AJÇI OKUMENT ARÇIDJOÇESI TAS TA - Il-Knisja f'Maltams.maltadiocese.org/WEBSITE/2016/SINODU/03 LAJCI NSARA.pdfMera ta’ m˙abba u g˙aqda Alla sej˙ilna biex nissie˙bu fil-˙ajja

LAJÇI NSARA

Pubblikazzjoni ta’ l-Arçidjoçesi ta’ Malta, 2003

ISBN: 99932 - 49 - 09 - 2

DOKUMENT TAS-SINODU DJOÇESAN

ÌABRA SÓIÓA TAD-DOKUMENTI

INTRODUZZJONIIl-kuntest Malti

DOKUMENTI TAS-SINODUViΩjoni ta’ Knisja komunjoniKultura – Soçjetà – KnisjaLajçi NsaraXandir tal-KelmaLitur©ija u SagramentiDjakonija u ÌustizzjaÛwie© u FamiljaAdolexxenti u Ûg˙aΩag˙

L-ESPERJENZA TAS-SINODUIs-Sinodu: nixxieg˙a ta’ ˙ajja ©dida

Lino Borg (1951 - )KRUÇIFISSJONI TA’ ÛMINIJIETNA

ARÇIDJOÇESI TA’ MALTA

LAJÇI NSARA








2003

LAJÇI

NSARA

“MORRU INTOM

UKOLL FL-GÓALQA...”

(MT 20,3-4)

ISBN: 99932 - 49 - 09 -2

© Arçidjoçesi ta’ Malta, Floriana, 2003

Produzzjoni tal-Media Centre Publications

Stampat fil-Media Centre, Blata l-Bajda

PreΩentazzjoni v

Kap IIl-Kriterji teolo©içi tal-Lajkat Nisrani 1

Kap IIRiflessjoni fuq il-qag˙da preΩenti 10

Kap IIIPrijoritajiet g˙all-futur 25

Kap IVMiΩuri biex jintla˙qu l-prijoritajiet 34

Kap VKonkluΩjoni 49

WERREJ

LAJÇI NSARA







PREÛENTAZZJONI

L-g˙an ta’ dan id-dokument hu li, wara riflessjoni (i) fuq il-kriterji teolo©içi u (ii) fuq il-qag˙da attwali tal-lajçi nsara f’Malta, ji©ukkonsidrati (iii) l-prijoritajiet u (iv) l-miΩuri li g˙andhom jittie˙du biexjintla˙qu dawn il-prijoritajiet fil-qasam tal-lajkat nisrani f’pajjiΩna.

Id-dokument jibda l-ewwel billi jitkellem fuq xi kriterjiimportanti biex wie˙ed jifhem ir-rwol tal-lajçi llum. JippreΩenta s-sej˙a tal-lajçi nsara g˙all-qdusija, kemm permezz tas-sehem tag˙homfis-soçjetà kif ukoll fi ˙dan il-komunità ekkleΩjali.

Il-lajçi huma msie˙ba ma’ Kristu fil-missjoni tieg˙u. Humajg˙ixu l-mag˙mudija tag˙hom billi jimpenjaw ru˙hom fil-qalba tad-dinja, fl-oqsma differenti – fl-uffiççju, fil-fabbrika, fin-negozju, fil-professjoni, fil-familja, fil-kultura. Il-missjoni tal-lajçi hija li jkunu l-kuxjenza nisranija fis-sitwazzjonijiet differenti tal-˙ajja li jsibu ru˙homfihom.

Fl-istess waqt, il-lajçi huma msej˙in biex ikunu membri ˙ajjintal-Poplu ta’ Alla u jag˙tu s-sehem s˙i˙ tag˙hom fi dan il-Knisja. Danjag˙mluh billi jiΩviluppaw id-doni li bihom jag˙nihom l-Ispirtu ta’ Allau juΩawhom g˙as-servizz tal-Knisja kollha.

Id-dokument jag˙mel riflessjoni fuq il-qag˙da preΩenti tal-lajçinsara. Jitkellem fuq il-˙tie©a li r-reli©joΩità tiΩviluppa f’fidi awtentika.Óafna mill-insara Maltin mhumiex konxji tar-rwol tag˙hom b˙alalajçi. Id-dokument jitkellem kemm fuq l-appostolat individwali, kifukoll fuq dak f’assoçjazzjonijiet, fejn il-lajçi jissie˙bu biex jag˙tuxhieda kollettiva tal-fidi tag˙hom.

v

Id-dokument jitkellem fuq il-prijoritajiet g˙all-futur. Fost dawn,isemmi l-˙tie©a li tikber il-fiduçja fil-lajçi, li jkun hemm rispett bejnir-rwoli kollha fil-mixja tal-Poplu ta’ Alla, li l-lajçi jkollhom sehem mill-pro©ett ta’ evan©elizzazzjoni ©dida indirizzata speçjalment lejn dawkli tbieg˙du mill-Evan©elju, u li f’soçjetà pluralista l-lajçi ja˙dmu b˙almel˙ li jag˙ti t-tog˙ma u b˙al dawl li juri t-triq.

Hi prijorità wkoll li l-lajçi jkunu kapaçi jaqraw is-sinjali taΩ-Ωminijiet, li juru x’inhuma l-esi©enzi tad-dinja ta’ llum u jindikawx’g˙andha tkun l-attitudni ta’ min qed ja˙dem fil-Knisja. Prijorità o˙rahi li l-appostolat lajkali jfittex li jinfluwenza bl-Evan©elju l-mod kif il-poplu Malti ja˙seb, jitkellem, ja˙dem, jiddeverti, jirra©una u jg˙ix fil-˙ajja pubblika u privata tieg˙u.

Id-dokument isemmi wkoll diversi miΩuri biex jintla˙qu dawnil-prijoritajiet. Fost dawn: li tinΩamm konsultazzjoni regolari mal-lajçiu mal-g˙aqdiet lajkali u li l-lajçi jkollhom sehem xieraq f’deçiΩjonijietli jolqtu lill-parroçça u lid-djoçesi; li tissa˙˙a˙ aktar il-formazzjoni tal-lajçi, mibnija fuq il-Kelma ta’ Alla u t-tag˙lim awtentiku tal-Knisja ubl-g˙ajnuna tax-xjenzi umani; li jkun hemm attenzjoni speçjali g˙all-Maltin li tbieg˙du mill-Knisja u g˙al dawk li huma emar©inati.

Jalla s-Sinodu Djoçesan iwassal biex il-lajçi nsara j˙arsu lejn il-futur b’kura©© u b’konvinzjoni dwar il-messa©© li tieg˙u huma˙abbara, u hekk ja˙dmu bla heda biex is-soçjetà Maltija tibqa’ tg˙oΩΩil-valuri ta’ l-Evan©elju.

vi

KAP I

IL-KRITERJI TEOLOÌIÇITAL-LAJKAT NISRANI

2

2

1

3

IL-KRITERJI TEOLOÌIÇI TAL-LAJKAT NISRANI

Mera ta’ m˙abbau g˙aqda

Alla sej˙ilna biex nissie˙bu fil-˙ajja Trinitarja u nkunu mera ta’ l-im˙abba ul-g˙aqda fid-dinja (ara Ef 1,3-4). Hi proprju din il-kwalità li tikkaratterizza l-poplu nisrani, ji©ifieri l-g˙aqda komunitarja fejn mill-im˙abba ta’ bejnietnanintg˙arfu li a˙na dixxipli ta’ Ìesù (ara Ìw 13,35). Min˙abba li a˙na msej˙ankunu mera tat-Trinità Qaddisa, a˙na msej˙a wkoll biex inkunu popluwie˙ed; poplu mΩejjen b’individwi uniçi, ilkoll b’doni, qadi u funzjonijietdifferenti, skond kif Alla jqassam (ara 1 Kor 12,3-11). Huwa f’dan il-qafaskomunitarju u Trinitarju li Alla jridna nag˙tu sehemna g˙as-Saltna tieg˙u.

Sej˙a Trinitarja

Il-Knisja hi l-Poplu ta’ Alla mi©bur fl-g˙aqda tal-Missier u ta’ l-Iben u ta’ l-Ispirtu Qaddis,1 u hi konxja li l-preΩenza tag˙ha fid-dinja hi wa˙dapartikulari. Dan g˙aliex it-Trinità Qaddisa hi l-ori©ini, is-sura u d-destinazzjoni a˙˙arija ta’ l-g˙aqda tal-Knisja, ji©ifieri hi l-g˙ajn li minnha dinl-g˙aqda titwieled, li minnha tie˙u l-ispirazzjoni tag˙ha u hi l-mira li lejhamiexja matul iΩ-Ωminijiet. Il-missjoni Trinitarja timplika g˙all-Knisja m˙abbag˙ad-dinja u preΩenza fid-dinja li fiha hemm ja˙dem Alla l-˙aj. Il-Knisja tg˙ixfil-lajçità tad-dinja.2 F’din il-preΩenza g˙andu sehem kull mg˙ammed,fosthom il-lajçi kollha li huma wkoll g˙andhom sej˙a Trinitarja.

Id-dinjità tal-lajçi

Bil-kelma lajçi nifhmu “il-fidili kollha minbarra dawk li huma membri ta’ l-ordni sagri u ta’ l-istat reli©juΩ mag˙ruf mill-Knisja, ji©ifieri l-fidili li wara li

1 San Çiprijanu, Fuq it-Talba tal-Missierna, 23, kif ikkwotata f’Konçilju Vatikan II, Kostituzzjoni DommatikaLumen Gentium (21 ta’ Novembru 1964), 4.

2 Bruno Forte, La Chiesa della Trinità, Cinisello Balsamo 1995, 337.

3


4

saru jag˙mlu sehem mill-©isem ta’ Kristu bil-Mag˙mudija u mi©bura f’Popluta’ Alla, jipparteçipaw, fil-qies tag˙hom, mill-uffiççju saçerdotali, profetikuu rjali ta’ Kristu u, kul˙add skond il-parti tieg˙u, iwettaq fil-Knisja u fid-dinja l-missjoni proprja tal-poplu nisrani kollu. Ix-xejra sekulari hi proprjau partikulari g˙al-lajçi”.3 Din ir-realtà, li l-lajçi jirçievu fil-Mag˙mudija,tag˙tihom sura ta’ ajja li tag˙Ωilhom bla ma tifridhom mis-saçerdoti u mir-reli©juΩi.

Fi Christifideles Laici naqraw: “Nag˙rfu x’inhi d-dinjità tal-lajçi nsara,b’mod l-aktar s˙i˙, jekk inqisu x’inhi s-sej˙a fundamentali u ewlenija li l-Missier fi Kristu bl-Ispirtu Qaddis jag˙mel lil kull wie˙ed u wa˙da minnhom:sej˙a g˙all-qdusija, g˙all-im˙abba perfetta. Il-qdusija hija l-aqwa xhieda tad-dinjità mog˙tija lid-dixxipli ta’ Kristu”.4

Imse˙bin fil-missjonita’ Kristu Saçerdot, Profeta u Sultan

Il-lajçi huma kkonsagrati biex jag˙tu sehemhom fil-missjoni saçerdotali ta’Kristu u biex ikunu nazzjon qaddis5 l-aktar bis-sehem fil-misteri qaddisa.Il-lajçi jissie˙bu wkoll fil-missjoni profetika ta’ Kristu. Huma obbligatijistqarru b’˙ajjithom kollha l-fidi tag˙hom quddiem l-o˙rajn. Il-lajçi jie˙dusehem ukoll fil-missjoni rjali ta’ Kristu, l-aktar billi jkunu preΩenti fid-dinjabiex iqaddsuha minn ©ewwa u jbiddluha skond il-pjan ta’ m˙abba li Allag˙andu g˙aliha, ming˙ajr ma jkunu tad-dinja; “billi jaqdu ministeridifferenti”,6 u billi “skond il-li©i, jag˙tu s-sehem tag˙hom fit-t˙addim tas-setg˙a tat-tmexxija”.7 Dan kollu mhux façli imma jistg˙u jaslu g˙alih g˙ax

3 Lumen Gentium, 31. Ara Ìwanni Pawlu II, EΩortazzjoni Appostolika Christifideles Laici (30 ta’ Diçembru1988), 15.

4 Christifideles Laici, 16.

5 Ara ibid., 14.

6 KatekiΩmu tal-Knisja Kattolika (1992), par. 910.

7 Ibid., par. 911.

4

5


huma msa˙˙in bil-qawwa ta’ l-Ispirtu Qaddis li rçevew fis-sagramenti ta’l-inizjazzjoni nisranija. Hi d-dilka qaddisa ta’ l-Ispirtu (1 Ìw 2,20) li tqanqallil dawk li jemmnu biex jag˙tu xhieda tal-fidi bl-g˙emil tas-sewwa.8

Membri tal-©isemta’ Kristu

Dan it-tis˙ib fil-missjoni saçerdotali, profetika u rjali ta’ Kristu jing˙ata lill-fidili kollha tal-Knisja individwalment, g˙ax huma membri tal-©isem ta’Kristu, “imse˙bin mal-Knisja kollha f’xirka wa˙da ta’ m˙abba”.9 Kul˙add,fil-Knisja, kemm dawk li jag˙mlu sehem mill-©erarkija u kemm dawkimmexxija minnhom, huma msej˙a g˙all-qdusija, ji©ifieri li kull wie˙ed uwa˙da skond il-˙ajja tag˙hom, ifittxu l-perfezzjoni fl-im˙abba. L-insarakollha ta’ kull stat u grad ta’ ˙ajja, huma msej˙a g˙all-milja tal-˙ajjanisranija.10

Il-vokazzjoni tal-lajçi b˙ala membrital-Poplu ta’ Alla

L-insara kollha huma membri uniçi u insostitwibbli tal-Poplu ta’ Alla: “Allag˙o©bu jqaddes u jsalva l-bnedmin mhux individwalment, ming˙ajr ebdarabta ma’ xulxin, iΩda ried li jag˙mel minnhom poplu li jag˙rfu fil-verità ujservih bil-qdusija”.11

Il-Konçilju Vatikan II, l-aktar fid-dokumenti Lumen Gentium uApostolicam Actuositatem, jenfasizza li l-appostolat hu tal-Knisja kollha, b˙alaPoplu ta’ Alla. Lill-membri ta’ dan il-Poplu ©did ta’ Alla, Kristu g˙amilhom

8 Ara Konçilju Vatikan II, Digriet Apostolicam Actuositatem (18 ta’ Novembru 1965), 3.

9 L-Ewwel Talba Ewkaristika, Kanone Ruman.

10 Ara Lumen Gentium, 39 u 40.

11 Ibid., 9.

6

5

7


8

“saltna, qassisin g˙al Alla u Missieru” (Apok 1,6). Dan ise˙˙ fil-Mag˙mudija,meta l-insara jissie˙bu fis-saçerdozju wie˙ed ta’ Ìesù Kristu li minnujipparteçipaw kemm is-saçerdozju ministerjali kif ukoll is-saçerdozjukomuni. It-tnejn huma distinti imma ©ejjin mill-istess g˙ajn u mmirati g˙all-istess g˙an.12 San Pawl jikteb: “A˙na ©isem wie˙ed fi Kristu u kull wie˙edminna membru ta’ l-ie˙or” (Rum 12,5). Lill-membri ta’ dan il-poplu AllaΩejjinhom bid-doni tieg˙u “lil kull wie˙ed kif jog˙©bu” (1 Kor 12,11).

KariΩmi

Id-doni li Alla jag˙ti huma kariΩmi, ji©ifieri intiΩi biex jintuΩaw f’servizz lill-komunità u lill-missjoni tag˙ha, u “huma ta’ siwi g˙all-˙ti©ijiet tal-Knisja ujaqblu mag˙ha; u g˙alhekk g˙andhom jintlaqg˙u b’sentiment ta’ radd il-˙ajru ta’ fara©”.13 La Alla ma jiddiskriminax fl-g˙oti ta’ dawn il-kariΩmi, ikunnuqqas gravi li na˙sbu li nistg˙u niddiskriminaw a˙na, u forsi wkoll na˙dmukontrihom, nifgawhom, ninjorawhom jew nag˙tuhom il-©enb. La Alla qedjag˙tihom, ma nistg˙ux ng˙addu ming˙ajrhom. Anzi, g˙andnanapprezzawhom u n˙addmuhom g˙all-©id tag˙na lkoll. Il-Knisja g˙andhatkun dik il-familja li ssib spazju g˙all-membri kollha tag˙ha u tapprezza l-kariΩmi kollha tag˙hom.

Id-dimensjoni sekularital-Knisja

Il-Knisja nfisha g˙andha dimensjoni sekulari u dan g˙aliex il-Knisja hi fid-dinja minkejja li m’hijiex tad-dinja (Ìw 17,16). Veru li l-membri kollha tal-Knisja g˙andhom din id-dimensjoni sekulari li g˙andha l-Knisja, imma fil-kaΩ tal-lajçi nsara, “hu l-mod proprju u speçjali”14 tag˙hom. Il-lajçi jag˙mlu

12 Ara ibid., 10.

13 Ibid., 12.


6

9


10

dan billi jimpenjaw ru˙hom fil-˙olqien u fl-istorja, ji©ifieri fid-dinja,15 g˙ax“hemm qed isej˙ilhom Alla”16 ji©ifieri fl-uffiççju, fil-fabbrika, fin-negozju, fil-professjoni, fil-familja, fil-kultura, fil-˙ajja pubblika, fil-politika, fl-isport, fil-komunità, u fl-ambjenti kollha.

Kuxjenza nisranijafis-sitwazzjoni

Is-sej˙a tal-lajçi hi li jg˙ixu u jibnu s-Saltna ta’ Alla fil-˙ajja ta’ kuljum ma’kul˙add u b’mod speçjali ma’ persuni li m’humiex membri tal-komunitànisranija, jew g˙al ra©uni jew o˙ra ma jqisux lilhom infushom b˙ala nsaraprattikanti. Il-lajçi huma msej˙a biex jimlew l-ambjent li jg˙ixu fih bl-ispirtuta’ Kristu sabiex id-dinja timtela “bid-dawl veru, li jdawwal kull bniedem”(Ìw 1,9). Il-preΩenza tal-lajçi fid-dinja hi l-ewwel forma ta’ “predikazzjoni”ta’ l-Evan©elju fl-ambjenti kollha tas-soçjetà.

Identità u missjonital-Knisja

Il-lajçi huma fil-qalba tad-dinja. Din il-poΩizzjoni tag˙tihom vanta©©i immawkoll to˙olqilhom riskji serji li jistg˙u jqabbduhom toroq li jwasslu ’l barramill-komunità ekkleΩjali. Óidma tabil˙aqq ekkleΩjali u effettiva tista’ to˙ro©biss meta l-lajçi ja˙dmu fid-dawl tal-g˙arfien ta’ l-identità u l-missjoni tal-Knisja. Il-Knisja l-˙in kollu trid tistaqsi lilha nfisha “min hi” u “x’inhi”, u mit-twe©ibiet jo˙ro© x’g˙andha tkun il-missjoni tag˙ha fid-dinja ta’ llum. Il-lajçi,meta ja©ixxu skond dawn il-mistoqsijiet u t-twe©ibiet, ikunu qed i©iburu˙hom skond is-sensus Ecclesiae. Dan bl-ebda mod ma jfisser li l-lajçi jitilful-ispirtu profetiku tag˙hom. Anzi b’hekk ikunu qed jg˙ixuh u j˙addmuh.

15 Ara Yves Congar, Per una teologia del laicato, Brescia 1966, 37-38.

16 Lumen Gentium, 31.

7

11


G˙as-servizztas-Saltna

A˙na lkoll frieg˙i ta’ l-istess dielja u membri ta’ l-istess ©isem. A˙na lkollxirka wa˙da li hi l-Knisja. “Ix-xirka tal-Knisja”, tg˙id Christifideles Laici, “hig˙alhekk don; don kbir ta’ l-Ispirtu” u “l-lajçi nsara j˙addmu l-ministeri ul-kariΩmi diversi u komplimentari tag˙hom”17 g˙as-servizz ta’ din il-Knisja-xirka. Biex dan ise˙˙, il-Knisja f’Malta trid iΩΩomm dejjem friski l-identitàu l-missjoni tag˙ha. L-g˙arfien tar-rwol u s-sens ta’ qadi tal-membri tal-Ìisem g˙andhom jikkontribwixxu biex jissa˙˙u u jidhru aktar ˙ajja l-prattika u x-xhieda tal-kmandament ta’ l-im˙abba. B’dan il-mod is-servizzm’huwiex biss ad intra imma wkoll ad extra. Kull servizz, anke jekkdifferenti, irid jinftiehem f’sens ta’ g˙aqda u direzzjoni wa˙da u a˙˙arija;direzzjoni li hi responsabbiltà ta’ l-Isqof tad-djoçesi. B˙alma ebda mer˙lama tista’ timxi ming˙ajr rag˙aj, daqstant ie˙or mer˙la ma jistax ikollhaaktar minn rag˙aj wie˙ed.

Dimensjoni ekkleΩjali

Meta l-lajçi jifhmu din id-dimensjoni ekkleΩjali, imbag˙ad ikun e˙fefg˙alihom u utli g˙all-Knisja li j˙ossu li g˙andhom iΩommu rabta mad-djoçesi u mal-parroçça tag˙hom fejn, wara kollox, ˙afna drabi tiΩvol©i l-˙idma tag˙hom. Il-Konçilju Vatikan II i˙e©©e©: “Óalli l-lajçi nsara jsa˙˙ufihom is-sens tad-djoçesi, li tag˙ha l-parroçça hi qisha çellula, ˙a jkunudejjem lesti biex, g˙as-sej˙a ta’ l-isqof tag˙hom, jag˙tu sehemhom ukollfl-attivitajiet tad-djoçesi”.18

G˙alhekk, fuq il-livell parrokkjali, il-lajçi huma m˙e©©a jag˙tusehemhom fil-parroçça f’kollaborazzjoni s˙i˙a mas-saçerdoti, g˙aliex il-


18 Apostolicam Actuositatem, 10.

12

8

13

14


parroçça hi l-preΩenza tal-Knisja fost uliedha u tg˙aqqad flimkien kull xortata’ nies u dda˙˙alhom fir-realtà tal-Knisja lokali u fl-universalità tal-Knisja.19

Il-lajçi je˙tie© li jkomplu jie˙du sehem aktar s˙i˙ u wiesa’ bil-pariri u l-˙idmatag˙hom, kul˙add skond il-kariΩmi u l-kompetenza ta’ kull wie˙ed u wa˙da,ukoll fuq livell djoçesan, b˙ala membri attivi u maturi tal-Knisja f’Malta.Hawn tajjeb li jintwera apprezzament g˙all-˙idma ©eneruΩa u siewja ta’˙afna lajçi li fl-img˙oddi u fil-preΩent impenjaw u qed jimpenjaw ru˙homfil-˙ajja u l-˙idma tal-Knisja fuq livell parrokkjali jew djoçesan.

Il-˙tie©ata’ din il-baΩi teolo©ika

Il-Kelma ta’ Alla tag˙ti sens ta’ direzzjoni u tnaqqas l-iΩbalji li jistg˙u jsirufil-mixja tal-Poplu ta’ Alla. Meta l-lajçi jimxu bil-kriterji teolo©içi, jakkwistawsens ta’ direzzjoni. Barra minn dan, meta l-lajçi jkunu ffurmati fuq baΩiteolo©ika u spiritwali soda, iΩommu kontinwament quddiem g˙ajnejhomli l-g˙alqa li qed ja˙dmu fiha m’hijiex tag˙hom imma tal-Mulej u li dak liqed jag˙mlu hu kollu g˙alih. Hekk jaççertaw aktar lilhom infushom dwarir-rettitudni ta’ l-intenzjoni fil-˙idma tag˙hom; ma je˙dux g˙alihom la metajkun hemm min jikkritikahom, u lanqas meta ma ji©ux apprezzatif’˙idmiethom. Hekk ikunu mo˙˙hom mistrie˙ li mexjin b˙ala Knisja-familja, ikunu kapaçi jaffrontaw it-tfixkil li jiltaqg˙u mieg˙u u jaqdu a˙jaril-missjoni li hi tag˙hom.

Ótie©a li l-baΩi teolo©ikatkun mag˙rufa

Il-Knisja f’Malta g˙andha ta˙dem biex dawn il-prinçipji teolo©içi jkunumag˙rufa minn kul˙add, biex hekk ji©u rispettati minn dawk fis-saçerdozjuministerjali u m˙addma mil-lajçi kollha. Il-bΩonn ta’ dan id-diskors forsi

19 Ara ibid. u Christifideles Laici, 27.

9

jin˙ass aktar fl-appostolat individwali, li f’çerti sitwazzjonijiet hu l-unikasura ta’ appostolat possibbli;20 hu appostolat afdat f’idejn il-lajçi nsara g˙axhuma biss jistg˙u jag˙mluh u ma jistg˙u jqabbdu ’l ˙add jag˙mluminflokhom.21 Fl-assoçjazzjonijiet, il-grupp jiddixxerni u jorganizza l-formazzjoni, waqt li fl-appostolat individwali l-lajçi huma wa˙edhom, ukultant ikollhom ja©ixxu malajr f’sitwazzjonijiet diffiçli. G˙alhekk il-˙tie©ali l-lajçi nsara jkollhom formazzjoni teolo©ika dwar il-lajkat, biex ikunujistg˙u jag˙mlu dixxerniment fuq is-sitwazzjonijiet konkreti u fuq x’g˙andhatkun l-im©iba tag˙hom fid-dawl ta’ l-Evan©elju.

20 Ara Apostolicam Actuositatem, 16.



KAP II

RIFLESSJONI FUQIL-QAGÓDA PREÛENTI

11

22 Antonio Cantisani, fil-‘IV Convegno regionale delle Chiese di Calabria’, kif irrappurtat f’Il Regno(1 ta’ Jannar 2002) 19.

23 Ibid.

24 Ara Ìwanni Pawlu II, Ittra Appostolika Novo Millennio Ineunte (6 ta’ Jannar 2001), 28.

Kuxjenza lajkali

Minkejja li l-ma©©oranza tal-Maltin huma mg˙ammdin u jistqarru li humaKattoliçi, jidher li huma ˙afna dawk li m’humiex konxji xi tfisser li jkunulajçi fil-Knisja, u g˙alhekk m’g˙andhomx kuxjenza lajkali. Wisq probabblili ssibhom jidentifikaw il-missjoni tal-lajçi unikament mal-membri tal-g˙aqdiet u movimenti u ma’ dawk li huma impenjati fil-Knisja; ftit li xejnjafu li “il-post proprju tal-missjoni tal-lajçi m’hijiex is-sagristija u lanqas it-tempju, imma r-realtajiet storiçi, f’dinja li dejjem tinbidel, u fil-˙ajja ta’kuljum”.22 Bil-mod kif jitkellmu u ja©ixxu, jidher li afna f’pajjiΩna g˙ad iridujkunu jafu li l-vokazzjoni tal-lajçi titwieled fl-individwu mal-Mag˙mudija, uli ti©i mirfuda mill-Ewkaristija u l-Konfermazzjoni; forsi ja˙sbu li tkunakkwistata f’xi tesserament ta’ xi grupp ekkleΩjali. M’humiex konxjibiΩΩejjed li “il-lajçi huma n-nies tal-Knisja fil-qalba tad-dinja...u nies tad-dinjafil-qalba tal-Knisja”.23

Kuxjenza missjunarja

M’hemmx dubju li l-lajçi Maltin g˙andhom bΩonn kuxjenza aktar qawwijatal-missjonarjetà tal-Knisja. Din hi dimensjoni essenzjali. Il-Knisja teΩistibiex turi lill-bnedmin kollha l-wiçç ta’ Kristu24 . A˙na lkoll mibg˙utin adgentes, nibdew b’dawk ta’ madwarna. B’danakollu, minkejja l-limiti fil-kuxjenza missjunarja, wie˙ed ma jistax ma jinnotax l-impenn nisrani ta’numru kbir ta’ lajçi Maltin, fil-familja, fl-edukazzjoni, fil-media, fuq ix-xog˙ol,fost iΩ-Ωg˙aΩag˙, fost l-istudenti u f’oqsma o˙ra tal-˙ajja Maltija. JeΩistu kaΩita’ kwaΩi erojiΩmu f’dak li hu sagrifiççju ta’ in, flus u dedikazzjoni min-na˙ata’ g˙add ta’ lajçi. Dan ikompli juri l-importanza ta’ l-appostolat individwali.

15

16

RIFLESSJONI FUQ IL-QAGÓDA PREÛENTI

12

Ir-reli©joΩitàtal-poplu tag˙na

Ir-reli©joΩità, li g˙al sekli s˙a˙ sawret l-identità Maltija, g˙adha qawwija fil-poplu. Ir-reli©joΩità hi riΩorsa immensa g˙ax fuqha jista’ jie˙u l-˙ajja l-messa©© evan©eliku. Imma biex ise˙˙ dan, ir-reli©joΩità trid titnissel mill-fidi u tkompli tiΩviluppa f’fidi – fidi f’Ìesù Kristu li jibdillek ajtek mill-qieg˙.Il-fidi hi awtentika meta tittraduçi ru˙ha fil-kultura, fi stili ta’ ˙ajja li jaqbluma’ l-Evan©elju. B˙ala poplu g˙ad irridu na˙dmu biex ir-reli©joΩitànittrasformawha f’fidi awtentika, u biex ng˙ixu stil ta’ ˙ajja aktar koerenti.

Sens ta’ direzzjoni

Barra minn dan, qed tin˙ass çerta inçertezza f’g˙add ©mielu ta’ membri tal-Poplu ta’ Alla f’pajjiΩna kemm f’dak li hu twemmin kif ukoll f’dik li hi m©iba,hekk li diversi qed juru çertu xettiçiΩmu dwar l-aktar veritajiet fundamentalital-fidi u dwar il-validità tan-normi morali li, fil-fatt, g˙andhom jiggwidawlin-nisrani. Xi w˙ud mil-lajçi qed i˙ossuhom mitlufin g˙ax qed i˙abbtuwiççhom man-nuqqas ta’ twe©ibiet sodi u konkreti, meta mhux ukoll minntwe©ibiet li jkunu kontra xulxin. F’sitwazzjoni diffiçli b˙al din, xejn ma tg˙inl-im©iba ta’ çerti nies influwenti li jo˙olqu d-dubji b’li jg˙idu jew bis-silenzjutag˙hom.

Il-Parroçça

Is-sehem il-kbir tal-lajçi impenjati fil-˙idma tal-Knisja normalment jing˙atafil-parroçça u fl-istrutturi tag˙ha. Il-parroçça ma tistax tkun b˙allikieku xisupermarket li sempliçiment toffri servizzi reli©juΩi fil-mumenti diversi tal-˙ajja. Il-parroçça hi l-post fejn isse˙˙ il-˙idma tal-Poplu ta’ Alla. Biex il-parroçça taqdi l-missjoni tag˙ha, irridu nag˙mlu ˙ilitna biex nag˙mluhakomunità fejn il-parteçipazzjoni u l-korresponsabbiltà jkunu l-binarji ta’ l-

17

19

18


13

iΩvilupp tag˙ha fid-direzzjoni t-tajba. Parroçça tiddependi ˙afna mill-preΩenza attiva tal-lajçi.25 Ma nistg˙ux nitkellmu minn komunità parrokkjalifejn il-lajçi sempliçiment jesegwixxu l-ordnijiet. M’hemmx dubju li fil-parroççi tag˙na g˙andna ˙afna inizjattivi u g˙andna ˙afna involviment tal-lajçi. Biss ta’ min jara kemm dan kollu qed jibni l-komunità.

Il-KunsillPastorali Parrokkjali

Il-parroçça trid tara wkoll li jkollha Kunsill Pastorali Parrokkjali li jiffunzjona,bis-sehem s˙i˙ ta’ l-assoçjazzjonijiet ekkleΩjali. Jidher li hawn parroççi fejnil-Kunsill Pastorali Parrokkjali jiffunzjona tajjeb u hawn o˙rajn fejn inqas.Kultant il-Kunsill Pastorali Parrokkjali jibda jin˙ass “Ωejjed” g˙ax jintuΩabiex ji©i approvat dak li di©à jkun deçiΩ. Jista’ ji©ri wkoll li jin˙oloq nuqqasta’ qbil bejn il-Kunsill Pastorali Parrokkjali u l-Presbiterju Parrokkjali.F’dawn il-kaΩi, il-kap tal-parroçça g˙andu rwol importanti ˙afna biextin˙oloq atmosfera ta’ fiduçja reçiproka u spirtu ta’ ftehim. Ta’ min isemmili fil-Knisja f’Malta hawn gruppi u assoçjazzjonijiet li l-membri tag˙hom©ejjin minn diversi parroççi, u g˙alhekk, minbarra li ma jid˙lux jag˙mlusehem minn Kunsill Pastorali Parrokkjali partikulari, m’g˙andhom l-ebdarabta mal-komunità parrokkjali tag˙hom u ftit li xejn jissie˙bu fl-appostolatjew jie˙du sehem f’okkaΩjonijiet reli©juΩi fil-parroçça tag˙hom.

Il-Ministeri

Il-parteçipazzjoni u l-korresponsabbiltà tal-lajçi jintwerew l-aktar fil-qadital-ministeri. San Pawl jg˙id li “a˙na ˙addiema ma’ Alla” (1 Kor 3,9). L-inkorporazzjoni tal-lajçi fi Kristu tag˙milhom mhux biss operaturi ta’ l-evan©elizzazzjoni tad-dinja imma anke “kollaboraturi mar-rg˙ajja tag˙hom

25 Ara Christifideles Laici, 27.

21

20


14

fis-servizz tal-komunità ekkleΩjali g˙all-iΩvilupp u l-vitalità ta’ l-istesskomunità, billi j˙addmu ministeri l-aktar varji, skond il-grazzja u l-kariΩmili l-Mulej jog˙©bu jqassam fosthom”.26 Dawn il-ministeri huma servizzirikonoxxuti le©ittimament27 ji©ifieri jag˙mlu parti mill-istruttura uorganizzazzjoni tal-komunità ekkleΩjali.

G˙all-grazzja ta’ Alla, f’pajjiΩna huma ˙afna li jid˙lu g˙al dawn il-ministeri. Jidher iΩda li xi w˙ud jorbtu s-servizz li jag˙tu ma’ qassis,kappillan, komunità reli©juΩa, assoçjazzjoni, knisja, kappella jew çirkustanzipartikulari, u ma jifhmux li bis-servizz tag˙hom ikunu qed jg˙inu fil-bini tal-komunità ekkleΩjali. Tajjeb inΩommu f’mo˙˙na li dawk li qed iservu fil-ministeri – ukoll jekk ikunu ministeri rikonoxxuti, konferiti jew istitwiti –jibqg˙u dejjem lajçi u g˙alhekk iridu jeΩerçitawhom fl-g˙arfien kontinwuta’ l-istat lajkali tag˙hom. Jixraq hawnhekk li nag˙tu titwila lejn tipi ta’attitudnijiet li nsibu fil-lajçi, l-aktar dawk li jservu fid-diversi ministeri.

Attitudnita’ sottomissjoni

L-attitudni ta’ sottomissjoni tal-lajçi lejn il-qassis u l-aktar lejn il-kap tal-parroçça, teΩisti ˙afna f’Malta. Hawn b’sottomissjoni mhux qed nifhmu dikl-ubbidjenza me˙tie©a kull fejn hemm struttura umana, imma dak il-kundizzjonament mentali li bih wie˙ed jibqa’ lura jew ja©ixxi mhux mill-konvinzjoni tas-sewwa o©©ettiv, imma mill-konvinzjoni ta’ l-inferjoritàtieg˙u fil-konfront ta’ l-ie˙or. Din mhix sottomissjoni fis-sens poΩittiv tal-kelma. Meta kap ta’ parroçça jkollu l-lajçi ta’ madwaru j©ibu ru˙hom b’danil-mod, mhux neçessarjament ikollu parroçça ˙ajja: Ωgur li dawk il-lajçi majikbru qatt u jinΩamm çertu livell ta’ medjokrità. Jista’ ji©ri wkoll li lajçimaturi fil-parroçça, meta jkunu ttrattati b’mod infantili, jag˙Ωlu li jitilqu u

26 Pawlu VI, EΩortazzjoni Appostolika Evangelii Nuntiandi (8 ta’ Diçembru 1975), 73.

27 Ara ibid.

22


15

joffru s-servizz tag˙hom fejn tassew ikunu apprezzati. G˙alhekk hemmbΩonn ta’ bdil fil-mentalità f’kull membru tal-Poplu ta’ Alla sabiex jit˙addembis-serjetà mudell ta’ Knisja inqas piramidali u aktar ta’ komunjoni bi Kristufiç-çentru.

Attitudnita’ sostituzzjoni

Fid-djoçesi ta’ Malta g˙andna wkoll min ifittex is-sostituzzjoni fil-˙idmatieg˙u, ji©ifieri jfittex jag˙mel servizz jew xog˙ol minflok ˙addie˙or.G˙andna lajçi li, forsi anke min˙abba n-nuqqas ta’ saçerdoti, ja˙sbu lijistg˙u jissostitwixxu lis-saçerdot u lill-kappillan. G˙andna wkoll xisaçerdoti li g˙adhom m’g˙arfux ir-rwol tal-lajçi fil-Knisja, u jibqg˙u jid˙lufi rwoli adatti g˙al-lajçi. It-tentazzjoni tas-sostituzzjoni tin˙ass qawwijawkoll meta xi parti tg˙addi lill-parti l-o˙ra dak li hu kompetenza tag˙ha.Inkunu Knisja komunità mhux billi n˙alltu r-rwoli imma billi kul˙add jag˙tis-sehem proprju tieg˙u.

Attitudnita’ kollaborazzjoni

Dawk kollha li qed ja˙dmu fl-appostolat iridu jibΩg˙u kemm g˙an-natura ul-missjoni tal-ministeru saçerdotali, kif ukoll g˙all-vokazzjoni u l-karattrulajkali.28 Dan ise˙˙ b’attitudni ta’ kollaborazzjoni fost kul˙add, ji©ifieri li lkollflimkien infittxu dak li jrid Alla. M’hemmx dubju li ˙afna huma l-lajçi li, fil-˙idma tag˙hom, ©enwinament ifittxu l-kollaborazzjoni kemm bejn l-istesslajçi kif ukoll mas-saçerdoti. Dan jo˙ro© çar fid-diversi inizjattivi li jittie˙dufil-parroççi u fid-djoçesi tag˙na. Permezz ta’ din il-kollaborazzjoni qed ji©ugarantiti servizzi utli lill-komunità li ming˙ajrha kienu jintilfu. Servizzi b˙alma

24

23

28 Ara Kongregazzjoni g˙ad-Duttrina tal-Fidi et al., Istruzzjoni Dwar it-tis˙ib ta’ nsara mhux ordnati fil-ministeruqaddis tas-saçerdoti (15 ta’ Awissu 1997), Da˙la.


16

huma l-formazzjoni reli©juΩa, id-djakonija, it-tqarbin tal-morda, il-kura ta’ l-anzjani, u o˙rajn, huma possibbli biss b’koperazzjoni s˙i˙a. Hu ttamat li dinl-attitudni tiΩviluppa f’o˙ra aktar ekkleΩjali, ji©ifieri dik ta’ korresponsabbiltà.

Attitudni profetika

Il-lajçi jkomplu l-missjoni profetika tag˙hom billi j˙abbru ’l Kristu bix-xhieda ta’ ajjithom u bi kliemhom.29 Attitudni profetika tfisser ukoll li tkunkapaçi tg˙ix l-Evan©elju u l-valuri tieg˙u b˙al belt fuq muntanja. Il-lajçig˙andhom id-dritt, u xi kultant ukoll id-dmir, li jistaqsu u li jixxennqu g˙at-ti©did fil-Knisja. Din il-fehma tag˙hom dwar dak li g˙andu x’jaqsam mal-©id tal-Knisja g˙andhom imbag˙ad juruha lir-rg˙ajja tag˙hom, u wkolljg˙arrfuha lill-insara l-o˙ra. Naturalment f’dan ir-rigward g˙andhom dejjemji©u m˙arsa l-fidi u l-morali, g˙andu jintwera rispett lejn ir-rg˙ajja, u g˙andujitqies il-©id ta’ kul˙add u d-dinjità tal-persuni.30 L-og˙la forma ta’ attitudniprofetika hija l-kritika kostruttiva mag˙mula bl-im˙abba. Ûgur li jeΩistumadwarna s-sinjali ta’ attitudni b˙al din, imma hemm fejn toktor wisq iΩjed.Attitudni profetika mxerrda tkun rikkezza enormi g˙all-Knisja.

Lajçi impenjatifuq il-post tax-xog˙ol tag˙hom

G˙andna numru sabi˙ ta’ lajçi li jag˙tu sehemhom fuq il-post tax-xog˙oltag˙hom. Dawn huma ta’ eΩempju tajjeb g˙al s˙abhom. Imma g˙andnao˙rajn li, proprju min˙abba l-impenn kbir tag˙hom f’˙idmiet ekkleΩjali,jittraskuraw l-oqsma proprji tag˙hom fejn jid˙lu l-professjoni, il-familja, il-kultura u s-soçjetà in ©enerali. Hu proprju hawn li dawn iridu juru l-kompetenza tag˙hom – fix-xog˙ol li j˙addnu – biex, permezz tieg˙u,

26

25

29 Ara KatekiΩmu tal-Knisja Kattolika, par. 905.

30 Ara ibid., par. 907.


17

iwasslu l-messa©© evan©eliku. In-nuqqas ta’ koerenza f’xi lajçi impenjatitista’ tkun g˙ajn ta’ skandlu f’g˙ajnejn il-kumplament tal-Poplu ta’ Alla. Lajçiimpenjati li huma neqsin mill-koerenza fir-realtà jag˙mlu parti mill-problema flok parti mis-soluzzjoni.

S˙ubija fl-g˙aqdiet,movimenti u gruppi

L-insara jistg˙u wkoll i˙ossuhom imsej˙a biex bil-libertà ta’ wlied Allajissie˙bu f’assoçjazzjonijiet biex jag˙tu xhieda kollettiva tal-fidi tag˙hom.31

G˙all-grazzja ta’ Alla f’pajjiΩna g˙andna firxa wiesg˙a ta’ g˙aqdiet,movimenti u gruppi lajkali li ja˙dmu kemm fuq livell parrokkjali kif ukollfuq dak djoçesan. Hemm g˙aqdiet u movimenti kbar b’mijiet u eluf ta’membri u hemm numru sew ta’ gruppi bi ftit membri. Ûgur li g˙ad hemmspazju biex dan in-numru tal-membri f’dawn l-assoçjazzjonijiet jikber. Dant˙e©©u l-Knisja.32 M’hemmx dubju li dawn l-assoçjazzjonijiet qed jag˙mlu˙idma enormi li qed t˙alli ©id kbir. Fihom hemm eluf ta’ membri dedikatili jag˙tu l-˙in, l-ener©ija, il-˙ila, il-flus u s-sa˙˙a tag˙hom g˙all-g˙an tal-g˙aqda tag˙hom u l-©id tal-Knisja.

In-naturata’ dawn l-assoçjazzjonijiet

F’dawn l-assoçjazzjonijiet g˙andna ta˙lita s˙i˙a ta’ etajiet, livelli soçjali,livelli edukattivi u tipi ta’ struttura. Hemm u˙ud jattiraw aktar lill-adulti uo˙rajn huma aktar orjentati lejn min hu iΩg˙ar. Hemm assoçjazzjonijiet lig˙andhom formazzjoni interna permanenti tajba b’korsijiet a©©ornati.Hemm dawk li jiffurmaw lill-membri bl-istess attivitajiet li jag˙mlu waqt li

28

27

31 Ara Dokument ma˙ru© mill-Assemblea Ìenerali ta’ l-Isqfijiet FrançiΩi, Lourdes (Novembru 1999).

32 Ara Apostolicam Actuositatem, 18-21.


18

diversi jibbaΩaw il-formazzjoni tal-membri fuq il-Bibbja u t-talb. Imbag˙adhemm dawk li g˙andhom çerti nuqqasijiet fil-formazzjoni tal-membri. Barraminn dan, fl-assoçjazzjonijiet tag˙na tin˙ass l-assenza ta’ çerti kategoriji,b˙alma huma l-professjonisti. G˙andu mnejn ji©ri li dawn ma j˙ossuhomxkomdi jidentifikaw ru˙hom ma’ xi assoçjazzjoni; jista’ jkun dan ji©ri wkollmin˙abba l-istess natura tal-professjoni tag˙hom jew min˙abba n-nuqqasta’ ˙in.

G˙aqdiet, movimentiu gruppi “©odda”

Qed nuΩaw il-kelma “©odda” biex nag˙rfuhom mill-o˙rajn, g˙ax fil-fattdawn issa ilhom mag˙na. Çerti g˙aqdiet, movimenti u gruppi “©odda”g˙andhom il-vanta©© li twieldu fuq il-bixra tal-bniedem ta’ llum, u g˙alhekkaktarx i˙ossu inqas il-problema tar-rilevanza li jistg˙u j˙ossu l-assoçjazzjonijiet “tradizzjonali”. Il-periklu ta’ xi w˙ud mill-assoçjazzjonijietil-“©odda” hu dak li jie˙du attitudni “settarja”, billi jqisu l-assoçjazzjonijietl-o˙ra u lill-istess Knisja b˙ala antikwati, u hekk jibdew jinqatg˙u mill-komunità ekkleΩjali. Jistg˙u jibdew ja˙sbu li huma biss jirrappreΩentaw il-Knisja tal-futur. Dan jaffettwa l-kollaborazzjoni. Naturalment din ir-realtàma tnaqqas xejn mill-apprezzament tal-©id kbir li qed jag˙mlu. IΩda rridunifhmu li l-©id joktor u jissa˙˙a˙ biss fil-kuntest tar-rabta mal-komunitàekkleΩjali s˙i˙a u tas-servizz fi ˙danha.

Gruppi “indipendenti”fil-parroççi u fid-djoçesi

Bl-intenzjoni tajba ta’ a©©ornament, xi parroççi ˙adu f’idejhom gruppieΩistenti, fatmuhom mill-g˙aqda tag˙hom u Ωviluppawhom fi gruppiindipendenti. Barra minn dawn, Ωviluppaw ukoll g˙exieren ta’ gruppi o˙ra– u˙ud bi ftit membri waqt li o˙rajn b’mijiet ta’ membri – kemm fuq skalaparrokkjali kif ukoll fuq skala djoçesana, fuq inizjattiva ta’ persuna jew

30

29


19

numru ta’ persuni. Dawn huma gruppi li w˙ud twieldu fuq baΩi ©dida uo˙rajn ˙ar©u minn g˙aqdiet u movimenti stabbiliti. In-natura ta’ dawn il-gruppi “indipendenti” fil-parroççi u fid-djoçesi hi varja: ˙afna minnhomhuma gruppi ta’ talb, waqt li o˙rajn ˙adu xejra soçjali. U˙ud minn dawnil-gruppi g˙ad m’g˙andhomx approvazzjoni uffiçjali tal-Knisja u ma jag˙mluxparti mill-Forum tal-G˙aqdiet u l-Movimenti Kattoliçi fi ˙dan id-djoçesi.

Waqt li rridu noqog˙du attenti li ma nifgawx it-tqanqil ta’ l-Ispirtu,tajjeb li nag˙mlu dixxerniment xieraq biex ma jkollniex frammentazzjonibla ˙tie©a li tista’ tfixkel il-kollaborazzjoni ta’ bejnietna. Ta’ min jinnota li˙afna drabi dawn il-gruppi jiddependu mir-riΩorsi limitati li tista’ toffriparroçça. Hemm il-periklu li dawn it-tipi ta’ gruppi indipendenti jisfaxxawhekk kif min ikun imexxihom ji©i nieqes jew iwarrab. U˙ud minn dawn il-gruppi twieldu bi twe©iba g˙an-nuqqas ta’ a©©ornament f’xi g˙aqdiettradizzjonali, almenu f’çerti frieg˙i tag˙hom fil-parroççi. Xi gruppi jin˙assuaktar effettivi g˙ax ikunu mfasslin skond ˙ti©ijiet lokali partikulari. Kull kaΩirid ji©i studjat fuq il-merti tieg˙u.

L-assoçjazzjonijietb˙ala gruppi ekkleΩjali

Christifideles Laici ssemmi ˙ames kriterji dwar l-ekkleΩjalità ta’ l-assoçjazzjonijiet tal-lajçi:

(i) il-vokazzjoni g˙all-qdusija u g˙at-tag˙lim nisrani;(ii) l-istqarrija tal-fidi Kattolika;(iii) ix-xhieda ta’ g˙aqda s˙i˙a u konvinta mal-mexxejja tal-Knisja;(iv) il-qbil u l-parteçipazzjoni fl-g˙an appostoliku tal-Knisja, ji©ifieril-evan©elizzazzjoni u l-qdusija tal-bnedmin; u(v) l-impenn tal-preΩenza fis-soçjetà umana f’servizz g˙ad-dinjità

integrali tal-bniedem.33

31



20

Tajjeb li kull assoçjazzjoni tag˙mel dixxerniment tag˙ha nfisha skonddawn il-kriterji. Il-laqg˙at ta’ talb, irtiri, seminars, korsijiet, sehem fil-litur©ijau inizjattivi o˙ra simili juru li hemm çerta attenzjoni g˙all-qdusija u g˙all-formazzjoni. Dan hu importanti u jrid jiΩdied fil-kwalità anke min˙abba limhux rari llum li ssib membri fl-assoçjazzjonijiet li huma stess g˙andhomproblemi serji, l-aktar familjari. Rigward il-lealtà tag˙hom lejn il-Ma©isteru,tidher li mhix fid-dubju, g˙alkemm forsi hi wa˙da aktarx passiva. JeΩistuiΩda xi problemi fejn jid˙ol l-ispirtu ta’ evan©elizzazzjoni. Gruppi li l-˙idmatag˙hom mhix direttament fl-impenn appostoliku mhux dejjem jifhmu s-sehem evan©eliku tag˙hom, b˙alma wkoll g˙aqdiet fl-appostolat mhuxdejjem jifhmu s-sehem tag˙hom fid-djakonija. L-assoçjazzjonijiet ekkleΩjalig˙andhom jit˙arr©u tajjeb fit-tag˙lim soçjali tal-Knisja, li fil-preΩent jin˙assskars.

L-istrutturi çentralig˙al-lajçi

Id-djoçesi tinkura©©ixxi u tag˙ti appo©© lil-lajçi u l-assoçjazzjonijiet tag˙hompermezz ta’ Ωew© strutturi importanti: il-Forum tal-G˙aqdiet u l-MovimentiKattoliçi u s-Segretarjat g˙al-Lajçi.

Il-Forum tal-G˙aqdiet u l-Movimenti Kattoliçi ji©bor fih numruta’ g˙aqdiet u movimenti Kattoliçi importanti, imma mhux l-assoçjazzjonijiet kollha. Ir-relazzjoni bejn g˙aqda u o˙ra fi ˙dan il-Forumhi tajba imma tista’ tkun aktar dinamika. Óafna drabi hi wa˙da uffiçjali,pjuttost skarsa mis-sens ta’ Knisja, u wa˙da ta’ konvenjenza aktar milli ta’konvinzjoni. Din il-qag˙da tin˙ass l-aktar meta ji©u organizzati jew jittie˙duinizjattivi fuq skala djoçesana.

Tajjeb wkoll li jkunu kkunsidrati mill-©did il-˙idma u rwol tas-Segretarjat g˙al-Lajçi, is-sehem tal-lajçi fl-evan©elizzazzjoni u kif il-Forum ta’ l-G˙aqdiet u l-Kunsilli Parrokkjali jistg˙u jkunu aktar effettivi.Ma jidhirx li dan is-Segretarjat qed jin˙ass wisq fost il-membri tal-Poplu ta’

32


21

Alla li m’humiex membri ta’ xi assoçjazzjoni ekkleΩjali. Ftit jafu bl-eΩistenzatieg˙u.

Il-preΩenza tal-Knisjafl-oqsma soçjali

Il-Knisja f’Malta dejjem kienet ewlenija fis-servizz ta’ l-iΩvilupp edukattiv u soçjalipermezz ta’ l-iskejjel, djar g˙at-tfal u g˙all-anzjani, u opri o˙ra. Illum dan is-servizz qed jag˙tih l-Istat ukoll. Fl-istess in, bin-numru ta’ saçerdoti u reli©juΩidejjem nieΩel, il-Knisja tista’ titlef il-preΩenza benefika tag˙ha f’˙afna oqsma ta’karità. G˙alhekk il-Knisja trid tistudja mill-©did kif tista’ tg˙ix u twassal il-messa©© ta’ m˙abba nisranija fl-oqsma soçjali. Qeg˙din isiru diversi esperimentita’ pro©etti, immexxija minn g˙aqdiet jew individwi lajçi bi s˙ab mal-©erarkijatal-Knisja. Bosta minn dawn il-pro©etti qeg˙din jirnexxu u j˙allu ˙afna ©id.

Il-familja

Il-familja hi l-post l-aktar naturali fejn il-lajçi jag˙mlu l-appostolat ta’ l-evan©elizzazzjoni.34 Il-familja m’hijiex biss l-iΩg˙ar çellula tal-Knisja immahija wkoll il-benniena tag˙ha, fejn l-g˙arfien ta’ Alla u l-vokazzjonijietjissawru.35 Il-familja hi l-post fejn isse˙˙ l-edukazzjoni fil-valuri essenzjali tal-˙ajja tal-bniedem,36 fejn isse˙˙ l-ewwel esperjenza tal-Knisja,37 fejnjitrawwem it-talb,38 u fejn jitkebbes il-fuklar ta’ l-im˙abba.39 Hu me˙tie© lil-parroçça kollha tag˙ti appo©© s˙i˙ lill-familji, l-aktar lil dawk f’diffikultajiet.

34

33

34 Ara Evangelii Nuntiandi, 71.

35 Ara Ìwanni Pawlu II, EΩortazzjoni Appostolika Familiaris Consortio (22 ta’ Novembru 1981), 53.

36 Ara ibid., 37.

37 Ara ibid., 39.

38 Ara ibid., 59-62.

39 Ara ibid., 63-64.


22

Kull familja trid t˙ossha tag˙mel parti mill-parroçça. Dan hu aktar diffiçlimeta l-familji jmorru joqog˙du f’parroçça ©dida g˙alihom.

Ta’ min jikkunsidra metodi kif jag˙ti importanza u aktar sens lil çertidrawwiet li jiffurmaw parti mir-reli©joΩità popolari fil-familja. G˙andu jkunhemm g˙ajnuna serja sabiex il-familja tkun tassew “Knisja domestika”40 fejnikun hemm ˙ajja ta’ m˙abba, sens ta’ komunità, u tixxandar il-Kelma.41

Il-qag˙datal-mara

Tul iΩ-Ωminijiet Ωviluppat prattika diskriminatorja fil-konfront tal-mara,kultant anke f’ambjenti ekkleΩjastiçi. Lejn tmiem is-seklu li g˙adda, ©ierikonoxxut kwaΩi b’mod universali l-kunçett ta’ l-ugwaljanza tan-nisa. Bil-mod il-mod bdew ji©u identifikati aspetti fejn in-nisa ma kinux qeg˙din ji©uttrattati b’mod indaqs b˙al, ng˙idu a˙na, fejn tid˙ol l-aççessibbiltà g˙at-tag˙lim, l-opportunitajiet ta’ xog˙ol, il-poΩizzjonijiet ta’ tmexxija, ir-rispetttal-fehma tag˙hom u s-sehem tag˙hom fil-Poplu ta’ Alla. Illum il-qag˙da tal-mara tjiebet sewwa fl-ambjenti kollha, inkluΩ dak ekkleΩjali, imma s-sehemtag˙ha fil-Knisja jista’ jkompli jitjieb. Fil-preΩent, ˙afna mill-˙idma tal-marafil-Knisja f’Malta hi marbuta ma’ attivitajiet tradizzjonalment “femminili”,b˙al katekeΩi, organizzazzjoni ta’ okkaΩjonijiet soçjali, xog˙ol tal-˙jata, uo˙rajn simili, meta nafu li l-mara g˙andha wisq aktar x’tag˙ti.

Il-qag˙data’ l-anzjani

Il-bniedem kemm-il darba qieg˙ed jasal g˙all-età tal-pensjoni f’sa˙˙tu,mimli ener©ija u esperjenza li mhux ta’ min jarmihom. Óafna anzjani di©à

36

35

40 Lumen Gentium, 11.

41 Dwar dan is-su©©ett, ara d-dokument tas-Sinodu Ûwie© u Familja.


23

jag˙tu sehemhom fl-g˙aqdiet, imma hemm afna o˙rajn li jkunu lesti jag˙tul-kontribut siewi tag˙hom jekk xi ˙add jistedinhom. Kultant l-g˙aqdiet ul-gruppi stess iΩommu lil dawn in-nies ’il bog˙od billi jsiru çirku mag˙luqli diffiçli wie˙ed jippenetrah. Hemm bΩonn li dan iç-çirku jitwessa’ biexkul˙add ikollu l-opportunità li jag˙ti sehmu, indipendentement mill-età.

Il-qag˙datal-professjonisti

Il-professjonisti qeg˙din f’poΩizzjoni li jinfluwenzaw il-˙sieb u l-a©ir tan-niesli huma jaqdu u ta’ s˙abhom, b’mod speçjali fejn tid˙ol l-etika. Óafnaminnhom qeg˙din qrib il-poplu u f’poΩizzjoni li jistg˙u josservaw ujanalizzaw l-a©ir tieg˙u u f’sitwazzjoni fejn jistg˙u jiggwidaw l-iΩvilupp ta’etika bbaΩata fuq it-tag˙lim nisrani, l-aktar meta jiffaççjaw prattiçi ©odda.Il-poplu jirrispetta l-kelma tal-professjonist u ©eneralment jaççetta l-pariritieg˙u b˙ala pariri tajbin. Imma jin˙ass nuqqas ta’ sensibilizzazzjoni fil-professjonisti fejn jid˙ol is-sehem tag˙hom fil-Poplu ta’ Alla.

Adolexxentiu Ωg˙aΩag˙

Sehem l-adolexxenti u Ω-Ωg˙aΩag˙ fil-Knisja hu wie˙ed importanti ujippreΩenta sfida. In-numru ta’ assoçjazzjonijiet dedikati esklussivamentg˙all-adolexxenti u Ω-Ωg˙aΩag˙ hu pjuttost skars. Dawn l-assoçjazzjonijieteΩistenti ˙aqqhom apprezzament g˙al xog˙ol mhux façli li qed jag˙mlu.G˙andu jkun apprezzat ˙afna s-sehem li ˙afna Ωg˙aΩag˙ qed jag˙tu fil-˙idmiet tal-Knisja.

Hawn ta’ min isemmi li, ftit Ωmien ilu, fil-parroççi tag˙na, kienu nfet˙unumru ta’ youth centres li aktarx kienu jilqg˙u fihom tfajliet u ©uvintur. Waqtli g˙andna nag˙rfu l-isforzi kbar li saru, irid jing˙ad li w˙ud mill-g˙aqdieteΩistenti dak iΩ-Ωmien tilfu Ω-Ωg˙aΩag˙ li kienu jassigurawlhom çerta

38

37


24

kontinwità. Jista’ jkun li dawn l-assoçjazzjonijiet ma tantx taw kaΩ tat-tibdilfis-soçjetà u s-sinjali taΩ-Ωminijiet u g˙alhekk ma ©ibdux lejhom demm ©did.Diversi minn dawn il-youth centres, li kienu jduru fuq il-kariΩma ta’ persunapartikulari, ©ew fix-xejn hekk kif spiççat dik il-persuna. Forsi ntilfetopportunità li jkun imsa˙˙a˙ it-tag˙lim nisrani fiΩ-Ωg˙aΩag˙ u t-ta˙ri© ta’mexxejja g˙all-©enerazzjonijiet futuri. Hu ur©enti li Ωg˙aΩag˙ ji©u ffurmati˙alli huma stess ikunu youth leaders li jmexxu gruppi ta’ Ωg˙aΩag˙. Il-Knisjatrid tag˙mel kull sforz f’din il-˙idma pastorali maΩ-Ωg˙aΩag˙.42

AnaliΩi me˙tie©a

Meta wie˙ed jara l-˙idma kbira li tant lajçi impenjati, flimkien ma’ o˙rajn,iwettqu fost il-poplu tag˙na, wie˙ed jistaqsi: g˙aliex m’a˙niex a˙jar? Dinmhix mistoqsija li takkuΩa imma hi mistoqsija li tisfida. Din il-mistoqsija bl-ebda mod ma tinjora t-tajjeb enormi li jeΩisti fil-poplu tag˙na, imma hiintenzjonata li tg˙in l-analiΩi dwar jekk l-isforzi li jsiru jirriΩultawx fit-tajjebmixtieq. Din il-mistoqsija trid tix˙et sfida lil-lajçi kollha biex jaraw jekkhumiex qed jag˙tu s-sehem tag˙hom, u lil dawk impenjati, kemm u kif qedjag˙tu dan is-sehem. Ma nkunux ˙fief biex inwa˙˙lu esklussivament fil-materjaliΩmu u fis-sekulariΩmu tad-dinja ta’ llum. Kul˙add g˙andu sehemx’jag˙ti.

42 Dwar dan is-su©©ett, ara d-dokument tas-Sinodu Adolexxenti u Ûg˙aΩag˙.

39


KAP III

PRIJORITAJIETGÓALL-FUTUR

26

Ótie©ata’ aktar fiduçja

Jista’ ji©ri li, min˙abba li l-enfasi fuq it-teolo©ija tal-lajkat hi pjuttost riçenti,kif ukoll min˙abba li g˙adha qawwija l-mentalità li l-lajçi qeg˙din hemm biexikunu sempliçiment spalla g˙as-saçerdot, ikun hawn min g˙adu xettiku fuqis-sehem veru tal-lajçi u jibΩa’ jg˙addilhom b’fiduçja dak li g˙al sekli s˙a˙kien isir minn dawk fis-saçerdozju ministerjali. L-attitudni tal-Knisja lokalilejn il-lajçi hi wa˙da poΩittiva, imma dejjem hemm lok g˙al titjib. Jista’ jkunhawn l-impressjoni li kultant qed induru fuq il-lajçi meta ma tinstabxpersuna konsagrata. Sehem il-lajçi g˙andu jo˙ro© b˙ala riΩultat ta’ x’inhil-Knisja u mhux min˙abba xi kriΩi. Aktar fiduçja fil-lajçi hi l-baΩi ta’ kullprogress fil-˙idma tal-Poplu ta’ Alla kollu.

Il-lajkathu riΩorsa enormi

Il-lajkat mhux theddida u lanqas Ωieda, imma riΩorsa enormi g˙all-Knisja.Il-possibbiltà ta’ theddida titfaçça meta mhux kul˙add ikun jaf sewwa r-rwoltieg˙u x’inhu, u meta jonqos l-impenn biex ng˙ixu bejnietna dak lijg˙aqqadna: rispett, fiduçja u m˙abba reçiproka (ara Ìw 14,34). Is-SinoduStraordinarju ta’ l-Isqfijiet ta’ l-1985 jg˙id li Alla hekk g˙amilhom l-affarijiet,ji©ifieri “ried jafda d-dinja lill-bnedmin, ir©iel u nisa, biex jissie˙bu fil-˙idmatal-˙olqien, je˙ilsu l-˙olqien mit-ti©rib tad-dnub, iqaddsu lilhom nfushomfiΩ-Ωwie© jew fil-˙ajja ta’ nies mhux miΩΩew©a”43 fl-oqsma kollha tas-soçjetà.Jekk Alla ma ddejjaqx jafda lill-bniedem bl-iΩvilupp materjali u spiritwali tad-dinja, il-Knisja m’g˙andiex tiddejjaq tafda aktar il-lajçi. G˙alhekk kul˙addg˙andu j˙ares lejn il-lajkat b˙ala riΩorsa, biex b’hekk tinfirex it-triqg˙all-kollaborazzjoni u korresponsabbiltà intelli©enti u xierqa fost il-membri tal-Knisja f’Malta.

43 Sinodu Straordinarju ta’ l-Isqfijiet 1985, Propositio 4.

41

40

PRIJORITAJIET GÓALL-FUTUR

27

Lajçi attiviu mhux passivi

Il-lajçi nsara nfushom je˙tie© li jemmnu li huma riΩorsa kbira g˙all-Knisja,u hekk i˙ossuhom dejjem aktar li huma membri attivi u mhux passivi tal-Knisja. Dan g˙andu jo˙ro© mill-fatt li lilhom ©ie afdat id-dmir li jid˙luf’˙idma ta’ ©id li huma biss jistg˙u jwettqu tajjeb. Óafna jiddependi minnkemm il-lajçi nfushom jersqu ’l quddiem biex jid˙lu g˙al dan l-appostolat.Biex jag˙mlu dan, il-lajçi jridu j˙ossuhom milqug˙in fil-Knisja.

Rispett reçiproku

Irridu nemmnu li fil-pro©ett-Knisja hemm ja˙dem l-Ispirtu Qaddis li niΩel fil-membri kollha tag˙ha fis-sagrament tal-Mag˙mudija u li sa˙˙a˙ il-preΩenzatieg˙u fihom bis-sagrament tal-Konfermazzjoni. Irid ikun hemm rispett lejnu bilanç bejn ir-rwoli kollha fil-mixja komuni tal-Poplu ta’ Alla lejn il-Missier. Dan hu enfasizzat f’diversi dokumenti tal-Knisja. Studju fil-fond ta’dawn id-dokumenti tal-Knisja dwar il-lajkat nisrani jwassal mhux biss g˙alispirazzjoni, tis˙i˙ u ti©did tas-sehem tal-lajçi fil-˙ajja u l-˙idma tal-Knisja,imma wkoll g˙al rispett reçiproku fost il-membri kollha tal-Poplu ta’ Alla.

Il-lajkatb˙ala g˙ajn ta’ l-evan©elizzazzjoni ©dida

“M’hemmx dubju li t-tielet millennju jidher quddiemna b˙ala sej˙a m©eddag˙all-missjoni universali”,44 jg˙id il-Papa Ìwanni Pawlu II. Din il-missjoniuniversali hi dik ta’ l-evan©elizzazzjoni ©dida, li l-animatur tag˙ha hu dejjemKristu: “Ìesù nnifsu, l-A˙bar it-Tajba ta’ Alla, kien l-ewwel u l-akbar

43

42

44 Ìwanni Pawlu II, Messa©© g˙al Jum il-Missjoni (18 ta’ Ottubru 1998), 6.

44


28

evan©elizzatur”.45 Minkejja li g˙addew elfejn sena, tibqa’ l-˙tie©a tad-dawlta’ l-evan©elizzazzjoni ©dida li hi t-triq li l-Knisja trid taqbad. Il-messa©© ta’l-Evan©elju hu wie˙ed; kien, hu u jibqa’ l-istess (Lh 13,8), imma jrid jing˙atab’evan©elizzazzjoni ©dida fil-˙e©©a, fil-metodi u fl-espressjonitag˙ha.46 Kull img˙ammed, u mhux biss min hu membru ta’ xi g˙aqda jewmoviment reli©juΩ, g˙andu jag˙mel sehem mill-pro©ett ta’ l-evan©elizzazzjoni ©dida tad-dinja. It-tixrid ta’ dan il-kunçett g˙andu jkunobjettiv ewlieni tas-Segretarjat g˙al-Lajçi.

Diaspora

L-evan©elizzazzjoni ©dida g˙andna bΩonnha g˙ax is-soçjetà Maltijam’g˙adhiex wa˙da ispirata esklussivament mit-twemmin nisrani. BiΩΩejjednag˙tu titwila lejn il-mezzi ta’ komunikazzjoni soçjali u l-im©iba ©enerali fis-soçjetà biex ninteb˙u kemm da˙lu fost il-poplu tag˙na idejat, tag˙lim usuriet ta’ ajja differenti minn dawk ispirati mill-Evan©elju. Din is-sitwazzjonig˙andha tkun mag˙rufa biex il-lajçi ma jfittxux integraliΩmu li spiççaΩmienu, imma jifhmu li afna drabi huma d-diaspora f’soçjetà pluralista,il-˙mira li tg˙olli l-g˙a©na kollha (Lq 13,21). Fi kliem ie˙or, hi prijorità lil-lajçi kollha jifhmu li l-˙idma tag˙hom ˙afna drabi hi wa˙da marbuta mal-preΩenza tag˙hom fl-ambjenti kollha tal-˙ajja, inkluΩi dawk li jidhru jewjin˙assu ostili, u fejn i˙ossuhom f’minoranza.

Ta˙ri© xieraq

Il-lajçi ma jistg˙ux jistennew li jkun hemm il-kundizzjonijiet u d-dispoΩizzjonijiet idejali g˙at-tixrid u g˙all-aççettazzjoni ta’ l-Evan©elju u l-valuri tieg˙u, biex imiddu idejhom. Iridu ja©ixxu skond iç-çirkustanzi li jsiburu˙hom fihom. Dan jitlob t˙ejjija tajba. Biex il-lajçi jaslu jinkarnaw il-Kelma

46

45

45 Evangelii Nuntiandi, 7.

46 Ara Ìwanni Pawlu II, EΩortazzjoni Appostolika Pastores Dabo Vobis (25 ta’ Marzu 1992), 18.


29

ta’ Alla fis-soçjetà ta’ llum, iridu t-ta˙ri© u formazzjoni xierqa; fl-evan©elizzazzjoni ©dida mhux biΩΩejjed tkun taf il-messa©© imma trid tkuntaf ukoll id-dinja li fiha ser twasslu. Min-na˙a l-o˙ra, il-lajçi kollha, billi l-preΩenza tag˙hom fid-dinja hi wa˙da immedjata u kontinwa, g˙andhom il-vanta©© li jkunu jafu d-dinja bit-“tamiet tag˙ha, ix-xewqat tag˙ha u x-xejra,spiss drammatika, tag˙ha”47 aktar mill-qrib.

Metodiaktar effettivi

Il-lajçi kollha g˙andhom jifhmu l-importanza li l-appostolat jag˙mluh bil-˙e©©a u l-perswaΩjoni kollha, b’metodi adattati g˙aΩ-Ωminijiet ub’lingwa©© li jinftiehem mill-bniedem ta’ llum. L-indifferenza li jiltaqg˙umag˙ha xi drabi tista’ twassal lil xi lajçi impenjati jiddubitaw mill-validità tal-Messa©©, meta fil-fatt imisshom jiddubitaw mill-validità tal-metodi li bihomikunu qed jippruvaw iwassluh. Mira importanti g˙all-futur g˙andha tkun dikli l-lajçi jifhmu u ji©u m˙arr©a biex il-˙idma kollha tag˙hom tinkwadra fl-evan©elizzazzjoni ©dida bl-esi©enzi kollha tag˙ha.

Lajkat li jaqras-sinjali taΩ-Ωminijiet

F’Centesimus Annus naqraw: “B’sens kbir ta’ responsabbiltà, (il-lajçig˙andhom) iqisu sewwa kull ma jkun qieg˙ed ji©ri fid-dinja biex jarawx’inhuma l-˙ti©ijiet ta’ evan©elizzazzjoni ©dida”.48 Dan jitlob livell ta’maturità g˙oli hekk li jkunu kapaçi jaqraw is-sinjali taΩ-Ωminijiet. Qari kifjixraq tas-sinjali taΩ-Ωminijiet ifisser l-g˙arfien, it-tg˙arbil, u d-dixxernimentta’ dawk il-©rajjiet, il-proçessi umani u dak kollu li fil-fatt g˙andu

48

47

47 Konçilju Vatikan II, Kostituzzjoni Pastorali Gaudium et spes (7 ta’ Diçembru 1965), 4.

48 Ìwanni Pawlu II, Ençiklika Centesimus Annus (1 ta’ Mejju 1991), 3.


30

riperkussjonijiet profondi fuq l-aspetti morali, reli©juΩi u soçjali tal-˙ajja tal-bniedem, fil-manifestazzjonijiet kollha tag˙ha.49 Il-lajçi huma f’poΩizzjonivanta©©juΩa biex jinteb˙u bis-sinjali taΩ-Ωminijiet min˙abba n-natura sekularitag˙hom u l-preΩenza tag˙hom fl-oqsma kollha tal-˙ajja.

G˙alhekk g˙andha tkun prijorità li tikber il-konsultazzjoni mal-lajçi u li din tie˙u forma permanenti, kemm fuq livell djoçesan kif ukollfuq livell parrokkjali. L-g˙odda biex jintla˙aq dan il-g˙an huma l-istrutturieΩistenti fid-djoçesi li fihom g˙andhom sehem il-lajçi, strutturi li g˙andhomji©u a©©ornati skond iΩ-Ωminijiet.

L-g˙aΩla preferenzjalital-fqar

Is-sinjali taΩ-Ωminijiet g˙andhom iwasslu g˙al aktar attenzjoni mil-lajçi g˙alçerti realtajiet f’pajjiΩna li forsi s’issa mhux kul˙add dejjem tahom l-importanzali jixirqilhom, b˙alma huma l-g˙aΩla preferenzjali tal-fqar u l-forom ©oddatal-faqar, u dawk il-Maltin ˙utna li nqatg˙u mill-Knisja jew mill-prattikareli©juΩa. Hekk il-lajçi jistg˙u j˙arr©u “rwol profetiku kritiku”50 li g˙alihhuma msej˙in. G˙andha g˙alhekk tkun prijorità o˙ra g˙all-futur li l-lajkatikun aktar im˙ejji biex jag˙mel tieg˙u l-g˙aΩla preferenzjali tal-fqar u jag˙melaktar appostolat indirizzat lejn dawk li tbieg˙du mill-Evan©elju.

Il-lajkat,˙mira fil-kultura Maltija ta’ llum

Il-Papa Ìwanni Pawlu II jistieden lill-membri kollha tal-Knisja biex i˙awlul-Evan©elju fil-kultura.51 Il-lajkat g˙andu jkun ˙mira fil-kultura Maltija

50

49

49 Ara Bernard Häring, Evangelization Today, New York 1991, 6.

50 Ibid., 59.

51 Ara Ìwanni Pawlu II, Diskors lill-Kunsill Pontifiçju g˙all-Kultura (10 ta’ Jannar 1992).


31

ta’ llum. Il-lajçi, ispirati mill-fidi, g˙andhom jemmnu li huma wkollprotagonisti tas-soçjetà u g˙alhekk g˙andhom id-dmir li jg˙inuha tissawwarfid-dawl ta’ l-Evan©elju. Evan©elizzazzjoni esterna biss u mhix interna g˙all-kultura hi evan©elizzazzjoni kwaΩi insinifikanti: “L-individwi g˙andhom ji©uevan©elizzati fi ˙dan il-kulturi tag˙hom u mhux b˙allikieku m’g˙andhom l-ebda kultura”.52

Dan ifisser li l-appostolat lajkali kollu f’pajjiΩna jrid ifittex jinfluwenzabl-Evan©elju l-mod kif il-poplu Malti ja˙seb, jitkellem, ja˙dem, jiddeverti,jirra©una, juΩa l-media u ja©ixxi fil-˙ajja pubblika u privata kollha tieg˙u.G˙andha tkun g˙alhekk mira ewlenija tal-Knisja f’Malta li tistimola l-lajçibiex ma jikkuntentawx ru˙hom li jitqaddsu huma biss jew li ja˙dmuesklussivament fost il-membri ta’ l-assoçjazzjonijiet tag˙hom. Ma nistg˙uxnippretendu li n-ng˙a© li tbieg˙du jer©g˙u jirritornaw fil-mer˙la ta’ Kristuminn rajhom.

Il-membrita’ l-assoçjazzjonijiet

Il-lajçi mse˙bin f’xi g˙aqda jistg˙u j˙ossuhom aktar komdi u Ωguri bejn l-erba’ ˙itan ta’ l-assoçjazzjoni tag˙hom. Hemmhekk, il-moralità nisranija ul-veritajiet tal-fidi li jemmnu fihom qajla huma mhedda u sfidati. Ma nistg˙uxnevan©elizzaw il-kultura Maltija ta’ llum ming˙ajr sogru, impenn usagrifiççju. L-appostli da˙lu bil-kura©© kollu fil-kulturi kollha bl-Evan©eljuf’idejhom, u g˙al dan kellhom i˙allsu prezz g˙oli. G˙alhekk g˙andha tkunprijorità wkoll g˙all-assoçjazzjonijiet lajkali li jiffurmaw lill-membri tag˙hombiex dawn ikunu kapaçi jid˙lu fil-kultura Maltija u jevan©elizzawha.

51

52 Aylward Shorter, Evangelization and Culture, New York 1994, 28.


32

Postix-xjenzi umani

Waqt li l-a˙˙ar kelma g˙andha dejjem tibqa’ dik tar-Rivelazzjoni divina, l-attenzjoni g˙ax-xjenzi umani g˙andha tg˙in biex il-lajçi nsara f’Maltajinteb˙u li l-˙idma kollha tag˙hom, jekk iridu li t˙alli frott bnin, g˙andhatkun indirizzata lejn il-bniedem s˙i˙. Dak kollu li jinteressa lill-bniedem ta’llum g˙andu wkoll jinteressa lil-lajçi impenjati fl-appostolat. G˙alhekk fil-preparazzjoni tal-korsijiet ta’ formazzjoni g˙andha ting˙ata attenzjoni g˙ad-djalogu bejn it-teolo©ija u x-xjenzi umani u g˙all-istudju ta’ dawn ix-xjenzi, li jistg˙u jg˙inuna nifhmu a˙jar lill-bniedem ta’ llum u d-dinja ta’madwaru. Hu d-dover tal-professjonisti li jipprattikaw dawn ix-xjenzi lijkunu minn ta’ quddiem biex jie˙du deçiΩjonijiet fid-dawl ta’ l-Evan©eljudwar il-problemi etiçi li j©ib mieg˙u l-avvanz xjentifiku u li jg˙inu lil uthomMaltin jag˙mlu g˙aΩliet xierqa permezz tal-pariri professjonali tag˙hom.

Óidma lajkalif’setturi speçifiçi

Il-lajkat nisrani Malti g˙andu jara li jag˙mel l-azzjoni me˙tie©a u proprjatieg˙u biex is-setturi kollha tal-˙ajja tal-poplu tag˙na, fil-livelli kollhatag˙hom, ikunu mdawlin mill-valuri ta’ l-Evan©elju. Dan ikun ifisser li l-˙idma lajkali trid tispeçjalizza meta ti©i biex til˙aq setturi speçifiçi. Dawnis-setturi jinkludu: l-edukazzjoni, il-˙idma u l-inizjattivi soçjali, il-qasam tax-xog˙ol, il-familja, id-divertiment u l-˙in liberu, il-media, l-arti, l-ekonomija,in-negozju, il-politika u l-˙ajja pubblika fil-frieg˙i kollha tag˙ha, u l-bqija.

Il-lajçi g˙andhom ikunu perswaΩi li meta l-mezzi ta’ komunikazzjonisoçjali jkunu xorbu mill-g˙ajn tal-valuri nsara, jistg˙u jkunu ta’ servizz a˙jarg˙all-verità u g˙all-promozzjoni umana; iridu jkunu perswaΩi li meta l-˙addiema u l-postijiet tax-xog˙ol jitqaddsu bis-sewwa ta’ l-Evan©elju, dawnja˙dmu a˙jar, iΩommu g˙aqda bejniethom waqt li jfittxu dak li hu tag˙hom

53

52


33

bla mibeg˙da; hekk ukoll g˙andhom ikunu perswaΩi mill-influwenzabenefika li l-messa©© evan©eliku jista’ jkollu fuq l-istudenti u Ω-Ωg˙aΩag˙,anke fl-attivitajiet ta’ divertiment, u hekk f’kull attività umana kullimkien.

Sehem attivfil-˙ajja pubblika u politika

Il-˙ajja pubblika ti©bor fiha l-oqsma kollha ekonomiçi, soçjali, le©islattivi,amministrattivi u politiçi tal-pajjiΩ. G˙andha tkun prijorità o˙ra dik li l-lajçijid˙lu fil-˙ajja pubblika biex bir-responsabbiltà kollha ta’ veri nsara,jag˙tu s-sehem siewi tag˙hom “g˙all-©id tal-bnedmin kollha u tal-bniedems˙i˙”53 billi ja˙dmu g˙all-©ustizzja, g˙as-solidarjetà, g˙all-paçi nazzjonali uinternazzjonali, u g˙all-progress veru, fi spirtu ta’ servizz.

Kelma partikulari trid ting˙ad fejn tid˙ol il-politika. Kif tg˙idChristifideles Laici, il-lajçi “ma jistg˙ux, b’ebda mod, jibqg˙u luramilli jie˙du sehem fil-˙ajja politika”.54 Il-perikli reali ta’ ambizzjoniesa©erata, kilba g˙all-poter, egoiΩmu u korruzzjoni, ikompli jfisser dan id-dokument, m’g˙andhomx iΩommu l-lajçi milli jag˙tu sehemhom f’dan il-kamp. Biex jintla˙aq dan il-g˙an, ikun jaqbel li tkun mi©©ielda l-mentalitàΩbaljata li l-aqwa servizz li l-lajçi nsara jistg˙u jag˙tu fil-politika hu dak lijΩommu ’l bog˙od minnha. “L-insara lajçi, biex jil˙qu dan il-g˙an, iridikollhom ˙ila professjonali, ikunu nies onesti, u ja˙dmu bi spirtu nisrani,u dan b˙ala triq g˙all-qdusija tag˙hom infushom”.55 B’hekk jistg˙u jkunul-˙mira li tg˙olli l-g˙a©na kollha (ara Mt 13,33).

54


54 Ibid.

55 Ibid., 43.


KAP IV

MIÛURI BIEX JINTLAÓQUL-PRIJORITAJIET

35


G˙al aktar fiduçjafil-lajkat

Biex il-Knisja twie©eb b’mod poΩittiv g˙all-vokazzjoni u l-missjoni tal-lajkat,il-Knisja g˙andha tara li:

(i) tinΩamm konsultazzjoni regolari mal-lajçi u ma’ l-assoçjazzjonijiet lajkali;(ii) tag˙ti sehem xieraq u permanenti lil-lajçi f’deçiΩjonijiet li jolqtulill-parroçça u lid-djoçesi;(iii) aktar lajçi ji©u impenjati, fejn me˙tie©, ukoll fuq baΩi full time,fl-istrutturi, entijiet, rwoli u ˙idmiet tal-Knisja f’Malta;(iv) meta xieraq, tag˙Ωel lajçi biex jirrapprezentawha f’forainternazzjonali.

Ta˙ri©g˙al responsabbiltajiet ©odda

Spirtu ta’ kollaborazzjoni jfisser li lkoll flimkien infittxu dak li jrid Alla.56

Koperazzjoni awtentika tkun teΩisti meta l-pro©ett “Knisja” jitqies b˙alawie˙ed komuni g˙al kul˙add. Aktar ma jg˙addi Ω-Ωmien, aktar ser ikollnabΩonn din il-koperazzjoni. M’hemmx dubju li bin-numru ta’ saçerdotidejjem jonqos, is-sehem tal-lajçi fil-Knisja f’Malta ser jiΩdied sewwa. Higrazzja g˙ad-djoçesi li g˙andna numru dejjem jiΩdied ta’ lajçi gradwati fit-teolo©ija. G˙alhekk ikun xieraq li jsir studju immedjat dwar il-previΩjonitas-sitwazzjoni fil-futur qrib fil-parroççi tag˙na, biex jittie˙du l-passime˙tie©a ˙alli ji©u m˙arr©a lajçi adattati biex jid˙lu g˙alresponsabbiltajiet ©odda speçifiçi fil-parroççi tag˙na.

56

55

MIÛURI BIEX JINTLAÓQU L-PRIJORITAJIET

36

Aktar mobilità

IΩ-Ωmien li qeg˙din fih jitlob aktar mobilità tal-lajçi minn post g˙all-ie˙or.Fuq skala limitata ˙afna, din il-mobilità di©à teΩisti, x’aktarx fuq baΩipersonali jew g˙all-esi©enzi interni ta’ xi g˙aqda. Issa rridu na©ixxu b˙alaKnisja-familja. Il-mentalità tal-mobilità g˙andha twassalna biex fiΩ-Ωonipastorali ma jmurx is-saçerdot biss – li jista’ j˙ossu wa˙du – imma jkunhemm mieg˙u tim ta’ lajçi, li jistg˙u jkunu kemm fuq baΩi individwali kifukoll mibg˙uta mill-assoçjazzjonijiet. Li kellna naslu g˙al dan, inkunu l˙aqnalivell tabil˙aqq g˙oli ta’ kollaborazzjoni.

Il-post privile©©jattal-formazzjoni spiritwali

MiΩura baΩika biex jintla˙qu l-prijoritajiet hi dik ta’ aktar formazzjoni tal-lajçi kollha. Il-lajçi g˙andhom “is-sej˙a biex jikbru, biex dejjem aktar jil˙qul-kobor s˙i˙ tag˙hom, biex dejjem aktar jag˙tu frott”, u biex jintla˙aq dan,hi me˙tie©a “formazzjoni s˙i˙a u soda ta’ l-insara lajçi...li hi proçess dejjemsejjer”.57 Din il-formazzjoni trid tkun, qabel xejn, wa˙da spiritwali. Il-formazzjoni spiritwali “g˙andha post privile©©jat”58 f’dan ir-rigward. Danifisser li din il-miΩura trid tkun fuq nett ta’ l-a©enda tal-Knisja, ta’ l-assoçjazzjonijiet lajkali u ta’ kull individwu.

L-istruttura, l-organizzazzjoni u l-effiçjenza huma importanti,speçjalment fid-dinja ta’ llum, imma xejn minn dan ma jiswa ming˙ajr il-formazzjoni spiritwali “msejsa fuq it-talb personali u komunitarju, il-qarital-Bibbja u l-˙ajja sagramentali, ji©ifieri dawk il-fatturi li jistg˙u jsostnu lil-lajçi fl-azzjoni tag˙hom fid-dinja”.59 Korsijiet a©©ornati ta’ spiritwalità, irtiri,

58

57

57 Ibid., 57.

58 Ibid., 60.

59 Dokument dwar il-Lajçi, ma˙ru© mill-Assemblea Ìenerali ta’ l-Isqfijiet BraΩiljani (April 1999), 175.


37

live-ins skond il-kategoriji, aktar edukazzjoni fejn jid˙lu l-aspetti spiritwalital-festi tag˙na jg˙inu f’dan is-sens.

Formazzjoni permanentital-Poplu ta’ Alla f’Malta

Formazzjoni m©edda tal-Poplu ta’ Alla titlob ˙idma kbira. Ikun tajjeb li l-Kummissjoni Kateketika Nazzjonali u l-Kummissjoni Teolo©ika jag˙mlustudju dwar ir-reli©joΩità popolari u l-isfidi reli©juΩi tal-poplu tag˙na, ujippreparaw baΩi teolo©ika kontestwalizzata. Dan g˙andu jkun ta’ g˙ajnunag˙al pjan ta’ ri-evan©elizzazzjoni fil-gΩira tag˙na.

Dan g˙andu jwassal, qabel xejn, g˙al programm ta’ formazzjonipermanenti g˙all-adulti kollha, b’attenzjoni speçjali fuq il-familja fejnil-lajçi l-aktar li huma preΩenti. Trid tkun formazzjoni dottrinali “b’˙idmakateketika sistematika” u b’tag˙rif tal-“kultura nisranija”; b’enfasi fuq it-tag˙lim soçjali tal-Knisja; u msejsa fuq il-valuri tal-bniedem.60 Din il-formazzjoni permanenti trid tkun skola ta’ talb, ta’ komunjoni u ta’formazzjoni tal-kuxjenza. Dan jitlob xog˙ol enormi bis-sehem organizzattal-parroççi u ta’ l-istituzzjonijiet tal-Knisja f’Malta b˙alma huma s-Segretarjat g˙all-KatekeΩi, l-Istitut ta’ Formazzjoni Pastorali, is-Segretarjatg˙al-Lajçi, il-Forum tal-G˙aqdiet u l-Movimenti, u l-media kollha tal-Knisja.

UΩu tal-mediafil-formazzjoni permanenti tal-poplu

Min˙abba l-importanza tal-media fil-formazzjoni permanenti tal-poplu, qedjin˙ass ˙afna l-bΩonn li l-Knisja tinvesti dejjem aktar fil-mezzi moderni ta’komunikazzjoni. Dan jista’ jsir bi preΩenza aktar qawwija fuq

60

59



38

stazzjonijiet eΩistenti tar-radju u televiΩjoni, bi produzzjoni ta’ programmim˙ejjija bl-involviment ta’ lajçi li huma esperti fil-materja, u bil-possibbiltàli, fuq l-istazzjonijiet kollha, fl-a˙jar ˙in possibbli, jixxandru programmi ta’formazzjoni reli©juΩa. It-T.V. Unit li twaqqaf dan l-a˙˙ar mill-Knisja f’Maltag˙andu jg˙in ˙afna f’dan. G˙all-istess g˙an g˙andu jsir uΩu intelli©enti mill-©urnali u r-rivisti lokali.

T˙ejjija g˙all-qasam politikuu assistenza fil-˙ajja pubblika

Il-lajçi nsara Maltin g˙andhom ji©u m˙ajra li jid˙lu fil-kamp politiku. Dang˙andu jkun imsie˙eb minn miΩura adatta: il-lajçi li jkunu jixtiequ jid˙lu fil-˙ajja politika g˙andu jkollhom l-opportunità ta’ formazzjoni xierqa uadegwata. Il-Knisja g˙andha torganizza wkoll pastorali g˙al dawk fil-˙ajja pubblika, ji©ifieri g˙all-membri tal-partiti politiçi, tal-Kamra tad-Deputati, tal-Kunsilli Lokali, tal-Qrati tal-Ìustizzja u g˙al dawk li ja˙dmufil-livell deçiΩjonali tas-Servizz Pubbliku. Permezz ta’ din il-pastorali, il-komunità nisranija tkun qed tag˙ti wkoll appo©© reali lil dawn il-persunili ˙afna drabi j˙ossuhom wa˙edhom f’dinja diffiçli.

Approfondiment fil-formazzjonital-kariΩma ta’ l-assoçjazzjoni

Kif naqraw fi Christifideles Laici, “il-gruppi, l-g˙aqdiet u l-movimenti wkollg˙andhom l-importanza tag˙hom g˙all-edukazzjoni tal-lajçi nsara”.61 L-g˙aqdiet ta’ ispirazzjoni nisranija kollha g˙andhom il-kariΩma proprjatag˙hom li tinfluwenza l-formazzjoni li ting˙ata lill-poplu. Dan l-element ta’distinzjoni fl-unità ekkleΩjali jitfa’ fuq il-lajçi membri ta’ l-g˙aqdiet umovimenti responsabbiltà kbira. G˙alhekk irid isir sforz biex l-g˙aqdiet ul-movimenti japprofondixxu b’mod a©©ornat il-formazzjoni tal-

62

61

61 Ibid., 62.


39

membri fil-kariΩma partikulari tag˙hom.62 Approfondiment b˙al dan g˙andujwassal biex il-membri jag˙tu sehemhom aktar bis-sens, ©eneroΩità uperswaΩjoni; g˙andu jg˙in ukoll fiΩ-Ωieda tal-membri. Kultant in-nies jiç˙dumhux il-kariΩma, imma l-mod kif tkun ippreΩentata.

Il-full timersmal-Knisja

Importanti li din il-formazzjoni fil-kariΩma speçifika tkun estiΩa g˙aldawk li huma impenjati full-time mal-Knisja b˙al, ng˙idu a˙na, missjunarjilajçi; g˙alliema; ©urnalisti; counsellors; ˙addiema fid-djar ta’ l-anzjani u djaro˙ra tal-Knisja (e.g. San Blas, Dar tal-Providenza); sagristani, u o˙rajn.Hemm bΩonn li din il-formazzjoni til˙aq livell professjonali g˙oli biex dawnin-nies jifhmu r-responsabbiltà li qed i©orru u biex l-appostolat tag˙homikun kemm jista’ jkun effettiv u ta’ eΩempju g˙al dawk li qed ja˙dmu fl-istessqasam.

Leadership skills

B˙ala g˙ajnuna g˙all-assoçjazzjonijiet fi ˙dan il-Knisja, hu utli li l-membrijkollhom korsijiet f’leadership skills, kif ukoll f’materji o˙ra b˙al publicspeaking, Power-point presentation u management, minn esperti f’dawn l-oqsma. Il-Forum tal-G˙aqdiet u l-Movimenti jista’ jid˙ol g˙al biçça xog˙olb˙al din. Dawn il-korsijiet jiswew biex l-assoçjazzjonijiet isiru aktar dinamiçiu aktar adatti g˙aΩ-Ωmien ta’ llum, biex jitrawmu mexxejja li huma tantme˙tie©a g˙all-assoçjazzjonijiet, u biex ikunu aktar effettivi fl-evan©elizzazzjoni.

64

63

62 Ara Apostolicam Actuositatem, 4.


40

G˙ajnunalil assoçjazzjonijiet f’diffikultà

Xi assoçjazzjonijiet jistg˙u jsibu ru˙hom f’diffikultajiet eΩistenzjali. Jista’jkun ukoll li din il-kriΩi tkun aktar milli jistg˙u jifil˙u l-istess assoçjazzjonijiet.G˙alhekk jistg˙u ji©u bΩonn ta’ l-g˙ajnuna. Din l-g˙ajnuna g˙andhomisibuha fl-istrutturi çentrali tal-Knisja, e.g. is-Segretarjat g˙al-Lajçi u l-Forum tal-G˙aqdiet u l-Movimenti. Dawn g˙andhom jaraw li jkollhom niesim˙arr©a g˙al din il-˙idma delikata. L-assoçjazzjonijiet fl-appostolatg˙andhom jirrikonoxxu sitwazzjoni ta’ diffikultà u, bix-xewqa li jikbru63

jaççettaw bil-fer˙ l-g˙ajnuna ta’ nies esperti li jistg˙u jg˙inu.

G˙aqdiet soçjaliu filantropiçi

Il-Knisja g˙andha turi attenzjoni wkoll g˙al g˙aqdiet o˙ra ta’ natura soçjaliu filantropika li, filwaqt li ma jistg˙ux jitqiesu b˙ala “reli©juΩi” jew “tal-Knisja”,g˙andhom g˙an u idma ta’ ispirazzjoni evan©elika. Qed jin˙ass dejjem aktaril-bΩonn li l-Knisja ssa˙˙a˙ il-bixra nisranija tag˙hom u l-preΩenzatag˙ha f’dawn l-g˙aqdiet, li minnhom hawn ˙afna u li huma ta’ fejda kbirag˙all-poplu Malti. Dan is-sehem tal-Knisja jista’ jing˙ata: billi toffri l-appo©©u l-barka tag˙ha g˙all-attivitajiet tag˙hom; billi, meta hu possibbli u prudenti,toffrilhom post fejn jiltaqg˙u; u billi tersaq aktar lejhom b’kull mezz.

Ti©did tas-Segretarjat g˙al-Lajçiu l-Forum tal-G˙aqdiet u l-Movimenti

G˙andha ssir evalwazzjoni li twassal g˙al a©©ornament u ti©did tas-Segretarjat g˙al-Lajçi u tal-Forum tal-G˙aqdiet u l-Movimenti. Hemm

67

65


66


41

bΩonn ikunu aktar inçisivi u jin˙assu aktar fl-utilità tag˙hom. G˙andhomja˙dmu iΩjed mad-diri©enti ta’ l-assoçjazzjonijiet biex dawn jifhmu l-˙tie©atas-sens ta’ Knisja. L-g˙aqdiet, movimenti u gruppi lajkali kollha, ˙lief g˙alra©unijiet serji, g˙andhom jag˙mlu parti mill-Forum tal-G˙aqdiet u l-Movimenti. Dan jiswa biex tin˙oloq attitudni ta’ kollaborazzjoni ukorresponsabbiltà fid-djoçesi.

Jin˙ass ukoll il-bΩonn li, filwaqt li tkun im˙arsa l-kariΩma ta’ kullassoçjazzjoni, is-Segretarjat g˙al-Lajçi u l-Forum iservu biex jin˙olqu aktarkuntatti fost l-istess assoçjazzjonijiet fuq kull livell, biex il-membri kollhaj˙ossuhom jag˙mlu sehem minn Knisja-familja. G˙andhom jittie˙du l-miΩuri me˙tie©a biex il-lajçi kollha jag˙tu sehemhom anke fuq livelldjoçesan.

Barra minn dan, is-Segretarjat g˙al-Lajçi u l-Forum g˙andhom isegwul-˙idma tal-gruppi independenti li g˙andna fil-parroççi u fid-djoçesi liglobalment ji©bru fihom mijiet ta’ lajçi impenjati, l-aktar fejn jid˙lu l-kriterjita’ l-ekkleΩjalità u b’mod speçjali fejn tid˙ol it-trasmissjoni tat-tag˙limawtentiku tal-Knisja. G˙andu jsir studju dwar dawn il-gruppi indipendentifil-parroççi u fid-djoçesi, b’konsultazzjoni u analiΩi xierqa. Ir-riΩultat ta’ danl-istudju g˙andu jwassal biex titfassal policy adattata.

BΩonn ur©enti ie˙or hu dak li ssir riçerka fuq l-g˙aqdiet u l-movimentifi ˙dan il-Forum biex jinkiseb tag˙rif fattwali li jg˙in g˙al ˙idma fid-direzzjoni t-tajba. B’Ωieda mar-rwoli tas-Segretarjat g˙al-Lajçi u tal-Forum,kif definiti fid-digrieti rispettivi tag˙hom, g˙andu jkollhom ukoll ir-rwol lijg˙inu lil-lajçi biex jimxu skond l-orjentament tas-Sinodu Djoçesan.

Ti©didfuq baΩi parrokkjali

B˙ala ç-çentru ewlieni ta’ l-animazzjoni tal-˙idma lajkali, il-parroçça tridqabel xejn turi li, fil-Poplu ta’ Alla, kul˙add g˙andu sehem x’jag˙ti. G˙alhekk

68


42

˙add m’g˙andu j˙oss ru˙u eskluΩ. Kul˙add g˙andu jing˙ata l-opportunità li jipparteçipa b’mod attiv f’dak li torganizza l-parroçça. Aktarma jkun hemm min jag˙ti sehem, aktar il-parroçça tkun qed til˙aq l-g˙antag˙ha. Xieraq ukoll li fil-parroçça jkun hemm lista tal-“parruççanib’missjoni”, li fiha jitniΩΩlu dawk kollha li b’xi mod jew ie˙or jag˙tusehemhom fil-˙idma tal-parroçça, inkluΩi l-morda li jixtiequ joffru s-sagrifiççji tag˙hom g˙all-©id tal-komunità.

Waqt li jitqies dak li di©à qed isir f’dan il-qasam biex wie˙ed jibnifuqu, ikun jiswa li l-lajçi li jservu fil-ministeri fil-parroçça jkunu msa˙˙inb’korsijiet apposta. Il-Kunsill Pastorali Parrokkjali g˙andu ja˙dem biexjitwettaq dan il-g˙an permezz ta’ l-Istitut Djoçesan g˙all-FormazzjoniPastorali.

Il-KunsillPastorali Parrokkjali

Il-Kunsill Pastorali Parrokkjali g˙andu jkun tabil˙aqq rappreΩentattiv tal-komunità parrokkjali.64 Il-kwalità tal-membri ta’ dan il-kunsill hi l-qofol tas-suççess tieg˙u. Il-˙idma tal-kunsill, ji©ifieri dak li jkun “korresponsabblig˙all-istudju, g˙all-programmazzjoni, g˙all-eΩekuzzjoni u g˙all-evalwazzjonital-˙idma pastorali tal-komunità”,65 titlob membri li:

(i) jirriflettu l-kultura ewlenija u l-kulturi varji tal-parroçça;(ii) g˙andhom il-kwalitajiet me˙tie©a biex iwettqu dan ix-xog˙ol;(iii) g˙andhom il-˙in, ix-xewqa u l-˙e©©a li jag˙mluh.

Hu dmir ta’ kull kappillan, tar-reli©juΩi, ta’ kull g˙aqda u tal-kunsillinnifsu li jassiguraw li l-kunsill ikun iffurmat minn nies kompetenti u ta’ rieda

69

64 Ara d-dokument tas-Sinodu ViΩjoni ta’ Knisja komunjoni, 20.

65 Statut tal-Kunsill Pastorali Parrokkjali (KPP), par. 3.


43

soda li jwettqu dan ix-xog˙ol importanti. Sabiex dawn il-kunsilli jassigurawl-effettività tag˙hom, it-ti©did regolari tal-kompoΩizzjoni tal-kunsill u tal-kummissjonijiet g˙andu jkun ta’ prijorità.

Kunsill li jirriflettil-kultura tal-parroçça

Il-˙idmiet tal-kunsill g˙andhom jirriflettu l-kultura predominanti fil-parroçça. Il-baΩi tal-˙idma ta’ kunsill minn ie˙or tista’ tvarja bil-kbir skondil-kultura lokali. L-attivitajiet me˙tie©a f’Ωona ©dida, x’aktarx mag˙mulaminn familji ©odda, huma differenti minn dawk fil-qalba antika tal-parroçça,b’konçentrazzjoni ta’ popolazzjoni aktarx anzjana. Il-kultura u l-˙ti©ijiet ta’poplu f’Ωona turistika, li jista’ jkollha wkoll numru konsiderevoli ta’ residentibarranin, huma differenti minn dawk ta’ poplu li jg˙ix f’Ωona qadima. L-Istatut tal-Kunsill Pastorali Parrokkjali jassigura r-relevanza tal-kunsillbilli jippermetti fi ˙danu kemm lajçi minn Ωoni differenti kif ukoll numruta’ persuni mag˙Ωulin min˙abba l-kompetenza tag˙hom f’xi qasam tal-˙ajjapastorali, jew ©ejjin minn kategoriji speçifiçi tal-komunità parrokkjali.66

Il-Kunsill Pastorali Parrokkjalig˙andu jsa˙˙a˙ l-assoçjazzjonijiet

L-g˙aqdiet u l-movimenti tal-parroçça huma g˙ajn ta’ ener©ija mill-aktarimportanti g˙all-kunsill. G˙aldaqstant il-kunsill g˙andu jfittex li jsa˙˙a˙dawn l-assoçjazzjonijiet. Dan jista’ jsir billi jag˙raf u jsostni l-˙idmatag˙hom, billi ma jkunux organizzati attivitajiet paralleli, imma minflok il-kunsill jassenjalhom rwol fit-tmexxija tal-kummissjonijiet skond il-kariΩmatag˙hom waqt li jittie˙du miΩuri o˙ra biex is-servizzi ta’ l-assoçjazzjonijietji©u inkorporati fil-pjan parrokkjali. Dan jg˙in lill-membri tal-g˙aqdiet,

71

70

66 Ara ibid., par. 8.


44

movimenti u gruppi o˙ra biex i˙ossuhom parti mis-servizz li tag˙ti l-parroçça, u biex jimxu flimkien.

Promozzjonita’ l-Istituti Sekulari

Sehem importanti fit-ti©did spiritwali tal-poplu tag˙na jistg˙u jag˙tuh l-Istituti Sekulari li g˙andhom l-g˙an tag˙hom li j©eddu d-dinja minn ©ewwa.Dawk il-membri ta’ l-Istituti Sekulari eΩistenti li qeg˙din jg˙ixu l-konsagrazzjoni tag˙hom fid-dinja g˙andu jkollhom l-g˙ajnuna me˙tie©ag˙all-formazzjoni spiritwali u professjonali tag˙hom. Il-promozzjoniu l-g˙ajnuna lill-Istituti Sekulari g˙andha tkun wie˙ed mid-dmirijiet tas-Segretarjat g˙all-Kleru u membri ta’ Istituti ta’ Óajja Konsagrata.

Óidma evan©elika speçifikafil-kultura Maltija

L-aqwa forma ta’ evan©elizzazzjoni tkun dik li ssir mil-lajçi preΩenti fid-diversi setturi tal-˙ajja, g˙ax huma fil-qalba tas-sitwazzjoni. Biex tintla˙aqdin il-prijorità, tkun miΩura tajba li jkunu identifikati l-assoçjazzjonijietu individwi li, skond il-kariΩma proprja tag˙hom, jistg˙u jag˙tu l-a˙jarservizz f’dak il-post jew ambjent jew kategorija partikulari b˙al, ng˙idua˙na, f’postijiet tax-xog˙ol (e.g. it-tarzna, fabbriki eçç.) u mal-˙addiema; fl-Università u ma’ l-istudenti; fi stazzjonijiet tar-radju u televiΩjoni, u l-©urnali;fil-politika u fl-oqsma kollha tal-˙ajja pubblika; fid-divertiment, fl-isport umaΩ-Ωg˙aΩag˙; fil-familja u ma’ l-anzjani; fil-fenomenu tal-festi u l-kaΩini tal-banda; mal-professjonisti, mal-fqar il-“©odda” u fejn jid˙ol il-˙in liberu.

Ikun jaqbel li s-Segretarjat g˙al-Lajçi u l-Forum tal-G˙aqdiet uMovimenti Kattoliçi, b’konsultazzjoni mat-Taqsima Pastorali fid-Dinja tax-Xog˙ol, mal-Kummissjoni Djoçesana Ûg˙aΩag˙ u entijiet o˙ra fi ˙dan il-Knisja, ja˙dmu id f’id ma’ gruppi, g˙aqdiet u individwi li jistg˙u jkunu di©à

73

72


45

attivi jew preΩenti fil-post jew ma’ kategorija partikulari. Il-KummissjoniÌustizzja u Paçi g˙andha wkoll is-sehem tag˙ha x’tag˙ti f’dan il-kamp. Di©àqed isir ˙afna, imma wie˙ed g˙andu jifhem li kollox irid isir b’aktar niesim˙arr©a tajjeb, b’aktar formazzjoni, programmazzjoni u kollaborazzjonibiex jintla˙qu t-trufijiet kollha.

Kuntatti personaliu kura personalizzata

Attenzjoni speçjali trid ting˙ata lil dawk il-Maltin li tbieg˙du mill-Knisja,issie˙bu fis-setet jew f’xi denominazzjoni jew reli©jonijiet o˙rajn, dawk lihuma emar©inati jew drop outs. Ûjajjar fil-familji u kuntatti minn nies adattatiu m˙arr©a tajjeb ikunu utli ˙afna, g˙ax aktar ma l-pastorali tkunpersonalizzata aktar tkun effettiva. Dan jista’ jse˙˙ biss bil-koperazzjonis˙i˙a tal-komunitajiet parrokkjali g˙ax huma jafu n-nies. It-tkattir ta’ diversisetet u gruppi reli©juΩi ©odda barra l-Knisja ma jistax ji©i injorat. Irriduna˙dmu fuq ir-ra©unijiet li min˙abba fihom numru ta’ Maltin telqu l-Knisja.Ikun tajjeb li l-policy pastorali ti©i riveduta biex kull parroçça, kull g˙aqdau istituzzjoni tal-Knisja toffri kura reli©juΩa aktar personalizzata fil-˙idma ta’ evan©elizzazzjoni.

Sehem il-professjonisti

Is-sitwazzjoni tix˙et responsabbiltà kbira fuq il-lajçi professjonisti. Il-Knisjag˙andha tag˙mel il-parti kollha tag˙ha biex il-korsijiet professjonali fl-Università u f’entijiet ta’ edukazzjoni vokazzjonali jenfasizzaw aktar l-aspett etiku. Il-professjonisti g˙andhom ikunu sensibilizzati dejjem aktardwar is-sehem partikulari tag˙hom fil-Poplu ta’ Alla. Is-Segretarjat g˙al-Lajçig˙andu, fuq livell djoçesan, anke bl-g˙ajnuna taç-Chaplaincy ta’ l-Universitàu b’kollaborazzjoni ma’ entitajiet o˙ra fil-Knisja, jara kif jista’ jifformakomunitajiet ta’ baΩi g˙all-professjonisti ta’ kategoriji differenti. Il-professjonistim’g˙andhomx jarawha bi kbira li jissie˙bu f’assoçjazzjonijiet ekkleΩjali eΩistenti.

75

74


46

L-anzjani fil-komunità

Aktar ma jg˙addi Ω-Ωmien, aktar qed ting˙ata importanza lill-anzjani uaktar qed jissej˙u g˙al dmirijiet ©odda, l-aktar min˙abba çerti problemifil-familji. G˙alhekk ikun tajjeb li ssir stedina lil dawk l-individwi li jkunuwaslu g˙all-età ta’ l-irtirar mix-xog˙ol biex jippreparaw ru˙hom g˙alsitwazzjonijiet ©odda permezz ta’ formazzjoni spiritwali u soçjali, upermezz ta’ ˙idma adattata g˙alihom. Fiç-çentri apposta g˙alihom, fejnqed issir ˙idma tant utli, jista’ ji©ri li kultant ikun hemm min i˙ares lejnl-anzjani aktar b˙ala o©©ett tal-˙idma tieg˙u milli b˙ala su©©ett. G˙andnan˙arsu lejn l-anzjani b˙ala persuni b’˙iliet u esperjenzi li jistg˙u jkunuta’ valur g˙all-komunità.

G˙alhekk il-policy rigward iç-çentri u d-djar ta’ l-anzjani g˙andhatinΩamm a©©ornata b’attenzjoni fuq il-valur tal-persuna. Sadanittant il-Knisja g˙andha tfittex minn fejn issib ir-riΩorsi me˙tie©a, kemm mill-Istatkif ukoll mill-benefatturi, biex tkompli tipprovdi servizzi ta’ residenza g˙all-anzjani permezz tad-djar tag˙ha, kif ukoll to˙loq kuxjenza dwar id-drittijiettag˙hom u ta˙dem biex l-Istat itejjeb dejjem iktar il-politika favur l-anzjani.

Aktar parteçipazzjonitan-nisa

Biex inkunu ©usti ma’ l-istorja, tajjeb jing˙ad li dawn l-a˙˙ar snin il-mara©iet involuta ˙afna fil-˙idmiet tal-Knisja f’Malta. BiΩΩejjed wie˙ed jara l-litur©ija, id-djakonija u l-katekeΩi. B’danakollu, b’sens ta’ ©ustizzja, u b˙almaqed tag˙mel is-soçjetà çivili, il-Knisja trid teΩamina kontinwament lilhanfisha hijiex qieg˙da tittratta lin-nisa b’mod rett, jekk in-nisa humiexjing˙ataw biΩΩejjed importanza fil-parroççi u fid-djoçesi, jekk humiexikollhom sehem fit-tmexxija, u jekk il-fehma tag˙hom hijiex qed tkundejjem rispettata kif jixraq. Tajjeb li fil-formazzjoni ta’ l-operaturi pastoraliting˙ata attenzjoni xierqa lill-ugwaljanza bejn is-sessi.

77

76


47

Il-qasam sportiv

Il-qasam sportiv qieg˙ed dejjem jikber f’pajjiΩna, kemm mil-lat ta’ kwantitàkif ukoll mil-lat ta’ kwalità. Qed jikber ir-rispett lejn l-isport. Eluf ta’©enituri qed jibag˙tu lil uliedhom g˙al xi dixxiplina sportiva u jsegwuhomb’interess. Óafna qed i˙arsu lejn l-isport b˙ala mezz li bih iΩ-Ωg˙aΩag˙jin˙elsu minn çerti perikli b˙ad-droga u l-alko˙ol. Billi dan hu qasam lijinvolvi kwaΩi esklussivament il-lajçi, ikun tajjeb li ting˙ata l-importanzaxierqa l-aktar mis-Segretarjat g˙al-Lajçi, li g˙andu jag˙raf din ir-realtà ujindirizza ˙idma ta’ formazzjoni g˙all-parteçipanti u g˙al dawk lijmexxu f’dan il-qasam.

G˙al aktar sensibbiltàtal-Poplu ta’ Alla

Il-qag˙da preΩenti turina li l-Poplu ta’ Alla f’pajjiΩna g˙andu bΩonn ta’aktar sensibbiltà dwar il-lajkat. Hemm eluf li huma pjuttost passivi fil-Knisja u ma jafux bir-responsabbiltà tag˙hom b˙ala lajçi. Biex jg˙in g˙al dinis-sensibbilità, tkun ˙a©a tajba jekk kull sena, fi Ωmien adattat, jibda ji©iççelebrat “Jum” li jag˙ti g˙arfien lil sehem il-lajçi kollha fi ˙dan il-Knisja,b’isem li ji©i deçiΩ meta jkun il-waqt, li jibda jinkludi fih dak li s’issa kien“Jum l-G˙aqdiet u l-Movimenti”. Din l-inizjattiva g˙andha turi li l-lajçikollha, kemm jekk huma membri ta’ l-assoçjazzjonijiet ekkleΩjali kif ukolljekk m’humiex, huma membri tal-Poplu ta’ Alla u msej˙a biex ja˙dmu fil-Knisja.

F’dan il-“Jum”, fost inizjattivi o˙ra g˙all-poplu kollu, jista’ jsirg˙arfien pubbliku tad-diversi ministeri lajkali fil-Knisja b˙al,ng˙idu a˙na, katekisti, animaturi tal-litur©ija, letturi, dawk li jg˙inu fit-t˙ejjija g˙as-sagrament taΩ-Ωwie©, membri tal-kor, dawk fid-djakonija,nies li jg˙inu fit-tiΩjin u tindif tal-knisja, eçç, bl-g˙oti ta’ mandat g˙al Ωmiendeterminat.

79

78


48

Monitoring

Dawn il-miΩuri u o˙rajn li jistg˙u jittie˙du jitolbu investimenti kbar ta’ nies,flus u xog˙ol. Il-Knisja qieg˙da ΩΩid in-numru ta’ professjonisti impenjatifl-iskejjel, fid-djar ta’ karità, fil-media, u idmiet o˙ra. Dawn in-nies qeg˙dinf’poΩizzjoni li jikkoordinaw u jag˙tu sens ta’ direzzjoni lix-xog˙ol li jag˙mlu˙afna voluntiera, u hekk ix-xog˙ol tal-lajçi fil-Knisja jil˙aq l-g˙an tieg˙ua˙jar. Dan it-tibdil jippermetti lill-Knisja tikkonçentra a˙jar u tag˙ti prijoritàlil problemi jew issues li jitfaççaw minn Ωmien g˙al ie˙or.

Hekk kif il-Knisja tafda aktar xog˙ol f’idejn lajçi professjonisti, ir-rwoltag˙ha jinbidel minn dak ta’ provvediment dirett ta’ servizz g˙al dak ta’sostenitur u ta’ regolatur ta’ servizz li jrid isir f’isimha (fi skejjel, djar ta’l-anzjani, eçç). G˙aldaqstant je˙tie© li tiΩviluppa sistemi ta’ tmexxija fejntesi©i aktar accountability, trasparenza, eçç., u to˙loq benchmarks ta’ livellili jridu jintla˙qu.

80


KAP V

KONKLUÛJONI

50

Futur mimli impenng˙al-lajçi

L-Ispirtu Qaddis hu mal-Knisja, u dejjem ja˙dem fiha biex tinfeta˙ g˙alesi©enzi ©odda, u g˙all-possibbiltà li tinbidel anke f’çerti aspetti ta’ l-istruttura, bla ma tirrinunzja g˙an-natura proprja tag˙ha. Dan g˙ad jista’jfisser aktar involviment tal-lajçi f’oqsma li sa llum g˙adhom mag˙luqag˙alihom. Billi qieg˙da tin˙ass ˙afna l-ur©enza li l-Knisja tinkarna dejjemaktar fid-dinja, fis-soçjetà u fil-kultura tal-bniedem kontemporanju, u billil-lajk hu dejjem preΩenti f’dawn il-kuntesti, hu qrib iΩ-Ωmien li l-lajkat nisraniMalti jing˙ata sehem akbar fil-Knisja, mhux bi privile©© immab’responsabbiltà.

Mimlijin tama,kura©© u konvinzjoni

M’g˙andniex nersqu b’mo˙˙ inkwetat u b’qalb tqila g˙all-˙idma fl-g˙alqatal-Mulej. Ma ninsewx li l-mexxej tag˙na assigurana: “Jiena rba˙t id-dinja”(Ìw 16,33), u lilna qed jg˙idilna dak li qal lill-appostli meta dehrilhom fuql-ilma: “Qawwu qalbkom: jien hu; tibΩg˙ux!” (Mt 14,27). Dan g˙andujimliena b’fer˙, kura©© u ottimiΩmu. Hekk irridu nkunu u nidhru quddieml-o˙rajn: nies mimlija tama u hena frott ta’ ser˙an il-mo˙˙ li ©ej mill-Kelmatal-Mulej Ìesù. Ma tkunx evan©elizzazzjoni li t˙alli l-frott dik tag˙na jekkma tkunx mimlija tama fil-Mulej.

Jalla dan is-Sinodu Djoçesan iwassal biex il-lajçi kollha j˙arsu lejn it-tielet millennju b’kura©© u b’konvinzjoni dwar il-messa©© li tieg˙u huma˙abbara, u hekk jaslu ja˙dmu bla heda biex is-soçjetà Maltija tibqa’ tg˙oΩΩil-valuri ta’ l-Evan©elju.

82

81

KONKLUÛJONI

LAJÇI NSARA

Pubblikazzjoni ta’ l-Arçidjoçesi ta’ Malta, 2003

ISBN: 99932 - 49 - 09 - 2








Documents

AJÇI OKUMENT ARÇIDJOÇESI TAS TA - Il-Knisja f'Maltams.maltadiocese.org/WEBSITE/2016/SINODU/03 LAJCI NSARA.pdfMera ta’ m˙abba u g˙aqda Alla sej˙ilna biex nissie˙bu fil-˙ajja