1

Il-PresepjuÓar©a Nru. 93

Lulju - Settembru 2017

Fuljett ma˙ru© mill-GÓAQDA ÓBIEB TAL-PRESEPJU - MALTA

c/o 56, Amaltea, Triq il-Marg, Attard ATD 2382 - Malta

Newspaper Post

2

Stampat

36, St. Paul Street, VallettaTel: 21224607 - 21228138

E-mail: emibonnici@gmail.com

Fuljettma˙rug kull tliet xhur mill-G˙aqda Óbieb tal-Presepju

Malta.

VO/0844

Kull korrispondenza g˙andha ti©i ndirizzata lis-

Segretarju,Charles A. Bellia

56, Amaltea, Triq il-Mar©,Attard ATD2382. Malta

IL-PRESEPJUJitqassam lill-Membri

tal-G˙aqda u g˙alhekk biex tir-çevih ˙allas il-miΩata

tieg˙ek regolarment billi tibg˙at €5 lill-Kaxxier. Kontribuzzjonijiet o˙ra biex jinfdew l-ispejjeΩ ikunu ferm apprezzati.

L-GÓAQDAÓBIEB TAL-PRESEPJU

Malta tirringrazzja lil kull min kiteb f’din il-˙ar©a tal-fuljett.

Apprezzament speçjali jmur g˙as-

Sinjura Jessie Chircop li ˙adet ˙sieb il-‘proof reading’.

Werrej

3

L-EditorjalFejn sejrin? Alla wa˙du jaf! Min jaf kemm il-darba staqsejna din il-mis-toqsija!! Iva, l-aktar f’dawn il-©ranet li sibna ru˙na fihom. Ìiet b˙al le˙˙a ta’ berqa l-ultimatum ming˙and il-Patrijiet Fran©iskani ta’ Putirjal. Na˙seb li xi appostlu jew xi dixxiplu mela mo˙˙ il-gwardjan bil-periklu tal-materjal (jablo) li l-presepji huma fil-parti l-kbira mag˙mula minnu. A˙na Ωgur nafu li l-post kien hemm bΩonn ta’ tiswija ur©enti u Ωgur li l-kumitat kien lest li jo˙ro© mill-post sakemm ji©i rran©at; pero’ li ting˙ata twissija biex no˙or©u kollox ‘il barra u ma ner©g˙ux lura kienet b˙al deçiΩjoni kiefra ˙afna. Kien hemm gwardjani li ˙admu mal-kumitat tal-G˙aqda b’tant ˙e©©a u entuΩjaΩmu li konna n˙ossuna vera familja wa˙da. Dnub li wasalna f’dan l-istat. L-istorja dejjem hekk kienet. Wara li tkun bnejt ˙afna ener©ija fil-passatemp li tant tkun t˙obb u tara li dak li kien qed jintilef: (ji©ifieri li l-presepju kien qed jg˙ib mis-soçjeta’ Maltija), kien beda jie˙u l-˙ajja, issa donnu kollox qed jikrolla. Naf li xi darba kien ser ji©ri dan il-fatt g˙ax il-post kellu bΩonn manutenzjoni kbira u kien fi stat ikrah. Napprezza li fl-a˙˙ar kien hemm xi ˙add li ˙a deçiΩjoni u medd g˙onqu g˙al biçça xog˙ol kbira u ur©enti. J’Alla l-post jer©a’ jkun iffrekwentat minn nies ta’ rieda tajba.

Naf li l-kumitat din l-affari ©iet fuqu ˙abta u sabta, pero’ nemmen li hemm nies kapaçi li jdawru din id-disfatta f’opportunita’. Kif jg˙id tajjeb il-Malti, Alla jag˙laq bieb u jifta˙ mija. J’Alla jkun hekk g˙ax ˙asra dak li nbena f’dawn it-tletin sena jispiçça fix-xejn. Naf li di©a’ saru xi appelli biex jinstab post fejn nistg˙u npo©©u l-materjal li l-G˙aqda akkumulat matul iΩ-Ωmien. Naf li kull membru jixtieq li l-G˙aqda tibqa’ g˙addejja fil-˙idma tag˙ha pero’ kull membru g˙andu jmidd g˙onqu g˙ax-xog˙ol li jkun hemm bΩonn. Xi kultant inparlaw ˙afna u nikkritikaw ˙afna, iΩda hekk kif tintalab l-g˙ajnuna jkun dawk il-ftit li jag˙tu sehemhom. Fis-sitwazzjoni li ninsabu fiha hemm bΩonn li na˙dmu flim-kien u kull tag˙rif ta’ xi lokal fejn l-G˙aqda tista’ tmidd rasha jkun utli ˙afna. Alla ma j˙allix lil dawk li ja˙dmu f’ismu..... wa˙edhom.

Din is-sena kellna ta’ bil-fors, kontra qalbna, nillimitaw il-kors ta’ kif tag˙mel presepju, li kien da˙al sewwa fil-kalendarju tal-attivitajiet tal-G˙aqda. Iva kontra qalbna, g˙ax g˙al kemm kien piΩ fuq il-kumitat, xorta kien ikun ta’ sodisfazzjon meta tara nies ta’ kull eta’ jipparteçipaw b’dak l-entuΩjaΩmu. Nemmen li jer©a ji©i dak iΩ-Ωmien g˙ax...... ma jkunx il-Belt jaf ikun x’imkien ie˙or.

Xorta n˙e©©i©kom biex tag˙mlu presepju g˙all- wirja g˙ax sa dak iΩ-Ωmien post g˙al wirja jinstab. Kura©©!!

Frans Chircop

4

Il-Kelma tal-President

Óbieb,F’dawn iΩ-Ωminijiet sbie˙ tas-sajf wie˙ed iΩjed mo˙˙u kif ser iqatta iktar ˙in ˙dejn il-ba˙ar jew xi divertiment ie˙or. O˙rajn jipprofittaw ru˙hom mill-©ranet twal biex iduru dawra mad-dar u jag˙tu xi tibjida jew jirran©aw xi ˙sarat Ωg˙ar li jinqalg˙u fid-dar minn Ωmien g˙al Ωmien.

G˙ad-dilettanti tal-presepju dan hu wkoll Ωmien tajjeb biex wie˙ed jibda ja˙seb fuq il-presepju avolja l-Milied ikun g˙adu ftit il-bog˙od. B˙alissa donnu ji©uk iktar idejat u f’l-istess ̇ in it-temp jippermettilek

li tkompli g˙addej g˙ax ix-xog˙ol li tkun g˙amilt jinxef fi ftit ˙in.

Minkejja d-diffikultajiet li kellna, l-G˙aqda tag˙na din is-sena xorta qed tag˙mel kors dwar il-bini tal-presepju. Veru li kellna nillimitaw xi ftit in-numru tal-parteçipanti min˙abba spazju, imma bqajna mexjin u jekk Alla jrid intemmu l-kors b’suççess. Dan hu kollu frott tal-˙idma li l-membri tal-kunsill u xi voluntiera o˙ra wettqu matul dawn l-a˙˙ar ©ranet.

Il-lectures ta’ din is-sena ser in˙alluhom g˙al Settembru meta jkollna wkoll it-Table show. Dwar dan issibu aktar informazzjoni f’dan il-fuljett, imma meta jasal iΩ-Ωmien ner©g˙u infakkrukom permezz ta’ eMail jew sms. Importanti li tibg˙atulna l-indirizz tal-eMail u/jew numru tal-mobajl. Tkunu qed tg˙inuna niffrankaw spejjeΩ u nΩommukom infurmati.

B˙al issa wkoll beda jirranka x-xog˙ol fuq il-Konvenju Ewropew li l-G˙aqda tag˙na qed tipprepara g˙as-sena d-die˙la. Ftit ©img˙at ilu tellajna website ©dida fuq l-internet dedikata g˙al dan l-avveniment importanti. Dan il-pro©ett huwa ambizzjuΩ ̇ afna g˙alhekk ser ikollna bΩonn tal-g˙ajnuna fuq diversi linji. In˙e©©e© lil kulmin jista’ jg˙ati daqqa t’id biex jikkuntattja lis-Segretarju g˙al aktar informazzjoni.

Grazzi u tislijiet.

Andrew Spiteri

colour

5

colour

Id-Diversita’ fil-PresepjuMinn s-Sur Charles BelliaSegretarju

Forsi huwa ftit diffiçli biex temmen li dan ir-ritratt juri presepju ÇiniΩ fil-Katidral ta’ S.S. Mikiel u Gudule fi Brussell. F’dan il-Katidral kull sena ssir wirja ta’ presepji offruti mid-diversi komunitajiet li jg˙ixu f’din il-belt Bel©jana. Jiena kelli l-unur li g˙al sentejn wara xulxin nirrapreΩenta lill-Komunita Maltija f’din il-wirja bi presepju fuq stil Malti wiesa Ωew© metri u nofs u metru u nofs fond, bil-pasturi tal-mibki Zaren Gauci, Ûejtuni, mag˙ruf a˙jar b˙ala d-Disma.

L-ewwel darba li armajt il-presepju tieg˙i, fil-katidral kien hemm attivita qawwija b’madwar 45 grupp ta’ nies jarmaw il-presepju ta’ pajjiΩhom. Id-Dekan tal-Katidral hemm kien ukoll, idur mal-presepji u fil-waqt li jammira x-xog˙ol li kien g˙addej, jara li kollox miexi sew. Óafna attivita, imma ftit li xejn konfuΩjoni. Wasal ̇ dejja, qalli xi ̇ a©a b’lingwa li ma fhimtx. Re©a sellimli u staqsieni jekk nitkellimx bit-Taljan. Meta g˙idtlu ‘iva’ qbadna diskursata fuq il-wirja. Il-kliem waqa’ fuq il-varjeta ta’ pasturi, forom u stili ta’ presepji li kienu qed jintramaw dak il-˙in. Qalli li dik is-sena kien ser ikun hemm madwar 45 presepju minn komunitajiet barranin li jg˙ixu fi Brussell. Óassu kburi li fil-katidral ‘tieg˙u’ kien hemm mhux biss entuΩjaΩmu g˙all-presepju imma wkoll kien jin˙ass sew sens ta’ g˙aqda u kooperazzjoni minkejja d-diffikultajiet biex grupp jikkomunika ma’ ie˙or. Ma kienx hemm lingwa komuni u ˙afna kienu jafu biss il-lingwa tag˙hom! Staqsejtu x’kien il-˙sieb wara din il-wirja u r-risposta tieg˙u kienet wa˙da sempliçi u sinjifikattiva fl-istess ˙in. Qalli li fil-katidral ta’ Brussell ma kienx ser ikun hemm esibizzjoni ta’ arti, imma wirja ta’ solidarjeta u g˙aqda bejn gruppi ta’ nies li ma jafux lil xulxin u li ©ejjin minn pajjiΩi u kulturi differenti. Is-sodisfazzjon tieg˙u kien ©ej mill-fatt li l-wirja ta’ presepji li kienet qed tintrama dak il-˙in kienet çelebrazzjoni ta’ DIVERSITA’. Dort lejh u bla ma tani çans nifta˙ ˙alqi, qalli: “Ma ta˙sibx hekk int ukoll?” Sellimli, awgurajna suççess lil xulxin u mar ikompli d-dawra tieg˙u.

Komplejt narma l-presepju u fl-istess ˙in na˙seb x’ried ifisser li kienet qed issir ‘çelebrazzjoni tad-diversita’. Il-presepji mhux kollha l-istess - jikkomemoraw it-Twelid tal-Bambin? Meta po©©ejt l-a˙˙ar pastur f’postu, tajt l-a˙˙ar daqqa

6

t’g˙ajn...kollox kien lest. Qbadt il-camera u mort indur mal-presepji l-o˙ra nie˙u r-ritratti. Óafna minnhom kienu lesti, o˙rajn kwaΩi. U˙ud minnhom laqtuni g˙al krejattivita li kellhom, o˙rajn kienu aktarx simboli tal-Milied milli presepju. Kien hemm tnejn mill-Lvant Nofsani...il-kliem, miktub bil-lingua G˙arbija kellhom traduzzjoni bl-IngliΩ viçin tag˙hom. Qrajt xi jfissru dawk il-˙afna sinjali f’xulxin. Kienu kliem ta’ protesta u fl-istess ˙in talba biex il-Bambin

Ìesu’ jsolvi l-problemi f’dak ir-re©jun. Kien hemm presepju mag˙mul b’˙axix niexef u pasturi suwed! Kien tal-Komunita Afrikana. Ftit ‘il-bog˙od minnu kien hemm g˙add ta’ djar u pasturi po©©uti fuq xkaffar imtarra© bid-dwal jilag˙bu bejniethom. Xog˙ol sabi˙ fl-injam li meta ersaqt viçin sirt naf li in˙adem minn pri©unieri f›˙abs Spanjol. Ma setax jonqos il-presepju Taljan. Ma tantx laqatni, stennejt xi ˙a©a a˙jar. Kien hemm ie˙or minn Spanja, imma re©jun differenti. Dan Ωammni ftit ˙dejh biex nifli sew kif kien ma˙dum, kien interessanti.

Bqajt indur u nie˙u filmat u ritratti. Ma kien hemm ebda presepju b˙all-ie˙or. F’u˙ud spikka l-ambjent tal-pajjiz minn fejn ©ew; o˙rajn iktar ikkonçentraw fuq il-pasturi. Ftit li xejn kien hemm presepji kif nafuhom a˙na, bil-grotta, xi kamra, toroq, si©ar, eçç. Kollha bi stil differenti, ta˙lita s˙ie˙a ta’ idejat li minkejja li, irrid ng˙id, ˙olqu xi ftit tal-konfuΩjoni kollha kienu jirrakkontaw storja wa˙da, dik ta’ koppja fqajra li elfejn sena qabel da˙lu jistkennu ©o g˙ar, jew stalla (?) jistennew it-twelid tal-Messija.

Kont mitluf nifli presepju wara l-ie˙or meta minn warajja smajt le˙en id-Dekan li staqieni: “X’ta˙seb, teΩisti d-diversita’ fil-presepju?” Ma stajtx ng˙idlu le. Il-messa©© li pprova jwassalli kont fhimtu u bqajt nemmen fih. Il-presepju huwa verament çelebrazzjoni ta’ diversita. Il-˙asra hi li mhux kul˙add jifhem il-messa©© tal-presepju...li minkejja it-ta˙lita ta’ idejat, kuluri, forom jew fe˙miet kollha kemm a˙na nistg˙u ng˙ixu flimkien f’paçi dejjiema!

G˙andek eMail? Jekk trid infakkruk fl-attivitajiet li jkollna minn Ωmien g˙al Ωmien ibg˙atilna l-indirizz tal-eMail tieg˙ek.

Tag˙na huwa: charbel@onvol.net

7

In˙obbu ’l xulxinMinn Marianne Tabone Kien wasal il-bidu ta’ Diçembru u dik il-©img˙a kien se jo˙ro© ir-riΩultat tan-‘November Tests’. It-tfal fil-klassi ta’ Audrey kienu anzjuΩi sakemm ti©i l-Form teacher biex tag˙tihom ir-riΩultat u tg˙idilhom fejn kienu marru jew tajjeb jew ˙aΩin.

Audrey tista’ tg˙id li kellha mo˙˙ha mistrie˙ g˙ax kienet ˙admet il-karti mal-g˙alliema tal-privat. Imma Melanie ma kinetx tmur privat u ma kellha ebda ̇ jiel kif kienet marret. Kienet taf li qatt ma kienet ti©i minn ta’ quddiem. Stenniet li tasal l-g˙alliema.

Fl-a˙˙ar il-break spiçça u da˙let Miss Attard fil-klassi. Dakinhar kien hemm silenzju perfett fejn is-soltu kienet ikollha tg˙ajjat xi Ωew© g˙ajtiet biex iΩommu s-skiet ̇ alli tkun tista’ tibda l-lezzjoni. Miss Attard ma kinetx ̇ mar. Dritt indunat g˙aliex kien hemm tant ˙emda fil-klassi.

Qaltilhom li kienet se tag˙ti r-riΩultati skont l-ordni alfabetika u mhux kif ©ew fl-eΩamijiet. Audrey kien kunjomha Abela u l-g˙alliema bdiet minnha. Ma kien hemm ebda sorpriΩa g˙al Audrey. Kienet taf li kienet marret tajjeb g˙alkemm il-marki ma kinetx tafhom. Melanie kunjomha kien Schembri u kellha tie˙u paçenzja tisma’ r-riΩultati tal-˙afna tfal li kunjomhom kien jibda bl-ittri qabel l-‘s’.

Fl-a˙˙ar l-g˙alliema sej˙et isimha. Melanie kienet se tqum bilwieqfa imma l-g˙alliema qaltilha biex tibqa’ bilqeg˙da. Miss Attard kienet bniedma qalbha tajba u ma riedet tikser lil ebda studenta li tkun marret ˙aΩin. Melanie bdiet tisma’ l-marki tag˙ha li kienu baxxi ˙afna. Kienet taf li marret ˙aΩin. Fi Ωmien l-eΩamijiet ̇ uha Ω-Ωg˙ir kien marid ̇ afna u t-tabib kien qalilhom li kien fil-periklu li jitlef ̇ ajtu. La Melanie u anqas ommha ma kellhom mo˙˙ l-eΩamijiet. L-omm kienet tg˙addi ©ranet s˙a˙ l-isptar u Melanie kienet tie˙u ˙sieb o˙tha Sarah u ssajjar biex x’˙in ji©i missierhom mix-xog˙ol isib platt s˙un qabel imur l-isptar.Melanie ma kienet tkellmet ma’ ̇ add dwar dak li kienet g˙addejja minnu d-dar. Basret li kienet marret ˙aΩin imma kienet taf ukoll li kienet tipprova tpatti fl-eΩamijiet tal-a˙˙ar.

Il-lezzjoni spiççat u Melanie ˙adet ir-ru˙. Imma qabel ma ˙ar©et Miss Attard g˙amlet sinjal lil Melanie biex to˙ro© mag˙ha. Audrey, li kienet g˙assa g˙all-marki ta’ Melanie daqs kemm kienet g˙al tag˙ha ratha ̇ ier©a mill-klassi. Kienet tg˙ir g˙aliha ghax g˙alkemm Melanie ma kinetx tmur privat xorta kienet i©©ib marki g˙oljin. Ommha kienet dejjem tfakkarha kemm kienet tonfqilha flusha

8

colour

fuq il-privat. U dawn il-kummenti kollha kienu jdejquha bil-kbir. Malli rat lil Melanie ˙ier©a mill-klassi b’le˙en jinstema’ qalet,

“Il-brava li m’g˙andiex bΩonn tmur privat g˙amlet qassata!”

Melanie saret ˙amra nar. Dak il-˙in xtaqet tmur tag˙tiha daqqa ta’ ˙arta imma Miss Attard kienet ˙ar©et u kienet tistenniha. Wa˙˙let f’mo˙˙ha li tpattilha lil Audrey ta’ dak il-kumment li kienet g˙ajtet fil-klassi. Miss Attard kellmitha bil-kwiet u Melanie sabet ru˙ha tifta˙ qalbha mag˙ha. Melanie kienet di©a ˙asbet li wara l-iskola kienet tistenna lil Audrey u tag˙tiha xebg˙a. Hekk kienet tpatti tal-paroli krudili li kienet qalet. Dakinhar l-g˙alliema tal-FrançiΩ ma kinetx ©iet u Miss Attard ©iet hi flokha.

Kienu bdew jarmaw il-Presepju bil-mod. L-g˙alliema ssu©©eriet li jkomplu dak il-˙in. It-tfal ˙adu gost u kul˙add midd idejh biex ikomplu jarmawh. Fl-a˙˙ar ftit minuti Miss Attard stiednet lit-tfal biex jin©abru quddiem dik it-tarbija li giet fid-dinja biex meta tibda l-missjoni tag˙ha tippriedka l-im˙abba u l-ma˙fra.

It-tfal kollha n©abru u talbu biex it-Tarbija Divina tg˙inhom biex i˙obbu lil xulxin. Miss Attard kellmithom ftit u spjegat li biex ikun hemm l-im˙abba je˙tie© li ma nwe©©g˙ux lil xulxin bi kliemna. Audrey ftakret fil-kliem iniggeΩ li qalet kontra Melanie. Wa˙˙let f’mo˙˙ha li tiskuΩa ru˙ha ma’ Melanie. Meta Miss Attard fakkret li Ìesu jridna na˙fru u ma npattux, Melanie ftakret li kienet ippjanat li tag˙ti xebg˙a lil Audrey wara l-iskola.

Hekk kif daqqet il-qanpiena biex kul˙add jo˙ro©, suppost bil-kwiet, Audrey resqet lejn Melanie u bis-sempliçita kollha talbitha skuΩa. Melanie st˙at minn se˙bitha u minn ta˙t l-ilsien stqarritilha li kien be˙siebha ssawwata. It-tnejn tbissmu lejn xulxin u ndunaw li billi jpattu lil xulxin ma kinux juru m˙abba la lejn xulxin u anqas lejn il-Bambin.

Minn dakinhar ‘il quddiem iΩ-Ωew©t itfal saru ̇ bieb kbar. Bdew jg˙inu lil xulxin u meta t-tfal l-o˙ra tal-klassi urew li ma setg˙ux jifhmu sewwa Audrey u anke Melanie bdew jg˙idu li kien permezz tal-Presepju li saret dik il-bidla fihom.

Bdejt ta˙seb g˙all-presepju li ser ittella’ g˙all-WIRJA ta’ din is-sena? Nissu©©erulek li tibda minn issa! Tajjeb tkun taf li l-qisien tal-presepji ser ikunu: Faççata mhux iΩjed minn 60cm u fond mhux iΩjed minn 45cm.

Ni©bdu l-attenzjoni ta’ kul˙add li presepji li jaqbΩu dawn il-qisien ma jkunux aççettati.

Grazzi tal-kooperazzjoni.

9

colour

Riflessjonijiet fuq il-pasturi tas-soldMinn Frans Chircop

Kont qieg˙ed naqra ftit il-ktieb “Il-Presepju fil-Milied Malti” tas-Sur Joseph Muscat, membru tal-G˙aqda Óbieb tal-Presepju – Malta, u ©ejt fis-silta ta’ fejn hemm ir-ritratti tal-presepju li kien jarma’ San Ìor© Preca fil-kamra tieg˙u. Óarist lejn il-pasturi tas-sold li hemm fil-presepju u dlonk bdejt nirrifletti.Din hija parti mill-presepju tieg˙u

1. L-G˙a©eb tal-Presepju................... Pastur b’ idejh miftu˙in quddiem il-grotta. Mistg˙a©eb bix-xena li qed jara. Kemm hawn nies li g˙alkemm qeg˙din jaraw b’g˙ajnejhom it-t b a t i j i e t t a l - ˙ a j j a x o r t a m a jipparteçipawx biex jg˙inu lil dak li jkun. Mistg˙a©eb u mhux qed jifhem. Imbellag˙ u konfuΩ. B˙al dawn hawn ˙afna ji©ru mas-saqajn.

2. Ix-Xabbatur.......................... Dak li jkun kurjuΩ biex jara xi jkun qed ji©ri. Ìrajjiet ta’ madwaru jnisslu ©o fih kurΩitajiet biss. L-aqwa li jkun jaf x’inhu ji©ri u jaqta’ xewqtu. Jkun irid jinsendika kollox. Pero’ ma jkunx jaf jekk semax jew rax tajjeb. L-aqwa li ipparteçipa u tkixxef

3. Ix-Xriek.......................... Tnejn mg˙annqin ma’ xulxin. Jg˙annu u jkantaw. Fer˙anin. Jixxalaw u jferr˙u lil ˙addie˙or. G˙aljenati minn dak kollu li jkun qed ji©ri madwarhom. Min jaf jekk jafux fejn sejrin? Tg˙id hawn nies b˙alhom?

4. Tat-tanbur, taΩ-Ωaqq, tal-flawt...................... L-orkestra ta’ dak lΩ-

10

Ωmien. Iferr˙u lil ta’ madwarhom. Imorru jdoqqu g˙all-okkaΩjoni. Hekk ©ara fit-Twelid tal-Bambin. Jien nifra˙ bil-©id ta’ ˙addie˙or? Nipparteçipa jew nibqa’ sieket u wara ngerger li ma kien hemm xejn?

5. Il-Kaççatur.................... Pastur li ma nafx kif da˙al fil-presepju. L-arja ta’ barra j˙obbha ˙afna. Pero’ ma j˙obbx l-ambjent, il-˙lejjaq li ˙alaq Alla jeqridhom.

6. Hemm ˙afna aktar pasturi li npo©©u fil-presepju. Nispera li ma nkunx jien wie˙ed minnhom li nkun hemm biss g˙an-numru. Jien irrid nkun parteçipant. Naqsam il-fer˙ u n-niket tal-okkazjoni. Irrid inkun hemm biex nisma’ l-˙sejjes, il-g˙ag˙a tal-ge©wi©ija tan-nies, irid inkun b’widnejja miftu˙a bies nisma’ u ng˙arbel dak li jkun qed jing˙ad. Iva irid inkun eΩempju g˙al ˙addie˙or.

Dan hu l-indirizz tal-website tag˙na! Id˙ol fih biex taqra dwar l-istorja tal-G˙aqda, l-presepju, kif ta˙dem

il-presepju u xi aççessorji.

Ûur l-albums tar-ritratti u ©edded il-memorja tal-wirjiet annwali.

G˙addi l-indirizz lill-˙bieb u qraba, speçjalment dawk imsefrin...ibqa Ωgur

li japprezzaw.

www.presepjumalta.org

Il-MiΩataIl-kontribut tieg˙ek lejn dak li twettaq l-G˙aqda huwa Ωg˙ir ˙afna imma mportanti. Ming˙ajr dan il-kontribut tista’ mhux biss titlef il-possibilta li tipparteçipa fl-attivitajiet tal-G˙aqda fosthom li tkun infurmat permezz ta’ dan il-fuljett; imma tista’ wkoll titlef is-s˙ubija tieg˙ek.

G˙alhekk il-Kunsill i˙e©©ek biex ta©©orna ru˙ek u jekk int lura fil-˙las tibghat dak li hu dovut minnek lis-Segretarju. F’kaΩ ta’ diffikulta çemplel fuq 9940 6645.

Grazzi.

11

Kul˙add bl-uΩanzi tieg˙uFil-PolonjaG˙all-ikla tal-Milied, fil-Polonja, in-nies ipo©©u ftit tiben fuq il-mejda biex wara l-ikla jpo©©uh fil-grotta u hekk il-presepju jkun komplut bil-Bambin fuq it-tiben fil-maxtura. G˙andhom ukoll l-uΩanza li madwar il-mejda jdawru katina ˙alli “Minn fuq il-mejda ta’ l-ikel, il-˙obΩ ma jonqoshom qatt”. Fil-Polonja n-nies ma jieklu xejn lejlet il-Milied qabel ma tidher l-ewwel kewkba. Ikollhom ikla kbira imma ma jinsewx i˙allu post vojt fuq il-mejda biex jekk Ìesu’ u Marija jg˙addu minn hemm ikollhom si©©u biex jistrie˙u, kif ukoll post lest g˙all-ikel.

Ir-RussjaFejn hemm l-insara titqaddes quddiesa, mhux bil-lejl imma nhar il-Milied 25 ta’ Diçembru fig˙odu, g˙all-annimali salva©©i. Lejlet il-Milied, il-kap tal-familja, ilaqqat kemm isib ikel u jmur iferrxu fl-g˙elieqi, biex l-annimali salva©©i jkollhom x’jieklu nhar il-Milied.

It-tfal Russi g˙andhom il-Babuxka, mara xi˙a, li mijiet ta’ snin ilu, fil-lejl tal-Milied, waqfu g˙andha t-Tliet Slaten Ma©i. Talbuha biex tmur mag˙hom fejn Ìesu Bambin, iΩda ppreferiet tispiçça l-façendi. Meta’ lestiet, mliet il-fardal b’˙afna ©ugarelli g˙al Ìesu’ Bambin, ©riet wara s-Slaten imma la˙qu tbieg˙du u ma la˙qithomx. Imbag˙ad bdiet tqassam ir-rigali li kellha g˙all-Bambin, lit-tfal.... u minn dak il-jum l-istorja baqg˙et tirrepeti ru˙ha kull 24 ta’ Diçembru.

Fil-Norve©jaB˙al ma jsir fir-Russja, l-annimali jitimg˙uhom bil-lejl. Fin-Norve©ja, jkunu t-tfal li jitimg˙u l-annimali. Jilbsu lbies o˙xon min˙abba l-ksie˙ u jmorru fl-g˙elieqi jferrxu qam˙, çereali u ikel ie˙or g˙all-g˙asafar u annimali o˙ra, u j˙allu sopop f’dixxijiet g˙al dawk il-klieb u l-qtates li jkunu abbandunati. Almenu nhar il-Milied l-g˙asafar jieklu ikla tajba ming˙ajr ma jit˙abtu g˙aliha!!

Kun parti mill-fuljett...Ikkontribwixxi billi tibg˙at xi kitbiet, novelli qosra, poeΩiji, eçç biex ji©u ppubblikati fuq “il-Presepju”. G˙andek xi idejat kif tag˙mel aççessorji? Trid tikkummenta dwar l-G˙aqda? Tiddejjaqx, iktbilna. Sa fejn ikun possibbli nilqg˙u is-su©©eriment tieg˙ek. Nota Ωg˙ira....kitbiet li jistg˙u jo˙olqu polemiki ma jkunux pubblikati.

12

colour

Il-Bambin tal-BozzaMinn George Cilia

Sittin sena ilu, il-presepju f id-djar Maltin ma ntramax. Il-purçissjonijiet bil-bambin ma sarux. Il-quddiesa solenni ta’ nofs il-lejl ma k in i tx çe lebra ta . Anqas t iΩjin bid-dawl ma sar. Forsi di©a ndunajtu g˙aliex ©ara hekk. Kienet ˙abtet l-ewwel sena tal-gwerra u l-festi kollha kienu sospiΩi min˙abba l-attakki mill ajru u l-biΩa’ mill-bumbardamenti bla ˙niena fuq gΩiritna.

Irrid ng˙id iΩda, li mhux hekk ©ara lill-Bambin tal-Bozza, li kellna fid-dar tal-Birgu. Dan fortunatament il˙aqna salvajnieh flimkien ma’ g˙amara o˙ra li ©arrejna mag˙na lejn ÓaΩ-Ûebbu©, fejn domna refu©jati g˙al-tlett snin u nofs fi Ωmien il-gwerra.

Dehrilna li b˙al snin mg˙oddija, anzi b’aktar ˙erqa kellna nne˙˙u l-g˙ata minn fuq il-bozza u nixeg˙lu xama’ u nitolbuh i˙arisna mill-konsegwenzi koroh li i©ib mieg˙u il-fla©ell tal-gwerra. Hekk g˙amilna. Id-drawwa bqajna nipprattikawha b˙as-soltu.

L-Ori©iniOmmi Lorenza kienet tirrakkonta lili u lil o˙ti, kif, meta tg˙arrset, wara l-mewt ta’ missierha, ommha xorta wa˙da ˙asbitilha g˙ad-dota. Hekk kien isir f’dawk iΩ-Ωminijiet tas-snin g˙oxrin. Fost l-affarijiet bΩonjuΩi g˙ad-dar tal-miΩΩew©in ©odda, primarjament kien ikun hemm is-sett tal-kamra tas-sodda. In-nanna ordnat l-g˙amara kollha ming˙and l-aqwa mastrudaxxi li kienu jeΩistu fil-Birgu; l-a˙wa Serracino.

13

colour

Dawn kienu jwieg˙du li jlestu l-g˙amara fil-˙in u b˙ala rigal personali tag˙hom joffru l-Bambin tal-Bozza tal-˙©ie©. Il-ftehim tal-g˙erusija jidher li ntla˙aq kif miftiehem, g˙ax sa minn tfuliti niftakar il-Bambin tal-Bozza dejjem mg˙otti fuq il-gradenza.

Ûew© fjuretti ©o vaΩetti tal kina b’disinn indurat bid-deheb, ippreservati ©o bozoz tal-˙©ie©, jakkumpanjaw lill-ornament. Mal-bidu tal-Avvent, ommi kienet tne˙˙i l-g˙ata minn fuq il-Bambin biex ikun jista’ jitgawda minnha, u sa mill-bidu tan-novena tal-Milied, jinxteg˙lu x-xema’ quddiemu.

Ta’ tfal li konna, dan il-Bambin imqieg˙ed ©o nofs girlanda ta’ fjuri artifiçjali mill-isba˙ (ganutell) mimdud ˙elu ˙elu fuq idejh; ta˙tu xi g˙erien im˙affrin fil-fjuri, bin-ng˙a© jirg˙u madwaru; bir-ra©©i ma’ rasu, l-©iΩirana ma’ g˙onqu, u ter˙a tal-bizzilla mΩejna bil-fosos, kienu jΩommuna ta’ spiss iffissati n˙arsu lejh.Aktarx li dan ix-xog˙ol artistiku kien ji©i mpurtat minn Franza. Probabbli fadal familji o˙ra f’pajjiΩna li g˙andhom Bambin tal-Bozza, wirt tal-©enituri li ΩΩew©u f’dik l-epoka. Nixtieq nirrikmanda lil kulmin g˙andu dan ix-xog˙ol sabi˙ bit-tifkira tat-tweld ta’ Ìesu’, biex iΩomm f’kundizzjoni tajba l-ori©inalita ta’ din l-idea antika. A˙na dan g˙amilnieh, g˙ax g˙alina, l-valur sentimentali daqskemm storiku, ng˙oΩΩuh, u çerti li ta’ warajna jkomplu jsegwu l-istess tradizzjoni li a˙na writna ming˙and ta’ qabilna.

Artiklu me˙ud mis-suppliment tal-Milied-il-Mument, il-Óadd 17 ta’ Diçembru. 2000

Ir-Rag˙aj tal-BnedminKien Diçembru fl-a˙˙ar tie©˙uit-twelid tal-ibenfil-maxtura b’tiben.

Rag˙aj tal-bnedminintbag˙at fid-dinjabiex isa˙˙a˙ it-twemmin.

Ìie biex jie˙u ˙sieb il-mer˙lali stenniet salvaturbiex jiΩgura futur.

Dan iç-çkejkenrigal tal-Missierkien il-˙aruf l-imsejken.

Mexxa sew bl-eΩempju tieg˙ubit-tag˙lim l-ing˙atab’©enituri grata.

Minn tarbijakien dawl g˙al ˙afnali ©ew b’toqol mg˙obbija.

Mhux biss b’rag˙aj mis-sema mag˙rufukoll b’˙abbar tas-sliemli jinsab hawn bla tmiem.

Joseph Bonnici28-04-2017

14

San Nikola u xi drawwiet tal-MiliedMinn Jessie Chircop

Mal-mog˙dija taΩ-Ωmien ˙afna emigranti Ewropej ©abu ˙afna tradizzjonijiet li g˙andhom xjaqsmu mal-Milied. Dawn bil-mod il-mod da˙lu fil kultura tal-Istati Uniti tal-Amerika. Dawn ©ew mag˙qudin u saru attribwiti g˙al San Nikola.

Il-Kalzetta tal-Milied.....“Il-kalzetta kienet tkun imdendla maç-çumnija, bit-tama li San Nikola ji©i ming˙ajr telf ta’ Ωmien”... Hekk tg˙id it-taqbila tat-tfal ta’ Ωmien il-Milied. L-istorja tg˙idilna kif San Nikola kien jipprovdi l-flus g˙at-tfajliet fqar biex jiΩΩew©u. Darba tefa’ l-flus minn ©o tieqa u jing˙ad li dawn waqg˙u eΩatt ©o kalzetta li kienet ˙dejn iç-çumnija biex tinxef.

Larin©a jew mandolina fil-ponta tal-kazetta tal-MiliedJing˙ad li meta San Nikola tefa’ l-flus tad-deheb fil-kalzetta biex it-tfajliet il-fqar ikunu jistg˙u jizzew©u, l-larin©a jew mandolina saru tad-deheb. Meta’ naraw dawk il-blalen jiddu fis-si©ra tal-Milied, jew imdendlin mas-soqfa tad-djar, ma’ xi festun tad-dawl, dawn ikunu jfissru l-larin©a jew mandolina li hekk kif messu mal-flus tad-deheb li San Nikola tefa’ fil-kalzetta dawn saru huma ukoll tad-deheb.

Bsaten tal-˙elu (Candy Canes)Dan ukoll huwa simbolu ie˙or li g˙andu x’jaqsam ma’ San Nikola. Dan il-qaddis kien isqof u kull isqof ikollu bastun twil bil-ponta mg˙aw©a fit-tarf. Dan jisseja˙ l-baklu. Dan il-bastun li bih ir-rag˙aj jiggwida lin-ng˙a© tieg˙u. L-Amerikani sabu ukoll kif da˙˙lu dan il-bastun fil-˙elu. Dan ikun faxxex bojod u ˙omor u jkollu tog˙ma helwa ˙afna.

L-g˙otja tar-rigali bil-mo˙bi, bil-lejl Il-kalzetta tintela’ waqt li t-tfal ikunu reqdin. San Nikola kien jag˙ti r-rigali tieg˙u, bil-mo˙bi, fis-satra tad-dlam. Ma ried li ˙add jarah g˙ax ried li min jirçievi r-rigal ja˙seb u jemmen li ©ej ming˙and Alla. Ûmien il-Miled kien jg˙in lill-foqra u l-aktar dawk batuti. Jing˙ataw ˙afna rigali u ‘Hampers’ lin-nies fil-bΩonn. Jing˙ataw ukoll ˙afna flus g˙al min hu fil-bΩonn. Dawn juru kemm San Nikola ma kienx egoist, g˙ax kien jag˙ti fil-mo˙bi u qatt ma ried li xi ˙add jirringrazzjah.

15

Tajjeb li tkun taf...Ruma l-antikaF’kull 17 ta’ Diçembru, n-nies ta’ Ruma l-antika kienu jorganizzaw festa kbira li ddum sejra ©img˙a. Il-festa lellha l-isem ta’ Saturnalia, ad unur Saturn, l-alla tal-agrikoltura, li minnu ©ej l-isem ta’ Saturday-Is-Sibt.Kienu jsiru purçissjonijiet mat-toroq kollha, jixg˙elu bosta xemg˙at biex ifakkru t-twelid ta’ sena ©dida, jΩejnu djarhom bil-˙axix a˙dar u jag˙tu rigali lil xulxin. Is-sidien jag˙tu rigali lill-ilsiera tag˙hom, l-ir©iel jilbsu ta’ nisa u jduru mat-toroq lebsin il-©lud tal-annimali.Fl-ikel kienu jpo©©u faΩola niexfa u min isibha ikun ir-re ta’ dawk il-festi. Dawn it-tradizzjonijiet xterrdu mal-Imperu Ruman kollu li, t˙alltu ma’ uΩanzi o˙ra li di©a kienu jeΩistu.

XmasX hija l-ewwel ittra tal-kelma Griega g˙al Kristu – Xristos – L-ewwel insara kienu jiktbu u jitkellmu bil-Grieg. Aktar ma beda jg˙addi Ω-Ωmien inqas u inqas nies baqg˙u jifhmu l-lingwa Griega antika. Ma baqg˙ux juΩaw il-Kelma Xmas g˙aliex l-ittra ‘X’ kella tifsira pagana u l-kelma Xmas kienet turi nuqqas ta’ rispett.

Yule LogYule huwa l-isem mog˙ti liΩ-Ωmien taΩ-Ωew© festi antiki tas-sajf (bidu ta’ Awwissu) u l-aktar tal-Milied. Is-Celts kienu jemmnu li x-xemx tieqaf g˙al-12 -il jum fix-xitwa meta l-©urnata ma tiqsarx aktar. Biex il-qawwa tad-dawl tirba˙ il-qawwa tad-dlam, id-Druids kienu jbierku zokk, il-Yule Log, u jit˙alla jin˙araq g˙al 12-il jum. Jekk il-Yule Log jintefa, kienu jg˙idu li sejjer jkollhom jg˙addu minn sfortuna. Jekk jirnexxielhom iΩommu biçça minn dan iz-zokk, biex jqabbdu bih il-Yule Log tas-sena ta’ wara, ikollhom fortuna s-sena kollha.

G˙andna website ©dida dedikata lill-KONVENJU 2018.Nissu©©erulkom tid˙lu fiha u taraw kif qed nippreparaw

g˙al dan l-avveniment importanti!

Jekk jinteressakom li tag˙tu sehemkom, ikkuntattjaw lis-Segretarju, Charles Bellia

g˙al aktar informazzjoni!

www.presepjumalta2018.org

16

colour