II Ogólnopolska Konferencja Naukowa Polska ...bc.wydawnictwo-tygiel.pl/public/assets/123/PN-2016.pdf · Polacy odczuwali nie tylko euforię, ... próbę odpowiedzi na pytanie,

II Ogólnopolska

Konferencja Naukowa

Polska niepodległość

– droga do wolności

Abstrakty

Lublin 2016

II Ogólnopolska

Konferencja Naukowa

Polska niepodległość

– droga do wolności

Abstrakty

Redakcja:

Kamil Maciąg

Krzysztof Bałękowski

Lublin 2016

II Ogólnopolska Konferencja Naukowa

Polska niepodległość – droga do wolności

Lublin, 19 listopada 2016 r.

Abstrakty

Redakcja:

Kamil Maciąg


Skład i łamanie:

Ilona Żuchowska

Projekt okładki:

Marcin Szklarczyk

© Copyright by Fundacja na rzecz promocji nauki i rozwoju

TYGIEL

ISBN 978-83-65272-46-1

Wydawca:

Fundacja na rzecz promocji nauki i rozwoju TYGIEL

ul. Głowackiego 35/348, 20-060 Lublin

www.fundacja-tygiel.pl

Komitet Naukowy:

Prof. dr hab. Jan Lewandowski

Prof. dr hab. Małgorzata Willaume

Prof. dr hab. Ewa Maj

Dr hab. Mirosław Szumiło

Dr Dorota Litwin-Lewandowska

Dr Ewa Rzeczkowska

Komitet Organizacyjny:


Kamil Maciąg

Monika Maciąg

Marcin Szklarczyk

Beata Zdunek

Justyna Sprawka

Paulina Szymczyk

Organizatorzy:

Patronaty honorowe:

Prezydent

Miasta Lublin

Krzysztof Żuk

Marszałek

Województwa

Lubelskiego

Sławomir

Sosnowski

Doktoranckie

Forum

Uniwersytetów

Polskich

Patronaty medialne:

Sponsorzy:

Spis treści

Czego uczy nas droga do niepodległości Polski? ...................... 11

Kult „Żołnierzy Wyklętych” ....................................................... 12

Literacki manifest rozpaczy po utracie niepodległości i zapo-wiedź odrodzenia ojczyzny po okresie niewoli – „Treny na rozbiór Polski” jezuity Józefa Morelowskiego .......................... 13

Major Wacław Worotyński, rezydent wywiadu amerykańskiego, w świetle dokumentów Wojskowego Sądu Rejonowego w Zielonej Górze ......................................................................... 15

Na drogach ku wolności. .... Działalność duchowieństwa diecezji kieleckiej w organizacjach konspiracyjnych .... podczas II wojny światowej (1939-1945)................................................................ 16

Na rubieżach niepodległości. Życie polityczne na Kresach Północno-Wschodnich RP w latach 1918-1939 ......................... 17

Oficer Karol Wojtyła senior w 1918 r. – w wojsku austriackim i polskim ...................................................................................... 19

Osadnicy wobec nowej rzeczywistości społeczno-politycznej w latach 1945-1947 – na przykładzie Pomorza Środkowego ... 21

Pierwszy rząd odrodzonej Polski – Ignacy Daszyński i Tymcza-sowy Rząd Ludowy Republiki Polskiej ..................................... 23

Polska droga do niepodległości poprzez próbę utworzenia autonomicznego i spójnego systemu prawa ............................... 24

Proces ustrojodawczy w niepodległym Państwie na przykładzie konstytucji z 1921 i 1997 roku ................................................... 25

„Szef da mi protesty...” Słów kilka o kapitalizmie, rynku pracy i prawie do protestu, na przykładzie „Ogólnopolskiego strajku kobiet” ......................................................................................... 27

Wojna w filmie. Obraz wojny z Rosją sowiecką w kinematografii polskiej okresu międzywojennego .............................................. 28

Indeks autorów ............................................................................ 29




11

Czego uczy nas

droga do niepodległości Polski?

Adam Kulczycki , [email protected], Instytut

Socjologii UR

Jędrzej Moraczewski, pierwszy premier niepodległej Polski,

tak przedstawiał w swoich „Pamiętnikach” atmosferę panującą

w Galicji tuż po odzyskaniu niepodległości: „Niepodobna oddać

tego upojenia, tego szału radości, jaki ludność polską w tym

momencie ogarnął. Po 120 latach prysły kordony. Nie ma «ich».

Wolność. Niepodległość. Zjednoczenie. Własne państwo! Na

zawsze! Chaos? To nic. Będzie dobrze. Wszystko będzie, bo

jesteśmy wolni od pijawek, złodziei, rabusiów, od czapki

z bączkiem, będziemy sobą rządzili. Cztery pokolenia nada-

remno na tę chwilę czekały, piąte doczekało. Od rana do

wieczora gromadziły się tłumy na rynkach miast; robotnik,

urzędnik porzucał pracę, chłop porzucał rolę i leciał do miasta,

na rynek, dowiedzieć się, przekonać się, zobaczyć wojsko

polskie, polskie napisy, orły na urzędach; rozczulano się na

widok kolejarzy, ba, na widok polskich milicjantów i żandar-

mów”. Jednak w momencie odzyskiwania niepodległości jesie-

nią 1918 r. Polacy odczuwali nie tylko euforię, lecz także

doświadczali chwil niepewności czy zwątpienia. Dopiero z cza-

sem zrozumieli, jak wielki cud się wydarzył i stał się ich udzia-

łem. Jesienią 1918 r. wolnymi mogli się poczuć mieszkańcy

Królestwa Polskiego, zachodniej Galicji i Śląska Cieszyńskiego.

Na ziemiach zaboru niemieckiego, na Śląsku, Pomorzu i w Wiel-

kopolsce wciąż trwały rządy pruskie, a Kresy Wschodnie

Rzeczypospolitej czekała jeszcze długa i krwawa wojna."

Słowa kluczowe: niepodległość, wolność, Paderewski, Polska,

Piłsudski




12

Kult „Żołnierzy Wyklętych”

Igor Moraczewski , [email protected], Uniwersytet

Mikołaja Kopern ika w Toruniu

W ostatnich latach opinia publiczna oraz środowiska nauko-

we zwróciły szczególną uwagę na historię polskiego podziemia

niepodległościowego z lat 1944-1963, którego członkowie

powszechnie nazywani są "Żołnierzami Wyklętymi". Zaintere-

sowanie to, istniejące na fundamencie popularnego w Polsce

mitu partyzanta oraz wzmocnione dekadami milczenia,

przybrało ogromne rozmiary i uzewnętrznia się w przeróżnych

formach, osiągając rozmiar kultu. Jest on dzisiaj wykorzysty-

wany przez różne instytucje życia społecznego, politycznego,

a nawet gospodarczego.

Celem niniejszego referatu jest scharakteryzowanie przy-

czyn tego zjawiska, jak również opisanie jego wielorakich

aspektów oraz wpływu, jaki opisywany kult ma na polskie życie

społeczne i polityczne, ze szczególnym uwzględnieniem

podziałów i konfliktów, jakie może on wywołać.

Słowa kluczowe: żołnierze wyklęci, kult, polityka historyczna




13

Literacki manifest rozpaczy

po utracie niepodległości i zapowiedź

odrodzenia ojczyzny po okresie niewoli

– „Treny na rozbiór Polski”

jezuity Józefa Morelowskiego

Magdalena Górowska , [email protected];

Katedra Literatury XX i XXI wieku, Instytut Filologii

Polskiej, Wydział Filologiczny Uniwersytetu Łódzkiego;

www.polonistyka.uni.lodz.pl

Pierwszy literacki manifest rozpaczy po utracie niepod-

ległości, świadectwo gorącego patriotyzmu wyszedł z Połocka

spod pióra młodego poety Józefa Morelowskiego, który

stworzył cykl trzynastu elegii patriotycznych "Treny na rozbiór

Polski", mających opłakać los Polaków i jednocześnie krzepić

serca rodaków w trudnym okresie niewoli. Zaduma nad historią

ojczyzny miała dla Polaków w czasie rozbiorów dużo większe

znaczenie niż w jakimkolwiek innym momencie dziejowym.

Odmienny od dotychczasowego był poniekąd przedmiot tych

reflekcji.

W czasie wystąpienia konferencyjnego podejmę rozważania

na temat pielęgnowania pamięci o zwycięstwach Polaków na

przestrzeni dziejów w odniesieniu do "Trenów" Morelow-

skiego. Uważano bowiem, że w okresie szczególnie trudnym

dla narodowego bytu należy przede wszystkim przypominać

z dziejów Polski to wszystko, co mogłoby podnieść współ-

czesnych na duchu. Powstała potrzeba tworzenia historii ku

pokrzepieniu serc. Wydarzenia „rozbiorowe” uruchomiły zja-

wisko powrotu do czasów szczęśliwych, pomyślnych i bez-

piecznych, czyli w przeszłość. Wszak, młodemu pokoleniu




14

potrzebne były wzorce bohaterstwa i rządności przodków,

modele patriotyzmu i poświęcenia dla ojczyzny. Będę więc

dążyła do tego, by dowieść, że kultywowanie idei walki

o ojczyznę ukazane w elegiach Morelowskiego miało na celu

podtrzymanie historycznej tradycji pokolenia świadków utraty

niepodległości kraju,.

Zastanowię się, jak postawa literacka wpływała na frakcje

intelektualne oraz całe społeczeństwo, a także, jak kształtował

się nowy obraz tradycji i kategorii pamięci narodowej. Podejmę

próbę odpowiedzi na pytanie, w jaki sposób zwrot w kierunku

przeszłości miał pomóc przetrwać wspólnocie ludzi i doświad-

czeń związanych wielowiekową historią, językiem i kulturą.

Zwrócę szczególną uwagę na to, jak w "Trenach" literackie

przypominanie sławnych, bohaterskich czynów przodków,

prócz kojenia ran, było w stanie „udzielać” wskazówek

teraźniejszym i przyszłym pokoleniom Polaków. Odniosę się

więc do określonej interpretacji dziejów, przynoszącej pożądane

zapatrywania na przeszłość i przyszłość Polski. Uwagę

poświęcę także zapowiedzi idei mesjanizmu w "Trenach".

Słowa kluczowe: niepodległość, rozbiory, naród, historia, kultura




15

Major Wacław Worotyński,

rezydent wywiadu amerykańskiego,

w świetle dokumentów Wojskowego Sądu

Rejonowego w Zielonej Górze

Marek Budniak , [email protected];Wydział

Humanistyczny, Instytut Historii, Uniwersytet

Zielonogórski,www.uz.zgora.pl

1 lipca 1954 r. w więzieniu w Zielonej Górze, na podstawie

wyroku Wojskowego Sądu Rejonowego, rozstrzelano mjra

Wacława Worotyńskiego, oskarżonego o współpracę z wywia-

dem amerykańskim. Mimo, iż był zasłużonym oficerem LWP

– od 1943 r. zastępca dowódcy kompanii ds politycznych

w I Dywizji im. T. Kościuszki, ciężko ranny w walkach o Wał

Pomorski, uczestnik walk o Berlin, wielokrotnie odznaczany, to

jednak nie został ułaskawiony. Do zarzucanych czynów

przyznał się. W pażdzierniku 1951 r., w czasie pobytu w Berlinie,

nawiązał kontakt z oficerem wywiadu amerykańskiego.

Następnie przez okres jednego roku przygotował i wysłał pięć

meldunków szpiegowskich, w których zawarł informacje

z dziedziny wojskowości. Ich kopie zostały znalezione w jego

mieszkaniu podczas rewizji. Stanowił one główny dowód

oskarżenia. Jego żona, Wanda Worotyńska, w tym samym

procesie została skazana na 13 lat więzienia za pomoc mężowi.

Na podstawie dokumentów śledczych i procesowych, po

wcześniejszym poddaniu ich krytyce jako źródeł historycznych,

podejmę się próby odtworzenia bogatej i tragicznej biografii

Wacława Worotyńskiego, najpierw oficera WP II RP, a potem

LWP.

Z całą pewnością jego życie, walka i ostatecznie tragiczna

śmierć były jedną z dróg do polskiej niepodległości.

Słowa kluczowe: major LWP, rezydent wywiadu amerykańskiego,

kara śmierci




16

Na drogach ku wolności.

Działalność duchowieństwa diecezji

kieleckiej w organizacjach konspiracyjnych

podczas II wojny światowej (1939-1945)

Dawid Dzienniak , [email protected]; WSD w Kielcach,

Wydział Teologii, Katolicki Uniwersytet im. Jana Pawła II

w Lublinie, http://www.kul.pl

Okres drugiej wojny światowej przyniósł przemiany ideolo-

giczne, obyczajowe oraz mentalnościowe Polaków. Zmienia-

jące się nieustannie wydarzenia wpływały na kondycję moralną

całego społeczeństwa. Nazizm hitlerowski, jako jedna z domi-

nujących ideologii tamtego czasu, miał znaczny wpływ na

kształcenie się postaw obywatelskich. Sam w swoich zasadach

antychrześcijańskich nie głosił formalnej walki z Kościołem

i religią, mimo to w praktyce niejednokrotnie ją prowadził.

Kościół w Polsce musiał stawać wobec zmieniającej się sytuacji

politycznej i gospodarczej kraju, dostosowując swoją działal-

ność duszpasterską.

Przedłożenie w przekrojowy sposób ukazuje uwarunko-

wania polityczne panujące w trakcie drugiej wojny światowej,

które miały wpływ na sposób w jaki Kościół wypełniał swoje

posłannictwo. Skupiając się na organizacji pracy duszpas-

terskiej w diecezji kieleckiej, prowadzi do przedstawienia

specjalnego duszpasterstwa w strukturach Państwa Podziem-

nego na wskazanym terenie. Prezentuje także życiorysy księży,

którzy podjęli się tego zadania. W ten sposób zwraca uwagę na

mało znany fragment historii podziemia niepodległościowego

okresu drugiej wojny światowej na Kielecczyźnie.

Słowa kluczowe: duszpasterstwo, partyzanci, kapłani, Kielce




17

Na rubieżach niepodległości.

Życie polityczne na Kresach Północno-

Wschodnich RP w latach 1918-1939

Eleonora Kirwiel , [email protected]; Zakład Mysli

Politycznej, Wydział Politologii, Uniwersytet Marii Curie -

Skłodowskiej

Artykuł przedstawia analizę życia politycznego na Kresach

Północno-Wschodnich Rzeczypospolitej Polskiej u progu

niepodległości. W tekście zostały omówione uwarunkowania

które wpłynęły na kształtowanie obrazu politycznego na

ziemiach województw wileńskiego i nowogródzkiego oraz

przebieg i wyniki wyborów do Sejmu Wileńskiego oraz Sejmu

i Senatu I Kadencji.

Wybory do Sejmu Wileńskiego nie odzwierciedlały rzeczy-

wistego obrazu mocno zróżnicowanego życia politycznego.

Traktowane były przez większość opcji politycznych jako akcja

plebiscytowa, która miała wskazać nastroje ludności tego

terenu, dotyczące kwestii przynależności Wileńszczyzny do

Polski. Po raz pierwszy jednak podczas tych wyborów poszcze-

gólne partie polityczne zaczęły prowadzić działalność orga-

nizacyjną na szerszą skale w terenie.

Wybory parlamentarne z roku 1922 miały w pełni demo-

kratyczny charakter i odbyły się bez stosowania nacisków

i nadużyć. Wyniki tych wyborów prezentowały dość wierne

odzwierciedlenie nastrojów społeczności województw wileń-

skiego i nowogródzkiego. Odegrały również istotny wpływ na

kształtowanie oblicza politycznego tych ziem, gdzie adekwatnie

do preferencji wyborców największe wpływy zdobyły ugrupo-

wania ruchu ludowego oraz partie mniejszości narodowych.




18

W czasie tych wyborów po raz pierwszy społeczeństwo

kresowe stało się aktywnym uczestnikiem życia politycznego

kraju. Była to również wyjątkowa szansa dla ugrupowań

polskich, prężnie działających w innych częściach kraju,

prezentacji własnej opcji i rozszerzenia wpływów na jeszcze

dziewiczym, pod względem doświadczeń uczestnictwa w życiu

politycznym, terenie. Najbardziej umiejętnie warunki te wyko-

rzystało PSL „Wyzwolenie”. Bazując na strukturze organiza-

cyjnej i wpływach z poprzednich wyborów (do Sejmu Wileń-

skiego), umiejętnie i aktywnie prowadząc kampanię wyborczą

w terenie, przy wykorzystaniu czynników specyfiki tych ziem,

stronnictwo zdobyło szerokie poparcie nie tylko w kręgach

społeczności polskie, ale również i wśród Białorusinów.

Słowa kluczowe: Kresy Północno-Wschodnie Rzeczypospolitej

Polskiej, partie polityczne, życie polityczne




19

Oficer Karol Wojtyła senior w 1918 r.

– w wojsku austriackim i polskim

Milena Kindziuk , [email protected]; IEMID, Uniwersytet

Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie

Karol Wojtyła (ojciec św. Jana Pawła II) w 1900 r., wieku

21 lat został powołany do służby wojskowej w armii austro-

węgierskiej, w której służył do 31 października 1918 r.

Natomiast 1 listopada 1918 roku rozpoczął służbę w wojsku

polskim.

Analiza akt personalnych Karola zachowanych w wiedeń-

skim Kriegsarchiv oraz innych dokumentów archiwalnych

pozwoli przedstawić w referacie:

– przebieg służby Wojtyły w armii austriackiej, najpierw

w 56. Pułku Piechoty w Wadowicach, następnie jako podoficer

rachunkowości w dowództwa pułku, które mieściło się

w Krakowie.

– starania Wojtyły po 12 latach służby wojskowej o przenie-

sienie do cywilnej służby państwowej. Staraniom o przejście

w stan spoczynku stało na przeszkodzie narastanie napięcia

międzynarodowego i przygotowania Austro-Węgier do wojny.

W czasie I wojny światowej przeniesiony do Hranic na

Morawach. W tym czasie Karol Wojtyła służy w kancelarii

Komendy Uzupełnień. W 1915 roku awansował na urzędnika-

aspiranta ewidencji wojskowej i tym samym zaliczał się do

korpusu oficerskiego.

– związki Karola Wojtyły z Legionami Polskimi i jego

udziału w akcji werbunkowej na ich rzecz, zapewne od 1915

roku (na ten rok datuje się zdjęcie Karola Wojtyły w mundurze

legionowym) aż do kryzysu przysięgowego z lipca 1917 r.




20

– przejście do armii polskiej. Po odzyskaniu przez Polskę

niepodległości był oficerem 12 Pułku Piechoty stacjonującego

w Wadowicach. Pracował w Powiatowej Komendzie Uzupeł-

nień w Wadowicach w stopniu porucznika. Po zakończeniu

kariery wojskowej (1927) został urzędnikiem.

Słowa kluczowe: Karol Wojtyła senior, niepodległość Polski, Polacy

w armii austro-węgierskiej, Wojsko Polskie po 1918 roku




21

Osadnicy wobec nowej rzeczywistości

społeczno-politycznej w latach 1945-1947

– na przykładzie Pomorza Środkowego

Grzegorz Paweł Pelowski , [email protected]; Instytut Historii

i Politologii, Wydział Nauk Społecznych, Akademia

Pomorska w Słupsku, www.apsl.edu.pl

Najnowsza historiografia podkreśla, iż koniec II wojny

światowej nie przyniósł Polakom i Polsce upragnionej niepod-

ległości. Stało się tak przede wszystkim z powodów geopoli-

tycznych. Kontrolę nad krajem zaczynał przejmować reżim

komunistyczny. „Instalująca” się w kraju władza podejmowała

nie tylko skrupulatne działania na rzecz przejęcia całości

władzy, lecz także wykreowania w oczach obywateli pozorów

niepodległości. W tym kontekście rodzi się kilka istotnych

pytań: czy osadnicy, przybywający na Ziemie Zachodnie

i Północne dali się zwieść działaniom propagandowym; jaki był

ich stosunek do nowej władzy, a także rzeczywistości spo-

łeczno-politycznej; w jaki sposób rozumieli pojęcie „niepod-

ległości”. Pytania te należy uznać za istotne, gdyż w środowisku

naukowym, i nie tylko, możemy się spotkać z przejawami sporu

o niepodległość Polski w latach 1945-1989. Niejednokrotnie

w debacie publicznej pojawiało się twierdzenie o „niepełnej

niepodległości” Polski w tamtym okresie. Należy zauważyć, że

między „niepełną niepodległością”, a „pozorną niepod-

ległością” z powodzeniem można postawić znak równości.

W referacie koncentruję się na odpowiedzi na powyższe

pytania. Staram się również ukazać postawy osadników wobec

kwestii przynależności Ziem Zachodnich i Północnych do

państwa polskiego. Ówczesna propaganda podkreślała, iż




22

„Ziemie Odzyskane” były swoistą rekompensatą za utracone

Kresy Wschodnie. Analiza postaw osadników zamyka

problematykę referatu. Całość wywodu opiera się na przy-

kładzie Pomorza Środkowego. Jednym z powodów wyboru

tego obszaru jest fakt, iż został on niemal w całości zasiedlony

osadnikami pochodzącymi z różnych rejonów II Rzeczpospolitej.

Natomiast określenie cezury czasowej – 1945-1947 – wynika

przede wszystkim z faktu, iż reżim komunistyczny był wówczas

w fazie budowy, a w części społeczeństwa tliła się jeszcze

nadzieja na odzyskanie suwerenności.

Słowa kluczowe: reżim komunistyczny, osadnicy, stosunek do władzy,

suwerenność




23

Pierwszy rząd odrodzonej Polski

– Ignacy Daszyński i Tymczasowy Rząd

Ludowy Republiki Polskiej

Łukasz Bojko , [email protected], Katedra Doktryn

Politycznych i Prawnych Wydziału Prawa, Administracji

i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego

Klęska państw centralnych i koniec I wojny światowej

oznaczały dla Polski upragnione odzyskanie niepodległości po

wielu dekadach niewoli zaborczej. Utworzony w Lublinie przez

środowiska lewicy niepodległościowej i działający zaledwie

kilka dni (do powrotu z Magdeburga Józefa Piłsudskiego)

Tymczasowy Rząd Ludowy Republiki Polskiej z premierem

Ignacym Daszyńskim na czele był pierwszym ogólnopolskim

wyrazem budowy całkowicie wolnych i samodzielnych struktur

państwowości odradzającej się Rzeczypospolitej. Celem mojego

referatu jest charakterystyka tego niezależnego od zaborców

ośrodka politycznego władzy polskiej, omówienie realiów

politycznych, w jakich ów rząd powstawał i skutków, jakie

swym krótkim istnieniem przyniósł oraz sił politycznych, jakie

go współtworzyły, a także jego składu, programu politycznego

i celów działalności. Podjęcie się omówienia tego tematu

podjąłem w przekonaniu, że rząd Daszyńskiego jest zaledwie

krótkim epizodem w początkowej historii odradzającej się

Polski międzywojennej, szerzej nieznanym, a więc wartym

przybliżenia i omówienia.

Słowa kluczowe: Polska przedwojenna, II RP, Ignacy Daszyński, rząd

lubelski, rząd ludowy




24

Polska droga do niepodległości

poprzez próbę utworzenia autonomicznego

i spójnego systemu prawa

Ewelina Rogalska , [email protected],

Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Wydział

Prawa i Administracji

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 r. na

obszarze naszego kraju obowiązywało pięć porządków

prawnych. Istniała potrzeba rychłego uporządkowania prawa;

tymczasowo zdecydowano się na utrzymanie w mocy praw

zaborczych jako praw dzielnicowych na obszarze Polski

i utworzenie własnego autonomicznego systemu prawnego.

W wyniku prac Komisji Kodyfikacyjnej powstał obowiązujący

od 1934 r. Kodeks zobowiązań. Stanowi on wybitne dzieło

polskiej cywilistyki, niestety często pomijane w dyskursie

prawniczym. Poprzez twórczą recepcję konstrukcji prawnych

wywodzących się z innych porządków prawnych możliwe było

utworzenie fundamentów niepodległego państwa polskiego. Jest

to sytuacja całkowicie odmienna od tej, która miała miejsce

w PRL-u, kiedy to dokonywano masowego przeszczepiania na

grunt polski licznych instytucji prawnych wywodzących się

z prawa sowieckiego. Współczesny polski system prawny,

stanowiący fuzję prawa z okresu komunizmu, licznych

nowelizacji dokonywanych w latach 90., a także prawa

europejskiego, staje się coraz mniej wydolny. Wystąpienie

stanowi próbę odpowiedzi na pytanie, w jaką stronę powinno

zmierzać polskie ustawodawstwo, aby służyć wolnej i niepod-

ległej Polsce.

Słowa kluczowe: recepcja prawa, prawo porównawcze, Kodeks

zobowiązań




25

Proces ustrojodawczy

w niepodległym Państwie

na przykładzie konstytucji

z 1921 i 1997 roku

Anna Niziołek , [email protected],

Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Jagielloński,

www.uj.edu.pl

W trakcie wystąpienia pragnę zaznajomić audytorium

z pracami i postulatami de lege ferenda w komisjach ustrojo-

dawczych przy konstytucjach z 1921 r. oraz 1997 r., które

niewątpliwie były ukoronowaniem odzyskania suwerenności

przez Rzeczpospolitą w aspekcie społeczno-prawnym. Moje

rozważania skupią się nie na oddziaływaniu regulacji w rozu-

mieniu de lege lata, lecz przedstawią dyskutowane w toku prac

rozwiązania prawne.

Celem uzyskania pełnego spektrum sytuacji przeanalizuję,

z których oryginalnych rozwiązań zrezygnowano w 1921 r. na

poczet systemu zaczerpniętego z ustroju III Republiki Fran-

cuskiej. W toku wystąpienia zwrócę szczególną uwagę m.in. na

federalną koncepcję państwa autorstwa Józefa Buzka, kon-

cepcję parlamentu, sposób wybierania senatorów i wprowa-

dzenie instytucji demokracji bezpośredniej.

Omówię także zagadnienia związane z pracą Komisji

Konstytucyjnej latach 1995-1997, kiedy to obradowała ona

najintensywniej. W szczególności podejmę próbę przedsta-

wienia kwestii najbardziej spornych w toku prac ustrojo-

dawczych, w tym zasadności zamieszczenia w ustawie konsty-

tucyjnej preambuły. Uwagę poświęcę też scharakteryzowaniu

problemów dotyczących pozycji Prezydenta Rzeczypospolitej,




26

stosunków między państwem oraz kościołami i związkami

wyznaniowymi, jak również praw socjalnych. Przedstawię

także spór dotyczący systemu rządowego i postulatów

zniesienia Senatu. Wspomnę też o problemie, który pojawił się

na kanwie zgłoszenia poprawek przez PSL i UP, a zakończył

kompromisem politycznym i wprowadzeniem do Konstytucji

art. 19 dotyczącego podstawy ustroju rolnego państwa.

Celem podsumowania postaram się odpowiedzieć na

pytanie, jaką rolę w państwie odegrały i odgrywają rozwiązania

przyjęte w czasie prac ustrojodawczych nad Konstytucją z 1921

i 1997 roku? Podejmę też próbę nakreślenia potencjalnych

scenariuszy funkcjonowania Rzeczypospolitej, gdyby w wyniku

kompromisów w komisjach zostały podjęte odmienne decyzje

dotyczące istotnych postanowień konstytucyjnych.

Słowa kluczowe: konstytucja niepodległość ustrojodawstwo




27

„Szef da mi protesty...”

Słów kilka o kapitalizmie, rynku pracy

i prawie do protestu, na przykładzie

„Ogólnopolskiego strajku kobiet”

Martyna Hoffman , [email protected]; Instytut

Socjologii UMK

3 października 2016 roku Polki, wzorując się na swoich

islandzkich poprzedniczkach, zastrajkowały w całym kraju

przeciw zgłoszonemu przez Instytut na rzecz Kultury Prawnej

ORDO IURIS, obywatelskiemu projektowi ustawy „Stop

aborcji”. Zorganizowane za pośrednictwem portali społecz-

nościowych wydarzenie „Ogólnopolski strajk kobiet!” składało

się zarówno z marszy przeciw proponowanemu ustawo-

dawstwu, ale przede wszystkim opierać się miało na rezygnacji

z podjęcia tego dnia jakiejkolwiek pracy.

By pokazać znaczenie swojej roli dla społeczeństwa

i wywalczyć należące się im prawa, w 1975 roku nawet

90 procent islandzkich kobiet na jeden dzień przestało

pracować. Nie gotowały, nie zajmowały się dziećmi, a wiele

z nich wzięło również dzień wolny u pracodawcy. Choć liczbę

uczestników marszu, jaki odbył się w ramach ogólnopolskiego

strajku kobiet należy uznać za imponującą, to należy zadać

sobie pytanie jaki sukces odniosły planowane także na ten dzień

protesty pracownicze. Celem referatu będzie próba oceny szans

powodzenia bojkotów pracowniczych w polskich warunkach

ustrojowych, na przykładzie powyższej inicjatywy.

Słowa kluczowe: protesty, rynek pracy, kapitalizm, postsocjalizm




28

Wojna w filmie. Obraz wojny z Rosją

sowiecką w kinematografii polskiej

okresu międzywojennego

Michał Ceglarek , [email protected], Wydział

Polonistyki, Uniwersytet Jagielloński

Wojna polsko-sowiecka (1919-1921) pojawiła się na ekra-

nach kin niemal na gorąco. Już 25 czerwca 1920 r. w trakcie

walk odbyła się premiera filmu „Dla ciebie, Polsko” Antoniego

Bednarczyka poświęconego wydarzeniom z wiosny 1919 r.,

gdy Wojsko Polskie odebrało Rosjanom Wilno. W listopadzie

tego samego roku pokazano agitacyjne „Bohaterstwo polskiego

skauta” Ryszarda Bolesławskiego. Reżyser ten zrealizował

również, bezpośrednio po wydarzeniach, o których opowiadał,

niekwestionowany przebój kina narodowego – „Cud nad Wisłą”

(1921 r.). Jego akcja rozgrywa się od Wigilii 1919 r. po

finałową, zwycięską bitwę nad bolszewikami w sierpniu 1920 r.

Zleceniodawcą było Ministerstwo Spraw Wojskowych. Z kolei

„Miłość przez ogień i krew” (1924 r.) Jana Kucharskiego

przywołała wydarzenia ze stycznia 1920 r., a głównymi posta-

ciami byli m.in. Piłsudski, Witos i Lenin. Grupie ochotników

– lotników amerykańskich, którzy w szeregach armii polskiej

walczyli z bolszewikami, poświęcona jest „Gwiaździsta

eskadra” (1930 r.) Leonarda Buczkowskiego według scena-

riusza Janusza Meissnera.

Słowa kluczowe: wojna polsko-sowiecka, film polski, okres

międzywojenny

29

Indeks autorów

Bojko Ł. ................................................................................... 23

Budniak M. .............................................................................. 15

Ceglarek M. ............................................................................. 28

Dzienniak D. ............................................................................ 16

Górowska M. ........................................................................... 13

Hoffman M. ............................................................................. 27

Kindziuk M. ............................................................................. 19

Kirwiel E. ................................................................................. 17

Kulczycki A. ............................................................................ 11

Moraczewski I. ........................................................................ 12

Niziołek A. ............................................................................... 25

Pelowski G. P. .......................................................................... 21

Rogalska E. .............................................................................. 24

Documents

II Ogólnopolska Konferencja Naukowa Polska ...bc.wydawnictwo-tygiel.pl/public/assets/123/PN-2016.pdf · Polacy odczuwali nie tylko euforię, ... próbę odpowiedzi na pytanie,