IRAKASLEEN GIDAIRAKASLEEN GIDAIRAKASLEEN GIDA

LEHEN HEZKUNTZAKO 2. ETA 3. LEHEN HEZKUNTZAKO 2. ETA 3. LEHEN HEZKUNTZAKO 2. ETA 3.

ZIKLORAKO EKINTZAKZIKLORAKO EKINTZAKZIKLORAKO EKINTZAK

1  

 

AURKIBIDEA 

Erakusketaren helburuak eta edukiak ………………………………….2. orr 

Ekintzak ……………………………………………………………………………….5. orr 

Galdeketaren 1. zatia……………………………………………………………6. orr 

Galdeketaren 2. zatia……………………………………………………………8. orr 

Erantzunen 1. zatia……………………………………………………………….9. orr 

Erantzunen 2.zatia………………………………………………………………11. orr 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2  

ERAKUSKETAREN HELBURUAK ETA EDUKIAK 

 

IBAIALDE kanpainaren helburuak 

• Ibaietako ekosistema ezagutzea. • EAEko ibaien egoera ezagutzea.  • Ekosistema horren arazoak ezagutzea eta babesteko ekintzak proposatzea. • Ibaiak babesteko posible egiten duten baldintzak sortu. • Ikasleek eta herritarrek ibaien aldeko jardueretan parte har dezaten lortzea.  • Ingurumen Hezkuntza gelan zein gelatik kanpo lantzea.   

 

IBAIALDE erakusketaren helburuak 

• Ibaietako  ezaugarriak  eta  ibaiak  osatzen  dituzten  elementuak  ezagutzea,  ibaiak identifikatzeko. 

• Ingurunearekiko jakin mina eta interesa agertzea eta ingurunea babesteko interesa sortu.  

• Izakien ezaugarri eta beharrengan interesa piztu, babesten ikasteko.  • Ingurugiroan  giza  ekintzek  duten  eragin  negatiboa  nahiz  positiboa  antzemateko 

gaitasuna sortu, eragin negatiboak saihesten eta zuzentzen ikasteko.   • Sistema bereko elementuen artean sortzen eta garatzen diren elkarrekintzak ulertu, 

ekosistema orekaren garrantzia barneratzeko.  • Uraren funtzioak eta erabilerak ezagutu, babesten eta zaintzen ikasteko.                 

3  

Ibaialde erakusketako edukiak Lehenengo Hezkuntzan 

Ibaialde  erakusketaren  helburuek  hurrengo  lotura  dute  Lehenengo  Hezkuntzako Curriculumarekin. 

 Bigarren Zikloa 

• Natura, gizarte eta kultura ingurunearen ezaguera  1.eduki multzoa. Ingurunea eta hura zainaraztea. 

- Paisaia‐motei behatzea eta haiek deskribatzea: naturaren (klima, erliebea, lurzorua…) eta gizakien arteko harremana. 

- Uraren  zikloa.  Uraren  egoera  fisikoei  behatzea  eta  aztertzea.  Ura ondasun urritzat jotzea eta hura zentzuz erabiltzea. 

- Ingurumenaz  gozatzea  eta  hura  errespetatzea,  defendatzea  eta hobetzea. Proposamenak egitea eta aplikatzea. 

- Lur  planeta:  ozeanoak,  itsasoak  eta  kontinenteak.  Baliabide  naturalak eta ingurumena babestea. 

- Ura  naturan,  kutsatzea  eta  neurrigabe  erabiltzea.  Ura  babesteko  eta ustiatzeko jarduerak. Uraren ezaugarriak, egoerak eta erabilerak. 

-  Gizakiak ingurumenaren osagai dira eta naturarekin harremanak izateko gaitasuna  dute.  Giza  eraldaketak  balioestea:  urbanizatzea, industrializatzea, komunikabideak, materialak erauztea…

2.eduki multzoa. Izaki bizidunen aniztasuna. - Izaki bizidun guztiei behatzeko eta aztertzeko interesa izatea. - Zenbait  ekosistema:  belardia,  urmaela,  basoa,  itsasbazterra…  hiria  eta 

izaki bizidunak.  

4.eduki multzoa. Pertsonak, kulturak eta gizarte‐antolakuntza. - Giza beharrak asetzeko ondasun eta zerbitzuak ekoiztea. 

• Euskara eta  literatura, gaztelania eta literatura, atzerriko hizkuntza 

 2.eduki multzoa. Komunikazio idatzia: irakurtzea eta idaztea. 

- Eguneroko  gizarte‐harremanetako  testuetan    informazio  garrantzitsua ulertzea:  esaterako,  eskolako  gutunetan,  ikasgelako  arauetan  edo jolasen arauetan. 

- Ikasteko  eta  informatzeko  testu  didaktikoetan  eta  egunerokoetan argitaratutako  informazio  garrantzitsua  ulertzea:  liburuxka, deskribapen,  jarraibide,  azalpen,  ikasliburu  eta  zikloari  dagozkion kontsulta‐liburuetakoa. 

- Irakurritakoa  ulertzeko  estrategiak  erabiltzea:  aurretiko  jakintzak aktibatzea,  gertaerak  iragartzea,  hipotesiak  egitea  eta  egiaztatzea, ondorioak,  informazio  garrantzitsua  bereiztea,  testuarekin  batera doazen  irudiak  interpretatzea,  hitz  ezezagunen  esanahia ondorioztatzea. 

4  

- Lagundu  jasota,  informazio  zehatza  bilatzea  eta  hautatzea,elementu linguistikoak eta ez‐linguistikoak erabilita (testuen banaketa, tipografia, indizeak, etab.) 

- Grafikoen,  eskemen  eta  beste  irudi  batzuen  bidez  transmititutako datuak interpretatzea. 

• Herritartasunerako  eta giza eskubideetarako hezkuntza  1.eduki multzoa. Gizabanakoak eta pertsonen arteko harremanak eta 

harreman sozialak - Pertsonen arteko begirune‐ eta lankidetza‐harremanak. - Gatazkak  eraldatzea,  elkarrizketa  eta  bitartekotza  (aktiboki  entzutea, 

modu asertiboan komunikatzea...).  

2.eduki multzoa. Komunitatean bizitzea - Eguneroko bizitzako arazoak konpontzea: erabakiak hartzea. - Parte  hartzeko  eskubidea.  Parte  hartzeko  erak  eta  eskubideak  eta 

erantzukizunak nork bere gain hartzea.   

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

5  

EKINTZAK 

Ibaialde erakusketarekin garatzeko hurrengo ekintzak, bi zatitan banatuta daude eta Lehenengo Hezkuntza Bigarren eta Hirugarren Ziklorako bideratuta daude.  

1.zatia: 

Lehenengo  zati  honen  helburua,  panelen  edukiak  jolas‐moduan  lantzea  da,  ikasleek galderen erantzunak erakusketaren zehar bilatzeko.   

Talde–dinamika:  Ikasleak  taldetan  bananduko  dira  eta  talde  bakoitzari  panel  bat egokituko  zaio, panel horrekin  lanean hasteko. Galdeketak bananduko  zaie eta  talde bakoitzak egokitutako panelekin hasiko da erantzunak bilatzen. Taldeak panel horrekin amaitu ondoren, hurrengo panelarekin jarraituko du. Adibidez:   

A Taldea: 1. Panela, gero 2., 3., 4., …  

B Taldea: 2. Panela, gero 3., 4., …. eta amaitzeko 1. Panela.  

Hurrengo taldeek korronte hori jarraituko dute.  

Talde  bakoitzak  erantzunak  nork  apuntatuko  ditu  eta  nor  izango  den  bozeramailea erabaki beharko du.   

Talde guztiek amaitu ondoren, erantzunak baloratuko dira, erakusketaren  zehar non topatu  diren  adieraziz,  beste  galdera  batzuk  erantzunez  edo  beharrezkoak  diren azalpenak ematen.   

 

2.zatia: 

2.  zati  honen  helburua,  ikasleek  erakusketak  emandako  informazioa  erabiltzea  da asmakizun batzuk erantzuteko. Taldeek egindako galderak erantzun beharko dituzte, web orrialde baten helbidea lortzeko, non beste galdera bat proposatuko zaie.  

Web orrialde horretan bideo bat ikusiko dute, hau da, panelek emandako informazioa modu  grafikoan.  Amaitzeko  nahi  dutenek  lehiaketa  berrian  parte  har  dezakete hurrengo galdera erantzuten, zergatik dira garrantzitsuak ibaiak eta zer egin dezakegu zaintzeko? (Lehiaketaren oinarriak: www.euskadi.net/aztertu)  

 

 

 

6  

GALDEKETAREN 1.ZATIA 

 

1. Panela: URA, ALTXOR NATURALA 

1a.‐ Planetako uratik, zenbat kontsumi dezakegu?  

1b.‐ Zer gerta daiteke Euskadiko  kostaldeko hezegunetan  klima‐aldaketak jarraitzen badu?  

1c.‐ Zenbatekoa izango omen da itsas mailaren igoera 2100 urterako?  

2. Panela: GURE IBAIAK 

2a.‐ Zeintzuk dira EAEko 2 isurialdeak?  

2b.‐ Zelan deitzen da isurialdeen muga zehazten duen elementua?  

2c.‐ Zein da Euskadiko ibairik  luzeena?  

3. Panela: IBAIA INGURUNEA, SISTEMA BIZIA 

3a.‐ Zeintzuk dira ibai baten 3 ibilguak?  

3b.‐ Jar ezazu ibilgu bakoitzean topa dezakegun faunaren eredu bana.  

3c.‐ Zer da espezie inbaditzailea?  

4. Panela: IBAIA, KULTURA ITURRIA 

4a.‐Zertarako erabiltzen zituzten erremotarrek ubideak?  

4b.‐ Deskriba ezazu lamia bat  

4c.‐Non eraiki zen Euskal Autonomia Erkidegoan lehengo bainuetxea?  

5. Panela: IBAIA BEHAR DUGU 

5a.‐ Zergatik finkatu dira industriak  ibaiertzetan antzinatik?  

5b.‐ Gure ibaiak elektrizitatea sortzeko erabili dira, zein da ibaiek sortzen duten EAEko elektrizitate‐ekoizpenaren portzentajea?  

5c.‐Ibaietako urek propietate mineromedizinalak dituzte, horrek zer eragin du? 

 

 

7  

6. Panela: URA KONTSUMITZEN DUGU 

6a.‐ Zein da ur‐kantitate  gehiago kontsumitzen duen sektoreak?  

6b.‐ Etxean, zertarako erabiltzen dugu ur gehiago? Zer egin genezake hori saihesteko?  

6c.‐ Zein da bere ekoizpenean ur‐kantitate gehiago behar duen elementuak, landareak ala haragia?  

7. Panela: INGURUNEA ALDATZEN DUGU 

7a.‐ Nortzuk pairatzen dute gehien, espezie exotiko jakin batzuek gure ekosisteman sartzerakoan sortzen dituzten kalteak?  

7b.‐Zeintzuk dira, euria egiten duenean, lurraren higadura eta materialen arrastea errazten dituzten  gizakiok egindako ekintzak?  

7c.‐ Zertarako erabili dira betidanik  ibaien ondoko eremu lauak?  

8. Panela: ZEIN DIRA ONDORIOAK? 

8a.‐ Zer gerta daiteke uholde‐lautadetan eraikinak kokatzen badira?  

8b.‐Zelan deitzen da uretan gehiegizko elikagaien esker, alga eta landareak neurrigabe hazi ondoren, hiltzen direnean  uretan anoxia egoera (oxigeno falta) garatzen denean?  

8c.‐ Aipa itzazu gure ibaietako bi espezie inbaditzaile. 

9. Panela: GURE ESKU DAGO 

9a.‐  Zer egin dezakegu ura arduraz kontsumitzeko?  

9b.‐ Labur ezazu pare bat esaldietan uraren garrantzia eta uraren kontsumo arduratsua. 

 

 

 

 

 

 

 

 

8  

 

GALDEKETAREN 2.ZATIA 

 

1.Hurrengo letra‐zopan, esaldi honetan falta den hitza topatuko duzu: 

Martin arrantzalea ibaien ________ ibilguan bizi den txori urdina, laranja eta zuria da. 

S  I  B  A I A Z X

I  J A  N Q F Y O

D  B L  I  I E K Z

I  V E  A A I H B

Z  H U  R D I N A

Q  Y C  R D M B T

D  X E  A F E E X

C  C S  D W F A N

 

Erantzuna :  _ _ _     _ _      

2.Zer egin dezakegu elikagaia lortzeko ibai batetik? 

Erantzuna:  _     _ _ _ _ _ _   egin   

3.Panel baten arabera, ura arduraz kontsumitzeko : berrerabili behar dugu soberako ura, birziklatu, eta kontsumoa _ _ _ _ _ _ _   

4.Nola du izena, panel berean agertzen den, moko eta hankak luzeak dituen hegaztiak? Erantzuna: _ _ _ _ _ _      _  

5.Panel batek tituluan dakar: URA,       _ _ _ _ _ NATURALA  

 

     Letrak lotzeaz   _NGU_ _ME_ _ 

Blog baten izena da. _NGU_ _ME_ _.BLOG.EUSKADI.NET  orrialdean sar zaitez eta begiratu nora eramaten zaituen korronteak.  

 

9  

ERANTZUNAK 

1.zatia: 

1 Panela: URA, ALTXOR NATURALA 

1a.‐ Planetako uratik, zenbat kontsumi dezakegu? (%0,3) 

1b.‐ Zer gerta daiteke Euskadiko  kostaldeko hezegunetan  klima‐aldaketak jarraitzen badu? (“Mediterranizatuko” direla) 

1c.‐ Zenbatekoa izango omen da itsas mailaren igoera 2100 urterako? (Metro 1ekoa) 

 2 Panela: GURE IBAIAK 

2a.‐ Zeintzuk dira EAEko 2 isurialdeak? (Kantauriko Isurialdea eta Mediterraneoko Isurialdea) 

2b.‐ Zelan deitzen da isurialdeen muga zehazten duen elementua? (Isurialdeen banalerroa) 

2c.‐ Zein da Euskadiko ibairik  luzeena? (Zadorra) 

3 Panela: IBAIA INGURUNEA, SISTEMA BIZIA 

3a.‐ Zeintzuk dira ibai baten 3 ibilguak? (Goi‐ibilgua, erdiko ibilgua eta behe‐ibilgua) 

3b.‐ Jar ezazu ibilgu bakoitzean topa dezakegun faunaren eredu bana. (Adibidez: Goi‐ibilguan: igaraba, erdiko ibilguan: martin arrantzalea, behe‐ibilguan: lertxuna) 

3c.‐ Zer da espezie inbaditzailea? (Banaketa‐eremu naturaletik kanpo gizakiek sartutako izaki bizidunak) 

4 Panela: IBAIA, KULTURA ITURRIA 

4a.‐Zertarako erabiltzen zituzten erremotarrek ubideak? (Hiriak urez hornitzeko)  

4b.‐ Deskriba ezazu lamia bat (Giza itxura hegazti‐oinekin) 

4c.‐Non eraiki zen Euskal Autonomia Erkidegoan lehengo bainuetxea? (Zestoan) 

5 Panela: IBAIA BEHAR DUGU 

5a.‐ Zergatik finkatu dira industriak  ibaiertzetan antzinatik? (Industria‐prosezuetan ura erabili ahal izateko eta hondakinak isurtzeko)  

5b.‐ Gure ibaiak elektrizitatea sortzeko erabili dira , zein da ibaiek sortzen duten EAEko elektrizitate‐ekoizpenaren portzentajea? (%9,5) 

10  

5c.‐Ibaietako urek propietate mineromedizinalak dituzte, horrek zer eragin du? (Bainuetxeak) 

6 Panela: URA KONTSUMITZEN DUGU 

6a.‐ Zein da ur‐kantitate  gehiago kontsumitzen duen sektoreak? (Nekazaritza) 

6b.‐ Etxean, zertarako erabiltzen dugu ur gehiago? Zer egin genezake hori saihesteko? (Dutxa bat hartzea bainu baten ordez, txorrota itxi xaboi erabiltzen dugun bitartean, etab.) 

6c.‐ Zein da bere ekoizpenean ur‐kantitate gehiago behar duen elementuak , landareak ala haragia? (Haragia) 

7 Panela: INGURUNEA ALDATZEN DUGU 

7a.‐ Nortzuk pairatzen dute gehien, espezie exotiko jakin batzuek gure ekosisteman sartzerakoan sortzen dituzten kalteak? (Espezie autoktonoak)  

7b.‐Zeintzuk dira, euria egiten duenean, lurraren higadura eta materialen arrastea errazten dituzten  gizakiok egindako ekintzak? (Laborantza intentsiboak eta baso‐mosketak) 

7c.‐ Zertarako erabili dira betidanik  ibaien ondoko eremu lauak? (Herriguneak,  industriak, komunikazio bideak etab. kokatzeko). 

8 Panela: ZEIN DIRA ONDORIOAK? 

8a.‐ Zer gerta daiteke uholde‐lautadetan eraikinak kokatzen badira? (Eremu horiek urak hartzen dituela kalte asko sortzen).  

8b.‐Zelan deitzen da uretan gehiegizko elikagaien esker, alga eta landareak neurrigabe hazi ondoren, hiltzen direnean  uretan anoxia egoera (oxigeno falta) garatzen denean? (Eutrofizazioa) 

8c.‐ Aipa itzazu gure ibaietako bi espezie inbaditzaile. (Zebra‐muskuilua eta bisoi amerikarra adibidez) 

9 Panela: GURE ESKU DAGO 

9a.‐  Zer egin dezakegu ura arduraz kontsumitzeko? (Hainbat gauza, adibidez: txorrota itxi haginak garbitzen ditugun bitartean edo xaboia erabiltzen dugunean, koipea birziklatzera eraman konketatik bota ordez, euriko ura erabili landareak ureztatzeko, etab.)  

9b.‐ Labur ezazu pare bat esaldietan uraren garrantzia eta uraren kontsumo arduratsua. 

11  

 

2.zatia: 

1.Hurrengo letra‐zopan, esaldi honetan falta den hitza topatuko duzu: 

Martin arrantzalea ibaien ________ ibilguan bizi den txori urdina, laranja eta zuria da (ERDIKO) 

S I  B A I A Z X 

I J  A N Q F Y O 

D B  L I I E K Z 

I V  E A A I  H B 

Z H  U R D I N A 

Q Y  C R D M B T 

D X  E A F E E X 

C C  S D W F A N 

 

Erantzuna :  _ _ _     _ _ (ERDIKO: I) 

2.Zer egin dezakegu elikagaia lortzeko ibai batetik? 

Erantzuna:  _     _ _ _ _ _ _    egin  (ARRANTZA : R) 

3.Panel baten arabera, ura arduraz kontsumitzeko : berrerabili behar dugu soberako ura, birziklatu, eta kontsumoa _ _ _ _ _ _ _    (MURRIZTU: U) 

4.Nola du izena, panel berean agertzen den, moko eta hankak luzeak dituen hegaztiak? Erantzuna: _ _ _ _ _ _      _  (LERTXUNA : N) 

5.Panel batek tituluan dakar: URA,       _ _ _ _ _ NATURALA (ALTXOR: A) 

 

     Letrak lotzeaz   _NGU_ _ME_ _ (INGURUMENA) 

Blog baten izena da. _NGU_ _ME_ _.BLOG.EUSKADI.NET  orrialdean sar zaitez eta begiratu nora eramaten zaituen korronteak. (INGURUMENA.BLOG.EUSKADI.NET)