OPERA MORALIA

S. ALPUONSIMARIAE DE LIOORIO

DOCTORIS ECCLESIAE

Il.

OPERA MORALIA

SANeTI ALPHONSI MARIAE DE LIOORIODOCTORIS ECCLESIAE

II.

TUEOLOOIA MORALISE!>rno NOVA

CUM: ANTIQUIS EDITIONIBUS DILIGENTERCOLLATA

IN SINGULIS AUCTORUM: ALLEGATIONIBUS RECOGNITA

NOTISQUE CRITICIS ET COMMENTARIIS ILLUSTRATA

COllA ET STUDIO

P.LEONARDIOAUDÉE CONGREGATIONE SANCTISSIMI. REDEMPTORIS

TOMUS SECUNDUSCOKPLECTEN5

TlACTATUS DE SEPTIMO ET OCTAVO DECALOOI PlAECEPTIS,DE PlAECEPTIS ECCLESIAE,

DE STATIBUS PAlTICULAlIBUS, DE ACTIBUS HUMANIS ET DE PECCATIS

ROMAEEX TYPOGRAPHIA VATICANA

MDCCCCVII

Editio p~ha..ie«Sumpli6u. C..R. 1953

APPRoBATIo

Libentissime annuimus ut operis inscripti: "Sancti Alphonsi Mariae de LigorioDoctoris Ecclesiae Theologia Moralis, edifio nova, cum sniiquis editionibus diligentercoliate; in singulis euctorum allegafionibus recognita notisque criticis et commentariisillustrata, cura et studio P. Leonsrdi Gaudé e Congregatione Ssnctissimi Redemptoris"fiat reeditio arte photomechanica.

Romae, ad S. Alfonsi, die 5 maii 1953.

LEONARDUS BuysCongregationis Ssmi Redemptoris

Superior Generalis et Rector M oìor

LIBER TERTIUS

DE PR.AECEPTIS DECALOGI ET ECCLESIAE.

(SEQUlTUR).

Nr.3287.

Graeeii, die 23 Junii 1953.

IMPRIMATVR:Curia epise. Seeeovien.

t FERDINANDUS

Photomechanischer Nachdruck

der Akademischen Druck- und Verlagsanstalt Graz

TRACTATUS QUINTUS

DE SEPTIMO PRAECEPTO NON FU/?TUM FAClES

« Cum hoc prohibeatur omnìs injusta«damnìficatio in bonis proximi, quae fit« 1" per furtum et rapinam; 2" per omis­« sionem reparationis damni illati; 3" per«iniquitatem contractuum: - de his tri­« bus hic agendum » •

Antequam aggrediamur tres hos per­difficiles sequentes Tractatus de Furto)Restitutione et Contractious ; ad meliusintelligenda ea quae dicentur, aliqua ge­neralia de ]ustt"tia et fure expedit prae­notare.

TRACTATUS PRAEAMBULUS

De Justitia et Jure.

486. Qualiter dnndatur justuia, et quaiiter jus, - 487.Quid sit dominium et ususfrucius,- 488. Quot sint peculia filzonmzfamz'tias. - -189. Quae sint bona uxorum. -- 490.Quotbona clericorum. Et praesertim, 1. Qual: sint patrimonialia.2. Quae industrialia.3. Qual:parsimonialia. 4. Quae ecclesiastica. - 491.De hz's quaer.1.An elerieus teneatur neces­sario pauperibus succurrere. - Qu, 2. Q~ti ueniant nomine pauperum. - Qu. 3. An prae­ferendi pauperes loci. - Qu, 4. An superflua possint reseruari. - Qu.5. An clericushabens sua possit vivere ex bonis beneficti. - Qu. 6. An etiam pensionarii teneantursuperflua erogare in usus pios. - 492.Qu. 7. An beneficiarti male expendentes reditus,teneantur ad restitutionem. - Qu. 8. An peccent grauiter, qui donoaccipiunt superfluaa beneficiario. - 493.Quot modis acquiratur domrmum: I'', Occupatione. - 494.Il". Nativi­tate.- 495.III".Alluvione.- 4%. IVo.Specificatione.- 497.V", Accessione. - 498. VIo. Con­fusione vel Commixtione, - 499. An idem quod currit in mixtione pecuniae, currataliarum rerum. - 500. VIIo.Aedificatione. - 501.VIIIo.Plantatione..:..... 502. IXo.Perceptionefructuum. - 503. X", Traditìone, - 504. De Praescriptione et conditionibus requisitis adpraescribendum. Et 1. De bona fide. - 505. 2. De tz'tulojusto; et an sufficiat titulus colo­ratus vel existimatus. .- 506. 3. De continuata possessione, et de tempore requisito adpraescribendum (usque ad n. 510). - 511. Quando praescriptio z·nterrumpatur.-512. An haeres possessoris malae fide i possit praescribere. (Sed vide etiam n. 516).-513. An possit praescribt libertas a soiuendo debito aut multa. - 514. Quibus deturrestitutio ÙZ integrum circa bona praescripta. - 515. 4 a conditio ad praescribendum est,ut res sz't apta praescribi. - 516. Decisio quatuor Aularum, facta Neapoli circa prae­scriptiones. - 517.An in conscientia res praescripta possit retineri, etiam ubi te» prae­scriptionis non viget.

Justitia,quotuplex,

486. - JUSTITIA dividitur communiterin 1egalem, distributivam et commutati­vam. - Legalis respicit jura legum etpoenas. Dz'strz'butz'va respicit personarummerita, quoad praemia et honores. Com­mutatt'va autem respicit aequalitatem va­loris rerum, juxta hominum aestimatio­nem: ut tantum domino reddatur, quantumab eo surreptum, vel quantum damni eiillatum est.

Jus autem dividitur in jus in re et injus ad remo

Jus zi,z re est, quando res ipsa habeturobligata; et ideo tribuit rei vindicationem,seu actionem in rem ipsam, v. gr. ven­ditor, qui tradidit rem, actionem in ipsamrem habet pro pretio; benefìciarius , percollationem habet jus in heneficium; etsimilia. - ]us autem ad rem est, quandores nondum est obligata, sed tanturn jus

Jus, quo­tuplex.

4 LIB. III. - TRACT. V. DE SEPTIMO PRAECEPTO DECALOGI. TRACT. PRAEAMBULUS. - DE ]USTITIA ET ]URE. 5

Dominium.

Ususìru­ctus differtab usu,

habetur ad eam acquirendam. Ideo jus adrem tribuit tantum actionem personalemcontra impedientem acquisitionem rei.

487. - Deinde jus in re dividitur indomlnz"um et usumjructum.

Domtntum aliud est jurlsdtcttOnls ergasubditos: ut habet pater erga filios, epi­scopus erga dioecesanos, etc.; aliud, pro­prz"eta!is erga res, sive servitutes. - Item,dominium aliud est directum , ut habetprinceps in feudis, et dominus in praediodato ad emphyteusim; aliud est tt#le, quodhabet feudatarius et emphyteuta.

Ususjructus autem est jus utendi etfruendi aliqua re, fructus ex ea perci­piendo. - Hic notandum, ab usufructua­rio differre usuartum: qui alicujus reiusum habet, v. gr. horti, ex quo colligere

1 L. Plenum, tr. de usu, etc.

488. - a) Quae hic dicuntur a S. Alphonsode bonis filiorurnfamilias, dicuntur secundumjura antiqua; sed ex novis codicibus, bona fì­liorumfamilias generatim dividuntur in du­plìcem classem. Prior comprehendit bona, 1a­bore aut separata industria a filiis comparata,vel quae ipsis donantur cum expre~sa condi­tione, ut eorum ususfructus non obveniat pa­rentibus. Posterior omnia alia bona comple­ctitur quae filiis obveniunt, v. g. donatione vela1io simili titulo.

Porro in jure hodierno sedulo distinguiturdominium directum, administratio et ususfru­ctus. - Dominium directum omnium bono­rum, quae justo titulo filiis obveniunt, perti­net ad eos, licet minores sint nec emancipati,cum talis dominii sint capaces. Justus titulusest donatio, haereditas, industria separata, etc.- Administratio omnium bonorum est penespatrem vel tutorem, qui filiorum incapacita­tem vel imperitiam supplere debet, donec ipsimajorennes vel emancipati sint. Majorennesobtinent plenam; emancipati autem, restrictambonorum suorum administrationem. - Usus­fructus competìt vel filiis vel genitoribus,prout jus positivum statuit. Jam vero,

IN GALLIA (Cod. civ., 384-387), ususfructusgeneratim pertinet ad patrem (vel, eo defun­cto, ad matrem in viduitate permanentem),usque ad filiorum emancipationem vel annum18m completum. Ex proventibus tamen debetproles, pro conditione sua, ali et educari, ­Diximus generatim, quia excipiuntur: lo bonaquae filii proprio labore separatave industriasibi comparant; 2° bona quae ipsis donantursub expressa conditione, ut eorum ususfructusnon obveniat parentibus.

IN HISPANIA, ususfructus generatim patri(vel matri patriam potestatem habenti) con-

potest fructus pro sua familia et suis ho­spitibus; non autem potest illos alienare l.

Ita pariter habens domus usum, potesteam habitare, sed non locare, nec altericoncedere usum, si ipse eam non habitet.Notandum praeterea, quod usufructuarioincumbit solvere expensas pro fructuumperceptione, et tributa seu collectas superrem impositas, ut ex l. Hactenus, ff. deusujructu. Deinde tenetur rem bene co­lere, arbores mortuas substituere. Ad ma­gnas autem expensas non tenetur ipse,sed proprietarius.

488. - FILIUSFAMILIAS dominium habetpeculii castrensis et quasi-castrensis. ­In quo notandum, quod peculium filiorum­familias quadruplex est: castrense, quasi­castrense, projectt"ttum et advenH!ium a).

ceditur. Excipiuntur bona quae filiis, ut eorumeducationi inserviant, dantur, Item bona quaefilii industria separata acquìrunt, si de patrisconsensu propriis expensis extra domum pa-ternam vìvant. .

IN ITALIA (Cod., 224, 239), ususfructus con­ceditur patri, vel matri habenti patriam aucto­ritatem, donec fìlii sint majorennes ve1eman­cipati. Amittitur ab a1terutro parente qui, postmortem compartis, ad novas nuptias convolatoParentes fructuarii tenentur procurare prolita1em educationem, quae ejus fortunae et con­ditioni sit consentanea. - Excipiuntur: l° bonaquae filii proprio labore et separata industriasibi acquirunt; 2" bona quae ipsis donanturcum adnexa conditione, ut parentes usumfru­ctum non percipiant; 3°bona quae ipsis, juxtalegis dispositionem, dìssentiente patre, obve­niunt,

INAUSTRIA (Cod.,149-195), ususfructus com­petit filiis etiam minorennìbus et non eman­cìpatis, deductis tamen educationis expensis.Et licet suorum bonorum administrationemfìlius nondum emancipatus non habeat, liberetamen (ideoque et valide, si aliunde nihil ob­stet) disponere potest: 1" de bonis propria in­dustria acquìsitis, modo ipse a parentibus nonaccipiat alimenta; 2° de bonis quae ejus usuitribuuntur, modo sit puber.

IN GERMANIA (Cod., 1649), jus novum di­stinguit bona filiorumfamilias in libera et nonlibera. - Libera dicuntur: l° quae filii pro­prio labore et separata industria sibi com­pararunt; 2° quae dono acceperunt, exclusisparentibus ab usufructu; 3° quae, parce vi­vendo, seposuerunt ex bonis, quae erant ipsisextra paternam domum viventibus, ad victumin plenam potestatem concessa. - Non liberadicuntur cetera omnia. Horum usumfructum

Adquidteneaturusufructua­rius,

Deminlumfiliifami ­lias.

Peculiumcastrense.

Peculiumquasi-ca­strense.

Fìtìus ha­bet plenumdominiumutriusque.

Et 1.° Castrense dicuntur bona illa quaefilius acquirit in castris et in militia: sivehaec sint debita, ut stipendia; sive haecsint acquisita per donationem a praefectismilitiae, vel a parentibus aut ab allis oc­casione militiae: ut Lessius l, Lugo 2.

Il", Quast~castrense dicuntur bona quaefilius acquirit in officiis publicis: judicis,advocati, lectoris, medici, etc.

Istorum duorum peculiorum pertinetad filium plenum jus quoad proprietatemet usumfructum, Et hoc, etiamsi mercesexigatur il. privatis. Lugo 3 cum Silvestro,Molina, etc. Idem ait Lugo 4 cum Navarro,Molina, de notariis, sive publicarum cau­sarum, sive privatorum contractuum. ­Pro aliis vero artificibus, etsi publico in­serviant, eorum tamen merces non per­tinet ad peculium quasi-castrense. Excipittamen Sanchez, apud Lugo 5, architectosprincipis ve1 communitatis.

Omnia autem bona donata intuitu exer­citii praedictorum officiorum sunt quasi­castrensia. Lugo 6. - Hujusmodi adhucsunt omnia quae acquiruntur a filiofami­lias ex officio clericali: ex Authent. Pre­sbyteros 6, C. de episc. et clero Immo idemdicitur de omnibus quae clerico adveniuntex quocumque titulo b). Lugo 7 cum Mo­lina, Sanchez et communi. Hocque rectedicit Lugo s, contra aliquos, de clericisetiam tonsuratis: cum textus citatus ex­primat etiam cantores.

1 Lib. 2) cap. 4, n. 7. - SI De jusr, et Jure, disp. 5,n. 15. - 3 Loc. cìt., n. 16.. saoes«, v. Peculiurn L qu.to..MolinaJ de just. et ]ure, tre 2, disp. 231, n. 2. _. Loc, cit.,n. 17•. - NavQr., Man., cap. 17, n. 142. - Molina, Ioc, cit.,n. 2. - Sanch.} Consìl., lib. 1, cap. 2, dub. S, num. 14. ­& Loc, cit., n. 18. - 6 Loc, cìt., n. 19. - '7 Loc, cit., n.21. ..Molina} loc. cìt., disp, 231, n. 4.. Sanch.J Decaì., lib. 7,

habet pater, usque ad tempus, quo filius e po­testate paterna excedìt. - Ususfructus bono­rum liberorum competit fìlio; administratiovero, patri, vel tertio cui eam bonorum au­ctor commisit,

IN ANGLIA ususfructus pertinet ad fìlìos,Utrum vero educationis expensae ex bonispatris, aut ex bonis filiorum refundi debeant,solent tribunalìa, pro casus adjunctis,decidere.

b) Idem dicitur, scilicet et cIarius: Omniaquae respectu laicorum adventitia forent, fluntquasi-castrensia c1erico, si post clericatumacquirantur; et ita loquuntur Molina et San­chez loas citatis.

e) Silvester, v. Peculium I, qu. 1 et qu. 12,

IlIO. Peculium autem projecHtzum suntbona quae proficiscuntur de rebus pater­nis, et filius lucratur in ipsis negotiando.- Peculium hoc totum pertinet ad pa­trem quoad fructum et proprietatem.

Etiam dicuntur bona profectitia illaquae donantur filio intuitu patris. Secusvero, si donantur filio intuitu suipsius:etsi occasione patris filius cognitus sit adonante. Lugo 9. - In dubio autem, analiquid sit donatum intuitu patris vel filii,erit totum filii, si ipse bona fide inceperitpossidere; alias, dividendum pro rata dubii.

Bona vero donata filio a patre in pa­trimonium, ad suscipiendos Ordines sa­eros, non sunt numeranda inter profectitia.Sed bene sunt conferenda cum aliis fra­tribus, cum ille haereditatis portionemexposcit; ut Lugo lO cum Molina, et ut di­cemus n. 956.

Dubium fit l°. An quod lucratur fiitusex boms paterms , si! totum et semperprojecti!tUm?

Affirmant Silvester C),Azor C),etc.,apudLugo 11. - Dicunt vero Gomez, Bartolus,Tabiena, Angelus, etc. 12, esse partim pro­fectitìum, partim adventitium. - Lugoautem cum Molina tenet esse profectitium,si filius nomine patris negotiatur; adven­titium vero, si nomine suo, puta, si ipsefuratus sit pecuniam a patre , vel si pe­cunia otiosa erat apud patrem. Certumautem est, ut docet Lugo d), quod si filius

cap. 13, n. 31. - 8 Loc, cìt., n. 22. - • Loc, cìr., n. 37. ­10 Loc. cìt., n.37, v. f. - Molina, Ioc, cìt., disp. 233, n. 2. ­11 De ]ust. et ]ure, disp. 5, n. 40. - A.nton. Gomes, in legoTauri 29, nUIn.24 •. Bartotue, in lego Cum oportet,C. debonis quae liberis, etc.. Tabiena, v. Peculium, n. 18•.Angel., v. Pecutoo«, n. 11•• 1SlAp. Lugo, loc, cit., n. 40.­Lugo, loc. cit., n. 40. - MoUna} tre 2, disp. 234, n.3 et 9.

affirmat quidem, sed casu dumtaxat quo fìliussub patris potestate sito - Azor pariter,part.2,lib. 2, cap. 23, qu. 6, affirmat, si filius cumsuis parentibus habitet eorumque bonis susten­tetur; secus, si non sit sub patris potestate,aut commoretur extra paternam domum, necalatur a parentibus, et opera sua atque indu­stria lucrifaciat.

d) Lugo, loc.cit., n. 40, ita loquitur: «Cer­tum imprimis videtur, inquit, si fJlius extrapatris domum habitans, propria negotiationeet industria acquirat, id adventitium esse, nonprofectitium. Idem est si in domo patris, nontamen ex rebus aut circa res patris, sed di­versa negotiatione acquirat >.

Peculiumprofecti·

~i:tmaae~~:tremo

Quid debonis datisad recipien­dos ordines.

Lucrumfilii ex bo­nis pater­nis, modoprofecti·tium, modoadventi­tium.

6 LIB. III. - TRACT. V. DE SEPTIMO PRAECEPTO DECALOGJ. TRACT. PRAEAMBULUS. - DE JUSTITIA ET JURE. 7

Filiusnegotia pa­tris gerens.aliquandojushabetadstipendium.

Non pe­tens stipen­dium cen ..setur remìt­tere,

nisi ex re­verentia o­mittar pete­re.

negotìetur extra domum patris ex aliisbonis quam paternis, lucrum non erit pro­fectitium. - In dubio tamen, an lucrum.provenerit ex bonis patris vel alterius;tum tantumprofectitium praesumitur, cumfilius administrabat bona paterna. Lugo l

cum Gomez, Bartolo e), etc.Dubium fit 2". An fl#us, pro labore

praestito in benefiàum patris, possù s#­pendz'um exigere?

Affirmant Navarrus, Lessius, Angelus f),

Lopez /J, apud Sanchez 2; et probabileputant Laymann 3 et Busenbaum (infra,n. 544). Negant vero Molina et alii plu­l'es, cum Sanchez 4 et Croix 5. - Recteautem distinguit Lugo 6, et ait quod si fiolius extra domum patris habitet, nec apatre alatur, id quod lucratur est adven­titium; profectitium vero, si in domo pa·terna degat et a patre alatur, necnon ob­sequia illa sint patri debita: quae si ta­men excedant, bene potest filius peterestipendium.

Sed hic Dubium fit 3". Utrum, sz·prae­dieta obsequia fuerint excedentia, et fi#usnon petierit stzpendz'um,praesumatur illudremisisse?

Omnino affirmant Molina 7 et San­chez 3; quia hoc praestat bono communi,ut inter parentes et filios frequentia jur­gia vitentur. - Sed probabilius docet Lu­go 9 cum Navarro, Lessio, Angelo g), etc.(ut supra), quod, si filius potens non pe­tat, rationabiliter remisisse censeatur. Se­cus, si renuat poscere ex paterna reve­rentia; debet tamen eo casu detraherealimenta a patre percepta, Vide etiam di­cenda n. 544, z'n fine.

1 Disp. 5, n. 41. - Gomee, in lego Tauri 29, n. 24. ­Nauar., Man. cap. 17. n. 144. - Less., lib. ~, cap. 12, n. 80et 81. - u Consil., lib. 1, cap. 2, dub, S. n. 1; cfr. dub. 9, n. :?et seqq. - :\ Lib.3, tr.4, cap. 8, n. 6. - Molina, disp.234,n. 7 et 8.. 4 Loc. cit., dub. 8, n. 2. - li Lib. 3, parto 1,n. 1034. - 6 Loc, cit., n. 42. - 'l' Loc. cir., n. 7. - 8 Loc,

e) Bartolus, Tract, de duobusfratrib., n. 4,minus accurate a Gomez allegatur; dicit enimdumtaxat, veram sibi videri sentenliam, «utex praesumptionibus judicetur esse protectì­tium vel adventitium ».

f) Angelus et Gregorius Lopez a Sanchezallegantur, non quasi hanc sententiam diserteteneant, sed similem dumtaxat, inquantum do­cent 1ucrum acquisitum a filio ex pecunia ve]

IV", Peculium tandem adventt"tz'um suntbona quae filiofamilias proveniunt aliundequam ex bonis paternis vel intuitu patrisacquisitis. - Horum bonorum filius pro­prietatem habet; pater vero acquirit usum­fructum , etiamsi sint bona majoratus.Lugo l0.

Quandoque tamen filius etiam talemusumfructum acquirit; nempe l", Quandopraecise ususfructus donatur filio, ve! do­natur aliquid filio, patre contradicente.2".Si filius una cum patre succedit in hae­reditate fratris vel sororis. Ha Lessius 11

et Lugo 12 cum aliis. 3". Addit Lugo 13,

si filius accipit dotem, patre non se obliogante. (Vide alia apud Lugo). - Exceptisautern his casibus, filius de bonis adven­titiis non potest disponere sine consensupatris, nec testari, etiam cum suo con­sensu, nisi ad pias causas, ex cap. Lscet 4,de sepult., z'n 6°; - Potest tamen universetestari de castrensi peculio, ut ibùl.

Ususfructus autem peculii adventitiìerit patris, quamdiu vivit , etiamsi filiusexierit li patria potestate. - Nisi fìlìus ele­ctus sit ad episcopatum vel ad magnamdlgnitatem, scilicet, si fiat cardinalis, prae­fectus urbis majoris, consiliarius regius,magister militum. Tunc enim totus usus­fructus pertinet ad filium: ut Lugo 14, Sal­manto 15, Holzmann 16.

Si vero pater emancìpet filium, dimi­dia pars ususfructus erit patris, et dimi­dia filii. Lugo 17 et Holzmann 13. Hoc intel­ligitur tamen, si emancipatio fuerit volun­taria patris. - Nam, si filius emancipeturratione matrimonii, ex jure hispano tuncususfructus erit totus filii: si vero ratione

cit., dub. 8, n. 2 curo n. 4. - li Loc. cir., n. 43.. Naua« ...Man., cap. 17, n. 144 et 148. ~ Less., loc. cìr., n.80 et 81. _.1n De ]ust. et Jute, disp.o, n.30. - 11 Lib.2, cap. 4, D. 9et seqq, - 12 Loc, cìt., n. 23. - 18 Loc, cìt., n. 23. - l' Loc.cit., n. 24. - 15 Tr. 12, de Just. et jure, cap. 2, n. 128. ­16 De Jure et just., n. 274. - l'l Loc, cit., n. 24. - 18 Lcc. cit

fundo patris, partim esse profectitium, partimvero adventitium, ratione scilicet operis a filiopraestiti. Et hoc revera dicunt Angelus, v. Pe­culium, n. 11, et Gregorius Lopez, parto 4,tit. 17, l. 5, V. Con los bienes; Lopez tamensententiam suam limitat: nisi filius nominepatris negotietur.

g) Angelus, loc. cit., hoc non habet; sedvide notam superiorem.

Fi l ì u shabec nu­dum domi­nium ad­ventitii.

Quando­que etiamusumfru­ctum.

Genera­tim ususfru­ctus est pe­nes patrem.

Bxceprìc­nes.

Quid, sipatereman­cipetfilium.

Quid, sipater det fa­cultatemdiscedendi.

Quid debonìs con­sumptibili­bus.

status religiosi a filio assumpti, ususfru­ctus erit totus patris. - Lugo l.

Hic notandum I". Quod si pater per­mittat filio discedere a sua domo, noncensetur remittere praedictum usumfru­ctum: nisi filius dimittatur ad quaeren­dum sibi victum; vel nisi filius, videnteet tacente patre, fructus expendat: utLugo 2. - Notandum 2'. Quod si bonasint usu consumptibilia, tunc pater potestde illis disponere, cum obligatione red­dendi filio tantumdem. Lugo 3 et Molina il).

1 Disp. 5, n. 24. - 2 Loc, cit. n.?:l, ex 1. Cum oportet,C. de bonis quae Iiberis, - 3 De .Tust. et Jure, disp, 5,

il) Molina, tr. 2, disp. 7, n. 10 et 11, deusufructuario in generali loquitur, quem dicitdebere postea rerum consumptibilium aesti­mationem reddere, Quae quidem, et merito,Lugo applicat praesenti casui,

489. - a) Ba quae S. A1phonsus docet debonis uxorum valebant juxta jus antiquum;sed in praesenti, jure diversarum nationumalia sancita sunto

Et quidem: Jus GALLICUM (Cod. civ., 1387­1581) concedit sponsis, ante matrimonium,facu1tatem faciendi quoad bona sua, omnesquas vo1uerint pactiones, dummodo hae pa­ctiones fiant coram publico notario, nec bonismoribus aut 1egibus,aut paternae maritaliveauctoritati adversentur, Quodsi hujusmodi pa­etio fieri praetermittatur, sponsi censenturinire communitatem legalem. - jam vero:L COMMUNlTAS LEGALIS sic se habet: l°. Pro­pria cuiquc conjugi manent bona ìmmobìlìaacquisita ante nuptias, vel postea 'ex dona­tione aut successione obvenientia. Propriavero uxoris bona fìunt quasi-dotalia, et solusmarìtus habet eorum usumfructum et admi­nistrationem; ita tamen, ut sine consensu uxo­ris ea alienare non possit. - 2". Communiaevadunt tumbona mobilia ante matrimoniumpossessa, tum fructus immobilium aliique re­ditus, tum etiam immobilia in matrimonio exbonis ve1 ratione communitatis acquisita. Po­test maritus haec bona absque uxoris con­sensu alienare, oppignerare, etc. De immobi­libus tamen, vel de mobilium universalitateaut quotitate, non potest disponere titulo gra­tuito. - Dissoluta communitate, bona et oneradividuntur in duas partes, nisi uxor ejusvehaeredes maluerint bonis renuntiare, atqueita ab oneribus se eximere. - II. Per PACTUMCON]UGALE constitui potest: 1°.Regimen com·munitatis conventionalis , quo extenditur ve1restringitur, respectu bonorum, communitaslegalis. - 2°. Regimen excludens communi­tatem (at.sine separatione) quo scilicet omniabona uxoris fiunt quasi·dotalia, et tradunturmarito in usum et in administrationem, abs-

489. - Bona UXORIS alia sunt dotaha;alia paraphernalta, quae sunt res quasuxor attulit vel sibi reservavit ultra do­tem a). - Bonorum paraphernaltum uxorhabet plenum dominium et usum 4. Bono­rum autem dotaltum proprietas spectatad uxorem; ususfructus vero et piena ad­ministratio ad maritum 5. Hinc uxor, postmortem viri, omnibus creditoribus perso­nalibus praefertur. Et adhuc vivente viro,si ipse vergit ad inopiam, potest uxor do­tem repetere 6.

n.35. - • L. 8 Hac lege, C. de pactis, - , L. I Dotis causaet I. 2 ReipublicQ(I, ff. de jure dotium. - e Ex ead, leg. 2.

que alienandi facultate. - 3°. Regimen sepa­rationis, quo omnia uxoris bona fiunt quasi­paraphernalia; uxor enim retinet usum etadministrationem omnium suorum bonorum,nec confert ad onera matrimonii nisi tertiampartem suorum redituum ad normam juris,vel aliam summam hancque determinatam,cujus plenum dominium in maritum transfer­turo - 4°. Regimen dotale, quo dos stricte ta­lis constituitur, fere ut in jure Romano. - No­tetur: l". Nullum est regimen, in quo uxorsit penitus independens a marito; nullum sci­licet, in quo possit alienare sua bona immo­bilia, aut se sistere in judicio civili, sine ma­riti vel judicis auctorìtate. Potest tamen, ma­rito etiam invito, testamentum facere. - 2°.Incontractu antenuptiali, possunt sponsi mutuoa se, vel ab aliis, quasdam accipere donatio­nes, quae post nuptias 1ege prohibentur.

Jus ITALICUM (Cod., 1378-1446) haec habetsibi propria: 1". Dos generatim constituiturjuxta regulas juris Romani. Haec futura etiamsponsae bona complecti potest; sed post ìnì­tum matrimonium, non potest amplius a con­jugibus nec constitui nec augeri. - 2°. Pos­sunt sponsi ante nuptias inire communitatem,non quidem bonorum, sed fructuum ex ipsisbonis sìve mobilibus sive immobilibus, sivepraesentibus, sive futuris provenientium. Sednon potest illa societas comprehendere debitaet eredita exsistentia ante conjugium. In cete­ris, jus Italicum cum Gallico satis concordato

Jus HISPANICUM (Cod., 315 et seqq.): dosconstitui potest, sicut in jure Romano; itembona paraphernalia. Sec1usa autem (quae in­stitui potest) pactione antenuptiali, viget com­munitas 1egalis, sicut in jure Gallico. Dìsso­Iuta communitate, restitui prius debent doset paraphernalia, dein solvi debita communia.

Jus AUSTRIACUM (Cod.1217-1266): bona uxo­rum iisdem fere regulis subjiciuntur ac in jureRomano. - Haec salum notanda sunt: 1". Com·munitas bonorum statui potest, sive ante sivepost initum matrimonium, sub conditionibustame11 et in forma a 1ege praescriptis. Regu-

Bona uxo­riso

8 LIB. III. - TRACT. V. DE SEPTIMO PRAECEPTO DECALOGI. TRACT. PRAEAMBULUS. - DE ]USTITIA ET ]URE. 9

Aliquinegant di­stributionese sse indu­strralìa.

Clericushabet pIe­nuro domi­nium parsi­monialium.

Bona cle­rìcorum.

Deinde notandum quod si dos consistatin pecunia ve1 rebus usu consumptibili­bUS, tunc dominium dotis p1ene transitad virum , cum obligatione tantumdemrestituendi, matrimonio soluto 1, Deincepsnotandum quod si bona dota1ia, etiam sta­bilia, dentur viro aestimata, animo, utaestimatio venditionem constituat; tuncvir etiam eorum dominium acquirit: et,soluto matrimonio, non tenetur nisi adpretium reddendum 2. - Et in praedictisduobus casibus, si pereunt dieta bona,viro pereunt 3.

490. - CLERICORUM bona quadrupliciterdistinguuntur: videlicet 1°.Bonapatrùno­niaha, quae dicuntur ea quae ipsis obve­niunt ex quacumque causa profana. -

1 L.43 Res in dotem, ff de jure doto-' L. 17 Quoties,ff..eod. tit. - 3 L. 43 Res in dotem, ff. eod, tit; cfr. L. 16,Quods~' per eam, - " Consil., Iib, 2, cap. 2, dub, 37, n. 2,et dub, 45. - , Lib. 2, cap. 4, num. fII. - e De ]ust. et,]ure, disp.4, num.23. - , Tr.7, de ]ust. et ]ure, dist. d,

larìter, communitas pro casu mortis tantumìnìta censetur; ideoque, durante conjugio, pro­prietas bonorum communìum est utriusqueconjugis; ususfructus, illius ad quem pertine­bat ante pactum, et administratio, soIius viri.Soluto .conjugio, bona dìviduntur. 2". Sec1usospeciali pacto, uterque conjux retinet jus pro­prietatis suorum bonorum, nec non jus exclu­sivum ad ea omnia, quae ipse sibi duranteconjugio acquirit, vel quàe sibi obveniunt.Uxorìs tamen bonorum usus atque admini­stratio marito tradita censentur, quamdiu ipsanon contradixerit.

Jus GERMANICUM. Habetur regimen legalevel conventionale. - I. REGIMEN LEGALE (Cod.1363-1425) imitatur jus dotale Romanum. Bo­norum dotalium administratio et ususfructuscompetit marito, qui tamen uxori id postu­lanti, statum rerum exponere tenetur (§ 1374),nec potest maritus ea bona alienare veloppi­gnerare sine consensu uxoris. Ut autem in tutocollocentur, competit uxori jus securitatempostulandi vel bonorum separationem. Bono­rum vero paraphernalium dominium, eorum­que libera administratio penes ipsam est. ­II. REGIMEN CONVENTIONALE varias admittitpactiones, quae possunt ante vel post matri­monium iniri; et etiam post matrimonium dis·solvi aut mutari (§ 1432). - l°. Institui potestvel communitas unz'versalz's, qua fiunt com­munia omnia conjugum bona, tum ante matri­monium possessa, tum postea acquisita; inhac tamen bonorum communitate, uterqueconjux potest aliquot bona sibi reservare, quodin regimine dotali et partialì'communitate soliuxori conceditur (§ 1437-1518). Vel communz~tas partialis, qua pars tantum determinata

2°.Bona quasz:patrzmonz'aha seu industria­Ha,' et dicuntur ea quae clerici acquiruntex ecclesiasticis functionibus sine benefi­cio,ut ex concionibus,Missis, etc.-3°. Bonamere ecclesiastica; et sunt illa quae acqui­runtur ex beneficiis. - 4°. Bona tandemparsz'moniaha, quae sunt illa quae cleri­cus ex reditibus ecclesiasticis subtraxitde sua sustentatione, vivendo parciusquam honeste vivere potuisset.

1". Quoad bona patrimoniaùa, certumest quod c1erici plenum eorum dominiumhabent, ex cap. Relatum 12, de testam.

Il". Idem est de bonis z'ndustrz'alzòus,ut communiter docent doctores, cum San­chez 4, Lessio 5, Lugo 6, Anacleto 7, Viva 8;

Sa1mant. 9 cum Pa1ao, Coninck, etc. -

qu, S, num. 26. - s Opusc. de Beneficiis, qu, 2, artico 1,num. 1. - 9 Tract. 12, cap. 2, num. 138. - Palases, te. 6,disp. 2, punct, 5, num, 3; et tr, 31, disp, un., punct.. 7,§ 3; n.3. - Coninek, de Virtutìb., disp, 27, dub, !l, n. 173et 174.

fìt communìs, Communitas ista duplex est:1) communitas quaestus, in qua communiaevadunt, tum lucra a conjugibus facta, tumbonorum illatorum reditus; bona vero sivemobilia sive immobilia ante matrimonium abalterutro possessa eidem propria manent,Uxor, non vero maritus, paraphernalia sibireservare potest; - 2)communitas bonorummobilium,quae ultra communitatem quaestus,reddit communia mobilia ante matrimoniumpossessa: eisdem'fere legibus subjacet quibusoommunitas legalis in jure Gallico (§ 1519­1557). Bonorum communium administratiocompetit marito, qui tamen nec de immobi­libus, nec de mobilium universalitate aut quo,titate disponere valet absque consensu uxo­riso - 2°. Institui etiam potest separatio bo­norum, vel ab initio, vel durante matrimonio,quo casu bona uxoris tamquam paraphernaliahabentur. - Sub quovis regimine, uxor po­test, absque consensu mariti, haereditatem,legata et dona sibi oblata acceptare vel repu­diare, - In matrimoniis ante 1 januar. 1900contractis, bonorum conditio subsistere per­git secundum leges quae ad illud tempus vi­guerant. (Lex introd., art. 200).

Jus ANGLICUM. Ex anno 1870 (9aug.) uxorea bona, quae industria separata acquisiverit(separata arte, mercatura), sine consensu viri,pIeno jure sua facere potest, ita ut et usus­fructus et administratio ad eam solam perti­neant. - Recentiori etiam jure (1 jan. 1883),muIier quae nupserit, circa sua bona possi­denda, acquirenda, administranda, pIeni jurismanet, ut mulier innupta. Quare, quoad jusmariti, videndum est, quaenam forte bona incontractu matrimoniali marito collata sint.

Clericushabet pie­num domi­nium patri­moniaIium.Item, Indu­strialìum;

Ex quo infert Anacletus l cum Lessio etaliis, quod si clericus vivat aut expendatde bonis his ve1 propriis in pias causas,possit tantumdem accipere de bonis ec­clesiasticis, et de eis ad libitum disponere.Quia, cum jus habeat vivendi ex beneficio(ut infra videbimus in Quaest. 5), non te­netur vivere ex bonis propriis; unde, side iis vivat, potest uti eompensatione. ­Hoc tamen non admittendum puto, si cle­ricus non habeat superfiuum de bonis ec­clesiastìcìs, atque hic et nune teneatur debonis propriis pauperi subvenire. Secusautem, si hic et nunc non teneatur ad e1ee­mosynam, habeat tamen intentionem com­pensandi,

An vero dz:c;tributzones quotùJùmae ca­nonzeorum computentur inter bona indu­striaùa? - Négant Navarrus 2, Sanchez 8;quia (ut dicunt) distributiones vere suntpartes redituum beneficii: et ideo eam­dem naturam ac onus sortiuntur, quam

Probabì- alii beneficii fructus. - Sed probabiliusliusaffirma··turo affirmant Lugo 4, et Sa1mant. 5 cum Azor,

Silvestro, Angelo, Bonacina et Covarru­vias. Ratio, quia praefatae distributiones,licet ex titulo beneficii proveniant, nontamen dantur immediate pro tìtulo, sedpro servitio personali, tamquam personaestipendium.

IIIo. Idem, quod de bonis patrìmonìa­libus et industrialibus, dicitur de parsi­monzalz'bus: ut possit clericus ad libitumde eis disponere; uti docent Navarrus 6,

Lessius 7, Cabassutius 8, Anacletus 9; Maz­zotta lO cum Soto, Covarruvias et aliis(contra Petrocorensem 11, et alios paucos).Et idem expresse docet S. Thomas 12, ubiait: De hzs autem quae sunt speciaiitersuo usuz· (scilicet clerici) deputata, vùletur

1 Tr.7, disto 4, qu, 3, n. 27.• LeSSO} cap. 4, n. 38. _ 2 DeRedit. Bccl., qu, 1, monito 30. - a Lcc, cìt., dub, 46. _ 4 Loc.cit., n. 25. - 6 Loc. cit., D. 140. w hor" part. 2, Iib. 7,cap. 9, qu. IO. - Silvest., v. Clerieus IV, qu.4. - Angel.,v. Clerieus XIII, num. 3. - Bonae., disp. 4, de ObIigat.beneficiar., punct.2, n. 18... Covar." de Testament., cap. 7,n. 14. - • Loc. cit., qu. l, monito 26. - 7 Loc. cit., n. 39. ­8 Theor. et prax., Ub. 2, cap. 26, num.8. - ~ Loc. cit.,n. 28. - 10 Tr. 4, disp. 2, qu. 1, cap. 2, § 1, Dico 3" qu. 2,v. Ceterum. - Sotus, de ]ust. et ]ure, lib. IO, qu. 4, art. 3,eone!. 3 et 6. - CO'Var., de Testam., cap. 7, n. 9. - 11 De Be·

490. - a) Coninck et Palaus a Mazzottaallegantur, quasi dicant materiam notabilemesse quintam superfiuorum partem. At re

esse eadem ratio, quae est de propriis bo­nis. - Ratio, quia praefata bona non dan­tur ut fructus beneficii, sed ut stipendia1aborum iis qui Ecclesiae inserviunt.

Nee obstat textus in can. Episcopi,causo 12, qu. 1 (quem opponit Petroco­rensis), ubi legìtur: Quz'dquùJ vero de pro­vzszone suae ecclesiae juerit, siue de agrissz've de fructzòus..., omnia z'n jure eccle­siae reservare censuimus. - Nam respon­detur ex praedictis, bona parsimonialianon esse de provisione EecIesiae, sed deprovisione seu stipendio 1aborum mini­stri; ut sancitum fuit in concilio Aga­thensi 18, ubi dictum fuit: Cterici: .. omnesquz' ecciesiae fideHter deservz'unt, stipen­dsa sanctis laborzòus debita , secundumservitzi' suz' merùum , vel ordz'natzonemcanonum, a sacerdotibus seu episcopisconsequantur.

IVo. Major difficu1tas est de bonis mereecctesiasticis, quae propriae sustentationisupersunt: an de iis possint clerìcì, sineinjustitia, male disponere? - Certum estquod beneficiarii tenentur sub mortali re­ditus superfiuos suae sustentationi, in USU5pios aut in pauperes e1argiri. Ita S. Tho­mas 14, Lugo 15, Sanchez 16, Sa1mant. 11 cumMolina, Coninck, Pa1ao et communi. ­An vero ad. id teneantur virtute justitiaevel religionis, infra dicetur.

Hic autem sedulo notandum quod inhoc, ut materia censeatur gravis, requi­ritur quantitas multo major quam in furto;ut dicunt Lugo 18 cum Molina, Coninck;Ho1zmann 19 et alli: ex D. Thoma 20, quirequirit multum excessum ad ma1am fi­dem clerici constituendam. - Quaenamautem sz't ista notabt1zs quantztas? Co­ninck a), Pa1aus a) et alii, apud Mazzotta a),

nefìc., cap. ulr. qu.7, v. Verum haec, - 12 21124e , qu.l85,art. 7, corpo - Petrocor., de Benefìc., cap. ult., qu, 7,v. Verum haec. _13 Can. 36; ap, Labbe, tom, 5, col. 5Z7.­14 211 21l.C, qu. 185, artico 7. - 15 De ]ust. et Jure, disp. 4,num. 9. - 16 Consil., lib. 2, cap. 2, dub. 38, num. 1. ­17 Tr. 12, cap. 2, n. 141 et 144. - Molina, tr. 2, disp. 144,n. 20. - Coninek, de Virtutib., disp. 27, dub. n, n. 192..Palaus" tr. 6, disp. 2, punct, 5, D. 6. - 18 Loc. cit., n.42. w

Molina" loe. cit., num. 20.' .. Coninck" de Carit., disp. 27,dub. 11, num. 193. - " De ]ust., num. 204. - .. Loc. cit.,art. 7, corpo

vera Coninck, loc. cit., num. 193, dicit quan­titatem notabilem esse «tertiam, quartamaut quintam partem» ; Palaus vero, loc. cit.,

Reditussuperllui be­neficii inUSU$ p ì oserogandi.

Quanti.tas gravìs ,multo ma­jorquam infurto.

lO LIB. III. - TRACT. V. DE SEPTIMO PRAECEPTO DECALOGI. TRACT. PRAEAMBULUS. - DE JUSTITIA ET JURE. 11

Vigesimapars super­flui, gravis.

Satis estsuperfluumerogare inquoslibet u­SUS pios,

Pastorestenentur In­quirere pau­peres.

Paupercenseturquinequit sta­tum conser­vare.

requirunt quartam ve1 quintam partemsuperfluorum. Sed verìus sufficit pars vi­gesima ad materiam gravem constituen­dam, ut ait idem Mazzotta b), et tenentLugo c) ac Croix d), qui cum Haunoldmerito sententiam Coninckii reprobant.

Hie obiter advertatur, Benedietum XIV(in sua bulla 29 Universalis Ecclesiae,edita die 29 Aug. 1741) declarasse quod sibeneficiarius fructus beneficii vendit pertotam suam vitam, sive una sive pluribussolutionibus, contractus est nullus. - Sed

491. - Quaeritur l", An clericus tenea­tur ex superfiuis necessario paupert'bussuccurrere?

Negant Azor l cum Navarro; et Viva 2,

qui dicit cum Vasquez et communi posseclericum superfluum erogare sive in pau­peres, sive in alios pios usus pro suo li­bito; quia sufficit illud applicare in Deicultum et non dissipare, ut loquitur Tri­dentinum 3. - Sed excipiendum omninomihi videtur, cum Lugo 4 ac Lessio ", siadsint pauperes, in gravi necessitate tem­porali ve1 spirituali constituti. Tunc enimnon potest clerieus superflua in alios ususpios expendere; quia tunc urget praece­ptum naturale caritatis: ex quo, si habetbona propria superflua statu i, jam tene­tur sub gravi iis illa elargiri. - Et hieadvertit Viva 6 cum Vasquez a), pastores,ut episcopos et parochos, teneri insuperinquirere hujusmodi pauperes; non tamenbenefieiarios non pastores.

Quaeritur 2°. Qui vent'ant nomine pau­perum?

Veniunt quidem, non solum ostiatirnmendieantes, sed etiam ii qui aliter ne­queunt suum statum conservare.

Haunoùi, de just, et Jure, tr. 4, n. 91. - l Parto 2,lìh. 7, cap. lO, qu. 2. ~ Na1Jar., de Reditib. EccI., qu. l,monit.26, num. 2. - Il De Benefic., qu. 2, art. 4, num. 12..Vasq ... de Eleemosyna, cap. 4, n.9, 15 et 16. -- 3 Sesso 25,de Reform., cap. 1. - 4 De Just. et Jure. disp. 4, n. 38et 39. - S Lib. Z, cap. 4, num. 47. - Il Loc. cit., num. 12.- 'l' Consi!., lib. 2, cap. 2, dub. 38, n.4. - 8 Lib.4, tr.2,

punct. 5, num. 7, dicit: «tertiam vel quarta mpartem ».

b) Mazzotta, tI'. 4, disp. 2, qu. 1.. cap. 2,§ 1, Dico 3, qu. 2. materiam gravem essedicit,vigesimam partem omnium proventuumannuorum in usus profanos expendere.

c) Lugo, loc. cit., n. 42, contra dicit possecitra peccatum mortale expendi vigesimam

Veniunt etiam consanguinei, si verepauperes sint, ita ut alias non possint pro­prium statum sustinere; ut Sanchez 7,

Laymann 8, Croix 9 cum Azor, Palao, etc.,communiter. Et patet ex Tridentino lO,

ubi interdieitur benefieiariis, ne ex redi­tibus ecclesiasticis, consangumeos fami­ùaresue suos augere studeant... Sed, sipauperes sint, ti's ut paupert"bus distri­buant. - Hos autem consanguineos indi­gentes potest c1ericus praeferre aliis pau­peribus, etiam gravius egentibus (quid­quid dieat Laymann Il). Ratio, quia, utbene advertit Viva 12 cum Molina et com­muni, subventio propinquorum egentiumpertinet etiam ad proprium statum clerieiservandum; cum illorum paupertas inipsius dedecus redundet. - Unde Tole­tus 13 sic scripsit: Episcopus, subtractisht's quae ad decentem vÙ:tum... pertinent,et subtractis ht's etiam quae gratia pieta­tis (nota) et caritatis potest in alios t'ndt'­gentes aut famulos distribuere ; teneturresiduum dare paupert"bus sub mortaù.Idque expressum habetur in decreto in­dieto a cardinali Polo, legato apostolico,anno 1566(apud Thomassinum 14), qua prae­ceptum fuit beneficiariis Angliae (proutetiam olim praeceperat S. Gregorius, in­struens Augustinum, Anglorum aposto­lum): Ne sumptuum moderatio auaritiaetriouatur, quùiqutii ex fructibus ecclesia­rum, deductt's ti's quae earum oneribussustinendis, et ipst's atque ipsorum famt:lt'art'bus necessaria sunt , supererit ; idomne, fuxta flla quae B. Gregorius PapaAugustmo episcopo de frucubus ecclesiaedt'spensandt's rescripsit, ad pauperes Chrz:sti suscipiendos et alendos... distrtbuant,

cap. 3, num. 3, i. f•. _- 11 Lib. 4. num. 904. & AZ01', loc. cit ..qu. 2. - Palaus~ tI'. 6, disp. 2, punct. 5, n. 6. - 10 Loc. cit.,cap. 1. - 11 Loc. cito - 12 Loc. cit" artico 2, num. 2. ­Moli1-zG, tract. 2, disp. 146, nam. 9. - 18 Lib. 5, cap. 4,num. lO. - U Vetus et nova EccI. discipI., parto 3, lib.3,cap. 32, num. 13 (al., parto 4, lib. 41 cap. lO, in editogallic.)

parte m superfluorum, si haec mille adaequentaut superent.

Il) Croix, lib.4, 1'1. 1358, approbat senten­tiam quae docet matC'riam gravem esse vige­simam proventuum partem, si isti centum fio­renos excedant.

491. - a) Vasquez, quamvis non citetur aViva pro haC' distinctione, attamen, Opllsc. de

Item, con..sanguineiin eademnecessitate.

Clericuspotest prae­ferre suosaìììs, etiamgravius e­gentibus.

Advictump e r t i n e ntnecessaria

ad susten­tandam fa­miliam.

Etiamjuxta no­vumstatumbeneficiarli,

modo as­sumatur addignitatem.

Congruen­t i u s , nonnecessario,pr'aefere n­di paupe­res loei.

Exceptio­nes.

Hinc dicit Croix l cum Azor, Palao, etc.,quod sub nomine vt'ctus beneficiario de­biti, veniunt omnia necessaria ad se etfamìham sustentandam; adque familiamspectant parentes, fratres, nepotes et aliiconsanguinei b). - Item advertunt Lay­mann 2, Roncaglia 3 et Viva 4 cum aliis,quod si beneficiarius statum suum mutetex assumptione ad beneficium; tunc po­test subvenire consanguineis, saltem pro­ximioribus, ut ipsi quodammodo decentervivant juxta suam dignitatem c). Hoc ta­men, recte ait Roncaglia 5, procedere proepiscopis aut assumptis ad similem digni­tatem; non vero pro parochis.

Quaeritur 3°. An t'n dt'strt"buttone prae­ferendi sint pauperes loci t'n quo est bfi­neficium?

Dieunt Salmant. 6 et Holzmann 7, quod,licet congruentius sit bona distribui pau­peribus loei, de hoc tamen non est obli­gatio; nisi ibi sint pauperes, extrema veletiam gravi egestate laborantes.. - SedAzor 8, Bonacina 9, et Molina lO cum Na­varro hanc limitationem negant d) " etcensent, satis esse si bona superflua inquosvis pauperes (intellige, aeque egen­tes) erogentur: nisi testatores oppositumexpresserint vel saltem tacite significa-

J Lib. 4, D.904. " Asor, parto 2, lib.6, cap. lO, qu.9. ­Palaus, tr.6, disp. 2, punct, 5, num.9. - 2 Lib. 4, tr. 2,cap. 3, n. 3, i. f. - 8 Consil. 6, n. 6. - 4 De Benefìc., qu. Z,art. :!, num, 2. - G Loc. cito - l; Tr, 12, dc ]ust. et Jute,

Eleemosyna, cap. l, dub. 3, n. 25, dicit prae­latum teneri pauperes inquìrere ; quam obli­gationem, cap. 4, n. 14, ad quoscumque ec­clesiasticos extendit.

b) Si nempe indigeant hujusmodi consan­guinei, uti limitant auctores laudati.

c) Dummodo consanguinei patrimonialiabona non habeant, ut dicit Viva.

d) Auctores allegati non expresse neganthanc limitationem,sedvirtualiter tantum, dumscilicet absolute dicunt bona hujusmodi posseimpendi in quorumlibet pauperum necessita­tes; quod tamen Azor, toc. cit., limitat: Nisiconstet de alia testatoris voluntate.

e) Molina exceptionem istam hoc modo po­nit, nempe; Congruentius esse, ut in pauperesloci impendantur: « quando tamen (ita pergitMolina, dt'sp.I45, n. 21) aliud non postulatcommune dioecesis,regni aut totius Ecclesiaebonum: ut si collegium in universitate a locobeneficii distante, ad ministros Ecclesiae edu­candos, aut aliud simile fiat».

rint. Ratio, quia canones (praecise in can.Sancimus 31, causo 12, quaest. 2), indi­stincte praecipiunt, eleemosynam fieri sivein cives sive in exteros. Et hoc videtursatis probabile; quia pauperes loci nonhabent (saltem non constat habere) pecu­liare jus ad illa bona. Excipit Molina e),

si aliud exigat bonum commune illiusdioecesis, puta, si subveniendum sit col­legio educandorum, etc.

Quaeritur 4°. An benefict'arti' possintsuperjlua reseruare t'n futurum ad ususptos?

Negat Navarrus I), dieens ea statimesse distribuenda. - Sed verius docetS. Thomas 11 (quem sequitur Pater Holz­mann g) cum aliis), dieens: St' quis, ne­cessitate non t'mmt'nente provùiendi pau­perious de his quae superjluunt ex pro­ventt"bus ecclesiae, possessiones emat, velt'n thesauro reponat t'n futurum utt1t'tatt'ecclesiae et necessitatibus pauperum, lau­dabt'lt'ter facit. Bene tarnen advertit Holz­mann h), quod eo casu cautio adhibendasit, ne morte adveniente, tales reditusforte a consanguineis diripiantur.

Quaeritur 5°. An clericus qtti habet exsuo unde vtvat, possit se sustentare exredt'tt"bus beneficti'? Negant aliqui pauci.-

cap. 2, n. 144. - 'l' De juerìt., n. 210. - S Parto 2, Iib, 7,cap. lO, qu, Z. - Il Disp. 4, de Obligat. beneficiar., punct. 2,n. 3. - lO Tr-, 2, disp. 145, num, 2L - Nauar., de Reditib.Eccles., qu. t. monito 27, n. 1. - 11 2n 2ne, qu.l85, art. 7, ad 4.

I) Navarrus, de Reditibus Eccles., qu. 1,monito 25, n. 2 et 3, non negat, immo ex­presseconcedit, sub quibusdam clausulis,possein futurum ad usus pios ejusmodi superfluaasservari. Sed S. Alphonsus vìdetur in erro­rem inductus esse ab Holzmann.

g) Holzmann, de Just., n. 207, id saneconcedit: «quando non urget necessitas necadest praetextus palliandae avaritiae aut pe­riculum mortis imminentis, ut deinde ab ami­cis vel consanguineis tales reditus diripian­tur ». Subdit etiam inferius: «Plerumque ta­men tutius agunt clerici, et honori Dei suae­que saluti melius consulunt, si in vita ma­ture expendam et applicent ad pias causas,ne forsan a morte, ut saepenumero fieri so­let, praeventi, debeant ea, etiam inviti et sineullo suo temporali vel spirituali emolumento,relinquere fisco in spolium vel consanguineisad luxum ».

l,) Monitum istud clare sequitur ex verbisHolzmann hic supra relatis.

Licitereservatur

superfluumad ususpiosfuturos.

Cautio ad­hibenda.

12 LIB. m. - TRACT. V. DE SEPTIMO PRAECEPTO DECALOGI. TRACT. PRAEAMBULUS. - DE ]USTITIA ET ]URE. 13

---------------------_._-_._-

Clericus,e tsi dives,p o t est sesustentare

ex b e n e fi­cio.

Nisi adsìtpauper gra­viter egens..

Sed affirmandum cum Habert 1, Petro­corensi 2, Fagnano 8, Anacleto 4, Holz­mann 5, etc. communiter.

Recte enim ait Fagnanus, quod primisEcclesiae saeculis nulli clerici admitte­bantur, nisi qui, relictis omnibus propriisbonis, de solis fidelium oblationibus viverevolebant. Secundo autem tempore, si idservare nolebant, permittebatur eis vivereex proprio patrimonio: modo nihil deoblationibus exigerent. Tertio demum tem­pore, scilicet postquam clerici portionemsuam a mensa episcopali separatam ha­bere coeperunt, et beneficia fuerunt illiscredita; mos inolevit, ut ipsi, separato pa­trimonio, de Ecclesiae bonis viverent.

Et hoc sane est rationi naturali omninoconsonum. Justum enim est, ut qui altariservit, de altari vivat; juxta illud (I Cor., IX,

7): Quz's mz'lt'tat stas sHpendzi'sunquam?Fortene divites, qui reipublieae inservien­tes stipendia habent, injuste aecipiunt?Per aecidens autem est, quod sint divi­tes vel pauperes. Et hanc sententiam ex­presse tenet D. Thomas 6. - Recte verolimitat S. Doctor, si easus oceurreret quodaliquis pauper esset in gravi necessìtate;nam tunc ait: In tali necessùate peccaretctericus, sivellet de rebus Ecclesiae vivere:dummodo haberet patrùnonzalza bona, dequz'bus vivere possit. Ratio patet, quiatunc jam habens superfiuum statui, pau­peri graviter egenti succurrere tenetur.

Quaeritur 6°. An, StCut beneficiarti' ero­gare tenentur superflua in usus pios, itaetsam pensionarù?

1 Tr, de ]ust. et ]ure, parto l, cap. 21, i. f. - , DeBenefìc., cap. ult., qu. 8. - 3 In cap. SI.'quis sane, de pecul.clerìcor., a n. 6. - .. Tr. 7, disto 4, n. 27. - 5 De Just.,n. 208. - Fagnan., loe. cìt., a n. 15. - 6 24 211.t.:, qu, 185,art. 7, ad 3. - 7 Consìl., lib. 2, cap. 2, dub, 47, n. 5 etseqq. - 8 Tr. 4, dìsp. 2, qu, 1, cap. 2, § 1, Dico 3~ qu. 4. _~ Tr. 12, cap. 2, n. 146 et 147. - MoUna~ tre 2, disp, 145,num.5. - Pataus, tr. 6, disp. 2, punct, 7, n. 2. _ IO Dejusr, et ]ure, disp, 4, n. 32. - Vasq., Opusc. de Eleemo-

i) Covarruvias hanc sententiam clare in­culcat, de Testam., cap. 7, n. 19, scribens«pensionarium posse proprio testamento di·sponere de reditibus ex pensione ecclesiasticaperceptis, et eo intestato, eosdem reditus adlegitimos successores pertinere ".

j) Rota Romana ab Azor, parto 2, lib. 7,cap. 9. qu. 12, allegatur ex Gigante; hic ta­men auctor eam affert non directe pro hac

Affirmant Sanchez 7, Mazzotta s; et Sal­mant.? cum Molina et Palao: modo pensiosit ecclesiastica, aut detur ecclesiasticis.(Secus, si sit mere laicalis ob titulum meresaeeularem, et detur laicis ob obsequiapraestita, puta principibus, equitibus, etc.;aut si detur clericis ob aliquod munustemporale, nernpe eantoris, procurato­ris, etc.). Ratio, quia, cum haec obligatiosit annexa reditibus beneficii, pensio illaecclesiastica, ex fructibus beneficii detra­eta, transit cum eodem onere.

Satis tamen probabiliter negat Lugo lO

cum Vasquez, Gigante, Covarruvias i), etc.;et ita decisum habetur in Rota Romana,apud Azor ,i). Ratio, quia, dum Pontifexjustam ob causam extrahit pensionem exfructibus beneficii,jam eosdem fructus ap­plicat in ususpios ; unde fructus isti nonferunt secum obligationem ut iterum pieapplicentur. - Idem ait Mastrius 11cum Bo­nacìna, etc. (contra Navarrum, Azor k), etc.)de equitibus commendatariis S. jacobì Ca­latravae, Alcantarae et S. Stephani Flo­rentiae, etc.; quibus a Gregorio XIII jamconeessum est testari.

492. - Quaeritur 7°. An beneficiarù, ex­pendentes reditue superfiuos benejiczi" inusus profanos, teneantur ad restitutionem?- Haec quaestio magnopere inter doeto­res agitatur, et ideo in ejus discussionediutius immorabor.

Prima sententia probabilis, et valdeeommunior inter reeentiores, negato ­Ranc tenent S. Antoninus 12, Lessius 18,

Molina 14, Cabassutius 15, Sporer 16, Azor 17,

syna, cap. 4, v. Ultimo. • Gigas, de Pensionibus, qu. 52,a n.2. - 11 Theol. mor., disp. 14! n.70... Bonac., disp, 4,de Obligat, benefìciar., punct, 2, n. 24. - Navar'J de Readitib. Eccles., qu, 3, monìt.tz. - 19 Parto 2, ti~.·2, cap. 5, § 3,v. In terno, [sibi contrarius in parto 3, tit. 15, cap. l, § 19.].- 13 Lib. 2, cap. 4, n. 43. - U De just., tra 2, disp, 144, n. Set 19. - mTheor, et prax., lib.2, capa 26, n.7. _ 16 Tr. 6,(Compiem. in VII praec.) cap. l, n. 114. - " Parto 2, lib.7,cap. 8, QUa Z, v. Mih~' itaque.

sententia, sed pro opinione quae docet pensio­nes in vita pensionarii non exactas, transirein ejus haeredes sive ab intestato sive ex te·stamento; «et ita saepe (pergit Gigas)consu­lui, et Rotam judicasse intellexi ».

h) Azor,part. 2, lib. 12, cap. 11,qu. 4, huicsententiae contradicit, in quantum dicit ejus­modi equites posse pensiones expendere juxtalimites statutorum vel regulae sui ordinis.

Super ­J1uum pen­sionis eccle­siasticae i nusus pioserogandum,juxta alios.

Satis pro­babiliterne­gatur.

Expendensprofane su­perfluumbenefìcii,

[Probabi­liter et com­munìus exì­mitur a re­stitutione.

Probatioprima.

Viva \ Mazzotta 2, Sanchez 8, Anacletus 4,

Holzmann 5; Sa1mant 6 curo Palao, Co­ninck, etc.; Lugo 7 cum Soto, Gersonio,Abulensi, Vasquez, Adriano, Tabiena, Co­varruvias, Corduba, Aragon, etc. - Au­ctores hujus sententiae diversis rationi­bus utuntur.

Major pars eorum sic ratiocinantur :Omnes clerici antiquitus in communi vi­vebant; et bona ecclesiastica singulis dis­tribuebantur, prout opus erat ad cujusquesustentationem: reliquum vero applicaba­tur fabricae ecclesiarum et pauperum sub­ventioni. - Sed .sìmpllcìus Papa S (quicreatus est anno 468), eo quod, frigescentecaritate, forte episcopi non tam fidelesessent in tali distributione, fructus bono­rum ecclesiasticorum in quatuor partesdivisit: primam applicando episcopis, se­cundam c1ericis, tertiam fabricae eccle­siarum, quartarr pauperibus. Idque con­fìrmavìt Gelasius 9 et Gregorius l0.

Hinc dicunt quod, licet ante hanc di­visìonem nullus clericorum ad ea bonajus haberet; post divisionem tamen eorumdominium ipsi adepti sunt, cum illa abEcclesia ad proprium usum fuerint eis de­putata. - Idque confirmant ex concilioTridentino a), ubi praecipitur quod bene- .ficiarius, omittens recitationem Horarum,privetur... dimùlza parte fructuum , quosratione etzam praebendae ac residentiaefecit suos. Ergo, ut arguunt, conciliumsupponit clericum vere dominium ipsorumfructuum acquisivisse.

Ex quibus concludunt: obligationemquam habent beneficiarti, erogandi super­flua pauperibus, non oriri ex justitia, sedex virtute religionis, quae non obligat adrestitutionem.

l De Benefìc., qu, Z, art. 3, n. 2 et 8. - 2 Tr. 4, disp, 2,qu, 1, cap. Z, § 1, Dico 3. - 3 Consit., Iib, 2, cap. 2, dub, 37,num. 12. - • Tr. 7. disto 4, uum.34 et 36. - , De ]ure etJust~,n. 1%, v. Probatur 3. - 6 Tr; 12, cap. 2, num. 155, ..Palaus, tr. 6, disp, 2, punct, 6, num. 5.. Coninck, deVirtutib., disp.27, dub. 11, num. 185et seqq. - , De ]ust.et ]ure, disp. 4, num. 2. - Sooo, de ]ustit., lib. lO, qu. 4,art. 3, post conci. 5, dubitat., et concluso 6; et art. 4,concI. la - Gerson., RegnI. mor., § de Avaritia, tlum. 60,i. f.. Abulens. Tostat., in Matth., cap. 6, qu. 74.• Vasq.,Opusc. de Reditib., cap. l, § 2, num. 27.. Adrian., in 4,

492. - a) Tridentinum, loc. cit., id est,sesso 24. de Reform., cap. 12, haec utiquesancivit, non tamen de beneficiato qui Hora-

Cabassutius vero 11 cum Azor, alia viaincedens, hanc sententiam tuetur. - Di­cit enìm , hanc obligationem benefìcia­riorum erogandi superflua in usus piosnon esse de lege naturali justitiae: quiafundatores beneficiorum libere et sine ullopacto donant clericis eorum fructus; sedesse tantum de lege Ecclesiae, quae in­tendit ipsos obligare virtute religionis velcaritatis, ad applicandos hujusmodi fructussuperfluos in usus pios, tamquam bonadicata Deo et ex pietate donata. - Necobstat quod ait Navarrus: hanc obligatio­nemrestitutionis oriri expraesumpta men­te testatorum, qui videntur bona reliquissecum tacito pacto, quod clerici, detractasua sustentatione, reliqua in pios usus ex­penderent. Respondet enim Cabassutius,noluisse quidem testatores ut sua bonaluxui clericorum deservirent; sed non cenosendum, voluisse eos adstringere ad illamobligationem. Quemadmodum quicumquetestator minime intendit ut haeres suusbona relicta dissipet: si tamen ille dissi­pabit, non ideo peccabit contra justitiam;quia illa testatoris intentio non fuit in pa­ctum expresse deducta.

Et pro hac sententia non potest ne­gari fuisse etiam D. Thomam. Non jamin Summa, 2 a 2 ae, qu. 185, art. 7, ut cen­sent Salmant.; quia ibi loquitur tantumde iis, quae sunt specialiter suo usui (sci­licet beneficiarii) deputata, id est assignatasuae necessariae sustentationi, ut contra­rii explicant. - Sed expresse id docet inQuodlz'b. 6, art. 12, ad 3. ubi distinguitbona ecclesiastica assignata pauperibus,ab iis quae assignantur clericis, prout suntpraebendae: de quibus ait, ipsos nul1amdebere restitutionem. Haec S. Doctoris

de Restìtur., § Pro clartori intelligentia., conci. 2; § Exquibus infero; et § Pro solutione secundi. • Tabiena ,v. Restitutio, n. 20, qu, 19. - Couar., de Testam., cap. 7,num, 11 et 12. ~ Corduba, Quaestionar., lib. 1, qu. 18,propos. 2, coroll. 4, v. Item, - Aragon, in 2:ul'I. 211e , qu, 32,art. 5, dub. de Ecclesiastic., notah. 3, concI. 2. - S Can. Dereditibus 28, cauSo 12, qu. 2. - 9 Can. Conce.so 26, ibid. ­lO Can. Cognovimus 291 ibid. - 11 Theor. et prax., Iib. 2,cap. 26, n.7. - Asor, parto 2, Iib. 7, cap. 8, qu. 2, v. Mihiitaque. - N,war., de Reditib. Eccies., qu. 2, monito 7, n. 4.- Cabassut., 10c. cito - Salmant., tr. 12, cap. 2, n. 155.

rum recitationem omiserit, sed de canoniciset beneficiatis, qui ultra tres menses in annQab ecclesiis suis abfuerint.

Probatioaltera.

--------------------------------

LIB. III. - TRACT. V. DE SEPTIMO PRAECEPTO DECALOGI.

IProbabi­!iter et com­munìus exì­mitur a re·stitutione.

Super ­fiuum pen­sionis eccìe­siasticae inusus p i oserogandum,juxta alios.

Probatioaltera.

13

de Restitut., § Pro clariori intelligenUa., concl, 2; § Exquibus infero : et § Pro sotuuone secuna«, - Tabiena ~

v. Restitutio~ n. 20, qu, 19. - Couar., de Testam., cap. 7,num, 11 et 12. - Corduòa, Quaestionar., lib. l, qu. 18,propos. 2, coroll. 4, v. Item. - Aragon~ in 2:lI n 21lC

, qu. 32,art. 5, dub. de Ecclesiastic., notab. 3, concI. 2. - S Can. Deredt't'ibus 28" cauSo 12, qu. 2. - l;t Can. Co,zeesso 26~ ibid. ­10 Can. Cognovimus 29~ ibid. - 11 Theor. et prax., lib.2,cap. 26, n. 7. - AHor, parto 2, lib. 7, cap. 8, qu. 2, v. Mihiitaque. - NGwar.,de Reditib. EccIes., qu. 2, monito 7, n. 4._ Caòassut., loc. cito - Salmant., tr.12, cap. 2, n. 155.

rum recitationem omiserit, sed de canoniciset beneficiatis, qui ultra tres menses in annQab ecclesiis suis abfuerint.

Cabassutius vero Il curo Azor, alia viaincedens, hanc sententiam tuetur, - Di­cit enim, hanc obligationem beneficia­riorum erogandi superflua in usus piosnon esse de lege naturali justitiae: quiafundatores beneficiorum libere et sine ullopacto donant c1ericis eorum fructus; sedesse tantum de lege Ecclesiae, quae in­tendit ipsos obligare virtute religionis velcaritatis, ad applicandos hujusmodi fructussuperfluos in usus pios, tamquam bonadicata Deo et ex pietate donata. - Necobstat quod ait Navarrus: hanc oblìgatio­nemrestitutionis oriri expraesumpta men­te testatorum, qui videntur bona reliquissecum tacito pacto, quod clerici, detractasua sustentatione, reliqua in pios usus ex­penderent. Respondet enim Cabassutius,no1uisse quidem testatores ut sua bonaluxui clericorum deservirent; sed non cen­sendum, voluisse eos adstringere ad illamobligationem. Quemadmodum quicumquetestator minime intendit ut haeres suusbona relìcta dissipet: si tamen ille dissi­pabit, non ideo peccabit contra justitiam;quia illa testatoris intentio non fuit in pa­ctum expresse deducta.

Et pro hac sententia non potest ne­gari fuisse etiam D. Thomam. Non jamin 5umma, 2a z«, qu.185, art. 7, ut cen­sent Salmant.; quia ibi loquitur tantumde iis, quae sunt specialiter suo usuz' (sci­licet beneficiarii) deputata, id est assignatasuae necessariae sustentationi, ut contra­rii explicant. - Sed expresse id docet inQuodltò. 6, art. 12, ad 3, ubi distinguitbona ecclesiastica assignata pauperibus,ab iis quae assignantur clericis, prout suntpraebendae: de quibus ait, ipsos nullamdebere restitutionem. Haec S. Doctoris

TRACT. PRAEAMBULUS. - DE JUSTITIA ET JURE.

492. - a) Tridentinum, loc. cit., id est,sesso 24. de Reform., cap. 12, haec utiquesancivit, non tamen de beneficiato qui Hora-

l De Benefic., qu, 2, art. 3, n. 2 et 8. - 2 'I'r, 4, dìsp. 2,qu, 1, cap. 2, § 1, Dico 3. - S Consit., Iib. 2, cap. 2, dub, 37,num. 12. - • Tr. 7. disto 4, nUIn.34 et 36. - , De ]ure etjust.,», 196,v. Probatur 3. - 6 Tr.12, cap. 2, num. 155, ~

Palaus~ tr. 6, disp. 2, punct. 6, num. 5. - Coninck~ deVirtutib., disp.27, dub. 11, num. 185et seqq. - , De ]ust.et ]ure, disp. 4, nUIn.2. - Sotus, de ]ustit., lib. lO, qu. 4,art. a, post concI. 5, dubitat., et concluso 6; et art. 4,concI. 1. ~ Gerson.) ReguI. mor., § de Avaritia, Ìlum. 60,i. f.. Aòulens. Tostat., in Matth., cap. 6, qu. 74•. Vasq.,Opusc. de Reditib., ca;>. l, § 2, num. 27.. Adrian., in 4,

Viva l, Mazzotta 2, Sanchez 3, Anacletus 4,

Holzmann G; Salmant G cum Palao, CO­ninck, etc.; Lugo 7 cum Soto, Gersonio,Abulensi, Vasquez, Adriano, Tabiena, Co­varruvias, Corduba, Aragon, etc. - Au­ctores hujus sententiae diversis rationi­bus utuntur,

Major pars eorum sic ratiocinantur:Omnes clerici antiquitus in communi vi­vebant; et bona ecclesiastica singulis dis­tribuebantur, prout opus erat ad cujusquesustentationem: reliquum vero applicaba­tur fabricae ecclesiarum et pauperum sub­ventioni. - Sed .sìmpllcìus Papa 8 (quicreatus est anno 468), eo quod, frigescentecaritate, forte episcopi non tam fidelesessent in tali distributione, fructus bono­rum ecclesiasticorum in quatuor partesdivisit: primam applicando episcopis, se­cundam clericis, tertiam fabricae eccle­siarum, quartarr. pauperibus. Idque con­fìrmavit Gelasius 9 et Gregorius lO.

Hinc dicunt quod, licet ante hanc di­visionem nullus clericorum ad ea bonajus haberet; post divisionem tamen eorumdominìum ipsi adepti sunt , cum illa abEcclesia ad proprium usum fuerint eis de­putata. - Idque confirmant ex concilioTridentino a), ubi praecipitur quod bene- ­ficiarius, omittens recitationem Horarum,prz'vetur... dzmùlt"a parte fructuum , quosratione e!t'am praebendae ac residentiaefecit suos. Ergo, ut arguunt , conciliumsupponit clericum vere dominium ipsorumfructuum acquisivisse.

Ex quibus concludunt: obligationemquam habent beneficiarti, erogandi super­flua pauperibus, non oriri ex justitia, sedex virtute religionis, quae non obligat adrestitutionem.

Probatioprima.

Satìs pro­babifiter ne­gatur,

Expendensprofane su­perfl uumbenefìcii.

sententia, sed pro opinionequae docetpensio­nes in vita pensionarii non exactas, transirein ejus haeredes sive ab intestato sive ex te­stamento; «et ita saepe (pergit Gigas)consu­lui, et Rotam judicasse intellexi ".

h) Azor,part. 2, Ub.12,cap.ll,qu. 4,huicsententiae contradicit, in quantum dicit ejus­modi equites possepensionesexpendere juxtalimites statutorum ve! regulae sui ordinis.

syna, cap. 4, v. Ultimo. • Gigas~ de Pensionibus, qu, 52,a n. 2. - n Theol. mor., disp. 14, n.70. - Bonac., disp.4, 'de Obligat, benefìcìar., puncr, 2, n. 24. - Navar., de Re­'ditìb. Eccles., qu, 3, monit.12. - 12 Parto 2, ti~ .:2, cap. 5, § 3,v. In tertio, [sibi contrarìus in parto 3, tit, 15, cap. 1, § 19.].- 13 Lib. 2, cap. 4, n. 43. - 14 De ]ust., tr.2, disp. 144, n. 8et 19. - 1GTheor. et prax., Iib.2, cap. 26, n. 7. - 16 Tr. 6,(Complem. in VII praec.) cap. 1, n. 114. - 17 Parto 2, lib.7,cap. 8, qu. 2, v. Mihi itaque.

Affirmant Sanchez 7, Mazzotta 8; et Sal­manto 9 cum Molina et Palao: modo pensiosit ecclesiastica, aut detur ecclesiasticis.(Secus, si sit mere laicalis ob titulum meresaecularem, et detur laicis ob obsequiapraestita, puta principibus, equitibus, etc.;aut si detur clericis ob aliquod munustemporale, nempe cantoris, procurato­ris, etc.). Ratio, quia, curo haec obligatiosit annexa redìtibus beneficii, pensio illaecclesiastica, ex fructibus beneficii detra­eta, transit cum eodem onere.

Satis tamen probabiliter negat Lugv lO

cum Vasquez, Gigante, Covarruvias i), etc.;et ìta decisum habetur in Rota Romana,apud Azor ,i). Ratio, quia, dum Pontifexjustam ob causam extrahit pensionem exfructibus beneficii,jam eosdem fructus ap­plicat in ususpios; unde fructus isti nonferunt secum obligationem ut iterum pieapplicentur. - Idem ait Mastrius 11 cum Bo­nacìna, etc. (contra Navarrum, Azor k), etc.)de equitibus commendatariis S. ]acobi Ca­latravae, Alcantarae et S. Stephani Flo­rentiae, etc.; quibus a Gregorio XIII jamconcessum est testari.

492. - Quaeritur 7°.An beneficiarti', ex­pendentes redz"tus superftuos beneficti' inususprofanos, teneantur adrestztutionem?- Haec quaestio magnopere inter docto­res agìtatur , et ideo in ejus discussionediutius immorabor.

Prima sententia probabilis, et valdecommunior inter recentiores, negato ­Ranc tenent S. Antoninus 12, Lessius 13,

Molina 14, Cabassutius 15, Sporer 16, Azor 17,

i) Covarruvias hanc sententiam c1are in­culcat, de Testam., cap. 7, n. 19, scribens«pensionarium posse proprio testamento di­sponere de reditibus ex pensione ecclesiasticaperceptis, et eo intestato, eosdem reditus adlegitimos successores pertinere ".

j) Rota Romana ab Azor, parto 2, lib. 7,cap. 9, qu. 12, allegatur ex Gigante; hic ta­men auctor eam affert non directe pro hac

1 Tr. de ]ust. et ]ure, parto 1, cap. 21, i. f. - , DeBenefico,cap. ult., qu, 8. - 3 In cap. S,: quis sane, de pecul.clerìcor., a D. 6. - " Tr. 7, disto 4, n. 27. - 5 De ]ust.,D. 208. - Fagnan., loe. cit., a n. 15. - 620. 2111: , qu, 185,art. 7, ad 3. - 7 Consìl., lib. 2, cap. 2, dub. 47, n. 5 etseqq. - 8 Tr. 4., disp, 2, qu. 1, cap. 2, § 1, Dico 3, qu, 4. ­9 Tr, 12, cap. 2, n. 146 et 147. - MaNna) tr, 2, dìsp. 145,Dam. 5. - Palaus~ tr. 6, disp. 2, punct. 7, n. 2. _ lO De]ust. et ]ure, disp. 4, n. 32. - Vasq., Opusc. de Eleemo-

12

Sed affirmandum cum Habert 1, Petro­corensi 2, Fagnano 3, Anacleto 4, Rolz­mann 5, etc. communiter.

Recte enim ait Fagnanus, quod primisEcclesiae saeculis nulli clerici admitte­bantur, nisi qui, relictis omnibus propriisbonìs, de solis fidelium oblationibus viverevolebant. Secundo autem tempore, si idservare nolebant, permittebatur eis vivereex proprio patrimonio: modo nihil deoblationibus exigerent. Tertio demum tem­pore, scilicet postquam clerici portionemsuam a mensa episcopali separatam ha­bere coeperunt, et beneficia fuerunt illiseredita: mos inolevit, ut ipsi, separato pa­trimonio, de Ecclesiae bonis viverent.

Et hoc sane est rationi naturali omninoconsonum. ]ustum enim est, ut qui altariservìt, de altari vivat; juxta illud (I Cor., IX,

7): Quzs miNtat suzs sNpendzis unquam?Fortene divites, qui reipublicae inservìen­tes stipendia habent, injuste accipiunt?Per accidens autem est, quod sint divi­tes vel pauperes. Et hanc sententiam ex­presse tenet D. Thomas 6. - Recte verolimitat S. Doctor, si casus occurreret quodaliquis pauper esset in gravi necessitate;nam tunc ait: In taN necessitate peccaretctericus.si vellet de rebus Ecciesiae vivere:dummodo haberet patrùnoniaNa bona, dequz7Jus vivere possù. Ratio patet, quiatunc jam habens superfluum statui, pau­peri graviter egenti succurrere tenetur.

Quaeritur 6'. An, sicia beneficiarti" ero­gare tenentur superflua z'n usus pios, itaetiarn penstonarù?

Nisi adsitpauper gra­viter egens.,

Clericus,e cs ì dives,potest sesustentare

ex b e n efi­cio.

LIB. LIl. - TRAC'f. V. Dr;: SEPTIMO P~AECEPTO DECALOGI.ruxcr, PRAEAMBU1.US. - DE ,/USTlTlA ET ]URE.

Refellun­tur rationesprioris sen­tentiae,

14

verba: Aliter ergo dicendum' est de illz'secclesiasticis boms quae prùldPaHter sun»attribuenda tlecessz"tatt'bus pazcperum , etex consequente necessùatibus ministro­rum, sù:ut sunt bona hospitalzilm} etc.; etahter de z'llz's bonis, quae sunt principa­ùter attribtaa usiaus ministrorum, sicutsunt praebendae clericorum et alia hujus­modi.Nam in prz'mù; boms,peccatum com­mz'ttz"tur non solum ex abusu, sed ett'amex ipsa rerum condmone, dum altquis ÙZ

suos usus assumi! quod est alterius : etideo tenetur ad resutuuonem , tamqua:mdefraudator rei aùenae. In secundis verobonis, non commùtitur peccatum, m'si perabusum: sicut et de bonis patrùnoniallousdictum est. Unde non tenetur quis ad re­stitutionem, sed solum ad poenitentiamperagendam.

Secunda vero sententia tenet, bene­ficiarium obligari ad restitutionem. - Hasentiunt Navarrus l, Laymann 2, Bona­cina b)} Petrocorensis 3, Habert 4, Concina 5;Roncaglia 6 cum Petro Soto, Archidiaco­no c), Comitoto et Tanner; item Panormì­tanus, Armilla, Angelus, Major, Hostien­sis et alii, apud Lugo 7.

Dicunt autem hi quod ante suppositamdivisionem, clerici minime quidem erantdomini bonorum ecelesiasticorum, cumomnia tunc essent communia; unde quid­quid ipsi praeter necessariam sustenta­tionem sibi vindicabant, restituere tene­bantur. - Probari igitur deberet divisiopraecepta per Simplicium; sed de hac di-

1 De Reditib. Eccleso, qu. 2, monito 7. - 2 Lib. 4, tr. 2,cap. 3, n. 3. - 3 De Benefic., cap. ult., qu. 7. - • De]ust.et ]ure, parto l, cap. 21, resp. 2. - , In Deca!., lib. 1,disserto 6, cap. 18, § 5, concI. 3. - 6 Tr. 13, de 7" Praec.,qu. l. cap. 6. regui. in praxi, n. 1. . Petr. SotttS l de In·stitut. sacerdot., parto 2, de vita sacerd., lect. 3.. Comitol.)Respons. mor., lib. 1, qu, 70 et 71. - Tan'ler, tomo 3, disp. 4,qu, 6, n. 215. - Panorm., in cap. Ct~m esses, de testam.,

b) Bonacina oppositam sententiam tuetur,de Oblz'gat. beneficiar., punct. 4, n. 1: «Be·neficiarius, inquit, qui beneficii fructus sibisuperfiuos expendit, non in pios sed in pro­fanosusus, non tenetur ad restitutionem. Ratioest, quia beneficiarius est dominus fructuumbeneficii» •

c) Archidiaconus, in cap. Statutum, n.13,de rescrzpt., in 60 , rem clare innuit, dicensclericum qui aliter quam in usus pios, fructussuperfiuos expendit, furtum facere.

visione nullum probatur vestigium. Quìn­immo (ait Habert 8) multa- suadent divi­sionem hanc non fuisse peractam, cumnullibi videatur sua portio pauperibus autfabricis ecclesiarum assignata. Saltem (di­cunt) de hoc non constat: et usque dumnon constat, pauperes jus primaevum re­tinent ad illa bona ecclesiastica; tenentur­que beneficiarii ex justitia superflua ipsisministrare.

Nec revera probabile videtur id quodadstruit Cabassutius: nempe, quod testa­tores intenderint bona sua in dominiumclericorum relinquere dJ. Potius enim prae­sumendum, relinquere voluisse ea in ma­nus Ecclesiae, ut ipsa postmodum per suospraelatos ministris bona illa committeret,ut ex eis ipsi sustentarentur et superfluumpauperibus erogarent. - Et quod haecfuerit intentio fundatorum, testatur con­cilium Aquisgranense, anno 816, ubi di­citur D: Fideles.., ob am'marum suarum re­medz'um...r suis proprzi's facultatz'bus san­ctam locupletemfecerunt Ecclesiam: ut his,et milz'tes Chrz'sti aierentur , et ecclesiaeexornarentur, pauperes recrearentur. Un­de plures auctores , ut Filliuccius e), Pe­trocorensis, Thomassinus et Natalis AIe·xander, constanter sentiunt, nunquam be­neficiarios dominium adeptos esse fru­ctuum beneficiorum.

Sed quic1quid sit de voluntate testate­rum, de qua non constat, prout utiqueetiam constare deberet, ut certe dici pos­set, eos dominium talium bonorum in cle,

n. 21, et in cap. CUlli secu1zdum, de praebend., num, 2. ­Arinilla, v. Beneficium, n. 41,et v. Cter:'cus, n. 25.. Angel.,v. Clericus III, n. 4. ~ Major, in 4, disto 24, qu, 17, concI. 4;et qu.20, concI. 4. - Hostie'ls., Sum., lib. 5, tit. de Poeni·tent., n.61. - '1 De Just. et Jure, disp. 4, n. 1. - S Loc. cit.,resp. 2, v. Contra 2. - 9 Cap. 116, ap. Labbe, tomo9, col. 479.- Petroco'Y., de Benef.! cap. ult., qu, 7. - Thomassil'l.,Tract. beneficiar., qu, 4. - Natal. Alex., lib. 2, cap. 5, reg.9.

d) Cabassutius, loc. cit., id perspicue innuit,licet expressis verbis non significet.

e) Filliuccius, tr. 41, cap. 6, oppositumdocet, scribens, n. 39: « Beneficiariospost di·visionem bonorum ecclesiasticorumet erectio­nem beneficiorum,esse dominosfructuum be­neficii »; et n. 40: «Quodsi dicantur bonaEcclesiae patrimonium Christi..., et clericosbeneficiariosesse tantum administratores, etc.;intelligi debent pro tempore in quo non eranterecta beneficia, nec divisae portiones».

ricos transtulisse: saltem Ecclesia , quaebonorum ecclesiasticorum (ut omnes fa­tentur) supremum dominium habet, noluitsuos ministros eorum aliud acquirere do­minium, nisi limitatum, cum onere scilicetsuperfluum reddendi pauperibus; ut valdeprobabiliter ex Tridentino l (ut supra) te­nent Roncaglia, Bonacina, Laymann cumPaludano, et non dissentit Habert. ­Prout enim, si alicui dentur centum aureiad peregrinationem agendam, cum pacto,ut quod superest pauperibus eroget; isteacquirit dominium centum aureorum, sedgravatum, ita ut teneatur ex justitia su­perfluum pauperibus elargiri: ita et bene­ficiarius,

Quod autem Ecclesia revera hoc do­minium, si concessit, limitatum quidemconcesserit beneficiariis, cum onere certosuperfluum distribuendi pauperibus ; plu­ribus probatur testimoniis. - Gratianus/Jquaerit an mensa communis scindi po­tuerit in plures praebendas. Respondetaffìrmando ; eo quod, sicut superflua men­sae communis olim erant pauperibus ero­ganda, sic hodie superflua cujusque prae­bendae. Quo Gratianus ostendit, quod, si­cut antiquitus ecclesiastici onus justitiaehabebant, superfluum bonorum commu­nium pauperibus distribuendi: sic etiamhabent postea, cum praebendas incepe­rint possidere. Ita et praebendae ecclesia­rum (verba Gratiani), eadem caritate ma­nente, pie et religiose possunt dl'strz'bui:nec tunc rebus Ecclesiae, ut proprii«, sedut communz'bus utzUtatzous deseruituris.

Ex quo patet, praebendas non jam in-

1 Sesso 25, de Reform., cap. 1. - RoncagUa, tr. 13.dc7" Praec., qu.l, cap. 6, reg. in praxi, n. 1. -Bonac:., disp.4,de Obligat. beneficiar., punct. l, n. 5. - Layuz., lib ..J. tr. 2.cap. 3, n. 3•. Paludan., in 4, disto 24, qu. 3, v. Sed dZf-òiu1Jlest (num. 21). - Habert, de Just. et Jure, cap. 21, objic.:l,

I JSic loquitur Gratianus in can. Nulli 27,causo 12, qu.1: « Si ergo l'es Ecclesiae nonquasi propriae, sed quasi communes habendaesunt, cum de communi nullus dicat: hocmeumest; nec de rebus Ecclesiae: haec est mea,potest aliquis dicere, ne videatur non imitaricaritatem illorum, in qua nulli aliquid eratproprium, sed erant illis omnia communia.§ 1. His ita respondetur: Sicut perfectioneca­ritatis manente secundum discretionem eccle·siarum distributio fit ecclesiasticarum faCltl-

15

stìtutas fuìsse, ut essent totaliter propriaeclericorum ; sed eis reale onus aliorumpiorum usuum annexum esse. - Item inconcilio Mediolanensi I .. anno 1565, subD. Carolo Borromaeo, sic dicitur 2:H veroqui.... beneficia ecclesiastica quaecumqueobtinent, quorum fructus ad eos... sunt at­tributi: si uberz'ores smt, quam ad tuen­dam vz'tant... requiratur, dubl'tare non de­bent, ad eum finem han c copiam z'llz's esseattributam, Itt praeter ea quae ad vz'ctumet cultum eorum satis essent, suppeterentetianz quious... pauperum inopia ... subie­uaretur. - Et idem sancitum fuit de epi­scopis, in capitularibus Caroli Magni, ubi 3:Episcopus ecclesiasticarum -rerum habeatpotestatem, ad dispensandum erga omnesqui indz'gent...; participe: autem et ipseqUI'bus indz'get. - Item D. Petrus Damia­nus (apud Barorrium 4) sic quemdam epi­scopum monet: An ignoras quia ad hocecclesùs praedia conferuntur , ut ex eispauperes sustententur?Deinde subditquodprioribus saeculis, agri Ecclesiae donativendebantur, et pretium distribuebaturpauperibus: sed postea, procedente... tem­pore, sanctis ecciesiarum rectoribus vl~<;um

est, ut zpsa potius praedz'a tradereniur,Unde sciiicet, non modo clericos... Ecclesiapascerei, sed et refrigerà stipem dz"versl'sindigentz'bus ... mùzz'straret.

His tamen non obstantibus, nequit ne­gari, primam sententiam esse satis proba­bilem: praesertìm ex auctoritate S. Tho­mae (juxta ejus verba supra relata), quisupponit et asserit pro certo, factam fuissepraefatam divisionem bonorum; et ideo

v. Resp. 2. - 2 Acta Eccles. Mediolanen.! concil. provine. I,parto 2. v. f. - :1 Capitular. Caroli, Benedicti collectio,lib.3, l.:ap. 76; ap, Migne, PatroI. lat., tomo 97, col. 808. ­-4 Ad anno 1005, num, 2; cfI". Migne, Patrol. lat., tom.14-\.,col. 322, Epistolar. S. Petri Dam. lib. 4, epist. 12.

tatum, dum aliis possessiones hujus ecclesiaead dispensandum committuntur, ex quibuslicet l'es Ecclesiae omnibus debeant esse com·munes, primum tamen sibi et suae ecclesiaedeservientibus necessaria subministret; reli­qua quae supersunt, fideliumusibus ministra·turus; ita et praebendae ecclesiarum eadeI!1caritate manente, pie et religiose possunt dl­stribui, nec tunc rebus Ecclesiae, ut pro­priis, sed ut communibus utilitatibus deser­vituris" .

Nihilomi­nus priorsententiaest satisprobabilis.

16 LIB. IlI. - TRACT. V. DE SEPTIMO PRAECEPTO DECALOGI. TRACT. PRAEAMBULUS. - DE JUSTlTlA ET JURE. 17

absolute ipse eximit clericum a restìtu­tione, si bonis ecc1esiasticis abutitur. ­Praeterquam quod, ut scribit quidam do­ctus neotericus, non jam Papa Simpliciusdivisionem illam introduxit; sed ipsam in­troductam invenit, et dumtaxat ipse exse­cutionem ejus praecepit. Prout c1are erui­tur ex ejus epistola, scripta anno 475 adFlorentium aliosque episcopos, adversusepiscopum Gaudentium, qui, praeter por­tionem propriam, tres alias partes sibi usur­paverat. Unde Pontifex praecipit auferriab eo omnem talium bonorum administra­tionem, ipsumque teneri ad restituendumportiones quas per triennium exegerat:Sùnul etiarn (verba nint Simplicii) de re­d#z'bus Ecclesiae 'vel oolattone fideiium ,quid deceat nescienti, nihz'l ticere permù­tat : sed sola ei ex his quarta portio re­mùtatur.: Cuz ettam hoc specialiter prae­cipùnus ùnmz'nere; ut tres illas portionesquas per trz'ennium dz'citur siM tantum­modo vùzdicasse; resutuat l.

Quapropter, non incongrue fautoresprimae sententiae conc1udunt ex divisioneexsecuta, bona c1ericis attributa jam tran­sisse in eorum dominium. - Quod videturconfirmari a Tridentino 2 (ut supra), ver­bis illis: fructuum; quos ratione etiampraebendae ac residentiae fecit suos. In­super ex concilio Lateranensi V, ubi di­ctum fuit 8, quod beneficiarius Officiumpost sex menses a possessione beneficiiomittens, fructus suos non faciat; ergo,si Officium non omittit, jam facit suos.

Quaeritur So. An dono accipiens a be­nrijiczarz'o haec bona superflua, peccet gra­uùer, et teneatur ad restitutionem?

Quod ad restitutionem pertinet, eumteneri negant omnes auctores, qui in prae­cedenti quaestione censent, beneficiariumnon obligari ex justitia ad talia bona inpios usus eroganda.

1 Ap. Harduin, Collect, concilior., tomo 2, col. 804; cfr.>Migne, Patrol.Tat., tomo 58, col. 37. - IlSess. 24, de Reforrn.,cap. 12. - n Sesso 9, bullo Supernae dispositionis, § Sta­tuimus quoçue, 3 non. Maji 1514; ap, Labbe, tomo 19,col. 883. - Laym., lib. 4} tr.2, cap. a, num. 3. - Bonac.,

g) Mazzotta, tI'. 4, disp. 2, qu. 1; cap. 2,§ l, Dz'co 3, v. Quaer. 2; asserit eos contraTridentini praeceptum peccare.

h) Sanchez, Consil.; lib. 2, cap. 2, dub. 38;

Nos tamen distinguendum putamus: ­Si beneficiarius ob talem donationem, nonredditur impotens ad satisfaciendum prae­fatae suae obligationi, nihil tenetur resti­tuere accipiens; cum valde sit probabile,ut docent Laymann, Bonacina, Paluda­nus et Roncaglia (ut supra retulimus),quod beneficiarius bene habeat dominiumfructuum superfiuorum, etsi gravatumonere illos in pios usus elargiendi. Ergosi eos donat, suum donat, et aliunde jampoterit satisfacere; quod si non faciat, idproveniet ex sua malitia, non ex accepta­tione donatarii, ut recte ait Lugo 4. - Sivero per talem donationem c1ericus red­ditur impotens, dicimus probabilius acci­pientem teneri ad restitutionem: juxtanostram sententiam, qua tenuimus bene­ficiarium obligari ex justitia dare superofiua pauperibus. Tunc enim donatarius ac­cipiendo vere infiuit in àamnum pauperum,qui jus habent ad illa bona (prout in si­mili casu dicemus n. 612, v. Sed huz'c, etfusius probabimus de Contract., n. 722;v. Secunda). Dixi: probabz'lius,' non enimnego, posse accipientem excusari a resti­tutione propter probabilitatem contrariaesententiae: intellige quoad partem, juxtaproportionem talis probabilitatis, si acce­pit cum dubia fide. Quod si vero in bonafide acceperit, probabilius est non teneriad aliquid restituendum, juxta dieta Lib. Ln. 35; et Lio. III; n. 927.

Sed, admissa sententia contraria tam­quam probabili, scilicet quod absit pec­catum contra justitiam, - nune Dubiumoccurrit: An accipiens peccet, cooperandopeccato donantis , contra reùgionem autcaritatem, ut supponunt praefatae senten­tiae auctores? - Affirmant Mazzotta g)"

et Sanchez h); citans Navarrum lz), Sìlve­strum h); etc. communiter (ut asserit). Ra­tio, quia accipiens vere cooperatur ad con-

disp, 4, de Obligat, beneficiar., punct. 1. n. 5. - Pahaian.,in 4, disto 24, qu. 3, v. Sed dubium est (n. 2I.) - Roncagtia;tr.13, de io Praec., qu. l, cap. 6, reg. in praxi, num, 1. ­• De ]ust. et ]ure, disp. 4, num, 48.

n.14; eos peccare affirmat,quia donantis pec­cato cooperantur; et n. 1; peccatum ejusmodiesse ait contra statuta conciliorum et Pontifi··cum. - Navarrus autem et Silvester, quamvis

Dono "le­cipiens SU~

perf1uumbenefi cii.modo liberest a resti­tutione,

Modo te­netur ad re­stitutionem.

Probabi­litersemperexcusatur I

saItem inparte.

]uxta a­Iios, saltempeccat con­tra carita­tem vel re­ligionem.

Probabi­lius netra­tur, nìsì in­duxerit addonandum,

ve! nisimala fideac­ceperit,

Varri mc­dì acquiren­di domi­nium,

summationem peccati donantis, concur­rendo ad translationem dominii rei dona­tae, quod non transfertur nisi per acce­ptationem. - Sed probabilius (juxta illamsententiam) dicimus eum Lugo \ Busen­baum (bo. Iv., n. 183); Ho1zmann 2 et Sal­manto 8, accipientem non peccare nequecontra religionem neque contra caritatem,nisi petat vel inducat ad donandum. Noncontra relt'gz'onem,' quia tunc ipse minimecooperatur peccato donantis. Licet enimdominium rei non transferatur sìne ejusacceptione; tamen peccatum donantis jamper ipsam oblationem, etiam externe, om­nino consummatum est. Per accidens au­tem se habet, quod oblatio effectum ha­beat vel non, per acceptionem vel refu­tationem donatarii; prout nihil minnit veladdit ad peccatum homicidae, quod exvulnere lethali, ab ipso inflieto, mors vul­nerati sequatur vel non. Neque contra ca'ritatem, ratione damni quod ex illa dona­tione pauperibus obvenit. Quia caritas nonobligat hominem, ut cum suo aequali ìn­commodo alienum nocumentum evitet;prout ait Lugo 4 cum Lessio. - Semperintellige, si acceptet cum bona fide, utmox supra limitavimus.

An autem regulares, facti episcopi, pos­sint libere disponere de bonis ecclesìastì­cis et patrimonialibus? - Probabilius ne­gatur. Vide dicenda Lzò. IV, de Statu re­Hg., n. 2; t'n fine, ubi Salmant. cum aliissecus dicunt de bonis parsimonialibùs.

DE ACQUISITIONE DOMINII.

493. - Tribus modis dominium acqui.ritur: l°. Jure naturali seu gentium. 2°.Jurecivili aut canonico, sèilicet per praescri­ptionem et usucapionem. 3°.Voluntate prì­vata hominum, per contraetus. - Addiposset alius modus, jure belli; sed istemagìs pertinet ad jus gentium.

jure autem gentium, pluribus modisdominium acquiritur.

1 Disp. 4, n. 49. - e De just, et ]ure, num. 211. ­" Tr. 12, cap. 2, num. 143. - , De ]ust. et ]ure, disp. 4,n. 50, i. f... Lesso, lib, 2) cap. 20, n. 168, i. f. - Salmant.,tr. 15, de Statu relig., cap. 5, num.32. - , DecaI., lib. 8,

a Sanchez allegantur ut refert S. Alphonsus,ipsi tamen, et quidem Navarrus, de Red#ib.Eccles., qu.3; monito 26; n.1; Silvester, v. ele·

S. ALPHONSI, Opera 1Jzoralia. - Tom. II.

Et l°. OCCUPAl'IONE: ex § Ferae, Instit.de rerum divz'sz'one; ubi sie dicitur: Quodenim ante nullius est; id naturali razioneoccupantz conceditur. - Quid de thesau­ris inventis: vide infra, n. 602. Quid devenatione et piscatione: vide n. 604 et614. - Certum autem est, omnia bonainventa restituenda esse domino certo, siiste inveniatur. An vero post inquisitio­nem, domino non invento, sit obligatio re­stituendi res inventas pauperibus? Triplexadest sententia. Vide Dub. 5; n. 603.

494. - IlO. Acquiritur dominium NATI­VITATE: per quam nostra fiunt, quae na­scuntur a propriis animalibus, ex § 19,Item ea, eod, loc. Instit. - Hinc, ad usu­fructuarium speetant partus ovium, equa­rum, etc.; salvo semper numero matrum.

495. - Ill", ALLUVIONE: per quam, si ali­quid latenter et insensibiliter tuo fundoadjicitur, tibi acquiritur. Secus autem, sipatenter adjieeretur pars de praedio alte­rius; tunc enim ipsa ad eumdem pertine­ret ex § Praeterea, eod. loco. - Statutumetiam est zoid.; [§ 23J quod si alveus fiuviidivertat ad aliam partem, novus alveussit publicus; aut alterius, si iste erat fìu­vii dominus. Antiquus autem alveus ac­erescet iis qui agros utrinque habent.

496. - IVo. SPECIFICATIONE: quando foroma datur in alienam materiam. V. gr., sibona fide ex aliena lana vestem tibi confì­cias, dominus illius effieeris, domino lanaepretium solvendo, § Cum ex aliena,eod.toc.(cum limitationibus tamen ibi expressìs)..Idem, si facias pretiosam picturam velscripturam in vili tabula vel tela aliena;ut ait Tamburinius s.- Secus tamen esset,si de alienis uvis vinum faceres: illud enimad dominum uvarum pertinet. Ita Tam­burinius; sed contradicit Croix 6. Dicitetiam Croix 7, quod si ex alieno frumentofarinam facias, farina est tua. - Et idemdicit, si de aliena quercu facias navem 8,

cum Haunold. Secus vero, si navem facias

tr, 3, cap. a, § 4, n. 13, ex § Si quis in aliena 34, Instit.de rerum diviso - Tambur.) Ioe. Cit., n. 14. - S Lib. 3,part.2, n. 121. -- 7 Loc. cit., n. 123.- • Loc. cit., n. 124. ­Haunold, de ]ust. et ]ure, tI". 5, n. 108.

yz'cusIV, n.Il; dumtaxat asserunt accipientemteneri ad restitutionem, si donans ipse nequ'eataut nolit pauperibus quod debet erogare.

2

Occupano

Nativitas.

Alluvio.

Specifica­tio.

18 LIB. m. - TRACT. V. DE SEPTIMO PRAECEPTO DECALOGI. TRACT. PRAEAMBULUS. - DE JUSTITIA ET JURE. 19

Specifica.tio probabi·lius requì­

. rit bonamfidem.

Accessio,

Confusioet co mm i­xtio.

Res con­fusa, quan­do fìat com­munis.

de asseribus alìenìs; quia tunc navis adhucin primos asseres reduci posset.

Probabilius autem addit Croix l cumGlossa 2 et Haunold, contra alios, ad ac­quirendum dominium per specifieationem,bonam fidem requiri a).

491. - VO. ACCESSIONE: quando alieui reiaccedit ornamentum, licet pretiosius. Puta,si vesti tuae intexetur purpura aliena, veltuo auro aliena gemma; purpura et gemmaa te acquiritur, § Sz' tamen, eod. toco. ­Limitant DD., nisi ornamentum facile di­velli posset. Croix 3 cum Lugo.

498. - VIco CONFUSIONE vel COMMIXTIO­NE. - Confusio est, quando duo corporaliquida aut liquefacta (ejusdem sive alte­rius speciei) ita eoeunt in unum, ut postconfusionem nulla pars assignari possit,quae de utroque non participet: utpote,si misceatur vinum cum vino, aurum cumauro, vel argentum cum stanno, etc. ­CommixNo autem est, quando miscentursolida, ut nummi cum nummis, frumen­tum cum frumento, ita ut de quovìs granoseparato dici non possit, quod illud situtriusque materiae. - Croix '. His positis,sciendum:

l°. Quoad Confusùmem, quod si con­fusio consensu dominorum vel casu sitfacta, tune res erit communis, et judicisarbitrio dividenda, ex § Si duorum 27,ead, Inst. Vide Tamburinium 5 cum Palao,

1 Lìb, g, parto 2, n. 125. - • Ad § Cum ex aliena 25,Instìt. de rerum divis., ad v. Ab aliquo. - Haunold, tr. 5,num. 107. - a Loc. cit., num. 126. - Lugo, de ]ust. et ]ure,disp. 6, num. 160. - • Lib, g, parto 2, num, 116. - • Decal.,

496. - a) Ex novis legibus,in specificatione,res cedit domino materìae, nisi opus artificismateriam pretio longe superet, uti esset pul­era imago in vili tabula vel aliena tela de­pìcta.

498. - a) § Cum ex aliena 25, Instit. derer. divis., loquitur tantum de speci:ficationefacta partim ex propria, partim ex aliena ma·teria, et dicit: «Dubitandum non est hoccasu,eum esse dominumqui fecerit, cum ilonsolumoperam suam dederit, sed et partem ejusdemmateriae praestiterit. At § Si duorum 27,ibid., de rerum confusione loquens: «Quodsicasu, inquit, id [frumentum] mixtum fuerit,vel Titius id miscuerit sine tua voluntate,nonvidetur commune esse... Sed si ab alterutrovestrum totum id frumentum retineatur, inrem quidem actio pro modo frumenti cujus·que competit; arbitrio autem judicis contine·

Croìx, 6 - Si vero confusio altero nescientevel invito sit facta, tunc dominium rei tibiacquiritur, si opera tua facta sit confusio,et amplius sit tua major materiae parsiteneris tamen rei alienae pretium sol­vere a). Ratio, quia tunc aliena res habeturut accessoria ad rem tuam. Non vero, situa pars esset modica. Tamburinius 7 cumAzor-", Quod si res sint aequales, tunc totamateria erìt communis. Tamburinius 8.

Z'.Quoad Commzxtùmem autem,si haecsit pecuniae, habetur lex expressa, quodmiscens alienam cum pecunia sua, animodominium totius habendi, totius fit domi­nus, etiam altero inscio vel invito. Namin 1. Si aHeni, jJ. de solutwntOus, sic di­citur: Si aHeni nummi, insdo uet invitodomino, soluN sunt, manent ejus cujusfuerunt. Si mzxtz' essent , ita ut discerninon possent, ejus fieri qui accepit, in lt~

bris Gajt' scriptum est,' ita ut actio do­mino cum eo quz'dedz'sset,furtz' competerei:- Hinc etiam quando mixtio quae discerninon potest, facta sit mala fide, nummifiunt accipientis sive furis. Hoc tamen in­tellìgendum, quando major pars pecuniaesit mìscentìs; secus, si minor vel aequalis,quia tunc totus cumulus communis erit:ut Lugo 9; Molina c), Vasquez c) et Dica­stillus C), apud Croix c). - Et idem esset,si commixtio casu vel consensu domino­rum facta fuisset; ut diximus d).

lj.b. 8, tr, g, cap. B, § 4, num. 11.. Palaus, tr, 31, punct. 21,num.B. - 8 Loc, cìt., num. 117. - 7 Lcc. cìt., num. 12.­8 Loc. cit., num, 14 et 20. - , De just, et ]ure, disp. 6,num.I66.

tur, ut ipse aestìmet.quale cujusque frumen­tum fuerit •.

b) Azor, quem quidem Tamburinius exDicastillo allegat, hanc doctrinam, parto 2,tib. 9, cap. 15, qu, 6, haudquaquam habet.

c) Croix, toc. cit; n.118, allegat Molinam,Vasquez et Dicastillum, pro sententia quaedocèt nummos fieri accipientis,quando majorpecuniae pars miscentis erat; quod quidemMolina tenet, tr. 2, disp.326, n.12. - Vas­quez, Opusc. de Restit., cap. 9, § 2, dub. 5,n. 27, idem tenet non de pecunia, sed de re·bus quae, licet eaedem remaneant, fuerunt ta­men rebus ipsiusfu1i.s ita permixtae,ut discer·ni nequeant. - Eidemque opinioni adhaeretDicastillus, de Restit., disp. 5, dub. 9, n. 185,loquens de rebus usu consumptibilibus.

d) Ex legibus quae in jure hodie,no vigent,res quae confusae vel commixtae sunt, fiunt

Quandofiat confun­dentis.

Pecuniacommixtafit commi­scentis,

Modo ma­jor pars siicommiscen­tìs.

AHi ne­g a n t idemesse de ce­ter-ìs rebusmtxris,

Alii af­fìrmant.

Si re se x s t a c incumulo, do­minus pro­babiliterpo·test suumaccipere.

Probabi­liter fur estdominusreipermixtae,

499. - Quaeritur autem: an idem quodin nummz's, currat in mixtione alt'arumrerum, Jrumentz~ legumùzum, etc.?

Negant Glossa X, Anacletus 2, cum Hau­nold apud Croix 3. Quìa dicunt id tantumde pecunia statutum fuisse, ob specialemrationem: quoniam pecuniae sunt in quo­tidiano hominum commercio, cui valdeofficere posset, si earum dominium, cummiscerentur, incertum maneret. - SedLugo' et Dicastillus affirmant omnes resquae post mixtionem discerni nequeunt,a miscente acquiri, ob generalem ratio­nem quam assignat Glossa 5, scilicet, quodmixtio aequivalet rei consumptionì. Ethanc Tamburinius 6 asserir esse commu­nem, cum Lessio, Silvestro, Vasquez etaliis. Quandoquidem, ut advertit Tambu­rinius 7, miscens habeat animum acqui­rendi dominium; vel saltem contrariamvoluntatem non habeat, et pars sua sitprincipalior.

Notandum autem, quod si l'es exstatin cumulo permixta, sive apud furem siveapud alium; domino illius, prout habentijus in re, retinentique dominium una cumfure, pro sua parte prae omnibus credi­toribus est satisfaciendum. Immo potestipsemet ex cumulo accipere quantumsuum est. Ita Lessius 8, et Salmant. 9 cumPalao a) et Trullench. Et probant ex 1. 3,§ Pomponius, jJ. de re:' vt'-ndù;at., ubi sic:Si quùi, quod ejusdem naturae est, zlaconfusum est atque commixtus«, ut... se­pararz' non possù; non totum, sed proparte esse vindù;andum. Hoc quidem pro­babile est. - Sed non minus probabileest, ut dicunt Lugo lO, Sanchez 11 et Tam­burinius 12 (qui caeterum probabilem ceno

1 In 1. St' alieni, ff. de solutionib., in v. Accepit, ­2 Tr. 7, dist.B, qu.3, num.28 et 29. - Haunold, de ]ust.et ]ure, tr. 5, n. 118. - a Lìb.B, parto 2, n. 119. - , De ]ust.et Jure, disp. 6, n. 164. - Dicast., de Restitut., disp. 5,dub. 9, n. 185. - 5 In 1. Si aUeni, v. Acceplt. - 6 Decal.,lib. 8, tr. 3, cap. 3, § 4, n. 17. ~ Less., lib. 2, cap. 14, n. 22. ­Silvest., v. Usura VI, qu. 1. - Vasq., Opusc. de Restit.,cap. 9, § 2, dub. 5, n. 27, ex l. Marcellus, § Pomponius,

communes, et debent, nisi tamen inter domi­nos aliud convenerit, sub hasta vendi ac di·vidi. Sed si unius pars quasi principalisvideripossit, et alias pretio multum superet, hujusdominus potest totum sibi vindicare, refusopretio ceteris.

set sententiam Lessii), quod fur per com­mixtionem devenit absolutus dominus to­tius cumuli; ita ut jure possit dominiumillius in alium transferre, cum onerealiunde restituendi debitum. Tantum aitPalaus 13, quod dominus rei permixtaehabebit actionem implorandi a judice, utex cumulo illo partem suam ei adjudicet.

500. - VIe. AEDIFICATIONE: ex § Cumt'n suo, ead. Inst. [de rer. dt'vz"s.], ubi sta­tuitur, quod si tu aedifices in solo tuo dealiena materia, omne cedat solo, sed te­nearis reddere duplum pretii illius mate­riae: et si aedificium ruat, possit dominusmateriam illam sibi vindicare. - VideCroix 14.

E converso, in § 30, statuitur, quodsi aedifices scienter ex materia tua insolo alterius, aedificium illius est, et tumateriae dominium amittis. Ex quo col­ligitur, in eo casu ne pretium quidem il­lius te posse repetere; quia praesumptiofit, te donare voluisse. Secus autem, siconstet noluisse donare, ex l. 2, C. de reivmdicat. Tunc enim, diruto aedificio, po­tes tuam materiam vindicare, et interimetiam pretium repetere ex aequitate, juxtautilitatis aestimationem; ut Croix 15, cumIllsung et Haunold, ex l. 41, jJ. de petù.haered.

501. - VlIIo. PLANTATIONE: ex § 31 [In­stù. de rerum dzvz's.], ubi statuitur, quod situ ponas alienam plantam in solo tuo, illatua fiat: sic e converso, si ponas tuamin solo alterius, pIanta illius erit, si jamradices egerit.Et ibi pariter statuitur, quodpIanta posita prope confines fundi alieni,quae in ìllum radices jecerit, sit commu­nis. Vide Croix 16. - Notandum hic autem,

ff de rei vìndicat. - 7 Loc. cìt., n. 17 et 18. - 8 Loc. citocap. 20, n. 157. - , T,.. 14, de Contract., cap. 3, n. 110..Truit., Decal., lib.7, cap. 19, dub, 17, n. 2. -l°Loc. cìt.,n. 166 et 172. - 11 Iiecal., Iib. 2, cap. 23, n. 34. - " Loc.cit., n. 26. - 13 Tr. 31, punct.21, n.5. - If Lib. 3, part.2,D. 128._:lG Loc. cit., n. 130. ~ lllsung, tr. 4, disp. 2, n. 271. ~Haunold, de Just. et ]ure, tr.5, num. 142. - J6 Loc. cit.,num.I32.

499. - a) Palaus, tr. 33, disp. 4, punct. 25,n.5, quidquid dicant Salmant., id non habet;immo, tr.31, punct. 21, n. 5, negat eo casudari actionem in rem, quia actio in rem nonconceditur,nisi res cum suis qualitatibusde­signari possit.

Aediliciumcedit solo.

Piantacedit solo.

20 LIB. III. - TRACT. V. DE SEPTlMO PRAECEPTO DECALOGI. TRACT. PRAEAMBULUS. - DE ]USTITIA ET ]URE. 21

Trienna­Iìs possessiobenefici i sa­tis est,

Aliae a­ctiones r e ­quirunt tri..gintaannos.

Item prod e b i t i s exmobilibusv e l fructi ..bus.

Excidereramos autradicesalie­naeplantae,~uando sitIicitum.

Perceptiofructuum.

Traditiorei.

Praescri­ptio et nsu­capio.

Praescri­ptiorequi~

rit bonam/idem.

non licere arboris, in alieno fundo posi­tae, suecidere radices aut ramos porrìgen­tes se in agrum proprium, nisi alter mo­nitus eos tollere nollet; ut dicunt Schneìde­winus et alii, apud Croix 1. - Idem quoddictum est de planta, statuitur de fru­mento sato, quod etiam solo cedit, ex§ 32. Et qui seminaverit mala fide, nequeexpensas repetere potest; ut Croix a) eumHaunold a).

Pariter in § 33 statuìtur, ut litterae,licet aureae, cedant chartis: sed hodie exconsuetudine, asserit Croix 2 cum Illsung,Raunold et Tamburinio b), contrarium vi­gere.

502. - IXO. PERCEPTIONE fructuum: sifacta sit bona fide, et fructus sint eonsumpti,§ Si qUtSa non domt'no,ead. Instit.

503. - XO. TRADlTlONE: per quam do­minus vult in alterum alienare suae reidominium, § Per tradt"tt"onem, ead. Instt't.

504. - jure autem post'tt"vo Ct"vt'lt~ seucanonico, acquiritur dominium per PRAE­SCRIPTIONEM, seu Usucopionem, quae pro­prius dicitur de rebus corporalibus fieri.- Ad Praescriptionem quatuor requirun­tur conditiones: l°. Bona fìdes, 2°.Titulusjustus. 3°.Continuata possessio. 4°. Ut resilla praescribi possit.

Prima igitur conditio est bona fidesex reg. 2 jurzs t'n 6°, qua quìs pruden­ter, non jam ex ignorantia crassa, credatrem esse suam. Hìnc, qui ab initio dubitatan res sit sua, nequit inchoare possessio­nem, - Si vero ad possessionem bonae

Joan. Sck'leiMw., in 4 libr. Institut., lib. 2, de rerumdiv., tit.1, § Si Titi,,,, 31, n.4. - 1 Lib. a,parto 2, n.132. ­• Loc. cit., n.134.- Risung, tl. 4, disp. 2, n.272.. Haunold,de ]ust.et]ure, tr.5, n.147. - • Tr.7, disto 6, qu. 2, n.12._ .. Loc. cit., n.498. - 5 Loc. cit., n.499. - 8 Disp. 1, deRestit., qu. ùlt., punct. 2, § 2, n. 28. - 'l' Lib. 2, cap. 6,

501. - a) Croix, Ioc. cit., n. 133, de eo quimala fide seminaverit, scribit: • Haunold...putat idem esse dicendum, quod... diximus deaedificatore: si eniro non possit praesumi vo­luisse donare, dicit posse repetere impensas •.Quod revera docet Haunold, tr. 5, n. 145,.nec contradicit Croix.

b) Tambl1rinius, Decal., lib.8, tr. 3, cap.3,§ 4, n. 13, in universum loquitur • de pre­tiosissima pictura vel scriptura facta a te invili tabula, vel tela aliena: tuum enim erittotum cum obligatione reddendi pretium ta­bulae vel telae illius domino •.

fidei dubium supervenit, praescrìptìo noninterrumpitur: modo ìnterìm diligentiaadhibeatur ad veritatem inquirendam. Idtenet Anac1etus 8, tamquam communiuset probabilius. Vide dicenda n. 511.

505. - Secunda conditio est tt'tulus ju­stus, puta emptionis, etc., saltem rationa­biliter sive probabiliter praesumptus; etsirevera non intervenerit. - Notandum ta­men quod titulus non semper requiritur,sed tantum quando praesumptio est con­tra possessorem, ut mox dicemus.

Ad praescribendum autem sufficit ti­tulus coloratus a). Croix 4, eum communi.Sufficit etiam titulus existimatus, puta, siexistimes, rem patri tuo fuisse donatam b).

Vide Croix 5.

506. - Tertia conditio est continuatapossesso per tempus a jure definitum.

Si enim adest titulus, res usu consum­ptibiles seu mobiles, trienniopraescribun­tur: ex l. un. C. de usuc. transform., etante § 1. InsNt. de usuc., ubi: Cautum est,ut res quùiem mobiles per trt'ennium ...usucapiantur. - Bonacina 6 tamen dicithoc esse inter praesentes, sed inter ab­sentes requiri quatuor annoso Sed hancdistinctionem nec textus agnoscit, neccaeteri doctores: nam Lessius 7 cum com­muni, Verde 8, Anac1etus 9 indistincte di­cunt sufficere triennium ad mobilia prae­scribenda. Idem dicit Croix l0. - Et adhucpro rebus spectantibus ad Ecc1esiam; utMolina, Laymann, Palaus, Sanchez, Lugo 11

(contra Silvestrum a), Covarruvìas a), Les-

nume 22. - S Tyrocin. jur civ" lib. 2, lemma 8, num. 431.­• Loc. cit., qu. a, num. 21. - 1. Loc. cit., num. 529. - Mo·lina, tre 2, disp. 68, num.3. - Laym' l lib. 3, tre 1, cap. 8,num. la. - Palaus, tr.al, punct. 22, § 11, num. 2 et 6. ­$anch., Decal., lib.2, cap. 23, n.90. - 11 De ]ust.et]ure,disp. 7, n. 69.

505. - a) Croix addit: «Excipe, nisi fun­detur in ignorantia juris manifesti, quae intali persona a jure non toleretur •.

b) Croix limitat: «Dummodo non sit titu·lus pro emptore '.

506. - a) Silvester ex parte tantum con­tradicit, nempe quoad res mobiles EcclesiaeRomanae: • Quoad mobilia (ita ille, v. Prae­scriptio I, qu. 7, v. Tertium)..., contra Ecc1e­siam Romanam non habet locum usucapiotriennalis; quae tamen habet locum quoadalias >. - Idemque tenet Covarruvias, adregul. Possessor, parto 2, § 2, n. 5 et 6.

Dubio su­pervenientenon inter­rumpiturpraescri ~

ptio,

Requirì­tu!' titulusjustus, sal­tem proba­biliterprae­sumptus,

Suffìcit cc­loratus vele x i s t i m a­tus.

Requiri­tur conti­nuata pos­sessio,

Pro mo­bilibussatisest rr ì en­nium curotitulo.

Etìam prorebus Ec· iclesiae,

sium b), etc.), - Busenbaum .autem (deRestit., 11. 610, v. Si tamen) cum Trul­lench et Salon dicit, quod ad praescri­bendos fructus collectos c), sufficit bien­nium inter praesentes, et quadrienniuminter absentes.

507. - Debita ex rebusmobilibus, sicutetiam fructus, pari modo ac mobilia prae­scribuntur. Croix \ cum Dicastillo et plu­ribus: quia accessorium sequitur princi­pale. - Aliae vero actiones non praescri­buntur, nisi per triginta annoso VideCroix 2.

Si quis per triennium possedit benefì­cium ecclesiasticum vel ipsius fructus, jampraescribit: ex regula Cancellariae (relatain extensum apud Croix 8): etiamsi titu­lus fuerit nullus; ut Croix 4 cum Na­varro a), Soto b), Sà c), Lessìo a), etc., con-

. nisi adsi.t tra alios. - Modo absit ingressus sìmo­:;:~';,~~s:;. niacus vel intrusio, ut dicitur in regula~~~ intru· praedicta Cancellariae.

.Quid re- Ingressus autem sùnontacus est, siquìratur' ad • • .•• l b limgressum quis sciens sunomam a se ve a a o ter-~~::.onia' tio commissam, ingrediatur beneficium.

Croix 5. (Vide dieta de St"mon., n. 111,ad 2). - Secus vero, si fuerit a tertio,ipso contradicerite, ac deinde ignorantesimoniam d),. ut dictum est n. 111,utque

Trull«, lib.7, cap. 11, dub.2, n.4.• Salon, in 211m 2IU: ,

qu.62, art. 6, controv. 3, reg. 2, conci. 3. - 1 Lib, 3, part.2,n. 522. - Dlcast., de Restitut., disp, 5,dub. 1, num. Il. ­• Loc. cit., 11. &39. - • Lib. 4, n.68~. - • Lib. 4, n.716. ­s Lib. 4, nume 709. ,- 6 Loc. cito .. Less., Iìb, 2, cap. 35,num. 140, i. f.. Suar. deRelig., tr.a, lib.4, (de Sìmon.),cap. 57, num. 39.. Sanch., Consil., lib. 2, cap. 1, dub. 32,n. 2.. Palaus, tr, la, disp. 2, punct. sa, n. 11. - Card. de

b) Lessius, lz'b. 2, cap. 6, n. 22, conceditusucapionem triennalem promobilibus .etiamEcc1esiae•. Sed V. Petes utrum, quaerit utrumvaleat etiam contra Ecc1esiam Romanam; etsententiam negantem valde probabilem ap­pellat, subdens tamen: «Nihilominus alteraquoque probabilis est, nimirum triennalemmobilium praescriptionem contra Ecc1esiamRomanam locum habere '.

c) Si nempe adsit titulus, ut notat Busen­baum, Ioc. cit. Quodsi titulus non adsit, re­quiritur possessio triginta annorum, ut ipseS. Alphonsus notabit infra n. 509. - Trul·lench. tamen requirit trlennium inter prae­sentes, si adsit titulus; denique Salon gene·raliter tantum dicit requiri possessionem cumbona fide, • toto tempore a lege 'praescriptoad usucapiendos illos '. Minus igitur accuratecitantur hi auctores a Busenbaum.

dicit Croix 6 cum Lessio, Suarez, Sanchez,Palao, Luca, etc. Vel, si post simoniamsupervenerit titulus coloratus e). Croixcum Gomezet Chokier f),. contra Lugo 7~

- Ad exc1udendum autem beneficiatum,simonia debet esse utrinque completa.Croix 8. Vide dieta n. 106.

Intrust'o deinde intelligitur, si ipse seìmmittit in beneficium sine vera colla­tione, aut institutione, aut expeditioneLitterarum pontificiarum; vel, si post ex­communicationem, suspensionem aut amo­tionem, per sententiam saltem declarato­rìam, etc. Vide Croix 9. - Possessio de­cennalis majores favores habet. Vide ibi l0.

508. - Res vero immobiles non prae­scribuntur, nisi per spatium decem anno­rum inter praesentes, et viginti inter ab­sentes. Ita ex communi, Bonacina 11, Ana­c1etus 12.

Notandum autem, quod praesentes di­cuntur, qui in eadem provincia; absentes,qui in diversis provinciis habitant, siveres sita sit in eadem provincia sive alibi:ut Anac1etus 18 ait. Sed Lugo 14 curo aliisdicit, censeri absentes etiam eos qui, estoin eadem provincia, in diversis tamen de­gunt locis, qui proprium gubernatoremhabent, lieet eidem principi vel senatui

Luca, Theatr., de Benefico, discurs. 91, num, 6. - Croix,Iib, 4, num. 710... Ludov. Gomee, in reg, Cancellar. sa,(al. 35) de triennal. possess., qu.12, n.12. -' De ]ust. etjure, disp. 7, num. 127. - 8 Lìb. 4, n. 712. - 9 Loc, cìt.,n.71a. - 1. Lec, cìt., n.715. - 11 Disp, 1, de Restitut., qu,ult., punct. 2, § 2, n.28. - lO Tr, 7, dist.6, qu, a,n.22. ­13 Tr.7,dist.6, qu, a, n.2a, ex l. Cum in longl~ ult, C. depraescr, longi tempo - .. De ]ust. et ]ure, disp, 7, n.67.

507. - a) Navarrus, Consil., lib. 3, tit. depraebendis, consil.30,. Lessius, lib. 2, cap.6,n. 35, requirunt titulum coloratum.

b) Sotus nescio an recte citetur a Croix;hanc enim sententiam apud eum reperire ne·quivi.

c) Sà, V. Benefidum, n.14, id dare signi­ficat, inquiens: • Triennio possidens benefi­cium pacifice,etiam mala fide, fit ejus domi­nus..., nec tenetur ostendere titulum».

d) Aùctores hic citati loquuntur solumde simonia quae fit, ipso beneficiario igno­rante. Attamen card. de Luca dicit regulamCancellariae possidenti prodesse, • ubi com­missa est [simonia] per patrem· vel conjun­ctum, eo non consentiente neque cooperante •.

e) • Per quem sit ingressus., ut subdit.Croix.

f) Chokier, in reg. Cancellar. 33 (al.35),

Quid perintrusionemintelliga­turo

Immobi·lia r e qu ì­

runt lO vel20 annoso

Quinamdicanturpraesentesvel absen­teso

22 LIB. III. - TRACT. V. DE SEPTIMO PRAECEPTO DECALOGI. TRAC"!. PRAEAMBULUS. - DE JUSTITIA ET ]URE. 23

Sìne ti­tulo. resp r a e s c r i ­buntur 30annìs,

subditum. - Si quis autem partim fueritpraesens et partim absens, anni absen­tiae sunt duplicandi. V. gr., si fuerit prae­sens octo annis, et duobus absens, hi duoduplieandi sunt; et inde duodecim anni adpraescriptìonem requiruntur. Anacletus l.

509. - Quando autem non adest tìtu­lus ad praescribenda sive mobilia siveimmobilia, requiruntur triginta anni. Estcommune cum Anacleto et Bonacina. ­Idem ait Tamburinius 2 (cum Molina etLessio); qui notat deinde, quoad mobiliasine titulo praescribenda, nihil in jure

1 T'r. 7. disto 6, qu, 3,n. 24.- Anaci. Reiffenst«, 1oc. cìt.,n. 21 et 22. - Bonac., disp. 1, de Restit., qu, ult., punct. 2,§ 2, n. 31, ex 1. 8, Sì quis emptionis, C. de praescr, aD vel40 annor, - 2 Decal., Iib, 8. tr, 1, cap. 4, § 1, n. 3•• Molina,

de trienn. possess., n. 60, non ponit hunc ca­sum, sed alium, quem Croix ibidem exponit.

509. - a) Hucusque dieta de tempore re­quisito ad praescribendum, immutata haben­tur praesenti jure diversarum nationum.

IO. Ex ]URE GALLICO (Cod., 2260 et seqq.)dantur praescriptiones sequentes: 1°. Prae­scriptio 30annorum, qua longior non admit­titur. Est universalissima: omnes enim actìo­nes, sive reales sive personales etiam persona­rum moralium, post 30 annos exstinguuntur,quin defectus tituli vel bonae fidei opponi pos­sito Possessio tamen debet esse legitima. ­2°. Praescriptio lO velZO annorum, qua prae­scribuntur bona immobilia, cum titulo tamenet bona fide. Decem anni requiruntur et suf­ficiunt, si ille, contra quem praescribitur,sit praesens, i. e. si habitet in territorio Cu­riae appellationis in quo situm est immobile.Requiruntur autem vz'gintz' anni, si sit absens(vel pro rata, si fuerit partim praesens et par­tim absens). - 3°. Praescriptio 3 annorum,quae cum bona fide sufficit in omni casu, adbonum mobile acquirendum. - 4°. Praescri­ptio quam aliqui vocant z'nstantaneam, quascilicet res mobiles, non furtivae nec amis­sae, statim post. traditionem, legitime a pos­sessore bonae .fi.dei possidentur et acquirun­tur; quia pro mobilibus possessio est instartituli, et quia lex non concedit spatium 3 an­norum, nisi ad repetendam rem fl.lrtivam velamissam. An haec in conscientia valeant,olim acriter disputatum est; hodie commu­niter affirmatur. Quare, in hoc casu non po·test possessor bonae fidei ad restitutionemadstringi.

Ilo. Ex ]URE ITALICO (Cod., 2133 et seqq.)praescriptio lO annorum valet etiam interabsentes. Biennium, loco triennii, concediturad repetendam rem furatam vel amissam. ...:...Cetera cum jure Gallico concordant.

esse constitutum. Unde videntur etiam tri­ginta anni requiri a).

510. - Ad praescribenda bona Ecc1e­siae vellocorum piorum, requiruntur qua­draginta anni, ex Auth. Quas actiones ,C. de sacros. eccles. Immo quoad bonaEcclesiae Romanae, requiritur praescri­ptio centenaria, ut Anacletus 3.

Dubitatur autem, utrum res mobz'lesec­clesz'arum etz'am trienmo praescribantur

Affirmant Bonacina 4, Lessius 0, cumLaymann apud Anacletum 6. Et probantex dieta Authent. - Negant vero Hostien-

te. 2, disp. 68, num, 4. ~ Lesso, Iib, 2, cap. 6. dub. 7, i. f.,ex authent. Quas actiones, C. de sacrosanct. ecc1es._ 3 Loc,cit., n. 25. -" Loc, cit., n. 28. - 5 Loc, cit., cap. 6, n. 22.­Laym., lib. 3, tr.l, cap. 8, n.IS, v. Quarta.• 6 Loc.cìr., n. 27.

IlIO. Ex ]URE HISPANICO (Cod. 1940et seqq.)admittitur praescriptio 30 annorum sicut injure Gallico; item praescriptio lO vel 20 an­norum pro bonis immobilibus. Absentes re­putantur qui vivunt extra regnum ve! inregione ultramarina. Pro bonis immobilibusrequiruntur tres anni cum bona fide, velsex sine alia conditione. Cetera ut in jureGallico.

IV". Ex ]URE AUSTRIACO (Cod., 1465-1478).l". Tempus ordinarium: a) quoad res mobi­les usucapiendas, est triennium; b) quoad resimmobiles et servitutes praediales, ìtem trien­nium, si sint in publicis tabulis, nominepossessoris usucapientis inscriptae; secus 30anni. - 2°. Tempus extraordinarz'um: a) con­tra fiscum, ecclesias, et alias communitates,quae jure corporationis gaudent, locotrienniirequiritur sexennium; et loco 30 annorum,spatium 40 annorum; b) contra absentem vo­luntarie (at sine culpa) a provincia, ubi ressita est, annus absentiae computatur pro se­mestri; c) immediate sibi comparanti rem mo­bilem a possessore vitioso aut malae fidei, autnon valenti indicare suum auetorem, dupli­catur spatium temporis ordinarii.

VO. Ex ]URE GERMANICO (Cod., 900, 937),ad rerum mobilium usucapionem requiritur,ut quis rem bona fide per decem annos tam­quam suam possederit. - Ubi lex de librofundorum perfecte introducta est, praescriptioimmobilium non admittitur, nisi cum quis,in dicto libro uti proprietarius fundi inscri­ptus, rem istam immobilem per spatium trz'­gz'nta annorum, tamquam suam, pacifice pos­sederit.

VIo.Ex ]URE ANGLICO admittuntur quidemaliquae praescriptiones respectu bonorum im­mobilium (et debitorum); atvero possessionesmobiles titulo praescriptionis acquiri non pos­sunto

Bona Ee­c1esiae r e ­quìrunt 40aut 100 anonos,

Mobiliaecclesiaep r ob a b I>!iter prae­scribunturtriennio.

Quotuplexinterruptiopraescri·ptionis.

Dubio su­per-ve n ien­te non inter­rumpìtur,

sis a), Panormìtanusw cum Anacleto c).

Probantque ex cap. i de t'n t'ntegr. restit.,eo quod, ut isti dìcunt, concessio locispus facta a jure canonico, ut non prae­scribantur eorum bona nisi spatio qua"draginta annorum, non distinguit mobiliaab immobilibus. - Utraque est satis pro­babilis d).

511. - Dieitur autem: Possessio con­tz'nuata. - Nam praescriptio interrumpi·tur: ve1 naturalt'ter, si praescribens amìt­tat possessionem aut ei supervenìat malafides; ve1 ct'vt'lt'ter, si ab altero lis superrem intimetur: nisi alter injuste hoc fa­ciat ad interrumpendam praescriptionem.- Lessius, 1 Anacletus 2 cum alììs,

Si vero bona fide possidere incepisti,et supervenit dubium, teneris inquirerean res sit allena. Quod si non comperias,potes pergeread eam possidendam etpraescribendam. Ita Croix a, Lugo 4, Les­sius, Molina et communiter (contra Adria­num), Et favent can. 5 St' vzrgo, causo 34,quaest. 2, et cap.jin., de praescr. - Dicit­que Croix 5, quod pro litis contestationenon interrumpitur praescrìptìo triennalis.

1 Lib, 2, cap. 6, D. 50. - s Tr. 7, disto 6, qu, 3, n. 29et 30. - • Lìb. 3, parto 2, n. 482. - , De Just, et jure,disp, 7, n. 17. ~ Less., loe. cit., num, 11 et 12. - Molina,tr, 2, disp. 63, nume 9. - Adrian., in 4, de Resritut., depraescrìpt., § Quaeritur utrum certioratus, v. Hoc sup­posito primo. -' Loc. cìt., n. 548. - Lugo, disp.7, n.32et 33. - Palaus, tr, 31, punct, 22, § 8, n. 8. - e Loc, cit.,n. 484. - Dicast«, Iib. 2, te. l, de Jure et Domin., disp, 1,

510. - a) Hostiensis, in cap. 1, de z'n z·nte·grum restz'tut.,n.4, absolute et absque distin­ctione negat valere contra Ecclesiam praescri­·ptionem tritim aut quatuor annorum.

b) Panormitanus, in cap. i, de z'n integrumrestitut., n. 11 et seqq., hanc negativam sen­tentiam aequiorem appellat, et ait eam posseteneri (et ita citatur etiam ab Anacleto),quiacedit in Ecclesiae favorem. Sed oppositamvo­cat communiorem et veriorem.

c) Anacletus, loc. dt., n. 27, adducit En­gel dicentem hane sententiam esse recipien'dam; quod Anacletus non reprobat. Non ta­men citat cap. 1, de in z'ntegrum restz't.;sedsolum Hostiensem et Panormitanum dictumcaput commentantes.

d) Missarum onera, legata pia, dotes veleleemosynae distribuendae, etc. non praeseri­buntur, ne immemorabili quidem consuetu­dine contraria, ut declaravit S. C. Concilii13 aug. 1846. - Ceterum, pro conscientia,praescriptio bonorum Ecclesiae non legibus

Notat etiam Dicastillus a), posse quem­que praesumi bona fide incepisse possì­dere, Et hoc valere pro foro interno,etiamsi bona fides sit ex ignorantia jurismanifesti, dicunt Lugo, Lessius b), Palauset alli, apud Croix 6; quia 1eges ideo tuncimprobant praescriptionem, quoniam nonpraesumunt perfectam bonam fidem. ­Sed tamen probabilior videtur sententiacontraria, quam tenet Croix c) cum Di­castillo, Molina, etc. Ratio, quia ad prae­scriptionem non tantum requiritur fidestheologice, sed etiam civiliter bona, cumtantum ex vi legum dominium acquìra­tur. Ait autem Lugo apud Croix 7, quod,si fides tua sit solum venialiter ma1a, po­tes praescribere; et id deducitur ex con­cilio Lateranensi quarto 8, ubi damnatursola fides cum peccato mortali.

512. - Haeres possessoris malae fideiprobabilius non praescribit a) ,. ut ex com­muni tenent Molina 9, et Croix lO cum Di­castillo etc. - Excipiunt Lessius, Palaus,Covarruvìas, Crotus et alii H, si praescri­bens sit haeres haeredis; sed hoc proba­bilius etiam negat Croix cum Lugo, etc.

dub, 12, n. 199 et 201. - Molina, tr, 2, disp. 64, n. lO. ­Lugo, de ]ust. et ]ure, disp, 7, n. '07. - '% Lìb, 3, parto 2,num, 489. - 8 Cap. fin. de praescript. - 8 Tr. 2, disp. 65,n. 4 et 5. - 10 Loc. cit., n. 490.• Dicast., loe. cìt., a n. 212ad 218. - Less., lib. 2, cap, 6, num..43. - Pataus, Ioc, cìt.,§ 9, num. 4. - Couar., in cap, Possessor, part.2, § 9, n. 7,v. Sexto, - 11 Ap. Croix, loc, cìt., n. 490. - Croix, loc, cit.·Lugo, loc, cit., n. 61.

civilibus subjacet, sed regulis juris canonici,ut sciunt omnes.

511. - a) Dicastillus, Ub. 2, tr. 1, de fureet Domm., dz'sp. 1, dub. 12, n.195, ita tenet,limitans tamen: Nisi rei possessionem contrajus commune acquisierit; vel possessionissuae causam aut titultim non possit aliumafferre, nisi longi temporis pacifi.cam posses­sionem. Quas limitationes ipse Croix, Hb. 3,part. 2, n. 482, ex Dicastillo notavit.

b) Lessius, Hb. 2, cap. 6, n.i7, id quidemadmittit in praescriptione triginta annorum;secus vero, in praescriptione ordinaria, ut pa­tet ex n. 14.

c) Croix, loc. cit., n. 484, negat valere,« saltem in illis personis, in quibus non tole­ratur ignorantia juris manifesti (tolera~i sol~t

in milite et minorenni, quandoque etlam mmuliere et rustico...)>>.

512. - a) Agitur hic de haerede universali,qui nullum alium jus ad rem habet nisi extitulo haereditatis; si enim alium titulum ha-

Praesumi..tur bona. '.des ininee­ptìone,

modo nonsit ex igno­rantia jurismanifesti.

Fides ve­nialiter ma­!a non obestpraeseri ­ptioni.

Haerespossessoris.malae fideinon )'rae­scribit,

24 LIB. nr, - TRACT. V. DE SEPTJMO PRAECEPTO DECALOGI. TRACT. PRAEAMBULUS. - DE lUSTITIA ET lURE. 25nisi sit

successorpa r t ì cu Ia­riso

Bona fì­d e s prae·scrìbit con­tra d eb ì .

tum,

Quid re­quìratur add i m i t t e n­dam pososessionem-

Quibus­dam datur.restitutio inìntegrum,

Secus vero. dicendum de successore parti­culari, ut emptore, legatario, etc. Croix l.

513. - Per bonam fidem potest quisquepraescribere libertatem a solvendo debito,si invincibiliter illud ignoret. Lugo 2 etCroix 8. - Et sic etìam praescribet li­bertatem a solvenda mulcta, si intra cer­tum tempus non exigatur, etsi sciat illamdebere, Croix 4 cum Molina, Covarru­vias, etc.

Notandum autem, quod si quìs posses­sionem dimittat, ut alter [eam] habeat, sihic non acquirat, prior retinet; quia sem­per inest conditio, ut alter acquirat. Ita,ex l. 34} ff. de acquir, possess., Croix 5._

Possessio autem nequit dimitti, nisi ani­mus sit manifestatus; ut Lugo 6, et Croix 7

cum Suarez et Dicastillo. Ratio, quia, cumpossessio consistat in facto externo, non­nisi alio externo facto amittitur a).

514. - Sedulo insuper advertendum,quod aliquibus personis privilegiatis da­tur restitutio in integrum per quatuorannos post praescriptionis tempus, ad re-

l Lib. 3, parto 2, n. 491. - , Disp. 7, n. 49. - , Loc,cit .. n. 493. - • Loc. cìt., n. 494.. Molina, tr.2, disp.66,D.3. - Covar." in cap. Possessor, parto 2, § 11, num, 8; etde Matrim., parto 2, cap. 6, § 8, n. 21. - 5 Lib: 3, parto 2,n. 517. - • De just, et lure, disp.23, n. 59. ~ , Loc. cit.,n. 517. - Suar.~ de Legib., lib. 8, cap. 33, n.22. - Dicast.,

beat, praescribere potest, ut notant auctoreslaudati, et ipse S. Alphonsus hic infra. QuaeS. Alphonsi sententia conformisest jurì prae­senti diversarum natìonum, Nam ex novis le­gibus, successor partìcularis in possessione,potest incipere praescriptìonem, etsi anteces­sor fuerit in mala fide.

513. - a) Apud auctores, praesertim ho­diernos, distinguitur respectu liberationis: ­l°. Praescrìptìo longissimi temporis, seu 30annorum, cui generatim subjièiuntur omnesactiones, sive rea1es sive personales. Sic ex­stinguuntur omnia debita per 30 annos nonrepetita; item ususfructus, quando ilIe, quijus habebat, eo non utitur per 30 annoso Sìcetiam exstingui possunt jus seu capitale. InAUSTRIA tamen (Cod., 1472) 40anni requirun­tur contra fiscumet corporationes.- 2".Prae­scriptio longz' temporis, seu lOannorum, quaexstinguuntur aetiones in nullitatem vel re­scissionem contractus, quando lex terminumBreviorem non constituit. - 3°.Praescriptio­nes brevis temporz's}seu 5 annorum [in Ger­mania, 4 annorum] quae respiciunt summassolvendas periodice per modum fructuum ci,v'ilium. - 4°. Praescriptiones brevissimz' tem­poris, v. g. 2 annorum pro stipendiis procu-

cuperanda ea quae per praescriptionemamiserant: prout minoribus et ecclesiis,aut aliis locis piis; item mulieribus etrudibus, utprobabile putant Palaus a)}

Lessius a), etc., apud Croix 8. Item uxo­ribus, quoadbona dotalia. ~ Item iis quiprobent (ut alii opinantur) ideo se noninterrupisse praescriptionem, quia invin­cibiliter ignorarunt. Sed hoc negant Hau­nold, Fachineus; et merito de hoc dubi­tat Croix 9 cum Dicastillo. Alioquin sicjurgia etiam saepissime manerent, et fa·cile frustraretur lex praescriptionis.

515. - Quarta conditio est, ut res st'tapta praescribi: nam l'es furtivae aut vipossessae, nunquam praescribuntur a fure.Res autem, quas bona fide tertius posses­SOl' a fure accepit, non praescribunturadhuc cum titulo, nisì spatio triginta an­norum inter praesentes, et quadragintainter absentes, Si vero titulus non adsit,res furtivae nunquam a quocumque prae­scribuntur; ut notat Verde l0, et annuitAnacletus a). Res fisci tantum praescribun-

Iib, 2, tr. 4, de Promìss., disp. unic,. dub, 7, num. 72. ­8 Lib, S, parto 2, n. 558. - Haunold, de lust. et jure, tr. 5,n. S45.• Fachin., Controv, juris, Iib, 1, cap. 69. - • Loc.cit., num, 559. - Dicast., Iib, 2,' tr, 1, disp, 1, dub. 13,n. 271. - 10 Tyrocin. jur, cìv., lib.2, temo 15, n.491, cumn.494.

ratorum, causa finita; unìus anni, pro stipen­diis medicorum,famulorum,mercatorum, etc.;6 mensium,pro stipendiìs operariorum, hospi­tum, etc. Hae praesertim variae sunt in va­riis regìonìbus, - Nulla in jure Germanico(§ 194,902) admittitur praescriptio contra jurain libro fundorum relata, vel contra jura gen­tilitia, - Porro praescriptiones tum. longz's­sz'mz' et IO'ngz', tum breuis temporis valent inconscientia, dummodobona fidestoto temporeperseveraverit; praescriptiones vero brevis­simi temp{)Yz's in conscientia non valent, necconstituunt nisi praesumptionem factae solu­tionis. Cfr. S. Alphonsum infra, n. 516.

514. - a) Palaus, tr. 32, disp.l,punct.19)§ 1, n. 13, loquitur de restitutione in integrumin generali; Lessius vero, lib.2} cap.17} n. 67,de restitutione in integrum in contraetibus;eamque concedunt rudibus et mulieribus,-abs·que ulla mentione de praescriptione.

515.- a) Anacletus non loquitur de titulo;et tr. 7, disto 6, qu. 2, n. 18., negat l'es fur­tivas praescribi tempore ordinario, a tertioqui eas bona fidea fure accepit. « Nihilominus(subjicit) ipsae ab ilIo tertio bonae fidei pos­sessore praescribuntur tempore longissirno,seu post triginta annos •.

Res fur­tivae cuiet quandopraescri­bantur.

Re. quaenunquampraescri­buntur.

Haeres te­statoris ma­Iae fìdeìnonpraescribit,

DecisioNeapolitanade quibus­dam debiti••

tur per quadraginta annoso - Quaedamautem res nunquam praescribi possunt,ut sunt res publicae; jura spiritualia, proutjus decimarum, jus conferendi beneficia,non autem juspatronatus ò). Anacletus l.

516. - Probabile autem censet Verde 2,

quod haeres cum bona fide rite possitpraescribere rem quam testator mala fidepossedit. - Sed, ut diximus supra n. 512,id probabilius negant Molina, Croix, etc.communiter.

Immo notandum, hoc Neapoli repro­batum esse ex recenti decisione quatuorAularum, edita anno 1738. - Quamviscaeterum admittatur ibi praescriptio le­gitima triginta annorum, a die natae actio­nis (deductis temporibus de jure deducen­dis) in tertio possessore, in quo sancitumest praesumendam esse bonam fidem, nisimala fides apertis argumentis (non tan­tum praesumptionibus) ab actore probe­turo - Item decisum fuit, advocatos etprocuratores litium post biennium nonposse agere pro suis laboribus; notarios,pro scripturis, copia non tradita, non posseagere post biennium; copia autem tradita,omnem actionem eis interdici; pharmaco­polas contra principalem, pOSI biennium j

contra haeredes autem, post duos men­ses; fabros, post annum; famulos et simi­les, post duos menses. - Notandum ta­men, haec locum habere, ut ibi statuitur,m'st' seripturae publù:ae vel priuatae pro­dueantur,o et insuper ibi dicitur, haec de­cerni non opepraesertptt'ont's} sed oiprae­sumptaesolutt'onis. - Quare infertur, quoddebitor, qui certus esset solutionem nonesse factam, ex dieta decisione minimeab obligatione solutionìs eximitur.

1 Tr. 7, disto 6, qu, 2, n. 19. - 2 Lìb. 2, lemma 12, an. 468. - Molina, tr. 2, disp. 65, n. 4.. - Croix, lib. S,part.2, n.49O. - • Loc. cit., n. 470. - • De lust. et lure,disp. 7, num. 5 et seqq., et num. 11. - Cajetan.~ Sum.,v. Praescriptio. - Sotus" de ]ust., lib. 4, qu. 5, art. 4, concI.posterior, et v. Bis verum·tamen. ~ Covar." in cap. Pos·sessor" parto l, § unic., n. 4 et 5; et parto 3, init., n. lo ­Molina, disp.61, num. 6. - Less., 1ib. 2, cap. 6, dub. 17..

h) Ex legibus civilibus,quae nunc vigentin diversis Europae nationibus, praescriptionon currit contra bona dotalia, contra bonapupillorum,contra bona rninoris respectu tu­toris vel curatoris, etc.

517.- a) Galuppi in Praxi,part. 2, cap. lO,11. 15, asseri t praescriptionem raro prodesse

517. - Communis autem est sententiaapud jurisconsultos et theologos, quodetiam in foro conscientiae per praescriptio­nemacquìrìtur dominium; ut habetur apudCroix 8. Et eam tenet et fuse probat Lugo 4,

cum Cajetano, Soto, Covarruvias, Molina,Lessio, Silvestro,etc. communìter, contraaliquos .paucos, Id probat praesertim Lu­go D ex concilio Lateranensi 6, ubi tantumreprobatur praescriptio malae fidei, etc1are approbatur praescriptio bonae fidei,his verbis: Unde oportet, ut qUt' praescri­bt't} in nulla temporis parte} re:' habeateonscz'enft'am alienae.

Ratio autem est, quia bene potest lexhumana transferre dominium de uno inalium ob bonum commune, ad vitandajurgia, et ne dominia rerum remaneantincerta.

Sed quaestio hic maxime utilis agiturapud Tamburinium 7: An ziz tocis ubt' lexpraesertptt'ont's non vt'get in foro judicialz'}possit quis z'lla utt' in foro conscientiae?

Et primo loco ait Tamburinius, viderinegandum, cum is tantum ex lege possitjus accipere rem retinendi. - Enixe ta­men tenet 8, talem bene uti posse prae­scriptione de jure communi, saltem antesententiam, ubi jus commune praescriptio­nis lege municipali non sit explicite abro­gatum; prout Neapoli expresse in deci­sione relata statutum est illud, quod hae­res testatoris, mala fide rem possidentis,nunquam praescribere possit. Caeterum,quoad alias praescriptiones a jure com­muni statutas, nihil vere in nostro regnoderogatum expresse ìnvenìtur, Immo Ver­de 9 cum Staibano, Galttppi o, Prato etAmato, contra Ursillum ò) et Rovitum ò)}

Si/vest., v. Praescrèptio I, qu, 13. - • Disp. 7, num. 5.•• Cap.nn. de praescript. -' Decal., lib.8, tr. 1, cap. 4, § 2.- Tambur.~ Deca1., lib. 8, tra 1, cap. 4, § 2, no4. - 8 Loc.cito, n. 8. - 9 Tyrocino jur. civ.) lib. 2, temo 4, D. 424. ­Staiban., Resotut. forens., resol. 5, num. 52; et resol. 40,n. 34•. Prato, Ad Muscatelli Pract., parto 4, glos. et si·milia, addito noviss., v. Sed pulcra. w Anellus Amato"Consil. %, n. 20 et 21.

in sacro consilio, cum multa habeat requisitaet praesertim bonam fidem; at n.16 (a Verdecit.), satis esse ait in praxi centenariam prae­scriptionem, quae vim tituli habet.

ò) Ursillus et Rovitus non citantur benea Verde; Ursillus enim, in suis Addz'tion. adJfatth. de Afflictis, deciso 13, n. 9, v. Quid

In foroconscìentiaepraescri·ptio confertdominium.

Praescri-

E~~J~~~valet, ubinonexpres­se reproba­turo

24 LlB. m. - TRACT. V. DE SEPTIMO PRAECEPTO DECALOGI. TRACT. PRAEAMBULUS. - DE JUSTITIA ET JURE. 25

nisi sitsuccessorpa r t i cuIa­riso

Bona fiod e s prae­scribtt con­tra debi·tum,

Quid re­quiratur addimitten­dam pososessionem-

Quìbus­dam datur.restitutio inìntegrum,

Secus vero.dicendum de successore parti­culari, ut emptore, legatario, etc. Croix l.

513. - Per bonam fidem potest quisquepraescribere libertatem a solvendo debito,si invincibiliter illud ignoret. Lugo 2 etCroix 3. - Et sic etiam praescribet li­bertatem a solvenda mulcta, si intra cer­tum tempus non exigatur, etsi sciat illamdebere. Croix 4 cum Molina, Covarru­vias, etc.

Notandum autem, quod si quis posses­sionem dimittat, ut alter [eam] habeat, sihie non acquirat, prior retinet; quia sem­per inest conditio, ut alter acquirat. Ita,ex l. 34} .ff. de acquir.possess., Croix 6. ­

Possessio autem nequit dimitti, nisi ani­mus sit manifestatus; ut Lugo 6, et Croix 7

cum Suarez et Dicastillo. Ratio, quia, cumpossessio consistat in facto externo, non­nisi alio externo facto amittitur a).

514. - Sedulo insuper advertendum,quod aliquibus personis privilegiatis da­tur restitutio in integrum per qua tuorannos post praescriptionis tempus, ad re-

1 Lib. 3, l'art. 2, n. 491. - • Dìsp, 7, n. 49. - • Loc,cit., n. 493. - " Loc. cit., n. 494. - Molina, tr, 2, disp, 66,n. 3. - Couar., in cap. Possessor, part.2, § 11, ,nume8; etde Matrim., part.2, cap. 6, § 8, n. 21. - 5 Lib, 3, part.2,n. 517. - e De ]ust. et Jure, disp.23, n. 59. ~ r Loc. cìt.,D. 517•. Suar., de Legib., lib, 8, cap. 33, n. 22. ~ Dicast.,

beat, praescribere potest, ut notant auctoreslaudati, et ipse S. Alphonsus hic infra. QuaeS. Alphonsi sententia conformisest juri prae­senti diversarum nationum. Nam ex novis le­gibus, successor particularis in possessione,potest incipere praescriptionem, etsi anteces­sor fuerit in mala fide.

513. - a) Apud auctores, praesertim ho­dìernos, distinguitur respectu liberationis: ­l°. Praescriptio longissz'mi temporis, seu 30annorum, cui generatim subjiciuntur omnesactiones, sive reales sive personales. Sic ex­stinguuntur omnia debita per 30 annos nonrepetita; item ususfructus, quando ille, quijus habebat, eo non utitur per 30 annoso Sicetiam exstingui possunt jus seu capitale. InAUSTRIA tamen (Cod., 1472) 40anni requirun­tur contra fiscumet corporationes.- 2". Prae­scriptio longi temporis} seu lOannorum, quaexstinguuntur actiones in nullitatem vel re­scissionem contractus, quando lex terminum9reviorem non constituit. - 3°.Praescriptio­nes brevis temporis} seu 5 annorum [in Ger­mania, 4 annorum] quae respiciunt summassolvendas periodice per modum fructuum ci­v'ilium. - 4°. Praescriptiones brevissimz' tem­poris, v. g. 2 annorum pro stipendiis procu-

cuperanda ea quae per praescriptionemamiserant: prout minoribus et ecclesiis,aut aliis locis piis; item mulieribus etrudibus, utprobabile putant Palaus a)}

Lessius a), etc., apud Croix s. Item uxo­ribus, quoad bona dotalia. ~ Item iis quiprobent (ut alii opinantur) ideo se noninterrupisse praescriptionem, quia ìnvìn­cibiliter ignorarunt. Sed hoc negant Hau­nold, Fachineus; et merito de hoc dubi­tat Croix 9 cum Dieastillo. Alioquin siejurgia etiam saepissime manerent, et fa­cile frustraretur lex praescriptionis.

515. - Quarta conditio est, ut res sz"tapta praescribi; nam l'es furtivae aut vipossessae, nunquam praescribuntur a fure.Res autem, quas bona fide tertius posses­sor a fure accepit, non praescribunturadhuc cum titulo, nisi spatio triginta an­norum inter praesentes, et quadragintainter absentes. Si vero titulus non adsit,res furtivae nunquam a quocumque prae­scribuntur ; ut notat Verde l0, et annuitAnacletus a). Res fisci tantum praescribun-

lib. 2, tre 4, de Promiss., disp. unic., dub, 7, nume 72. ­e Lib. 3, l'art. 2, n. 558. - Haunold, de Just. et Jure, tr. 5,n. 345. - Fachtn., Controv. juris, Hb. 1, cap. 69. - ~ Loc,cit., nume 559. ~ Dicast., lib. 2,' tra 1, disp, l, dub. 13,n. 271. - 10 Tyrocin. jur, cìv., lib.2, lem, 15, n.491, cumn.494.

ratorum, causa finita; unius anni, pro stipen­diis medicorum,famulorum,mercatorum, etc.;6 mensium,pro stipendiis operariorum, hospi­tum, etc. Hae praesertim variae sunt in va­riis regionibus. - Nulla in jure Germanico(§ 194, 902) admittitur praescriptio contra jurain libro fundorum relata, vel contra jura gen­tilitia. - Porro praescriptiones tum longis­simi et longi, tum brevis temporis valent inconscientia, dummodobona fidestoto temporeperseveraverit; praescriptiones vero brevis­simi temporis in conscientia non valent, necconstituunt nisi praesumptionem factae solu­tionis. Cfr. S. Alphonsum infra, n. 516.

514. - a) Palaus, tr. 32} disp. l} punct.19,§ 1, n. 13} loquitur de restitutione in integrumin generali; Lessius vero, lib.2} cap.17}n. 67,de restitutione in integrum in contraetibus;eamque concedunt rudibus et mulieribus,·abs­que ulla mentione de praescriptione.

515. - a) Anacletus non loquitur de titulo;et tr. 7} disto 6, qu. 2, n. 18.. negat res fur­tivas praescribi tempore ordinario, a tertioqui eas bona fidea fure accepit. «Nihilominus(subjicit) ipsae ab illo tertio bonae fidei pos­sessore praescribuntur tempore longissimo,seu post triginta annos».

Res fur­tivae cuiet quandop r a e s c r i­bantur.

Res quaenunquampraescri·buntur.

Haeres te­statoris ma­laefideinonpraescribìt,

DecisioNeapolitanade quibus­datn debitis,

tur per quadragìnta annoso - Quaedamautem res nunquam praescribi possunt,ut sunt res publicae; jura spiritualia, proutjus decimarum, jus conferendi beneficia,non autem juspatronatus Il). Anacletus l;

516. - Probabile autem censet Verde 2,

quod haeres cum bona fide rite possìtpraescribere rem quam testator mala fidepossedit. ~ Sed, ut diximussupra n. 512,id probabilius negant Molina, Croix, etc.communiter.

Immo notandum, hoc Neapoli repro­batum esse ex recenti decisione quatuorAularum, edita anno 1738. - Quamviscaeterum admittatur ibi praescriptio le­gitima triginta annorum, a die natae actio­nis (deductis temporibus de jure deducen­dis) in tertio possessore, in quo sancitumest praesumendam esse bonam fidem, nisimala fìdes apertis argumentis (non tan­tum praesumptionibus) ab actore probe­turo ~ Item decisum fuìt, advocatos etprocuratores litium post biennium nonposse agere pro suis laboribus; notarios,pro scripturis, copia non tradita, non posseagere post biennium; copia autem tradita,omnem actionem eis interdici; pharmaco­polas contra principalem, post biennium;contra haeredes autem, post duos men­ses; fabros, post annum; famulos et simi­les, post duos menses. - Notandum ta­men, haec locum habere, ut ibi statuitur,m'si scripturae publz'cae vel prioatae pro­ducantur,o et insuper ibi dìcitur, haec de­cerni non opepraescrzptz'onis} sed oiprae­sumptae solutz'onis. - Quare infertur, quoddebitor, qui certus esset solutionem nonesse factam, ex dieta decisione minimeab obligatione solutionis eximitur.

1 Tr. 7, disto 6, qu, 2, n. 19. - e Lib, 2, lemma 12, an. 468. - Molina, tr, 2, disp. 65, n. 4._ - Croix, Iib, 3,l'art. 2, n.49O. - a Loc, cìt., n. 470. - • De Just, et ]ure,disp. 7, num. 5 et seqq., et num. 11. - Cajetan., Sum.,v. Praescy;'ptio. - Sotus, de ]ust., lib. 4, qu. 5, art. 4, concI.posterior, et v. His verumlamen. - Covar., in cap. Pos·sessor, parto 1. § unic., D. 4 et 5; et parto 3, init.,n. 1. ­Molina, disp.61, num. 6•. Less., Iib. 2, cap. 6, dub. 17. -

b) Ex legibus civilibus,quae nunc vigentin diversis Europae nationibus, praescriptionon currit contra bona dotalia, contra bonapupillorum,contra bona minoris respectu tu­toris vel curatoris, etc.

517. - a) Galuppi inPraxi,part. 2, cap.10,11. 15} asserit praescriptionem raro prodesse

517. - Communis autem est sententiaapud jurisconsultos et theologos, quodetiam in foro conscientiae per praescrìptìo­nemacquiritur domìnìum; ut habeturapudCroix 3. Et eam tenet et fuse probat Lugo 4

cum Cajetano, Soto, Covarruvias, Molina,Lessio, Silvestro,etc. communiter, contraaliquospaucos. Id probat praesertim Lu­go 5 ex concilio Lateranensi 6, ubi tantumreprobatur praescriptio malae fidei, etclare approbatur praescriptio bona e fidei,his verbis: Unde oportei,ut qui praescri­bit} ùz nulla temporis parte} ret' habeatconscientiam alienae.

Ratio autem est, quìa bene potest lexhumana transferre dominium de uno inalium ob bonum commune, ad vitandajurgia, et ne dominia rerum remaneantincerta.

Sed quaestio hic maxime utilis agiturapud Tamburinium 7: An in tocis ubz' lexpraescrzptz'onz's non vz'get z'n foro judz'ciali}possit qut's z'lla utz' t'n foro conscz'entiae?

Et primo loco ait Tamburinius, viderìnegandum, cum is tantum ex lege possitjus accipere rem retìnendì, - Enixe ta­men tenet 8, talem bene uti posse prae­scriptione de jure communi, saltem antesententiam, ubi jus commune praescriptio­nis lege municipali non sit explicite abro­gatum; prout Neapoli expresse in deci­sione relata statutum est illud, quod hae­res testatoris, mala fide rem possidentis,nunquam praescribere possit. Caeterum,quoad alias praescriptiones a jure com­muni statutas, nihil vere in nostro regnoderogatum expresse invenitur. Immo Ver­de 9 cum Staibano, Galuppi a)} Prato etAmato, contra Ursillum Il) et Rovitum Il)}

Silvest., v. Praescriptio I, qu. 13. - 5 Disp, 7, num .. S, •e Cap. fin. de praescript. -' Deeal., Iib, 8, tr, 1, cap. 4, § 2._ Tamtner», Decal., lib. 8, tr, 1, cap. 4, § 2, n. 4. - • Loc,cit., n. 8. - 9 Tyrocin, jur. civ., lib. 2, Iem. 4, D. 424. ­Staiban., ResQlut. forens., reso!. 5, nume 52; et resoi. 40,n. 34. - Prato, Ad Muscatelli Pract., l'art. 4, glos. et si­milia, addito noviss., V. Sed pulcra . • Anellus Amato,Consil. 96, n. 20 et 2~.

in sacro consilio, cum multa habeat requisitaet praesertim bonam fidem; at n. 16 (a Verdecit.), satis esse ait in prati centenariam prae­scriptionem, quae vim tituli habet.

Il) Ursillus et Rovitus non citantur benea Verde; Ursillus enim, in suis Additùm. adjlfatth. de AffUctis, deez's. 13} n. 9} Y. Quid

In foroconscientìaepraescri ­ptio confertdominium.

Praescri­ptio juriscommumisv a l e t , ubinonexpres­se reproba­turo

26 LIB. III. - TRACT. V. DE SEPTIMO PRAECEPTO DECALOGI.

tenet in regno servari quidem praescrì­ptionem: Jun' ent'm standum (ait Verde),cujus oppositum non invenitur in regnosancz'tum. - Quare conc1uditur (proutetiam me docuit doetissimus epìscopus

dicendum, asserit causam aliquam raro hodieper praescriptionem determinari, ex eo quodquasi nunquam requisita interveniant. - Ro-

Torni) licite nos uti posse in eonscientiapraescriptionibus juriscommunis in regno,et in omni loco ubi oppositum per munì­cipalem legem expresse sancitum nonhabetur.

vitus autem, Nb.2) consti. 40, n. 22) disertisverbis ait: «Praescrìptìo locum habet in re­gno •.