũng như tiêu cực từ những biến đổi của đất nước và thế giới…

2.1.5.2. Khái niệm niềm tin chính trị của sinh viên Việt Nam hiện nay. “Niềm tin chính trị của sinh viên Việt Nam hiện nay (theo nghĩa khoa học) là sự kiên định con đường đã lựa chọn đó là độc lập dân tộc gắn liền với CNXH, trong đó trước hết có sự thể hiện rõ ràng về nhận thức mục tiêu, lý tưởng của Đảng, vào sự nghiệp cách mạng của nhân dân, là ý thức, trách nhiệm trong học tập, lao động để tạo ra cho mình có đủ trí tuệ, trình độ học vấn, tài năng, ý chí góp phần xây dựng đất nước theo mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”.

2.2. Cơ chế hình thành niềm tin 2.2.1. Đặc điểm hình thành niêm tin. Một là, hình thành niềm tin là

một quá trình, phản ánh theo các giai đoạn và theo các trình tự nhất định. Hai là, hình thành niềm tin là quá trình thể hiện quan điểm khác nhau, luôn đấu tranh với nhau. Ba là, hình thành niềm tin là quá trình vận động và giáo dục không ít trở ngại, gian truân, thậm chí còn biểu hiện hoài nghi, dao động - phản ánh tính quy luật không đồng đều của niềm tin.

2.2.2. Quá trình hình thành niêm tin.Một là, xác lập quan điểm, hình thành xu hướng trong hoạt động nhận thức.Hai là, phát triển tri thức niềm tin thành tình cảm.Ba là, nâng cao ý chí, nghị lực, biến niềm tin thành sức mạnh hiện thực.2.2.3. Điêu kiện hình thành niêm tin. Một là, hình thành thế giới quan

khoa học, nhân sinh quan cách mạng là điều kiện tiên quyết, chủ quan cho quá trình giáo dục và hình thành niềm tin. Hai là, thống nhất lý luận với thực tiễn vừa là nguyên tắc, vừa là phương châm cho quá trình giáo dục và hình thành niềm tin. Ba là, thống nhất tính khoa học, tính Đảng và tính cách mạng trong

14

giáo dục và hình thành niềm tin. Bốn là, nắm bắt các quy luật tâm lý xã hội tác động đến qua trình giáo dục và hình thành niềm tin.

2.3. Các yếu tố cấu thành niềm tin - Tri thưc. - Xúc cảm - tình cảm. - Hoạt động thưc tiên. Sự tích hợp tri thức - cảm xúc - hành động tạo cho chủ thể niềm tin khoa

học vững chắc và niềm tin đó trở thành động lực tinh thần hết sức quan trọng đối với hoạt động của chủ thể. Nhờ vậy, trong cuộc sống hiện thực, con người có được sự tìm tòi sáng tạo, tự nâng mình lên trước tự nhiên.

2.4. Cấu trúc niềm tin chính trị của sinh viên Việt Nam hiện nay. Gồm có: Tri thưc chính trị của sinh viên; Giá trị đạo đưc và lối sống của sinh viên; Lý tưởng chính trị của sinh viên; Tình cảm chính trị của sinh viên; Ý chí chính trị của sinh viên.

2.5. Đặc điểm niềm tin chính trị của sinh viên Việt Nam hiện nay. Có những đặc điểm sau: Tính định hướng giá trị và ý thưc chính trị của sinh viên; Tính mục đích chính trị của sinh viên; Tính khoa học chính trị của sinh viên; Tính độc lập chính trị của sinh viên; Tính quyết đoán chính trị của sinh viên; Tính kiên cường của niêm tin chính trị sinh viên; Tính tư kiêm chế, tư chủ vê chính trị của sinh viên.

2.6. Chức năng niềm tin chính trị của sinh viên Việt Nam hiện nay

- Niềm tin chính trị góp phần củng cố thế giới quan khoa học- Niềm tin chính trị góp phần củng cố lý tưởng đạo đưc cách mạng- Niềm tin chính trị tạo ra môi trường và động lực phát triển- Niềm tin chính trị định hướng hành vi, tạo lập nhân cách đạo đưc

Chương 3THỰC TRẠNG VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ ĐẶT RA VỀ

NIỀM

15

TIN CHÍNH TRỊ CỦA SINH VIÊN VIỆT NAM HIỆN NAY

3.1. Các nhân tố tác động đến niềm tin chính trị sinh viên nước ta hiện nay

3.1.1. Một số nhân tố tác động đến điểm mạnh của niềm tin chính trị sinh viên

Một là, niềm tin chính trị của sinh viên có quan hệ mật thiết với nhu cầu và lợi ích của chủ thể sinh viên;

Hai là, Cấp ủy đảng trong nhà trường đóng vai trò quan trọng đối với niềm tin chính trị của sinh viên;

Ba là, công tác giáo dục chính trị cho sinh viên trong giai đoạn hiện nay có sự đóng góp tích cực của các chủ thể giáo dục với sự phối hợp ngày càng hiệu quả hơn;

Bốn là, có sự đổi mới về nhận thức và phương thức hành động của các trường học Đại học, cao đăng, trước hết là người đứng đầu cấp ủy, được thể hiện ngay trong quan điểm lãnh đạo, chỉ đạo từ Đảng bộ xuống các chi bộ và đảng viên;

Năm là, các tổ chức Đoàn thanh niên, Hội sinh viên ở các trường học đã “cung cấp” nhiều đoàn viên ưu tú và là “cái nôi” góp phần tạo dựng đảng viên có chất lượng cho Đảng;

3.1.2. Một số nhân tố tác động đến điểm hạn chế của niêm tin chính trị sinh viên

Một là, tình hình quốc tế có nhiều biến động như: xung đột vũ trang, chiến tranh xâm lược, chiến tranh về dân tộc, tôn giáo, sắc tộc, nạn đói, bệnh tật, khủng bố, phân hóa giàu nghèo trên thế giới..., lớn nhất là sự kiện Đảng cộng sản trong các nước xã hội chủ nghĩa ở Liên Xô và Đông Âu bị giải tán.

Hai là, những tiêu cực nảy sinh trong quá trình phát triển kinh tế thị trường, hội nhập quốc tế ở Việt Nam hiện nay

Ba là, thế hệ sinh viên Việt Nam hiện nay sinh ra và lớn lên trong bối cảnh đất nước hòa bình, bởi vậy, ít nhiều trong họ không ý thức được rõ ràng, đầy đủ về tinh thần yêu nước, hay ý thức bảo vệ đất nước, nhận thức về cuộc cách mạng

16

của dân tộc, những hy sinh mất mát của các thế hệ trước đây, hoặc về vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản…

Bốn là, Thực tiễn xã hội đang đặt ra những vấn đề tiêu cực, nhất là tình trạng tham nhũng, lợi ích nhóm, suy thoái về đạo đức… của không ít cán bộ đảng viên, những người có chức quyền là một sự thật nhức nhối.

Năm là, Hiện nay do quá nhiều luồng thông tin trái chiều. Không ít người trong số sinh viện thường thích nghe chuyện thị phi, tin giật gân hơn là tin tức chính thống.

Sáu là, Vai trò và trách nhiệm của các chủ thể trong xã hội đối với giáo dục đạo đức, hình thành nhân cách, nhận thức cho sinh viên, nhất là ở phương diện niềm tin chính trị còn thiếu và yếu.

Bảy là, Không ít giảng viên, đảng viên trong các nhà trường cao đăng và đại học ở Việt Nam hiện nay chưa ý thức được sự giúp đỡ sinh viên có niềm tin chính trị là nhiệm vụ của mình.

Tám là, Phương thức tiến hành công tác giáo dục chính trị, tư tưởng cho sinh viên còn nhiều lúng túng, nặng về, bề nổi, chưa có chiều sâu, chưa gắn chặt với thực tiễn cuộc sống của không ít cấp uỷ, lãnh đạo nhà trường và giáo viên.

Chín là, Vẫn còn không ít tư duy, quan niệm và mô hình tổ chức, tên gọi, chức năng của các tổ chức làm công tác giáo dục chính trị tư tưởng ở các trường đại học, cao đăng và trung cấp chuyên nghiệp không phù hợp và chưa thống nhất.

Mười là, Bên cạnh những mặt tích cực, trong một bộ phận sinh viên tỏ ra thiếu ý thức rèn luyện, tu dưỡng phẩm chất đạo đức, xem nhẹ những giá trị nhân văn cao cả được ông cha ta tạo lập, vun đắp bởi bao thế hệ.

Mười một là, tổ chức đoàn-hội sinh viên hoạt động không đều tay, chưa tổ chức được nhiều phong trào thì cơ hội để sinh viên rèn luyện sẽ ít và như thế chắc chắn số sinh viên được kết nạp Đảng sẽ không nhiều.

Mười hai là, Việc hình thành và tổ chức hoạt động của Chi bộ sinh viên có nơi chưa thực sự phát huy hiệu quả; chất lượng sinh hoạt Chi bộ sinh viên chưa cao.

Mười ba là, công tác Đảng vụ trong nhà trường còn nhiều bất cập và thiếu cán bộ chuyên trách.

17

3.2. Thực trạng niềm tin chính trị của sinh viên nước ta hiện nay3.2.1. Sơ lược đặc điểm vê mẫu khảo sát. Tổng số sinh viên được lựa chọn

khảo sát là 804 người, hiện đang học tập ở 7 trường đại học, cao đăng. Trong đó, miền Bắc là 4 trường, miền Trung - Tây nguyên 1 trường và miền Nam 2 trường. Trong đó, xét theo tương quan mà đề tài quan tâm, mẫu khảo sát được thể hiện cụ thể như sau.

Xét về tương quan giới tính, phiếu điều tra ghi nhận có 305 nam sinh viên, chiếm 37.9% và 499 nữ sinh viên, chiếm 62.1% tham gia trả lời phiếu khảo sát; Xét về tương quan thành phần dân tộc, phiếu khảo sát cho biết có 738 sinh viên dân tộc Kinh chiếm 85%; 130 sinh viên thuộc các dân tộc thiểu số khác, chiếm 15%; Xét về tương quan khối ngành theo học, trong khuôn khổ khảo sát chúng tôi quan tâm và chia thành đến 4 nhóm ngành sau: khoa học tự nhiên, công nghệ kỹ thuật, khoa học xã hội và nhân văn; văn hóa nghệ thuật; Xét về tương quan năm học, chúng tôi phân ra 5 năm học khác nhau, từ năm học thứ nhất đến năm học thứ năm; Xét về tương quan mưc sống, trong khuôn khổ khảo sát chúng tôi nhóm gộp lại thành 3 mức sống khác nhau: dưới trung bình; trung bình và khá; Xét về tương quan học lực của sinh viên, trong phiếu khảo sát chia thành 5 nhóm mức học lực khác nhau. Học lực giỏi, khá, trung bình, trung bình yếu và yếu; Xét về tương quan nơi thường trú của sinh viên, phiếu khảo sát chia khu vực trường trú của sinh viên thành 3 nhóm khác nhau. Khu vực đô thị, khu bực nông thôn đồng bằng và khu vực nông thôn miền núi, sâu xa; Xét tương quan theo khu vực vực/miền/địa bàn đưng chân của trường học, trong nghiên cứu này chúng tôi chỉ chia thành 4 vùng sinh thái. Đó là, miền Bắc, miền Trung, Tây Nguyên và Nam bộ; Xét về tương quan mưc sống hộ gia đình sinh viên. Phiếu khảo sát đưa ra 5 nhóm mức sống, bao gồm khá giả, trên trung bình, trung bình, dưới trung bình và nghèo; Xét về tương quan nghề nghiệp của bố mẹ sinh viên, trong nghiên cứu này chúng tôi phân chia thành 4 nhóm nghề: nông dân, buôn bán kinh doanh, cán bộ công nhân viên chức và khác.

3.2.2. Những điểm mạnh trong niêm tin chính trị của sinh viên Việt Nam3.2.2.1.Nhận thưc tích cực của sinh viên về niềm tin chính trị

18

Trên cơ sở kết quả khảo sát của luận án, có tham khảo rộng rãi kết quả của các cuộc khảo sát và các nghiên cứu khác, chúng tôi có đủ cơ sở vững chắc để đưa ra kết luận, đa số sinh viên Việt Nam có nhận thưc tốt về niềm tin chính trị. Đại bộ phận sinh viên hiện nay có nhận thức tốt về niềm tin chính trị. Cụ thể là phần lớn vẫn tin tưởng vào chủ trương, đường lối đổi mới của Đảng, khắc phục những khó khăn để học tập, rèn luyện tốt, khăng định giá trị bản thân vì ngày mai lập nghiệp, góp phần xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Hầu hết sinh viên đã có ý thức chủ động trong học tập, rèn luyện, tự thu xếp, phấn đấu lập thân, lập nghiệp. Nhu cầu hiểu biết về chính trị và niềm tin chính trị được đông đảo học sinh sinh viên quan tâm, coi trọng.

3.2.2.2. Những biểu hiện thái độ tích cực của sinh viên về niềm tin chính trị Để làm rõ hơn thái độ tích cực về niềm tin chính trị của sinh viên Việt Nam

hiện nay, tác giả đưa ra 13 chỉ báo có xu hướng khác nhau (có liên quan hoặc ít có liên quan với niềm tin chính trị). Kết quả nghiên cứu cho thấy, tuyệt đại đa số sinh viên được hỏi đều khăng định thái độ rõ ràng của mình đối với các chỉ báo có liên quan đến niềm tin chính trị. Đó là trạng thái thừa nhận sự đúng đắn đối với những yếu tố thuộc niềm tin chính trị. Đồng thời, nó thể hiện tính cảm tính vừa có tính lý tính nó là thái độ chủ quan của đa số sinh viên về đời sống chính trị của đất nước hiện nay.

3.2.2.3. Những hành vi tích cực của sinh viên về niềm tin chính trịTừ những dữ liệu như vừa phân tích cho thấy, phần đông sinh viên Việt Nam

có hành vi tích cực về niềm tin chính trị. Đó là hệ quả tất yếu của nhận thức và thái độ tích cực về niềm tin chính trị của phần lớn sinh viên Việt Nam hiện nay.

3.2.2.4. Trở thành Đảng viên Đảng cộng sản Việt Nam của sinh viên Trở thành Đảng viên Đảng cộng sản Việt Nam là cách thức biểu hiện niềm

tin chính trị cao nhất của sinh viên, đồng thời nó cũng thể hiện tính tất yếu của nhận thức, thái độ và hành vi tích cực về niềm tin chính trị của sinh viên.

3.2.3. Một số hạn chế trong niêm tin chính trị của sinh viên Việt NamMột là, niềm tin chính trị của sinh viên chưa tương xứng với sự mong đợi và

yêu cầu đặt ra hiện nay; Hai là, một bộ phận trong sinh viên Việt Nam có sự

19

quan tâm nhất định đến chính trị nhưng không hiểu biết đúng đắn, hoặc có nhiều nhận thức sai lạc về tình hình chính trị của đất nước hiện nay; Ba là, nghiên cứu cũng cho thấy có một bộ phận sinh viên đang bị ảnh hưởng bởi tâm lý thực dụng, muốn vào Đảng bằng mọi giá để được vào đảng để trang điểm, tăng sức nặng cho hồ sơ xin việc khi ra trường hay chuẩn bị cơ hội thăng tiến sau này; Bốn là, một hạn chế không nhỏ và đáng báo động hiện nay là vẫn còn 48,8% ý kiến cho rằng không cần thiết phải phấn đấu trở thành người đảng viên; Năm là, còn nhiều sinh viên chưa nhận thức đúng về tầm quan trọng của việc học tập các môn học của chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh; Sáu là, có sự chênh lệch đáng kể giữa nhận thức, thái độ và hành vi về niềm tin tin chính trị của sinh viên; Bảy là, tỷ lệ đảng viên là sinh viên chiếm tỷ lệ khá khiêm tốn, chưa tương xứng với lực lượng sinh viên hùng hậu ở Việt Nam hiện nay; Tám là, trong hành vi chính trị của một bộ phận sinh viên luôn có sự tự mâu thuẫn, một hiện tượng này có xu hướng trái ngược với những hiện tượng trên kia.

3.3. Một số vấn đề đặt ra về niềm tin chính trị của sinh viên

Một là, sinh viên là một nhóm xã hội đặc thù, mang nhiều đặc điểm về tâm lý-xã hội riêng biệt. Tuy nhiên, nó không tách rời với niềm tin chính trị chung của giai cấp, dân tộc, mà trái lại có mối quan hệ rất chặt chẽ. Hai là, giữa nhận thức và thái độ với hành động về niềm tin chính trị của sinh viên Việt Nam hiện nay đang có khoảng cách khá lớn, bộc lộ trong nhận thức, thái độ về niềm tin chính trị với hành vi và hành động rèn luyện, học tập thực hành niềm tin chính trị của sinh viên. Ba là, niềm tin chính trị của sinh viên hiện nay được thể hiện khá rõ trong hầu hết các sinh viên, tuy nhiên nó có dấu hiệu thiếu một nền tảng định hướng cơ bản và vững chắc, nhất là trong vấn đề học tập và giảng dạy các bộ môn khoa học chính trị chưa được quan tâm đúng mức. Bốn là, thực trạng niềm tin chính trị của sinh viên là có xu hướng gia tăng khoảng cách và sự thiếu thống nhất, nhiều khi mâu thuẫn với nhau. Điều này thể hiện sự tác động nhiều chiều đan xen và phức tạp của các nhân tố ảnh hưởng đến niềm tin chính trị của sinh viên. Năm là, các nhà trường, cấp ủy đảng, đoàn thể chính trị – xã hội cần phải

20

tăng cường các biện pháp giáo dục niềm tin chính trị cho sinh viên. Trong đó đề cao vai trò chủ động tự rèn luyện học tập niềm tin chính trị của mỗi sinh viên. Sáu là, trong bối cảnh bội thực thông tin, nhưng cho đến nay chúng ta chưa thực sự có nguồn thông tin chính thống rộng rãi, kịp thời, phù hợp để định hướng chính trị tư tưởng cho sinh viên. Do vậy, cơ bản sinh viên thiếu thông tin về chính trị-tư tưởng phù hợp với nhu cầu của sinh viên hiện nay.

3.4. Xu hướng biến đổi và những vấn đề đặt ra về niềm tin chính trị của sinh viên nước ta hiện nay

Một là, Thông qua các hoạt động thực tiễn, niềm tin của sinh viên vào sự lãnh đạo của Đảng được củng cố và nâng cao; Hai là, xu hướng biến đổi về niềm tin chính trị của sinh viên là chiều hướng biến đổi về nhận thức chính trị, về thái độ, tư tưởng, quan điểm, lập trường giai cấp, về mục đích, đường lối và nhiệm vụ đấu tranh của chính đảng cũng như đông đảo quần chúng nhân dân mà sinh viên cũng là bộ phận trong đó; Ba là, nhận thức, của sinh viên về chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và đường lối chính sách của Đảng, về định hướng XHCN, về sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân có chiều hướng tốt; Bốn là, thái độ chính trị của sinh viên ngày càng tốt. Hành vi, bản lĩnh chính trị ngày càng được thể hiện rõ, dám chấp nhận thách thức, đấu tranh, lên án những thói hư tật xấu trong xã hội, bước đầu thể hiện chính kiến và thái độ rõ ràng trước những vấn đề lớn của đất nước; Năm là, bên cạnh những xu hướng tích cực, trong một bộ phận sinh viên có biểu hiện thờ ơ chính trị, lập trường tư tưởng dễ dao động, dễ bị kích động lôi kéo, cổ xuý cho lối sống phương Tây....

Ch ng 4ươ PHƯƠNG HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP CỦNG CÔ, NÂNG

CAO NIỀM TIN CHÍNH TRỊ CỦA SINH VIÊN VIỆT NAM HIỆN

NAY4.2. Phương hướng củng cố, nâng cao niềm tin chính trị của sinh viên

Việt Nam

21

Để củng cố, nâng cao niềm tin chính trị của sinh viên nước ta hiện nay cần tập trung vào một số phương hướng sau đây:

4.2.1. Thưc hiện đường lối đổi mới của Đảng, đảm bảo ổn định chính trị, đáp ưng những yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội.

4.2.2. Đổi mới nội dung và phương thưc lãnh đạo của Đảng đối với hệ thống chính trị, tạo lập môi trường chính trị - xã hội ổn định, trong sạch, lành mạnh.

4.2.3. Phát huy dân chủ xã hội chủ nghĩa, bảo đảm quyên lưc nhà nước thuộc vê nhân dân, xây dưng Nhà nước pháp quyên của dân, do dân, vì dân.

4.2.4. Đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá gắn với phát triển kinh tế tri thưc; phát huy tối đa nhân tố con người, coi con người là chủ thể, nguồn lưc chủ yếu và là mục tiêu của sư phát triển.

4.2.5. Phát triển toàn diện các lĩnh vưc văn hoa, xã hội hài hoà với phát triển kinh tế.

4.3. Một số nhóm giải pháp chủ yếu nhằm củng cố, nâng cao niềm tin chính trị của sinh viên nước ta hiện nay

4.3.1. Nhom giải pháp thư nhất: Đầu tư, phát triển sư nghiệp giáo dục - đào tạo, nâng cao nhận thưc, tri thưc khoa học gop phần quan trọng để củng cố và nâng cao niêm tin chính trị cho sinh viên.

4.3.1.1. Giáo dục chính trị tư tưởng. Giáo dục có hiệu quả chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh cho

sinh viên hiện nay 4.3.1.2. Giáo dục lịch sử, văn hóa truyền thống. Giáo dục lịch sử và văn hóa truyền thống dân tộc cho sinh viên là nội dung

quan trọng trong giáo dục lý tưởng chính trị. 4.3.1.3. Giáo dục những phẩm chất và trí lực cho sinh viên đáp ưng yêu cầu

của sự nghiệp đổi mới đất nước hiện nay.- Giáo dục cho sinh viên hình thành những phẩm chất của người lao động mới. - Giáo dục tính tự lập, tự cường, năng lực sáng tạo làm chủ khoa học và

công nghệ cho sinh viên trong môi trường nhà trường.

22

- Giáo dục sức khoẻ và thể chất phù hợp với yêu cầu giáo dục toàn diện cho SV- Giáo dục đạo đức, lối sống và ý thức thẩm mỹ.4.3.2. Nhom giải pháp thư hai: Phát huy các lưc lượng (chủ thể) giáo dục

trong xã hội đối với công tác giáo dục đạo đưc cho sinh viên. 4.3.2.1. Nhà trường, gia đình, xã hội.Kết hợp chặt chẽ giữa nhà trường với gia đình và xã hội trong công tác quản

lý, giáo dục đạo đức mới cho sinh viên Việt Nam hiện nay góp phần củng cố, nâng cao niềm tin chính trị cho sinh viên.

4.3.2.2. Các tổ chưc Đoàn Thanh niên, Hội thanh niên, Hội sinh viên và các tổ chưc của Nhà trường.

Nâng cao vai trò của tổ chức Đoàn, Hội Thanh niên, Hội Sinh viên và Ban Giám hiệu cũng như các tổ chức trong nhà trường, đồng thời đẩy mạnh các hoạt động thực tiễn chính trị - xã hội trong công tác giáo dục chính trị, tư tưởng cho sinh viên.

4.3.3. Nâng cao năng lưc, trình độ đội ngũ giảng viên các môn khoa học chính trị.

4.3.4. Xây dưng môi trường xã hội trong sạch, lành mạnh, dân chủ tạo tiên đê cho việc thưc hiện hoa lý tưởng xã hội chủ nghĩa, củng cố và nâng cao niêm tin chính trị cho sinh viên.

4.3.5. Coi trọng công tác phát triển Đảng trong sinh viên KẾT LUẬN

Niềm tin là thế giới quan đã được kiểm nghiệm, thể nghiệm. Niềm tin là một sản phẩm của thế giới quan, là kết tinh các quan điểm, tri thức, rung cảm, ý chí được con người thể nghiệm, trở thành chân lý bền vững trong mỗi cá nhân. Niềm tin tạo cho con người nghị lực, ý chí để hành động theo quan điểm của mình, niềm tin là lẽ sống của con người.

Nhìn lại quá trình phát triển của lịch sử nhân loại, vấn đề thanh niên nói chung, sinh viên nói riêng luôn được tất cả các quốc gia dân tộc trên thế giới quan tâm, coi trọng. Chủ nghĩa Mác - Lênin với bản chất cách mạng và khoa học đã thể hiện nhiều quan điểm mẫu mực về giáo dục cộng sản cho thanh niên,

23

sinh viên. Trung thành và vận dụng sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin, Đảng ta và Chủ tịch Hồ Chí Minh cũng luôn xác định thanh niên, sinh viên là lực lượng quan trọng có vai trò quyết định đến vận mệnh tương lai của nước nhà, đến sự tồn vong của Đảng và chế độ. Do đó, việc chăm lo bồi dưỡng cách mạng cho thế hệ trẻ trong đó nhấn mạnh việc giáo dục lý tưởng XHCN, nhân cách đạo đức, lối sống mới… cho sinh viên được Đảng và Hồ Chủ tịch đặc biệt quan tâm.

Đảng ta luôn nhận thức đúng vai trò to lớn của vấn đề niềm tin. Đảng luôn luôn quan tâm xây dựng, củng cố niềm tin khoa học cho nhân dân, trong đó niềm tin chính trị cho thanh niên, sinh viên là một lĩnh vực của đời sống tinh thần có tầm quan trọng đối với sự phát triển đất nước trong mọi giai đoạn của cách mạng, tạo ra môi trường phát triển lành mạnh và coi đó là nhiệm vụ và trách nhiệm chính trị của mặt trận tư tưởng - văn hóa. Trước thực tiễn cách mạng sôi động trong nước và quốc tế hiện nay, cả nhân loại đang tổng kết, điều chỉnh thế và lực để tiến vào thế kỷ XXI với tư thế chủ động và sáng tạo mới, chúng ta càng không cho phép được giảm sút lòng tin. Mặc cảm, u buồn, tự ti, hoài nghi, dao động, mơ hồ, ảo tưởng, mê tín dị đoan, bi quan, thờ ơ, vô cảm trước những biến chuyển của đời sống xã hội, nhất là trước những tiêu cực chắc chắn sẽ làm thui chột tài năng, hạn chế sức sáng tạo, làm tổn hại to lớn khả năng phát triển nguồn nhân lực cho đất nước. Có thể nói, ngoài các yếu tố vật chất, chính trị, yếu tố tinh thần, văn hóa, trong đó yếu tố niềm tin có vai trò to lớn đang tạo ra động lực mạnh mẽ đối với sự nghiệp phát triển kinh tế - xã hội nước ta hiện nay.

Những năm đầu của thế kỷ XXI, Đảng ta đề ra mục tiêu đẩy mạnh CNH, HĐH và phát triển kinh tế tri thức, tạo nền tảng để đưa nước ta cơ bản trở thành một nước công nghiệp theo hướng phát triển vào năm 2020. Để đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của công cuộc đổi mới đất nước theo mục tiêu trên, chúng ta phải xây dựng, bồi dưỡng thế hệ trẻ Việt Nam vừa "hồng", vừa "chuyên", thiết tha gắn bó với lý tưởng độc lập dân tộc và CNXH. Nhưng hiện nay, phong trào CNXH trên thế giới đang lâm vào thoái trào, lý tưởng cao đẹp của CNXH đang bị nghi ngờ và xuyên tạc. Trên trận địa đấu tranh giai cấp, kẻ thù đang tấn công mạnh mẽ vào thế hệ trẻ nhằm lôi kéo làm tha hóa thế hệ trẻ - lực lượng hậu bị,

24

đội ngũ kế cận sự nghiệp cách mạng của Đảng ta. Mặt khác, sự vận hành của cơ chế thị trường trong những năm qua tuy đã tạo ra những bước phát triển nhanh về kinh tế làm cho đời sống vật chất của xã hội được nâng lên nhưng cũng làm nảy sinh không ít những hiện tượng tiêu cực trong xã hội, làm cho một bộ phận không nhỏ thanh niên, sinh viên dao động trong lập trường tư tưởng, suy giảm lòng tin vào sự lãnh đạo của Đảng, vào con đường đi lên CNXH ở nước ta. Vì vậy, việc tăng cường giáo dục lý tưởng XHCN, đạo đức mới, lối sống mới, ý thức chính trị, thẩm mỹ… nhằm củng cố, nâng cao niềm tin chính trị cho thanh niên, sinh viên vừa là vấn đề lý luận và thực tiễn cấp bách có ý nghĩa quyết định tới thắng lợi của sự nghiệp cách mạng Việt Nam trong giai đoạn hiện nay.

Thực tiễn và sự nghiệp tiếp tục đổi mới đất nước, tiến hành CNH, HĐH hội nhập quốc tế vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh của nước ta gắn liền với tích hợp một tiến trình biến đổi cách mạng không ngừng trên nhiều lĩnh vực. Trên cơ sở đánh giá đúng đắn thực trạng những biến đổi của niềm tin xã hội, một nhiệm vụ chính trị hết sức có ý nghĩa hiện nay, không những với trước mắt mà cả về lâu dài là xây dựng và củng cố niềm tin khoa học, niềm tin chính trị cho nhân dân, cho thế hệ trẻ. Nó phải được tiến hành đồng bộ và gắn liền với quá trình, nâng cao trình độ dân trí, nền dân chủ XHCN, phát triển nền khoa học, kỹ thuật - công nghệ, tạo ra cơ sở vật chất - kỹ thuật đủ mạnh để đạt hiệu quả kinh tế - xã hội, nâng cao chất lượng cuộc sống, phát huy bản sắc văn hóa dân tộc, trên cơ sở chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh xây dựng và tạo lập một môi trường xã hội trong sạch, lành mạnh. Chúng ta phải tập hợp đội ngũ các nhà khoa học để nghiên cứu những vấn đề lý luận then chốt, tổng kết thực tiễn để có được lời giải đáp thuyết phục cho bài toán chấn hưng và phát triển đất nước, hội nhập với khu vực và thế giới một cách bình đăng, độc lập, tự chủ. Chính đó là chúng ta đang tạo lập, củng cố niềm tin khoa học, niềm tin chính trị vững chắc trong nhân dân, đặc biệt là cho thế hệ sinh viên - nguồn nhân lực chất lượng cao hiện nay.

Để góp phần củng cố, nâng cao niềm tin chính trị cho thanh niên, sinh viên hiện nay, trên cơ sở phân tích thực trạng những mặt mạnh, mặt hạn chế trong

25

thời gian qua, chúng tôi cho rằng việc thực hiện đồng bộ những giải pháp trên cơ sở quán triệt những phương hướng đã nêu, sẽ tạo ra bước chuyển tích cực trong việc củng cố và nâng cao niềm tin chính trị cho thanh niên, sinh viên, góp phần tạo động lực thực hiện thắng lợi sự nghiệp CNH, HĐH đất nước, xây dựng thành công CNXH ở Việt Nam./

DANH MỤC CÔNG TRÌNH KHOA HỌCCỦA TÁC GIẢ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN

1. Nguyễn Quang Hùng (2016), “Sinh viên Việt Nam và niềm tin

chính trị hiện nay”, Tạp chí Cộng sản (113), tr. 46-49.

2. Giấy xác nhận của Tòa soạn Tạp chí Văn hóa Nghệ thuật: Nguyễn

Quang Hùng (2016), “Giáo dục hình thành phẩm chất người lao động

mới cho sinh viên”, Tạp chí Văn hóa Nghệ thuật (384).

3. Nguyễn Quang Hùng (2016), “Niềm tin chính trị ở sinh viên Việt Nam

hiện nay”, Tạp chí Thông tin khoa học lý luận chính trị (2), tr.100-104.

4. Nguyễn Quang Hùng (số 1 - 2016), “Xây dựng môi trường xã hội

lành mạnh, nhằm giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống văn hóa

cho sinh viên”, Tạp chí Thanh niên (1), tr. 20-21.

5. Nguyễn Quang Hùng (2015), “Xây dựng môi trường xã hội dân

chủ góp phần củng cố, nâng cao niềm tin chính trị của sinh viên hiện

nay”, Tạp chí Dân tộc và Thời đại (183,184), tr 39-42.