Bu kitapta neler var? · Yayını Hazırlayan Artıbir Yayınları Yayın Kurulu Baskı Olgun-Çelik Ofset Ltd. Şti. Büsan OSB Fevzi Çakmak Mah. 10670 Sk. No: 26/D Karatay/KONYA

ŞİMDİSOSYAL BİLGİLERDÜNYASINAKAPAK AÇMAZAMANI

Her bölümün başında kısa,pratik bilgilerle konuyu kavramanızı hedefleyen>> Hadi Öğrenelim

Yol gösteren, öğretici>> Çözümlü Sorular

Eğlenerek çözeceğiniz pekiştirici etkinlikler>> Antrenman Zamanı

Kazanım odaklı>> Konu Kavrama Testleri

Bilgilerinizi derinlemesine sorgulayan>> Ünite Değerlendirme Testleri

Okul sınavlarına yardımcı>> Yazılıya Hazırlık Soruları

Yeni sisteme uygun yeni tarz sorular>> Artıbir Sınav Özel

Bu kitapta neler var?

AD, SOYAD:

OKUL:

SINIF:

NUMARA:

Yayını HazırlayanArtıbir Yayınları Yayın Kurulu

BaskıOlgun-Çelik Ofset Ltd. Şti.Büsan OSB Fevzi Çakmak Mah. 10670 Sk. No: 26/DKaratay/KONYA • Tel: 0.332 342 32 20Sertifika No: 28237

Baskı Tarihi: Temmuz 2019

Yayıncı Sertifikası10418

ISBN978-605-80535-9-5

ATM YAYINCILIK SAN. TİC. LTD. ŞTİFevzi Çakmak Mahallesi 10448 Sokak No: 18/1 • Karatay / KONYATel: 0332 342 65 64 • Gsm: 0532 546 12 86www.artibiryayinlari.com // [email protected]

© Bu kitabın tüm yayın hakları; ATM YAYINCILIK SAN. TİC. LTD. ŞTİ’ne aittir. Kitaptaki özgün metin, soru, şekil ve resimlerin tamamının veya bir kısmının Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu uyarınca yayınevi ve yazarının yazılı izni olmaksızın elektronik, mekanik, fotokopi ya da başka bir şekilde çoğaltılması, yayımlanması ve dağıtılması yasaktır.

SOSYAL BİLGİLER DÜNYAM - 6

Korkma, sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak;

Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak.

O benim milletimin yıldızıdır, parlayacak;

O benimdir, o benim milletimindir ancak.

Çatma, kurban olayım, çehreni ey nazlı hilâl!

Kahraman ırkıma bir gül! Ne bu şiddet, bu celâl?

Sana olmaz dökülen kanlarımız sonra helâl.

Hakkıdır Hakk’a tapan milletimin istiklâl.

Ben ezelden beridir hür yaşadım, hür yaşarım.

Hangi çılgın bana zincir vuracakmış? Şaşarım!

Kükremiş sel gibiyim, bendimi çiğner, aşarım.

Yırtarım dağları, enginlere sığmam, taşarım.

Garbın âfâkını sarmışsa çelik zırhlı duvar,

Benim iman dolu göğsüm gibi serhaddim var.

Ulusun, korkma! Nasıl böyle bir imanı boğar,

Medeniyyet dediğin tek dişi kalmış canavar?

Arkadaş, yurduma alçakları uğratma sakın;

Siper et gövdeni, dursun bu hayâsızca akın.

Doğacaktır sana va’dettiği günler Hakk’ın;

Kim bilir, belki yarın, belki yarından da yakın

İSTİKLAL MARŞI

Bastığın yerleri toprak diyerek geçme, tanı:

Düşün altındaki binlerce kefensiz yatanı.

Sen şehit oğlusun, incitme, yazıktır, atanı:

Verme, dünyaları alsan da bu cennet vatanı.

Kim bu cennet vatanın uğruna olmaz ki feda?

Şüheda fışkıracak toprağı sıksan, şüheda!

Cânı, cânânı, bütün varımı alsın da Huda,

Etmesin tek vatanımdan beni dünyada cüda.

Ruhumun senden İlâhî, şudur ancak emeli:

Değmesin mabedimin göğsüne nâmahrem eli.

Bu ezanlar -ki şehadetleri dinin temeli-

Ebedî yurdumun üstünde benim inlemeli.

O zaman vecd ile bin secde eder -varsa- taşım,

Her cerîhamdan İlâhî, boşanıp kanlı yaşım,

Fışkırır ruh-ı mücerret gibi yerden na’şım;

O zaman yükselerek arşa değer belki başım.

Dalgalan sen de şafaklar gibi ey şanlı hilâl!

Olsun artık dökülen kanlarımın hepsi helâl.

Ebediyyen sana yok, ırkıma yok izmihlâl;

Hakkıdır hür yaşamış bayrağımın hürriyyet;

Hakkıdır Hakk’a tapan milletimin istiklâl!

Mehmet Âkif ERSOY

ÖNSÖZSevgili Öğrenciler,

Bu kitap, tecrübeli yazarlarımız tarafından özverili bir şekilde yazılmış, özgün bir dizgi/tasarım ile yayına hazırlanmıştır. Kitap hazırlanırken Milli Eğitim Bakanlığı ta-rafından en son belirlenen Sosyal Bilgiler müfredat kazanımları dikkate alınmıştır.

Kitapta, konuya ait önemli noktaların vurgulandığı kısa bir konu anlatımının yanı sı-ra, her biri kazanım odaklı pek çok etkinlikle karşılaşacaksınız. Ayrıca zengin test soruları ile test yeteneğinizi geliştirebileceksiniz. Özellikle bursluluk ve özel okul sı-navlarına yönelik hazırladığımız “artıbir özel” testleriyle, sınavlara daha iyi hazırla-nabileceksiniz. Elbette ki okul başarınızda önemli bir pay sahibi olan yazılılarınızı da unutmadık. Yıl içinde gireceğiniz her bir yazılı için birer adet yazılı örneğini sizler için kitabımızın içine yerleştirdik.

Elinizdeki kitapta yer alan her bir ünitede aşağıdaki bölümler bulunmaktadır.

HADI ÖĞRENELIM: Konunun ana hatlarının kısaca anlatıldığı, konu ile ilgili bir soru-nun çözümü ile birlikte verildiği bölümdür.

ANTRENMAN ZAMANI: Kazanımların kavranması ve konunun daha iyi anlaşılması için farklı etkinlik örneklerinin bulunduğu bölümlerdir.

KONU KAVRAMA TESTI: Her bölümden sonra, konuyu kavratmayı ve pekiştirmeyi he-defleyen, kazanım odaklı, çoktan seçmeli soruların olduğu bölümdür.

ÜNITE TARAMA TESTI: Her ünitenin sonunda, konuları bir bütün olarak ele alan, ko-nu kavrama testlerinden daha kapsamlı, çoktan seçmeli soruların olduğu bölümdür.

ARTIBIR ÖZEL: Milli Eğitim Bakanlığı’nın son dönemde yayınladığı örnek sorulardan faydalanılarak hazırlanan; yorumlama, karşılaştırma, sonuca varma, tablo ve grafik okuma gibi becerileri ölçmeyi ön plana çıkartan yayınımıza özel bölümdür.

YAZILIYA HAZIRLIK SORULARI: Okuldaki yazılı sınavlarında başarınızı artırmayı he-defleyen, bu sınavlarda çıkabilecek sorulara benzer soruların olduğu bölümdür.

Her bir aşaması ile sizlere artı bir değer katmayı hedefleyen kitabımızı tamamladığı-nızda başarılı olacağınızı umuyoruz.

Öğrenim için ayırdığınız zamanların kalıcı ve eğlenceli olması temennisiyle...

Sosyal Bilgiler Yayın Kurulu

1. ÜNİTE: BİREY VE TOPLUM .............................................................. 9 1. BÖLÜM: SOSYAL ROLLER & TOPLUMSAL BİRLİKTELİK ................................ 10

ANTRENMAN ZAMANI ............................................................................. 11

KONU KAVRAMA TESTİ ........................................................................... 14

2. BÖLÜM: ÖN YARGILAR & SOSYAL YARDIMLAŞMA VE DAYANIŞMA ............. 16

ANTRENMAN ZAMANI ............................................................................ 17

KONU KAVRAMA TESTİ .......................................................................... 20

3. BÖLÜM: SORUNLARA GETİRİLEN ÇÖZÜMLER ........................................... 22



ÜNİTE TARAMA TESTİ .................................................................................. 26

ARTIBİR ÖZEL ............................................................................................. 30

2. ÜNİTE: KÜLTÜR VE MİRAS ............................................................ 33 1. BÖLÜM: ORTA ASYA’DA İLK TÜRK DEVLETLERİ .......................................... 34



2. BÖLÜM: İSLAMİYET’İN DOĞUŞU VE YAYILIŞI ............................................ 42



YAZILIYA HAZIRLIK SORULARI ............................................................... 46

3. BÖLÜM: TÜRKLERİN İSLAMİYET’İ KABULÜ ............................................... 48

ANTRENMAN ZAMANI ........................................................................... 49

KONU KAVRAMA TESTİ ........................................................................... 52

İÇİNDEKİLER

İçin

deki

ler 4. BÖLÜM: ANADOLU’NUN TÜRKLEŞMESİ .................................................... 56




ARTIBİR ÖZEL .............................................................................................. 72

3. ÜNİTE: İNSANLAR, YERLER VE ÇEVRELER ...................................... 75 1. BÖLÜM: COĞRAFİ KONUM ........................................................................ 76



2. BÖLÜM: ÜLKEMİZİN TEMEL FİZİKİ VE BEŞERÎ COĞRAFYA ÖZELLİKLERİ ...... 82



3. BÖLÜM: FARKLI İKLİMLER VE YAŞAM ...................................................... 90



YAZILIYA HAZIRLIK SORULARI ............................................................... 96


ARTIBİR ÖZEL ............................................................................................ 102

4. ÜNİTE: BİLİM, TEKNOLOJİ VE TOPLUM ......................................... 105 1. BÖLÜM: SOSYAL BİLİMLERİN TOPLUM HAYATINA ETKİSİ ......................... 106

ANTRENMAN ZAMANI .......................................................................... 107


2. BÖLÜM: BİLİMSEL VE TEKNOLOJİK GELİŞMELER & GELECEKTEKİ YAŞAM ........ 112



İçin

deki

ler 3. BÖLÜM: ARAŞTIRMA YAPMA & TELİF PATENT HAKLARI ............................. 118


KONU KAVRAMA TESTİ ......................................................................... 122

ÜNİTE TARAMA TESTİ ................................................................................ 124

ARTIBİR ÖZEL ............................................................................................ 128

5. ÜNİTE: ÜRETİM, DAĞITIM VE TÜKETİM ........................................ 131 1. BÖLÜM: ÜLKEMİZİN KAYNAKLARI VE EKONOMİ ....................................... 132



2. BÖLÜM: KAYNAKLARIN BİLİNÇSİZ KULLANIMI ........................................ 138



3. BÖLÜM: YATIRIM VE PAZARLAMA PROJELERİ .......................................... 144



4. BÖLÜM: VERGİNİN ÖNEMİ ..................................................................... 148



5. BÖLÜM: NİTELİKLİ İNSAN, MESLEKLER ................................................... 152



YAZILIYA HAZIRLIK SORULARI .............................................................. 158

ÜNİTE TARAMA TESTİ ................................................................................. 160

ARTIBİR ÖZEL ............................................................................................ 164

İçin

deki

ler

7. ÜNİTE: KÜRESEL BAĞLANTILAR .................................................. 195 1. BÖLÜM: ÜLKEMİZİN DIŞ POLİTİKASI ................................................... 196


KONU KAVRAMA TESTİ ........................................................................ 200

2. BÖLÜM: ÜLKEMİZİN DIŞ TİCARETİ ......................................................... 202


KONU KAVRAMA TESTİ ........................................................................ 206

3. BÖLÜM: ÜLKEMİZİN ULUSLARARASI İLİŞKİLERDEKİ ROLÜ ..................... 208

ANTRENMAN ZAMANI ......................................................................... 209


4. BÖLÜM: ULUSLARARASI KÜLTÜRÜN ÜLKEMİZ KÜLTÜRÜNE ETKİLERİ ........... 212



YAZILIYA HAZIRLIK SORULARI .............................................................. 216


ARTIBİR ÖZEL ........................................................................................... 222

CEVAP ANAHTARI ....................................................................................... 225

6. ÜNİTE: ETKİN VATANDAŞLIK ....................................................... 167 1. BÖLÜM: YÖNETİM BİÇİMLERİ & YASAMA, YÜRÜTME VE YARGI ................. 168



2. BÖLÜM: YÖNETİMİN KARAR ALMA SÜRECİ & DEMOKRASİNİN ÖNEMİ ...... 174



3. BÖLÜM: HAK VE SORUMLULUKLAR & TOPLUMSAL HATTA KADIN ............. 180




ARTIBİR ÖZEL ............................................................................................ 192

1. ÜNİTE

Birey veToplum

HADİÖ ĞRENELİM

1. BÖLÜMSosyal Roller & Toplumsal Birliktelik

10

Çözümlü Soru ..

“2015 yılında bir otel, sponsorum oldu. Şampiyonada başarılı olursam amatörlükten profesyonelliğe adım atacaktım. Serbest dalışta ise ke-sinlikle derin olan bir havuza ihtiyaç vardı. Bu imkanı bana destek ve-ren bu otelde buldum. Türkiye üçüncüsü oldum.”

Bu parçada sporcunun rol değişimi için neye ihtiyaç duyduğundan söz edilmiştir?

A) Sponsora B) Menajere C) Otele D) Zamana

Çözüm..

Bu parça sporcunun başarılı olması için destekleyicilere ihtiyaç duyduğundan bahsetmiş. Sponsorlar, herhangi bir konuda başarılı olmak isteyen kişile-re maddi ve manevi destek verirler. Bu yüzden sporcunun bir sponsora ihtiya-cı vardır.

Cevap A

A. SOSYAL ROLLER Yaşam dinamiktir ve gelişim yaşamın her anındadır. Bir işyerinde sü-rekli olarak müdür, sürekli olarak çalışan pozisyonunda kalınmaz. Rol-ler de zaman içinde değişebilir.

Birey hayata çocuk olarak başlar. Zamanla öğrenci, öğretmen, anne-baba, sanatçı, kulüp başkanı vb. rollere sahip olur. Roller zamanla pe-kişebilir, bir anaokulu öğretmenin anne olması gibi, birbirini kolaylaş-tırabilir.

Toplumun bireyden statüsüne uygun olarak beklediği davranışlarına rol denir. Her kişi yaşadığı toplumda bir role sahiptir. Sosyal rol, bize kişinin toplum içinde ne yaptığını anlatır. Sosyal rol ne geçicidir ne de kurgulanır. Süreç içinde öğrenilir. Kişinin katıldığı çeşitli gruplarda gö-rülür ve bireyin sosyal kişiliğinde içselleştirilir. Kişiler, toplum içinde pek çok değişik role aynı anda sahip olabilirler. Kişinin taşıdığı statü-ye göre birçok rolü vardır.

B. TOPLUMSAL BİRLİKTELİK Bir toplumun kendine özgü yaşama tarzına kültür denir. Kültür, insanla-rın tarih boyunca ürettikleri bütün maddi ve manevi değerlerin hepsi-dir.

Kültür, maddi ve manevi olarak ikiye ayrılır:

Maddi kültür, insanın doğa ile etkileşimi sonucu ürettiği her şeydir. Sanat, mimari, müzik aletleri vb. gibi maddi kültürdür.

Manevi kültür, insanları birbirleri ile olan etkileşimi sonucunda orta-ya koydukları her şeydir. Dil, din, örf ve adetler, gelenek ve görenek-ler, tarih bilinci, vatan, bayrak, vb. manevi kültürdür.

Kültür millî niteliğe sahiptir. Uygarlık ise kültürün evrenselleşmiş hâlidir.

11


ANTRENMANZAMANI

6. sınıfa giden Hande’nin, zamanla aşağıdaki rollerden hangilerini üstlenebileceğini ile işaretleyiniz.

ANTRENMAN // İşaretleme1

Anne

1

Öğretmen

2

Ressam

4

Eczacı

3

Kral

5

Da.

Aşağıda verilen bilgileri doğru (D) ya da yanlış (Y) olarak cevaplayınız.

Yb.

Dc.

Yd.

De.

Df.

Roller, bireyin tutum ve davranışları üzerinde etkilidir.

Roller, yaşam içinde farklı koşullara göre değişmez.

Davranışlarımızı içinde yaşadığımız grubun kurallarına göre belirleriz.

Manevi kültür, toplumun gelişim aşamasındaki teknolojik ilerlemesini, teknik becerisini yansıtır.

Kültürel değerlerine sahip çıkmayan uluslar, özgürlüklerini korumada zorlanırlar.

Kültürün maddi ve manevi öğelerini birbirinden ayrı görmek olanaksızdır.

ANTRENMAN // Doğru - Yanlış2


ANTRENMANZAMANI

12

1

a

Resim

2

b

Müzik

3

c

Giyim Kuşam

4

d

Mimari

Aşağıda verilen görselleri, ilgili olduğu kültür ögeleriyle eşleştiriniz.

1 - c2 - d3 - a4 - b

Aşağıda verilen metinlerdeki boşlukları uygun sözcüklerle doldurunuz.

a. Davranış, inanç, sanat, hukuk, töre o toplumun kültür bütünlüğünü oluşturur.

b. Başarı, bir grubu oluşturan bireylerin üstlendiği görevleri yerine getirmesiyle oluşur.

c. Milliyetçilik , kendi ulusunu sevip yüceltmeyi amaç edinen bir duygu ve düşünce birliğidir.

d. Dil birliği , değerlerin aktarılmasında en önemli araçtır.

e. Millet , dil ve kültür değerlerinin yanı sıra ortak duygularda buluşan insan topluluğudur.

görevleri Millet Dil birliği Milliyetçilik kültür

ANTRENMAN // Eşleştirme3

ANTRENMAN // Boşluk Doldurma4

13


ANTRENMANZAMANI

a

b

c

d

1

4

3

2

Aşağıda verilen cümleleri ilgili olduğu kavramlarla eşleştiriniz.

1 - d2 - a3 - b4 - c

Aşağıda verilen sosyal rollerden zamanla kaybolmaya yüz tutanları ile işaretleyiniz.

Değirmencilik

2

Kalaycılık

1

Doktorluk

4

Öğretmenlik

5

Süpürgecilik

3



14

Sosyal Roller & Toplumsal Birliktelik

KONU KAVRAMA TESTİ

1. Roller arasındaki ilişkiler, yalnız saygı, itaat gibi genel davranış örüntülerini sağlayan değerlerle belirlenmez. Belli statülerdeki kişiler nasıl dav-ranması gerektiğini kurumsal düzenlemelerle özel olarak da belirlenebilir.

Bu parçaya göre aşağıdaki rollerden hangisin-de davranışlar kurumsal düzenlemelerle belir-lenmez?

DDDD

Doktorluk Öğretmenlik

A) B)

Polislik Marangozluk

C) D)

3.

Bir sporcu antrenmanlarına düzenli devam etmeli, müsabakalarda kendinden beklenen performansı sergilemelidir. Bunun yanı sıra onun spor alanla-rına ücretsiz girme, spor malzemelerinin kulübü tarafından karşılanması, genel giderlerini karşı-layacak bir miktar para alması gibi hakları vardır.

Bu parçadan sporcu ile ilgili olarak aşağıdakiler-den hangisi çıkarılabilir?

AAAAA) Haklarının ve sorumluluklarının bulunduğu

B) Teknik bilgisini geliştirmesi gerektiği

C) Topluma davranışlarıyla örnek olduğu

D) Beklentileri karşılamak zorunda olduğu

4. Orhun Yazıtları, tarihimizin en değerli eser-lerinden birisidir. Kül Tigin yazıtı, 732 yılın-

da Bilge Kağan tarafından kardeşi Kül Ti-gin’in vefatı anısına diktirilmiştir. Bilge Kağan Yazıtı ise 734’te vefatından bir yıl

sonra, oğlu Tengri Kağan tarafından baba-sının anısına diktirilmiştir. Tonyukuk yazıtı ise bu iki anıtın bulunduğu yerden çok da-

ha uzaktadır.

Bu parçada sözü edilen yazıtlar, manevi kültürün hangi ögesinden biridir?

BBBBA) Mimari B) Dil

C) Din D) Gelenek ve görenek

2.

Örf ve adet

Din

Mimari

Gelenek ve görenekI

II

III

IV

Yukarıda verilenlerden hangileri maddi kültür-le ilgilidir?

AAAAA) Yalnız II B) Yalnız III

C) II ve III D) I, II ve IV

15

Sosyal Roller & Toplumsal Birliktelik

KONU KAVRAMA TESTİ

Nasıl Hissediyorsun?

Mükemmel

İyiyim

Daha iyi olmalıyım

İyi olacağım

8. Sanayi devrimiyle şehirlere göç artmış ve geniş aileden modern aileye geçiş hızlanmıştır. Kadı-nın çalışma hayatına girmesiyle aile ve toplumda birçok şey değişmiştir. Baba otoritesinin değişme-sinden çocuk yetiştirmeye kadar birçok konu ar-tık geleneksel olanın dışında ve modern gerçek-liklerle ele alınmaya başlanmıştır. Bu değişimden belki de en çok etkilenen, aile hayatı olmuştur.

Bu parçaya göre değişime en çok etki eden rol kime aittir?

BBBBA) Aileye B) Kadına

C) Babaya D) Topluma

6. Türk bilgeliğinin ortak isimlerinden bi-risi de Nasrettin Hoca’dır. Onun Türki-

ye’de, Azerbaycan’da, Kaza-kistan’da ve Özbekistan’da çok önemli bir şahsiyet oldu-ğu görülmektedir. Türkiye’de olduğu gibi, eşeğine ters ola-rak binmiş Nasrettin Hoca hey-

keli, Buhara’da ve Semerkant’ta vardır.

Bu parçaya göre Nasrettin Hoca ile ilgili aşağıda-kilerden hangisi söylenebilir?

AAAAA) Türk kültürünün ortak motifidir.

B) Türk milletinin köklerinin çok eskiye dayandı-ğını gösterir.

C) Türklerin eski inançları hakkında bilgi verir.

D) Anadolu’da Türk kültürü tarihi açısından önem-li bir yeri vardır.

7. Aşağıdaki görsellerden hangisi maddi kültürle il-gili değildir?

DDDD

Sümela Manastırı

Ayasofya İstiklal Marşı

Rumeli Hisarı

A)

C)

B)

D)

5.

Sınıf Kaptan

Okul takımı Çocuk

Aile Başkan

6. sınıfa giden Ali’nin içinde yer aldığı gruplar ve grup içinde sahip olduğu rollerin eşleştirilmesi aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?

DDDDA) B) C) D)

HADİÖ ĞRENELİM

2. BÖLÜMÖn Yargılar & Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma

16

Çözümlü Soru ..

Çiçekler, polenlerini arılarla paylaşır ve çoğalır. Tek başına yaşayan bir insan da hayatını sürdürmek için bitkilere, hayvanlara muhtaçtır. İnsan-lar, oksijeni bitkilere borçludur. Yine meyveler sayesinde insan, hayatı için gerekli olan enerjiyi edinir.

Bu parçada özellikle aşağıdakilerden hangisi üzerinde durulmuştur?

A) Hoşgörü B) Ayrımcılık C) Dayanışma D)Empati

Çözüm..

Parçada insanın her konuda yardıma ih-tiyaç duyduğu, tek başına hayatını de-vam ettiremeyen bir varlık olduğu ifade edilmiştir. İnsanın; doğanın ve hayvan-ların ona yardımcı olmasına ihtiyaç duy-ması dayanışma kavramıyla ilgilidir.

Cevap C

A. ÖN YARGILAR

Bir kimse ya da bir olayla ilgili yeteri kadar bilgi sahibi olmadan , önceden düşünülen bir takım yargılara veya kararlara varma durumuna ön yargı denir. Ön yargılar, insanlara karşı olumsuz davranışlar sergilememize ne-den olur. Kendini beğenme ve gururla beslenir. Hoşgörüsüzlüğü,

Ön yargıları kırmak, atom çekirdeğini parça-lamaktan daha zordur.

haksızlığı ve ayrımcılığı barındırır. Taraf tutmaktan kaynaklanır. Bireylerin ve toplumların ilişkisini bozar. Ön yargılar davranışa dönüşürse bunun adı dışlama olur. Bu durumdan hareketle ön yargının bir “tutum”, dışlamanın ise bir “davranış” olduğu söy-lenebilir. Psikolojik, tarihsel ve başka sosyokültürel faktörlerden kaynaklanabilir. Örneğin sarışın her yabancı turistin Alman oldu-ğunu, bütün Japonların çalışkan olduğunu, kadınların duygusal, erkeklerin ise katı kalpli olduğunu düşünmeye neden olan ön yar-gıdır.

Kendi düşüncesiyle çelişse bile, başkalarının düşünce ve kanılarını özgürce dile getirmelerinden rahatsız olma-ma, onların geçerliliklerine karşı tepki göstermeme tutumuna hoşgörü denir. Hoşgörü insan ilişkilerinde, sos-yal duygudaşlık açısından oldukça önemlidir. Sosyal empati ise karşımızdaki kişiyi ve sosyal grubu doğru an-lamamız, onların hissettiklerini hissetmemiz ve bu durumu onlara iletebilmemizdir.

B. SOSYAL YARDIMLAŞMA VE DAYANIŞMA

Sosyal yardımlaşma ve dayanışma, bireylerin ve grupların top-lum bütünlüğünü korumak amacıyla yaptıkları maddi ve manevi yardımlardır. Başka bir deyişle kişilerin doğadan gelebilecek teh-likelere karşı tek amaç etrafında birleşerek mücadele etmeleridir. Darüşşafaka, Kızılay ve AKUT gibi kurumlar sosyal yardımlaşma ve dayanışma amacıyla kurulmuştur. Dolayısıyla yardımlaşma hem maddi hem de manevi olarak gerçekleşebilmektedir.

Yardımlaşma ve dayanışma sayesinde muhtaç insanlar korunmuş olur. İmkansızlıktan dolayı suça yönelmeler-de azalma olur. İnsanlar arasında dayanışma, sevgi, saygı artar. Aynı zamanda sosyal dayanışma ve yardımlaş-ma, toplumdaki barışı ve huzuru artırır.

17


ANTRENMANZAMANI

Ya.


Db.

Dc.

Yd.

De.

Df.

Olaylara hep kendi penceresinden bakan insanlar daha başarılı olur.

Toplumsal hayatta çözümünde zorlanılan problemler, yardımlaşma yoluyla kolaylıkla çözülebilir.

Darülaceze,düşkün ve kimsesiz kimseleri korumak için kurulmuştur.

Kızılay,öksüz ve yetim çocuklara eğitim hizmetlerinin verilmesini sağlar.

Ön yargılı kişiler, insan gruplarını katı bir tutum içinde algılamaya eğilimlidir.

Başka birine katlanabilmek, hoşgörülü olabilmeye bağlıdır.


1

a

Irk ayrımcılığı

2

b

Cinsiyet ayrımcılığı

3

c

Engelli ayrımcılığı

4

d

Din ayrımcılığı

Aşağıdaki görseller ile ayrımcılık türlerini eşleştiriniz

1 - c2 - d3 - a4 - b



ANTRENMANZAMANI

18

a. ‘‘Arap’ın Arap olmayana, Arap olmayanın Arap olana üstünlüğü yoktur.’’ (Hz. Muhammed)

c. ‘‘Derisi ister siyah ister sarı olsun inananlar kardeştir.’’ (Cemil Meriç)

e. ‘‘Birinden nefret eden insan mutlaka onu tanımıyordur.’’ (Charles Calelo)

b. ‘‘Kendinden olanı sev, ötekine saygı duy.’’ (Aliye İzzetbegoviç)

d. ‘‘Düşmanlıkların temelinde bilin ki sivri dil vardır.’’ (Lee Leipsenthal)

Aşağıdaki ön yargı bildiren cümleleri ile işaretleyiniz.


Aşağıda verilen metinlerdeki boşlukları uygun sözcüklerle doldurunuz.

a. Bir şeyi yeterince bilmeden varılmış düşünceye, önceden verilmiş yargıya ön yargı denir.

ön yargı ayrımcılık Farklılıklar dayanışma hoşgörü saygı

b. Toplumdaki bireylerin bir konuda duygu, düşünce ve çıkar birliği içinde olmasına dayanışma denir.

c. Saygı ; bir kişiye, bir düşünüşe, bir eyleme, bir başarıya yüksek değer vermekten doğan özel bir duygudur.

d. Toplumun bir üyesi olarak evde, okulda, mahallede, her yerde ayrımcılık içeren davranışlardan kaçınmalıyız.

e. Farklılıklar bir toplumun zenginliğidir.

f. İnsanlığın kurtuluşunu sağlayacak en büyük erdem hoşgörü ’dür.

ANTRENMAN // Boşluk Doldurma4

19


ANTRENMANZAMANI

Aşağıda verilenlerden yardımlaşma ve dayanışma örneklerini ile işaretleyiniz.

1

Birlikten kuvvet doğar.

2

Yalnız taş duvar olmaz.

3

Bir elin nesi var iki elin sesi var.

4

Kara gün dostu az olur.

5

Dost ile ye iç alışveriş etme.

Aşağıdaki atasözlerden yardımlaşma ile ilgili olanları ile işaretleyiniz



Kuraklık

2

Deprem

1

Ağaçlandırma

4

Sel

5

Yangın

3

20

Ön Yargılar & Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma

KONU KAVRAMA TESTİ

1. Hukukçu bir ailede yetiştim. Babam sıkı bir kadın hakları sa-

vunucusuydu. Bana hiçbir zaman “Matematik erkek işidir, kızlar mü-hendis olamaz.” gibi bir yaklaşım-da bulunmadığı için de matemati-

ği hep çok sevdim.

Sevgi

Bu parçaya göre Sevgi’nin babası için aşağıdaki-lerden hangisi söylenebilir?

AAAAA) Ön yargılı değildir.

B) Dayanışmayı sevmektedir.

C) Başkalarını yönlendirmeyi sevmektedir.

D) Sosyal rollerin değişebileceğinin farkındadır.

5. Eşitlik düşüncesine sahip olan bir kişi, insanların her alanda haklarına saygı duyulması gerektiğini düşünür. Bundan dolayı davranışlarını ve sözle-rini eşitliğe hizmet edecek şekilde seferber eder.

Aşağıdaki cümlelerden hangisi bu parçada anla-tılanlara uymamaktadır?

CCCCA) Ekmeği kardeş payı yaparak bölüştüler.

B) Öğretmen için bütün çocuklar kendi çocuğu gi-bidir.

C) Belediye hizmetlerinden herkes aynı ölçüde yararlanamaz.

D) Elmayı ikiye bölüp çocuklara verdi.

3. “Ben karnı aç, sırtı çıplak yoksul bir halka hüküm-dar oldum. Çıplak halkı giydirdim, yoksul halkı zen-gin ettim. Milletimi kaygısızca yaşayacak bir hâle getirdim.” (Bilge Kağan)

Buna göre Bilge Kağan’ın aşağıdakilerden hangi-sini önemsediği söylenebilir?

AAAAA) Temel ihtiyaçları B) Saygıyı

C) Empatiyi D) Hoşgörüyü

4. Gel, gel; ne oIursan oI yine geI!

İster kâfir, ister Mecusi,

ister puta tapan oI, yine geI!

Bizim dergâhımız,

ümitsizlik dergâhı değildir.

Yüz kere tövbeni bozmuş olsan da yine geI!

Mevlana’nın bu sözleri ile aynı anlama gelen cüm-le aşağıdakilerden hangisidir?

BBBBA) İnsanoğlunda, başkalarının dertlerine katlana-

cak güç vardır.

B) Bencilliği bırakıp yüreklerimizi sevgi ile doldur-malı ve hoşgörülü olmalıyız.

C) Yardımlaşararak yapılan işler asla yarım kalmaz.

D) Başkalarına yardım etmek kişinin malını ek-siltmez.

2. ”Kendi evini yapamıyorsan bir yapana taş taşı.” (Hint Atasözü)

Yukarıdaki Hint Atasözünden faydalanarak aşağı-dakilerin hangisinin doğru olduğu söylenebilir?

BBBBA) Saygı B) Yardımlaşma

C) Hoşgörü D) Ayrımcılık

21

Ön Yargılar & Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma

KONU KAVRAMA TESTİ

Nasıl Hissediyorsun?

Mükemmel

İyiyim

Daha iyi olmalıyım

İyi olacağım

9. Başkası düştü mü, “Çürük tahta-ya basmasaydı.” deriz. Kendimiz düşünce bastığımız tahtanın çü-rük çıkmasından şikâyet ederiz.(Cenap Şahabettin)

Bu sözde aşağıdakilerden hangisinin eksikliğin-den söz edilmektedir?

BBBBA) Sosyal dayanışma B) Empati

C) Hoşgörü D) Farklılık

7.

Ayşegül, ağaçların ve yeşilin korunması için müca-dele eden bir kuruma bağış yoluyla maddi kaynak aktarmış ve kendini çok daha mutlu hissetmiştir.

Ayşegül’ün bu davranışı aşağıdaki değerlerden hangisine örnek gösterilebilir?

BBBBA) Saygı B) Duyarlılık

C) Sevgi D) Barış

8. Aynı işi yapmalarına rağmen bayanlara, erkekle-re göre daha düşük ücret vermek ............... , se-çimlerde kadınlar lehine uygulanan kota uygula-maları............... örneği olarak gösterilebilir.

Bu cümlede boş bırakılan yerlere aşağıdakile-rin hangisinde verilenler sırasıyla getirilmelidir?

CCCCA) eşitlik - ayrımcılık

B) hoşgörü - empati

C) negatif ayrımcılık - pozitif ayrımcılık

D) yardımlaşma - ön yargı

6. Belediyeye ait toplu taşıma araçlarından üc-retsiz veya indirimli olarak yararlanmak

Belediye ve Devlet tiyatroları gösterilerini üc-retsiz izleyebilmek

Kullandıkları araçları, Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfının karşılaması

Dünya Sağlık Örgütünün, engelli olma halini, “yetenek bozukluğu “ kavramı ile tanımlaması

Yukarıdaki ifadelerden, engellilerin elde ettikleri pozitif kazanımların doğru olanlarının “” ile işa-retlenmiş hâli aşağıdakilerden hangisidir?

BBBB

A)

B)

C)

D)

HADİÖ ĞRENELİM

3. BÖLÜMSorunlara Getirilen Çözümler

22

Çözümlü Soru ..

Aldığımız bir üründe bir sorun çıktıysa ödediğimiz bedelin karşılığını almanın yollarını aramalıyız. Ürünü, satın aldığımıza dair bir belge ile satışı gerçekleştiren kuruma giderek bir yetkili ile görüşebiliriz. Sorun-lu ürünün yerine yeni bir ürün almalı ya da para iadesi istemeliyiz. Bu aşamalar sonuç vermezse hakkımızı aramak için Tüketici Mahkemele-ri’ne bir dilekçe verebiliriz.

Yukarıdaki metne göre satın aldığımız ürün, bozuk veya hatalı çıktı-ğında yapmamız gerekenler arasında aşağıdakilerden hangisi yoktur?

A) Ürünü, satan kuruma ürünün fişi ile birlikte gitmek

B) Ürünün değiştirilmesini ve para iadesini sağlamak

C) Tüketici mahkemeleri ve heyetine dilekçe yazmak

D) Yakın çevremizi ilgili firma hakkında bilgilendirmek

Çözüm..

Metne göre, satın aldığımız ürün, bozuk veya hatalı çıktığında, A, B ve C seçene-lerinde verilenler yapmamız gerekenler arasında yer alır.

Ancak, metinde yakın çevremizi ilgili fir-ma hakkında bilgilendirmekten bahse-dilmemektedir.

Cevap D

SORUNLARA GETİRİLEN ÇÖZÜMLER

Hayatımızda karşılaştığımız sorunlarla mücadele etmeli ve onlara çözüm bulmalıyız. Bu sorunları bazen kurum-larla bazen de insanlarla yaşayabilmekteyiz. Sorunlarımızı hak ve özgürlüklerimizin garantisi olan yasalar çerçe-vesinde çözmeliyiz.

Hak aramak, bozulan çıkarlar dengesinin eski durumuna getirilmesi-ni istemek demektir. Bu da ister istemez birtakım sorunlarla karşı kar-şıya gelmek, onlarla mücadele etmek durumunu ortaya çıkarır. Eğer hak arama özgürlüğü varsa bunun doğal sonucu olan, kişinin ken-dini savunma hakkı da olacaktır. Örneğin patronuna ya da amirine karşı hak aramak durumunda kalan işçi kendini savunacaktır. “Mob-bing ile Mücadele Derneği” bu konuda kişilere yardımcı olmaktadır.

Toplum içinde kişisel özgürlüğün bir ölçüde sınırlanması zorunludur. Kişisel özgürlüğe, düzeni zayıflatacak dere-cede genişlik tanınamaz. Aksi hâlde bu, kargaşaya neden olur. Bu konudaki en akılcı yol kişisel özgürlüklerin ka-nunun uygun gördüğü durumlara göre kullanılmasıdır.

Hak arama özgürlüğü, doğru yollarla gerçekleştirilmelidir. Belediyeler ve sivil toplum kuruluşları, bu noktada bilinen en iyi rehberdir. Elin-de yetki ve sorumluluk olan her tür kuruluş, hizmetlerini hak temel-li organize etmeli ve sunmalıdır. Devlet, temel hak ve özgürlüklerin sağlanması konusunda kendi üzerine düşen sorumlulukları yerine getirmekle beraber Türk vatandaşlarına da bu konuda çeşitli ödevler yüklemiştir. Türk vatandaşlarına düşen görev, bu ödevlerini zamanın-da yerine getirmeleridir.

23

3. BÖLÜMSorunlara Getirilen Çözümler

ANTRENMANZAMANI


Da. Hak arama özgürlüğü, yasal yollarla gerçekleştirilmelidir.

Yb. Bozuk ürün alan müşterilerden bazılarının dilekçe hakkı vardır.

Yc. Hakkımızı ararken karşımızdaki kişiye kırıcı bir şekilde davranabiliriz.

Dd. Hak ve sorumluluk bilincinin olmazsa olmaz koşulu eğitimdir.

De. Haklar, ihtiyaçlarımızın yasal olarak güvence altına alınmasıdır.

Df. Sorunların çözülmesinde her iki tarafta demokratik tutum ve davranış sergilemelidir.


a

b

c

d

1

4

3

2

Aşağıdaki açıklamaları ilgili hasta hakları ile eşleştiriniz.

1 - a2 - c3 - d4 - b


24

Sorunlara Getirilen Çözümler

KONU KAVRAMA TESTİ

1.

İnsan hakları eğitiminin başarıya ulaşmasında aşağıdaki kavramlardan hangisinin benimsenip yaygınlaştırılması engel oluşturur?

DDDDA) Eşitlik B) Özgürlük

C) Sorumluluk D) Ön yargı

2. ABD’de bir okulda hırsızlık olayı yaşanması üze-rine bu durum polise iletilmiştir. Polisler, soruş-turma işine başlamadan önce öğrencilerle söyle-şiler yapmışlardır. Söyleşiler sonucunda hırsızlığı yapanlar, suçlarını itiraf etmişlerdir. Çünkü bu öğ-renciler, olayın okulda yapacağı etkiyi görmüşler-dir. Çalınan eşyalar, sahiplerine verilmiş, şikâyet geri alınmış, sınıf içinde hırsızlığın ne olduğu ve sonuçları tartışılmış, olumlu sonuçlar elde edil-miştir.

Bu parçada sözü edilen olayda okul idaresinin çatışmayı çözme yöntemi aşağıdakilerden han-gisidir?

DDDDA) Şiddete başvurma yoluyla

B) Saygı gösterme yoluyla

C) Empati yoluyla

D) Diyalog yoluyla

3. Kadir ve Oya, bahçede oynamaktadır. Kadir, Oya’ ya topu ne kadar yukarı atabilecekleri konusun-da iddiaya girmeyi teklif eder. Bunu kabul eden Oya, topa sert bir şekilde vurur ve ne kadar yuka-rı gideceğini görmek ister. Ancak topa istediği gi-bi vuramadığı için top komşusunun camına gelir ve cam kırılır.

Bu parçada anlatılan olay sonunda Oya’dan bek-lenen uygun davranış aşağıdakilerden hangisidir?

BBBBA) Suçu Kadir’e atmalıdır.

B) Komşudan özür dileyip zararı karşılamalıdır.

C) Kimse kendisini görmeden bahçeden kaçma-lılar.

D) Olayın normal olduğunu iddia ederek kendini savunmalıdır.

4.

DY

Özgürlük, kişinin top-lumda istediği gibi ha-reket etmesi demektir.

DY

DY

Kanunlara uymak ve vergi vermek vatandaş-lık görevlerimizdendir.

Demokratik devletlerde herkes, vicdan, dini inanç ve kanaat hür-

riyetine sahiptir.

1 2 3 4

Yukarıdaki etkinlikte, kutu içindeki ifadeleri doğ-ru (D) ya da yanlış (Y) olarak değerlendiren bir öğ-renci hangi çıkışa ulaşır?

BBBBA) 1 B) 2 C) 3 D) 4

Documents

Bu kitapta neler var? · Yayını Hazırlayan Artıbir Yayınları Yayın Kurulu Baskı Olgun-Çelik Ofset Ltd. Şti. Büsan OSB Fevzi Çakmak Mah. 10670 Sk. No: 26/D Karatay/KONYA