IDIOMY NORWESKIE

fra A til Å – od A do Z

på et blunk – w mig / w mgnieniu oka

klare brasene – byc panem sytuacji

falle noen tungt for brystet – cos lezy ciezko na zoladku

i morgen er det atter en dag – jutro tez bedzie dzien

dagen derpå – miec kaca

i huttaheiti – gdzie diabel mowi dobranoc

på hengende håret – o maly wlos

passe som hånd i hanske – pasuje jak ulal

le seg i hel – smiac sie do upadlego

i siste liten – w ostatniej chwili

ha noe på lur – miec asa w rekawie

gå over bekken etter vann – cudze chwalicie, swego nie znacie

I grevens tid - greve = hrabia, tid = czas, czyli w hrabiowski czas? hmmm.

ale w Norwegii nie ma szlachty, to wiec co maja norwedzy na mysli

mowiac ze przyszles w hrabiowski czas? Du kom i grevens tid.

oznacza to ze przyszles w ostatniej chwili (i siste liten), lub rychol czas, jak

to tez wyraza sie po polsku.

Medaljens bakside, da rady i na polskie przetlumaczyc (druga strona

medalu) - o ile jestem zorientowana to oznacza to to samo w polskiej

mowie, tzn nie tylko ze medal ma dwie strony, ale ze te strony moga

pokazywac calkiem inne rzeczy, czyli: pierwsza strona medalu to cos

pozytywnego, a druga strona medalu to minusy tego samego. Zgadza sie?

Det er bare blåbær

Blåbær = borowka, czyli to sama borowka...

Oznacza to ze cos jest bardzo latwe do zalatwienia/zrobienia (po polsku to

chyba to samo co to tylko pestka

Np. Moglbys sprawdzic czy mam dosc oleju w samochodzie?....haha, det

er bare blåbær.

Å klippe en plen er bare blåbær i forhold til å beskjære busker (przyciac

trawnik to nic w porownaniu z przycieciem krzewow.

gå rundt grøten = (chodzic wkolo kaszy) = problemy z powiedzeniem

czegos na wprost. Lub gdy ktos ma cos do ukrycia i dlatego mowi o

rzeczach nie dotyczacych tego co ma mowic lub o innych ale podobnych

sprawach (jak np. politycy)

gjøre noen bjørnetjeneste = (zrobic komus nedzwiedzia przysluge) =

zrobic szkode komus komu wlasciwie chce sie pomoc, albo po prostu

zrobic cos jeszcze gorzej mimo dobrych checi.

Przyklad: nie dawanie dzieciom lekcji do domu moze byc takie

bjørnetjeneste dla nich

rette baker for smed = (ukarac piekarza zamiast kowala) = ukarac kogos

niewinnie, lub winic kogos niesprawiedliwie

Przyklad: zlikwidowac cale prawo do dagpenger tylko dlatego ze niektore

osoby kombinuja i wykorzystuja ten system, lub kazac wszystkim

kobietom nie wychodzic z domu wieczorami na miasto jakis mezczyzna

moze je zgwalcic.

Arbeidet adler mannen - praca uszlachetnia

Den som er redd for å få ondt i armene, får ondt i tarmene - a to jak

przetlumaczyc. Doslownie: Ten kto boi sie bulu/zmeczenia ramion, tego

bedzie bolal brzuch... Jakies sugestie?

Man fanger ikke fisk med tørre fingre - (praiwe) Doslownie: Nie zlapie sie

ryby nie moczac rak?? Co to moze oznaczac?

Når solen daler i vest, arbeider den late best - to jest fajne. Jak slonce jest

na zachodzi leniwy pracuje najmocniej. Czyli ze ten co sie lenil przez caly

dzien, musi nadrobic pod koniec??

En får ete som en koker til - jak sobie ugotujesz tak sie najesz, czyli nasze

jak sobie poscielesz tak sie wyspisz...

Der en ikke kan skjære, må en hugge - to czego nie da sie przeciac tzreba

rozrabac? Hmm, a co to ma znaczyc...

Den som er redd for å få ondt i armene, får ondt i tarmene, to tak samo

jak:

Bedre med trøtte armer enn tomme tarmer. - czyli jak juz sobie sam

tlumaczyles, i Zielona istotka tlumaczyla = ten kto sie boi bolu rak, bedzie

mial bole w jelitach (dokladne tlumaczenie) /Lepiej miec zmeczone rece

niz puste jelita.

Man fanger ikke fisk med tørre fingre - tak jak Sylwia tlumaczyla, chodzi o

lenistwo (musisz cos poswiecic by cos zyskac)

Når solen daler i vest, arbeider den late best = mniej wiecej tak jak sobie

tlumaczyles, ale chodzi bardziej o to ze leniuch wtedy chce pokazac jak

ciezko pracuje, bo i tak jest juz wnet koniec dnia

Der en ikke kan skjære, må en hugge = to czego nie mozesz ukroic, musisz

porabac = tu chodzi o mozliwosci, jak cos sie nie da w jeden sposob, to

nalezy sprobowac w inny

Takk i lige måde ktore oznacza dziekuje, nawzajem.

Å ikke se ut i måneskinn = nie wygladac przy blasku ksiezyca = wygladac

okropnie/paskudnie (Hun så ikke ut i måneskinn i den kjolen = wygladala

paskudnie w tej sukience)

Ugler i mosen = sowy w mechu = cos jest tu podejrzanego, cos jest nie tak,

ew. jest tu jakies niebezpieczenstwo (Han har ugler i mosen = cos z nim

podejzane/nie jest calkiem uczciwy)

Slå på stortromma = udezyc w duze bebny = byc ekstrawaganckim, byc

wielkim Panem, wystawic sie (Vi slo på stortromma og innviterte alle

vennene våre til en kjempefest = wystawilismy sie i zaprosili wszystkich

przyjaciol na olbrzymie przyjecie)

kjerringa mot strømmen = baba pod prad = ktos co robi cos wprzecz/ na

przekor

kall en spade for spade = nazywaj lopate lopata (nazywac rzeczy po

imieniu)

å tenke koffert = myslec walizka = tlumaczyc calkiem neuralne slowa lub

skojarzenia w sposob seksualny (ja mowie o pomarnczach, a ty tlumaczysz

to sobie ze mowie o piersiach, albo ja mowie o jajkach kurzych a ty

tlumaczys sobie w inny sposob...wtedy myslisz walizka )

hell i uhell = szczescie w nieszczesciu

når du snakker om sola så skinner den = jak mowisz o sloncu to ono swieci

= jak mowisz o kims to naraz ta osoba tu jest- Przykad: rozmawiasz z kims

o kims, i nagle ta osoba podchodzi do was, mowisz wiec: snakk om solen...

reszte sie domyslaja, tzn ze byla wlasnie o tej osobie rozmowa.

å bli tatt ved nesen = byc wzietym przy nosie/za nos = byc oszukanym

å være mann for sin hatt = byc mezczyzna do swojego kapelusza =

pokazujesz ze jestes na tyle dorosly by dokonac dane zadanie

ha det som plommen i egget = miec jak zoltko w jajku = miec sie bardzo

dobrze i bezpiecznie, lepiej nie mozna

sove som en stein =spac jak kamien = spac bardzo mocno (dobrze)

snakke som en foss = mowic jak wodospad = mowic szybko i duzo (bez

przerwy)

slåss som hund og katt = bic sie jak pies z kotem

passe som hånd i hanske = pasowac jak dlon w rekawiczce = pasowac jak

na zamowienie (bardzo dobrze)

være like som to dråper vann = byc podobnym jak dwie krople wody

være frisk som en fisk = byc zdrowy jak ryba (bardzo zdrowy)

gå over bekken etter vann = przejsc przez strumyk zeby nabrac wody =

szukac daleko czegos co sie ma blisko

ikke se skogen for bare trær = nie widziec lasu bo jest za duzo drzew = gdy

szuka sie czegos co lezy tuz przed nosem

Ukrutt forgår ikke så lett = chwasty tak latwo nie gina (trudno sie pozbyc

czegos co jest niedobre) = mowi sie czesto zartobliwie o osobach ktore

byly w niebezpieczenstwie, ale wszystko poszlo dobrze (lub samym o

sobie ze nie tak latwo sie mnie mozna pozbyc)

Hastverk er lastverk = pospiech to ciezar = jezeli robisz cos w pospiechu to

moze to byc zle zrobione, no i albo bedzie krytyczny blad, albo bedziesz

musiec robic wszystko od poczatku jeszcze raz

Kun det beste er godt nok = tylko to najlepsze jest wystarczajaco dobre

Ondt skal ondt fordrive = zlo odpedzi to co zle / zlem zlo odpedzisz = mowi

sie czesto gdy lekarstwo smakuje okropnie, ale musisz je brac by

wyzdrowiec, lub gdy zabiegi sa bolesne, ale skutkujace, lub w innych

odpowiednich sytuacjach

jungeltelegraf = telegraf dzunglowy = szybkie rozprzestrzenienie

wiadomosci, plotek, poglosek, wylacznie ustnie miedzy ludzmi (poczta

pantoflowa?)

som plommen i egget = jak u Pana Boga za piecem

nå begynner det å flaske seg oznacza ze cos przychodzi do porzadku.

å være mellom barken og veden = byc miedzy kora a drzewem (po polsku

to mowi sie jednak chyba byc miedzy mlotem a kowadlem).

noe går i stå co oznacza ze cos sie zatrzymalo. Np. jeg gikk helt i stå = nie

potrafilam nic wiecej powiedzic (pustka w glowie). Tak samo mozna

powiedziec ze ma sie jernteppe czyli kurtyne na mozgu.

Jernteppe oznacza rowniez zelazna kurtyne, ale nazwa pochodzi od

hjerneteppe co oznaczalo wlasnie kurtyne na mozgu.

hele prosjektet gikk i stå = caly projekt/plan sie zatrzymal.

Blind høne finner også korn = Slepa kura tez moze znalezc ziarno.

To powiedzenie oznacza ze rowniez i nieswiadoma osoba moze czasem

miec racje

Det er bare blåbær = to tylko borowka = (juz sie dowiedzialam na pw )

to samo co bulka z maslem, czyli ze cos jest bardzo latwe i proste do

zrobienia

Det tar kaka = to wezmie ciasto (torta) = ale nie ma nic do czynienia z

tortem. Uzywamy tego powiedzenia o czyms co jest calkiem niesluszne,

niedozeczne (absurdalne), cos z najgorszych rzeczy o jakich slyszelismy lub

przezyli. Np. Mialas zestresowany dzien w pracy. W drodze do domu stana

ci samochod bo zapomnialas zatankowac. Pozniej opowiadajac o tym,

mozesz powiedziec: „ I na koniec stana moj samochod. To wydarzenie tok

kaka”

Først til mølla /Førstemann til mølla (får male) = Pierwszy do mlyna

(bedzie mielic) czyli ten kto przyjdzie pierwszy to pierwszy dostanie

Jo før, jo heller = czym predzej tym lepiej

Kommer tid, kommer råd = Przyjdzie czas, przyjda rada.

Musimy miec dobra nadzeje zen w przyszlosci trudnosci sie uporzadkuja

Krype til køys = Czolgac sie do kojca (koji) czyli isc spac

Over stokk og stein = Ponad pniami i kamieniami. Mowi sie w sensie ze

cos poszlo over stokk og stein (det gikk over stokk og stein), co oznacza ze

cos poszlo lekkomyslnie i zaniedbanie, troche poza kontrola

Å dra sin kos = To nie ma nic do czynienia z kos lub koselig. Powiedzenie

oznacza ze ktos nagle i niespodzewanie wyjechal. Najczesciej by uniknac

cos nieprzyjemnego.

Zlodziej wyjechal zanim odkryto kradziez (Tyven dro sin kos før tyveriet

ble oppdaget). Måz opuscil nagle zone i dzieci bo ma mloda kochanke.

(Han dro sin kos).

Piesek czesto dra sin kos, o ile ma na to szanse.

Å falle i smak = przypadlo do smaku

Å gå ned med flagget til topps = Isc w dol z flaga u gory.

Mowimy to o ludziach ktorym los nie sprzyjal, ale potrafili zatrrzymac

honor.

Np. Gdy ktos ciezko pracowal, ale mu sie nie powiodlo i stracil prace.

Mimo tego nadal zatrzymal swoja godnosc, wiec mowimy „Poszedl w dol z

flaga u gory”

Å gå noen po nervene = chodzic komus po nerwach, denerwowac kogos.

N.p. Hun gikk meg på nervene hele dagen = ona mnie denerwowala caly

dzien.

Å komme som julekvelden /jula på kjerringa = Przyszlo jak babie wigilia.

Oznacza to ze niejestesmy do czegos przygotowani, mimo ze mielismy na

to duzo czasu. Mimo ze wiedzialam juz od poczatku roku szkolnego ze

mam oddac wypracowanie w maju, to w kwietniu kom dette som

julekvelden på kjerringa. (odraczalam i odraczalam )

Å ligge (stå) på lur = Schowac sie by nagle zaatakowac. Czaic sie. Katten

ligger på lur for å fange musen (Kot sie czai by zlapac myszke).

Parkeringsvakter står på lur for å gi deg parkeringsbot (straznicy

parkingow czatuja sie by ci dac grzywne)

Å stange hodet i veggen (muren) = Bic glowa w sciane (mur)

Bezskutecznie walczyc z trudnosciami nie do pokonania

Å starte med blanke ark = Zaczac od czystej/pustej kartki.

Zostawic przeszlosc za soba i zaczac od poczatku

Å ta seg en lur = Zrobic sobie mala drzemke

Å være (helt) blank = Byc calkiem pustym.

Nie umiec nic o czyms, byc niedoswiadczonym, nie pamietac. Np. jeg er

helt blank når det gjelder datamaskiner = nie mam zielonego pojecia o

komputerach

Å være helt på viddene = Byc na halach gorskich.

Oznacza to ze cos bardzo zle zrozumiano. Du er helt på viddene oznacza ze

calkiem zle cos zrozumiales. Pogubiles sie/jestes z daleka od domu (od

tego o czym jest mowa).

Den tid den sorg = ten czas ten klopot = nie martw sie przedwczesnie, nie

bierz klopotow w zapas?

Det tar sin tid = Zejdzie na to czasu/ to nie pojdzie/idzie tak szybko

Alt tar sin tid = na wszystko potrzeba czasu

Alle tiders! / å være alle tiders = Fajnie! byc bardzo fajny

Jeg hadde en alle tiders svigermor = Ja mialam bardzo fajna tesciowa.

Det var alle tiders i selskapet hos deg = Bylo bardzo fajnie na przyjeciu u

Ciebie.

Bank i bordet! = zapukaj w stol! = Odpukac! (?) Mowi sie gdy sie chce

uniknac by sie stalo cos nieprzyjemnego o czym akurat byla mowa

Bare barnemat to to samo co bare blåbær, czyli bulka z maslem. Det er

bare barnemat = zalatwi sie to /zrobi sie to jak nic

Gurimalla = Okrzyk ktory wyraza zaskoczenie, zdziwienie.

Parafraza slow Gud (Bog) i Maryja, (guri i malla). Guri to tez imie kobiece,

a Malla to powszechne zdrobnienie imion jak Maria lub Marlena.

Gurimalla uzywa sie by zlagodzic slowa tabu (nie uzywac imienia boskiego

na darmo?) i dlatego sparafrazowano takie slowa na lagodniejsze.

Inne takie parafrazy to: fy farao (od fy faen), dra til Helsinki (dra til

helvete).

Gamle Erik (Stary Eryk) to inna, bardziej delikatna nazwa diabla/Lucyfera.

ikke være høy i hatten = nie byc wysokim w kapeluszu = bac sie troche,

miec jakies poczucie nizszosci(?), nie czuc sie dobrze .

Przyklad: Han hadde handlet for mye brennevin og sigaretter, så han var

ikke høy i hatten da han ble stoppet i tollen = Kupil za duzo alkoholu i

papierosow, wiec nie czul sie dobrze/ bal sie troche, gdy zatrzymano go

przy cle.

Hun har ikke gjort lekser, så da hun ble ropt opp til tavla, følte hun seg

ikke høy i hatten = Nie odrobila lekcji, wiec gdy powolano ja do tablicy,

troche sie bala.

alskens - Czesto uzywane w negatywny sposob: rozne, wszelkiego rodzaju.

Np. Han kom med alskens unnskyldninger, da jeg spurte hvorfor han ennå

ikke ha fått vasket bilen = Przyszedl z roznymi usprawiedliwieniami, gdy go

zapytalam dlaczego jeszcze nie umyl samochodu

det henger ikke på greip - (greip = widly, czyli: nie trzyma sie to na

widlach). Nie trzyma sie to razem, to jest wogole bez sensu, to jest

niewiarygodne, brak logiki.

Przyklad: Det går færre busser, og bussen er blitt mye dyrere. Samtidig

snakker politikere om at vi må bruke mer kollektivtrafikk. Dette henger

ikke på greip! = Jezdzi coraz mniej autobusow, i bilety na autobus

podrozaly. Rownoczesnie politycy mowia ze musimy jezdzic kolektywnie.

Tu brak logiki.

ikke en døyt / ikke det døyt / ikke døyten = Ani ciut, ani odrobinke

Przyklad: Det bryr jeg meg ikke en døyt om = Nie obchodzi mnie to ani

ciut

Det forstår jeg ikke en døyt av = Nie rozumie z tego ani odrobinke

Musikken sto så høyt på at jeg hørte ikke en døyt av det sønnen min sa =

Muzyka byla tak glosna ze nie slyszalam ani ciut tego co syn moj

powiedzial

Hverken mer eller mindre - ni mniej, ni wiecej (po norwesku w odwrotnej

kolejnosci).

Å være helt på viddene = Byc na halach gorskich =

Oznacza to ze cos bardzo zle zrozumiano. ”Jestes calkiem na halach”

oznacza ze calkiem zle cos zrozumiales.

Å være fri og frank = Byc wolnym, nieprzywiazanym do nikogo,

niezaleznym od nikogo. Før han giftet seg, var han fri og frank = zanim sie

ozenil byl calkowicie wolny (wolny jak ptak?)

Å være i boks /å gå i boks = byc w pudelku/puszce = Byc w porzadku, byc

zakonczone)/ doszlo do skutku; udalo sie/ poszczescilo sie.

Przyklad: Avtalen mellom Statoil og Hydro gikk i boks = Umowa miedzy

Statoil i Hydro doszla do skutku (jest juz podpisana)

Å trekke ut tiden/å hale ut tiden = Rozciagnac czas. Zwlekac, opozniac cos.

Przyklad: Skatteetaten mener det er unødvendig å trekke ut tiden, helt til

siste frist som er 30.april = Urzad podatkowy uwaza ze nie potrzeba

zwlekac az do ostatniego terminu, ktory jest 30. kwietnia

Å ta tiden til hjelp = Nie spieszyc sie. Uzyc tego czasu jakiego potrzebujesz.

Z czasem bedzie lepiej

Alle monner drar = Kazdy udzial sie liczy /wszystko przynosi pozytek itp.

En monn to od norrønt: munr, co oznaczalo radosc. Obecnie en monn

oznacza cos co ma pozytek, przynosi kozysc, przydaje sie czemus.

Przyslowie: alle monner drar, sa musa, hun pisset i havet = Wszystko

przynosi kozysc, powiedziala myszka sikajac do morza.

Argusøyne = oczy Argosa = oczy ktore wszystko widza

Przyklad: Han fulgte dem med argusøyne = patrzyl za nimi ostrym

wzrokiem (?) tzn. parzyl za nimi dokladnie widzac wszystko co robia

Bevare meg vel /Bevares = Chron Boze.

Uzywa sie czesto gdy cos sie nagle stanie/cos kogos nagle zaskoczylo, lub

w sytuacjach gdzie nic innego nie pasuje powiedziec

Bikkjekaldt = psiozimno = Bardzo zimno, tak zimno ze nawet psy marzna

Bitt av basillen = zostac ugryzionym przaz bakcyla = Zarazic sie mocno

jakims zainteresowaniem.

Przyklad: Per har aldri interessert seg i kortspill, men nå når han har lært å

spille Poker, er han blitt helt bitt av basillen = Per nigdy nie interesowal sie

gra w karty, ale teraz gdy sie nauczyl grac w Pokera, zostal ugryziony przez

bakcyla (zostal zarazony ta pasja)

Å føle en på tennene = dotykac kogos po zebach = zbadac czyjes

zamiary/intencje, lub sile. Powiedzenie pochodzi od tego ze patrzono na

zeby konia by ustalic jego wiek

Å ikke få det til å rime = cos sie nie rymuje = Cos sie nie zgadza, nie pasuje.

Jeg får det ikke til å rime = cos mi sie tu nie zgadza, cos mi tu nie pasuje

Å kaste seg utpå = rzucic sie na przod = Sprobowac, zaczac cos bez bojazni,

rzucic sie na cos bez strachu

Blodpris = krwawa cena = za wysoka cena, cena przerastajaca wartosc

towaru

Bånn i bøtta = dno w wiaderku = Calkowite dno. Cos jest tak zle ze nie

mogloby byc gorsze

Å ta seg vann over hodet = zalac sobie glowe woda/ zanurzyc sie pod

woda = wziasc na siebie cos (jakies zadanie) czego nie potrafi sie

zrobic/wykonac

Å ta seg god tid = wziasc sobie dobry czas = zrobic cos spokojnie i powoli

Å se tiden an = czekac i zobaczyc

Przyklad: Legen anbefalte å se tiden an, fordi slike plager går oftest av seg

selv etter noen få dager = Lekarz polecil czekac i zobaczyc, bo takie plagi

najczesciej przechodza same po paru dniach