: گردآورندگان

رضا نبی لو - یاشارسمندري – شعبان امرایی - مقداد حیدري

:استاد راهنما

جناب آقاي مهندس آشوري

کلیه حقوق این اثر متعلق به پایگاه تخصصی عمران ایران

ir.ircivil.www می باشدو انتشار آن در دیگر سایتها و وبالگها

.تنها با درج لینک منبع فایل مجاز خواهد بود

.بهشت زیر پاي مادران است »)ص(رسول اکرم «

تقدیم به تمام مادران دنیا

صفحه 2 عنوان?

1 کلیات: فصل اول

18 یتمطالعات جمعی: فصل دوم

28 تولید فاضالب: فصل سوم

65 مبانی فنی طراحی : فصل چهارم

95 طراحی هیدورلیکی فاضالبروها: فصل پنجم

120 1نمونه پروژه طراحی شماره : فصل ششم

127 2نمونه پروژه طراحی شماره : م هفتفصل

134 منابع و مآخذ

)کلیات ( فصل اول – آب و فاضالب پروژه&

1

: تعریف فاضالب -1- 1

شده براي مقاصد مختلف اصطالحا فاضالب گفته می شود به ه آبهاي مصرفی و استفادبه مجموعه

عبارت دیگر به مجموعه آبهاي دور ریختنی که پس از جمع آوري و تصفیه ممکن است قابلیت استفاده

.مجدد را دارا باشد ، فاضالب اطالق می شود

9/99نظر ترکیب از . است که به مجموعه آبهاي آلوده ، فاضالب گفته می شود تعریف عمومی تر آن این

درصد آن را ناخالصی ها و مواد آالینده موجود در فاضالب شامل مواد 0,1 و حدود درصد فاضالب را آب

تجزیه مقاوم بهآلی قابل تجزیه بیولوژیکی ، مواد معلق ، مواد مغذي ، پاتوژنها ، فلزات سنگین ، مواد آلی

بیولوژیکی و جامدات محلول است که وجود هر یک از این آالینده ها و غلظت آنها بستگی به نوع

.وماهیت فاضالب دارد

: تقسیم بندي انواع فاضالب - 1-2

گروه 5متداول ترین تقسیم بندي فاضالب از نظر منشاتولید است که بر این اساس انواع فاضالب را به

.ی نمایندزیر تقسیم بندي م

: فاضالب خانگی 1-2-1

فاضالب ، همان فاضالب مناطق مسکونی است که منشا تولید آن آب مصرفی در منازل براي مقاصد این

کردن و سایر مصارف بهداشتی است ، ظرفشویی ، تمیزمختلف همچون استحمام، دستشویی ، پخت و پز

. ي و روستایی از نوع فاضالب خانگی است درصد فاضالب تولیدي در جوامع شهر70در حدود بیش از

در این نوع فاضالب مواد آالینده اصلی شامل مواد آلی قابل تجزیه بیولوژیکی ، پروتئین ها، قندهاو چربی

است و در غلظت بسیار ناچیز )باکتري ها ، ویروس ها ، انگل ها و پروتوزوئر ها ( ها و عوامل بیماري زا

رعایت الگوي مصرف آب در . کش ها و مواد پاك کننده نیز وجود داردمواد آلی مصنوعی همچون آفت

منازل و استفاده از وسایل صرفه جویی کننده در مصرف آب تاثیر قابل مالحظه اي درکاهش میزان تولید

.این نوع فاضالب دارا می باشد

)کلیات ( فصل اول – آب و فاضالب پروژه&

2

: فاضالب مراکز عمومی و اداري -1-2-1

انگی ، فاضالب مراکز عمومی و اداري نیز وجود دارد که شامل در هر جامعه اي در کنار فاضالب هاي خ

مراکزي از قبیل رستوران ، هتل ، سینما، مراکز تفریحی ، مدارس ، دانشگاه ، ترمینال و فرودگاه ، زندان

.می باشد ... درمانی و –و مراکز بهداشتی

نوع مواد . الب ها نیز باشد برنامه ریزي جهت جمع آوري فاضالب بایستی در برگیرنده این نوع فاض

به جز در مورد مراکز . آالینده موجود در فاضالب مراکز عمومی و اداري مشابه فاضالب خانگی است

، ایدز در Bدرمانی تخصصی که احتمال وجود مواد رادیو اکتیو و میکروب هاي خالص همچون هپاتیت

عمومی نگرانی خاصی در -ز درمانی بهداشتیبه همین دلیل دررابطه با فاضالب مراک. آنها وجود دارد

مورد تخلیه آنها به فاضالبروهاي شهري وجود ندارد ، ولی در مورد مراکز درمانی تخصصی که مرجع مورد

درمان و آموزش پزشکی –تایید جهت اظهار نظر در مورد آنها ، سازمان انرژي اتمی و وزارت بهداشت

نظارت ویژه و در صورت نیاز با انجام وهاي شهري بایستی با رعایت است ، تخلیه فاضالب آنها به فاضالبر

.عملیات پیش تصفیه صورت گیرد

:فاضالب مراکز تجاري -1-2-3

این نوع فاضالب در برگیرنده فاضالب تولیدي در مراکز خرید و فروش و مراکز تجاري و کارگاههاي

عمدتا مربوط به مصرف آب براي مقاصد تولیدي کوچک است که منشا تولید فاضالب در این مراکز

بهداشتی و پرسنلی است و به همین دلیل مشخصات آنها از نظر نوع آلودگی مشابه فاضالب خانگی

.خواهد بود

: فاضالب صنعتی -1-2-4

منشا تولید فاضالب صنعتی ، آب مصرفی در صنایع و کارخانجات براي مصارف مختلف از قبیل فرآیند

ري ، رنگرزي ، خنگ کنده و بخشی نیز مربوط به مصارف بهداشتی پرسنل شاغل به شستشو و عمل آو

.کار در کارخانه است

)کلیات ( فصل اول – آب و فاضالب پروژه&

3

مقدار و ماهیت این نوع فاضالبها نسبت به فاضالب خانگی بسیارمتفاوت است ، بطوري که هر کارخانه

شهري بایستی با تخلیه فاضالبهاي صنعتی به فاضالبروهاي. فاضالب مختص به خود را تولید می نماید

زیرا بعضی فاضالب هاي صنعتی مختص به خود را نظارت ویژه و تحت شرایط کنترل شده انجام گیرد ،

تخلیه فاضالبهاي صنعتی به فاضالبهاي شهري بایستی با نظارت ویژه وتحت شرایط . تولید می نماید

می و خطر آفرین هستند که کنترل شده انجام گیرد ، زیرا بعضی فاضالبهاي صنعتی محتوي ترکیبات س

برروي فاضالبروها و سیستم هاي تصفیه بیولوژیکی فاضالب داراي اثرات بازدارنده و مخرب به شرح زیر

:می باشند

درصورت وجود گازها و بخارات سمی و خفه کننده و قابل اشتعال در فاضالب صنعتی و تخلیه آن : الف

ننده شده و حتی در صورت عدم ي کارگران بهره برداري کبه فاضالبروهاي شهري سبب ایجاد مخاطره برا

. نکات ایمنی باعث مرگ کارگران و بروز حوادث ناگوار می شود رعایت

در فالضالب صنعتی به مرور زمان باعث ایجاد خوردگی و صدمه به وجود گازهاي خوردنده ) ب

. مانهاي بهره برداري تحمیل می نمایدفاضالبروها شده و ساالنه هزینه هاي زیادي را بابت تعمیرات به ساز

ولی در مورد البته در فاضالبروهاي خانگی نیز گازهاي خورنده به ویژه سولفید هیدروژن تولید می گردد

.فاضالبهاي صنعتی شدت خوردگی بسیار بیشتر از گاز سولفید هیدورژن است

ین و ترکیبا ت آلی شیمیایی تخلیه فاضالبهاي صنعتی محتوي ترکیبات سمی از قبیل فلزات سنگ) ج

فاضالب سمی به فاضالبروهاي شهري سبب ایجاد اثرات بازدارنده ، برروي سیستم هاي تصفیه بیولوژیکی

با توجه به توضیحات فوق الذکر فاضالبهاي . شده ومیکرو ارگانیسم هاي مفید درتصفیه را از بین می برد

:ري به دو دسته زیرتقسیم می شوند صنعتی از نظر قابلیت تخلیه به فاضالبروهاي شه

فاضالب هایی که بدون مواد سمی و ترکیبات خطرناك و خورنده بود و مشخصات آن از نظر نوع -1

آلودگی مشابه فاضالب خانگی است ، در مورد این نوع فاضالب ها نیازي به پیش تصفیه نمی باشد ،

.شهري الزامی است لیکن رعایت ضوابط و استاندارد تخلیه به فاضالبروهاي

.فاضالب صنایع مواد غذایی و صنایع مرتبط با آن در این گروه قرار دارند

)کلیات ( فصل اول – آب و فاضالب پروژه&

4

فاضالب هایی که محتوي مواد سمی و خطرناك بوده و برروي شبکه جمع آوري فاضالب و سیستم -2

یی به تخلیه چنین فاضالبها. هاي تصفیه بیولوژیکی داراي اثرات بازدارنده و مختل کننده می باشند

فاضالب روهاي شهري نیازمند پیش تصفیه خواهد بودو در صورت باال بودن هزینه پیش تصفیه ، آنها را

فاضالب صنایع نساجی ، پتروشیمی ، آبکاري ، باطري سازي ، خودرو . تصفیه نمود بایستی جداگانه

.در این گروه قرار دارند .... سازي ، دباغی و صنایع نظامی و

: یا سیالب اب روان-1-2-5

آب باران اگر چه قبل از تماس با سطح زمین داراي آلودگی ناچیزي است ولی دراثرتماس با سطوح آلوده

از جمله پشت بامها و معابر خیابانها بسیاري از آلودگی هاي موجود در سطح زمین را با خود حمل خواهد

یان می یابد را می توان در گروه به همین دلیل سیالبی که در مناطق مسکونی وشهري جر.نمود

بررسی ها نشان می دهد که رواناب داراي آلودگی هایی از قبیل مواد آلی . فاضالب ها تقسیم بندي نمود

مواد معلق ،ذرات ریز شن و ماسه ، میکروب ،حشره کش ،آفت کش ، مواد پاك کننده ، مواد نفتی و

.می باشد ... روغنی ، ذرات سرب ، آرسنیک و

ت آلودگی روانآب با توجه به آلودگی سطوح در تماس با آن بسیارمتغیر است ولی آنچه مشخص است شد

این است که در ساعات اولیه بارندگی با توجه به آلودگی زیاد در سطوح معابر و خیابانها ،شدت آلودگی

تداوم بارندگی و بعد از . آن از فاضالب خانگی نیز بیشتراست BODآن بسیار باال بوده و حتی غلظت

.شتشوي معابر و خیابانها از شدت آلودگی سیالب نیز کاسته خواهد شد

: شبکه جمع آوري فاضالب -3- 1

به مجموعه لوله ها و متعلقاتی که به منظور جمع آوري فاضالب از منازل و یا سایر مراکز تولید که در

وري فاضالب گفته می شود ، اجزا تشکیل معابر و خیابانها در زیر زمین احداث می گردد شبکه جمع آ

)درمناطق مسطح (دهنده این شبکه شامل فاضالبروهاي کوچک و بزرگ ، آدم روها وایستگاههاي پمپاژ

.می باشد

)کلیات ( فصل اول – آب و فاضالب پروژه&

5

به لوله هایی که به منظور جمع آوري فاضالب در نظر گرفته می شود ، اصطاحا فاضالبرو گفته می شود

: وظیفه ایی که به عهده دارند ، داراي اسامی متخلفی به شرح زیر هستند که این فاضالبروها با توجه به

انشعاب لوله اي که فاضالب منازل را به شبکه جمع آوري تخلیه می نماید، اصالحا: انشعاب منازل -

.منازل گفته می شود

ب منازل بوده و فاضالبرو هایی هستند که اولین دریافت کننده فاضالب از انشعا: لوله هاي فرعی -

.داراي حداقل قطر می باشند و به آنها اصطالحا سرشاخه ها نیز گفته می شود

فاضالبروهایی هستند که دریافت کننده فاضالب از حداقل دو یا تعداد بیشتري : لولهاي نیمه اصلی -

.ت فاضالب روي فرعی می باشند و قطر آنها حداقل برابر یا بیشتراز فاضالبروهاي فرعی اس

فاضالبروهایی هستند که دریافت کننده فاضالب از حداقل دو یا تعداد بیشتري : لوله هاي اصلی

.فاضالبروي نیمه اصلی می باشند

فاضالبروهاي بزرگی هستند که وظیفه آنها ، انتقال فاضالب درخیابانهاي اصلی : خطوط انتقال فاضالب -

ست که قطر خطوط انتقال از سایرفاضالبرو ها بزرگتر بوده طبیعی ا. شهر و درنهایت به محل تصفیه است

.و در بعضی شهر هاي بزرگ به ویژه تهران به جاي لوله از تونل فاضالبرو استفاده می گردد

: انواع شبکه هاي جمع آوري فاضالب 1-3-1

سه نوع بطور کلی شبکه هاي جمع آوري فاضالب با توجه به نوع فاضالبی که جمع آوري می کنند به

:زیر تقسیم می شوند

: شبکه هاي مجزا -1-3-1-1

در این نوع شبکه ها فاضالب شهري که مجموعه اي از فاضالب خانگی ، مراکز عمومی و اداري و تجاري

. است ، نسبت به آب باران یا سیالب به صورت جداگانه جمع آوري می گردد )صنایع مجاز(و صنعتی

. داگانه یکی براي فاضالب هاي شهري و دیگري براي سیالب ضروري است بنابراین احداث دو سیستم ج

.لوله هایی که فاضالب شهري را جمع آوري می نمایند به آنها سیالبرو اطالق می گردد

)کلیات ( فصل اول – آب و فاضالب پروژه&

6

:شبکه هاي مرکب -1-3-1-2

توسط یک سیستم جمع آوري می گردد ) سیالب ( در این نوع شبکه ها مجموعه فاضالب و آب باران

ه لوله ها یا کانال هایی که مخلوط فاضالب شهري و آب باران را جمع آوري می نمایند اصطالحا ب

.فاضالبرو مرکب گفته می شود

:شبکه هاي نیمه مرکب -1-3-1-3

در بعضی از شهرها بخشی از مناطق شهر داراي بافت قدیمی و فرسوده بوده و داراي معابر و کوچه هاي

مین دلیل در این بخش از شهر ، امکان اجراي دو سیستم جداگانه جهت جمع کم عرض هستند ، به ه

آوري فاضالب شهري و سیالب وجود ندارد و درمقابل در در مناطق جدید االحداث شهر امکان اجراي دو

سیستم جداگانه وجود دارد ، بنابراین درچنین شهر هایی با در نظر گرفتن تمام جوانب فنی و اقتصادي و

دربخشی از شهر شبکه به صورت مجزا و در بخش هایی دیگر از آن شبکه به صورت مرکب اجرایی

.احداث می گردد

: انتخاب نوع شبکه مناسب -1-3-2

اگر چه در انتخاب نوع شبکه جمع آوري فاضالب پارمترهاي مختلف فنی ، هیدرولیکی ، اجرایی و

زیرا در . گی منطقه به عهده دارد اصلی را رژیم بارند اقتصادي موثر است ولی در بین این پارامترها ، نقش

احداث شبکه جمع آوري نطقه جز مناطق پر باران است،مناطقی که تعداد روزهاي بارندگی زیاد است و م

چون در این مناطق تقریبا درتمام روزهاي سال کم مرکب از نظر هیدرولیکی توجیه پذیر خواهد بود ،

و سرعت فاضالب در حد سرعت خود شویی تامین می گردد و مشکلی از وبیش بارندگی وجود داشته

نظر رسوب جامدات و مواد معلق و گرفتگی وجود نخواهد داشت ، ولی در مناطق کم باران با توجه به این

دبی شهري است، بنابراین احداث که در اکثر روزهاي سال بارندگی وجود ندارد ودبی فاضالب صرفا

ن مناطق سبب می شود که در روزهاي غیر بارانی که با توجه به کم بودن فاضالب شبکه مرکب در ای

و بزرگ بودن قطرلوله ها،سرعت فاضالب به حد سرعت خود شویی ) نسبت به دبی سیالب ( شهري

)کلیات ( فصل اول – آب و فاضالب پروژه&

7

نرسد، لذا ته نشینی و روسوب جامدات معلق درکف فاضالب رو ها اتفاق افتاده و مشکالتی ازقبیل انسداد

. و تشدید خوردگی را به همراه خواهد داشت و گرفتگی

درصد مناطق در گروه مناطق کم باران قرار داشته و توجیهات فوق 75در کشور ما تقریبا بیش از

مصداق دارد و عالوه بر این در سایرمناطق پر باران کشور نیز با توجه به دالیل زیراستفاده از درمورد آنها

:دشبکه هاي مجزا توصیه می گرد

درشبکه هاي مرکب درموابع بارندگی به دلیل عدم امکان برآورد حجم دقیق سیالب در هر حال -

احتمال پس زدگی فاضالب درمعابر و خیابانها وجود داشته و باعث به وجود آمدن شرایط غیر بهداشتی

.به دلیل پراکنده شدن فاضالب خانگی درمعابر می گردد

ري به تنهایی داراي بار آلودگی کمتري است ، لذا مخلوط شدن آن با آب باران نسبت به فاضالب شه-

فاضالب خانگی طبیعتا آلودگی آن را افزایش داده و تصفیه توام آنها را مشکل تر می سازد ، زیرا

جمع آوري می توان از طریق ذخیره سازي درپشت سدهاي خاکی و پس از آب باران را به تنهایی پس از

معلق و ناخالصی هاي آن برایمصارف کشاورزي و فضاي سبزاستفاده نمود ولی درصورت ته نشینی مواد

.مخلوط شدن آن با فاضالب شهري ، فرآیندهاي تصفیه بیشترو پیچیده تري می طلبد

طراحی تصفیه خانه فاضالب بر مبناي دبی سیالب و فاضالب شهري سبب می شود که ابعاد واحد هاي -

بنابراین باتوجه به زایش یافته و هزینه احداث تصفیه خانه را چند برابر نماید، شدیدا افتصفیه خانه

محدودیت منابع مالی در وهله اول به جاي احداث تصفیه خانه براي تمام شهر براي بخش کوچکی از آن

.می توان از این منابع مالی محدود استفاده نمود

با آن روبرو هستند مشکل دفع فاضالبهاي خانگی یکی از معضالتی که در حال حاضرساکنین شهر ها-

به ویژه در مناطق کوهستانی و مناطقی است که بافت خاك غیرقابل نفوذ بوده و امکان احداث چاههاي

جذبی وجود ندارد ، بنابراین اولویت اصلی ، ساماندهی فاضالبهاي خانگی و در مرحله دوم جمع آوري

هاي مرکب هزینه بیشتري را می طلبد لذا درصورت احداث شبکه ازآنجا که احداث شبکه. سیالب است

مجزا ازمنابع مالی موجود می توان بخش هاي بیشتري از یک شهر را تحت پوشش شبکه جمع آوري

)کلیات ( فصل اول – آب و فاضالب پروژه&

8

فاضالب قرار داد و مشکالت بهداشتی جامعه را درسطح وسیع تري حل نمود و در صورت تامین منابع

.ع آوري آب باران نیزاقدام نمود داث سیستم جممالی در سالهاي آتی نسبت به اح

معوال فاضالب روهاي شهري نسبت به سیالبروها درعمق بیشتري احداث می گردند ، زیرا فاضالبروهاي -

شهري بایستی در عمقی احداث شوند که اوال پایین تر از لولهاي آب قرار داشته و ثانیا جمع آوري ثقلی

نیز جوابگو باشند ولی سیالبروها نیازي به عمیق بودن نداشته و هم سطح فاضالب یک طبقه زیر زمین را

در صورت احداث شبکه مرکب طبیعتا عامل . زمین و به صورت روبازنیز می توان آنها را احداث نمود

تعیین کننده عمق لوله گذاري ، جمع آوري فاضالب خانگی است و باعث می شود که سیالبرو ها نیز در

احداث گردند که نتیجه آن افزایش مشکالت اجرایی و هزینه هاست و پیشرفت احداث پروژه را عمق زیاد

.نیز با کندي مواجه خواهد ساخت

در بسیاري از شهر ها ، رودخانه و مسیلهاي طبیعی وجود دارد که در صورت احداث شبکه مجزا ، -

ها تخلیه نمود ولی درصورت احداث سیالب را می توان درنقاطی از شهر به این مسیل ها و رودخانه

زیرا تخلیه هر گونه سیالب آلوده به . شبکه مرکب از این امتیاز طبیعی درشهر ها نمی توان استفاده نمود

فاضالب خانگی به داخل رود خانه ها و مسیل ها از نظر محیط زیست با محدودیت قانونی مواجه بوده و

.شد بر مشکالت بهداشتی جامعه افزوده خواهد

ما مسئولیت اجراي شبکه جمع آوري فاضالب شهري به عهده وزارت نیرو و جمع آوري در کشور -

. است که به صورت دو سازمان مجزا انجام وظیفه می نمایند ) وزارت کشور ( سیالب به عهده شهرداري

ا مشکالت در صورت احداث شبکه مرکب ، با توجه به منفک بودن وظایف این دو وزارتخانه عمال ب

.به همراه خواهد داشت مدیریتی و تداخل در تصمیم گیري مواجه بوده و تاخیر در اجراي پروژه را

)کلیات ( فصل اول – آب و فاضالب پروژه&

9

: مدیریت پروژه فاضالب -4- 1

اجراي هر نوع پروژه فاضالب در هر جامعه اي شامل مجموعه اقداماتی است که به منظور کنترل

مجموعه اقدامات را تحت عنوان مدیریت پروژه فاضالب فاضالب در سطح آن جامعه انجام می گیرد و این

.تعریف می نمایند

رسیدن به هدف نهایی که همانا حفاظت محیط زیست و ارتفا سطح بهداشت عمومی جامعه است ، در

گرو پرداختن به تمام مراحل فوق الذکر بوده و نادیده گرفتن هریک از این مراحل به معناي دور شدن از

. نهایی است هدف اصلی و

: این مراحل عبارت است از

این مرحله دربرگیرنده شناسایی جامعه و ویژگی هاي آن و مراکز تولید فاضالب وتعیین : مرحله اول

. کمیت فاضالب تولیدي است

جمع آوري فاضالب است که هدف آن طرا حی و احداث شبکه جمع آوري به منظور : مرحله دوم

الب به نهر ها و جوي هاي موجود در کنار خیابانها و معابر عمومی و چاه جذبی جلوگیري از تخلیه فاض

.است

شامل انتقال فاضالب است که دراین مرحله فاضالبهی جمع آوري شده توسط خطوط : مرحله سوم

.انتقال به بیرون از شهر ها هدایت شده و به مل تصفیه خانه منتقل می گردد

: مرحله چهارم

ضالب است که هدف ان زدایش و کاهش مواد آالینده موجود در فاضالب به حدي است که از تصفیه فا

و سالم براي مصارف کشاورزي و فضاي سبز و سایر مصارف دیگر استفاده پساب آن بتوان بطور مطمئن

همزمان با تصفیه فاضالب در تصفیه خانه لجن نیز تولید می گردد که این لجن تولیدي. مجدد نمود

داراي آلودگی بوده و قبل از دفع نهاییی و یا استفاده از آن به عنوان کود در کشاورزي بایستی آن را

. آلودگی زدایی و تصفیه نمود

)کلیات ( فصل اول – آب و فاضالب پروژه&

10

: مرحله پنجم

در این مرحله بایستی برنامه ریزي جامعی صورت گیرد تا از پساب . شامل استفاده مجدد از پساب است

بع آب بازیافتی و ارزشمندن با در نظر گرفتن ضوابط و استاندارد ها تولیدي بتوان به عنوان یک من

.مرحله فوق از بعد اقتصادي بسیار ارزشمند است . استفاده مجدد نمود

برنامه مطالعاتی و اجرایی شبکه جمع آوري فاضالب -5- 1

رح زیر انجام می مجموعه مطالعات و عملیات اجرایی یک پروژه جمع آوري فاضالب در قالب پنج فاز به ش

:گیرد

:فاز مقدماتی -1-5-1

فاز مقدماتی یا به عبارت دیگر ، فاز صفر در برگیرنده گزارش مختصري است که توجیه کننده ضرورت

گزارش فوق نشان می دهد که نبود سیستم جمع آوري . اجراي پروژه از نظر بهداشتی و اقتصادي است

مشکالتی را براي ساکنین بوجود آورده و چه خطراتی محیط فاضالب در جامعه در وضعیت فعلی چه

. زیست منطقه را تهدید می نماید

مربوط به انواع بیماري هاي واگیر مرتبط با آب آلوده و فاضالب در صورت موجود بودن می تواند در آمار

ل به صورت یک اگرچه در بسیاري از موارد مطالعات فاز مقدماتی و فاز او. این گزارش گنجانده شود

تهیه می گردد لیکن در مورد پروژه هایی که نیازمند تامین گزارش تحت عنوا مطالعات مرحله اول

اعتبار طرح هاي عمرانی از سازمان مدیریت و برنامه ریزي هستند تهیه گزارش مقدماتی یا فاز صفر به

.صورت جداگانه ضروري است

: فاز اول -1-2-5

مرحله اول شامل مجموعه مطالب است که در برگیرنده وضعیت موجودو پیش بینی مطالعات فاز اول یا

ه شرایط آینده است که منجر به تهیه مبانی طراحی شبکه جمع آوري و برآورد اولیه هزینه اجراي پروژ

:این گزارش حاوي اطالعات زیر است . می گردد

)کلیات ( فصل اول – آب و فاضالب پروژه&

11

. شبکه جمع آوري فاضالب بررسی شرایط اقلیمی و جغرافیایی منطقه و تعیین نوع-

بررسی وضعیت فرهنگی ، اجتماعی ، بهداشتی ، اقتصادي و زیست محیطی منطقه دروضعیت موجود -

.و پیش بینی آن براي شرایط آینده

. بررسی وضعیت توپوگرافی منطقه و تهیه نقشه هاي توپوگرافی و تاسیسات شهري موجود -

که توسط دیگر سازمان ها از جمله شهر داري و یا سازمان بررسی طرح هاي تفصیلی و جامع شهري -

. مسکن و شهر سازي تهیه شده است

عالوه بر این جهات توسعه و گسترش شهر همراه با کاربري اراضی آن از جمله کاربري مسکونی ، تجاري،

.خدماتی ، آموزشی ، درمانی ، صنعتی و فضاي سبز بایستی مشخص گردد

ناسی شامل جمعیت گذشته ، حال و آینده همراه با تراکم جمعیت در وضعیت مطالعات جمعیت ش-

فعلی و آینده وانتخاب دوره طرح مناسب

تعیین میزان مصرف آب در گذشته ، حال و آینده براي هریک از گروههاي مصرف از قبیل خانگی ، -

ت فعلی و آینده با توجه به عمومی ، اداري و تجاري و صنعتی و محاسبه سرانه تولید فاضالب در وضعی

.ضریب تبدیل آب به فاضالب

محاسبه میزان نشتاب و آب باران غیر مجاز ورودي به شبکه -

تهیه مبانی فنی طراحی شبکه از قبیل سرعت حداقل و حداکثر، ضریب حداقل و حداکثر ، شیب مجاز -

ی لوله ، جنس لوله ، ضریب زبري و فاضالبروها ، عمق فاضالبروها ، حداقل و حداکثر قطر، درصد پرشدگ

...ضریب بهره برداري و

طراح اولیه شبکه جمع آوري فاضالب ، شامل تعیین حوزه هاي فاضالب گیر ، مساحت و جمعیت تحت -

پوشش هریک از حوزه هاي فاضالب گیر ، مسیر فاضالبروها ، محاسبه اولیه تعیین قطر و تعیین شیب

یمه اصلی و اصلی و خطوط انتقال و مشخص نمودن محل احداث آدم روها و لوله ها به ویژه در خطوط ن

. در صورت نیاز ایستگاههاي پمپاژ

)کلیات ( فصل اول – آب و فاضالب پروژه&

12

الزم به ذکر است که در مطالعات فاز اول ، طراحی هیدرولیکی شبکه به صورت دقیق و همراه با جزئیات

. وجود دارد 2کامل نمی باشد و احتمال تغییرآن در مطالعات فاز

:فاز دوم -1-3-5

که همان فاز طراحی است شروع می 2بعد از تصویب مطالعات مرحله اول توسط کارفرما ، مطالعات فاز

وسایر در این مرحله با توجه به مبانی مصوب در مطالعات مرحله اول ، طراحی دقیق فاضالبروها. گردد

همراه با جزئیات مربوطه شامل متعلقات مربوط انجام گرفته و نقشه هاي اجرایی با مقیاس مورد قبول

در نقشه هاي اجرایی اطالعاتی از قبیل مسیر ، قطر ، شیب و . پالن و پروفیل فاضالبروها تهیه می گردد

بعد از تایید نقشه هاي . عمق فاضالبروها و محل احداث آدم روها وسایر متعلقات باید مشخص شده باشد

. مشاور طرح انجام گیرد اجرایی ، تهیه اسناد مناقصه بایستی توسط

، دستور العمل بهره برداري و نگهداري ازتاسیسات نیز ارائه 2الزم به ذکر است که درانتهاي مطالعات فاز

.می گردد

) :فاز سوم ( فاز اجرا یا ساخت -1-4-5

انکاران با تصویب مطالعات مرحله دوم و تهیه اسناد مناقصه ، از طریق برگزاري مناقصه ، پیمانکاریا پیم

اجرایی طرح انتخاب می گردد و عملیات اجرایی درمناطق اولویت دار شهر شروع می شود ، نقشه هاي

اجرایی توسط مشاور در اختیار پیمانکار قرار گرفته و با نظارت مشاور طرح پیمانکار بایستی طبق نقشه

حتمالی در نقشه هاي اجرایی درصورت نیاز به تغییرات ا. جمع آوري را احداث نماید هاي مصوب ، شبکه

زمان بندي اجراي پروژه . با هماهنگی مشاور و کارفرما ، می توان تغییرات توجیه پذیر را اعمال نمود

.بستگی به توان مالی کارفرما و تامین اعتبارات الزم دارد

:)م فاز چهار( بهره برداري و نگهداري فاز - 1-5-5

بهره برداري و نگهداري از تاسیسات . مطلوب از تاسیسات اجرا شده است این فاز در برگیرنده استفاده نا

.یا توسط پرسنل کارفرما و یا از طریق انتخاب پیمانکار تاسیساتی مرتبط انجام می گیرد

)کلیات ( فصل اول – آب و فاضالب پروژه&

13

سیاست فعلی شرکت هاي آب و فاضالب واگذاري این بخش از پروژه به عهده پیمانکاران بخش خصوصی

برنامه ریزي در جهت بهره برداري مطلوب از تاسیسات سبب افزایش طول . ست با نظارت عالیه کارفرما ا

. و تسریع در بازگشت هزینه خواهد گردیدعمرتاسیسات

بدیهی است که به منظور تسریع در شروع بهره برداري ازشبکه و جلوگیري از بالاستفاده ماندن تاسیسات

ریق فروش انشعاب نکات زیر راباید در مرحله اجرا شده و تامین بخشی از هزینه هاي اجرایی از ط

:تصمیم گیري براي اجراي پروژه در نظرگرفت

همزمانی شروع عملیات اجرایی شبکه جمع آوري و خط انتقال فاضالب و مدول اول تصفیه خانه به -

.حدي که یک چهارم جمعیت شهر را تحت پوشش قرار دهد

لویتهاي موجود به ویژه در مناطقی از شهر که با مشکالت دفع فاز بندي اجراي پروژه با توجه به او-

.فاضالب به واسطح جنس زمین و غیر قابل نفوذ بودن آن روبرو می باشند

بکه در مناطقی از شهر که نیاز به حداقل احداث طول خط انتقال را داشته و کوتاهترین اجراي ش-

.فاصله را نیز با تصفیه خانه دارا است

به موارد فوق و عدم هماهنگی اجراي شبکه و خطوط انتقال و تصفیه خانه و پراکنده کاري عدم توجه

دراجراي هریک از اجزا پروژه جز اتالف هزینه ها و زمان و دور شدن از اهداف اصلی پروژه را ب همراه

.نخواهد داشت

: دوره طرح -6- 1

ب عالوه بر وضعیت موجود ، شرایط و مقتضیات در طراحی فاضالبروها و هر نوع تاسیسات مرتبط با فاضال

زیرا هر جامعه اي هم داراي توسعه افقی و هم توسعه عمودي است که . آینده رانیز باید در نظر گرفت

سبب می شود با گذشت زمان جمعیت تحت پوشش فاضالبرو و در نتیجه میزان تولید فاضالب افزایش

ضالبروها و سایر تاسیسات مرتبط پارامتري تحت عنوان دوره فالذا در محاسبه ظرفیت هیدرولیکی .یابد

)کلیات ( فصل اول – آب و فاضالب پروژه&

14

طرح تعریف می گردد که عبارت است از فاصله زمانی بین شروع بهره برداري ازتاسیسات تا سال مقصد

.مبناي طراحی که ظرفیت تاسیسات باید جوابگوي شراییط و مقتضیات آن زمان باشد

ات و اجزا متشکله آن، سهولت قابلیت توسعه و کیفیت بهره فاکتورهاي مختلفی از قبیل عمر مفید تاسیس

برداري از تاسیسات و دقت پیش گویی ها و پارامتر هاي اقتصادي برروي دوره طرح تاثیر می گذارد و

.انتخاب دوره طرح مناسب با در نظر گرفتن جمع جهات فوق انجام می گیرد

. صفیه خانه طوالنی تر در نظر گرفته می شود معموال دوره طرح شبکه جمع آوري فاضالب نسبت به ت

زیرا تصفیه خانه را با توجه به توسعه شهر و افزایش جمعیت به راحتی می توان توسعه داد و ازهمان

ابتدا آن را به صورت فاز بندي احداث نمود، ولی توسعه شبکه جمع آوري در معابر وکوچه ها و خیابانها با

ري مواجه بوده و عمال احداث دو فاضالبرو دریک خیابان یا یک کوچه غیر محدودیت هاي اجرایی بیشما

.ممکن است

نیز با عنایت به محدود بودن عمر این تاسیسات و سهولت جایگزینی در مورد تجهیزات الکترو مکانیکال

.آنها و امکان توسعه آینده دوره طرح را کوتاهتر ازبخش هاي سازه اي انتخاب می نمایند

سال پیشنهاد شده است و توصیه می گردد که در 40 تا 25ن احی شبکه جمع آوري دوره طرح بیدر طر

شرایط کشور ما با توجه به ورود لولهاي جدید با اقطار مختلف و مقاوم به خوردگی ازقبیل پلی اتیلن ، پی

. سال انتخاب می گردد30وي سی و فایبرگالس به بازار دوره طرح حداقل

خطوط انتقال فاضالب نیز میزان دوره طرح همانند شبکه جمع آوري است ، با این تفاوت که در رابطه با

در مورد خطوط انتقالی که در خارج از محدوده شهر قرار داشته و از زمین هاي بایر و اراضی کشاورزي

ث خطوط میلی متر با توجیهات فنی و اقتصادي احدا1200عبور می نمایند ، بویژه دراقطار باالتر از

.انی تاخر و تقدم مد نظر قرار دادانتقال را می توان به صورت دو لوله موازي با قطر کوچکتر و با فاصله زم

)کلیات ( فصل اول – آب و فاضالب پروژه&

15

البته بیش از حد طوالنی شدن دوره طرح سبب کاهش دقت برآوردها و انحراف از شرایط پیش بینی

.شده در آینده و افزایش بیش از حد سرمایه گذاري اولیه می گردد

:نقشه هاي مورد نیاز -7- 1

:نقشه هاي مورد نیاز درطراحی شبکه هاي جمع آوري فاضالب به سه گروه زیر تقسیم می شوند

: نقشه هاي توپوگرافی -1-7-1

از آنجا که شبکه هاي جمع آوري فاضالب به صورت ثقلی طراحی می شوند ، بنابراین اطالع از شیب

براي اطالع از شیب طبیعی . ر خطوط جمع آوري فاضالب است طبیعی زمین اولین قدم در تعیین مسی

برروي این نقشه ها وضعیت . زمین دسترسی به نقشه هاي توپوگرافی منطقه مورد مطالعه ضروري است

هرچه دقت . معابرو خیابانها همراه با کدهاي ارتفاعی و عوارض طبیعی زمین بایستی مشخص شده باشد

. باشد ، دقت طراحی نیز افزایش خواهد یافت نقشه هاي توپوگرافی بیشتر

این سازمان نقشه برداري کشور طی سه دهه گذشته براي بسیاري از شهر ها و روستاهاي کشورمان

نقشه ها رابا مقیاس 2000

. از طریق عکس هاي هوایی تهیه نموده است 1

از موارد آنها دقت و حساسیت الزم رابراي طراحی با توجه به قدیمی بودن چنین نقشه هایی در بسیاري

شبکه جمع آوري دارا نیستند ، به همین دلیل برخی از کارفرمایان به دنبال تهیه نقشه هاي توپوگرافی

است ) GIS(جدیدتر و با دقت بیشتري هستند که یک نمونه آن نقشه هاي سیستم اطالعات جغرافیایی

.نطقه شهرداري تهیه نموده است م22که شهرداري تهران آن را بر

در صورت موافقت درشهرهایی که نقشه هاي توپوگرافی با مقیاس و دقت الزم وجود نداشته باشد ،

کارفرما و تامین هزینه ها می توان از طریق مهندسین مشاور نقشه برداري چنین نقشه هایی را با مقیاس

.و دقت الزم تهیه نمود

ی شبکه جمع آوري نقشه هاي توپوگرافی با مقیاس در مطالعات فاز اول طراح2000

تا 15000

و براي 1

نقشه هایی با مقیاس ) طراحی نهایی ( 2مطالعات فاز 1000

تا 12000

پیشنهاد می . مورد نیاز است 1

)کلیات ( فصل اول – آب و فاضالب پروژه&

16

نقشه هایی با مقیاس کوچکتر از از2شود که در مطالعات فاز 2000

به دلیل عدم دقت الزم استفاده 1

همچنین استفاده از نقشه هایی با مقیاس کوچکتر از . نشود 1000

نیز سبب افزایش تعداد شیت نقشه 1

.ها و به دنبال آن افزایش هزینه ها می گردد

:صیلی و طرح جامع شهري نقشه هاي طرح تف-1-2-7

این نقشه ها در برگیرنده وضعیت فعلی شهر از نظر معابر و کاربري اراضی و جهات توسعه شهر واصالح

از آنجا که فاضالبروها عالوه بر . شبکه راههاي ارتباطی و احیا بافتهاي فرسوده و قدیمی شهر است

توجه به طرح توسعه آتی شهر دربرآورد جمعیت باید جوابگوي شرایط آینده شهر نیز باشد ، لذا شرایط

نقشه هاي فوق الذکر توسط سازمان مسکن و شهر . ودبی فاضالب تولیدي از ضروریات طراحی است

سازي با همکاري سایر ارگانهاي ذیربط از جمله شهرداري تهیه می گردد ، و دوره طرح آنها عموما بین

. سال است 25 تا 10

:سیسات شهري نقشه سایر تا-1-7-3

فقط در کالن ( در هر منطقه اي سایر تاسیسات شهري از قبیل خطوط آب ، برق ، گاز ، مخابرات ، مترو

و کانال آبهاي ) شهرها

.سطحی به مرور زمان احداث و توسعه یافته است به

هري حتی ویژه در حین اجرا با سایر تاسیسات شبه منظور به حداقل رساندن تداخل لولهاي فاضالب

مشکل اساسی در این رابطه .االمکان نقشه تاسیسات فوق الذکر را بایستی از سازمانهاي ذیربط اخذ نمود

این است که تاسیسات فوق الذکر به دلیل قدمت زیاد در بسیاري از مناطق شهري داراي نقشه مشخصی

ین بخشی سازمانهاي دیگر با نمی باشد و امکان تهیه آن نیز وجود ندارد ، به همین دلیل هماهنگی ب

مجریان طرح هاي فاضالب می تواند کمک موثري در کاهش مشکالت اجرایی بنماید ، الزم به ذکر است

که در لوله هاي فاضالب با توجه به ثقلی بودن جریان و تبعیت از شیب طبیعی زمین امکن تغییر مسیر

، درصورتی که در مورد لوله هاي آبرسانی که به آنها و عبور ازموانع موجود به راحتی امکان پذیر نیست

)کلیات ( فصل اول – آب و فاضالب پروژه&

17

تداخل با سایر تاسیسات صورت تحت فشار جریان دارند، براحتی مسیر لوله گذاري رابه منظر حداقل

.تغییر داد توان موجود می

وجود هر گونه اطالعات مرتبط باسایر تاسیسات شهري درطراحی فاضالبروها مفید وموثر بوده و

ز نظر مقیاس این نقشه ها نیز وجود ندارد به منظور بهره برداري بهتر ازفاضالبروها و محدودیت خاصی ا

حداقل صدمه به آنها در حین عملیات اجرایی سایر تاسیسات شهري ، تهیه نقشه هایی چون ساخت

.جمله فاضالبروها ضروري است براي هر نوع تاسیسات شهري از

ایی شبکه فاضالب توسط پیمانکار تهیه شده و در اختیار کارفرما این نقشه ها بعد از تکمیل عملیات اجر

قرار می گیرد و به روي این نقشه ها باید مسیر دقیق فاضالبروها همراه با کد ارتفاعی کف لوله و موقعیت

.آدم روها و فاصله آنها از نقاط ثابت بر روي زمین مشخص شده باشد

****

)مطالعات جمعیتی( فصل دوم – آب و فاضالب پروژه&

18

:اطالعات جمعیتی گذشته -1- 2

اگرچه اطالعات . حجم فاضالب تولیدي در هر جامعه اي بستگی به جمعیت و سرانه تولید فاضالب دارد

مربوط به جمعیت در سالهاي گذشته را از طریق چندین منبع غیر رسمی از جمله وزارت بازرگانی ،

دست آورد ولی در کشور ما معتبر ترین ورسمی می توان ب... شهرداري ، فرمانداري و وزارت بهداشت و

سال یک مرتبه سرشماري عمومی نفوس و 10 این رابطه مرکز آمار ایران است که هر ترین ارگان در

.مسکن را انجام می دهد

به دلیل شرایط خاص . انجام شده است 1385 و آخرین آن در سال 1335اولین سرشماري درسال

. ساله انتخاب شده است 5 وران بازسازي پس از جنگ استثنا ئا فاصله زمانی اجتماعی و اقتصادي و د

بعد از هر مرحله سرشماري نتایج مربوط به تعداد جمعیت با ذکر جزئیات مربوط براي هر استان ، شهر و

مرکز آمار ایران منتشر می گردد که درکتابخانه هايروستا به تفکیک در کتابچه هاي آماري از طریق

در بررسی روند تحوالت گذشته جمعیت به فاکتورهایی از جمله تعداد نفرات ، بعد . کشور موجود است

خانوار، تعداد خانوار، هرم سنی جمعیت ، درصد مشاغل مختلف ، تعداد زاد وولد و مرگ ومیر و میزان

کننده بخشی از اطالع از روند تغییرات جمعیت در گذشته و حال ، تامین. مهاجرت باید توجه نمود

و از اطالعات گذشته شهر می توان به عنوان مبنایی . نیازهاي پیشگویی جمعیت درسالهاي آتی است

.براي برآورد جمعیت شهر در آینده استفاده نمود

: افزایش جمعیت – 2-2

ان رشد طبیعی عبارت است از تفاضل میز. افزایش جمعیت تابعی از رشد طبیعی و میزان مهاجرت است

والدت و مرگ و میر ، بطوري که اگر میزان والدت از مرگ ومیر بیشتر باشد ، در این صورت رشد

طبیعی مثبت و در صورتی که میزان والدت از مرگ و میر کمتر باشد ، در این حالت رشد طبیعی منفی

ت مثبت و در در اکثر کشور هاي جهان سوم ازجمله ایران رشد طبیعی جمعیدر حال حاضر . خواهد بود

بعضی از کشورهاي غربی و پیشرفته با توجه به سیاستهاي کنترل جمعیت و افزایش سن ازدواج با رشد

)مطالعات جمعیتی( فصل دوم – آب و فاضالب پروژه&

19

.جمعیت منفی روبرو هستند

رشد کل جمعیت= رشد طبیعی + میزان مهاجرت

رشد طبیعی= میزان والدت -میزان مرگ و میر

اگر این جابجایی در . افیایی به منطقه دیگر است منظور از مهاجرت جابجایی جمعیت از یک منطقه جغر

داخل مرزهاي یک کشور اتفاق افتاد، در این صورت به آن مهاجرت داخلی و اگر در بین مرزهاي کشور

درمباحث مربوط به . بین المللی گفته می شودهاي مختلف اتفاق افتاد ، در این صورت به آن مهاجرت

آنجا کوچ می نماید به آن منطقه مهاجر فرست و منطقه اي که مهاجرت ، منطقه اي که جمعیت از

.جمعیت را پذیرا باشد ، به آن منطقه مهاجر پذیر اطالق می گردد

متفاوتی از جمله روستا به روستا ، روستا به شهر و شهر به شهر و استان به مهاجرت داخلی در سطوح

کانات آموزشی و اقتصادي و اشتغال در بعضی که علت این مهاجرت ها تمرکز ام.استان دیده می شود

مناطق خاص از جمله شهرهاي بزرگ و کمبود منابع آب و عدم رونق اقتصادي و کشاورزي در بعضی

مناطق روستایی و استانهاي مناطق محروم کشور است که سبب می شود افراد به بهانه یافتن کار و

.دیگر مهاجرت نمایند کسب علم و دانش و درآمد به مناطق ویا شهر هاي

با اجراي پروژه هاي اقتصادي و عمرانی و تخصیص اعتبارات الزم به مناطق محروم و دورافتاده و توزیع

یکسان امکانات آموزشی و فرهنگی و اعمال سیاستهاي تشویقی دولت به بخش خصوصی به منظور

جرت داخلی را تحت کنترل در سرمایه گذاري در مناطق محروم و دور افتاده تا حدودي می توان مها

، دالیل آن را مهاجرت بین المللی از طریق جابجایی جمعیت بین دو یا چند کشور انجام می گیرد . آورد

می توان عدم وجود ثبات اقتصادي و سیاسی از جمله جنگ و شورشهاي داخلی و اشغالگري توسط دیگر

ی ، آموزشی و رفاهی و وجود بیکاري دریک کشورها و همچنین ناکافی بودن درآمد و امکانات فرهنگ

مجموعه دالیل فوق سبب می شود که افراد براي به دست آوردن شغل یا کسب درآمد و یا . کشور باشد

در هر صورت افزایش . کان امن تر از یک کشوري به کشور دیگر مهاجرت نمایندادامه تحصیل و یافتن م

)مطالعات جمعیتی( فصل دوم – آب و فاضالب پروژه&

20

النی مدت معضالت فرهنگی و اجتماعی بسیاري را براي میزان مهاجرت می تواند در کوتاه مدت و طو

.شهرهاي پرجمعیت به همراه داشته است

:پیش بینی جمعیت در آینده -3- 2

همانطور که قبال بیان گردید ، ظرفیت فاضالبروها عالوه بر شرایط فعلی براي شرایط آینده نیز باید

سال شروع دوره بهره . ره طرح تعریف می گردد بدین منظور در چنین پروژه هایی دو. جوابگو باشند

فاصله زمانی بین سال مبدا و سال . برداري را سال مبدا و سال پایانی دوره طرح را سال مقصد می نامند

.مقصد بصورت همان دوره طرح تعریف می گردد

ی آن در در مطالعات شبکه جمع آوري فاضالب به منظور بررسی تحوالت جمعیت در گذشته و پیش بین

آینده مطلوب است که از خدمات مشاوره اي یک کارشناس علوم اجتماعی و یا کارشناس جغرافیاو

برآورد جمعیت در آینده اگرچه بطور دقیق امکان پذیر نیست ولی .جمعیت شناسی استفاده گردد

افزایش استفاده از خدمات کارشناس رشته مرتبط با علوم اجتماعی و جمعیت شناسی نقش بسزایی در

.دقت پیش بینی ها ایفا خواهد نمود

در این بخش از مطالعات با توجه به منابع اطالعاتی مختلفی که در رابطه با رشد جمعیت و میزان

مهاجرت دردسترس است و با در نظر گرفتن متغیرهاي اقتصادي و اجتماعی و شرایط موجود در کشور

عالوه براین ، برنامه هاي سیاست ملی .ستی برآورد نمود میزان جمعیت رابراي سال پایان دوره طرح بای

.و منطقه اي دولت در جهت کنترل رشد جمعیت نیز در برآوردها باید مورد توجه قرار گیرد

نیز باید در پ) توریست ها (در شهر هاي توریستی و باستانی عالوه بر جمعیت ثابت ، جمعیت متحرك

براي تبدیل جمعیت متحرك به . ضالب دخالت داده شود دبی فاپیش بینی جمعیت و محاسبات

.جمعیت ثابت درمحاسبات رعایت نسبت هاي زیر پیشنهاد می گردد

توریست روزانه = 1/0 - 2/0) جمعیت ثابت (

توریست فصلی = 5/0 - 8/0) جمعیت ثابت (

)مطالعات جمعیتی( فصل دوم – آب و فاضالب پروژه&

21

دو روش ارد ، لیکن در بین این روشها اگرچه چندین روش قابل استفاده براي پیش بینی جمعیت وجود د

.زیر دید علمی و اجرایی داراي کاربرد بیشتري هستند

: روش حسابی -2-3-1

روش حسابی همان روش خطی است که ضریب رشد جمعیت به صورت یکنواخت طبق معادله زیر در

.نظر گرفته می شود

00 ρρρ nrn +=

: روش هندسی -2-3-2

. دراین روش ، رشد سالیانه جمعیت به صورت تصاعدي طبق معادله زیر در نظر گرفته می شودn

n r )1(0 += ρρ

:که در معادالت فوق

0ρ=جمعیت در سال ابتدا

nρ= جمعیت درسال nام مورد نظر

r= ضریب رشد جمعیت بر حسب درصد در سال

n=تعداد سالهاي مورد نظر

بررسی روند رشد جمعیت درشهرهاي کشورمان طی سرشماري هاي قبلی نشان می دهد که ضریب رشد

. جمعیت با روش حسابی مطابقت زیادي ندارد ولی در اکثر موارد با روش هندسی مطابقت بیشتري دارد

همین دلیل پیشنهاد می شود در مطالعات طراحی شبکه جمع آوري فاضالب یا از روش هندسی به به

نتایج بدست آمده از روش . تنهایی و یا از میانگین نتایج دو روش هندسی و حسابی استفاده گردد

.هندسی جمعیت بیشتري را نسبت به روش حسابی نشان می دهد

10 درصد میزان جمعیت را در 1/2 نفر و ضریب رشد ساالنه 58000در شهري با جمعیت فعلی : مثال

.سال آینده از دو روش هندسی و حسابی محاسبه نموده و نتایج را با هم مقایسه نمایید

)مطالعات جمعیتی( فصل دوم – آب و فاضالب پروژه&

22

:حل

:روش هندسی : الف

58000)021.01(71397 سال آینده10 جمعیت در 10 نفر=+=

:روش حسابی ) ب

7018058000021.01058000 سال آینده 10 جمعیت در نفر=+××=

نفر بیشتر از 1217 سال آینده ، 10همانطوري که مشخص است در روش هندسی برآورد جمعیت در

روش حسابی است

40 تا 25در مطالعات طراحی شبکه جمع آوري فاضالب به دلیل طوالنی بودن دوره طرح که غالبا بین

نتایج حاصل از پیش بینی . اله انجام می دهندسال است ، پیش بینی جمعیت را براي دوره هاي پنج س

ساله در تصمیم گیري براي خطوط انتقال و تصفیه خانه فاضالب که غالبا به صورت فاز بندي 5هاي

. احداث می شوند ، می تواند موثر واقع شود

در مورد شهري با مشخصات زیر پیش بینی جمعیت را براي دوره هاي پنج ساله ازدو روش : مثال

:هندسی و حسابی محاسبه نمایید

)1412 وسال مقصد 1382سال ابتدا ( سال 30 دوره طرح -

. نفر است 160000 برابر 1382 جمعیت در سال -

درصد آن مربوط به رشد طبیعی 7/1 که درسال % 2/2 نرخ کل رشد جمعیت در سال ابتدابرابر -

. درصد آن مربوط به میزان مهاجرت است 5/0جمعیت و

1/0 سال 5 سال آینده نرخ رشد جمعیت هر 20 بررسی هاي جمعیت شناسی نشان می دهد که طی -

. سال به بعد ثابت می ماند 20درصد کاهش یافته و از

درصد کاهش یافته و از آن زمان به بعد به 1/0نج ساله درهر دوره پ1402 میزان مهاجرت نیز تا سال -

.صفر می رسد

)مطالعات جمعیتی( فصل دوم – آب و فاضالب پروژه&

23

.نتایج محاسبات دو روش هندسی و حسابی در جدول زیر خالصه شده است : پاسخ

نتایج مربوط به مثال فوق الذکر-1-2جدول

: تراکم جمعیت -4- 2

جهت محاسبه جمعیت تحت پوشش هر فاضالبرو، اطالع از مساحت تحت پوشش و تراکم جمعیت

( از نظر تعریف تراکم یا دانسیته جمعیت عبارت است ازتعداد افرادي که در واحد مساحت . ضروري است

تابعی از مساحت شهر، جمعیت شهر و وجود تراکم جمعیت در هرجامعه اي . زندگی می کنند )هکتار

فضاي سبز و باغات ، نوع ساختمانها از نظر ویالیی یا آپارتمانی بودن و الگوي ساخت وساز و سیاستهاي

وجود ساختمانهاي . توسعه افقی وعمودي شهر و تاحدودي بستگی به وضعیت اقتصادي جامعه دارد

، سبب کاهش تراکم جمعیت و ساختمانهاي آپارتمانی و ویالیی با مساحت زیاد و داراي فضاي سبز

در شهرهاي بزرگ به . چند طبقه و کمبود باغات و فضاي سبز سبب افزایش تراکم جمعیت می گردد

دلیل وجود تفاوت درالگوي ساخت و ساز و سطح زندگی مردم در نقاط مختلف شهر، تراکم جمعیت نیز

. متفاوت است درنقاط شمالی ، مرکزي و جنوبی آن بسیار

سال

پارامتر1382 1387 1392 1397 1402 1407 1412

3/1 3/1 3/1 4/1 5/1 6/1 7/1 رشد طبیعی

0 0 1/0 2/0 3/0 4/0 5/0 مهاجرت رشد کل جمعیت

)ددر ( 3/1 3/1 4/1 6/1 8/1 2 2/2 رشد کل

برآورد جمعیت 255034 239085 224133 209082 193130 176650 160000 روش هندسی

251445 236099 221690 207187 191840 176000 160000 روش حسابی )نفر (

)مطالعات جمعیتی( فصل دوم – آب و فاضالب پروژه&

24

در چنین شهر هایی درمطالعات طراحی شبکه جمع آوري فاضالب ، تراکم جمعیت را حداقل به سه گروه

:زیر تقسیم می نمایند

)کم تراکم ( نواحی با تراکم جمعیت پایین ) الف

)تراکم متوسط ( نواحی با تراکم جمعیت متوسط ) ب

)پر تراکم( نواحی با تراکم جمعیت باال ) ج

معیار تقسیم بندي یک شهربه چند منطقه با تراکم متفاوت بستگی به شرایط منطقه و حداقل وحداکثر

تراکم جمعیت و نظر کارشناس طراح دارد ، به عنوان مثال یک نمونه طبقه بندي در این خصوص به

: صورت زیر است

تراکم پایین قرار می گیرد نفر در هر هکتار جزو منطقه با 100 تراکم جمعیت کمتر یا مساوي -1

. نفر درهر هکتار جزو منطقه با تراکم متوسط قرار می گیرد 101- 200 تراکم بین -2

. نفر در هر هکتار جزو منطقه پر تراکم قرار می گیرد201 تراکم بیش از -3

م تراکم ، نفر در هکتار را ک80بعضی دیگر از طراحان و جامعه شناسان مناطق با تراکم جمعیت کمتر از

نفر را منطقه پر تراکم در نظر می 161 نفردرهکتار را تراکم متوسط و تراکم بیش از 80 -160تراکم بین

.گیرند

:با مشخص بودن مساحت و جمعیت شهر ، تراکم جمعیت از طریق فرمول زیر به دست می آید

)نفر(جمعیت )نفر در هکتار ( تراکم جمعیت =

)هکتار(مساحت

)مطالعات جمعیتی( فصل دوم – آب و فاضالب پروژه&

25

: تراکم جمعیت خالص و ناخالص -2-4-1

اغات کشاورزي در بخش هایی از مناطق شهري سبب می شود که تراکم وجود پارکهاي جنگلی وب

در چنین مواردي در نظر .جمعیت در بعضی مناطق شهر پایین و در بعضی مناطق دیگر بسیارباال باشد

گرفتن تراکم جمعیت متوسط درطراحی سبب ایجاد خطاي فاحش در محاسبه ظرفیت هیدرولیکی

لیل به منظور واقعی نمودن طراحی دو نوع تراکم جمعیت به صورت فاضالبرو ها می گردد به همین د

:خالص و ناخالص تعریف می گردد

الزم به ذکر است که اگر درشهر صرفا فضاي سبز عمومی شامل پارکها و بوستانهاي معمولی و بلوارها

این صورت درطراحی وجود داشته باشد که تقریبا در تمام نقاط شهر به صورت یکنواخت وجود دارد ، در

فاضالبروها همان تراکم جمعیت ناخالص مالك طراحی قرار می گیرد ولی درنظر گرفتن تراکم جمعیت

درصد 25خالص در طراحی فاضالبروها مختص شهر ها و یا مناطقی از یک شهر است که حداقل

( ورت متمرکز مساحت کل شهر را باغات و پارکهاي جنگلی و فضاي سبز عمده ي شهري آن هم به ص

. شامل شده باشد) یعنی به صورت پیوسته و در یک ناحیه

جمعیت کل شهر )نفر در هکتار ( تراکم جمعیت ناخالص =

) هکتار(اي جنگلی و فضاي سبز عمده شهري احتساب باغات و پارکهبا مساحت کل شهر

جمعیت کل شهر )نفر در هکتار ( تراکم جمعیت ناخالص =

) هکتار(حتساب باغات و پارکهاي جنگلی و فضاي سبز عمده شهريبدون ا مساحت کل شهر

)مطالعات جمعیتی( فصل دوم – آب و فاضالب پروژه&

26

البته با توجه به مساحت فضاي سبز و نحوه پراکندگی آن درشهر براي طراحی شبکه جمع آوري

فاضالب با توجه به صالحدید در مناطقی از شهر از تراکم جمعیت ناخالص و درمناطقی دیگراز تراکم

.استفاده کرد جمعیت خالص می توان

نتایج بدست آمده در مثال فوق نشان می دهد که اگر در این شهر براي طراحی شبکه از تراکم ناخالص

نفر در هکتار 7/188استفاده گردد ، بدین معنی است که در مناطقی از شهر که تراکم واقعی جمعیت

در این صورت در این منطقه نفر در هکتار براي طراحی استفاده شده است که 6/127است ،از تراکم

در مقابل در مناطقی که باغات و . ظرفیت هیدرولیکی فاضالبرو کمتر از حد واقعی محاسبه می گردد

نفر درهکتاراست و در نظر گرفتن 6/127فضاي سبزوجود دارد ، تراکم واقعی جمعیت به مراتب کمتر از

. یش از حد مورد نیاز می گردد نفر درهکتار سبب طراحی با ظرفیت هیدرولیکی ب6/127رقم

: تراکم جمعیت در سال مبدا و مقصد -2-4-2

با توجه به گسترش و توسعه شهر و افزایش جمعیت در آینده تراکم جمعیت نیزدرسال مبدا و مقصد

از آنجا که فاضالبروها عالوه بر شرایط فعلی بایستی جوابگوي . طرح با همدیگر تفاوت خواهد داشت

نیز از نظر جمعیت و تولید فاضالب باشند ، لذا عالوه برتراکم جمعیت در سال مبدا مقدار شرایط آینده

.آن را براي سال مقصد نیز باید محاسبه نمود

افزایش جمعیت با گذشت زمان همراه با توسعه عمودي شهر ها سبب افزایش تراکم جمعیت در شرایط

با توسعه عمودي شهر همراه باشد، در اینصورت اگر درشهري افزایش جمعیت صرفا. آینده می شود

تراکم جمعیت با گذشت زمان شدیدا افزایش می یابد، ولی اگر افزایش جمعیت با توسعه افقی شهر

در مناطقی که به دلیل . همراه باشد ، در این صورت آهنگ افزایش تراکم جمعیت کند تر خواهد گردید

ش مهاجرت با کاهش جمعیت در سالهاي آتی مواجه می باشند ، پایین بودن میزان رشد طبیعی و افزای

.تراکم جمعیت نیز با گذشت زمان کاهش خواهد یافت

در حال حاضر چنین وضعیتی عمدتا در مورد مناطق روستایی کشورمان مصداق داشته و در مورد

.مناطق شهري چنین حالی دیده نخواهد شد

)مطالعات جمعیتی( فصل دوم – آب و فاضالب پروژه&

27

عات طراحی شبکه جمع آوري فاضالب محاسبه دو نوع تراکم جمعیت با توجه به توضیحات فوق در مطال

:در ابتدا و انتهاي دوره طرح به شرح زیر مورد نیاز است

****

جمعیت در سال مبدا تراکم جمعیت درسال مبدا =

مساحت شهر در سال مبدا

جمعیت در سال مقصد تراکم جمعیت درسال مقصد =

شهر در سال مقصدمساحت

)تولید فاضالب ( فصل سوم – پروژه آب و فاضالب &

28

:میزان تولید فاضالب -3-1

در شبکه هاي مجزا ، مجموعه اي از فاضالب خانگی ، عمومی ، اداري ، تجاري ، صنعتی ، نشتآب وآب

باران غیر مجاز در فاضالبروها جریان می یابد که به مخلوط آنها فاضالب شهري گفته می شود در مواقع

در مواقع غیر بارانی به . اضالب شهري گفته می شود غیر بارانی به مجموعه این فاضالبروها ، جریان در ف

و در مواقع بارانی ) DWF = Dry Weather fiow(مجموعه این فاضالبروها ، جریان در هواي خشک

.اطالق می شود )WWF =Wea weather flow( در هواي مرطوب

:فاضالب خانگی -3-2

میزان مصرف آب در آن جامعه است و مصرف آب میزان تولید فاضالب خانگی در هر جامعه اي تابعی از

نیز خود تابعی از پارامتر هاي مختلف اقلیمی ، اقتصادي ، فرهنگی ،اجتماعی ، آداب و رسوم و سطح

در . درصد فاضالب شهري را فاضالب خانگ تشکیل می دهد70بیش از . بهداشت و زندگی مردم است

ضالب جریان یافته و در فاضالبروها شامل فاضالب خانگی دررصد فا80مواقع غیر بارانی حتی بیش از

.است

از روي اطالعات مربوط به جمعیت و سرانه تولید فاضالب ، دبی فاضالب خانگی را می توان محاسبه

. با افزایش جمعیت و به دنبال آن افزایش مصرف آب ، میزان تولید فاضالب نیز افزایش می یابد. نمود

و اجتماعی در جوامع به ویژه در جوامع شهري و روستایی ، سرانه اي فرهنگی بدلیل وجود تفاوت ه

بررسی ها نشان می دهد که در کشور ما معموال متوسط سرانه مصرف . مصرف آب نیز متفاوت خواهد بود

الزم به ذکر است لیتر در روزاست ،80 – 120 و در روستاها بین 150 – 220آب در جوامع شهري بین

د فوق به صورت تیپیکال بوده و در بعضی شهر ها و روستا ها به صورت موردي ممکن است که اعدا

سرانه تولید فاضالب عبارت است از . از محدوده ذکر شده کمتر یا بیشتر نیز باشد میزان مصرف آب

میزان براي محاسبه سرانه تولید فاضالب از روي . مقدار فاضالبی که توسط هر نفر در روز تولید می گردد

به این معنی که درصدي . ضریبی تحت عنوان ضریب تبدیل آب به فاضالب تعریف می گرددمصرف آب ،

)تولید فاضالب ( فصل سوم – پروژه آب و فاضالب &

29

مصرفی تبدیل به فاضالب می شود و بخشی از آن در منازل شامل مصارف پخت و پز، آشامیدن، از

خل منزل آبیاري فضاي سبز،تبخیر از طریق وسایل خنک کننده و نشت از طریق سیستم لوله کشی دا

مقدار این ضریب با توجه به شرایط زندگی آب و هوایی و نوع ساختمانها .تبدیل به فاضالب نمی گردد

به عنوان مثال در ساختمانهاي ویالیی با توجه به وجود فضاي سبز بیشتر ، ضریب تبدیل .متفاوت است

طالعات کامل در رابطه با در صورت وجود ا.آب به فالضالب کوچکتر از ساختمانهاي آپارتمانی است

استحمام ، شستشو ، پخت و پز،(تفکیک میزان مصرف آب در هریک از گروههاي مصفرف در منزل

مقدار ضریب تبدیل را می توان بطور دقیق و وقاعی ... ) وسایل خنک کننده ، فضاي سبز ، تلفات و

لی در این رابطه وجود ندارد ، لذا بر محاسبه نمود ولی از آنجا که معموال در اکثر شهر ها اطالعات کام

اساس تجربیات موجود ، مقدار ضریب تبدیل را می توان بطور دقیق و واقعی محاسبه نمود ولی از آنجا

معموال در اکثر شهر ها اطالعات کاملی در این رابطه وجود ندارد ، لذا بر اساس تجربیات موجود مقدار که

80 درصد و بطور متوسط 90 -70وجه به شرایط کشورمان بین عددي ضریب تبدیل را می توان با ت

با مشخص شدن این ضریب از طریق فرمول زیر ، سرانه تولید فاضالب .درصد در طراحی در نظر گرفت

.محاسبه می گردد

fCC ws ×=

:که

sC: سرانه تولید فاضالب بر حسب Lpcd ) ه ازا هر نفرلیتر در روز ب(

wC: سرانه مصر ف سرانه آب بر حسب Lpcd

f: درصد است 80 ضریب تبدیل آب به فاضالب که معموال .

درصد 80 لیتر در روز است با احتساب ضریب تبدیل 200در جامعه اي که سرانه مصرف آب برابر : مثال

.را محاسبه نماییدسرانه تولید فاضالب

Lpcd 1608.0200: حل سرانه تولید فاضالب=×=

)تولید فاضالب ( فصل سوم – پروژه آب و فاضالب &

30

در جدول زیر اجزا مختلف مصارف آب خانگی ، براساس دستور العمل سازمان مدیریت و برنامه ریزي

.ارائه شده است ) 117-3نشریه شماره (

یزان مصرف اجزا مختلف مصارف آب خانگی م1-3جدول

الزم به ذکر است که در فرمول محاسبه سرانه تولید فاضالب منظور از سرانه مصرف آب همان مصارف

خانگی و اداري و تجاري با احتساب مصارف سبز خانگی و اتالف آب در لوله هاي آبرسانی داخل منزل

ف فضاي سبز عمومی و اتالف آب در شبکه هاي آبرسانی است و چنین سرانه اي در برگیرنده مصار

ب با احتساب فضاي سبز .نیست در صورتی که براي محاسبه سرانه تولید فاضالب ، مصرف سرانه کل آ

Lpcdمصرف آب برحسب نوع مصرف ردیف

حداکثر حداقل

10 5 پخت و پز 1

50 25 استحمام 2

20 10 لباس شویی 3

15 5 دستشویی و سایر مصارف بهداشتی 4

30 20 شستشوي خانه 5

10 3 تهویه مطبوع 6

5 2 آشامیدن 7

5 3 بیلمتفرقه و شستشوي اتوم 8

9 2 5

150 75 جمع

)تولید فاضالب ( فصل سوم – پروژه آب و فاضالب &

31

عمومی و تلفات آب در شبکه آبرسانی در نظر گرفته شود ، در این صورت ضریب تبدیل آب به فاضالب

.بود درصد کمتر خواهد 80به مراتب از

:محاسبه مصرف سرانه آب - 3-3

براي محاسبه سرانه مصرف آب در اولین قدم اطالعات مربوط به مصارف آب مشترکین در سالهاي

.گذشته مورد نیاز است

هرچه چنین اطالعاتی براي دوره آماري طوالنی تر در دسترس باشد طبیعتا هم از نظر آماري ارزش

.وند تغییرات مصارف آب در سالهاي گذشته می توان پی بردبیشتري داشته و هم اینکه به ر

اطالعات مربوط به مصارف آب را از طریق اداره انفورماتیک شرکت هاي آب و فاضالب می توان استخراج

و بعد از آن بر می گردد به نظر می رسد چنین 1370از آنجا که تاسیس این شرکت ها به سال . نمود

سال گذشته وجود داشته باشد ، بدیهی است که درصورت عدم وجود اطالعات 10اطالعاتی حداقل براي

براي محاسبه ) چهار فصل ( ماهه 12براي چندین سال گذشته ، حداقل اطالعات مربوط به یک دوره

.دو روش متداول محاسبه سرانه مصرف آب به شرح زیر است . مصرف سرانه آب مورد نیاز خواهد بود

:ده روش سا -3-3-1

و مشخص بودن جمعیت ) حداقا یک سال (در صورت وجود آمار مصرف آب دریک دوره آماري معین

.مصرف کننده از طریق فرمول زیر می توان سرانه را محاسبه نمود

3651000

××

=P

QCw

:در این فرمول

wC=متوسط سرانه مصر ف سرانه آب بر حسب لیتر درروز )Lpcd(

Q= دبی کل مصرف آب بر حسب متر مکعب در سال

P= تعداد جمعیت مصرف کننده آب

)تولید فاضالب ( فصل سوم – پروژه آب و فاضالب &

32

و یا شهرك ها که جمعیت دقیق مصرف کننده آب مشخص چنین روشی صرفا براي شهرهاي کوچک

رها با جمعیت متوسط و زیاد که آمار در شه. بوده و یا می توان آن را مشخص نمود، قابل کاربرد است

جمعیتی دقیق براي سال مورد نظر در دسترس نبوده و میزان آب به حساب نیامده و نیز از طریق

بنابراین پیشنهاد . غیر مجاز زیاد است ، کاربرد این روش از دقت قابل قبولی برخوردار نیست انشعابات

.ر شهرهاي کوچک نیز ازروش دوم استفاده نمود می شود که براي محاسبه سرانه مصرف آب حتی د

نفر نشان می دهد که در 4500اطالعات مربوط به مصرف آب در شهرکی با جمعیتی : روش اول : مثال

متر مکعب آب مصرف شده است ، با توجه به فرمول روش ساده ، 262800طول یک سال گذشته

.نماییدمتوسط سرانه مصرف آب را در سال مورد نظر محاسبه

LpcdCw: حل 16036545001000262800

=××

=

: روش نمونه گیري تصادفی -3-3-2

در این روش از بین کل مشترکین آب در شهر مورد نظر تعدادي از آنها به صورت تصادفی به عنوان

اطالعات مربوط به مصرف آب و تعداد نفرات مشترکین انتخاب نمونه انخاب می شود و در مرحله بعد

شده را از طریق اداره انفورماتیک شرکت آب و فاضالب استخراج نموده و در نهایت از طریق فرمولی که

مرحله تعیین . در ادامه اشاره می شود ، سرانه مصرف آب در دوره آماري مورد نظر محاسبه می گردد

بر اساس دستورالعمل ارائه شده از سوي سازمان مدیریت و . ن نمونه ها است کننده در این روش تعیی

در جدول زیر رابطه بین تعداد . کشور ، حداقل تعداد نمونه هابستگی به جمعیت شهر دارد برنامه ریزي

اطالعات موجود در جدول فوق . نمونه ها و جمعیت براساس دستور العمل فوق الذکر ارائه شده است

.می دهد که با افزایش جمعیت شهر ، درصد نمونهاي انتخاب شده ، کاهش می یابد نشان

رابطه بین جمعیت و حداقل تعداد نمونه ها برحسب دستورالعمل سازمان مدیریت و برنامه ریزي کشور2-3جدول

جمعیت شهر

نفر1000 برحسب 5⟨P 5-15 15-25 25-50 50-150 150-250 250-500 500⟩P

)تولید فاضالب ( فصل سوم – پروژه آب و فاضالب &

33

1 1-5/1 5/2 -5/1 5-5/2 10-5 15-10 20-15 25-20 درصد نمونه هاي انتخابی

درصد و براي 25 -20 نفر باشد ، حداقل 5000جدول باال نشان می دهد که اگر جمعیت شهر کمتر از

ید به عنوان نمونه در درصد تعداد مشترکین را با1 نفر حداقل 500000شهرهاي با جمعیت بیش از

با مشخص شدن تعداد مشترکین و استخراج آمار مربوط به . محاسبه مصرف سرانه آب انتخاب نمود

.مصرف آب مشترکین انتخاب شده از طریق فرمول زیر مصرف سرانه قابل محاسبه است

3651000

××

=P

WCw

EFNP ××= :که در این فرمول ها

wC=متوسط سرانه مصر ف بر حسب لیتر درروز )Lpcd(

W= میزان مصرف آب مشترکین انتخاب شده بر حسب متر مکعب در سال

P= جمعیت مصرف کننده بر حسب نفر

N= تعداد مشترکین انتخاب شده

F=بعد انشعاب

E=بعد خانوار

. از نظر تعریف عبارت است از تعداد خانوارهایی که از یک انشعاب آب استفاده می نمایند:بعد انشعاب

مقدار آن بستگی به نوع ساختمان از نظر ویالیی یا آپارتمانی بودن و همچنین تعداد طبقات ساختمانها

عالوه بر این ، . ساختمان هاي آپارتمانی مقدار بعد انشعاب از ساختمانهاي ویالیی بیتشر است در. دارد

اطالعات دقیق . بعد انشعاب افزایش می یابدهرچه تعداد واحد ها و طبقات آپارتمانی نیز بیشتر باشد ،

تا بیش 1این حداقل مقدار . مربوط به بعد انشعاب را از طریق شرکت آب و فاضالب می توان بدست آورد

تعریف عبارت است از تعداد بعد خانوار از نظر. خانوار با توجه به مشخصات شهر در نوسان است 4از

)تولید فاضالب ( فصل سوم – پروژه آب و فاضالب &

34

بعد خانوار تابعی از پارامترهاي مختلف فرهنگی ، اجتماعی . افرادي که دریک خانواده زندگی می کنند

اطالعات مربوط به .ز جوامع روستایی است بطوري که در جوامع شهري مقدار آن کمتر ا. واقتصادي است

.بعد خانوار در نشریات ، نتایج سرشماري عمومی نفوس و مسکن مرکز آمار ایران وجود دارد

و در جوامع روستایی 5/4اطالعات موجود نشان می دهد که بعد خانوار در جوامع شهري ایران حدود

. نفر است 5حدود

فی به منظور محاسبه سرانه مصرف آب در شهر هاي با جمعیت استفاده از روش نمونه گیري تصاد

متوسط و بزرگ و حتی شهرهاي کوچک از دقت بیشتري نسبت به روش اول برخوردار است و کاربرد آن

نکته قابل ذکر این است که .درمطالعات طراحی شبکه جمع آوري و تصفیه فاضالب پیشنهاد می گردد

ص شدن درصد و تعداد مشترکین و با مراجعه به اداره انفورماتیک درروش نمونه گیري تصادفی با مشخ

ازروي جدول اعداد تصادفی و یا از ( شرکت آب و فاضالب از روي لیست مشترکین به صورت تصادفی

.شماره مشترکین به تعداد نمونه هاي الزم انتخاب می شود ) طریق برنامه رایانه اي

نفر نشان می دهد 135000ورماتیک آب و فاضالب شهري با جمعیت اطالعات موجود در اداره انف: مثال

16600 ازبین 1-3به جدول با توجه . فقره می باشد16600که تعداد کل مشترکین آب خانگی برابر

فقره انشعاب 830میزان مصرف آب . فقره آن به عنوان نمونه انتخاب شده است 830فقره انشعاب

. متر مکعب ثبت شده است 417250رابر انتخابی در طول سال گذشته ب

نفر متوسط مصرف سرانه آب را در سال مورد 5/4 و بعد خانوار 8/1با در نظر گرفتن بعد انشعاب

:نظرمحاسبه نمایید

67235.48.1830 نفر : حل =××=P

Lpcd 17036567231000417250

=××

متوسط سرانه مصرف =

:فاضالب مراکز عمومی ، اداري ، تجاري - 3-4

)تولید فاضالب ( فصل سوم – پروژه آب و فاضالب &

35

در هر جامعه اي عالوه بر تولید فاضالب خانگی ، بخشی از فاضالب نیز مربوط به مراکز عمومی ، اداري و

انشگاه ، سینما، هتل، مراکز تجاري است که منشا تولید آن مصرف آب در مراکزي همچون مدارس ، د

تفریحی ، مراکز درمانی و بهداشتی ، ادارات و سازمانها ، مراکز خرید وفروش ، پادگان ، زندان ، فرودگاه ،

مساجد ، میدان میوه و تره بارف کارگاههاي تولیدي و سایر اماکن مشابه است که در هر شهري ترمینال ،

.داد این مراکز متفاوت می باشدبه تناسب وسعت ، جمعیت و اهمیت آن تع

درسالهاي قبل از تشکیل شرکت هاي آب و فاضالب شهري به دلیل عدم برنامه ریزي مشخص ، جهت

ثبت چنین مصارفی به تفکیک نوع مصرف ، اطالعات مستندي در این رابطه وجود ندارد ولی خوشبختانه

عات جامعی در این رابطه وجود دارد که به بعد اطال 1370با تاسیس شرکت هاي آب و فاضالب از سال

از آنها می توان براي محاسبه سرانه تولید فاضالب عمومی ، اداري و تجاري استفاده نمود ، دراین

. درصد در نظرگرفته می شود 80محاسبات نیز ضریب تبدیل آب به فاضالب بطور متوسط

نفر 95000و فاضالب شهري با جمعیت اطالعات بدست آمده از اداره انفورماتیک شرکت آب :مثال

آب مراکز عمومی ،اداري و تجاري در مدت نشان می دهد که عالوه بر مصارف خانگی ،میزان مصارف

درنظرگرفتن ضریب تبدیل مترمکعب به ثبت رسیده است ، با860000برابر ) دوره دو ماهه 6(یکسال

محاسبه Lpcd، اداري و تجاري را برحسب درصد ، سرانه تولید فاضالب عمومی 80آب به فاضالب

.نمایید

Lpcd 8.19 : حل 3656723

10008.086000095000 =×

×× سرانه عمومی،اداري وتجاري=

کل مصرف آب مراکز عمومی ، اداري ، تجاري دریک دوره آماري معین تراکم جمعیت درسال مبدا = 0,8 × 100

کل جمعیت شهر×تعداد روزهاي مصرف

)تولید فاضالب ( فصل سوم – پروژه آب و فاضالب &

36

در . اطالعات مربوط به تولید فاضالب در بعضی مراکز عمومی و اداري ذکر شده است 3-3در جدول که

ب یا تولید فاضالب در مراکز عمومی و اداري، صورت عدم وجود اطالعات مستند در خصوص مصرف آ

به منظور جلوگیري . درصد میزان تولید فاضالب خانگی در نظر گرفت 20 -10مقدار آن را می توان بین

از اطاله کالم ، از این به بعد به جاي کاربرد سرانه تولید فاضالب خانگی عمومی ، اداري ، تجاري از کلمه

. استفاده می گرددومیتولید فاضالب خانگی و عم

:سرانه تولید فاضالب در سال ابتدا و مقصد -3-5

در طراحی شبکه جمع آوري فاضالب با توجه به لزوم جوابگویی تاسیسات براي وضعیت موجود و ظرفیت

: سازي آن براي شرایط آینده دو نوع سرانه تولید فاضالب محاسبه می گردد که عبارت است از

فاضالب در سال ابتداي دوره طرح که شامل سرانه تولید فاضالب خانگی و عمومی در سرانه تولید -1

سال شروع بهره برداري از پروژه است و ازروي اطالعات مربوط به مصارف آب در وضعیت موجود به

.دست می آید

یان سرانه تولید فاضالب در سال مقصد که شامل سرانه تولید فاضالب خانگی و عمومی در سال پا-2

.دوره طرح بوده و مقدارآن را براي شرایط آینده بایستی برآورد نمود

معموال با گذشت زمان به دلیل بهبود درشرایط اقتصادي و اجتماعی و افزایش سطح بهداشت و امکانات

بویژه در کشورهاي در حال توسعه رون رشد مصرف زندگی میزان سرانه مصرف آب نیز افزایش می یابد ،

در کشور ما نیزاگر چه اطالعات کاملی در خصوص روند . تر از کشورهاي پیشرفته است آب شدید

2 تا 5/0افزایش مصرف آب درگذشته وجود ندارد ولی بررسی ها نشان می دهد که مقدار ساالنه آن بین

.درصد به صورت خطی است

گرفتن محدودیت منابع آب و با توجه به باال بودن مصرف آب در وضعیت فعلی در کشورمان و با درنظر

رشد جمعیت و با اجراي برنامه هاي آموزشی در زمینه لزوم صرفه جویی در مصرف و ترویج فرهنگ

صرفه جویی در مطالعات طراحی شبکه هاي جمع آوري فاضالب مصرف سرانه آب در طول دوره طرح یا

)تولید فاضالب ( فصل سوم – پروژه آب و فاضالب &

37

درصد به صورت خطی در 5/0ن ثابت در نظر گرفته شود و یا اینکه حداکثر رشد ساالنه اي به میزا

. محاسبات منظور گردد

را می ) سال مقصد(ازطریق فرمول مصرف سرانه آب با سرانه تولید فاضالب در سال پایان دوره طرح

:توان محاسبه نمود

00 WrnWWn ××+=

:که

nW= مصرف آب یا تولید فاضالب در سال متوسطnر برحسبام مورد نظ)Lpcd(

0W= سرانه مصرف آب یا تولید فاضالب در سال مبدا برحسب)Lpcd(

n= دوره طرح ( تعداد سالهاي مورد نظر(

r= نرخ رشد ساالنه سرانه مصرف آب یا تولیدفاضالب برحسب درصد

کز عمومی ، اداري وتجاريالب در نمونه هایی از مرامیزان تولید فاض 3-3جدول

مقدار متوسط محدوده تولید واحد تولید منبع تولید ردیف 15 19 -11 لیتربراي هر مسافر درروز فرودگاه 1 190 230 -150 لیتر براي هر مهمان در روز هتل 2 40 57 – 30 لیتر براي هرکارمند درروز هتل 3 75 130 – 57 براي هر پرسنل دررولیتر ساختمان صنعتی 4 50 60 – 26 لیتر براي هرکارمند درروز ادارات 5 15 19 – 11 لیتر براي هر نفر درروز توالت عمومی 6 35 40- 26 لیتر براي هر مشترري در روز رستوران معمولی 7 40 50 – 26 لیتر براي هرکارمند درروز مراکز خرید و فروش 8 10 15 – 8 هر صندلی در روزلیتر براي تئاتر 9

1000 1500- 660 لیتر براي هر تخت درورز بیمارستان 10 40 60- 20 لیتر براي هر تخت درورز بیمارستان 11 180 200- 150 لیتربراي هر زندانی در روز زندان 12 50 60- 20 لیتر براي هرکارمند درروز زندان 13 15 19 – 11 لیتربراي هر مسافر درروز ترمینال 14

)تولید فاضالب ( فصل سوم – پروژه آب و فاضالب &

38

لیتر در روز بوده 190 سرانه مصرف آب برابر 1382مطالعات نشان داده که در جامعه اي در سال : مثال

ازطرف دیگر بررسی ها نشان می دهد که در این جامعه ساالنه درصد رشد مصرف آب به میزان . است

80به فاضالب ساله و ضریب تبدیل آب 30با در نظر گرفتن دوره طرح . درصد وجود خواهد داشت5/0

.محاسبه نمایید ) 1412(درصد ، سرانه مصرف آب و تولید فاضالب را درسال پایان دوره طرح

:1412سرانه مصرف آب در سال ) الف :حل

LpcdW 5.218190100

5.0301901412 =××+=

1412سرانه تولید فاضالب در سال ) ب

LpcdS 8.174180190100

5.0301901412 =×

××+=

:مصرف آب تقسیم بندي مناطق شهر برحسب سرانه -3-6

تریا،روزانه با کافه مدارس 15 100 120 – 60 لیتر براي هر دانش آموز در روز مسالن ورشی و دوش حما

60 80- 40 لیتر براي هر دانش آموز در روزمدارس روزانه فقط با کافه 16 220 250- 200 لیتر براي هر دانش آموز در روز مدارس شبانه روزي 17

)تولید فاضالب ( فصل سوم – پروژه آب و فاضالب &

39

وجود تفاوتهاي اقتصادي و فرهنگی و اجتماعی در مشخصه هاي جمعیتی و سطح زندگی ساکنین

و این تاثیر درشهرهاي بزرگ . مناطق مختلف یک جامعه برروي میزان مصرف آب نیز تاثیر خواهد داشت

اطق مختلف بنابراین در هر شهري با توجه به مشخصه هاي جمعیتی آن در من. بسیار مشهودتر است

شهر سرانه مصرف آب و به دنبال آن سرانه تولید فاضالب نیز متفاوت خواهد بود و براین اساس مناطق

:شهري را به سه دسته زیر می توان طبقه بندي نمود

مناطق با مصرف سرانه پایین) الف

مناطق با مصرف سرانه متوسط) ب

مناطق با مصرف سرانه باال) ج

،مطالعات جمعیت شناسی نشان داده که میزان سرانه مصرف آب با تراکم جمعیت دربسیاري از موارد

یعنی مناطق کم تراکم در گروه مصرف سرانه باال و مناطق با تراکم متوسط در گروه . رابطه معکوس دارد

البته این رابطه در تماممصرف سرانه متوسط و مناطق پرتراکم در گروه مصرف سرانه پایین قرار دارند،

بویژه ( موارد و در تمام شهرها به اثبات نرسیده است ، اگرچه در اکثر موارد این رابطه مشاهده شده است

)در تهران و سایر شهرهاي بزرگ

ب بستگی به نظر طراح و حداقل و معیار تقسیم بندي مناطق یک شهر برحسب میزان سرانه مصرف آ

امعه دارد وبه عنوان راهنما از تقسیم بندي زیر حداکثر مصرف سرانه و سایر مشخصه هاي جمعیتی ج

:می توان استفاده نمود

لیتر در روز در گروه منطقه با مصرف سرانه پایین 120 مناطق داراي سرانه آب مساوي یا کمتر از -

در روز در گروه منطقه با مصرف سرانه متوسط لیتر220 – 120 مناطق داراي مصرف سرانه آب بین -

لیتر درروز در گروه منطقه با مصرف سرانه باال220اراي مصرف سرانه آب بیش از مناطق د-

درشکل زیر نمونه اي از تقسیم بندي مناطق مختلف یک شهر از نظر میزان سرانه مصرف آب نشان داده

شده است ، الزم به ذکر است که چنین تقسیم بندي از نظر میزان مصرف سرانه معموال درشهرهاي با

)تولید فاضالب ( فصل سوم – پروژه آب و فاضالب &

40

شهرهاي داراي جمعیت کمتر از ت زیاد و متوسط معنی پیدا می کند و در شهرهاي کوچک بویژه جمعی

نفربا توجه به عدم تفاوت قابل مالحظه در مشخصات جمعیتی مناطق مختلف آن این تقسیم 20000

بندي معنی دار نخواهد بود و لذا در چنین شهرهایی در محاسبات طراحی شبکه جمع آوري فاضالب

.ع مصرف سرانه آب به صورت متوسط رابراي کل شهر درنظر گرفته می شودیک نو

:میزان تولید فاضالب صنعتی -3-7

:فاضالب تولیدي در صنایع به دو قسمت زیر تقسیم بندي می شود

فاضالب تاسیسات بهداشتی یا اصطالحا فاضالب بهداشتی و فاضالب فرآیند، که در ادامه به معرفی آنها

.می پردازیم

: فاضالب تاسیسات بهداشتی یا اصطالحا فاضالب بهداشتی -3-7-1

این بخش از فاضالب صنعتی مربوط به بخش هاي اداري و پرسنلی کارخانه است و منشا تولید آن براي

مصرفی توسط کارگران و سایر پرسنل شاغل به کار در کارخانه براي مصارفی همچون آشپزخانه ،

ماهیت چنین فاضالبی از نظر نوع . تشویی ، استحمام و سایر مصارف بهداشتی است شستشو ، دس

.در بعضی از صنایع،صرفا این نوع فاضالب تولید می گردد . آلودگی مشابه خانگی است

: فاضالب فرآیند -3-7-2

)تولید فاضالب ( فصل سوم – پروژه آب و فاضالب &

41

ضالب به فاضالب تولیدي در حین مراحل عمل آوري، پردازش و تکمیل محصوالت صنعتی اصطالحا فا

کمیت و کیفیت چنین فاضالبهایی با فاضالب خانگی بسیار تفاوت داشته و نوع .فرآیند گفته می شود

آلودگی موجود در آن با توجه به نوع کارخانه و نوع تولیدات ومواد اولیه مصرفی آن از یک صنعت به

خفه کننده وقابل وجود ترکیبات سمی و بخارات و گازهاي خورنده ، سمی و.صنعت دیگر متفاوت است

اشتعال در فاضالب فرآیندسبب می شود که در صورت تخلیه کنترل نشده آن به فاضالبروهاي شهري

داراي اثرات مخرب برروي فاضالبروها و تصفیه خانه هاي بیولوژیکی فاضالب باشد ، به همین دلیل به

ضالبهایی بایستی با نظارت منظور کاهش اثرات مخرب آن برروي سیستم هاي فاضالب ، تخلیه چنین فا

.و کنترل دقیق و رعایت معیارها و ضوابط تخلیه و در صورت نیاز انجام پیش تصفیه صورت گیرد

از نظر قوانین و مقررات موجود در کشورمان،هرکارخانه اي ملزم به احداث سیستم تصفیه خانه فاضالب

رار داشته و به سیستم جمع آوري مختص به خود است ، لیکن در مورد صنایعی که در محدوه شهر ق

فاضالب شهري دسترسی دارند ، به دالیل اقتصادي وراهبري ، صاحبان صنایع انگیزه زیادي جهت اتصال

البته از نظر مسئولین شرکت آب و فاضالب نیز . ري فاضالب شهري را دارا می باشندبه سیستم جمع آو

. رآمد قلمداد می گردد دادن انشعاب فاضالب به صنایع به عنوان یک منبع د

با توجه به دالیل فوق در طراحی شبکه جمع آوري فاضالب شهري مطالعات کاملی درخصوص شناسایی

نوع و تعداد صنایع موجود در محدوده شهر و همچنین کمیت و کیفیت فاضالب تولیدي در آنها باید

منظور از . ر نظر گرفته می شود انجام گیرد و در محاسبه دبی فاضالب سهم فاضالب صنعتی مجاز نیز د

فاضالب صنعتی مجاز فاضالبی است که با یا بدون پیش تصفیه مجاز به تخلیه به فاضالبروهاي شهري

.وارد گردد

:روش هاي محاسبه میزان فاضالب صنعتی - 3-8

در مورد نحوه محاسبه میزان فاضالب صنعتی در طراحی هیدرولیکی فاضالبروهاي شهري به سه روش

:یر پیشنهاد می گرددز

)تولید فاضالب ( فصل سوم – پروژه آب و فاضالب &

42

:محاسبه سرانه کل تولید فاضالب با درنظرگرفتن فاضالب صنعتی ) الف

:محاسبه سرانه کل تولید فاضالب با احتساب فاضالب صنعتی از طریق فرمولهاي زیر صورت می گیرد

سرانه کل تولید فاضالب=سرانه تولید فاضالب خانگی وعمومی + سرانه تولید فاضالب صنعتی

):H.P.E( روش جمعیت معادل هیدرولیکی ) ب

در این روش در ابتدا جمعیت معادل هیدرولیکی صنایع از طریق فرمول زیر محاسبه شده و سپس

جمعیت معمولی شهر به عالوه جمعیت معادل هیدرولیکی صنایع ، مبناي محاسبه تراکم جمعیت کل

.شهر قرار می گیرد

یعنی اینکه هر کارخانه اي معادل )H.P.E) Hydraulic Population Equivalentاز نظر تعریف

:چند نفر فاضالب تولید می نماید و فرمول محاسبه آن عبارت است از

هر بر حسب متر مکعب درروزکل فاضالب صنعتی تولیدي در محدوده ش )lpcd(سرانه تولید فاضالب صنعتی = × 1000

ت شهر جمعی

)تولید فاضالب ( فصل سوم – پروژه آب و فاضالب &

43

جمعیت کل= جمعیت معمولی شهر + جمعیت معادل

روش ) ج

:موضعی

در مورد

ن چنان زیاد باشد که تخلیه آن به فاضالبروهاي صنایعی که دبی فاضالب تولیدي در آنها از نظر دبی آ

شهري در همان محل سبب افزایش قابل مالحظه اي درقطر فاضالبرو در همان خیابان محل استقرار

کارخانه گردد ، در این صورت دبی فاضالب صنعتی را در مورد هریک از صنایع بزرگ به صورت موضعی

)نفر(جمعیت 1000× = H.P.E

) lpcd( سرانه تولید فاضالب

)نفر(جمعیت کل متوسط تراکم جمعیت =

) ha( مساحت

)تولید فاضالب ( فصل سوم – پروژه آب و فاضالب &

44

به عنوان مثال .ي پایین دست در طراحی منظور می نماینددر همان نقطه تخلیه به شبکه و فاضالبروها

لیتر در ثانیه فاضالب تولید می نماید در 5اگر درخیابانی کارخانه بزرگی وجود داشته باشد که به میزان

این صورت در محاسبه قطر فاضالبرو در خیابان فوق الذکر عالوه برحداکثر دبی فاضالب خانگی و عمومی

ثانیه نیز به عنوان فاضالب صنعتی در محاسبه دبی مبناي طراحی در نظر گرفته می لیتر در5، رقم

استفاده از روش اول و دوم در مورد صنایع کوچک و متوسطی که به . شود

صورت یکنواخت در سراسر شهر پراکنده بوده و تخلیه فاضالب آنها به فاضالبروها داراي اثرات شوك

ولی در مورد صنایع . ، توصیه می گردد روي سیستم جمع آوري دارا نیست هیدرولیکی قابل مالحظه بر

بزرگ و عمده که فاضالب تولیدي در آنها به حدي است که داراي اثرات شوك هیدرولیکی قابل مالحظه

.برروي سیستم جمع آوري در یک فاضالبروي مشخص است ، استفاده از روش سوم توصیه می گردد

نفر نشان می دهد که سرانه تولید 300000میزان مصرف آب در شهري با جمعیت آمار : مثال روش اول

لیتردرروز است ، از طرف دیگر بررسی صنایع موجود در 182فاضالب خانگی و عمومی در این شهر

متر مکعب فاضالب صنعتی تولید 6300محدوده شهر نشان داده که در طول یکسال گذشته ، روزانه

. به این اطالعات سرانه کل تولید فاضالب را محاسبه نمایید شده است ، با توجه

Lpcd 21: حل 300000

10006300=

× سرانه تولید فاضالب صنعتی=

Lpcd 20321182 ل تولید فاضالب سرانه ک=+=

هکتار و سرانه 5000 نفر و 750000اگر جمعیت و مساحت یک شهر به ترتیب برابر : مثال روش دوم

متر 20000 لیتر در روز و تولید فاضالب صنعتی نیز در این شهر برابر 200تولید فاضالب خانگی برابر

مع آوري فاضالب را با مکعب در روز باشد ، در این صورت تراکم جمعیت مبناي طراحی شبکه ج

.احتساب معادل هیدرولیکی محسبه نمایید

150 نفر در هکتار: حل )(5000)(750000

==ha

p تراکم جمعیت بدون احتساب جمعیت معادل هیدرولیکی

)تولید فاضالب ( فصل سوم – پروژه آب و فاضالب &

45

100000 نفر)(200

1000)(200003

=×

=Lpcd

dm

فاضالب صنعتی جمعیت معادل هیدرولیکی

170 درهکتارنفر)(500

100000750000=

+=

ha جمعیت معادل هیدرولیکیتراکم جمعیت مبناي طراحی شبکه فاضالب با احتساب

نفر در 170 نفر در هکتار از تراکم 150با توجه به روش دوم در چنین مواردي به جاي تراکم جمعیت

سطه در نظر نفر در هکتار در این مثال بوا20اضافه جمعیت برابر . هکتار در طراحی استفاده می گردد

.گرفتن سهم فاضالب صنعتی درمحاسبات طراحی شبکه جمع آوري فاضالب است

:نشتآب -3-9

به مجموعه آبهاي زیر زمینی ورودي به فاضالبروها اصطالحا نشتاب گفته می شود که از طریق محل

ل به داخل لوله اتصاالت ، شکستگی و پوسیدگی لوله ها ، دیواره آدم روها و محل اتصال انشعابات مناز

بنابراین . ورود نشتاب به فاضالبروها سبب افزایش دبی فاضالب می گردد . هاي فاضالب نفوذ می نماید

در محاسبه ظرفیت هیدورلیکی فاضالبروها عالوه برحداکثر دبی فاضالب خانگی و عمومی میزان نشتاب

.نیز باید در نظر گرفته شود

نس لوله ، مساحت تحت پوشش ، شرایط خاك ، سطح آبهاي زیر میزان نشتاب به طول شبکه ، قطرو ج

زمینی ، عمر شبکه ، جنس آدم رو ها ، نوع وتعداد اتصاالت ، کیفیت اجراي لوله گذاري و تا حدودي

رابطه آن با . بستگی دارد) که بر روي تعداد و طول انشعابات منازل تاثیر دارد ( بستگی به تراکم جمعیت

وله ها و مساحت تحت پوشش و تعداد اتصاالت به صورت مستقیم است ، بطوري که طول شبکه ، قطر ل

هرچه میزان طول ، قطر ، مساحت و تعدا اتصاالت افزایش یابد ، میزان نشتاب ورودي نیز افزایش خواهد

در شبکه هاي قدیمی که مدت زمان زیادي از زمان احداث آنها می گذرد به دلیل فرسودگی لوله . یافت

از نظر جنس لوله ها نیز هر چه . است ، احتمال ورود نشتاب بیشتر از فاضالبروهاي جدید االحداث ها

بنابراین درلوله هاي پلی اتیلن . لوله از جنس مقاوم و محکم تر باشند ، احتمال ورود نشتاب کمتر است

وه براین ، هرچه طول عال. ان نشتاب ورودي به آنها کمتراستو پی وي سی نسبت به لوله هاي بتنی میز

)تولید فاضالب ( فصل سوم – پروژه آب و فاضالب &

46

هر شاخه لوله گذاري بیشترباشد به دلیل کاهش تعداد اتصاالت در یک طول مشخص میزان ورود نشتاب

5/2 به عنوان مثال لوله هاي بتنی به دلیل سنگین بودن طول هر شاخه آنها بین .نیز کاهش می یابد

متر هستند ، بنابراین دریک 12 تا 6 درصورتی که لوله هاي پلی اتیلن داراي طول. متر است 25/1الی

متري درصورت استفاده ازلوله بتنی تعداد اتصاالت بسیار بیشتر ازلوله پلی اتیلن است که 200مسیر

در مورد آدم روها نیزاگر جنس دیواره آنها از نوع آجري باشد . بروري میزان ورود نشتاب موثر خواهد بود

کیفیت اجراي لوله گذاري و انجام تست هیدرولیکی سنجش .نسبت به ورود نشتاب بسیار مقاوم است

به نظر می رسد که سطح آبهاي زیر .تراوش و نوع اتصاالت نیز برروي ورود نشتاب بسیار موثر است

زمینی و موقعیت کارگذاري لوله هاي فاضالب نسبت به آن بیشترین تاثیر را برروي ورود نشتاب به

ابراین در مناطق شمالی و ساحلی کشور که سطح آبهاي زیر زمینی باالبوده و بنفاضالبرو ها دارا باشد ،

کارگذاشته می شوند، نسبت به مناطق گرم باالجبار لوله هاي فاضالب پایین تر از سطح آبهاي زیر زمینی

میزان ورود متر نیز می رسد ، 100و خشک که سطح آبهاي زیر زمینی بسیار پایین بوده و حتی بیش از

به بیش از تاب بسیار زیاد است وحتی در صورت عدم استفاده از لوله ها و اتصاالت مناسب مقدار آن نش

اگرچه مطالعات زیادي درخصوص اندازه گیري میزان واقعی . درصد فاضالب خانگی نیز خواهد رسید 20

ي درسایرکشورها و ورود نشتاب به فاضالبروها در کشورمان وجود ندارد ، لکن در این رابطه تجربیات زیاد

.مراجع وجود دارد که از آنها تا حدودي می توان در طراحی استفاده نمود

نکته قابل توجه این است که در طراحی فاضالبرو ها در محاسبه دبی فاضالب مبناي طراحی ، میزان

وها روشهاي زیادي براي بیان میزان نشتاب ورودي به فاضالبر. نشتاب درضریب پیک ضرب نمی گردد

:وجود دارد که نمونه هایی ازآن عبارتند از

dkmmm برحسب متر مکعب در روز به ازا هر میلی متر قطر در هر کیلومتر-m

..3

dha بر حسب متر مکعب در هکتار در روز -m

.3

dkm برحسب متر مکعب در کیلومتر طول در روز -m

.3

)تولید فاضالب ( فصل سوم – پروژه آب و فاضالب &

47

sec.ha حسب لیتر درثانیه در هکتار بر-L

در جدول زیر مقایسه میزان نشتاب مجاز ورودي به فاضالبروها بر اساس اطالعات موجود در مراجع

مختلف ارائه شده است ونشان می دهد که در این رابطه پراکندگی زیادي از نظر اعداد و ارقام وجود دارد

.نهایی بستگی به نظر کارشناسی و شرایط منطقه و پروژه دارد تصمیم گیري در خصوص رقم

براساس رهنمودهاي صنعت آب کشور که از سوي سازمان مدیریت و برنامه ریزي ارائه شده است ، میزان

:نشتاب مجاز براي دو حالت به شرح زیر پیشنهاد شده است

dkm زیر زمینی پایین برابر در مناطق داراي سطح آب-1m

.3 15 -30

dkm در مناطق داراي سطح آب زیر زمین باالبرابر -2m

.3 30 – 120

متر مکعب درروز به ازا هر میلی 1 تا 1/0مطالعات در سایر کشور ها نیز نشان داده که میزان نشتاب بین

متر مکعب در 30 تا 2/0راساس روش مساحتی بین متر قطر درهر کیلو متر طول لوله گذاري و یا ب

.هکتار درروز است

جدول میزان نشتاب ورودي به فاضالبروها براساس اطالعات موجود در مراجع مختلف -3-4

مالحظات میزان نشتاب مجاز واحد شرح ردیف

1 Qasim dkmcmlit

.. 94 – 9400 -

)تولید فاضالب ( فصل سوم – پروژه آب و فاضالب &

48

بدیهی است که در صورت وجود مستندات . استفاده کنید 4 و 2پیشنهاد می گردد از ردیف هاي : تذکر

.علمی و فنی ا زسایر ردیف ها نیز می توان استفاده نمود

:تبدیل واحد هاي نشتاب

dkmدر صورت نیاز به تبدیل نشتاب از یک واحد به واحد دیگر به ویژه از واحد m

.dha به 3

m.

از 3

:فرمولهاي زیر استفاده می کنیم

dkmتبدیل ) الف m

.dha به 3

m.

3:

LQQ ×= 21

:که

1Q= میزان نشتاب بر حسب dham

.3

2Q=نشتاب برحسب میزان dkmm

.3

L= متراژ لوله گذاري فاضالب در هرهکتار برحسبhakm

dhaتبدیل ) ب m

.dkm به 3

m.

3:

LQQ 2

2 =

. باشد پارامترهاي فرمول باال مشابه فرمول بخش الف می

: یعنی متراژ لوله گذاري درهر هکتار که بستگی به مشخصات شهراز جمله Lمقدار

مناطق داراي سطح آب زیر زمینی پایین 30 - 15dkm استاندارد صنعت آب کشور 2

m.

3 مناطق داراي سطح آب زیر زمینی باال 120 - 30

3 WPCF sec.halit 200- 28000 -

4 Metcalf & Eddy dkmm

.3 6 - 24 -

5 Fair sec.halit 058/0 – 85/0

)تولید فاضالب ( فصل سوم – پروژه آب و فاضالب &

49

غهاي زراعی و معابر ارتباطی دارد ومقدار آن از نوع ساختمانها ، مساحت و تراکم و وجود فضاي سبز و با

گذاري در مطالعات طرح فاضالب تهران نشان داد که متراژ لوله . یک شهر به شهر دیگر متفاوت است

haتهران بین m 110 – 150 یا ha

km 11/0 – 15/0 است .

dha هکتار میزان نشتاب ورودي به شبکه بطور متوسط برابر2750در شهري با مساحت : 1مثال m

.3

ورودي به شبکه را برحسب لیتر در ثانیه با توجه به این اطالعات کل نشتاب . پیش بینی شده است 11

.محاسبه نمایید

:حل ( ) ( )

( ) sec318sec86400

1000.11)(2750 33

lit

d

mlit

dhamha

=××

کل نشتاب =

الزم به ذکر است که محاسبه کل نشتاب ورودي به شبکه در طراحی خطوط انتقال و تصفیه خانه

نظر است ولی در طراحی شبکه به میزان نشتاب ورودي به هر خط فاضالبرو را باید بطور فاضالب مورد

.جداگانه محاسبه نمود

dkmاگر میزان نشتاب ورودي به لوله هاي فاضالب برابر : 2مثال m

. و متراژلوله گذاریر فاضالب در 20 3

LQQتفاده از فرمول باشد، بااس) km 15/0( متر 150هر هکتاربرابر ×= مقدار آن را برحسب 21

dham

. . محاسبه نمایید3

dha: حل m

hakm

dkmm

.315.0.2033

میزان نشتاب =×=

dhaدر صورتی که میزان نشتاب برابر : 3مثال m

. متر باشد 120 و متراژ لوله گذاري در هر هکتار 10 3

dkmمیزان نشتاب را به واحد m

. . تبدیل نمایید 3

dkm: حل m

hakm

dham

.3.8312.0

.10 33

میزان نشتاب ==

:آب باران غیر مجاز ورودي به فاضالبروها -3-10

)تولید فاضالب ( فصل سوم – پروژه آب و فاضالب &

50

از فاضالب خانگی است ) سیالب (در شبکه هاي مجزا اگرچه طراحی سیستم براساس جداسازي آب باران

. ولی عمدتا در مواقع بارانی بخشی از آب باران پشت بام منازل به داخل فاضالبروها تخلیه می گردد

سیالب جاري شده برروي سطح معابر و خیابانها نیز از طریق دریچه آدم روها به عالوه بر این بخشی از

.آب باران غیر مجاز گفته می شود داخل فاضالبروها نفوذ می نمایدکه به مجموعه آنها

ورود آب باران به فاضالبروها سبب می شودکه در مواقع بارانی دبی فاضالب شدیدا افزایش یافته و به

ودن ظرفیت هیدرولیکی لوله ها احتمال پس زدن و طغیان فاضالب در سطح معابر و دلیل کافی نب

و سبب ایجاد شرایط غیر بهداشتی و مزاحمت براي شهروندان و خیابانها را به دنبال خواهد داشت

.خسارت به منازل وسایر تاسیسات شهري می شود

تصفیه فاضالب را نیز به با جمع آوري ، سیستمورود آب باران به فاضالبروها عالوه بر تاثیر بروري شبکه

.بار هیدرولیکی بیش از حد مواجه ساخته و کاهش بازدهی تصفیه خانه را به همراه خواهد داشت

در مبحث طراحی فاضالبروها به جریان فاضالب در لوله ها درمواقع بارانی اصطالحا جریان درهواي

ع غیر بارانی مراتب بیشتر است بطوري که نسبت آنها و به جریان فاضالب در مواق) WWF(مرطوب

بستگی به میزان ورود آب باران به شبکه دارد و به ویژه درشبکه هایی که کنترل زیادي دررابطه با تخلیه

. خواهد رسیدDWF برابر 2 حتی به بیش از WWFآب باران به فاضالبروها صورت نمی گیرد میزان

انگیزه براي تخلیه آب باران به مجاري فاضالبروها می گردد عبارت است عوامل عمده اي که سبب ایجاد

:از

نفوذ ناپذیر بودن زمین در تمام یا مناطقی از شهر وعدم امکان حفر چاه جاذب براي تخلیه آب باران -1

منازل به داخل آن

نظورتخلیه آب باالبودن سطح آبهاي زیر زمینی در بعضی شهرها و عدم جوابگویی چاه جاذب به م-2

.باران

)تولید فاضالب ( فصل سوم – پروژه آب و فاضالب &

51

الزم به ذکر است که احداث سیستم ( عدم وجود سیستم مناسب جمع آوري آبهاي سطحی در شهر -3

.)جمع آوري سیالب و آبهاي سطحی به عهده شهرداري است

وجود ساختمانهاي با الگوي قدیمی ساز در بخش هایی از شهر و عدم امکان تفکیک لوله هاي -4

در چنین ساختمانهایی در صورت نیاز به جداسازي لوله . شی آب باران پشت بام ها فاضالب از لوله ک

هاي آب باران و فاضالب بخش وسیعی از منازل، دستخوش تغییرات و تخریب شده ، ترمیم آن بسیار

.هزینه بر خواهد بود

ي ساختمان هاي بیشترین میزان ورود آب باران به فاضالبروها مربوط به مناطقی از شهر است که دارا

زیر ا در زمان احداث این ساختمان ها مقررات و ضوابط خاصی در رابطه با تفکیک . قدیمی ساز است

لوله هاي آب باران و فاضالب وجود نداشته است و مالکین منازل سیستم جمع آوري آب باران و فاضالب

ود آب باران به داخل به منظور کنترل و کاهش ور. خانگی را به صورت مشترك نصب نموده اند

:فاضالبروهاي شهري اقدامات زیر را می توان انجام داد

هماهنگی با شهرداري در خصوص تدوین دستور العمل به منظور پیش بینی تفکیک لوله هاي فاضالب -

و آب باران در ساختمان هاي جدید الحداث و عدم ارائه پروانه ساختمان یا پایانا کار به مالکینی که این

.موضوع را رعایت ننمایند

در حال حاضر بر عهده ي ( نظارت دقیق و موثر سازمان بهره برداري کننده از شبکه هاي فاضالب -

در رابطه با اطمینان کامل از تفکیک لوله هاي آب باران و فاضالب در موقع نصب ) شرکت فاضالب است

.انشعاب فاضالب منازل

به داخل فاضالبروها تخلیه می نماینداز طریق وسایل خاص از جمله شناسایی منازلی که آب باران را -

میزان فاضالبی که در مواقع بارانی از نصب دوربین هاي تلویزیونی در داخل فاضالبروها براي مشاهده

اگر دبی فاضالب در مواقع بارانی . طریق انشعاب فاضالب منازل به داخل فاضالبروها تخلیه می گردد

.غیر بارانی خیلی زیادباشد در این صورت می توان به تخلیه آب باران به شبکه پی بردنسبت به مواقع

)تولید فاضالب ( فصل سوم – پروژه آب و فاضالب &

52

در نظر گرفتن جرایم سنگین براي منازي که آب باران پشت بام ساختمان خود را به داخل فاضالبروها -

.تخلیه می نماید

اخل فاضالبروها به همراه افزایش آگاهی عمومی مردم در رابطه با مشکالتی که تخلیه آب باران به د-

.خواهد داشت

: محاسبه دبی سیالب -3-10-1

به منظور تعیین مقاطع و شیب مجازي دفع آبهاي سطحی و برآورد میزان سیالب از روشهاي گوناگون

:که متداولترین آن روش منطقی است که فرمول محاسباتی آن عبارت است از . می توان استفاده نمود

CIAQ 00278.0=

:که

Q = دبی سیالب بر حسب مترمکعب در ثانیه

C = ضریب رواناب که با توجه به نوع پوشش سطوح و معابر متفاوت است.

I = شدت بارندگی بر حسب میلی متر درساعت

A = مساحت حوزه برحسب هکتار

زان رگبار یا شدت شدت رگبار بستگی به زمان بارش دارد، یعنی هر چه زمان بارندگی کمتر باشد ، می

بدین . همچنین دوره بازگشت رگبار نیز در شدت بارندگی موثر است . بیشتري را می توان انتظار داشت

تغییرات فوق درمنحنی . بیشتر، از شدت بیشتري برخوردار هستندمعنی که رگبارهاي با دوره بازگشت

.م می گرددترسی) دوره بازگشت – مدت –شدت (هایی تحت عنوان منحنی هاي

اساس تهیه این منحنی ها استفاده از گراف هایی است که توسط باران سنج هاي ثبات در ایستگاههاي

هرچه دوره آماري بیشتر باشد دقت منحنی هاي شدت ، مدت ، دوره . سینوپتیک ترسیم می گردد

تا چند ساعت مورد 5/0گراف هاي تهیه شده از نظر رگبارهاي با زمان . بازگشت نیز بیشتر خواهد بود

سپس با استفاده از روشهاي آماري از جمله روش پلکانی یا .تحلیل قرار گرفته و کالسه بندي می شوند

)تولید فاضالب ( فصل سوم – پروژه آب و فاضالب &

53

مدت بوده و انطباق با مشاهدات دارد به دست می آید و –فیشر معادله اي که بیان کننده رابطه شدت

. ترسیم می گردد ساله2،5،10،25،50،100منحنی هاي مربوط براي دوره بازگشت

تا 1342براي تهران نزدیک ترین ایستگاه سینوپتیک مهر آباد است که گراف هاومعادالت آن از سال

در دسترس بوده که دانشکده فنی و مهندسی دانشگاه خواجه نصیر الدین طوسی آن را مورد آنالیز 1360

.قرار داده و نتایج آن به صورت کتاب منتشرشده است

: مدت آن به صورت زیر است –آن براي شهر تهران با دوره بازگشت دو ساله رابطه شدت نمونه اي از

( )tI log5459.09437.110 ×−= :که

I =شدت بارندگی بر حسب میلی متر بر ساعت

T = مدت زمان بارش برحسب دقیقه

هر تهران دقیقه در ش30شدت بارندگی رابراي بارشی با دوره برگشت دو ساله و زمان تداوم : مثال

محاسبه نمایید ؟

:با استفاده از فرمول باال: حل( )

hrmmI 7.1310 30log5459.09437.1 == ×−

:تعیین دوره بازگشت -3-10-1-1

بیشتر شده ودر مقابل هزینه هاي با افزایش دوره بازگشت میزان حفاظت منطقه در مقابل سیالب

ا توجه به حساسیت شبکه دوره در طراحی فاضالبروهاي شهري ب. سرمایه گذاري نیز افزایش می یابد

ساله در نظر می 5 ساله و براي شبکه هاي اصلی و نیمه اصلی 2بازگشت را براي فاضالبروهاي فرعی

. نظر گرفت ساله در 25 – 10فاضالب نیز دوره بازگشت را می توان بین در طراحی خطوط انتقال .گیرند

ی نمایندو امکان انحراف آنها وجود ندارد مسیل هاي آبهاي سطحی که از داخل شهر عبور مدر مورد

. ساله انتخاب نمود50دوره بازگشت را می توان

)تولید فاضالب ( فصل سوم – پروژه آب و فاضالب &

54

:زمان تمرکز -3-10-1-2

زمان ورود در نقاط بیرون از شهر بسته به . زمان تمرکز مجموع مدت زمان ورود و زمان جریان است

می گیرندولی در داخل شهر به دقیقه در نظر 5- 15شیب زمین و میزان ناصافی و عوارض روي آن بین

.علت نزدیک بودن نقاط ورود آب باران به کانال حتی آن را صفر نیز انتخاب می نمایند

براي (براي محاسبه مدت زمان جریان در ابتدا سرعتی براي جریان آب باران در کانال فرض می کنند

ال مدت زمان جریان فرضی را محاسبه و در مرحله بعد با توجه به طول مسیر با کان) یک نمونه در ثانیه

دوره بازگشت که مختص به – مدت –معادله یا گرافهاي شدت و بر مبناي آن شدت بارندگی را از روي

در . هر شهر است، تعیین نموده و سپس میزان سیالب و ابعاد کانل و سرعت واقعی را محاسبه می نمایند

دي داشته باشد، در این صورت سرعت جدید را صورتی که سرعت واقعی با سرعت فرضی تفاوت زیا

و این کار را تا آنجا تکرار می نمایند که مبناي سرعت فرضی قرار داده و مجددا ابعادکانال را تعیین نموده

بامدت زمان ( با سرعت واقعی )یا مدت زمان فرض شده براي جریان(فرضی تفاوت چندانی بین سرعت

.وجود نداشته باشد)نیا مدت زمان واقعی جریا(واقعی

:C ضریب رواناب یا ضریب -3-10-1-3

این ضریب تعیین کننده مقداري از آب باران است که در سطح زمین جریان یافته و نهایتا به کانال دفع

بخشی از آب باران به صورت تبخیر ویا نفوذ و جذب به داخل زمین از . آبهاي سطحی وارد می شود

مقدار ضریب رواناب بستگی به جنس زمین و نوع پوشش، شیب . می ماندحرکت به سمت کانال باز

عامل اصلی و تعیین کننده در تعیین ضریب رواناب .منطقه ، رطوبت هواو درجه حرارت محیط دارد

هرچه زمین غیر قابل نفوذ تر باشد ، مقدار ضریب بزرگتر . جنس زمین و سطوح در معرض بارندگی است

عالوه براین ، . نفوذپذیر زمین بیشتر باشد در اینصورت مقدار ضریب کمتر استبوده و برعکس هر چه

در زمین هاي شنی و درشت دانه که نفوذ پذیري بیشتري دارند، بخش عمده آب باران به داخل زمین

درمقابل سطوح آسفالته ویا ایزوگام و بتنی با توجه به . کاهش می یابدCو در نتیجه ضریب نفوذ نموده

)تولید فاضالب ( فصل سوم – پروژه آب و فاضالب &

55

Cن بودن درجه نفوذپذیري آنها بخش عمده بارندگی برروي سطح زمین جاري شده و نتیجتا ضریب پایی

در جدول زیر مقدار ضریب رواناب براي سطوح با جنس هاي متفاوت .در مورد این سطوح بیتشر است

.ارائه شده است

)9 الی 6( براي سطوح با جنس هاي متفاوت در مناطق شهري Cمقدار ضریب جدول 3-5

از آنجا که در هر شهر یا منطقه مسکونی جنس سطوح و معابر با همدیگر متفاوت است لذا در طراحی

متوسط را طبق فرمول محاسبه و در طراحی Cکانال آبهاي سطحی با فاضالبروها بایستی ضریب

.استفاده نمود

......

321

332211

++++++

=AAA

CACACACm

:که

mC= ضریب رواناب متوسط براي کل حوزه آبریز

1122 ,,,..., CACA= مساحت و ضریب رواناب براي هر یک از زیر حوزه ها

. هکتار نوع و در صد کاربري اراضی به شرح ز یراست 1000در یک منطقه شهري با مساحت : مثال

8/0 برابر Cسکونی با ضریب در صد منطقه به صورت م40 -

85/0 برابر C درصد شامل خیابان ها و معابر اصلی و فرعی با ضریب 20 -

25/0 برابر C درصد فضاي سبز و پارك با ضریب 15 -

Cضریب جنس سطوح ردیف Cضریب جنس سطوح ردیف

35/0-2/0 زمین هاي بازي 6 95/0-7/0 خیابانهاي آسفالت 1

75/0-3/0 مناطق مسکونی شهري 7 95/0-8/0 سطوح بتنی 2

95/0-7/0 مناطق تجاري مرکز شهر 8 85/0- 75/0 پیاده روها 3

7/0-5/0 مناطق تجاري حومه شهر 9 95/0- 75/0 پشت بام ها 4

9/0-5/0 مناطق صنعتی 10 35/0-2/0 پارك 5

)تولید فاضالب ( فصل سوم – پروژه آب و فاضالب &

56

7/0 برابر C درصد پیاده رو با ضریب 15 -

75/0 برابر C درصد مناطق تجاري با ضریب 10 -

. را در این منطقه حساب نمایید mCب رواناب متوسط با توجه به این اطالعات میزان ضری

:محاسبه مساحت هریک از مناطق ) الف

: حل

ha4004.01000 مساحت مناطق مسکونی =×=

ha2002.01000 مساحت خیابانها و معابراصلی و فرعی =×=

ha15015.01000 مساحت فضاي سبز و پارکها =×=

ha15015.01000 مساحت پیاده روها =×=

ha1001.01000 مساحت مناطق تجاري =×=

:ضریب رواناب متوسط باتوجه به فرمول ) ب

7.01000

75.01007.015025.015085.02008.0400=

×+×+×+×+×=mC

در محاسبات طراحی فاضالبروهاي شهري مجزا اگر اطالعات کامل و دقیقی از رابطه با نوع کاربري اراضی

ات را می توان از روي نقشه هاي طرح البته این اطالع.(و مساحت هر یک از آنها در دسترس نباشد

در نظر 0,7 -0,65 را بطور متوسط برابر Cدر این صورت مقدار ضریب ) تفصیلی شهر به دست آورد

.می گیرند

60 هکتار در تهران با توجه به فرمول وبراي بارندگی با زمان تداوم 5در حوزه آبریزي به مساحت : مثال

در نظر 65/0 متوسط برابر Cضریب .(وره بازگشت دو ساله محاسبه نمائیددقیقه مقدار سیالب را براي د

.)گرفته شود

: حل

:محاسبه شدت بارندگی ) الف

)تولید فاضالب ( فصل سوم – پروژه آب و فاضالب &

57

( )hr

mmI 4.910 60log5459.09437.1 == ×−

:محاسبه دبی سیالب ) ب

sec9.84sec0849.054.965.000278.03 litmQ ==×××=

: روشهاي محاسبه میزان آب باران غیر مجاز ورودي به فاضالبروها -3-10-2

طوري که قبال توضیح داده شد در شبکه هاي مجزا حتی با وجود قوانین و مقررات کار آمد و موثر همان

در خصوص کنتر ل ورود آب باران به شبکه ، باز هم بخشی از آب باران پشت بام منازل به فاضالبروها

اد مواجه می سازد، بطوري که درمواقع بارانی سیستم جمع آوري را با بار هیدرولیکی زی. تخلیه می گردد

بنابر این در محاسبات هیدرولیکی شبکه هاي مجزا به نحوي باید مقدار آب باران غیر مجاز را محاسبه

:نمود که در این رابطه استفاده از دو روش زیرپیشنهاد می گردد

:روش اول -3-10-2-1

تم جمع آوري آب باران مبناي محاسباتی این روش تعیین مساحت پشت بام منازلی است که داراي سیس

:و در فاضالب مختلط هستند که مراحل آن به شرح زیر است

جمع با توجه به بررسی هاي محلی و تکمیل پرسشنامه درصدي از منازل مسکونی که داراي سیستم-1

.آوري آب باران و فاضالب مختلط هستند تعیین می گردد

قبل مساحت پشت بام منازل مناظر با آن محاسبه از روي درصد به دست آمده در مرحله در مرحله -2

.می گردد

. را در فرمول سیالب قرار داده و دبی سیالب محاسبه می گردد2 مساحت به دست آمده در مرحله -3

دبی سیالب محاسبه شده را برکل مساحت شهر تقسیم نموده تا میزان آب باران غیر مجاز ورودي به -4

.در هکتار بدست آید شبکه برحسب لیتر در ثانیه

)تولید فاضالب ( فصل سوم – پروژه آب و فاضالب &

58

بر اساس تجربیات موجود در مطالعات طرح فاضالب چندین شهري کشور مشخص شده که درصد

5 – 5/2منازلی که آب باران پشت بام آنها درنهایت به شبکه فاضالب شهري تخلیه می گردد، در حدود

.درصد خواهد بود

شدن overdesignرفته شود سبب درصد در نظر گ5درشبکه هاي مجزا اگر درصد فوق بیش از

درصد منازل 5درصورتی که پیش بینی شود در شهري درصد ورود آب باران بیش از .طراحی می گردد

در این صورت بایستی با وضع قوانین و ) که در بسیاري ازشهر ها ر ا شامل می شود(را در بر می گیرد

سعی در تفکیک لوله هاي آب باران از مقررات و اعمال نظارت دقیق در زمان نصب انشعاب منازل

.فاضالب خانگی نمود

هکتار نشان می دهد که از کل مساحت 2200بررسی نقشه هاي طرح تفصیلی شهر با مساحت : مثال

عالوه بر این از کل . است )عرصه و عیان ( درصد آن مربوط به منازل مسکونی 40شهر در حدود

پیمایش .می باشد) پشت بام ( درصد آن به صورت مسقف 60مساحت منازل مسکونی نیز در حدود

درصد 5محلی و تکمیل پرسشنامه نشان داده که با اعمال حداکثر نظارت وکنترل در نهایت آب باران

میلی متر در ساعت در 16اگر شدت بارندگی .پشت بام منازل به شبکه فاضالب شهري تخلیه خواهد شد

ات طرح فاضالب شهري شدت بارندگی را با توجه به دوره بازگشت و البته درمطالع.(نظر گرفته شود

میزان آب باران غیر مجاز ورودي به )زمان تمرکز در هر منطقه می بایست به صورت واقعی محاسبه نمود

haشبکه را برحسب lit

.sec ؟ محاسبه نمائید

:حل

:محاسبه مساحت پشت بام ها ) الف

ha5286.04.02200 مساحت پشت بام ها =××=

ha4.2605.0528 درصد پشت بام ها 5مساحت =×=

)تولید فاضالب ( فصل سوم – پروژه آب و فاضالب &

59

:محاسبه دبی سیالب ) ب

sec760sec76.04.261665.000278.03 litmQ ==×××=

s(از آنجا که این مقدار سیالب ) جlit760 ( وارد فاضالبروها می در نقاط مختلف شهر به صورت پراکنده

.بنابراین براي محاسبه آب باران غیر مجاز این عدد را بر مساحت کل شهر تقسیم می نماییم . گردد

halit

ha

lit

.sec34.02200

sec760 آب باران غیر مجاز ==

ست که این روش محاسبه سیالب صرفا در شبکه هاي مجزا آن هم براي محاسبه آب بارن الزم به ذکر ا

غیر مجاز قابل کاربرد است و براي طراحی کانال آبهاي سطحی از دقت الزم برخوردار نمی باشد و لذا

بدیهی است در مورد محاسبه آب . طراحی چنین کانال هایی روش محاسباتی مختص به خود را دارا است

.اران غیرمجاز روشی دقیق تر از روش فوق الذکر نیز تاکنون ارائه نشده است ب

تعیین درصدي از فاضالب خانگی وعمومی به عنوان آب باران غیر مجاز: روش دوم -3-10-2-2

در این روش در صورتی که اطالعات دقیقی در رابطه با محسبه شدت بارندگی و دبی سیالب و همچنین

.به شبکه تخلیه می گردد وجود نداشته باشد آب باران پشت بام آنها به صورت غیر مجازدرصد منازلی که

را به ) بدون در نظر گرفتن ضریب پیک (می توان درصدي از دبی متوسط فاضالب خانگی و عمومی

اگر چه تعیین این درصد از قاعده .عنوان آب باران غیر مجاز ورودي به شکبه در طراحی درنظرگرفت

50 – 40پیروي نمی نماید ولی بررسی ها نشان داده که در بسیاري از موارد میزان آن بین خاصی

درصد، دقت طراحی را تحت 50 خواهد بود و رقم بیش از درصد دبی متوسط فاضالب خانگی و عموي

ازنظر دقت محاسبات روش اول نسبت به روش دوم داراي دقت بیشتري است و در. تاثیر قرار خواهد داد

.زمان تصمیم گیري در مورد یکی از این دو روش اولویت با روش اول است

الزم به ذکر است در بعضی مراجع میزان نشتاب و آب باران غیر مجاز مجموعا به عنوان یک پارامتر در

:طراحی در نظر گرفته می شود

جاز ورودي به شبکهدبی آب باران غیر م= دبی متوسط فاضالب خانگی و عمومی % ) * 40تا % 50(

)تولید فاضالب ( فصل سوم – پروژه آب و فاضالب &

60

و نفر در هکتار 180 هکتار و تراکم جمعیت 5/2در طراحی فاضالبروبی با مساحت تحت پوشش : مثال

درصد دبی 50 لیتر در روز با در نظر گرفتن آب باران غیرمجاز به میزان 190سرانه تولید فاضالب

. نمائیدفاضالب خانگی و عمومی ، دبی آب باران غیر مجاز را محاسبهمتوسط

: حل

:دبی متوسط فاضالب خانگی وعمومی ) الف

sec99.086400

2901805.2 litQAve =××

=

:دبی آب باران غیر مجاز ورودي به شبکه ) ب

sec495.05.099.0 lit=×= دبی آب بارن غیر مجاز وردوي به شبکه

:نوسانات تولید فاضالب -3-11

نوسانات می تواند به این . انات زیادي است تولید فاضالب در هر جامعه اي نسبت به زمان داراي نوس

. وساعتی پدیدار گرددصورت فصلی ، ماهانه ، هفتگی ، روزانه

علت نوسانات . علت نوسانات می تواند به صورت فصلی ، ماهانه ، هفتگی ، روازنه و ساعتی پدیدار گردد

انات فوق الذکر ، نوسانات در بین نوس. تولید فاضالب همانا وجود نوسانات در میزان مصرف آب است

بطوري که در تعیین ظرفیت هیدرولیکی .ساعتی داراي نقش اساسی در طراحی فاضالبروها است

عالوه بر این طراحی بایستی به نحوي . فاضالبروها مالك طراحی حداکثر دبی ساعتی فاضالب است

که از ته نشین شدن جامدات انجام گیرد که در مواقع حداقل جریان نیز سرعت فاضالب به حدي باشد

.معلق در لوله ها جلوگیري بعمل آید

میزان نشتاب ورودي به فاضالبروها ، تقریبا نسبت به زمان ثابت است ولی در مورد آب باران غیرمجاز

.حداکثر مقدار آن در مواقع بارندگی اتفاق می افتد

داکثر مقدار آن مربوط به ساعات روز و ح صبح6-2ب خانگی در ساعات بین حداقل مقدار تولید فاضال

به همین دلیل در نمودار بررسی روند تولید فاضالب . بویژه در اویل صبح و ساعات بعد از ظهر است

)تولید فاضالب ( فصل سوم – پروژه آب و فاضالب &

61

صبح 10مربوط به اوایل صبح تا ساعت خانگی دو پیک تولید فاضالب به چشم می خورد که یکی از آن

.ست و دیگر مربوط به ساعات بعد از ظهر و اوایل شب ا

درصد دبی 25در مورد فاضالبروهایی که سهم فاضالب عمومی ، تجاري و صنعتی در آنها کمتر از

متوسط فاضالب خانگی است ف نوسانات تولید را همانند فاضالب خانگی د رنظر می گیرند ولی اگر سهم

ز این فاضالب درصد باشد در این صورت می بایست حداکثر تولید هریک ا25چنین فاضالبهایی بیش از

. در هر شیفت کاري و تعداد پرسنل به صورت جداگانه محاسبه نمودها را از روي میزان مصرف آب

درصد موارد ، سهم فاضالب 90بررسی مطالعات فاضالب در شهر هاي ایران نشان می دهد که بیش از

این صورت نیاز به درصد دبی فاضالب خانگی است که د ر 25هاي عمومی ، تجاري و صنعتی کمتر از

اطالعات بدست آمده ازروي نتایج ثبت . محاسبات جداگانه در مورد نوسانات تولید فاضالب نمی باشد

به تصفیه خانه هاي در حال بهره برداري نشان می دهد که در بین پارامتر هاي موثر دبی فاضالب ورودي

ت است که در این ارتباط هرچه جمعیت بر روي تولید فاضالب بیشترین تاثیر آن مربوط به تعداد جمعی

وهرچه جمعیت کمتر باشد، نوسانات تولید بیشتر است که بر این اساس بیشتر باشد، نوسانات تولید کمتر

:دو فرمول زیر براي محاسبه ضریب حداقل و حداکثربدست آمده است

167.0max5

PK =

5

167.0

minPK =

جمعیت تحت پوشش برحسب هزار نفر=P ضریب حداقل و =minKضریب حداکثر ، =maxK: که

انتخاب می 6 تا 5/1 بین maxKدرطراحی فاضالبروهاي شهري مقدار ضریب حداکثر با توجه به فرمول

نفر باشد حداکثر 325 که جمعیت تحت پوشش آنها کمتر از گردد بطوري که در مورد فاضالبروهایی

نفر مقدار آن برابر 1352000یش از روهایی که جمعیت تحت پوشش آنها ب و براي فاضالب6مقدار آن

. در محاسبات در نظر گرفته می شود 5/1

)تولید فاضالب ( فصل سوم – پروژه آب و فاضالب &

62

فاضالبرو در جدول زیر مقدار ضریب حداقل و حداکثر تولید فاضالب با توجه به جمعیت تحت پوشش هر

. ذکر شده است minKو maxKبا استفاده از فرمول هاي

ر ضریب حداکثر و حداقل تولید فاضالب خانگی با توجه به جمعیت تحت پوششامقد 6-3جدول

)نفر(جمعیت تحت پوشش ردیفmaxK minK نفر(جمعیت تحت پوشش ردیف(

maxK minK

1 335≤ 6 17/0 9 300000 93/1 52/0

2 500 6/5 18/0 10 400000 84/1 54/0

3 1000 5 2/0 11 500000 77/1 56/0

4 10000 4/3 3/0 12 600000 72/1 58/0

5 50000 6/2 38/0 13 700000 67/1 6/0

6 100000 3/2 43/0 14 1000000 58/1 63/0

7 200000 2 5/0 15 1200000 53/1 65/0

8 250000 99/1 5/0 16 1352000≥ 5/1 67/0

درمورد شهرهایی که داراي تصفیه خانه فاضالب در حال بهره برداري هستند و از طریق نصب دستگاه

بت اطالعات مربوط به نوسانات فاضالب ورودي به تصفیه خانه وجود داشته باشد ، دبی سنج امکان ث

:ضرایب حداقل و حداکثر را از طریق دو فرمول زیر می توان محاسبه نمود

دبی حداقل ضریب حداقل =

دبی متوسط

دبی حداکثر اکثرضریب حد =

دبی متوسط

)تولید فاضالب ( فصل سوم – پروژه آب و فاضالب &

63

:محاسبه دبی فاضالب -3-12

ورت متوسط ، در جداول محاسبات هیدرولیکی فاضالبروها با توجه به نوسانات تولید فاضالب ، دبی به ص

حداقل و حداکثر بیان می گردد و از آنجایی که ظرفیت هیدرولیکی شبکه بایستی جوابگوي دو نوع

و هم شرایط ) سال مبدا ( شرایط فعلی و آینده شهر باشد بنابراین دبی فاضالب هم براي شرایط فعلی

ویی براي شرایط سال مبدا پارامترهایی از جمله سرعت خودش. برآورده می شود) سال مقصد (آینده شهر

. مقصد دوره طرح کنترل می گرددو حداکثر سرعت و درصد پرشدگی لوله ها براي سال

: فرمولهاي محاسبه دبی در سال ابتدا دوره طرح -3-12-1

= دبی فاضالب خانگی و عمومی سال ابتدا + نشتاب 1AveQ

+ نشتاب 111 minmin KQQ Ave ×=

+ ب نشتا111 maxmax KQQ AveD

×=

+ نشتاب + آب باران غیر مجاز 111 maxmax KQQ AveW

×=

:که

1AveQ= دبی متوسط در سال ابتدا 1minQ=دبی حداقل در سال ابتدا

1minK=ضریب حداقل در سال ابتدا 1maxK=ضریب حداکثر درسال ابتدا

DQ

1max=دبی حداکثر در شرایط غیر بارانی درسال ابتدا

WQ

1max= دبی حداکثر در شرایط بارانی در سال ابتدا

:طرح فرمولهاي محاسبه دبی در سال مقصد دوره -3-12-2

= دبی متوسط فاضالب خانگی و عمومی در سال مقصد + نشتاب 2AveQ

+ نشتاب 222 minmin KQQ Ave ×=

+ نشتاب 222 maxmax KQQ AveD

×=

+ نشتاب + آب باران غیر مجاز 222 maxmax KQQ AveW

×=

)تولید فاضالب ( فصل سوم – پروژه آب و فاضالب &

64

است ، با این تفاوت که براي 1-12-3پارامتر هاي موجود د رفرمولهاي باال مشابه فرمولهاي قسمت

.شرایط سال مقصد دوره طرح می باشند

با توجه به اطالعات زیر دبی فاضالب را براي شرایط ابتدا و انتهاي دوره طرح در مورد یک : مثال

.فاضالبرو در دست طراحی محاسبه نمایید

نفر3250 جمعیت سال مبدا -

نفر5389 جمعیت سال مقصد -

لیتر در روز185ولید فاضالب در سال مبدا سرانه ت-

لیتر در روز 7/212 سرانه تولید فاضالب در سال مقصد -

هکتار5 مساحت تحت پوشش -

متر مکعب در روز در هکتار 30 نشتاب -

لیتر در ثانیه در هکتار 5/0 میزان آب باران غیر مجاز -

: حل

: سال ابتدا ) الف

24.05

25.3 167.0

min1==K 1.4

25.35

167.0max1==K

sec73.1sec86400

10005.30 33

lit

d

mlithadha

m=

×× میزان نشتاب =

sec95.6sec8640018530250 lit

d

Lpcd=

× دبی فاضالب خانگی و عمومی =

sec5.25.sec5.0 lithahalit ز آب باران غیر مجا =×=

secL7/8=73/1 + 95/6 =

1AveQ

secL4/3=73/1+24/0 × 95/6 =

1minQ

secL2/30=73/1+1/4 × 95/6 =

DQ

1max

)تولید فاضالب ( فصل سوم – پروژه آب و فاضالب &

65

secL72/32=5/2+73/1+1/4 × 95/6 =

WQ

1max

:سال مقصد ) ب

26.05

389.5 167.0

min2==K 7.3

389.55

167.0max 2==K

sec73.1sec86400

10005.30 33

lit

d

mlithadha

m=

×× میزان نشتاب =

sec26.13sec864007.2125389 lit

d

Lpcd=

× دبی فاضالب خانگی و عمومی =

sec5.25.sec5.0 lithahalit آب باران غیر مجاز =×=

secL99/14=73/1 + 26/13 =

2AveQ

secL17/5=73/1+26/0 × 26/13 =

2minQ

secL72/51=73/1+77/3 × 26/13 =

DQ

2max

secL22/54=5/2+73/1+77/3 × 26/13 =

WQ

2max

****

)مبانی فنی طراحی ( چهارم فصل – پروژه آب و فاضالب &

65

:حداقل و حداکثر سرعت -4-1

درصورتی که فاضالب براي مدت طوالنی با سرعت پایین در فاضالبروها جریان یابد، جامدات و مواد معلق

موجود در فاضالب درکف لوله ته نشین شده و به مرور زمان باعث کاهش قطر و ظرفیت هیدرولیکی و در

ین پایین بودن سرعت فاضالب و تجمع رسوبات در همچن. نهایت باعث انسداد و گرفتگی لوله می گردد

به همین دلیل سرعت فاضالب . تشدید تولید گازهاي خورنده و وقوع پدیده خورندگی نیز موثر خواهد بود

باید در حدي باشد که از ته نشین شدن مواد معلق جلوگیري نموده و قابلیت شستشوي جامدات ته

.نشین شده را نیز دارا باشد

متر بر ثانیه براي جلوگیري از رسوب مواد آلی فاضالب کفایت می نماید، ولی 3/0سرعت متوسط معموال

متر بر ثانیه الزم 76/0 تا 6/0براي جلوگیري ازرسوب مواد معدنی همچون شن و ماسه سرعت متوسط

.است

معموال دبی درسالهاي اول بهره برداري از فاضالبروها به دلیل پایین بودن جمعیت متصل به شبکه

در نتیجه در چنین . فاضالب بسیار کم بوده وسرعت فاضالب به حد سرعت خود شویی نخواهد رسید

زمانی که ارتفاع رسوبات و جامدات ته . مواردي شستشوي مصنوعی فاضالبروها مورد نیاز خواهد بود

بایستی آنها را درصد قطر لوله برسد در این صورت25نشین شده در لوله هاي فاضالب به حداقل

.شستشو داد

یکی از روشهاي متداول طراحی فاضالبروها این است که بجاي سرعت حداقل از سرعت خودشویی

سرعت خودشویی سرعتی است که در طول شبانه روز در مواقع پیک جریان فاضالب . استفاده می گردد

در . نشین شده را دارا باشد حداقل روزي یکبار سرعت به حدي برسد که قابلیت شستشوي رسوبات ته

درسال اول بهره برداري ) WDF(این روش سرعت خودشویی براي دبی حداکثر در حالت غیر بارانی

متر در ثانیه در نظر گرفته می شود ، از آنجا که در مناطق مسطح و کم شیب بویژه 75/0 تا 6/0درحدود

ودن جمعیت دبی فاضالب تامین سرعت در فاضالبروهاي فرعی و سرشاخه ها با توجه به پایین ب

)مبانی فنی طراحی ( چهارم فصل – پروژه آب و فاضالب &

66

متر در ثانیه میسر نبوده و یا تامین آن مستلزم افزایش عمق لوله گذاري و به تبع آن 6/0خودشویی

افزایش هزینه اجرایی وراهبر ي و یا حتی مستلزم احداث ایستگاه پمپاژ است ، در چنین مواردي در

متر بر ثانیه در نظر می گیرندبا این فرض 3/0 حتی ویا6/0مرحله طراحی سرعت خودشویی ر اکمتر از

)سالی یک یا دومرتبه .(که چنین فاضالبروهایی به صورت دوره اي شستشوي مصنوعی داده شوند

متر برثاینه 6/0بعضی مراجع دیگر حداقل سرعت فاضالب در لوله ها را براساس دبی در حالت پر برابر

روش نمی تواند از دقت کافی برخوردار باشد زیرا درفاضالبروهی فرعی استفاده از این. پیشنهاد نموده اند

نسبت ( با توجه به پایین بودن جمعیت تحت پوشش و کم بودن دبی فاضالب درصد پرشدگی لوله ها

درصد قطر لوله است ، لذا سرعت واقعی فاضالب 50در اکثر مواقع کمتر از ) ارتفاع فاضالب به قطر لوله

. تر از سرعت در حالت پر است و عمال ته نشینی جامدات و رسوبات به وقوع خواهد پیوست به مراتب کم

در کشورهاي اروپایی سرعت حداقل را براساس متوسط جریان فاضالب در سال ابتداي دوره بهره برداري

. متر برثانیه توصیه نموده اند 5/0به میزان

5/0هري مالك طراحی رسیدن به سرعت خود شویی پیشنهاد می گردد که در طراحی فاضالبروهاي ش

که این دبی از طریق فرمول DWFمتر بر ثانیه درسال اول بهره برداري بر اساس دبی حداکثر درحالت

+ نشتاب 111 maxmax KQQ AveD

متر بر 5/0 بدست می آید باشد به استثنا مواردي که تامین سرعت =×

متر بر ثانیه نیز 3/0عمق لوله گذاري گردد که در این صورت سرعت تا ثانیه مستلزم افزایش بیش از حد

آب (در طراحی سیالبروها و فاضالبروهاي مشترك . بافرض انجام شستشوي مصنوعی پذیرفته خواهد شد

. مر بر ثانیه پیشنهاد می گردد 75/0 – 9/0سرعت حداقل در طراحی ) فاضالب شهري + باران

ن سرعت حداقل یا خود شویی در شبکه هاي فاضالب مهم است ، رعات حداکثر به همان نسبتی که تامی

زیرا باال بودن بیش از حد سرعت سبب ایجاد فرسایش و سائیدگی جدار . سرعت نیز داراي اهمیت است

همچنین در مناطق پر شیب باال بودن . داخلی لوله ها شده و عمر مفید فاضالبروها را کاهش می دهد

سبب ایجاد پرش هیدرولیکی می گردد و تالطم و اختالط شدید فاضالب را به همراه سرعت فاضالب

. از فاضالب بویژه در آدم روهاي ریزشی خواهد گردید2SHخواهد داشت که منجر به افزایش خروج گاز

)مبانی فنی طراحی ( چهارم فصل – پروژه آب و فاضالب &

67

هایی که نسبت به براین اساس لوله. حداکثر سرعت مجاز درفاضالبروها بستگی به جنس لوله ها دارد

فرسایش حساس ترندهمچون لوله هاي بتنی حداکثر سرعت مجاز، آنها کمتر از لوله هاي مقاوم به

در شبکه هاي فاضالب در صورت استفاده از لوله . فرسایش ازجمله لوله هاي سفالی و پلی اتیلن است

متربر ثانیه وبراي 5/3مجاز هاي مقاوم آزبست سیمان و بتنی اعم از مسلح و غیر مسلح حداکثر سرعت

) WWF(لوله هاي پلی اتیلن ، سفالی و فایبر گالس بر اساس دبی حدکثر فاضالب در شرایط بارانی

. متربر ثانیه پیشنهاد می گردد5وبراي سال پایان دوره طرح طبق فرمول زیر ،

+ نشتاب + آب باران غیر مجاز 222 maxmax KQQ AveW

×=

:بروها عمق نصب فاضال -4-2

حداقل عمق نصب فاضالبروها بستگی به پارامتر هایی از قبیل بارهاي ترافیکی ، وجود یا عدم وجود زیر

در بین این سه پارامتر ، نقش اصلی را . زمین مسکونی در شهر و عمق سایرتاسیسات شهري دارد

در مرحله بعد عمق درتعیین حداقل عمق فاضالبروها در ابتدا وجود یا عدم وجودزیر زمین مسکونی و

در شهرهایی که منازل داراي زیرزمین مسکونی هستند حداقل عمق لوله . نصب لوله هاي آبرسانی دارد

هاي فاضالب را باید به اندازه اي انتخاب نمود که فاضالب تولیدي یک طبقه زیر زمین به صورت ثقلی به

.شبکه فاضالب قابل تخلیه نمودن باشد

البته تعداد آنها بسیار (ی که داراي بیش از یک طبقه زیر زمین مسکونی هستند در مرود ساختان های

در این صورت ) محدود است و مقررات شهر سازي مجوز احداث چنین ساختمان هایی را نمی دهد

صاحبان چنین ساختمان هایی بایستی بهترین راه حل را جهت تخلیه فاضالب به شبکه انتخاب نمایند

حداقل عمق الزم براي سرویس دهی به . نه هاي موجود استفاده از ایستگاه پمپاژ است که یکی از گزی

یک طبقه زیر زمین مسکونی بستگی به ضوابط و معیار هاي شهرسازي و ارتفاع نورگیر زیر زمین ها

مطالعات طرح جامع فاضالب تهران نشان داده که . داشته و از هر شهري به شهر دیگر متفاوت است

متر است که مالك طرح 65/2ل عمق الزم با در نظر گرفتن سرویس دهی به یک طبقه زیر زمین حداق

)مبانی فنی طراحی ( چهارم فصل – پروژه آب و فاضالب &

68

.مربوط به شبکه فاضالب تهران قرار گرفته است

براي تعیین درصد ساختمانهاي داراي یک زیر زمین مسکونی ، تعداد نمونه هاي الزم را می توان از

بعد از تعیین تعداد نمونه ها ، اطالعات مربوط به هر . ود طریق اطالعات موجود در جدول زیر انتخاب نم

ساختمان را از طریق مراجعه حضوري و تکمیل پرسشنامه اي که براي این منظورتهیه می شود اخذ می

.نمایند

رابطه بین جمعیت و حداقل تعداد نمونه ها برحسب دستورالعمل سازمان مدیریت و برنامه ریزي کشور 1- 4جدول

شهرجمعیت

نفر1000 برحسب 5⟨P 5-15 15-25 25-50 50-150 150-250 250-500 500⟩P

1 1-5/1 5/2 -5/1 5-5/2 10-5 15-10 20-15 25-20 درصد نمونه هاي انتخابی

داقل عمق در مورد شهر هایی که ساختمان هاي داراي زیر زمین مسکونی نیستند، معیار تعیین ح

براساس ضوابط موجود . فاضالبروها تابعی از عمق نصب سایر تاسیسات شهري بویژه شبکه آبرسانی است

و به منظور جلوگیري از آلودگی شبکه هاي آبرسانی لوله هاي فاضالب باید پایین تر از لوله هاي آب قرار

. متر پیشنهاد شده است 3ه افقی متر و فاصل5/0گیرند که در این رابطه رعایت حداقل فاصله عمودي

با توجه به این ضوابط و در صورت عدم وجود زیر زمین مسکونی در شهر حداقل عمق فاضالبروها بین

در بسیاري از موارد با توجه به قدمت . متر بسته به عمق لوله هاي آبرسانی متغیر خواهد بود2 – 8/1

متر با لوله هاي فاضالب 3ا رعایت فاصله افقی سایر تاسیسات شهري و عدم هماهنگی در اجراي آنه

. متر است 5/0مقدور نمی باشد و در چنین مواردي پارامتر تعیین کننده رعایت فاصله عمودي حداقل

عالوه بر این دربافت قدیمی و سنتی شهر ها که معابر کم عرض و پرپیچ و خم وجود دارد با در نظر

متر نیز بطور موردي می 1//5داقل عمق فاضالبروها را تا گرفتن عمق نصب سایر تاسیسات شهري ح

.توان در نظر گرفت

)مبانی فنی طراحی ( چهارم فصل – پروژه آب و فاضالب &

69

اگرچه در رابطه با حداقل عمق فاضالبروها محدودیت هاي زیادي وجود دارد ولی در مورد رعایت حداکثر

، سطح )ریزشی بودن یا نبودن(عمق لوله هاي فاضالب بستگی به تکنیک هاي اجرایی ، جنس زمین

مشکالت مربوط به ساخت دستگاههاي مکانیزه جهت اجراي ) باال یا پایین بودن (ر زمینی آبهاي زی

فاضالبروها در عمق زیادي تا حدودي مشکالت مربوط به اجري لوله هاي فاضالب در عمق برطرف شده

هر چند که با روشهاي موجود اجراي فاضالبروها در عمق زیاد میسر می بشد ولی چنین . است

وهایی از نظر بهر برداري ونگهداري با مشکالت زیادي از جمله عدم سهولت ورود و خروج فاضالبر

.کارگران به داخل آدم روها ، تعمیرات ، رفع گرفتگی و انسداد و عدم تهویه مناسب روبرو می باشند

به همین دلیل در طراحی شبکه هاي جمع آوري فاضالب حتی االمکان باید سعی نمود که عمق لوله

متر فراتر نمی رود، ولی به صورت موردي و در طول لوله هاي 7 تا 5/6درصد از 90گذاري در بیش از

متر نیز پذیرفته می شود ، بویژه اگر هدف اجتناب از احداث 15 – 12کوتاه لوله گذاري در عمق

.ایستگاه پمپاژ درطول مسیر باشد

:حداقل و حداکثر شیب فاضالبروها - 4-3

درفاضالبروها شیبی است که سرعت حداقل یا سرعت خودشویی را درسال اول بهره برداي حداقل شیب

مگر در مواردي که از تامین سرعت خودشویی به دلیل اجتناب از افزایش عمق در مناطق . تامین نماید

بدیهی است که حداقل شیب هر فاضالبرو تابعی ازقطر آن است ، .کم شیب و مسطح صرف نظر شود

عالوه بر این با توجه به اینکه در . که هرچه قطر کوچکتر باشد حداقل شیب افزایش می یابدبطوري

فاضالبروهاي با قطر مشابه نیز درصد پر شدگی لوله ها در شبکه متفاوت است ، بنابراین براي یک قطر

قطر مشخص مشخص نیز با توجه به درصد پرشدگی لوله ها در شبکه متفاوت است ، بنابراین براي یک

نیز با توجه به درصد پرشدگی لوله ها در شبکه متفاوت است ، بنابراین براي یک قطر مشخص نیز با

. توجه به درصد پر شدگی آن حداقل شیب الزم متغیرخواهد بود

)مبانی فنی طراحی ( چهارم فصل – پروژه آب و فاضالب &

70

متر برثانیه براي لوله در حالت پر براساس فرمول 6/0در جدول زیر حداقل شیب الزم براي تامین سرعت

.رائه شده است مانینگ ا

متر بر ثانیه براي لوله فاضالب درحالت پر6/0 شیب الزم براي تامین سرعت 2-4 جدول

عالوه بر این ، . جدول باال نشان می دهد که هرچه قطر لوله افزایش یابد حداقل شیب کاهش می یابد

.بزرگتر شود حداقل شیب الزم نیز افزایش می یابد وبرعکس) n(هرچه ضریب زبري لوله

200مع آوري فاضالب شهر تهران نشان داده که در مورد فاضالبروهاي با قطر تجربیات احداث شبکه ج

در هزار بدون دارا بودن بار مالی قابل مالحظه و افزایش بیش از 4 میلی متر رعایت حداقل شیب 250و

در مورد سایر شهرها . حد عمق ، از نظر هیدرولیکی در تامین سرعت خودشویی تاثیر زیادي داشته است

) میلی متر 250 و 200قطر ( ز پیشنهاد می گردد که حداقل شیب طراحی براي فاضالبروهاي فرعی نی

. درهزار کمتر درنظر گرفته نشود 4از

در ده هزار پیشنهاد 8 در هزار یا 8/0) شیب قابل اجرا( در فاضالبروهاي بزرگ حداقل شیب اجرایی

ین شیب ناچیزي با توجه به عدم دقت تکنیک هاي شده است ولی از آنجا که احداث فاضالبرو با چن

)mm(قطر ردیف )00/0(شیب برحسب در هزار 0,013n= 0,015n=

1 200 36/3 48/4 2 250 5/2 32/3 3 300 95/1 6/2 4 400 33/1 77/1 5 500 98/0 31/1 6 600 77/0 1 7 700 63/0 84/0 8 800 52/0 7/0 9 900 45/0 6/0 10 1000 39/0 52/0

)مبانی فنی طراحی ( چهارم فصل – پروژه آب و فاضالب &

71

از نظر ) در هزار1(بزرگ از یک در هزار کمتر در نظر گرفته نشود ، اجراي فاضالبرو با چنین شیبی

.هیدرولیکی نیز منجر به افزایش سرعت وظرفیت هیدرولیکی فاضالبرو خواهد گردید

در مواقع حداکثر جریان در سال مقصد دوره حداکثر شیب فاضالبروها ،شیبی است که سرعت فاضالب

.از حد مجاز تعریف شده فراتر نرود) که از فرمول زیر بدست می آید(طرح

+ نشتاب + آب باران غیر مجاز 222 maxmax KQQ AveW

×=

متر درثانیه می 5 و لوله هاي پلی اتیلن و فایبرگالس 5/3این مقدار در مورد لوله بتنی و آزبست سیمان

.اشد ب

بنابراین حداکثر شیب هر فاضالبروتابعی از قطر لوله ، دبی فاضالب و درصد پر شدگی آن است و عدد

از آنجا که فاضالبروهاي ثقلی به صورت . مشخصی را براي هر فاضالبرو با قطر معین نمی توان بیان نمود

فاضالبرو در حالت پر بیان پر طراحی نمی شوند لذا اعدادي که در بعضی از مراجع براي حداکثر شیب

.شده است قابل استفاده در طراحی نمی باشد

:حداقل قطر فاضالبروها - 4-4

حداقل قطرفاضالبروه به نحوي انتخاب می گردد که احتمال گرفتگی و انسداد لوله ها به دلیل ورود اشیا

تحت پوشش ودبی بنابراین انتخاب حداقل قطر مستقل از جمعیت.و اجسام درشت به حداقل برسد

تجربیات نشان داده . فاضالب است و صرفا از بعد کاهش مشکالت بهره برداري به آن نگریسته می شود

میلی متر در نظر گرفته شود ، احتمال گرفتگی آنها شدیدا کاهش می 200که اگر حداقل قطر فاضالبرو

از طرف . ی متر پیشنهاد شده است میل200یابد و به همین دلیل در بسیاري از کشورها حداقل قطر

دیگر کوچکترین قطر لوله هاي شبکه فاضالب باید به اندازه اي انتخاب گردد که ازقطر انشعاب فاضالب

میلی متر است لذا می توان نتیجه گیري 150متداول ترین قطر انشعاب منازل . منازل بزرگتر باشد

درشهر هاي بزرگ بویژه در . الب مناسب است میلی متر براي شبکه فاض200نمود که حداقل قطر

کوچه هایی که احتمال بلند مرتبه سازي و تراکم ساختمان ها وجود دارد به منظور افزایش ضریب

)مبانی فنی طراحی ( چهارم فصل – پروژه آب و فاضالب &

72

به همین دلیل . میلی مترمی توان استفاده نمود200 میلی متر و به جاي 250اطمینان از حداقل قطر

در مورد . متر درنظر گرفته شده است 250قل قطر شبکه در شهر تهران بویژه در نقاط شمالی شهر حدا

.سایرشهرهاي بزرگ کشور نیز می توان همین معیار را به کاربرد

درصد است که از نظر 5 میلی متر حدود 250 و 200الزم به ذکراست که اختالف هزینه اجراي لوله

در مناطق روستایی . نمی نمایداقتصادي هزینه زیادي را درمقابل مزایاي آن به احداث پروژه تحمیل

مواد معلق فاضالب در حوضچه (بویژه در روستاهایی که فاضالب ته نشین شده به شبکه تخلیه می گردد

میلی متر نیز 160به منظور کاهش هزینه اجراي پروژه حداقل قطر را ) ته نشینی جداسازي شده است

کوچه هاي داراي چهار واحد مسکونی رعایت می توان به کاربرد ولی در مورد مناطق شهري حتی در

. میلی متر الزامی است و کمتر از آن توصیه نمی گردد 250 یا 200حداقل قطر

:درصد پر شدگی فاضالبروها -4-5

محاسبات طراحی هیدورلیکی فاضالبروها بر اساس برآورد پارامترهایی ازقبیل مصرف سرانه آب ، سرانه

صورت ... بدیل آب به فاضالب ، ضرایب حداقل و حداکثر و تخمین جمعیت و تولید فاضالب ، ضریب ت

با توجه به متغیر بودن شرایط وعدم امکان پیشگویی دقیق شرایط در آینده احتمال عدم . می گیرد

تحقق مبانی در نظر گرفته شده و وقوع خطا در برآرودها وجود دارد که باعث می شود دبی واقعی

آرود شده در محاسبات اختالف داشته باشد به همین دلیل در محاسبات شبکه فاضالب فاضالب با دبی بر

ظرفیت هیدرولیکی لوله ها به نحوي تعیین می گردد که بخشی از ظرفیت لوله به صورت خالی و غیر پر

حتی در شرایط حداکثر دبی وجود داشته باشد تا به عنوان ضریب اطمینان و درصورت عدم تحقق

.اي در نظر گرفته شده در مرحله طراحی ، جوابگوي عبور جریان فاضالب مازاد طراحی باشدپیشگویی ه

چنین پارامتري تحت عنوان درصد پر شدگی بیان می گردد و به صورت نسبت Dd یا

DH تعریف می

.گردد

)مبانی فنی طراحی ( چهارم فصل – پروژه آب و فاضالب &

73

D = قطر لوله

H یا d = رتفاع فاضالبا

با توجه به این توضیحات ، فاضالبروهاي ثقلی به صورت غیر پر طراحی شد و درصد پرشدگی در مرحله

در فاضالبروهاي فرعی و کوچک که نوسانات تولید . درصد درنظر گرفته می شود 100طراحی کمتر از

ا کمتر از فاضالبروهاي فاضالب گسترده تر و احتمال پس زدگی فاضالب بیشتر است ، درصد پرشدگی ر

رابطه بین قطر لوله و در صد پرشدگی فاضالبروها براساس مطالعات و تجربیات . بزرگتردر نظر می گیرند

الزم به ذکراست که در فاضالبروهاي ثقلی پربودن لوله الزاما و به . موجود ، در جدول زیر بیان شده است

.تنهایی دلیلی برتحت فشار بودن آن نیست

رابطه بین قطر و درصد پر شدگی فاضالبروها3-4جدول

دگی میلی متر و در موارد خاص در صد پرش1000درمورد خطوط انتقال فاضالب بویژه در اقطار باالتراز

. درصد نیز می توان قابل قبول دانست 90را حداکثرتا

همانطوري که حداکثردرصد پرشدگی لوله هاي فاضالب داراي اهمیت است حداقل آن نیز به منظور

در مرود فاضالبروهاي ثقلی . ایجاد تنش شویندگی الزم و جلوگیري از ته نشینی مواد معلق الزم است

مین دلیل در طراحی شبکه هاي فاضالب رعایت حداقل درصد پرشدگی به نیز برقرار خواهد گردید به ه

عنوان پارامترکنترل کننده طراحی در جدول محاسبات هیدرولیکی در نظرگرفته نمی شود و در صورت

حداکثر درصد پرشدگی مجاز قطر لوله برحسب میلی متر ردیف

درصد66 300 - 200 1

درصد80 900 - 350 2

درصد85 وبیشتر1000 3

)مبانی فنی طراحی ( چهارم فصل – پروژه آب و فاضالب &

74

=1.0یعنی ( درصد 10نیاز به رعایت حداقل در صد پرشدگی در فاضالبروها مقدار مجاز آن را برابرDd(

.درنظر می گیرند

درفاضالبروهاي فرعی به دلیل پایین بودن جمعیت تحت پوششو دبی فاضالب رعایت حداقل درصد

.دربسیاري ازموارد بویژه درسالهاي اول بهره برداري از شبکه مقدورنیست % 10پرشدگی

شستوشی با درنظر گرفتن ( نیز قابل قبول است % 10لذا در چنین مواردي درصد پرشدگی کمتر از

).مصنوعی در فواصل زمانی معین

:ضریب بهره برداري از شبکه -4-6

به کل ) داراي انشعابات فاضالب ( ضریب بهره برداري عبارت است ازنسبت جمعیت متصل به شبکه

:جمعیت که فرمول محاسبه آن به صورت زیر است

100×=t

bb P

PC

:که

bC= بهره برداري برحسب درصد ضریب

bP= داراي انشعاب فاضالب ( جمعیت متصل به شبکه فاضالب(

tP=کل جمعیت شهر

ضریب بهره برداري را می توان براي کل شهر به صورت یکجا و یا براي هر منطقه اي به صورت جداگانه

لهاي اولیه بهره برداري مقداراین ضریب معموال پایین بوده و با گذشت عالوه بر این در سا. محاسبه نمود

.زمان و نزدیک شدن به پایان دوره طرح مقدار آن افزایش می یابد

سال 5 نفر و در 40000 سال اول بهره برداري 5 نفر اگر در 120000در شهري با جمعیت کل : مثال

سال اول و دوم محاسبه 5ند ضریب بهره برداري را در نفر انشعتب فاضالب اخذ نموده باش90000دوم

.نمائید

:حل

)مبانی فنی طراحی ( چهارم فصل – پروژه آب و فاضالب &

75

%3.3310012000040000

سال اول 5ضریب بهره برداري در =×=

%7510012000090000

سال دوم 5ضریب بهره برداري در =×=

علل مختلفی از جمله شرایط اقلیمی، اقتصادي، فرهنگی و توپوگرافی در میزان ضریب بهره برداري از

: شبکه هاي فاضالب تاثیردارد که مهمترین آنها عبارت است از

عدم امکان تخلیه ثقلی فاضالب منازلی که به دلیل وضعیت خاص توپوگرافی منطقه بویژه وجود -1

بت به لوله هاي فاضالب درموقعیت پایین تري قراردارند حتی در بعضی از کوچه ها شیب منفی زمین نس

بدلیل شیب طبیعی منفی زمین از احداث شبکه فاضالب صرف نظر می گردد زیرا در چنین مواردي در

صورت تصمیم گیري براي احداث شبکه فاضالب عمق احداث لوله ها شدیدا افزایش می یابد که از نظر

.و بهره برداي توجیه پذیرنیست اقتصادي

وجود منزلی در شهر که داراي بیش از یک طبقه زیرین مسکونی هستند چنین منازلی یا باید از -2

. گزینه پمپاژ اختصاصی یا از همان روشهاي سنتی دفع فاضالب از قبیل چاه جذبی استفاده نمایند

. درصد برآورد شده است 3ند کمتر از هست2و 1درمورد شهر تهران درصد منازلی که مشمول ردیف

باال بودن هزینه انشعاب فاضالب و عدم توانایی مالی صاحبان منازل براي اخذ انشعاب فاضالب -3

پایین بودن سطح آبهاي زیر زمینی در شهر و مناسب بودن بافت خاك از نظر نفوذ پذیر که مجموعا -4

بنابر این در چنین حالتی مشکل . ل منازل می گردد منجر به کارآیی مطلوب چاههاي جذبی در داخ

پرشدن چاههاي فاضالب در کوتاه مدت وجود نداشته و از هر چاه جذبی براي مدت زمان طوالنی حتی

در چنین مناطقی که مشکل دفع فاضالب از طریق چاه جذبی . سال نیز می توان استفاده نمود 40تا

.نشعاب فاضالب بسیارکم خواهد بود وجود ندارد انگیزه مردم براي خرید ا

عدم امکان اجراي شبکه فاضالب در بافت قدیمی و سنتی بعضی از مناطق شهر در شهر هاي داراي -5

.است % 10بافت قدیمی حتی در بعضی مناطق مقدار ضریب بهره برداي کمتر از

)مبانی فنی طراحی ( چهارم فصل – پروژه آب و فاضالب &

76

ساختمان هایی ( اي موجود وجود چندین لوله فاضالب به صورت غیر متمرکز و پراکنده درساختمانه-6

) که قبال احداث شده اند و پیش بینی اتصال فاضالب آنها به شبکه فاضالب در نظر گرفته نشده است

بطوریکه اتصال فاضالب چنین ساختمانهایی به شبکه فاضالب براحتی میسر نبوده و یا مستلزم تخریب

ندي صاحبان منازل را به اخذ انشعاب بخشی از ساختمان است که از نظر اقتصادي و فنی عالقه م

.فاضالب کاهش می دهد

پایین بودن آگاهی مردم نسبت عواقب و پیامدهاي بهداشتی و زیست محیطی عدم اخذ انشعاب -7

فاضالب و یا تخلیه نمودن فاضالب خام به داخل نهر ها و کانال ها و جوي هاي روباز ویا چاههاي جذبی

رداري در طراحی فاضالبروها از نظر محاسبه مقدار واقعی دبی فاضالب و درنظر گرفتن ضریب بهره ب

میزان این . تعیین سرعت خودشویی بویژه در سال ابتداي بهره برداري از شبکه داراي اهمیت است

ضریب در شهرها یا مناطقی از شهر که ساکنین آن با مشکل دفع فاضالب به دلیل عدم نفوذ پذیر ي

85 – 75 سطح آبهاي زیر زمینی مواجه هستند در مرحله اول بهره برداري حدود زمین یا باال بودن

در مورد شهرها یا مناطقی که مشکل دفع فاضالب . درصد است 98 – 90درصد و درمرحله دوم حدود

به دلیل نفوذپذیري زمین و پایین بودن سطح آبهاي زیرزمینی و جوابگویی چاههاي جذبی وجود ندارد

در شهر هاي جدید . درصد است 80 -70 و در مرحله دوم 60-40ول بهره برداري بین در مرحله ا

الحداث از همان ابتدا پیش بینی اتصال فاضالب منازل به شبکه فاضالب در نظر گرفته می شود ضریب

. درصد نیز خواهد رسید100بهره برداري حتی به

:ز شبکه را افزایش داد عبارت است از اقداماتی که از طریق آن می توان ضریب بهره برداري ا

افزایش آگاهی مردم از طریق برنامه هاي آموزشی و رسانه هاي ملی وتبلیغاتی -1

وضع قوانین کارآمد و موثر در خصوص الزام صاحبان منازل به اخذ انشعاب فاضالب از طریق مراکز -2

قانون گذاري رسمی درکشور

از طریق شهرداري به منازلی که پیش بینی اتصال فاضالب آن به عدم ارائه پایان کار ساختمان -3

.شبکه در نظر گرفته نشده است

)مبانی فنی طراحی ( چهارم فصل – پروژه آب و فاضالب &

77

تقسیط هزینه خرید انشعاب فاضالب به صورت کوتاه و بلند مدت ویا تخفیف ویژه براي کسانی که مایل

.به خرید نقدي انشعاب هستند

:لوله هاي مورد استفاده در شبکه فاضالب -4-7

اقتصادي خرید لوله بخش عمده اي از هزینه احداث شبکه جمع آوري فاضالب را به خود از نظر

تولید لوله هاي فالضالب در گروه صنایع زیر بنایی کشوهاي جهان بوده و وجود . اختصاص می دهد

انتخاب جنس . تکنولوژي تولید آن به عنوان نشانه اي از توسعه صنعتی در هر کشور به شمار می آید

مناسب سبب بهبود عملکرد شبکه در شرایط بهره برداي شده و عمر مفید سیستم جمع آوري لوله

فاضالب را افزایش می دهد که در نهایت از نظر اقتصاد مهندسی معیار هزینه اثر بخشی به نفع سازمان

.بهره برداري کننده خواهد بود

ب به پارامترهاي زیربایستی توجه درانتخاب جنس لوله مناسب براي احداث شبکه جمع آوري فاضال

:نمود

دردسترس بودن و امکان تولید آنها در داخل کشور-

مقاومت و دوام لوله نسبت به خوردگی و گازهاي خورنده موجود در فاضالب -

صاف بودن جدار داخلی لوله و عدم تغییر آن در طول مدت بهره برداري-

اتصاالت سهولت نصب و کارگذاري و آب بند بودن-

دارا بودن تنوع قطر بویژه در کارخانه هاي نزدیک به محل احداث پروژه -

. با در نظر گرفتن سایر شرایط از نظر اقتصادي ارزان تر باشد -

سبک وزن بودن و سهولت حمل و نقل و عدم شکنندگی در حین جابجایی-

یرگالس ، پلی اتیلن ، چدنی و سفالی درحال حاضر لولهاي مختلفی از جمله بتنی ، آزبست سیمانی، فا

.جهت استفاده در شبکه هاي فاضالب وجود دارد که هریک از آنها را معرفی خواهیم کرد

)مبانی فنی طراحی ( چهارم فصل – پروژه آب و فاضالب &

78

: لوله هاي بتنی -4-7-1

. این لوله ها بطور فراوان در اقطار کوچک وبزرگ در کارخانه هاي مختلف در داخل کشورتولید می گردند

میلی متر 3000 میلی متر و حتی به صورت سفارشی تا 2400 حداکثر و200حداقل قطر تولید آنها

میلی متر به صورت ساده و غیر مسلح و در اقطار باالتر از 500لوله هاي بتنی تا قطر . تولید می شوند

از معایب اصلی این لوله ها . میلی متر به دلیل افزایش مقاومت آنها به صورت مسلح تولید می شوند 600

ان به سنگین وزن بودن ، مشکالت حمل و نقل،شکننده بودن ، حساسیت زیاد نسبت به خوردگی ، می تو

مزایاي اصلی لوله هاي بتنی شامل فراوانی تولید ، .آب بند نبودن و پایین بودن ضریب زبري اشاره نمود

عدم تولید لوله هاي در سالهاي گذشته با توجه به . ارزان بودن و وجود تنوع قطر تولید در اقطار باالست

پلی اتیلن فاضالبی از لوله هاي بتنی بطورفراوان در شبکه هاي فاضالب استفاده می شده است ولی با راه

از نظر هزینه ، لوله . اندازي کارخانه تولید لولهاي پلی اتیلن استفاده ازلوله هاي بتنی محدود شده است

نسبت به لوله هاي پلی اتیلن ارزان تر هستند هاي بتنی بدون در نظر گرفتن پوشش داخلی حفاظتی

ولی به منظور مقایسه اقتصادي این دونوع لوله ، هزینه پوشش داخلی حفاظتی را نیز بایستی در نظر

گرفت که در این صورت هزینه خرید لوله بتنی با در نظر گرفتن پوشش محافظتی تفاوت چندانی با لوله

ت ، پیشنهاد می شود که در شبکه هاي فاضالب تا قطري که امکان تولید لوله پلی پلی اتیلن نخواهد داش

اتیلن در داخل کشور وجود داشته باشد، اولویت اول با لوله هاي پلی اتیلن و در صورت عدم وجود این

.لوله ها در قطر مرود نظر استفاده از لوله بتنی با پوشش محافظتی می تواند مد نظر قرارگیرد

: لوله هاي سفالی لعابدار -4-7-2

لوله هاي سفالی یکی از بهترین گزینه ها جهت استفاده در شبکه جمع آوري فاضالب هستند زیرا نسبت

از . به خوردگی و وجود گازهاي خورنده در فاضالب بسیار مقاوم بوده و عمر مفید آنها بسیار باالست

بودن و صاف بودن جدار داخلی و آب بندي کامل مزایاي دیگر لوله هاي سفالی می توان به سبک وزن

مواد اولیه مورد لزوم براي تولید این لوله ها نوعی خاك رس طبیعی است که بطور فراوان . اشاره نمود

براي تولید لوله هاي سفالی مخلوط خاك رس و آب را .معادن آن در بسیار ي از نقاط کشور وجود دارد

)مبانی فنی طراحی ( چهارم فصل – پروژه آب و فاضالب &

79

می دهند و براي صیقلی شدن جداره داخلی لوله و افزایش مقاومت آن در داخل کوره با دما باال حرارت

در حال حاضر در بسیاري از . نسبت به خوردگی جدار داخلی آن را به صورت لعابدار تولید می نمایند

کشورهاي اروپایی و آسیایی از لوله هاي سفالی در شبکه هاي فاضالب استفاده می شود ولی در کشور

در مطالعات اولیه . ه دالیل نامعلوم تاکنون ساخت این لوله ها به مرحله تولید نرسیده است ما متاسفانه ب

توسط مشاورین خارجی انجام گرفته طرح اولیه احداث 50طرح فاضالب تهران نیزکه اولین بار دردهه

زیاد عمال احداث کارخانه و تولید لوله هاي سفالی ارائه شده بود ولی در آن زمان به دلیل نیاز به ارزبري

با توجه به وفور معادن طبیعی خاك رس در کشور اگر عزم . این کارخانه به مرحله اجرایی نرسیده است

جدي و حمایت مسئوالن براي احداث تولید کارخانه لوله هاي سفالی در داخل کشور وجود داشته باشد،

.ایر لوله هاي فاضالبی خواهد بود حتی از نظر اقتصادي نیز تولید این لوله ها قابل رقابت با س

: لوله هاي پلی اتیلن -4-7-3

استفاده از لوله هاي پلی اتیلن در شبکه هاي آبرسانی داراي قدمت زیادي است ولی در مورد شبکه هاي

فاضالب کاربرد آنها داراي سابقه کمتري است بویژه اینکه تولید این لوله ها در داخل کشور با محدودیت

میلی متر بود و این لوله ها 400ر مواجه می باشد و تادو سال اخیر حداکثر قطر تولید آنها تا تنوع قط

اخیرا تولید لوله . صرفا جهت استفاده در شبکه هاي آبرسانی با فشار کار متوسط و باال تولید می شدند

ه مخصوص تولید این هاي پلی اتیلن فاضالبی در داخل کشورروبه افزایش گذاشته است و چندین کارخان

لوله ها در داخل کشور روبه افزایش گذاشته است و چندین کارخانه مخصوص تولید این لوله ها در نقاط

که . اتمسفر است6 تا 4فشار کار لوله هاي پلی اتیلن فاضالبی بین . مختلف کشور احداث گردیده است

بکار برده می شوند، لوله هاي پلی اتیلن به اتمسفر درشبکه فاضالب ثقلی4عمدتالوله هاي با فشار کار

تولید می شوند که نوع دوم در ) H.D.P.E (و پلی اتیلن سخت ) L.D.P.E (دو صورت پلی اتیلن نرم

از مزایاي لوله هاي پلی اتیلن به موارد زیر می توان اشاره نمود . شبکه هاي فاضالب کاربرد بیشتري دارد

خوردگی و گازهاي خورنده مقاومت بسیار باال نسبت به-

صاف بودن جدار داخی لوله و پایین بودن ضریب زبري-

)مبانی فنی طراحی ( چهارم فصل – پروژه آب و فاضالب &

80

سبک وزن بودن و سهولت حمل ونقل و عدم شکنندگی -

در نتیجه سهولت نصب و کاهش تعداد اتصاالت ) متر 12 تا 6( باالبودن طول هر شاخه -

آب بند بودن نسبت به نفوذ نشتاب و آب هاي زیر زمینی -

سهولت نصب انشعاب-

قابلیت انعطاف پذیري بویژه قابلیت قوسی اجرا نمودن در مسیرهاي پر پیچ و خم -

از معایب اصلی لوله هاي پلی اتیلن احتمال تغییر شکل سطح مقطع آنها بواسطه بارها و فشارهاي وارده

ایت گردد احتمال تغییر شکل است که این مورد نیز اگر درمرحله تولید معیار ها و استاندارد هاي فنی رع

الزم به ذکر است که این تغییر شکل سطح مقطع فقط در مورد . سطح مقطع به حداقل خواهد رسید

لوله هاي پلی اتیلن تک جداره مطرح می باشد ولی اخیرا به منظور افزایش مقاومت لوله در مقابل تغییر

لوله هاي دو جداره ازنظر وزنی به . می شوندشکل سطح این لوله ها به صورت دو جدار طراحی و تولید

دلیل افزایش مصرف مواد اولیه سنگین تر از لوله هاي تک جداره بوده و از نظر هزینه نیز گران تر

میلی متر بطور فراوان در داخل 400 تا 160در حال حاضر لوله هاي پلی اتیلن فاضالبی از قطر . هستند

میلی متر نیز اخیرا تعداد 1200 میلی متر و حتی 400 باالتراز کشور تولید می شوند ولی در اقطار

محدوددي کارخانه راه اندازي شده است که این لوله ها را به صورت دو جداره دراقطار باال تولید می

به نظر . نمایند ودر پروژه هاي فاضالب در حال احداث در برخی از شهر هانیز از آنها استفاده می گردد

بین لوله هاي متفاوتی که امکان تولید آنها در داخل کشور وجود دارد لوله هاي پلی اتیلن می رسد در

جایگزین مناسبی براي لوله هاي بتنی بوده و با توجه به توسعه صنایع پتروشیمی در کشور از نظر هزینه

بود و در وضعیت موجود تولید نیز مطمئنا تولید این لوله ها در آینده قابل رقابت با سایر لوله ها خواهد

نیزاگر هزینه پوشش محافظتی داخل لوله هاي بتنی در نظر گرفته شود همچنان لوله هاي پلی اتیلن

.اقتصادي تر از لوله هاي بتنی خواهد بود

)مبانی فنی طراحی ( چهارم فصل – پروژه آب و فاضالب &

81

اتصال لوله هاي پلی اتیلن به همدیگر از طریق روشهاي متفاوتی از قبیل اتصال حرارتی ، پوشن،

کستروژنی و اورینگ صورت می گیرد که انتخاب روش مناسب بستگی به امکانات الکتروفیوژنی، جوش ا

.وتکنولوژي موجود دارد

: لوله هاي فایبر گالس -4-7-4

معروف هستند شامل الیاف آزبست و رزین هاي مخصوص شیمیاي GPRمواد اولیه این لوله ها که به

بر می گردد ولی تولید آنها در داخل کشور 1995تاریخچه تولید آنها در خارج از کشور به سال . است

کاربرد این لوله ها در خطوط انتقال آب و فاضالب . اخیرا دریک کارخانه در استان فارس آغاز شده است

. اتمسفر نیز می رسد 30بویژه درشبکه هاي تحت فشار زیاد است و فشار کار آنها به

بودن، صاف بودن جدار داخلی ، مقاومت بسیار باال می توان به سبک وزنGPRاز مزایاي لوله هاي

از معایب اصلی آن ها محدودیت تولید در داخل کشور و . نسبت به خوردگی و آب بندي کامل اشاره کرد

.گرانی هزینه خرید درمقایسه با سایر لوله ها است

:A.C لوله هاي آزبست سیمان یا -4-7-5

درصد الیاف آزبست 15 تا 10(ز الیاف آزبست و سیمان پرتلند لوله هاي آزبست سیمان از مخلوطی ا

در کالس هاي مختلف و با فشار کار متفاوت جهت استفاده در شبکه ) درصد سیمان پرتلند90-85و

به منظور افزایش مقاومت این لوله ها نسبت خوردگی و گازهاي .هاي آب و فاضالب تولید می شوند

کیب آنها به جاي سیمان معمولی از سیمان ضد سولفات استفاده می خورنده موجود در فاضالب در تر

اتمسفر ولی لوله هاي فاضالبی 12 و 9 ، 6جهت استفاده درشبکه هاي آبرسانی فشار کار آنها . شود

در n(درمقایسه با لوله هاي بتنی این لوله ها داراي ضریب زبري . اتمسفر هستند6و 4داراي فشار کار

پایین تر ومقاومتر نسبت به خوردگی بوده و از نظر هزینه نیز از لوله هاي پلی اتیلن )فرمول مانینگ

میلی متر و 600کارخانه تولید آنها ازاقطار کوچک تا اقطار . ارزان تر از لوله هاي بتنی گران تر هستند

ی درشبکه هاي حتی بزرگتر درسراسرکشور وجود دارد وکاربرد آنها در شبکه هاي آبرسانی زیاد است ول

فاضالب داراي کاربرد محدود تري هستند و گرایش هاي زیادي به اسفتاده ازآنها در شبکه فاضالب وجود

)مبانی فنی طراحی ( چهارم فصل – پروژه آب و فاضالب &

82

بویژه . ترد و شکننده بودن آنها در برابرضربه یا فشار هاي وارده است A.Cعیب اصلی لوله هاي . ندارد

ل آنها به وسیله قطعه اي از جنس آزبست روش اتصا. اگر در موقع نصب داراي زیر سازي مناسبی نباشند

براي افزایش مقاومت آنها نسبت به خوردگی جدار .سیمان تحت عنوان مانشون و بوشن صورت می گیرد

داخلی و خارجی آنها را در کارخانه یا نقطه مصرف قیر اندود می نمایند، ازلوله هاي آزبست سیمان عالوه

.در انشعاب منازل نیز می توان استفاده نمودبر استفاده در شبکه جمع آوري فاضالب

: لوله هاي چدنی -4-7-6

تولید این لوله ها در داخل کشور در قطرهاي مختلف وجود داشته و به دو صورت چدن معمولی و چدن

لوله هاي . کاربرد آنها عمدتا محدود به خطوط انتقال آب تحت فشار است . داکتیل تولید می شوند

عیب اصلی آنها گران . ه خوردگی و فشارهاي وارده داراي مقاومت بسیار باالیی هستندچدنی نسبت ب

با توجه به اینکه شبکه هاي جمع آوري . بودن وعدم امکان نصب انشعاب فاضالب برروي آنها است

فاضالب به صورت ثقلی طراحی می شوند بنابراین لزومی به استفاده از این لوله ها در شبکه فاضالب

کاربرد آنها در شبکه فاضالب محدود به نقاطی است که خطوط فاضالب از زیر خطوط راه . د ندارد وجو

.آهن ، مسیل رودخانه و یا سایر موارد مشابه عبور می نماید

:آدم روها - 4-8

درصد هزینه احداث شبکه 25یکی ازمتعلقات اصلی شبکه فاضالب آدم روها هستند که در حدود

آدم روها به صورت حوضچه هایی از مصالح ساختمانی متفاوت . ود اختصاص می دهد فاضالب را به خ

بوده که به منظور دسترسی به فاضالبروها جهت رفع گرفتگی و انسداد وشستشو و یا بازدید از شبکه

عالوه بر این با توجه به وجود منافذ برروي دریچه آدم روها امکان تهویه گاز هاي تجمع. احداث می شوند

: پارامتر زیر باید توجه کرد4بطور کلی در طراحی آدم روها به . یافته در فاضالبروها نیز فراهم می گردد

دسترسی آسان به فاضالبروها در مواقع لزوم براي تعمیرات و رفع گرفتگی و سایر عملیات بهره برداري-

حداقل تداخل با هیدرولیک فاضالبروها-

)مبانی فنی طراحی ( چهارم فصل – پروژه آب و فاضالب &

83

آبهاي زیرزمینی اطراف مقاوم بودن نسبت به نفوذ-

. قابلیت تحمل بارها و فشارهاي وارده -

: محل احداث آدم روها -4-8-1

درشبکه جمع آوري و خطوط انتقال فاضالب به منظور سهولت عملیات بهره برداري و نگهداري در موارد

:زیر احداث آدم رو بایستی پیش بینی گردد

ها در محل تغییر جهت یا تغییر قطرلوله -

در محل تالقی یک یا چند لوله فاضالب به همدیگر -

در مناطق پرشیب به فواصل معین به منظور کاهش سرعت فاضالب و جلوگیري از فرسایش و تخریب -

لوله ها

در ابتداي شروع هر فاضالبرو-

در مسیرهاي مستقیم به فواصل معین -

طر لوله و مشخصات تجهیزات بهره برداري ازشبکه درمسیرهاي مستقیم فاصله بین آدم روها بستگی به ق

در مرحله طراحی پیش بینی محل احداث آدم رو در . دارد) طول شیلنگ دستگاههاي شستشو دهنده (

شبکه بستگی به قطر فاضالبرودارد ، بطوري که در این مورد بین قطر لوله و فاصله بین دو آدم رو رابطه

قطر کوچکتر باشد با توجه به پایین وبودن احتمال گرفتگی و بطوریکه هر چه. مستقیم وجود دارد

انسداد ، فاصله بین دو آم رو کوتاهتر و هرچه قطر بزرگتر باشد با توجه به پایین بودن احتمال گرفتگی و

اگرچه در مراجع مختلف در خصوص فاصله بین آدم روها در . انسداد ، فاصله بیشتر درنظر گرفته می شود

.تقیم اعداد متفاوتی ذکر شده است ولی جمع بندي نهایی در جدول زیر ارائه شده است مسیر هاي مس

در موارد استثنایی و به صورت موردي بویژه در مسیر هایی که خطوط اصلی فاضالب از زمین هاي بایر یا

. متر نیز در نظر گرفت200اراضی کشاورزي عبور می نماید فاصله بین آدم روها را می توان تا

)مبانی فنی طراحی ( چهارم فصل – پروژه آب و فاضالب &

84

: اجزا تشکیل دهنده آدم رو -4-8-2

اتاقک بازدید، میله ورودي ، پله و دریچه بازدید است : بطور کلی اجزا تشکیل دهنده یک آدم رو شامل

.که هریک از آنها مختصرا به شرح زیر توضیح داده می شود

:اتاقک بازدید

و ابعاد آن باید به حدي باشد که امکان از نظر شکل، اکثر آدم روها به صورت استوانه ساخته می شوند

ورود وخروج کارگرن به راحتی وجود داشته و عملیات رفع انسداد وگرفتگی به سادگی و بدون وجود

.مشکالت انجام گیرد

در آدم روهاي بزرگ اتاقک بازدید عمدتا به صورت چهار گوشه ساخته می شود وابعاد آن درامتداد

سانتی متر در نظرگرفته 180و ارتفاع آن از روي سکو حداقل ) طول (متر سانتی 120فاضالبرو حداقل

در ( در آدم روهاي کوچک عرض اتاقک . عرض آن بستگی به قطر لوله ورودي و خروجی دارد . می شود

به اندازه اي انتخاب می گردد که امکان ساخت یک سکو درهر طرف به ) مرود استوانه اي شکل قطر آن

همچنین در آدم روهاي بزرگ که معموالض به صورت چهار گوشه . نتی متر فراهم شود سا25اندازه

ساخته می شوند عرض اتاقک در حدي باید باشد که امکان ساخت حداقل یک سکو در یک طرف به

در آدم روهاي بسیار بزرگ بویژه در . سانتی متر به منظور ایستادن یک کارگر میسر باشد 50اندازه

ال فاضالب که نیاز به ورود تجهیزات بهره برداي به داخل آدم رو وجود دارد، ابعاد سکو در خطوط انتق

اتاقک بازدید باید متناسب با ابعاد تجهیزات بهره برداري و پیش بینی فضا براي ایستادن دو کارگر فراهم

.گردد

سانتی متر در نظر 120حداقل قطر آدم رو ) سطح مقطع دایره (درمورد آدم روهاي استوانه اي شکل

س.گرفته شود تا ورود و خروج کارگران به سهولت امکان پذیر باشد

سانتی 120که امکان ساخت آدم رو با قطر ) بافتهاي قدیمی شهر ها (در معابر کم عرض و پر پیچ و خم

. سانتی متر می توان انتخاب نمود 100متر وجود نداشته باشد حداقل قطر آدم رو را

)مبانی فنی طراحی ( چهارم فصل – پروژه آب و فاضالب &

85

:رودي ومیله

درمورد آدم روهاي . ور ازمیله ورودي فاصله بین دریچه آدم رو تا محل ورود به اتاقک بازدید است .منظ

کم عمق که روي فاضالبروهاي کوچک احداث می شوند میله ورودي و اتاقک بازدید درهم ادغام شده و

ابعاد اتاقک بازدید و میله بدین معنی که .کال ساختمان آدم رو به صورت متحد الشکل ساخته می شود

120وروودي یکسان درنظرگرفته می شود و همانطوري که دربخش قبل توضیح داده شدحداقل قطر آن

.سانتی متر خواهد بود

در مورد آدم روهاي بزرگ ، میله ورودي و اتاقک بازدید به صورت دوسازه با ابعاد متفاوت ساخته می

میله ورودي به صورت چهار گوش ساخته شود حداقل ابعاد ان درچنین مواردي در صورتی که . شوند

. سانتی متر مورد نیاز است 120 سانتی متر و در صورت دایره اي شکل بودن حداقل قطرآن 80 د ر 80

:پله

از نظر ایمنی و به منظور سهولت ورود و خروج کارگران به آدم رو و جلوگیري از وقوع حوادث نصب پله

ري است ، عرض پله باید به اندازه اي باشد که یک کارگر بتواند هر دوپاي خود را برروي در آدم روها ضرو

30فاصله عمودي بین پله ها در حد . آن قرار دهد و ازدیوار آدم رو نیز به اندازه کافی فاصله داشته باشد

وگیري از وقوع در مرحله طراحی ، ساخت و نصب پله ها و به منظور جل. سانتی متر مناسب است 40 تا

.حوادث براي کارگران به مقررات و ضوابط ایمنی ارائه شده از سوي اداره بهداشت صنعتی باید توجه نمود

عالوه بر این، انتخاب جنس مناسب پله ها بویژه از نظر مقاومت و استحکام در برابر گازهاي خورنده ،

بی هوازي احتمال تولید گازهاي خورنده از در فاضالبروها با توجه به وجود شرایط . داراي اهمیت است

جمله سولفید هیدروژن بسیار زیاد است لذا در صورتی که جنس پله ها از نوع مناسب انتخاب نشود ، با

توجه به وجود شرایط مرطوب سریعا دچار خوردگی شده و مقاومت و استحکام خود را از دست می دهد

با توجه به وجود . ي کننده بسیار حادثه آفرین خواهد بود که دراین صورت براي کارگران بهره بردار

شرایط خورنده در آدم روها استفاده از پله هاي از جنس فوالد معمولی مناسب نخواهد بود ، زیرا سریعا

)مبانی فنی طراحی ( چهارم فصل – پروژه آب و فاضالب &

86

درصورت استفاده از پله هاي از جنس فوالد معمولی حتما . دچار خوردگی شده و از بین خواهد رفت

. نسبت به خوردگی مقاوم نمود P.V.Cش محافظتی از جنس پلی اتیلن یا بایستی آنها با روک

درحال حاضر مناسب ترین پله ها جهت نصب در آدم روها پله هاي چدنی است که هم ازنظر فیزیکی

عالوه برموارد فوق الذکر از پله . داراي مقاومت باالیی بوده و هم نسبت به خوردگی بسیار مقاوم هسند

می و استیل و حتی پلی اتیلن نیز در آدم روها می توان استفاده نمود ولی هزینه خرید این هاي آلومینیو

الزم به ذکر است که در آدم . پله ها نسبت به سایر پله ها از جمله پدن و فوالدي بسیار گران تر است

ومی می توان به جاي پله ثابت ، از نردبان متحرك آلومینی) متر 5/3عمق کمتر از ( روهاي کم عمق

اخیرا در مواردي استفاده از این نردبان ها در آدم روهاي کم عمق رو به افزایش نهاده . استفاده نمود

متر استفاده از نردبان متحر ك با مشکالت بهره برداري همراه 5/3در آدم روهاي با عمق بیش از . است

.خواهد بود و کاربرد آن توصیه نمی شود

)مبانی فنی طراحی ( چهارم فصل – پروژه آب و فاضالب &

87

:آدم روها دریچه

وجود دریچه برروي آدم روها به منظور ورود و خروج کارگران و جابجایی وسایل بهره برداري براي رفع

به داخل فاضالبروها ضروري ) زباله ( انسداد و گرفتگی لوله ها و جلوگیري از ورود اشیا و اجسام زاید

د به مرور زمان در اثر تماس با زیرا در صورتی که جنس دریچه نسبت به خوردگی مقاوم نباش. است

به همین دلیل جنس قاب و دریچه آدم روها . گازهاي خورنده دچار خوردگی شده و فرسوده می شود

معموال از چدن انتخاب می گردد زیرا هم نسبت به خوردگی مقاوم بوده و هم تمحل بارهاي ترافیکی

درفاضالبروهاي شهري معموال از دریچه هاي دایره . ناشی از عبور و مرور وسایلی نقلیه سنگین را داراست

سانتی متر استفاده می گردد تا امکان ورود و خروج کارگران به داخل آدم رو 60اي شکل با حداقل قطر

در موارد خاص به ویژه در مواردي که نیاز به ورود تجهیزات بهره برداري به . به راحتی امکان پذیر باشد

سانتی متر نیز در نظر می 60قطر دریچه آدم رو ها را بیش از . اشته باشد داخل آدم رو ها وجود د

.گیرند

:درطراحی قاب و دریچه آدمروها باید به نکات زیرتوجه نمود

از نظر ایمنی بویژه از نظر لغزندگی و سرخوردن و عدم ایجاد مانع براي عبور و مرور وسایل نقلیه و -

عابرین

یا تعویض دریچه سهولت نصب و تعمیر و -

داشتن قطر مناسب براي سهولت دسترسی به فاضالبروها -

مقاومت کافی در برابر بارهاي ترافیکی وارده -

:دراین رابطه دریچه آدم روها از نظر مقاومت نسبت به بارهاي ترافیکی به سه دسته زیر تقسیم می شوند

روها و معابري که وسایل نقلیه سنگین امکان نوع سبک براي بار آزمایش یک تن که براي پیاده) الف

.تردد ندارد

تن که براي معابر با بارترافیکی نسبتا سبک 10نوع متوسط براي بار آزمایش ) ب

)مبانی فنی طراحی ( چهارم فصل – پروژه آب و فاضالب &

88

تن که براي جاده و خیابانهاي اصلی با ترافیک زیاد ومحور عبور وسایل 25نوع سنگین براي آزمایش ) ج

نقلیه سنگین

دریچه خوب جفت شدن قاب و-

بدون سرو صدا و تق تق کردن-

ازنظر هزینه -

روکش ( سهولت تنظیم مجدد درمواردي که سطح معابر و خیابان ها ازنظر تراز ارتفاعی تغییر می نماید -

)آسفالت مجدد یا زیر سازي مجدد معابردر بافت قدیمی شهر ها

شکل ظاهري مناسب داشته باشد -

زباله به داخل فاضالبروها جلوگیري از ورود سیالب و-

جلوگیري از سرقت-

وزن . با توجه به موارد فوق الذکر، درچه مناسب براي آدم روها در مورد هر پروژه اي انتخاب می گردد

. کیلو گرم است 70-45 کیلوگرم و وزن دریچه بین 230 -113قاب دریچه معوال بین

طوط اصلی انتقال فاضالب که ازاراضی کشاورزي و زمین در مناطقی که مسیر عبور فاضالبروها بویژه درخ

هاي بایر و غیر قابل تردد وسایل نقلیه انتخاب می گردد با درنظر گرفتن تمهیدات الزم براي حفاظت

.از جنس بتنی می توان انتخاب نمود ) قاب از نوع چدنی (دربرابر خوردگی ، دریچه را به تنهایی

)مبانی فنی طراحی ( چهارم فصل – پروژه آب و فاضالب &

89

: جنس آدم رو ها -4-8-3

انتخاب جنس ساختمانی آدم روها بستگی به موقعیت و محل احداث آنها دارد به عنوان مثال از نظر

درمعابر سواره رو که . مقاومت ، دیواره آدم روها در معابر سواره وپیاده رو با همدیگر متفاوت است

می گردد به همین دلیل وسایل نقلیه عبور و مرور می نماید بار و فشار بیشتري به دیواره آم رو ها وارد

از طرف دیگر درمعابر پیاده رو که . در چنین مواردي مقاومت دیواره آدم رو باید بیشتر در نظرگرفته شود

. امکان تردد وسایل نقلیه وجود نداري بار کمتري به دیواره آدم رو وارد شده و مقاومت کمتري الزم دارد

ده و اطراف دیواره آدم رو آب زیر زمینی قرار گرفته است ، درمناطقی که سطح آبهاي زیر زمینی باال بو

امکان ورود بیش از حد نشتاب به داخل فاضالبرو زیاد خواهد بود به همین دلیل در چنین مواردي دیواره

.آدم رو حتما باید نسبت به نفوذ نشتاب مقاوم باشد

ا و یا قطعات پیش ساخته بتنی انتخاب معموال از نظر ساختمانی جنس آدم روها از نوع بتن مسلح در ج

این آدم روها درصورت طراحی مناسب نسبت به بارهاي ترافیکی وارده بسیار مقاوم بوده و . می گردد

از آدم روهاي بتنی با قطعات پیش ساخته در مسیرهاي پر ترافیک که . پایداري زیادي دارا می باشند

داراي اهمیت است استفاده می گردد سرعت احداث آدم رو در کاهش ایجاد ترافیک

بافت (در مسیرهایی که امکان ساخت آدم رو هاي بتنی وجود ندارد بویژه معابر کم عرض و پرپیچ و خم

درصورت استفاده از . بجاي بتن ازآدم روهاي با دیواره آجري نیز می توان استفاده نمود ) قدیمی شهر ها

با افزایش عمق آدم روضخامت دیواره ( سانتی متر 22 باید آدم روهاي آجري ضخامت دیواره آن حداقل

باشد و سطوح خارجی دیواره آدم رو نیز با یک مصالح مناسب از جمله چندین الیه قیر ) افزایش می یابد

.و گونی با پوشش هاي ایزوگام نسبت به نفوذ آبهاي زیر زمینی آب بند گردد

طر شکستگی لوله ورودي و خروجی از آدم رو، بعد از به منظور جلوگیري از نشست زمین و کاهش خ

البته در مواردي نیز لوله ورودي . احداث اطراف دیواره آن را تافاصله مناسب با شفته آهک پر می نمایند

.و خروجی از آدم رو را حداقل تا فاصله یک متر درغالف بتنی قرار می دهند

)مبانی فنی طراحی ( چهارم فصل – پروژه آب و فاضالب &

90

روهاي یکپارچه از جنس پلی اتیلن و فایبر گالس نیز توسط عالوه بر آدم روهاي بتنی و آجري اخیرا آدم

سازندگان داخلی طراحی و ساخته شده است که در صورت مناسب بودن از نظر هزینه از آنها در آدم

طبیعتا در سالهاي آتی کاربرد آدم روهاي پلی . می توان استفاده نمود ) متر 4 تا 3( روهاي کم عمق

.روبه فزونی خواهدبود اتیلن و فایبر گالس

مزیت اصلی آدم روهاي پلی اتیلن و فایبرگالس این است که نسبت خورگی بسیارمقاوم بوده و دوام آنها

عالوه براین ، چنین آدم روهایی نسبت به نفوذ نشتاب و آبهاي زیر . در محیط هاي خورنده طوالنی است

.زمینی بطور کامل ایزوله و آب بندهستند

پلی ( نولوژي هاي جدید به بازار داخلی در سالهاي آتی امکان دارد هزینه تولید این آدم روها با ورود تک

.نسبت به سایر مصالح ازجمله بتنی قابل رقابت و اقتصادي تر باشد ) اتیلن و فایبر گالس

: تقسیم بندي آدم روها از نظر هیدرولیکی -4-8-4

فاضالب از نظر هیدرولیکی و موقعیت قرارگیري لوله هاي آدم روهاي مورد استفاده در شبکه جمع آوري

:ورودي و خروجی به دو نوع زیر دسته بندي می شوند

:آدم روهاي ساده ) الف

سانتی متر پایین تر 60آدم رو ساده به آدم رویی گفته می شود که از نظر ارتفاعی لوله خروجی حداکثر

سانتی متر 60حالت فالضالب از لوله ورودي به ارتفاع حداکثر در این . از لوله ورودي قرار گرفته باشد

.به داخل آدم رو ریزش آزاد می نماید

از نظر قطر نیز در کلیه آدم روها قطر لوله خروجی مساوي یا بزرگتر از لوله ورودي است و در هیچ حالت

مورد آدم روهایی که قطر در . قطر لوله خروجی کوچکتر از لوله ورودي نمی تواند در نظر گرفته شود

لوله ورودي و خروجی آنها یکسان است ، تراز ارتفاعی دو لوله ورودي و خروجی می تواند یکسان بوده و

سانتی متر پایین تر از لوله 5یا حداکثر به منظور برقراري جریان هیدرولیکی مناسب تر لوله خروجی

و بزرگتر از لوله ورودي باشد در این حالت لوله درصورتی که قطر لوله خروجی آدم ر. ورودي نصب گردد

.خروجی به اندازه اختالف قطر لوله ورودي و خروجی پایین تر از لوله ورودي قرار می گیرد

)مبانی فنی طراحی ( چهارم فصل – پروژه آب و فاضالب &

91

آدم روهاي ساده از نظر ساختمانی به زمین کمتري براي احداث نیاز دارند و هزینه ساخت آنها نیز از آدم

.روهاي ریزشی به مراتب کمتر است

.درشکل هاي زیر دو نمونه از آدم روهاي بتنی وآجري ساده نشان داده شده است

)مبانی فنی طراحی ( چهارم فصل – پروژه آب و فاضالب &

92

:آدم رو ریزشی ) ب

. سانتی متر پایین تر ازلوله ورودي قرار گیرد 60به آدم روهایی گفته می شود که لوله خروجی بیش از

.می گیرند چنین آدم روهایی دردو حالت درشبکه فاضالب مورد استفاده قرار

درنقاطی ازشبکه که دو یا چند فاضالبرو با کد ارتفاعی متفاوت در یک آدم رو به همدیگر ملحق ) الف

در اینصورت کد ارتفاع لوله خروجی از آدم رو باید به نحوي انتخاب گردد که فاضالب بین پایین . شوند

این ورودي هایی که نسبت به لوله بنابر. ترین لوله ورودي و لوله خروجی به صورت ثقلی جریان یابد

.خروجی درکد ارتفاعی باالتري قرار دارند اجبارا به صورت ریزشی در خواهند آمد

)مبانی فنی طراحی ( چهارم فصل – پروژه آب و فاضالب &

93

درمناطق پرشیب به منظور جلوگیري از افزایش سرعت فاضالب و جلوگیري از فرسایش وتخریب ) ب

.ستفاده می گردد دیواره و کف آدم رو که در این حالت امد رو ریزشی به عنوان شیب شکن ا

درآدم روهاي ریزشی از سقوط آزاد فاضالب در لوله ورودي بداخل آدم رو به دالیل زیرباید جلوگیري

:نمود

سانتی متر به مرور زمان سبب فرسایش و تخریب دیواره و 60 سقوط آزاد فاضالب از ارتفاع بیش از -1

کف آدم رو می گردد و عمر مفید سازه آن را کاهش می دهد

درصورت سقوط آزاد فاضالب از ارتفاع زیاد به داخل آدم رو به دلیل آشفتگی در جریان فاضالب -2

از فاضالب افزایش یافته و پدیده خوردگی را تشدید می SH2احتمال خروج گازهاي خورنده بویژه

. نماید

وم تداخل ایجاد نموده و ریزش فاضالب از ارتفاع زیاد در ورود کارگران به داخل آدم رو درمواقع لز-3

.باعث تماس کارگران با جریان فاضالب می گردد که از نظر بهداشتی مخاطره آمیز است

سه نصب( از نوع شکل اول میلی متر400آدم روهاي ریزشی از نظر ساختمانی در فاضالبروهاي تاقطر

سرسره ع شکل دوم که به صورت نو میلی متر از 500و در مورد اقطار بزرگتر از ) راهی با لوله سرریز

.اي طراحی می شوند استفاده می گردد

)مبانی فنی طراحی ( چهارم فصل – پروژه آب و فاضالب &

94

****

)طراحی هیدرولیکی فاضالبروها ( فصل پنجم– آب و فاضالب پروژه&

95

:جریان فاضالب در لوله ها -1- 5

نوع جریان فاضالب در یک لوله می تواند به دوحالت جریان ثقلی و یا جریان تحت فشار باشد ، درجریان

ولی در جریان تحت فشار تمام سطح یک . ثقلی ، سطح فاضالب یا سیال با اتمسفر در تماس است

اضالب دریک لوله با گذشت زمان درهرمقطع از درحالت کلی ، حرکت ف. مجراي بسته را در برمی گیرد

و انشعابات ورودي زیادباشد ، در این صورت اگر دریک فاضالبرو تعداد جریانات. آن تغییر می نماید

. به جریان ناپایدار تبدیل خواهد شد ذشت زمان تغییر کرده و جریانجریان در هرنقطه درفاضالبرو با گ

دراین حالت دریک . سرعت جریان به جریان ناپایدار تبدیل خواهد شددراین حالت دریک مقطع از مجرا

. مقطع از مجرا سرعت جریان در عرض متغیر بوده و بطور عمودي نیز از سطح تا کف آن تغییر می نماید

اگرچه تغییرات میزان جریان در اغلب فاضالبروهادریک دروه زمانی چند ساعته وجود دارد و جریان

ناپایدار است ولی اثرات دینامیکی این تغییرات بسیار کند بوده و قابل صرف نظر کردن عمدتا به صورت

.است

درطراحی هیدرولیکی فاضالبروها محاسبات مربوط به جریان فاضالب با در نظر گرفتن فرضیات زیر انجام

:می گیرد

تک بعدي بودن جریان -

جریان فاضالب دائمی است -

ت است جریان فاضالب یکنواخ-

. میزان دبی ورودي و خروجی کامال یکسان است -

غیرقابل تراکم بودن فاضالب و نادیده گرفتن وجود گازها درآن -

. توزیع سرعت دریک سطح مقطع مشخص از فاضالبرو ثابت و برابر سرعت متوسط جریان است -

)طراحی هیدرولیکی فاضالبروها ( فصل پنجم– آب و فاضالب پروژه&

96

حرکت فاضالبروها شرایط به طراحی هیدورلیکی فاضالبروها به نحوي انجام می گیرد که در طول مسیر

گونه اي باشد که جریان به صورت زیر بحرانی باقی بماند ، اما به هرحال موارد استثنایی نیز وجود دادر

.که ایجاد جریان فوق بحرانی الزم و اجتناب ناپذیر است

:فرمول مانینگ -2- 5

ذا معادالت هیدرولیکی مورد از آنجا که جریان فاضالبروها به صورت ثقلی و غیرتحت فشار است ، ل

در بین معادالت موجود . فاده در طراحی آنها از معادالت هیدرولیکی کانالهاي ورباز تبعیت می نمایداست

براي طراحی کانال هاي روباز بیشترین کاربرد را معادله مانینگ درطراحی فاضالبروها دارا می باشد، لذا

بیشتر برروي این معادله متمرکز می گردد، اجزا تشکیل به منظور جلوگیري از اطالعه کالم توضیحات

:دهنده فرمول مانینگ عبارت است از

21

321 SR

nVF ×=

:معادله پیوستگی نیز عبارت است از

FF VAQ ×=

21

32

SRnAQF ×=

:که در این فرمول ها

FV=حالت پر بر حسب متر برثانیه سرعت فاضالب درلوله در

S=شیب فاضالبرو برحسب متر درمتر

R=لوله بر حسب متر شعاع هیدرولیکی

FQ= دبی فاضالب درلوله درحالت پر بر حسب مترمکعب بر ثانیه

A=ر حسب متر مربع سطح مقطع فاضالبرو ب

n=نیز گفته می شودمانینگ که به آن ضریب زبري ضریب زبري.

)طراحی هیدرولیکی فاضالبروها ( فصل پنجم– آب و فاضالب پروژه&

97

عمدتا بستگی به جنس لوله دارد بطوري که هرچه جدار داخلی لوله صاف تر و صیقلی تر باشد nمقدار

ار باشد ، مقدار کوچکتراست و برعکس هرچه جدار داخلی لوله اززبري بیشتري برخوردnمقدار عددي

. بزرگ تر است nعددي

در مورد ضریب . درفرمول هیزن ویلیامز است C در فرمول مانینگ عکس مقدار ضریب زبري nمقدار

C هرچه جدار داخلی لوله صاف تر باشد مقدار عددي C در جدول زیر مقادیر ضریب . بزرگتراست n

. در طراحی فاضالبروها ذکر شده است

براي لوله هاي مختلف) n( مقدار ضریب مانینگ 1-5 جدول

:شعاع هیدرولیکی

که فرمول ماحسبه آن عبارت ) P(به محیط خیس شده ) A(عبارت است از نسبت سطح مقطع لوله

:است از

با توجه به اینکه سطح مقطع فاضالبروها درشبکه هاي جمع آوري مجزا ترجیحا به صورت دایره اي

Rشکل انتخاب می شود، لذا در مورد فاضالبرو با سطح مقطع دایره اي شکل در حالت جریا ن پر مقدار

:برابراست با

nمقدار جنس لوله ردیف

015/0 تا 013/0 بتنی 1 012/0 تا P.V.C 011/0پلی اتیلن و 2 012/0 تا 011/0 سفالی 3 011/0 تا 01/0 فایبر گالس 4

A سطح مقطع لوله = = R P محیط خیس شده

)طراحی هیدرولیکی فاضالبروها ( فصل پنجم– آب و فاضالب پروژه&

98

44

2

DD

D

R ==π

π

4پس شعاع هیدرولیکی براي لوله دایره اي شکل در حالت جریان پر برابر است با قطر لوله تقسیم بر عدد

سرعت و دبی 013/0 در هزار و ضریب زبري 7 میلی متر و شیب 300دریک فاضالبرو با قطر : 1مثال

.د متر مکعب در ثانیه را محاسبه نماییدرحالت پر را به ترتیب برحسب متربرثانیه

: حل

) :VF(سرعت درحالت پر)الف

( ) sec13.1007.043.0

013.01

213

2

mVF =×

=

) :QF(دبی در حالت پر ) ب

( )sec8.79sec0798.013.1

43.0 3

2litmQF ===

π

در دو فاضالبرو با جنس متفاوت و شرایط هیدرولیکی مشابه از نظر قطر و شیب ، جریان هیدرولیکی

ي است که ضریب زبري آن بزرگتر آن کوچکتر است ، بیشتر از لوله ا) n(درلوله اي که ضریب زبري

.تفاوت جریان هیدرولیکی در دوفاضالبرو با جنس متفاوت درمثال زیر توضیح داده شده است . است

چند درصد بیشتر ) n =011/0( سرعت ودبی فاضالب در یک فاضالبرو از جنس پلی اتیلن با : 2مثال

قطر . (یط هیدرولیکی مشابه در نظر گرفته شود شرا. است ) n =013/0( ازیک فاضالبرو ازجنس بتنی با

) در هزار 10 میلی متر و شیب برابر 250برابر

: حل

:سرعت در حالت پردرلوله بتنی ) الف

( ) sec2.101.0425.0

013.01

213

2

mVF =×

=

:سرعت ودبی در حالت پر درلوله پلی اتیلن ) ب

)طراحی هیدرولیکی فاضالبروها ( فصل پنجم– آب و فاضالب پروژه&

99

( ) sec418.101.0425.0

011.01

213

2

mVF =×

=

%1818.10589.00696.0

→==ت سرعت در لوله پلی اتیلن به لوله بتنی نسب

بنابراین هم سرعت و هم ظرفیت هیدرولیکی درلوله پلی اتیلن در شرایط هیدرولیکی یکسان به میزان

لذا استفاده از لوله هاي باضریب زبري کوچکتر در شبکه هاي . درصد بیشتر از لوله بتنی است 18

.یدرولیکی شبکه نیز کمک خواهد کرد افزاي ظرفیت هفاضالب عالوه بر افزایش سرعت خودشویی به

:محاسبه پارامتر هاي هیدرولیکی در حالت غیرپر -3- 5

نیز توضیح داده شده است ، بدلیل افزایش ضریب ) 5-4بخش ( همان طوري که در فصل چهارم

ري فاضالب اطمینان در طراحی و با توجه به این که حداکثر سرعت و دبی فاضالب درشبکه هاي جمع آو

=100%(ثقلی در حالت پر Dd( اتفاق نمی افتد ، لذا طراحی براساس نسبت

Dd درصد 100 کمتر از

در فاضالبروي با سطح مقطع دایره اي شکل نسبت پارامترهاي هیدرولیکی درحالت پر . انجام می گیرد

:به غیر پر عبارت است از

Dd

. نسبت ارتفاع فاضالب به قطر لوله که به این نسبت ، درصد پرشدگی نیز گفته می شود=

FQq

نسبت دبی واقعی فاضالب به دبی در حالت پر=

FVV

نسبت سرعت واقعی فاضالب به سرعت در حالت پر=

Rr

هیدرولیکی درحالت غیر پر به حالت پر نسبت شعاع =

Aa

نسبت سطح مقطع فاضالب در حالت غیر پر به حالت پر =

:براي محاسبه پارامتر هاي فوق دو روش وجود دارد

استفاده از نمودار یا گراف -1

استفاده از جدول هیدرولیکی -2

)طراحی هیدرولیکی فاضالبروها ( فصل پنجم– آب و فاضالب پروژه&

100

غیر پر در فاضالبروهاي با سطح مقطع دایره اي شکلنمودار محاسبه نسبت هاي هیدرولیکی در حالت

دو منحنی موجود در این نمودار که در طراحی شبکه جمع آوري فاضالب قابل استفاده است، عبارت

:که نحوه استفاده از این منحنی ها به شرح زیر است ) V(و منحنی سرعت ) Q(است از منحنی دبی

در ابتدا نسبت -1FQ

q و قطر وشیب فاضالبرو ) جمعیت و سرانه تولید فاضالب( را ازروي مبانی طراحی

.محاسبه می گردد) که درابتدا به صورت فرضی در نظر گرفته می شود(

بروري محور افقی محل نسبت -2FQ

q محاسبه شده در مرحله قبل مشخص می گردد .

قطه مشخص شده مربوط به برروي محور افقی ازن-3FQ

q خطی به صورت عمودي به سمت منحنی Q

یک خط عمود بر محورQاز محل تقاطع با منحنی . را قطع نمایدDdرسم نموده تا محور

Dd را قطع نماید

بتعدد متناظر با محل تقاطع با محور عمودي همان نسDd یا درصد پرشدگی است.

)طراحی هیدرولیکی فاضالبروها ( فصل پنجم– آب و فاضالب پروژه&

101

دراین مرحله براي محاسبه نسبت -4FV

V از همان محل تقاطع منحنی Q خطی به سمت محور V

مجددا به سمت Vترسیم نموده تا منحنی سرعت را قطع نماید و از محل تقاطع این خط با منحنی

عدد متناظر با محل تقاطع یا محور افقی همان . فقی نمودار قطع گردد پایین حرکت نموده تامحور ا

نسبت FV

V درمثال زیر نحوه استفاده از نمودار براي محاسبه نسبتهاي هیدرولیکی ارائه شده . است

.است

نفر و 12000 در هزار با جمعیت تحت پوشش 4 میلی متر و شیب 400در فاضالبرویی به قطر : مثال

لیتردرروز، با توجه به اطالعات فوق درصد پرشدگی و سرعت واقعی فاضالب 220سرانه تولید فاضالب

)V ( محاسبه نمایید گراف رارا در دبی متوسط و دبی حداکثر از.

slitqave 5.30

8640020012000

=×

=

( ) sec04.1004.044.0

013.01

213

2

mVF =×

=

( )sec7.130sec1307.004.1

44.0 3

2litmQF ===

π

23.07.1305.30

==F

ave

Qq

ز روي گراف براي نسبت اF

ave

Qq نسبت

FVV1و8/0 برابر

Ddبدست می آید 33/0برابر .

sبنابراین ، سرعت واقعی فاضالب در دبی متوسط mV

V83.08.0

04.1 11 =→= می باشد .

3333.0%درصد پرشدگی دردبی متوسط →=Dd می باشد.

:)maxq(محسبات مربوط به دبی حداکثر ) ب

3.312

5167.0max ==K

slitq 8.100

864003.322012000

max =××

=

)طراحی هیدرولیکی فاضالبروها ( فصل پنجم– آب و فاضالب پروژه&

102

77.07.1308.100max ==

FQq

77.0maxاز روي گراف براي نسبت =FQ

q نسبت FV

V2 و8/1برابرDdبنابراین .بدست می آید 67/0برابر:

sسرعت واقعی فاضالب در دبی حداکثر mVV 12.108.1

04.1 22 =→=می باشد .

6767.0% درصد 67درصد پرشدگی دردبی حداکثر برابر →=Dd می باشد .

محاسبه نسبتهاي هیدرولیکی در شکل زیر نحوه ي FV

V و Dd در مورد مثال فوق الذکر نشان داده شده

.است

)طراحی هیدرولیکی فاضالبروها ( فصل پنجم– آب و فاضالب پروژه&

103

الزم به ذکر است که استفاده از گراف براي محاسبه نسبتهاي هیدرولیکی FQ

q ، FV

V و Dd بویژه براي

می باشد ، لذا پیشنهاد می شود به جاي درصد معموال با خطاي قرائت همراه20درصد پرشدگی کمتر از

اي تهیه جدول و التبه مبن. نسبتهاي هیدرولیکی فوق محاسبه گردد 2-5جدول آن ترجیحا ازروي

گراف، همان فرمول مانینگ است و در این مورد هیچ تفاوتی با همدیگر ندارند ولی از نظر سهولت

.استفاده معموال کاربرد جدول راحت تر است

نسبتهاي هیدرولیکی براي فاضالبروهاي با سطح مقطع دایره اي شکل و براي درصد هاي 3-5رجدول د

:نحوه استفاده از جدول به شرح زیراست . پرشدگی مختلف ذکر شده است

محاسبه نسبت ) الف FQ

q به روش زیر :

ات مربوط به جمعیت تحت پوشش هر فاضالبرو و از روي اطالع) دبی فاضالب بطور واقعی ( q مقدار -1

تولید فاضالب خانگی و عمومی به انضمام میزان نشتاب و آب باران غیر مجاز ورودي به شبکه سرانه

.محاسبه می گردد

از طریق فرمول مانینگ با مشخص بودن قطر و شیب لوله صورت می گیردFQ محاسبه -2

ن نسبت با مشخص شد )بFQ

q و با مراجعه به جدول نسبت FV

V و Dd در ستون متناظر با آن بدست

درصورتی که نسبت . می آید FQ

q محاسبه شده ،دقیقا در جدول وجود نداشته باشد،در این حالت از

درصورتی که نسبت .(ا انترپوالسیون نسبت متناظر با آن محاسبه می گرددطریق میان یابی یFQ

q

محاسبه شده به اعداد موجود در ستون جدول به عدد باال یا پایین فاصله نردیکی داشته باشد، در این

حالت بدون میان یابی نسبت FV

V و Ddز طریق نزدیکترین عدد به نسبت ا

FQq محاسبه شده انتخاب می

.گردد

)طراحی هیدرولیکی فاضالبروها ( فصل پنجم– آب و فاضالب پروژه&

104

روابط هیدرولیکی جریان فاضالب در لوله هاي با مقطع دایره اي شکل-2-5جدول

)طراحی هیدرولیکی فاضالبروها ( فصل پنجم– آب و فاضالب پروژه&

105

)طراحی هیدرولیکی فاضالبروها ( فصل پنجم– آب و فاضالب پروژه&

106

)طراحی هیدرولیکی فاضالبروها ( فصل پنجم– آب و فاضالب پروژه&

107

:جدول محاسبات هیدرولیکی فاضالبروها -4- 5

اسبات هیدرولیکی فاضالبروها ، الزم است که مراحل طراحی شبکه قبل از توضیحات مربوط به جدول مح

: به شرح زیر بیان گردد Wجمع آوري فاضالب مختصرا

:قدم اول

اولین قدم در طراحی فاضالبرو ها ، تهیه نقشه ها و اطالعات مربوط به وضعیت توپوگرافی و آب و هواي

میزان مصرف آب در ت در سال ابتدا و مقصد ، منطقه ، جمعیت گذشته ، حال و آینده ، تراکم جمعی

حال و آینده ، ضریب تعدیل آب و فاضالب ، سرانه تولید فاضالب و نوسانات تولید آن ، میزان نشتاب و

.میزان آب باران غیر مجاز ورودي به شبکه است

:قدم دوم

حداکثر سرعت فاضالب ، در این مرحله مبانی فنی طراحی از قبیل حداقل قطرفاضالبروها ، حداقل و

، جنس لوله حداقل و حداکثر عمق لوله گذاري ، حداقل شیب فاضالبروها ، فاصله بین آدم روها ونوع آن

.ها و ضریب مانینگ ، ضریب بهره برداري از شبکه و درصد پرشدگی لوله ها مشخص می گردد

: قدم سوم

آوري شامل تعیین مسیر و جهت جریان بعد از مشخص شدن مبانی فنی طراحی ، کروکی شبکه جمع

فاضالب ، شماره گذاري آدم رو ها و تعیین مساحت وجمعیت تحت پوشش هر فاضالب رو درسال ابتدا و

مقصد دوره طرح ، محاسبه دبی حداقل ، متوسط و حداکثر فافضالب در سال ابتدا و مقصد دوره طرح

.انجام می گیرد

:قدم چهارم

ه به اطالعات مربوط به مرحله سوم و از طریق فرمول مانینگ و با تعیین قطر و در مرحله چهارم با توج

شیب هر فاضالبرووسرعت و ظرفیت هیدرولیکی لوله در حالت پر محاسبه گردیده و بعداز آن سرعت

)طراحی هیدرولیکی فاضالبروها ( فصل پنجم– آب و فاضالب پروژه&

108

خودشویی براي سال ابتداي دوره طرح و درصد پرشدگی وحداکثر سرعت براي سال مقصد دوره طرح

.کنترل می گردد

:قدم پنجم

تهیه نقشه هاي اجرایی شامل ترسیم پالن و پروفیل فاضالبروها بر روي نقشه هاي پایه با مقیاس مناسب

پالن شبکه با مقیاس ( 2000

1 - 1000

و پروفیل لوله گذاري با مقیاس 1100

عمودي و 11000

1

. است)افقی

. خالصه می گردد 3-5جدول محاسبات هیدرولیکی فاضالبروه از مرحله اول تا آخرین مرحله در جدول

:نحوه تکمیل اطالعات مربوط به هر ستون به شرح زیراست . ستون است 47این جدول شامل

:1ستون

ضالب و موقعیت آدم بعد از ترسیم کروکی شبکه جمع آوري فاضالب و مشخص شدن مسیر جریان فا

که بایستی به هر کدام از .روها ، به فاصله بین دو آدم روي متوالی یک خط فاضالبرو گفته می شود

اگرچه شماره گذاري خطوط فاضالبرو داراي معیار خاصی نمی باشدولی پیشنهاد . آنها شماره داده شود

در . می شود که شماره گذاري از باال دست شبکه جمع آوري شروع و به سمت پایین دست ادامه یابد

.روها یک شماره کمتر خواهد بودصحیح تعداد خطوط فاضالب از تعداد آدم صورت شماره گذاري

:3و 2ستون

در طراحی شبکه .هر خط فاضالبرو محدود به یک آدم روي باال دست ویک آدم روي پایان دست است

شماره گذاري آدم روها نیز همانند خطوط فاضالبرو از .به هر آدم رو یک شماره اختصاص داده می شود

.ري صورت می گیردباالدست به سمت پایین دست شبکه جمع آو

:4ستون

طول هر خط فاضالبرو با توجه به مقیاس نقشه محاسبه شده و در این ستون برحسب واحد متر بیان می

.گردد

)طراحی هیدرولیکی فاضالبروها ( فصل پنجم– آب و فاضالب پروژه&

109

:5ستون

دیگر محاسبه محدوده تحت پوشش هر فاضالبروه از طریق مثلث بندي یا هر نوع شکل بندي هندسی

منظور از مساحت جز همان مساحت تحت پوشش هر . هکتاربیان می گردد شده ودر این ستون برحسب

.فاضالبرو بدون احتساب مساحت تحت پوشش باالدست آن است

:6ستون

مساحت کل عبارت است مجموع مساحت جز هر فاضالبروه به عالوه مساحت باال دست آن که منظور از

یعنی در باال ( هستند در مورد فاضالبروها یی که به صورت سرشاخه.به صورت تجمعی محاسبه می گردد

.مساحت کل همان مساحت جزاست )دست آن فاضالبروي دیگري وجود ندارد

:8و7ستون

مقصد دوره طرح است که روش تراکم جمعیت در سال 8 تراکم جمعیت در سال ابتدا و ستون 7ستون

بیان می هکتاربر حسب تعداد نفرات در تراکم جمعیت . محاسبه آن در فصل دوم توضیح داده شده است

مگر آنکه در مواردي نیاز به محاسبه تراکم . گردد و منظور از تراکم نیز تراکم ناخالص جمعیت است

.جمعیت خالص باشد

:9ستون

: جمعیت کل تحت پوشش فاضالبرو در سال مبدا دوره طرح که برابر است با

9ستون = 6ستون * 7ستون

جمعیت در سال مبدا در سال مبدا تراکم جمعیت =

مساحت شهر درسال مبدا

جمعیت در سال مبدا تراکم جمعیت در سال مبدا =

مساحت شهر درسال مبدا

در سال مقصدجمعیت تراکم جمعیت در سال مقصد =

شهر درسال مقصدمساحت

)طراحی هیدرولیکی فاضالبروها ( فصل پنجم– آب و فاضالب پروژه&

110

:10ستون

: پوشش فاضالبرو در سال مقصد دوره طرح که برابر است با جمعیت کل تحت

10ستون = 6ستون * 8ستون

:11ستون

سرانه تولید فاضالب خانگی ، عمومی و تجاري در سال ابتداي دوره طرح برحسب لیتر در روز براي هر

)Lpcd(نفر

00 nrWWWn +=

nW= سال سرانه مصرف آب درn ام

0W=سرانه مصرف آب در سال مبدا

n=تعداد سالهاي مورد نظر

r= نرخ رشد ساالنه سرانه مصرف آب

:12ستون

رنفر سرانه تولید فاضالب خانگی ، عمومی و تجاري در سال مقصد دوره طرح برحسب لیتر در روز به ازاه

)LPCD(

)× ضریب تبدیل آب به فاضالب )00 nrWWWn +=

:13ستون

:ن نشتاب ورودي به شبکه برحسب لیتر در ثانیه که از دو روش زیر قابل محاسبه است کل میزا

dha اگر میزان نشتاب ورودي به شبکه بر حسب واحد) الف m

. ستون بیان شده باشد ، در این صورت3

: برابر است با 13

)طراحی هیدرولیکی فاضالبروها ( فصل پنجم– آب و فاضالب پروژه&

111

اگر ) ب

dkmمیزان نشتاب ورودي به شبکه برحسب واحد m

. برابر 13 بیان شده باشد ، در اینصورت ستون 3

:است با

:14ستون

ك میزان آب باران غیرمجاز ورودي به شبکه برحسب لیتر برثانیه که از دو روش زیر محاسبه می گردد

haاگر میزان آب باران غیر مجاز ورودي به شبکه برحسب واحد) الف lit

.sec بیان شده باشد، در

: برابر است با 14اینصورت ستون

halit

.sec ب باران غیر مجاز برحسب × 6 ستون 14ستون = مقدار آ

ی در سال پایان دوره طرح در نظر گرفته اگر به صورت درصدي از متوسط فاضالب خانگی وعموم) ب

: برابر است با 14دراین صورت ستون . درصد است 50 تا 40شود که معوال مقدار آن بین

14ستون = 19ستون × درصد 50 تا 40ضریب

3mlit 1000 × 6ستون × dha

m.

میزان نشتاب ورودي 3 13ستون =

86400

3mlit 1000 × 4ستون × dha

m.

میزان نشتاب ورودي 3 13ستون =

daysec86400× km

m 1000

)طراحی هیدرولیکی فاضالبروها ( فصل پنجم– آب و فاضالب پروژه&

112

:15ستون

نوع حداکثر میزان فاضالب صنعتی ورودي به شبکه در نقطه مورد نظر برحسب لیتردرثانیه و اگر این

.فاضالب وجود نداشته باشد ، در این صورت مقدار آن صفر خواهد بود

بزرگ است ودرمورد صنایع کوچک و این ستون مربوط به فاضالب تولیدي در کارخانه هاي صنعتی

متوسط یکی از روشها ، محاسبه آن به صورت یکنواخت و معادل بر روي سرانه فاضالب خانگی ، عمومی

.ه نمی شود ستون جداگانه اي در نظر گرفتراي آن و تجاري است و ب

:16ستون

ضریب بهره برداري از شبکه در سال ابتدا دوره طرح

اگر ضریب بهره برداي درمتن مطالعات تعریف نشده باشد ، مقدارآن را صد در صد با یک در نظر می

.گیرند

. نظر گرفته ایم درصد در100ضریب بهره برداري از شبکه در سال ابتداي طرح را

:17ستون

اگر این ضریب در متن مطالعات تعریف نشده . ضریب بهره برداري ازشبکه در سال مقصد دوره طرح

.باشد ، مقدار آن را صد درصد یا یک در نظر می گیرند

. درصد در نظر گرفته ایم 100ضریب بهره برداري از شبکه در سال مقصد دوره طرح را

:18ستون

:دبی فاضالب خانگی و نشتاب برحسب لیتردر ثانیه درسال ابتداي دوره طرح متوسط

9ستون × 11ستون × 16 ستون 18ستون = + 13ستون

86400

)طراحی هیدرولیکی فاضالبروها ( فصل پنجم– آب و فاضالب پروژه&

113

ستون

19:

متوسط

:دبی فاضالب خانگی و نشتاب برحسب لیتر در ثانیه در سال مقصد دوره طرح

:20ستون

در فرمول زیرقرار 9در سال مبدا دوره طرح که براي محاسبه آن جمعیت ستون ) Kmax(ضریب پیک

. داده می شود

167.0max5

PK =

P : جمعیت در سال مبدا

:21ستون

در فرمول زیرقرار 9در سال مبدا دوره طرح که براي محاسبه آن جمعیت ستون ) Kmax(ضریب پیک

. داده می شود

167.0max5

PK =

P : جمعیت در سال مقصد

:22ستون

10ستون × 12ستون × 17 ستون 19ستون = + 13ستون

86400

)طراحی هیدرولیکی فاضالبروها ( فصل پنجم– آب و فاضالب پروژه&

114

وره طرح بر حسب لیتر در ثانیه که به صورت زیر محاسبه می شود حداکثر دبی فاضالب در سال مبدا د

: نشان می دهند q1وآن را با

ستون

23:

حداکثر دبی فاضالب در سال مقصد دوره طرح برحسب لیتر در ثانیه که از طریق زیر محاسبه می گردد

: نشان می دهند q2و آن را با

ستون

کدارتفا:24

اگر کد ارتفاعی آدم . باالدست که از روي نقشه هاي توپوگرافی قرائت می گردد عی زمین در منهول

رودر آن نقطه بر روي نقشه وجود نداشته باشد ، در این صورت براي هر نقطه مورد نظر از طریق میانیابی

.بین نقطه باالدست و پایین دست محاسبه می گردد

9ستون × 11ستون × 16ستون × 20ستون

22 ستون = + 13ستون 86400

10ستون × 12ستون × 17ستون × 21 ستون 23ستون = + 13ستون + 14ستون

86400

کد ارتفاعی منهول باال دست -کد ارتفاعی منهول پایین دست 100 × = S

طول فاضالب رو

)طراحی هیدرولیکی فاضالبروها ( فصل پنجم– آب و فاضالب پروژه&

115

:25ستون

. که مربوط به منهول پایین دست است با این تفاوت24همانند ستون

:26ستون

:که از طریق زیر محاسبه می گردد ) 00/0( شیب طبیعی زمین برحسب در هر هزار

:شیب طبیعی زمین به سه صورت زیر می تواند باشد

شیب طبیعی مثبت که در این حالت کد ارتفاعی منهول باالدست بزرگتر از منهول پایین دست ) الف

.ت اس

بدون شیب طبیعی که در این حالت کد ارتفاعی منهول باال دست برابر کد ارتفاعی منهول پایین ) ب

.دست است

شیب طبیعی منفی که در این حالت کد ارتفاعی منهول باال دست کوچکتر از کد ارتفاعی منهول ) ج

)در این صورت با عالعمت منفی مشخص می گردد( پایین دست است

:27ستون

میلی متر در نظر گرفته می شود،قطر 250 یا 200ر فاضالبرو برحسب میلی متر که حداقل آن قط

.فاضالبروه با توجه به حداکثر دبی فاضالب درسال مقصد دوره طرح توسط طراح پروژه تعیین می گردد

:28ستون

شیب

فاضالبرو

برحسب

24ستون - 25 ستون 26ستون =

4 ستون

)طراحی هیدرولیکی فاضالبروها ( فصل پنجم– آب و فاضالب پروژه&

116

یکی فاضالبرو جوابگوي دبی فاضالب در و به نحوي تعیین می گردد که ظرفیت هیدرول) 00/0(در هزار

سال

مقصد

دوره

( طرح

ستون ( بوده و همچنین سرعت خودشویی نیز براساس دبی حداکثر درسال مبدا دوره طرح ) 23ستون

ستون (شیب فاضالبروه می تواند کمتر ، مساوي یا بیشتر از شیب طبیعی زمین . تامین می گردد ) 22

.در نظر گرفته شود ) 26

:29 ستون

27 برحسب متر در ثانیه که از طریق فرمول مانینگ با ستون Vfسرعت فاضالب در لوله در حالت پر

. محاسبه می گردد 28و

:30ستون

ff بر حسب متر مکعب درثانیه که ازطریق فرمول Qfظرفیت فاضالبرو در حالت پر VAQ محاسبه =.

. می گردد

:31ستون

نسبت FQ

q1 که از طریق زیر محاسبه می گردد :

:32ستون

22 ستون 31ستون =

30 ستون

)طراحی هیدرولیکی فاضالبروها ( فصل پنجم– آب و فاضالب پروژه&

117

1 نسبت

f

VV

که با توجه به نسبت FQ

q1 یا گراف تعیین می گردد 2-5 که از روي جدول 31 در ستون .

:33ستون

V132 و ستون 29 از روي اطالعات ستون برابر است با سرعت خودشویی در سال مبدا دوره طرح که

متر در ثانیه پیشنهاد شده است ، مگر در مواردي که 6/0 حداقل برابر V1مقدار . محاسبه می گردد

شیب زمین آن قدر کم باشد که تامین این سرعت باعث افزایش بیش از حد عمق فاضالبروها گردد که

یز پذیرفته میشود با این شرط که شستشوي مصنوعی متر در ثانیه ن6/0در چنین حالتی سرعت کمتر از

.به صورت دوره اي توسط سازمان بهره برداري کننده انجام می گیرد

:34ستون

درصد پرشدگی لوله در سال ابتداي دوره طرح که با توجه به نسبت FQ

q1 ) از روي جدول ) 31ستون

. محاسبه می گردد 1-5 یا نمودار 5-2

:35ستون

2نسبت

F

qQ

که از طریق فرمول زیر محاسبه می گردد

)طراحی هیدرولیکی فاضالبروها ( فصل پنجم– آب و فاضالب پروژه&

118

ستون

36:

2نسبت

f

VV

2 که با توجه به نسبت

F

qQ

. محاسبه می گردد1-5 یا نمودار 2-5 ازروي جدول 35 در ستون

:37ستون

V2 است با حداکثر سرعت فاضالب در سال مقصد دوره طرح برحسب متر بر ثانیه که مقدار آن برابر

5 تا 5/4 متر در ثانیه و براي لوله هاي پلی اتیلن و سفالی و فایبرگالس 5/3براي لوله هاي بتنی حداکثر

.متر درثانیه

:38ستون

2وي نسبتحداکثر درصد پرشدگی فاضالبرو در سال مقصد دوره طرح که از ر

F

qQ

و جدول 35 در ستون

2dحداکثر مجاز . محاسبه می گردد 5-2D

. درفصل چهارم موجود است

: 39ستون

H1 برابر است با افت هیدرولیکی در مسیر برحسب متر که از طریق زیر محاسبه می گردد :

23 ستون 35ستون =

30 ستون

)طراحی هیدرولیکی فاضالبروها ( فصل پنجم– آب و فاضالب پروژه&

119

:40ستون

خط پروژه ( لوله عی کف کد ارتفا

که نحوه محاسبه درمنهول باالدست )

:آن برابراست با

فاضالبروهایی که شروع شبکه بوده و قبل از آنها فاضالبروي ( درمورد فاضالبروهاي سرشاخه ) الف

:برابر است با ) دیگري وجود ندارد

40ستون = 24 ستون -حداقل عمق مجاز

متر و در مورد سایر شهرها 75/2که زیر زمین مسکونی دارند ، حدود حداقل عمق مجاز در شهرهایی

. متر در نظر گرفته می شود 2 تا 8/1حدود

در مورد سایر فاضالبروها که سرشاخه نیستندبرابر است با کد خط پروژه منهول پایین دست خط ) ب

فاضالبرو قبل از آن

:41ستون

.هول پایین دست که از طریق زیرمحاسبه می گردد در من) خط پروژه ( کد ارتفاعی کف لوله

41ستون = کد ارتفاعی کف لوله در منهول باالدست – 39ستون )افت هیدرولیکی مسیر(

:42ستون

:عمق لوله گذاري در منهول باال دست برحسب متر

42ستون = 24 ستون - 40ستون

28 ستون 39ستون = ×4ستون

1000

)طراحی هیدرولیکی فاضالبروها ( فصل پنجم– آب و فاضالب پروژه&

120

:43ستون

تر عمق لوله گذاري در منهول پایین دست برحسب م

43ستون = 25 ستون – 41ستون

:45 و 44ستون

متر در ثانیه کمتر باشد ، در این صورت نیاز به شستشوي 6/0 از 23اگر سرعت خودشویی در ستون

. متر درثانیه باشد ، نیاز به شستشوي مصنوعی ندارد 6/0مصنوعی دارد و اگر بیش از

:47 و 46ستون

)عت فصل چهارم توضیح داده شده استسر( ساده یا ریزشی بودن است ، نشان دهنده نوع آدم رو از نظر

دراین متر بالوله ورودي به آدم اختالف داشته باشد 6/0اگر کد ارتفاعی لوله خروجی از آدم رو کمتر

صورت آدم رو از نوع ساده و اگر این اختالف داشته باشد در این صورت آدم رو از نوع ساده و اگراین

.خواهد بود ) دراپ دار( متر باشد ، در این صورت آدم رو از نظر نوع ریزشی 6/0ش از اختالف بی

****

)نمونه طراحی (ششم فصل – آب و فاضالب پروژه&

120

. با مفروضات یکسان انجام گردیده است دو نمونه پروژهدراین مرحله پروژه با توجه به مفروضات زیر . در ضمن اضافه می گردد که نقشه هاي مربوط به هریک از پروژه هاي زیر در پیوست آمده است

:طرح مسئله

.طراحی نموده) ز نوع مجزاا(با توجه به اطالعات زیر براي براي این منطقه شبکه جمع آوري فاضالب

) سال30دوره طرح ( در نظر گرفته شده 1412 و 1382سال مبدأ و مقصد دوره طرح به ترتیب سال -1 نفر در هکتار180تراکم جمعیت در سال ابتدا دوره طرح -2 %7/1برابر ) مهاجرت+ رشد طبیعی(رشد ساالنه جمعیت -3 لیتر در روز200اي دوره طرح سرانه مصرف آب خانگی، عمومی، تجاري در سال ابتد -4 %55/0د ساالنه مصرف آب شر -5 %80ضریب تبدیل آب به فاضالب -6 متر مکعب در هکتار در روز60میزان نشتاب ورودي به شبکه برابر -7 لیتر در ثانیه در هکتار 12/0میزان آب باران غیر مجاز ورودي به شبکه برابر -8 میلی متر200حداقل قطر شبکه جمع آوري -9

متر می باشد2داقل عمق لوله گذاري ح-10 می باشد % 100ضریب بهره برداري از شبکه در سال ابتدا و مقصد طرح برابر -11 013/0 جنس لوله بتنی با ضریب مانینگ برابر -12

)نمونه طراحی (ششم فصل – آب و فاضالب پروژه&

121

)1پروژه شماره ( محاسبات هیدرولیکی مثال طراحی )ha(محاسبات تحت پوشش هر فاضالبرو شماره آدم رو

شماره فاضالبرو پایین دست باال دست

)m(البرو طول فاض کل جزء

1 1 2 44 1.2 1.2 2 2 3 44 1.5 2.7 3 3 4 42 1.8 4.5 4 4 5 42 2 6.5 5 5 6 42 2.2 8.7 6 6 7 39 1 9.7 7 7 8 39 1.1 10.8 8 8 9 42 1.7 12.5 9 9 10 41 2 14.5

10 10 11 42 3.5 18 11 11 12 43 4.5 22.5 12 12 13 40 4.5 27 13 13 14 42 4.1 31.1 14 14 17 41 1.2 32.3 15 15 16 43 1 1 16 16 17 44 1 2 17 17 18 44 1.3 36.6 18 18 19 45 2.1 38.7 19 19 20 45 2.3 41 20 20 21 45 1.3 42.3 21 22 23 50 5 5 22 23 24 50 5.7 10.7 23 24 25 44 3 13.7 24 25 26 44 4.8 18.5 25 26 30 45 3.8 22.3 26 27 28 42 6.6 6.6 27 28 29 42 4.2 10.8 28 29 30 39 2.4 13.2 29 30 31 60 4.2 39.7 30 31 35 63 4 43.7 31 32 33 50 10.2 10.2 32 33 34 45 4.5 14.7 33 34 35 43 2.4 17.1 34 35 36 63 4.9 65.7 35 36 37 67 5.5 71.2 36 37 38 67 5.3 76.5 37 38 21 63 4.1 80.6 38 21 39 42 1.4 124.3 39 39 40 45 2 126.3 40 40 41 50 2.2 128.5 41 41 42 50 2.3 130.7 42 42 43 50 1.8 132.5 43 44 45 50 6.6 6.6 44 45 46 50 5.2 11.8 45 46 47 50 5.1 16.9 46 47 48 55 4 20.9 47 48 49 54 2 22.9 48 49 50 55 2.6 25.5 49 50 51 50 2.8 28.3 50 51 52 55 2.6 30.9 51 52 43 55 1.9 32.8

)نمونه طراحی (ششم فصل – آب و فاضالب پروژه&

122

)1پروژه شماره ( محاسبات هیدرولیکی مثال طراحی تراکم جمعیت جمعیت کل تحت

)نفر(پوشش هر فاضالبرو (نفر در هکتار) سرانه تولید فاضالب

L.ped

دسال مقص سال ابتدا سال مقصد سال ابتدا سال مقصد ابتدا سال

میزان نشتابlit/s

ب بارانآمیزان غیرمجاز ورودي

L/secبه شبکه

180 297 216 356 200 233 1.38 0.18 180 297 486 802 200 233 1.875 0.4 180 297 810 1337 200 233 3.125 0.67 180 297 1170 1931 200 233 4.513 0.97 180 297 1566 2584 200 233 6.04 1.3 180 297 1746 2881 200 233 6.8 1.45 180 297 1944 3208 200 233 7.5 1.62 180 297 2250 3713 200 233 0.86 1.86 180 297 2610 4307 200 233 10.06 2.1 180 297 3240 5346 200 233 12.5 2.7 180 297 4050 6683 200 233 15.62 3.37 180 297 4860 8019 200 233 18.75 4.05 180 297 5598 9237 200 233 21.59 4.66 180 297 5814 9593 200 233 22.42 4.84 180 297 180 297 200 233 0.69 0.15 180 297 360 594 200 233 1.38 0.3 180 297 6588 10870 200 233 25.4 5.49 180 297 6966 11494 200 233 26.87 5.8 180 297 7380 12177 200 233 28.47 6.15 180 297 7614 12563 200 233 29.37 6.34 180 297 900 3485 200 233 3.47 0.75 180 297 1926 3178 200 233 7.3 1.6 180 297 2466 4069 200 233 9.51 2.05 180 297 3330 5495 200 233 12.84 2.77 180 297 4014 6623 200 233 15.48 3.3 180 297 1188 1960 200 233 4.58 0.99 180 297 1944 3208 200 233 7.5 1.62 180 297 2376 3920 200 233 9.16 1.98 180 297 7146 11791 200 233 27.56 5.95 180 297 7866 12979 200 233 30.34 6.55 180 297 1836 3029 200 233 7.08 1.53 180 297 2646 4366 200 233 10.2 2.2 180 297 3078 5079 200 233 11.87 2.56 180 297 11826 19513 200 233 45.62 9.85 180 297 12816 21146 200 233 49.44 10.68 180 297 13770 22720 200 233 53.12 11.47 180 297 14508 23938 200 233 55.97 12.09 180 297 22374 36917 200 233 86.31 18.64 180 297 22734 37511 200 233 87.7 18.94 180 297 23130 38164 200 233 89.23 19.27 180 297 23526 38818 200 233 90.76 19.6 180 297 23850 39352 200 233 92.01 19.87 180 297 1188 1960 200 233 4.5 0.99 180 297 2124 3504 200 233 8.15 1.77 180 297 3042 5019 200 233 11.73 2.53 180 297 3762 6207 200 233 14.51 3.13 180 297 4122 6801 200 233 16.9 3.43 180 297 4590 6682 200 233 17.7 3.82 180 297 5094 8405 200 233 19.65 4.24 180 297 5562 9177 200 233 21.45 4.63 180 297 5904 9741 200 233 22.77 4.92

)نمونه طراحی (ششم فصل – آب و فاضالب پروژه&

123

)1پروژه شماره ( محاسبات هیدرولیکی مثال طراحی

میزان فاضالب kmaxضریب حداکثر L/secدبی متوسط فاضالب )درصد(برداري ازشبکه ضریب بهره L/secصنعتی

سال مقصد سال مبدا سال مقصد سال مبدا سال مقصد مبدا سال- 100 100 1.88 1.14 2.038 1.874 - 100 100 3 2.563 1.78 1.637 - 100 100 5 4.276 1.634 1.503 - 100 100 7.221 6.177 1.537 1.413 - 100 100 9.665 8.268 1.464 1.346 - 100 100 10.84 9.219 1.437 1.322 - 100 100 12 10.27 1.412 1.298 - 100 100 6.068 11.87 1.378 1.267 - 100 100 16.1 13.71 1.344 1.236 - 100 100 20 17.12 1.296 1.192 - 100 100 25 21.39 1.249 1.149 - 100 100 30 25.68 1.211 1.114 - 100 100 34.55 29.57 1.183 1.088 - 100 100 35.88 30.71 1.176 1.081 - 100 100 1.107 0.951 2.101 1.932 - 100 100 2.213 1.902 1.871 1.721 - 100 100 40.65 34.8 1.151 1.059 - 100 100 43 36.8 1.141 1.049 - 100 100 45.55 38.99 1.13 1.039 - 100 100 47 40.22 1.124 1.034 - 100 100 5.553 10.15 1.606 1.281 - 100 100 11.76 10.17 1.414 1.3 - 100 100 15.22 13.02 1.357 1.248 - 100 100 20.55 17.59 1.29 1.187 - 100 100 24.77 21.16 1.251 1.15 - 100 100 7.33 6.276 1.533 1.41 - 100 100 12 10.27 1.412 1.298 - 100 100 14.66 12.55 1.365 1.256 - 100 100 44.1 37.75 1.136 1.045 - 100 100 48.55 41.55 1.118 1.028 - 100 100 11.33 9.698 1.425 1.311 - 100 100 16.33 13.97 1.341 1.233 - 100 100 19 16.26 1.307 1.203 100 100 73 62.47 1.044 0.96 - 100 100 79.11 67.71 1.03 0.948 - 100 100 85 72.74 1.018 0.936 - 100 100 89.55 76.65 1.009 0.928 - 100 100 138.1 118.2 0.939 0.863 - 100 100 140.3 120.1 0.936 0.861 - 100 100 142.8 122.2 0.934 0.859 - 100 100 145.2 124.3 0.931 0.856 - 100 100 147.2 126 0.929 0.854 - 100 100 7.25 6.276 1.533 1.41 - 100 100 13.07 11.22 1.391 1.279 - 100 100 18.77 16.07 1.31 1.205 - 100 100 23.22 19.87 1.264 1.163 - 100 100 26.44 21.77 1.245 1.145 - 100 100 28.33 21.84 1.223 1.149 - 100 100 31.44 26.91 1.202 1.106 - 100 100 34.33 29.38 1.184 1.089 100 100 36.44 31.19 1.173 1.079

)نمونه طراحی (ششم فصل – آب و فاضالب پروژه&

124

)1پروژه شماره ( محاسبات هیدرولیکی مثال طراحی

کد ارتفاعی زمین دبی حداکثر فاضالب منهول پایین دست منهول باال دست q2سال مقصد q1سال ابتدا

شیب طبیعی 0/00زمین

قطر فاضالبرو(mm)

شیب فاضالبرو0/00

VF m/sec

QF Lit/sec

2.39879 3.3596 1502.5 1502 11.3636 200 11.3636 1.102 34.62 3.87695 5.8149 1502 1501.1 20.4545 200 20.4545 1.478 46.44 6.18876 9.2135 1501.1 1500 26.1905 200 26.1905 1.673 52.55 8.67484 12.843 1500 1499.2 19.0476 200 19.0476 1.427 44.82 11.3458 16.721 1499.2 1498 28.5714 200 28.5714 1.747 54.89 12.6091 18.521 1498 1497.1 23.0769 200 23.0769 1.57 49.33 13.8529 20.353 1497.1 1496.2 23.0769 200 23.0769 1.57 49.33 8.03554 15.408 1496.2 1495 28.5714 200 28.5714 1.747 54.89 18.1798 26.518 1495 1494.3 17.0732 200 17.0732 1.351 42.43 22.2223 32.389 1494.3 1493.1 28.5714 200 28.5714 1.747 54.89 27.3284 39.692 1493.1 1492.2 20.9302 200 20.9302 1.495 46.98 32.3787 46.896 1492.2 1491.3 22.5 200 22.5 1.55 48.71 36.922 53.358 1491.3 1490.2 26.1905 200 26.1905 1.673 52.55 38.2432 55.236 1490.2 1489.1 26.8293 200 26.8293 1.693 53.19 1.56524 2.3875 1491 1490.1 20.9302 200 20.9302 1.495 46.98 2.93914 4.4366 1490.1 1489.1 22.7273 200 22.7273 1.558 48.95 42.9593 61.935 1489.1 1488.2 20.4545 250 20.4545 1.716 54.09 45.2646 65.193 1488.2 1487.4 17.7778 250 17.7778 1.6 72.57 47.7709 68.745 1487.4 1486.6 17.7778 250 17.7778 1.6 82.11 49.1793 70.733 1486.6 1485.8 17.7778 250 17.7778 1.6 70.03 6.8148 16.256 1495 1494.2 16 200 16 1.307 41.07 13.6038 20.046 1494.2 1493.2 20 200 20 1.462 45.92 17.2549 25.254 1493.2 1492.5 15.9091 200 15.9091 1.304 40.96 22.7868 33.198 1492.5 1491.3 27.2727 200 27.2727 1.707 53.63 27.1016 39.327 1491.3 1490 28.8889 200 28.8889 1.757 55.19 8.7951 13.022 1493 1492.1 21.4286 200 21.4286 1.513 47.54 13.8529 20.353 1492.1 1491 26.1905 200 26.1905 1.673 52.55 16.6687 24.415 1491 1490 25.641 200 25.641 1.655 52 46.3497 66.731 1490 1489.2 13.3333 250 13.3333 1.352 66.38 50.694 72.877 1489.2 1488.4 12.6984 250 12.6984 1.61 79.03 13.1375 19.319 1491 1490.1 18 200 18 1.387 43.57 18.413 26.921 1490.1 1489.2 20 200 20 1.462 45.92 21.1857 30.901 1489.2 1488.4 18.6047 200 18.6047 1.41 44.29 74.2064 106.01 1488.4 1487.7 11.1111 400 11.1111 1.727 215.9 80.0064 114.16 1487.7 1487.2 7.46269 400 7.46269 1.415 176.9 85.5703 121.96 1487.2 1486.4 11.9403 400 11.9403 1.79 223.8 89.8626 127.98 1486.4 1485.8 9.52381 400 9.52381 1.599 199.9 134.931 190.91 1485.8 1484.6 28.5714 500 28.5714 3.225 633.1 136.972 193.75 1484.6 1483.8 17.7778 500 17.7778 2.544 499.4 139.216 196.88 1483.8 1482.7 22 500 22 2.83 555.6 141.457 199.99 1482.7 1482 14 500 14 2.257 443.2 143.288 202.54 1482 1481 20 500 20 2.698 529.7 8.7151 12.942 1490 1489.2 16 200 16 1.307 41.07 14.9892 22.01 1489.2 1488.1 22 200 22 1.533 48.16 20.9548 30.569 1488.1 1487 22 200 22 1.533 48.16 25.5206 37.106 1487 1486.2 14.5455 200 14.5455 1.247 39.16 28.7815 41.336 1486.2 1485 22.2222 300 22.2222 2.018 141.3 30.695 42.219 1485 1484.1 16.3636 300 16.3636 1.732 121.2 33.8231 48.948 1484.1 1483.2 18 300 18 1.816 127.1 36.6998 53.041 1483.2 1482.1 20 300 20 1.915 134 38.797 56.025 1482.1 1481 20 300 20 1.915 134

)نمونه طراحی (ششم فصل – آب و فاضالب پروژه&

125

محاسبات هیدرولیکی مثال طراحی

HL (m)

0.07 0.577 0.64 0.18 0.10 0.65 0.71 0.22 0.5 0.08 0.605 0.89 0.19 0.13 0.68 1 0.24 0.9 0.12 0.684 1.14 0.24 0.18 0.74 1.23 0.28 1.1 0.19 0.776 1.11 0.3 0.29 0.85 1.21 0.36 0.8 0.21 0.777 1.36 0.3 0.30 0.87 1.52 0.38 1.2 0.26 0.84 1.32 0.34 0.38 0.92 1.44 0.42 0.9 0.28 0.86 1.35 0.36 0.41 0.94 1.47 0.44 0.9 0.15 0.716 1.25 0.26 0.28 0.85 1.48 0.36 1.2 0.43 0.964 1.30 0.45 0.62 1.05 1.41 0.58 0.7 0.40 0.944 1.65 0.44 0.59 1.04 1.81 0.56 1.2 0.58 1.034 1.55 0.55 0.84 1.11 1.66 0.7 0.9 0.66 1.06 1.64 0.59 0.96 1.1382 1.76 0.78 0.9 0.70 1.083 1.81 0.62 1.02 1.138 1.903 0.84 1.1 0.72 1.086 1.84 0.63 1.04 1.138 1.92 0.84 1.1 0.03 0.452 0.68 0.12 0.05 0.5 0.74 0.14 0.9 0.06 0.545 0.85 0.17 0.09 0.61 0.95 0.2 1 0.79 0.111 0.19 0.68 1.15 1 1.716 1 0.9 0.62 1.05 1.68 0.58 0.90 1.13 1.808 0.74 0.8 0.58 1.041 1.67 0.55 0.84 1.11 1.77 0.7 0.8 0.70 1.083 1.73 0.62 1.01 1.138 1.82 0.84 0.8 0.17 0.733 0.96 0.27 0.40 0.94 1.22 0.44 0.8 0.30 0.876 1.28 0.38 0.44 0.96 1.4 0.46 1 0.42 0.961 1.25 0.45 0.62 1.04 1.36 0.56 0.7 0.42 0.962 1.64 0.45 0.62 1.04 1.78 0.56 1.2 0.49 1 1.76 0.5 0.71 1.08 1.90 0.62 1.3 0.19 0.76 1.15 0.29 0.27 0.8554 1.29 0.36 0.9 0.26 0.848 1.42 0.35 0.39 0.944 1.58 0.44 1.1 0.32 0.896 1.48 0.39 0.47 0.98 1.62 0.48 1 0.70 1.08 1.46 0.62 1.01 1.13 1.53 0.82 0.8 0.64 1.062 1.71 0.58 0.92 1.1353 1.83 0.76 0.8 0.30 0.879 1.22 0.38 0.44 0.964 1.34 0.46 0.9 0.40 0.944 1.38 0.44 0.59 1.0319 1.51 0.54 0.9 0.48 0.99 1.40 0.48 0.70 1.083 1.53 0.62 0.8 0.34 0.912 1.58 0.4 0.49 1 1.73 0.5 0.7 0.45 0.973 1.38 0.48 0.65 1.0599 1.50 0.58 0.5 0.38 0.932 1.67 0.43 0.54 1.0165 1.82 0.52 0.8 0.45 0.971 1.55 0.46 0.64 1.0599 1.69 0.58 0.6 0.21 0.79 2.55 0.31 0.30 0.9022 2.91 0.4 1.2 0.27 0.855 2.17 0.36 0.39 0.9445 2.40 0.44 0.8 0.25 0.84 2.38 0.35 0.35 0.9239 2.61 0.42 1.1 0.32 0.893 2.02 0.39 0.45 0.9825 2.22 0.48 0.7 0.27 0.855 2.31 0.36 0.38 0.9239 2.49 0.42 1 0.21 0.79 1.03 0.31 0.32 0.8794 1.15 0.38 0.8 0.31 0.887 1.36 0.38 0.46 0.9825 1.51 0.48 1.1 0.44 0.964 1.48 0.46 0.63 1.0599 1.62 0.58 1.1 0.65 1.063 1.33 0.58 0.95 1.1382 1.42 0.78 0.8 0.20 0.78 1.57 0.3 0.29 0.8794 1.77 0.38 1.2 0.24 0.83 1.44 0.34 0.35 0.9022 1.56 0.4 0.9 0.27 0.841 1.53 0.35 0.38 0.9445 1.72 0.44 0.9 0.27 0.855 1.64 0.36 0.40 0.9445 1.81 0.44 1.1 0.29 0.86 1.65 0.37 0.42 0.964 1.85 0.46 1.1

Dd 2

2VfV

V 2

fQq 2

1VfV

V 1

Dd1

)نمونه طراحی (ششم فصل – آب و فاضالب پروژه&

126

محاسبات هیدرولیکی مثال طراحی نوع آدم رو نیاز به شستشوي مصنوعی فاضالبرو )m(عمق لوله گذاري کد ارتفاعی کف لوله

ریزشی ساده ندارد دارد منهول پایین دست دستمنهول باال منهول پایین دست منهول باال دست

1500.5 1500 2 2 x x x ------ 1499.95 1499.05 2.05 2.05 ------ x x ------

1499 1497.9 2.1 2.1 ------ x x ------ 1497.85 1497.05 2.15 2.15 ------ x x ------

1497 1495.8 2.2 2.2 ------ x x ------ 1494.9 1494 3.1 3.1 ------ x x ------

1493.95 1493.05 3.15 3.15 ------ x x ------ 1493 1491.8 3.2 3.2 ------ x x ------

1491.75 1491.05 3.25 3.25 ------ x x ------ 1491 1489.8 3.3 3.3 ------ x x ------

1489.75 1488.85 3.35 3.35 ------ x x ------ 1488.8 1487.9 3.4 3.4 ------ x x ------

1487.85 1486.75 3.45 3.45 ------ x x ------ 1486.7 1485.6 3.5 3.5 ------ x x ------ 1489 1488.1 2 2 ------ x x ------

1488.05 1487.05 2.05 2.05 ------ x x ------ 1487 1486.1 2.1 2.1 ------ x x ------

1486.05 1485.25 2.15 2.15 ------ x x ------ 1485.2 1484.4 2.2 2.2 ------ x x ------

1484.35 1483.55 2.25 2.25 ------ x x ------ 1493 1492.2 2 2 ------ x x ------

1492.15 1491.15 2.05 2.05 ------ x x ------ 1491.1 1490.4 2.1 2.1 ------ x x ------

1490.35 1489.15 2.15 2.15 ------ x x ------ 1489.1 1487.8 2.2 2.2 ------ x x ------ 1491 1490.1 2 2 ------ x x ------

1490.05 1488.95 2.05 2.05 ------ x x ------ 1488.9 1487.9 2.1 2.1 ------ x x ------

1487.85 1487.05 2.15 2.15 ------ x x ------ 1487 1486.2 2.2 2.2 ------ x x ------ 1489 1488.1 2 2 ------ x x ------

1488.05 1487.15 2.05 2.05 ------ x x ------ 1487.1 1486.3 2.1 2.1 ------ x x ------

1486.25 1485.55 2.15 2.15 ------ x x ------ 1485.5 1485 2.2 2.2 ------ x x ------

1484.95 1484.15 2.25 2.25 ------ x x ------ 1484.1 1483.5 2.3 2.3 ------ x x ------

1483.45 1482.25 2.35 2.35 ------ x x ------ 1482.2 1481.4 2.4 2.4 ------ x x ------

1481.35 1480.25 2.45 2.45 ------ x x ------ 1480.2 1479.5 2.5 2.5 ------ x x ------

1479.45 1478.45 2.55 2.55 ------ x x ------ 1488 1487.2 2 2 ------ x x ------

1487.15 1486.05 2.05 2.05 ------ x x ------ 1486 1484.9 2.1 2.1 ------ x x ------

1484.85 1484.05 2.15 2.15 ------ x x ------ 1484 1482.8 2.2 2.2 ------ x x ------

1482.75 1481.85 2.25 2.25 ------ x x ------ 1481.8 1480.9 2.3 2.3 ------ x x ------

1480.85 1479.75 2.35 2.35 ------ x x ------ 1479.7 1478.6 2.4 2.4 ------ x x ------

بش شـــــبکه جمع آوري فاضــــــال

نمــــای

SCL= 1/2000

ELE.=1502.51

2

3

4

5

6

ELE.=1502

ELE.=1501.1

ELE.=1500

ELE.=1499.2

ELE.=1498

7ELE

.=1497.1

8ELE.=1496.2

9ELE.=1465

10ELE.=1494.3

11ELE

.=1493.1

12ELE

.=1492.2

13ELE

.=1491.3

14ELE

.=1490.2

22ELE

.=1495

23ELE

.=1494.2

24ELE.=1493.2

25ELE

.=1492.5

26ELE

.=1491.3

30ELE

.=1490

29ELE.=1491

28ELE.=1492.1

27ELE

.=149331

ELE.

32ELE.=1491

33ELE

.=1490.1

34ELE

.=1489.2

35ELE.=1488.4

36ELE.=1487.7

37ELE

.=1487.2

38ELE.=1486.4

17ELE.=1489.1 15

ELE.=1491

16ELE.=1490.1

18ELE

.=1488.2

19ELE.=1487.4

20ELE.=1486.6

21ELE

.=1485.8

39ELE.=1484.6

40ELE

.=1483.8

41ELE

.=1482.7

42ELE

.=1482

43ELE

.=1481

44ELE

.=1490

45ELE.=1489.2

46ELE.=1488.1

47ELE.=1487

48ELE.=1486.2

49ELE

.=1485

50ELE.=1484.1

51ELE

.=1483.2

52ELE.=1482.1

ش کــد ارتفــــــایی زمیــننمــــای

SCL= 1/2000

S2.3=

S=2.2

S=2S=2.7

S=2.8S=2.6

S=1.9S=1.8

S=2.6S=2.8S=2.6

S=2.6S=2.5 S=2.6

S=2.6 S=2.1S=2.1

S=2.5

S=2S=2

S=2

S=2.7S=2.8

S=2S=2.4

S=2.3S=12

S=2.8

S=2S=1.7

S=2.2S=2.4

S=1.2

S=1.2

S=1.7

S=2.5S=2.5

S=2

S=1.2

S=2.5S=2.5 S=2.2

S=2

S=1.8 S=1.5 S=1.2

S=1.2

S=1.8

S=1.4

S=2.7S=2.6

S=2.7

S=2.3 S=2.3

S=2.3

S=2.1S=2.4

S=2.6

S=2S=2.2S=2.5

S=2.6 S=2.7

S=1.3

S=1.3 S=1.2 S=2.1

S=1.2

S=1.1

S=1.1 S=12

S=1.3S=2.1S=2.1

S=1.9S=2

S=1.7S=1.8

ت حوضــه هاســـاح

ش منمــــای

SCL= 1/2000

1

2

3

15L.= 43

16L.= 44

17L.= 44

18L.= 45

20L.= 45 19

L.= 45

38L.= 42 m

39L.= 45 m

40L.= 50 m

41L.= 50 m

42L.= 50 m

1L.= 44

2L.= 44

3L.= 42

4L.= 42

5L.= 42

6L.= 39

7L.= 39

8L.= 42

9L.= 41

10L.= 42

11L.= 43

23L.= 44

24L.= 44

25L.= 45 m

29L.= 60 m

30L.= 63 m

44L.= 50

45L.= 50 m

46L.= 55 m

12L.= 40

13L.= 42

14L.= 41

37L.= 63m

36L.= 67 m

35L.= 67 m

51L.= 55 m

50L.= 55 m

49L.= 50 m

48L.= 55 m

33L.= 43 m

32L.= 45 m

31L.= 50 m

28L.= 39 m

27L.= 42 m

26L.= 42 m

22L.= 50

21L.= 50

ش طول و قطـر لولــــه هانمــــای

SCL= 1/2000

34L.= 63 m

43L.= 50 m

47L.= 54 m

) نمونه طراحی ( فصل ششم – پروژه آب و فاضالب &

127

. با مفروضات یکسان انجام گردیده است دو نمونه پروژهدراین مرحله پروژه با توجه به مفروضات زیر . در ضمن اضافه می گردد که نقشه هاي مربوط به هریک از پروژه هاي زیر در پیوست آمده است

:طرح مسئله

.طراحی نموده) ز نوع مجزاا(با توجه به اطالعات زیر براي براي این منطقه شبکه جمع آوري فاضالب

) سال30دوره طرح ( در نظر گرفته شده 1412 و 1382سال مبدأ و مقصد دوره طرح به ترتیب سال -1 نفر در هکتار180تراکم جمعیت در سال ابتدا دوره طرح -2 %7/1برابر ) مهاجرت+ رشد طبیعی(رشد ساالنه جمعیت -3 لیتر در روز200اي دوره طرح سرانه مصرف آب خانگی، عمومی، تجاري در سال ابتد -4 %55/0د ساالنه مصرف آب شر -5 %80ضریب تبدیل آب به فاضالب -6 متر مکعب در هکتار در روز60میزان نشتاب ورودي به شبکه برابر -7 لیتر در ثانیه در هکتار 12/0میزان آب باران غیر مجاز ورودي به شبکه برابر -8 میلی متر200حداقل قطر شبکه جمع آوري -9

متر می باشد2داقل عمق لوله گذاري ح-10 می باشد % 100ضریب بهره برداري از شبکه در سال ابتدا و مقصد طرح برابر -11 013/0 جنس لوله بتنی با ضریب مانینگ برابر -12

:درادامه جداول مربوط به پروژه دوم را خواهیم دید

) نمونه طراحی ( فصل ششم – پروژه آب و فاضالب &

128

سبات طراحی هیدرولیکی پروژه دوم امح

شماره آدم رو مساحت تحت پوشش هر

)ha( فاضالبرو

روالباضه فمارش

پایین دست باال دست

طول فاضالبرو(m)

کل جزء

1 1 2 60 1.55 1.55 2 3 2 60 2.5 2.5 3 4 5 60 2.5 2.5 4 6 5 80 3.5 3.5 5 8 7 60 2.5 2.5 6 2 10 65 1.6 5.65 7 5 13 65 1.6 7.6 8 7 15 65 1.6 4.1 9 9 10 60 3.25 3.25

10 11 10 62 5.05 5.05 11 12 13 61 5.05 5.05 12 14 13 78 7.6 7.6 13 16 15 60 5.5 5.5 14 10 18 75 1.8 15.75 15 13 21 76 1.8 22.05 16 15 23 75 1.8 11.4 17 17 18 60 3.25 3.25 18 19 18 62 4.55 4.55 19 20 21 63 4.55 4.55 20 22 21 75 7.5 7.5 21 24 23 63 5.5 5.5 22 18 26 45 1.2 24.75 23 21 28 50 1.6 35.7 24 23 29 55 1.8 18.7 25 25 26 60 3.35 3.35 26 26 27 64 4.6 51.35 27 27 28 63 4.6 55.95 28 28 29 73 7.5 117.55 29 29 30 65 4.5 154.55 30 32 26 75 1.8 18.65 31 35 28 80 2 18.4 32 37 29 80 2.2 13.8 33 31 32 60 4.3 4.3 34 33 32 60 3.55 3.55 35 34 35 64 4.9 9.9 36 36 35 70 6.3 6.3 37 38 37 60 6 6 38 39 32 80 4 4 39 40 33 80 5 5 40 41 35 75 5.2 5.2 41 42 37 75 5.6 5.6

) نمونه طراحی ( فصل ششم – پروژه آب و فاضالب &

129

سبات طراحی هیدرولیکی پروژه دوم امح

تراکم جمعیت )نفر در هکتار(

جمعیت کل تحت پوشش )نفر(هر فاظالبرو

سرانه تولید فاضالب L.ped

میزان نشتاب

میزان اب باران غیرمجاز ورودي

L/secبه شبکه lit/s سال مقصد سال ابتدا سال مقصد سال ابتدا سال مقصد سال ابتدا

180 299 279 463.45 160 186.4 1.076389 0.2325 180 299 450 747.5 160 186.4 1.736111 0.375 180 299 450 747.5 160 186.4 1.736111 0.375 180 299 630 1046.5 160 186.4 2.430556 0.525 180 299 450 747.5 160 186.4 1.736111 0.375 180 299 1017 1689.35 160 186.4 3.923611 0.8475 180 299 1368 2272.4 160 186.4 5.277778 1.14 180 299 738 1225.9 160 186.4 2.847222 0.615 180 299 585 971.75 160 186.4 2.256944 0.4875 180 299 909 1509.95 160 186.4 3.506944 0.7575 180 299 909 1509.95 160 186.4 3.506944 0.7575 180 299 1368 2272.4 160 186.4 5.277778 1.14 180 299 990 1644.5 160 186.4 3.819444 0.825 180 299 2835 4709.25 160 186.4 10.9375 2.3625 180 299 3969 6592.95 160 186.4 15.3125 3.3075 180 299 2052 3408.6 160 186.4 7.916667 1.71 180 299 585 971.75 160 186.4 2.256944 0.4875 180 299 819 1360.45 160 186.4 3.159722 0.6825 180 299 819 1360.45 160 186.4 3.159722 0.6825 180 299 1350 2242.5 160 186.4 5.208333 1.125 180 299 990 1644.5 160 186.4 3.819444 0.825 180 299 4455 7400.25 160 186.4 17.1875 3.7125 180 299 6426 10674.3 160 186.4 24.79167 5.355 180 299 3366 5591.3 160 186.4 12.98611 2.805 180 299 603 1001.65 160 186.4 2.326389 0.5025 180 299 9243 15353.65 160 186.4 35.65972 7.7025 180 299 10071 16729.05 160 186.4 38.85417 8.3925 180 299 21159 35147.45 160 186.4 81.63194 17.6325 180 299 27819 46210.45 160 186.4 107.3264 23.1825 180 299 3357 5576.35 160 186.4 12.95139 2.7975 180 299 3312 5501.6 160 186.4 12.77778 2.76 180 299 2484 4126.2 160 186.4 9.583333 2.07 180 299 774 1285.7 160 186.4 2.986111 0.645 180 299 639 1061.45 160 186.4 2.465278 0.5325 180 299 1782 2960.1 160 186.4 6.875 1.485 180 299 1134 1883.7 160 186.4 4.375 0.945 180 299 1080 1794 160 186.4 4.166667 0.9 180 299 720 1196 160 186.4 2.777778 0.6 180 299 900 1495 160 186.4 3.472222 0.75 180 299 936 1554.8 160 186.4 3.611111 0.78 180 299 1008 1674.4 160 186.4 3.888889 0.84

) نمونه طراحی ( فصل ششم – پروژه آب و فاضالب &

130

سبات طراحی هیدرولیکی پروژه دوم امح

برداري ضریب بهره )درصد(ازشبکه

دبی متوسط فاضالب L/sec

ضریب حداکثر Kmax میزان فاضالب

صنعتیL/sec سال سال مبدا

مقصد سال مقصد سال مبدا سال مقصد سال مبدا

-------- 100 100 1.593 2.0762 6 5.6852 -------- 100 100 2.569 3.3488 5.7133 5.249 -------- 100 100 2.569 3.3488 5.7133 5.249 -------- 100 100 3.597 4.6883 5.4011 4.9622 -------- 100 100 2.569 3.3488 5.7133 5.249 -------- 100 100 5.807 7.5682 4.9859 4.5808 -------- 100 100 7.811 10.18 4.7451 4.3595 -------- 100 100 4.214 5.492 5.2602 4.8328 -------- 100 100 3.34 4.3534 5.4683 5.024 -------- 100 100 5.19 6.7645 5.0803 4.6675 -------- 100 100 5.19 6.7645 5.0803 4.6675 -------- 100 100 7.811 10.18 4.7451 4.3595 -------- 100 100 5.653 7.3673 5.0084 4.6014 -------- 100 100 16.19 21.097 4.2014 3.86 -------- 100 100 22.66 29.536 3.9718 3.6491 -------- 100 100 11.72 15.27 4.4344 4.0741 -------- 100 100 3.34 4.3534 5.4683 5.024 -------- 100 100 4.676 6.0948 5.1695 4.7495 -------- 100 100 4.676 6.0948 5.1695 4.7495 -------- 100 100 7.708 10.046 4.7556 4.3692 -------- 100 100 5.653 7.3673 5.0084 4.6014 -------- 100 100 25.44 33.153 3.8959 3.5794 -------- 100 100 36.69 47.82 3.6647 3.367 -------- 100 100 19.22 25.049 4.0826 3.7509 -------- 100 100 3.443 4.4874 5.4407 4.9986 -------- 100 100 52.78 68.784 3.4489 3.1686 -------- 100 100 57.5 74.946 3.3998 3.1236 -------- 100 100 120.8 157.46 3.0034 2.7593 -------- 100 100 158.8 207.02 2.8692 2.6361 -------- 100 100 19.17 24.982 4.0845 3.7526 -------- 100 100 18.91 24.647 4.0937 3.761 -------- 100 100 14.18 18.485 4.2952 3.9461 -------- 100 100 4.419 5.7599 5.2186 4.7945 -------- 100 100 3.649 4.7553 5.3883 4.9505 -------- 100 100 10.18 13.261 4.5401 4.1712 -------- 100 100 6.475 8.4389 4.8961 4.4982 -------- 100 100 6.167 8.0371 4.9361 4.535 -------- 100 100 4.111 5.358 5.282 4.8528 -------- 100 100 5.139 6.6975 5.0888 4.6753 -------- 100 100 5.344 6.9654 5.0555 4.6447 -------- 100 100 5.756 7.5013 4.9934 4.5876

) نمونه طراحی ( فصل ششم – پروژه آب و فاضالب &

131

م سبات طراحی هیدرولیکی پروژه دوامح

دبی حداکثر L/secفاضالب

q1سال ابتدا

q2سال مقصد

کد ارتفاعی زمین منهول باال دست

منهول پایین دست شیب طبیعی

0/00زمین قطر فاضالبرو

(mm) شیب فاضالبرو

0/00 VF

m/sec QF

Lit/sec

4.1763889 6.99326197 42 41.5 8.33333 200 8.33333333 0.943574 29.628 6.4971559 10.5759812 42.05 41.5 9.16667 200 9.16666667 0.989629 31.074 6.4971559 10.5759812 42 41.5 8.33333 200 8.33333333 0.943574 29.628 8.7318086 14.1588294 42.1 41.5 7.5 200 7.5 0.895153 28.108 6.4971559 10.5759812 42.22 41.75 7.83333 200 7.83333333 0.914829 28.726 13.313806 21.4663496 41.5 40 23.0769 250 23.0769231 1.823414 89.461 17.29865 27.7902121 41.5 39.55 30 250 30 2.079011 102 10.036201 16.2438222 41.75 41 11.5385 250 11.5384615 1.289348 63.259 8.1809721 13.2770328 41.55 40 25.8333 200 25.8333333 1.661333 52.166 12.058792 19.4691491 41.55 40 25 200 25 1.634318 51.318 12.058792 19.4691491 41.65 39.55 34.4262 200 34.4262295 1.917835 60.22 17.29865 27.7902121 41.5 39.55 25 200 25 1.634318 51.318 13.001509 20.9696399 42 41 16.6667 200 16.6666667 1.334415 41.901 32.99483 52.5166936 40 39 13.3333 250 13.3333333 1.386008 68.001 44.505424 70.5233786 39.55 38.55 13.1579 250 13.1578947 1.376859 67.552 24.767446 39.5864047 41 39 26.6667 250 26.6666667 1.960111 96.168 8.1809721 13.2770328 41.66 39 44.3333 200 44.3333333 2.176365 68.338 11.000186 17.7821256 40.1 39 17.7419 200 17.7419355 1.376788 43.231 11.000186 17.7821256 40 38.55 23.0159 200 23.015873 1.568124 49.239 17.097304 27.4712559 39 38.55 6 200 6 0.800649 25.14 13.001509 20.9696399 41.05 39 32.5397 200 32.5396825 1.864546 58.547 49.329018 78.0458128 39 38.5 11.1111 300 11.1111111 1.429639 101 68.402147 107.683649 38.55 36.99 31.2 300 31.2 2.395659 169.25 38.434618 61.0371254 39 36.5 45.4545 300 45.4545455 2.891588 204.29 8.4018685 13.6307501 40 38.5 25 200 25 1.634318 51.318 94.693209 148.320444 38.5 37.5 15.625 400 15.625 2.055733 258.2 102.26095 159.980363 37.5 36.99 8.09524 400 8.0952381 1.479692 185.85 199.31493 308.498187 36.99 36.5 6.71233 450 6.71232877 1.458027 231.77 255.13942 393.312153 36.5 35 23.0769 500 23.0769231 2.901184 569.36 38.343202 60.8941054 40 38.5 20 250 20 1.697506 83.284 37.885741 60.1783257 38 36.99 12.625 250 12.625 1.348689 66.17 29.341085 46.7815052 39.5 36.5 37.5 250 37.5 2.324405 114.04 10.46604 16.9300042 41 40 16.6667 200 16.6666667 1.334415 41.901 8.8414268 14.3342124 41 40 16.6667 200 16.6666667 1.334415 41.901 21.857433 34.9979247 41.05 38 47.6563 200 47.65625 2.256454 70.853 14.656794 23.6004527 39.55 38 22.1429 200 22.1428571 1.538096 48.296 14.038964 22.6190567 41 39.5 25 200 25 1.634318 51.318 9.8203971 15.8991591 41 40 12.5 200 12.5 1.155637 36.287 11.95348 19.3014216 41.66 41 8.25 200 8.25 0.938844 29.48 12.374035 19.9710968 39 38 13.3333 200 13.3333333 1.193537 37.477 13.209811 21.3009641 41 39.5 20 200 20 1.461778 45.9

) نمونه طراحی ( فصل ششم – پروژه آب و فاضالب &

132

سبات طراحی هیدرولیکی پروژه دوم امح

HL (m)

0.141 0.7165 0.676 0.26 0.236 0.8083 0.7627 0.32 0.5 0.209 0.7761 0.768 0.3 0.34 0.9022 0.8928 0.4 0.55 0.219 0.8083 0.763 0.32 0.357 0.9232 0.8711 0.42 0.5 0.311 0.8794 0.787 0.38 0.504 1 0.8952 0.5 0.6 0.226 0.8083 0.739 0.32 0.368 0.9239 0.8452 0.42 0.47 0.149 0.7165 1.306 0.26 0.24 0.8302 1.5138 0.34 1.5 0.17 0.7471 1.553 0.28 0.272 0.8554 1.7784 0.36 1.95 0.159 0.7165 0.924 0.26 0.257 0.8302 1.0704 0.34 0.75 0.157 0.7165 1.19 0.26 0.255 0.8302 1.3792 0.34 1.55 0.235 0.8302 1.357 0.34 0.379 0.9239 1.5099 0.42 1.55 0.2 0.7761 1.488 0.3 0.323 0.9022 1.7303 0.4 2.1

0.337 0.9239 1.51 0.42 0.542 1.0169 1.6619 0.52 1.95 0.31 0.8794 1.173 0.38 0.5 1 1.3344 0.5 1 0.485 1 1.386 0.5 0.772 1.1039 1.53 0.66 1 0.659 1.0724 1.477 0.6 1.044 1.1358 1.5638 0.86 1 0.258 0.8302 1.627 0.34 0.412 0.9445 1.8513 0.44 2 0.12 0.6844 1.49 0.24 0.194 0.7761 1.6891 0.3 2.66 0.254 0.8302 1.143 0.34 0.411 0.9445 1.3004 0.44 1.1 0.223 0.8083 1.268 0.32 0.361 0.9239 1.4488 0.42 1.45 0.68 1.0724 0.859 0.6 1.093 1 0.8006 1 0.45 0.222 0.8083 1.507 0.32 0.358 0.9239 1.7227 0.42 2.05 0.488 1 1.43 0.5 0.773 1.1039 1.5782 0.66 0.5 0.404 0.9445 2.263 0.44 0.636 1.0599 2.5392 0.58 1.56 0.188 0.7761 2.244 0.3 0.299 0.8794 2.5429 0.38 2.5 0.164 0.7471 1.221 0.28 0.266 0.8554 1.398 0.36 1.5 0.367 0.9239 1.899 0.42 0.574 1.0319 2.1213 0.54 1 0.55 1.0319 1.527 0.54 0.861 1.1261 1.6663 0.72 0.51 0.86 1.1261 1.642 0.72 1.331 1 1.458 1 0.49 0.448 0.964 2.797 0.46 0.691 1.0839 3.1446 0.62 1.5 0.46 0.9825 1.668 0.48 0.731 1.0944 1.8578 0.64 1.5 0.573 1.319 1.779 0.54 0.909 1.1313 1.5258 0.74 1.01 0.257 0.8302 1.93 0.34 0.41 0.9445 2.1954 0.44 3 0.25 0.8302 1.108 0.34 0.404 0.9445 1.2604 0.44 1 0.211 0.8083 1.079 0.32 0.342 0.9022 1.2039 0.4 1 0.308 0.8794 1.984 0.38 0.494 1 2.2565 0.5 3.05 0.303 0.8794 1.353 0.38 0.489 1 1.5381 0.5 1.55 0.274 0.8554 1.398 0.36 0.441 0.964 1.5755 0.46 1.5 0.271 0.8554 0.989 0.36 0.438 0.964 1.114 0.46 1 0.405 0.9445 0.887 0.44 0.655 1.0724 1.0068 0.6 0.66 0.33 0.9022 1.077 0.4 0.533 1.0165 1.2132 0.52 1 0.288 0.8554 1.25 0.36 0.464 0.9825 1.4362 0.48 1.5

Dd 22V

Dd

1VfQ

q2fV

V2

fVV1

) نمونه طراحی ( فصل ششم – پروژه آب و فاضالب &

133

سبات طراحی هیدرولیکی پروژه دوم امح

)m(عمق لوله گذاري کد ارتفاعی کف لوله نیاز به شستشوي مصنوعی فاضالبرو

نوع آدم رو

ریزشی ساده ندارد دارد منهول پایین دست منهول باال دست منهول پایین دست منهول باال دست

40 39.5 2 2 ------ x x ------ 40.05 39.5 2 2 ------ x x ------

40 39.5 2 2 ------ x x ------ 40.1 39.5 2 2 ------ x x ------

40.22 39.75 2 2 ------ x x ------ 39.45 37.95 2.05 2.05 ------ x x ------ 39.45 37.5 2.05 2.05 ------ x x ------ 39.7 38.95 2.05 2.05 ------ x x ------

39.55 38 2 2 ------ x x ------ 39.55 38 2 2 ------ x x ------ 39.65 37.55 2 2 ------ x x ------ 39.5 37.55 2 2 ------ x x ------ 40 39 2 2 ------ x x ------

37.95 36.95 2.05 2.05 ------ x x ------ 37.5 36.5 2.05 2.05 ------ x x ------

38.95 36.95 2.05 2.05 ------ x x ------ 39.66 37 2 2 ------ x x ------ 38.1 37 2 2 ------ x x ------ 38 36.55 2 2 ------ x x ------ 37 36.55 2 2 ------ x x ------

39.05 37 2 2 ------ x x ------ 36.95 36.45 2.05 2.05 ------ x x ------ 36.5 34.94 2.05 2.05 ------ x x ------

36.95 34.45 2.05 2.05 ------ x x ------ 38 36.5 2 2 ------ x x ------

36.4 35.4 2.1 2.1 ------ x x ------ 35.35 34.84 2.15 2.15 ------ x x ------ 34.79 34.3 2.2 2.2 ------ x x ------ 34.25 32.75 2.25 2.25 ------ x x ------ 37.95 36.45 2.05 2.05 ------ x x ------ 35.95 34.94 2.05 2.05 ------ x x ------ 37.45 34.45 2.05 2.05 ------ x x ------

39 38 2 2 ------ x x ------ 38.95 37.95 2.05 2.05 ------ x x ------ 39.05 36 2 2 ------ x x ------ 37.55 36 2 2 ------ x x ------

39 37.5 2 2 ------ x x ------ 39 38 2 2 ------ x x ------

39.66 39 2 2 ------ x x ------ 37 36 2 2 ------ x x ------ 39 37.5 2 2 ------ x x ------

) نمونه طراحی ( فصل ششم – پروژه آب و فاضالب &

134

:منابع و مآخذ

" مطالعات طرح جمع فاضالب تهران "مهندسین مشاور مهاب قدس ، مهندسین مشاور ري آب -1 1373وزارت نیرو ، شرکت فاضالب تهران

وزات 3-17 سازمان مدیریت و برنامه ریزي کشور ، مبانی فنی طراحی فاضالبروها ، نشریه شماره -2

1378نیرو حی شبکه جمع آوري فاضالب شهري ، دکتر محمد باقر میران زاده ، انتشارات حفیظ ، تهران ، طرا-3

نسخه1000، 1386نوبت چاپ دوم

جهت ارائه ي نظرات ، پیشنهادات و انتقادات خود پیرامون این مطلب به com.gmail@ir.ircivilرسال نمایید ایمیل ا.

پ الن کل ی S

.C:1/100

3ب

ض الب فا

پ روژه مھندس ی آ

ت ھر حوزه م ربوط ب ھ لول ھ ھامس اح

S.C

:1/100

3ب

ض الب فا

پ روژه مھندس ی آ

m) تعیی ن طول ھر لول ھ در پ الن)

S.C

:1/100

3ب

ض الب فا

پ روژه مھندس ی آ

پ الن کدگ ذاری منھول (m

)S

.C:1/100

3ب

ض الب فا

پ روژه مھندس ی آ

پ الن ش ماره گ ذاری منھول و لول ھS

.C:1/100

3ب

ض الب فا

پ روژه مھندس ی آ