III. ELMIS (TT and VES) ULUSLARARASI ÖZEL E T M

KONGRES NDEN YANSIMALAR

Yay na Haz rlama Komisyonu Prof.Dr. Hakan SARI (Editör)

Ar .Gör. Abdullah EKER Ar .Gör. Abdulbaki KARACA

ISBN: 978-605-9269-42-1

Bask

Fevzi Çakmak Mah. Hac Bayram Cad. No:3 Karatay / Konya

MATBAA SERT F KASI: 14997

Konya, Ekim 2016

PALET YAYINLARI Mimar Muzaffer Cad. Rampal Çar No. 42 Meram / Konya

Tel. 0332 353 62 27 YAYINCI SERT F KASI: 10418

Kongre Kitab steme Adresi: Ara . Gör. Abdullah Eker Ara . Gör. Abdulbaki Karaca akaraca@konya.edu.tr aeker38@gmail.com

Bu kitab n bas m ve yay m hakk Necmettin Erbakan Üniversitesi Ahmet Kele o lu E itim Fakültesi Özel E itim Bölüm Ba kan Prof. Dr. Hakan SARI’ya aittir. Fikir ve Sanat Eserleri Yasas uyar nca yaz l izin al n-maks z n al nt yap lamaz, bas lamaz, cd, video ve fotokopi vb. ile ço alt l p kullan lanamaz.

nci Ofset

Bölümümüze ve Kongremize her konuda deste ini veren, yard mlar n esirgemeyen ve bizi cesaretlendiren Sayg de er

Rektörümüz Prof. Dr. Muzaffer EKER’e özel te ekkür ve sayg lar m z ile…

Kongre Düzenleme Kurulu Ad na

Prof.Dr. Hakan SARI

ÖNSÖZ

III. Uluslararas Özel E itim Kongresini Necmettin Erbakan Üniversitesi Ere li yerle kesinde düzenlemi olman n mutlulu unu ta maktay m. Uluslararas boyutta 486 kat l mc n n e li inde gerçekle tirilmi olan kongremiz yurt içinde ve yurt d nda büyük ilgiyle kar lanm t r. Özel e itim alan nda hizmeti toplumsal bir sorumluluk olarak gören siz de erli e itimcilerimiz e li inde düzenlenen kongremiz ülkemiz ad na büyük katk lara vesile olmu tur. Toplumda her bireyin de erli oldu u gerçe i bizlere özel gereksinimli bireylerin var olan kapasitelerini en üst düzeyde kullanabilmelerini sa lamak için sorumluluklar yüklemek-tedir. III. Uluslararas Özel E itim Kongresi toplumsal sorumlulu un fark nda olan siz de erli e itimcilerin birlik ve beraberlik ilkeleri do rultusunda güzel kazan mlar elde edilerek gerçekle tirilmi tir.

Özel e itimin toplum içerisinde istendik yönde geli mesi; iyi yeti mi , yeterli bilgi ve beceri düzeyine ula m e itimcilerle mümkün olacakt r. Bu tür etkinlikler ve programlar ö retmen yeti tirmede de büyük faydalar sa lamaktad r. Ülkemizde özel e itim alan nda daha ba ar l e itimcilerin yeti mesi ve toplumsal duyarl l n artmas için bu alandaki çal malar önem arz etmektedir. Kongremize en yüksek düzeyde des-teklerini esirgemeyen ve her türlü yard mda bulunan ba ta Say n Rektörümüz Prof. Dr. Muzaffer EKER Hocam za, Ere li Belediye Ba kan m z Say n Özkan ÖZGÜVEN’e, Türkiye Özel Sporcular Spor Federas-yonu Ba kan Say n Birol AYDIN’a ayr ca ELMIS 2016 Kongresinde eme i geçen tüm arkada lara içten te ekkürlerimi sunuyorum. Türkiye de Özel E itim hizmetlerinin ilerlemesi ve geli mesi için herkesin ge-reken çaba ve özeni göstermesi dile iyle.

Engelsiz bir hayat için el ele

Prof. Dr. Hakan SARI

III. Uluslararas Özel E itim Kongresi Düzenleme Genel Koordinatörü

Hayat n insana ne getirece ini ve insandan ne götürece ini önceden kestirmek mümkün de ildir. Her insan do u tan veya sonradan zihinsel veya fiziksel engelli olabilir. Önemli olan toplumumuzun bu durumu ka-bullenmesi, engellilerin ya am ko ullar n göz önünde bulundurarak onlara yönelik giri im ve çabalar ortaya koyabilmesidir. Engeller, ancak engellilere kar zihinlerimiz de olan engelleri kald rmakla kalkar. Engelli karde lerimizin dü ünme, üretme, çal ma, aktif bir biçimde hayat n içinde yer almalar n sa lamak ise hepimizin üzerine dü en bir görevdir. Bu konuda toplumun her ferdinin bir sorumlulu u vard r.

ELMIS 2016 Uluslararas Özel E itim Kongresi, 12 - 15 May s 2016 tarihleri aras nda Necmettin Erbakan Üniversitesi,Konya Ere li Belediyesi, Ere li E itim Fakültesi, Türkiye Özel Sporcular Spor Federasyonu ve Ere li Kaz m Demirel Sevgi Özel E itim Uygulama Merkezi ortakl ile ilçemiz Konya Ere li’de gerçekle tirildi. Necmettin Erbakan Üniversitesi Ahmet Kele o lu E itim Fakültesi Özel E itim Bölümü Ba kan Say n Prof. Dr. Hakan SARI’n n genel koordinatörlü ünde ve ekibinin yüksek katk lar ile gerçek-le tirilen kongreye Ere li Belediyesi olarak ev sahipli i yapt k.

Konya Ere li Belediyesi olarak engelli vatanda lar m za ve özel e itim alan na öncelikli hizmet anlay yla çal yoruz. Engelli vatanda lar m z n topluma dâhil edilmeleri ile toplumun engellilere duyarl l n art ra-rak ortak ya am kültürü geli tirmeye çal yoruz. Bu anlamda ilçemizde faaliyet gösteren Ere li Down Cafe ilçemizde büyük bir fark ndal k olu turdu. Topluma, engellilerin sorumluluk anlay na sahip olabile-ceklerini gösterdi. lçemizdeki çal malar m zdan yola ç karak haz rlanan Down Cafe Uygulama Rehberin-den hareketle 20 ilden fazla ehre örnek çal ma olduk. ehrimizi engelli vatanda lar m z n ya am n kolay-la t racak yakla mla yeniden haz rl yoruz. Ere limizde, engellilerimize fiziksel düzenlemelerimizle ve tüm vatanda lar m zla birlikte engellilere yakla mlarda örnek olacak Engelsiz ehir haz rlama çal malar m za Bakanl klar m z, kamu kurumlar m z, sivil toplum kurulu lar m zla çal maya devam edece iz.

ELMIS 2016 Uluslararas Özel E itim Kongresinin ilçemizde gerçekle tirilmesine destek veren ve eme i geçen herkese minnet ve ükranlar m sunar m.

Özkan ÖZGÜVEN

Belediye Ba kan

ELMIS 2016 Uluslararas Özel E itim Kongresi Tam Metin v

Kongre Onursal Ba kanlar Prof. Dr. Muzaffer EKER, Necmettin Erbakan Üniversitesi Rektörü Özkan ÖZGÜVEN, Konya/Ere li Belediye Ba kan Birol AYDIN, Özel Sporcular Federasyon Ba kan Kongre Genel Koordinatörü Prof. Dr. Hakan SARI, Necmettin Erbakan Üniversitesi, A.K. E itim Fakültesi Düzenleme Kurulu Prof.Dr. Hakan SARI Prof.Dr. Mustafa PEHL VAN Prof.Dr. Mehmet KIRBIYIK Prof.Dr. sa KORKMAZ Prof.Dr. Muhittin D NÇ Yrd.Doç. Dr. Ahmet KURNAZ Yrd.Doç. Dr. Erkan EF LT Yrd.Doç. Dr. Yahya ÇIKILI Yrd.Doç. Dr. Rukiye KONUK ER Ö r.Gör. Dr. erife enay L K Ö r.Gör. Halil brahim ÖZER Ö r.Gör. Serdal DEN Z Ar .Gör. Abdullah EKER Ar .Gör. Abdulbaki KARACA Ar .Gör. Ahsen KIZILKAYA Ar .Gör. Hatice GÖKDA Ar .Gör. Nevzat ULUTEPE Ar .Gör. eyda SARI Ar .Gör. Tu ba PÜRSÜN Düzenleme Kurulu Alt Komitesi Yrd.Doç. Dr. A. O uz AKTÜRK Yrd.Doç. Dr. Ay e EL I IK Yrd.Doç. Dr. Canan SEV NÇ Yrd.Doç. Dr. Ece SARIGÜL Yrd.Doç. Dr. Emel Topba TAT Yrd.Doç. Dr. Hafize GÜMÜ Yrd.Doç. Dr. Hasan Hüseyin GÜLEÇ Yrd.Doç. Dr. Kemal ZC Yrd.Doç. Dr. Serap Y lmaz ÖZELÇ Yrd.Doç. Dr. Selçuk PEKER Yrd.Doç. Dr. Tu ba HORZUM Yrd.Doç. Dr. Yakup YILMAZ Ö r.Gör. Yusuf UZUN Ar .Gör. Gürbüz ÇALI KAN Ar .Gör. Hatice SEZG N Ar .Gör. Ömer GÖKDEM R Ar .Gör. Rahime Filiz K REM T Ar .Gör. Zeynep M R A. Vefa DEM RKIRAN Abdullah Sevinç ( aret Dili Çevirmeni) Bilim Kurulu Prof.Dr. Abdulkerim BAHADIR(Necmettin Erbakan University) Prof.Dr. Agnes N. TOTH(University of Western Hungary, Macaristan) Prof.Dr. Ahmet KONROT (Üsküdar University) Prof.Dr. Ali Murat SÜMBÜL (Necmettin Erbakan University) Prof.Dr. Antonio Portela Pruano ( spanya,Murcia University) Prof.Dr. Atilla CAVKAYTAR (Anadolu University) Prof.Dr. A. Gönül AKÇAMETE (Ankara University) Prof.Dr. Ay egül ATAMAN (Gazi University)

vi ELMIS 2016 Uluslararas Özel E itim Kongresi Tam Metin

Prof.Dr. Beppie van den Bogaerde (Hollanda, Utrecht University) Prof.Dr. Binyamin B RKAN (Tohum Otizm Vakf - stanbul Ayd n University) Prof.Dr. Bülbin SUCUO LU (Ankara University) Prof.Dr. Dilara ÖZER (Gedik University) Prof.Dr. Dilek ERBA (Marmara University) Prof.Dr. Eli Ottesen(Norveç, Oslo University) Prof.Dr. E. Rüya ÖZMEN (Gazi University) Prof.Dr. Elif TEK N FTAR (Anadolu University) Prof.Dr. Funda ACARLAR (Ankara University) Prof.Dr. Gerry Macruairc (Irlanda, University Dublin College) Prof.Dr. Gönül KIRCAAL - FTAR (Anadolu University-Emeritus) Prof.Dr. Hakan SARI (Necmettin Erbakan University) Prof.Dr. brahim Halil D KEN (Anadolu University) Prof.Dr. John ALBERTINI (Rochester Institute of Technology,USA) Prof.Dr. Kashef ZAYED (Sultab Qaboos University, Umman) Prof.Dr. Latife BIYIKLI (Emeritus) Prof.Dr. Mehmet KIRBIYIK (Necmettin Erbakan University) Prof.Dr. Mehmet ÖZYÜREK (Emeritus) Prof.Dr. Melanie NIND (University of Southampton, ngiltere) Prof.Dr. Mervyn HYDE (Avustralya, Griffith University) Prof.Dr. Miguel Augusto Santos (Porto University, Portekiz) Prof.Dr. Mustafa PEHL VAN (Necmettin Erbakan University) Prof.Dr. Naim AH N (Necmettin Erbakan University) Prof.Dr. Necate BAYKOÇ DÖNMEZ (Hacettepe University) Prof.Dr. Nergüz BULUT SER N (Lefke Avrupa University) Prof.Dr. Nihal VAROL-ÖZYÜREK (Emeritus) Prof.Dr. Ninna Garm(Norveç,Oslo University) Prof.Dr. Oguz SERIN (Lefke Avrupa University) Prof.Dr. Philip Garner(Northampton University, ngiltere) Prof.Dr. P nar EGE (Ankara University) Prof.Dr. Robin PRECEY ( ngiltere, Canterbury Chrst Church University) Prof.Dr. Sonia BLANDFORD (Warwick University, ngiltere) Prof.Dr. ahin KES C (Necmettin Erbakan University) Prof.Dr. aban ÇALI (Selçuk University) Prof.Dr. Tevhide KARGIN (Ankara University) Prof.Dr. U ur SAK (Anadolu University) Prof.Dr. Ümit DAVASLIG L (Maltepe University) Prof.Dr. Ümit G RG N (Anadolu University) Prof.Dr. Sunay YILDIRIM DO RU (Dokuz Eylül University) Prof.Dr. Y ld z UZUNER (Anadolu University) Doç.Dr. Arzu ÖZEN (Anadolu University) Doç.Dr. Berrin BAYDIK (Ankara University) Doç.Dr. Cem G RG N (Anadolu University) Doç Dr. Ekrem Levent LHAN (Gazi University) Doç Dr. Ercan YILMAZ (Necmettin Erbakan University) Doç.Dr. Erkan ÇALI KAN (Akdeniz University) Doç.Dr. Hasan AVCIO LU (Uluslararas Cyprus University) Doç.Dr. Hüseyin KIRIMO LU (Mu la S tk Koçman University) Doç.Dr. lknur MAV (Anadolu University) Doç.Dr. lknur Ç FC TEK NARSLAN (Abant zzet Baysal University) Doç.Dr. Mehmet Ata ÖZTÜRK(Orta Do u Teknik University) Doç.Dr. Necdet KARASU (Gazi University) Doç.Dr. Nurettin KONAR ( nönü University) Doç.Dr. Onur KURT (Anadolu University) Doç.Dr. Selahattin AV AROGLU (Necmettin Erbakan University) Doç.Dr. Selda ÖZDEM R (Gazi University) Doç.Dr. Sema BATU (Anadolu University) Doç.Dr. Serhat ODLUYURT (Anadolu University) Doç.Dr. Sevgi KÜÇÜKER (Pamukkale University) Doç.Dr. Sezgin VURAN (Anadolu University)

ELMIS 2016 Uluslararas Özel E itim Kongresi Tam Metin vii

Doç.Dr. erife YÜCESOY ÖZKAN (Anadolu University) Doç.Dr. Zarife SECER (Necmettin Erbakan University) Yrd.Doç.Dr. Ahmet KURNAZ (Necmettin Erbakan University) Yrd.Doç.Dr. Ahmet YIKMI (Abant zzet Baysal University) Yrd.Doç.Dr. Av ar ARDIÇ (Ege University) Yrd.Doç.Dr. Aysun ÇOLAK (Anadolu University) Yrd.Doç.Dr. Bekir Fatih MERAL (Sakarya University) Yrd.Doç.Dr. Burcu ÜLKE-KÜRKÇÜO LU (Anadolu University) Yrd.Doç.Dr. Cevriye ERGÜL (Ankara University) Yrd.Doç.Dr. Ç l AYKUT-ES RGEMEZ (Gazi University) Yrd.Doç.Dr. Erkan EF LT (Necmettin Erbakan University) Yrd.Doç.Dr. Eylem DAYI (Gazi University) Yrd.Doç.Dr. Gonca NCE (Çukurova University) Yrd.Doç.Dr. Hatice BAKKALO LU (Ankara University) Yrd.Doç.Dr. Mukaddes SAKALLI DEMIROK (Yak n Do u University) Yrd.Doç.Dr. O uz GÜRSEL (Emekli Ö retim Üyesi) Yrd.Doç.Dr. Özge PINARCIK (Necmettin Erbakan University) Yrd.Doç.Dr. Özlem D KEN (Anadolu University) Yrd.Doç.Dr. P nar AFAK (Gazi University) Yrd.Doç.Dr. Rukiye KONUK ER (Necmettin Erbakan University) Yrd.Doç.Dr. Selmin ÇUHADAR (Trakya University) Yrd.Doç.Dr. Sibel NALBANT (Gedik Üniversity) Yrd.Doç.Dr. Sibel SUVEREN (Gazi Üniversity) Yrd.Doç.Dr. Yahya ÇIKILI (Necmettin Erbakan University) Yrd.Doç.Dr. Ye im GÜLEÇ ASLAN (Sakarya University) Yrd.Doç.Dr. Y. Ziya TAV L (Gazi University) Dr. Fred Carlo Anderson, (Oslo University, Norveç) Dr. Halil SAROL (K r kkale University) Dr. Lorraine Heffernan (University Dublin College, Irlanda) Dr. Ruth Jensen (Oslo University, Norveç) Ö r.Gör. Gamze BEYAZO LU (U ak University) DAVETL KONU MACILAR Prof.Dr. Ay egül Ataman Turkey, Lefke Avrupa University Prof.Dr. Gönül AKÇAMETE Turkey, Ankara University Prof.Dr. Jens Boenisch Germany, Universität zu Köln. Prof.Dr. Mervyn HYDE Australia, University of the Sunshine Coast Prof.Dr. Mustafa SAFRAN Turkey, Gazi University (YÖK Ba kan Dan man ) Prof.Dr. Philip GARNER England, Northampton University Prof.Dr. Sonia Blandford England, UCL Institute of Education Prof.Dr. Yusuf Küçükda Turkey, Necmettin Erbakan University YAYINA HAZIRLAMA KOM SYONU Prof.Dr. Hakan SARI Ar .Gör. Abdullah EKER Ar .Gör. Abdulbaki KARACA

228 ELMIS 2016 Uluslararas Özel E itim Kongresi Tam Metin

AZ GÖREN Ö RENC LER N LEVSEL GÖRME BECER LER N N DE ERLEND R LMES

ASSESSMENT OF FUNCTIONAL VISION SKILLS LOW VISION

STUDENTS

Yrd. Doç. Dr. SAL H ÇAKMAK salih_cakmak@gazi.edu.tr

Ar . Gör. CEM ASLAN cemaslan@gazi.edu.tr

Prof. Dr. MUSTAFA SÖZB L R sozbilir@atauni.edu.tr

ÖZET: Bu çal ma, 114k725 No'lu TÜB TAK Projesi kapsam nda desteklenmektedir. Bu çal ma, az gören ö rencilere Fen ö retimi kapsam nda yap lacak olan ö retimler öncesi yap lm t r. Bu çal mada, az gören ö rencilerin i levsel görme düzeylerinin belirlenmesi amaçlanm t r. Ö rencilerin i levsel görme düzeylerine göre materyal ve ö retimsel düzenlemeler yap lm t r. Çal man n kat l mc lar n , 2014-2015 e itim-ö retim y l nda Erzurum ilinde bulunan Milli E itim Bakanl ’na ba l Görme Engelliler Ortaokulu'na devam eden az gören tan s alm 12 ö renci olu turmaktad r. Bu ö rencilerin Gazi levsel Görme De erlendirme Arac (G GDA) kullan larak, i levsel görme becerileri de erlendirilmi tir. G GDA, her ö renci ile birebir çal larak uygulanm t r. De erlendirme süreci, her ö renci için ayr ayr kay t alt na al nm t r. Bu kay tlardan elde edilen veriler, bütün ö renciler için analiz edilerek veriler raporla t r lm t r. De erlendirme sonuçlar na göre; çal maya kat lan az gören ö rencilerden 8’inin, yak n görme becerilerinden odaklanma, izleme, renk görme, kontrast duyarl l , okuma, k duyarl l ve yak n görme alanlar nda yakla k 60cm’lik bir alanda bütün görsel tepkileri verebildi i görülmü tür. Yine bu sekiz ö rencinin uzak görme becerilerinde ve uzak görme alanlar nda da yakla k 3m’lik mesafeden bütün görsel tepkileri do ru olarak verebildi i görülmü tür. Kat l mc ö rencilerin 2’sinin, yak n görme becerilerinden; odaklanma, izleme, renk görme, kontrast duyarl l , okuma, k duyarl l ve yak n görme alanlar nda yakla k 40cm’lik bir alanda bütün görsel tepkileri verebildi i görülmü tür. Yine bu iki ö rencinin uzak görme becerilerinde ve uzak görme alanlar nda da yakla k 1m’lik mesafeden bütün görsel tepkileri do ru olarak verebildi i görülmü tür. Kat l mc ö rencilerin 2’sinin, yak n görme becerilerinden odaklanma, izleme, renk görme, kontrast duyarl l , okuma, k duyarl l ve yak n görme alanlar nda yakla k 40cm’lik bir alanda bütün görsel tepkileri verebildi i görülmü tür. Yine bu iki ö rencinin uzak görme becerilerinde ve uzak görme alanlar nda ise do ru görsel tepkiler veremedi i görülmü tür. Anahtar sözcükler: levsel görme, az gören, i levsel görme becerileri, i levsel görme de erlendirmesi. ABSTRACT: This study is supported under the TUBITAK Project No: 114k725. This study was conducted prior to teaching students with low vision within the scope of science education. In this study was aimed the determination of functional vision acuity of students with low vision. According to the functional vision acuity of students material and instructional arrangements are made. The attendants of the study are 12 students who were diagnosed with low vision and studies at the Middle School for the Visually Impaired under Ministry of National Education in province of Erzurum during the term of 2014-2015. These students, Gazi Functional Vision Assessment Tool (GIGDA) using functional vision skills are evaluated. GIGDA, by working one on one with each student has applied. The assessment process has been recorded separately for each student. The data obtained from these records, data were analyzed for all students reporting. According to evaluation results; eight of the students with low vision who participated in the study; focusing, tracking, colour vision, contrast sensitivity, reading, light sensitivity and near vision among the near vision skills all can give visual response was observed in an area of about 60cm. Again these eight students, distance vision skills and distance vision areas all visual response from a distance of about 3m has been shown to be correct. Two of the participating students; focusing, tracking, colour vision, contrast sensitivity, reading, light sensitivity and near vision among the near vision skills all can give visual response was observed in an area of about 40cm. Again these two students, distance vision skills and distance vision areas all visual response from a distance of about 1m has been shown to be correct. Two of the participating students; focusing, tracking, colour vision, contrast sensitivity, reading, light sensitivity and near vision among the near vision skills all can give visual response was observed in an area of about 40cm. Again these two students, distance vision skills and distance vision areas that they were unable to provide correct visual respond. Key words: Functional vision, low vision, functional vision skills, assessment of functional vision.

ELMIS 2016 Uluslararas Özel E itim Kongresi Tam Metin 229

G R Az görenlerin alanyaz nda yayg n bir ekilde kabul gören yasal ve e itsel tan mlar bulunmaktad r (Tuncer, 2013). Yasal aç dan, olas bütün düzelmeler yap ld ktan sonra, ki inin en iyi gördü ü gözündeki mevcut görme keskinli inin 20/70-20/200 aras nda bir de erde olmas ; e itsel aç dan, ki inin büyük puntolu veya normal puntolardaki yaz lar veya yaz l materyalleri büyüteç, yard mc araç-gereç(cihaz) ve çe itli çevresel düzenlemeler ile okuyabilmesi olarak tan mlanmaktad r (Tuncer, 2013). Her iki tan m n kapsam na al nabilecek bireylerin mevcut görme (i levsel görme) becerilerini kullanmalar kendilerine özgü bireysel özellikler ta maktad r (Corn ve Erin, 2010). Bu nedenle bireysel farkl l klar n önemi dikkate al nd nda, az gören bireylerin i levsel görme becerilerinin de erlendirilmesi önem arz etmektedir (Webster ve Roe, 2003). Bu ba lamda i levsel görme, günlük ya am aktiviteleri içerisinde bir i in planlanmas , yürütülmesi ve tamamlanmas amac yla gerekli olan görme becerileri olarak aç klanmaktad r (Corn ve Erin, 2010). Buna göre i levsel görme becerileri, uzak ve yak n görme olmak üzere ikiye ayr l r (Aslan ve Çakmak, 2016). Yak n görme, 60cm; uzak görme ise 3m mesafelerden nesneleri veya ki ileri görebilmeye i aret etmektedir (Erin vePaul, 2010). Az gören ö rencilerin, gören veya normal geli im gösteren akranlar na k yasla hem bili sel hem de ö retimsel aç dan daha geri kald klar en önemli ders(ler), alan bilgisi gerektiren derslerdir. Örne in, Fen Bilimleri derslerinde yo un bir ekilde görsel bilgilerin ve girdilerin kullan lmas ; az gören ö rencilerin di er ö renciler kadar etkili ö renmeleri

gerçekle tiremeyece ini dü ündürebilir. Az gören ö renciler, görme duyusunun eksikli i veya azl ndan kaynakl olarak Fen Bilimleri derslerinde zorluklar ya ayabilmektedir. Ayr ca bu çocuklar n görsel performans özellikleri ile ö renme ihtiyaçlar dikkate al nmadan ve gerekli uyarlamalar yap lamadan Fen Bilimleri dersleri i lenebilmektedir (Karakoç, 2016). Bu dezavantajlar en az indirgeyebilmek amac yla; az gören çocuklar n i levsel görme becerileri de erlendirilerek çocuklar n görsel performanslar na uygun olarak tasarlanm ö retim materyalleri kullan lmal ve materyal kullan mlar nda baz uyarlamalara gidilmelidir (Sözbilir ve ark., 2015). Bu ekilde düzenlenecek uygun ö renme ortamlar arac l yla, az gören ö rencilerin bili sel yeteneklerinde ve kavramsal becerilerinde olumlu yönde geli im göstermeleri beklenmektedir (Cavkaytar ve Diken). Bu çal mayla, her ne kadar az gören ö rencilerin i levsel görme becerilerinin de erlendirilmesi as l amaç gibi görünse de; amaçlanan durumlardan bir di eri ise fen bilgisi dersi ö retimleri öncesinde yap lan i levsel de erlendirmesi ile az gören ö rencilerin mevcut görme düzeylerine uygun ö retim ve ö retim materyallerinde ya da araç-gereçlerinde gerekli uyarlamalar n yap lmas d r. Bu nedenle bu çal man n kapsam nda, projenin bir alt boyutu olarak sadece az gören ö rencilerin mevcut i levsel görme becerileri de erlendirilmi tir. Daha sonraki a ama(lar)da ise bu ö rencilerin görsel performanslar dikkate al narak Fen Bilimleri derslerindeki belirli konu ya da konulara yönelik ö retimler ve uygun ö retim materyalleri haz rlanacakt r.

YÖNTEM Çal mada, az gören ö rencilerin i levsel görme düzeylerinin belirlenmesi temel amaç olarak ele al nd ndan dolay betimsel yöntemlerden biri olan "tarama modeli" kullan lm t r. Çal ma Grubu Çal ma, Erzurum ili Yakutiye ilçesine ba l Görme Engelliler Orta Okulu'nun 5. ve 6. s n flar na devam eden toplam 12 az gören ö renci ile yürütülmü tür. Çal ma grubunda 5. ve 6. s n flardan 6' ar ö renci yer almaktad r. Veri Toplama Arac ve Verilerin Toplanmas Çal mada, az gören ö rencilerin i levsel görme becerilerini de erlendirmek amac yla afak, Çakmak, Kan ve O'Dwyer (2013) taraf ndan geli tirilen Gazi levsel Görme De erlendirme Arac (G GDA) kullan lm t r. Arac n, yak n ve uzak görme becerileri olmak üzere iki bölümü bulunmaktad r ve güvenirlik katsay s ortalamas ise 0,92'dir. Çal man n uygulamas n , G GDA'n n geli tirilmesinde görev alm olan birinci yazar yapm t r. Uygulama, projenin yap lmas için gerekli resmi izinlerin al nd Erzurum ili Yakutiye ilçesine ba l Görme Engelliler Ortaokulu'nda gerçekle tirilmi tir. G GDA, okulun bo bir s n f nda her ö renci ile birebir çal larak uygulanm t r. Ortamda ö renci, uygulay c ve kamera kayd n alan ikinci bir uygulamac olmak üzere üç ki i yer alm t r. Verilerin toplanmas nda, öncelikli olarak az gören ö rencilerin 20cm, 40cm ve 60cm'lik mesafelerden yak n görme becerileri de erlendirilmi tir. Bu kapsamda; odaklanma, odaklanmay sürdürme, izleme, yak n görme alan , renk görme, k duyarl , kontrast duyarl ve yazma araçlar na ili kin ö rencilerin görsel tepkileri incelenmi tir. Daha sonra, az gören ö rencilerin 1m, 2m ve 3m'lik mesafelerden uzak görme becerileri de erlendirilmi tir. Bu kapsamda, uzak görme, nesne ki i tan ma, engellerden sak nma, kar yönden gelen ki ilerden sak nma ve merdiven inme-ç kma becerilerine ili kin ö rencilerin görsel tepkileri incelenmi tir. Yap lan bütün de erlendirmeler ve ö renciler tepkileri, video kamera ile kay t alt na al nm t r. G GDA'n n uygulanmas ndan elden edilen veriler, bütün ö renciler için ayr ayr analiz edilerek yorumlanm ve ara t rmac lar taraf ndan raporla t r lm t r.

230 ELMIS 2016 Uluslararas Özel E itim Kongresi Tam Metin

BULGULAR

Bu bölümde 5. ve 6. s n f ö rencilerinin i levsel görme de erlendirmesi sonuçlar na yer verilmi tir (Tablo 1 ve Tablo 2). Çal mada her ö renciye bir kod (Örn., Ö1-Ö2 gibi) verilerek veriler analiz edildi inden; ara t rma bulgular bu kodlar üzerinden sunulmu tur.

Tablo 1. 5. S n f Ö rencilerinin G GDA Verilerine Görsel Performans Özellikleri

En iyi gördü ü göz

Odaklanma ki nesneye odaklanma zleme Yak n görme

alan Renk görme Kontrast duyarl l Okuma Yazma Uzak

görme

Ö - 1 Her iki göz

60cm'den 5x5cm nesne (Sa -sol-a a yukar -merkez-çapraz yönler)

60cm'den 5x5cm nesne (Sa -sol-a a yukar -merkez-çapraz yönler)

60cm'den 5x5cm nesne (Sa -sol-a a yukar -merkez-çapraz yönler)

60cm'den 1cm nesne (Sa -sol-a a -yukar -merkez- alt üst çapraz yönler)

K rm z Sar , Mavi Ye il Siyah Beyaz Kahverengi Mor

Az ve tam kontrast

15cm'den 2 sat r aral (Century Gothic yaz karakteri)

Kur un kalem ile tek sat r aral

3m'den 10x10 nesne

Ö - 2 Her iki göz

60cm'den 5x5cm nesne (Sa -sol-a a yukar -merkez-çapraz yönler)

60cm'den 5x5cm nesne (Sa -sol-a a yukar -merkez-çapraz yönler)

60cm'den 5x5cm nesne (Sa -sol-a a yukar -merkez-çapraz yönler)

60cm'den 1cm nesne (Sa -sol-a a -yukar -merkez- alt üst çapraz yönler)

-

Az ve tam kontrast -

Kur un kalem ile tek sat r aral

-

Ö - 3 Sa göz

60cm'den 5x5cm nesne (Sa -sol-a a yukar -merkez-çapraz yönler)

60cm'den 5x5cm nesne (Sa -sol-a a yukar -merkez-çapraz yönler)

60cm'den 5x5cm nesne (Sa -sol-a a yukar -merkez-çapraz yönler)

60cm'den 1cm nesne (Sa -sol-a a -yukar -merkez- alt üst çapraz yönler)

K rm z Sar , Mavi Ye il Siyah Beyaz Kahverengi Mor

Az ve tam kontrast

15cm'den 2 sat r aral (Century Gothic yaz karakteri)

Kur un kalem ile tek sat r aral

1m'den 10x10 nesne

Ö - 4 Sol göz

40cm'den 5x5cm nesne (Sa -sol-a a yukar -merkez-çapraz yönler)

40cm'den 5x5cm nesne (Sa -sol-a a yukar -merkez-çapraz yönler)

40cm'den 5x5cm nesne (Sa -sol-a a yukar -merkez-çapraz yönler)

40cm'den 1cm nesne (Sa -sol-a a -yukar -merkez- alt üst çapraz yönler)

K rm z Sar , Mavi Ye il Siyah Beyaz Kahverengi Mor

Tam kontrast - - -

Ö - 5 Her iki göz

60cm'den 5x5cm nesne (Sa -sol-a a yukar -merkez-çapraz yönler)

60cm'den 5x5cm nesne (Sa -sol-a a yukar -merkez-çapraz yönler)

60cm'den 5x5cm nesne (Sa -sol-a a yukar -merkez-çapraz yönler)

60cm'den 1cm nesne (Sa -sol-a a -yukar -merkez- alt üst çapraz yönler)

K rm z Sar , Mavi Ye il Siyah Beyaz Kahverengi Mor

Az ve tam kontrast

15cm'den 2 sat r aral (Century Gothic yaz karakteri)

Kur un kalem ile tek sat r aral

3m'den 10x10 nesne

Ö - 6 Sa göz

60cm'den 5x5cm nesne (Sa -sol-a a yukar -merkez-çapraz yönler)

60cm'den 5x5cm nesne (Sa -sol-a a yukar -merkez-çapraz yönler)

60cm'den 5x5cm nesne (Sa -sol-a a yukar -merkez-çapraz yönler)

60cm'den 1cm nesne (Sa -sol-a a -yukar -merkez- alt üst çapraz yönler)

K rm z Sar , Mavi Ye il Siyah Beyaz Kahverengi Mor

Az ve tam kontrast -

Kur un kalem ile tek sat r aral

1m'den 10x10 nesne

Tablo 2. 6. S n f Ö rencilerinin G GDA Verilerine Görsel Performans Özellikleri

En iyi gördü ü göz

Odaklanma ki nesneye odaklanma zleme Yak n görme

alan Renk görme Kontrast duyarl l Okuma Yazma Uzak

görme

Ö - 7 Sa göz

60cm'den 5x5cm nesne (Sa -sol-a a yukar -merkez-çapraz yönler)

60cm'den 5x5cm nesne (Sa -sol-a a yukar -merkez-çapraz yönler)

60cm'den 5x5cm nesne (Sa -sol-a a yukar -merkez-çapraz yönler)

60cm'den 1cm nesne (Sa -sol-a a -yukar -merkez- alt üst çapraz yönler)

- Tam kontrast

15cm'den 2 sat r aral (Century Gothic yaz karakteri)

Kur un kalem ile tek sat r aral

-

Ö - 8 Sol göz

60cm'den 5x5cm nesne (Sa -sol-a a yukar -merkez-çapraz yönler)

60cm'den 5x5cm nesne (Sa -sol-a a yukar -merkez-çapraz yönler)

60cm'den 5x5cm nesne (Sa -sol-a a yukar -merkez-çapraz yönler)

60cm'den 1cm nesne (Sa -sol-a a -yukar -merkez- alt üst çapraz yönler)

K rm z Sar , Mavi Ye il Siyah Beyaz Kahverengi Mor

Tam kontrast

15cm'den 2 sat r aral (Century Gothic yaz karakteri)

Kur un kalem ile tek sat r aral

1m'den 10x10 nesne

Ö - 9 Sol göz

60cm'den 5x5cm nesne (Sa -sol-a a yukar -merkez-çapraz yönler)

60cm'den 5x5cm nesne (Sa -sol-a a yukar -merkez-çapraz yönler)

60cm'den 5x5cm nesne (Sa -sol-a a yukar -merkez-çapraz yönler)

60cm'den 1cm nesne (Sa -sol-a a -yukar -merkez- alt üst çapraz

K rm z Sar , Mavi Ye il Siyah Beyaz Kahverengi

Az ve tam kontrast

15cm'den 2 sat r aral (Century Gothic yaz karakteri)

Kur un kalem ile tek sat r aral

3m'den 10x10 nesne

ELMIS 2016 Uluslararas Özel E itim Kongresi Tam Metin 231

yönler) Mor

Ö - 10 Her iki göz

60cm'den 5x5cm nesne (Sa -sol-a a yukar -merkez-çapraz yönler)

60cm'den 5x5cm nesne (Sa -sol-a a yukar -merkez-çapraz yönler)

60cm'den 5x5cm nesne (Sa -sol-a a yukar -merkez-çapraz yönler)

60cm'den 1cm nesne (Sa -sol-a a -yukar -merkez- alt üst çapraz yönler)

K rm z Sar , Mavi Ye il Siyah Beyaz Kahverengi Mor

Az ve tam kontrast

15cm'den 2 sat r aral (Century Gothic yaz karakteri)

Kur un kalem ile tek sat r aral

1m'den 10x10 nesne

Ö - 11 Sa göz

60cm'den 5x5cm nesne (Sa -sol-a a yukar -merkez-çapraz yönler)

60cm'den 5x5cm nesne (Sa -sol-a a yukar -merkez-çapraz yönler)

60cm'den 5x5cm nesne (Sa -sol-a a yukar -merkez-çapraz yönler)

60cm'den 1cm nesne (Sa -sol-a a -yukar -merkez- alt üst çapraz yönler)

K rm z Sar , Mavi Ye il Siyah Beyaz Kahverengi Mor

Az ve tam kontrast

15cm'den 2 sat r aral (Century Gothic yaz karakteri)

Kur un kalem ile tek sat r aral

3m'den 10x10 nesne

Ö - 12 Sol göz

60cm'den 5x5cm nesne (Sa -sol-a a yukar -merkez-çapraz yönler)

60cm'den 5x5cm nesne (Sa -sol-a a yukar -merkez-çapraz yönler)

60cm'den 5x5cm nesne (Sa -sol-a a yukar -merkez-çapraz yönler)

60cm'den 1cm nesne (Sa -sol-a a -yukar -merkez- alt üst çapraz yönler)

K rm z Sar , Mavi Ye il Siyah Beyaz Kahverengi Mor

Az ve tam kontrast

15cm'den 2 sat r aral (Century Gothic yaz karakteri)

Kur un kalem ile tek sat r aral

2m'den 10x10 nesne

SONUÇ

Çal ma kapsam nda elde edilen sonuçlar a a da özetlenmi tir. Buna göre; çal maya kat lan 8 az gören ö renci, yak n görme becerilerinden odaklanma, izleme, renk görme, kontrast duyarl l , okuma, k duyarl l ve yak n görme alanlar nda yakla k 60cm’lik bir alanda bütün görsel tepkileri verebilmektedirler. Yine bu sekiz ö renci, uzak görme becerilerinde ve uzak görme alanlar nda ise yakla k 3m’lik mesafeden bütün görsel tepkileri do ru olarak sergileyebilmektedir. Kat l mc ö rencilerin 2’si, yak n görme becerilerinden odaklanma, izleme, renk görme, kontrast duyarl l , okuma, k duyarl l ve yak n görme alanlar nda yakla k 40cm’lik bir alanda bütün görsel tepkileri verebildi i belirlenmi tir. Yine bu ö rencilerin uzak görme becerilerinde ve uzak görme alanlar nda ise yakla k 1m’lik mesafeden bütün görsel tepkileri do ru olarak verebildikleri tespit edilmi tir. Kat l mc ö rencilerin 2’si, yak n görme becerilerinden odaklanma, izleme, renk görme, kontrast duyarl l , okuma, k duyarl l ve yak n görme alanlar nda yakla k 40cm’lik bir alanda bütün görsel tepkileri verebilmektedir. Yine bu ö rencilerin, uzak görme becerilerinde ve uzak görme alanlar nda ise do ru görsel tepkiler veremedikleri görülmü tür. Bu sonuçlar dikkate al nd nda, az gören ö rencilerin çe itli mesafelerden görsel tepkileri sahip olduklar görülmektedir. Bu nedene s n f nda az gören ö rencisi bulunan ö retmenlerin, ö rencilerinin i levsel görme becerilerini de erlendirmeleri ve burada elde edecekleri sonuçlara göre ö retimlerini düzenlemeleri önerilebilir. Özellikle, yo un bir ekilde görsel bilgilerin kullan ld Fen Bilimleri derslerinde, az gören ö rencilerin görsel performanslar na uygun materyaller olu turulmas , ö retimlerin bu performanslara göre uyarlanmas bu ö rencilerin derse kat l mlar ve ayn amanda daha iyi performans sergilemelerine hizmet edebilir.

KAYNAKLAR Aslan, C. ve Çakmak, S. (2016). levsel görme aktivite program ile az gören çocu un izleme becerilerinin

geli tirilmesi. Ankara Üniversitesi E itim Bilimleri Fakültesi Özel E itim Dergisi, 17 (1), 59-77. Cavkaytar, A., ve Diken, . (2012). Özel e itim 1: Özel e itim ve özel e itim gerektirenler. Ankara: Vize. Corn, A. L., & Erin, J. N. (Eds.). (2010). Foundations of low vision: Clinical and functional persprectives. New York:

AFB. Erin, J. N., & Paul, B. (2010). Functional vision assessment and instruction of children and youths in academic

programs. Anne L. Corn & Alan J. Koenig (Eds.), Foundations of low vision: Clinical and functional persprectives içinde (s. 185-220). New York: AFB.

Karakoç, T. (2016). Görme yetersizli i olan ö rencilerin ara t rmaya dayal ö renme yakla m modellerinden rehberli ke fetme modelinin deneysel i lem becerilerine, akademik ba ar lar na ve fen bilimleri dersine yönelik tutumlar na etkisi. Yay mlanmam doktora tezi. Gazi Üniversitesi E itim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.

Sözbilir, M., Gül, ., Okçu, B., Yaz c , F., K z laslan, A., Zorluo lu, S. L., ve Atila, G. (2015). Görme yetersizli i olan ö rencilere yönelik fen e itimi ara t rmalar nda e ilimler. Abant zzet Baysal Üniversitesi E itim Fakültesi Dergisi, 15 (1), 218-241.

afak, P., Çakmak, S., Kan, A., & O'Dwyer, P. A. (2013). Gazi i levsel görme de erlendirme arac ile az gören ö rencilerin görme becerilerinin de erlendirilmesi. TUB TAK Projesi Sonuç Raporu. Proje No: 111K549.

Tuncer, T. (2013). Görme yetersizli i olan çocuklar. Sezgin Vuran (Ed.), Özel e itim içinde (s. 289-321). Ankara: Maya.

Webster, A., & Roe, J. (2003). Children with visual impairments: Social interaction, language and learning. London and New York: Routledge.