416 LIB. III. - TRACT. VI. - CAP. III. - DE PRAECEPTIS ECCLESIAE. DUB. II. - QUAE CAUSAE EXCUSENT A ]E]UNIO. 417

DUBIUM II.

Quae Causae excusent a Jejunio.

1031. Quatuor sunt causae excusantes a fejunio : la. Dispensatio; 2 a. Impotentia; s«. Labor ,.4a. Pietas. -r- Vide omnia quae de his dù:it Busenbaum. - 1032. la. causa est Dispen­satìo. - Possunt enim a jejunio dispensare 10.Papa. 20. Epz"Scopi. 30. Parocbi. 40. Prae­latz'. - De quibus singulatim agitur. - 1033.Ila. causa est Impotentia. - Quz'nam excu­sentur de impotentia physìca, Resp. 10 infirmi,. 20 pauperes. - 1034. Quinam excu­sentur de impotentia morali. Resp. Excusantur 10. Quz' laborant dolore capitis ; velquz' 20 nequeunt dormire. An autem hi teneantur mane sumere coenulam. - 30 Mi­tites. - 4 0 An uxores timentes z'ndignationem a viris; et an vz'rz' non potentes red­dere debitum, -1035. 50. Adolescentes. - 1036. 60. Senes. Dub. 1.An sexagenarii robustiteneantur jejunare. - 1037. Dub. 2. An feminae quinquagenariae. -1038. Dub. 3. Quidde senibus habentz'bus votum jejunandi. - 1039. Dub. 4. An religiosz' sexagenariiteneantur ad jejunia regulae. - 1040. Dub. 5. Anjejunium subrogatum voto casti­tatis obliget sexagenarios. - 1041. Hl» causa est Labor. Quae sint artes per se labo­riosae. An excusentur tonsores et sartores. An pz'ctores, scribae et horologiarii. Anmoiitores, argentarti et scuiptores. - 1042. Qu. 1. An excusentur artifices dzvites. ­1043. Qu. 2. An excusentur artifices qui possunt jejunare sine gravz' incommodo. ­1044. Qu. 3. An excusentur zpsz' in dz'ebus in quz"bus non laborant, - 1045. Qu. 4. Anexcusentur qui assumunt laborem z'n fraudem jejunit'. - 1046. Qu. 5. An, quz' labo­rant sine justa causa. Et an, quz' laborant ob rarum. lucrum. - 1047. De itineran­tz'bus. - Dub. 1. Quale iter sufficz'at ad excusandum. Dub. 2. An excusentur iterfacientes equis vel rhedis. - 1048. lV.a causa est Pìetas. An ideo opera pietatis possintsponte suscipi. - 1049. 10. Quando excusentur inservientes injìrmis. 2 0. Quando pere­grinantes ad loca sacra. 30. Quando condonatores. 40. Quando cantores. 50. Quandolectores. 60. Quando advocati, judices, medici et aUi professores. 70. Quando con­fessarit'. - 1050. An absentes a patria teneantur ad jejuuz'um in zUa praeceptum.Et an ad jejunium loci ubi sunto (Remisszve ad Lib. I, n. 156).

Dispensa­tio.

apud Viva l, posse adhuc invitare ad pran­dium; quia, ut dicunt, i11a invitatio intel­ligitur conditionata, hoc est, si vultt"scomedere, comedite apud me. Ad carnesvero dicit Viva non posse invitare hospi-

1081. - «Resp. Hae sequentes:«la. Superioris DispensaNo: qua tamen

« non est opus, si necessitas sit evidens,«sed in dubio tantum; idque, sive ad« esum carnium sive ad secundam refe­« ctionem.

« Talis autem superior est episcopus,« et parochus, etiam praesente episcopo,« quando legitima consuetudo sic habet.« Immo Silvester et Sanchez 2 absolute« affirmat posse dispensare praesente epi­« scopo: quia, inquit, ad episcopum non« recurritur in minimis, ut usus habet;«quod episcopi sciunt et non contradi­« cunt. Verum id totum pendet ab usu« et consuetudine, sine qua non licebit.

1 De Praec. decal., qu. lO, art. 4, n. 7. - Viva, loc.cito ..;... Silvest. J v. Jejunium J n. 20, v. Quartum. - SI DeMatrim., lib.8, disp. 9, num, 27 j et Consil., lib.5, cap. 1,dub. 5, num. 18. - , Lib. 3, cap. 2, dub. 7, num. 18. -.

tes, nisi expresse sub dieta conditionenuper enuntiata. - Sed haec duo ultimanon admittimus, nisi permissive, et acce­dat gravis causa excusans a peccato scan- .dali; prout diximus Lib. II, n. 80.

« Vide Trullench 3. - Item praelatus (et«in ejus absentia vicarius illius, ut habet« Sanchez 4), respectu suorum religioso­« rum. - Non tamen confessarius, licet«privilegiatus, si non sit parochus; quia« nonhabetjurisdictionem in foro externo.c (Sanchez 5, contra Palatios). Unde tan·« tum potest judicare de justitia causae ».

[Vel.adesse causam ad non jejunandum.Viva 6].

« Causa autem valida ad dispensan­« dum erit, vel vera, vel quae talis puta­« turi sufficit enim credulitas inculpata.« !tem, cum quis bona fide putat se a«jejunio excusari, etsi causa insufficiens« sit, tantum venialiter peccare docet Ca-

4 Consil., loc. cit., n. 20. - Et De Matrim' J loc. cit., n. Z'l,Consil' J loc. cit., n. 18. - Mich. de Palatio" in 4. disto 15,disp. 8, v. Praesente igitur. - • De Praec. decal., qu. 10,art. 5, num. 5.

<t [etanus a). At si vere bona fide putet se« plane excusari, nullo modo peccare vi­« detur.

tia~mpoten- «na• causa est Impotentia: qua excu-« santur qui sine notabili damno non pos­" sunt jejunare; ut sunt juniores usque ad" annum vigesimum primum completum:« quibus tamen post septimum annum car­« nes dari non debent. Item debiles, in­«firmi, convalescentes, praegnantes, la­<t ctantes, etc. ». [Etiamsi lactantes sintrobustae; ut Viva 1, Salmant.P communi­ter. Idem Tamburinius b) dìcìt de mulìeremox conceptura, si jejunium ei nocereprobabiliter possit. Hinc probabilis metusgravis mali, ut ait Viva 8, aut gravis ìn­commodi, ut dicit Croix 4 cum Bonacina,Tamburinio et Pasqualigo, excusat a je­junio]. «Ratio est, quia bi omnes egent«alimento multiplicato: - uti et senes« communiter sexagenarii, nisi evidenter« constet posse jejunare sine damno. In- dubìo autem an possint, non tenentur<t cum .periculo tentare fortunam; quia,« cum de aetate constet, et robur sit du­« bium, non est exspectandum donec defì-." cìat: tunc enim irrecuperabilis est defe­«ctus. Granado c), Escobar, Laymann 5,

« Tanner d), Fi11iuccius6· et caeteri com-

1 De Praec. decal., qu. lO, art. 5, n. 3. - 9 Tr. 23, cap. 2,n. 126. - '.Loc. cit., n. 2. - , Lib. 8, parto 2, n. 1324. ­Bonac., disp. ult., de Praec. Ecci., qu. 1, punct. ult., n.15. ­Tambur., DecaL. lib. 4, cap. 5, § 7, n. 15 et 47. - Pasqual.,Pra>:. jejun., deciso 290, n. 2. - Escob., tr. 1, e>:am. 13,cap. 2. post med. (edit. Lugd. S. d., n. 21, i. f.). - • Lib. 4,tr.8, cap. S, num.2. - • Tr. 'rI, parto 2, num. 112. - Sà,v. Jejunium, n. 9. - , De Matrim., lib. 7, diop. 82, n. 17;Consil., lib. 5, cap. 1, dub.4, n.6 et 7. - 8 Parto 1, tr. 9,

1031. - a) Cajetanus, V. ]ejunium, cap. 3,post med.: «Et forte quandoque, iIlquit, neevenia1iter peccant».

b) Tamburinius, Decat., tib. 4, cap. 5, § 7,n. 17, z·. f" a jejunio excusat mulierem moxconcepturam, «si a medicisjudicentur jejuniamatris nocitura proli suscipiendae•.

c) Granado, in lam 2ae, controv.7, tr.3,dz"sp.6, n. 39, non recte hic allegatur a Bu­senbaum; non enim loquitur de dubio, sed:«Si... in aliquo casu,inquit, censeatur lex no­tabile nocumentum illatura senibus, ab illaexcusabuntur propter moralem impotentiamobediendi illi; et ob hanc rationem nonnulliprobabiliter opinantur sexagenarios non te­neri ad jejunia ecclesiastica •.

d Tanner, tomo 3, dz"Sp. 3, qu. 3, dub. 5,n.10l, certe non expressis verbis id asserit, at

s. ALPHONSI, Opera moralia. - Tom. II.

«muniter; contra Navarrum e), Sà, San­« chez 7. Item Diana 8, etc., qui abso­e Iute, sine omni restrictione, sexagenarios« omnes a jejunio liberant. Quam seno« tentiam Trullench 9, tamquam commu­« niorem et magis conformem tempori et«imbecillitati humanae (ut ait), sequitur« cum Molfesio, Ortiz, etc.; praesertim« cum scrupulis, quibus exponit contraria,« liberet.

« Quidam insuper id extendunt ad eose: qui pro toto vitae tempore certis diebus« voverunt jejunium; adduntque esse pro­« babile quod sufficiat, si annus sexage­e: simus sit inchoatus j eo quod is in fa­« vorabilibus habeatur pro completo ­e: Diana 10 ex Naldo et Sanchez; rtem 11,

e; ex Trullench et aliis sex.« Eademque aetate (uti et ante annum

e vigesimum primum), regulares non te­« neri ad jejunia sui Ordinis, probabile« affirmat Diana f) ex aliis quatuor, - Qui« etiam probabile censet excusari feminas« quinquagenarias ex allis quatuor 12.

« Denique pauperes qui non habente: alium cibum praeter prohibìtum, vel«non suffìcientem pro unica refectione.« Vide Sanchez 18, ubi, ex Navarro, Ga­« briele, Angles, excusat eos qui laborant

resol. 20. - , Lib. 3, cap. 2, dub. 7, num. 3. - 4folfes.,Promptuar., parto 1, tr. lO, cap. 4, n. ffl • .. Francisc. Ortia"Compend·. de todas 1as summas, èap. 19, prec. 2, § 6. ­IO Parto 5, tr.14, resolosa. - Nald., Sum., V. Tempus, n. 20.­Joan. Sanch., Select., disp. 54, n. 10. - 11 Parto 9, tr. 7,resol. 7Sbi'•• Trull., lib. S, cap. 2, dub. 7, n. a. - 18 Parto 9,tr.1, loc. cito - 18 Consil., lib. 5, cap. 1, dub. 14, n. S et lO••Navar., Man., cap. 21, nu.16. - Gabr. Biel, in 4, disto 16,qu. a,art. 1, noto 4.• Angles, Fior., de ]ejun., qu.6, di1f.8.

forte innuit, dum scribit: «Excusantur senes,ut plurimum, sexagenarii ob imbecillitatem,quamvis hic non ita praefinitus sit certus ter­minus,adeout,si ea etiamaetateadhucrobustisint, a jejunio non excusentur, id quod [nota]arbitrio prudentis praecipue superioris diju­dicandum'.

e) Navarrus male hic a Busenbaum alle­gatur; non enim absolute sexagenarios excu­sat; sed dicit eos eximi secundumcommunemsententiam, «licet S. Thomas nihil de hocdicat, et merito; quia.... alii aliis citius 1iuntad id impotentes, et ideo arbitrio prudentiSaut superioris id relinquendum est».

f) Diana pariter minus recte a Busen­baum citatur; nam, parto9, tr. 7, resol. 73 bis,refert hanc sententiam ex soloPellizzario, sedeam nee probat nec reprobat.

'rI

418 LIB. III. - TRACT. VI. - CAP. IIl. - DE PRAECEPTIS ECCLESIAE. DUB. II. - QUAE CAUSAE EXCUSENT A JEJUNIO. 419

Labor veiofficium.

- tertìana ve1 quartana g)" item, qui ex« vacuitate stomacbi notabilem capitis do­« lorem vel vertiginem patiuntur, vel tota« nocte calefieri aut dormire non possunt,- Neque hos teneri mane sumere col­« Iatiunculam et vesperi coenam notat« Diana 1 ex Filliuccio h) et aliis tribus;«quia nemo tenetur pervertere ordinem« refectionum.

«III". causa est Labor vel officium,« cum quo jejunium non possit consistere;« qualis est agrìcolarum et multorum opi­« ficum, ut fabrorum, pistorum, suto­« rum, etc. (etsi de sutoribus neget An­« gles: cujus sententiam Sanchez dicit« esse veram, si non suant, sed tantum« scìndant corium et materiam praepa­« rent) ; non tamen pictorum, sartorum,« quorum labor exiguus est.

«Excusat etiam Laymann i) figulos,« argentarios, ferrarios, lignarios, fullones,« coementarios, coriarios et textores. ­« Diana 2 et Gordonus 3, versantes prae­« 1um typographicum; non tamen typo­« rum compositores. - Fossores autem,« ferrarios et similes, etìam die uno vel 21.1­«tero quo nonlaborant, excusat Azor, etc.« cum Diana 4. - Similiter excusatur qui«pedzòus facit iter per magnam diei par­e temi ut ait Sanchez". Vide Filliuccium 6.

«Ratio ho rum omnium est, quia com­« muniter horum vires non sufficiunt ad« hujusmodi labores cum jejunio.

1 Parto 1, tr.9. resol. 51. - Angles, Fìor., de Jejun.,qu.6, dit!'o lO. - Sanch., Consil., lib. 5, cap. 1, dub.7, n.5.- , Parto 4, tr, 4, resol. 134. - • Lib. 6, qu. 18, num. 11,v.Secunda. - Asoy, parto 1, lib. 7, cap. 17. qu. 8.. , Parto 1.tr. 91 resol. 9. - 5 Loc. cit., dub, lO, num. 3. - 6 Tr. 27,parto 2, num. 119 et 122. - , Disp, ult., de Praec, Ecci.,

g) Sanchez non allegat auctores pro labo­rantibus tertiana aut quartana febre.

Il) Filliuccius a Diana citatur, tamquamhos eximens a jejunio; quod revera docet,tr. 2'l,part. 2, n.130! ubi scribit: «Qui ~o~a

fide credit se habere Justam causam non JeJu­nandi et propterea non jejunat, is non peccatsalte~ mortaliter... Quo pacto excusari pososunt multi solventes jejunium, vel excedentesin refectiuncula: putant enim se non teneriex variis causis, ut ob debilitatem vel ad ca-piendum somnum ». •

i) Laymann perperam a Busenbaum Clt~­

tur pro hujusmodi operariis, quos nec noml-nat, lib. 4, tr. 8) cap. 3, n. 3. .

i) Filliuccius, loc. cit.) n. 121 et 122, alt

« Dixi: pedibus,' quia multi non excu­« sant equites. Longa tamen equitatio ad« plures dies, ut docet Filliuccius j), me­« rito excusat, - Ubi etiam concedit, ob« Iabores praecedentes et subsequentes« posse aliquem excusarì , si probabiliter« debilitatus vel debilitandus putetur, ìta« ut officio rite fungi nequeat. Vide Bo­« nacina 7. - Ex eodem capite doctores- excusant conjugem, si debitum reddere« non possit quando jejunat; uti et uxo­« rem, quae ob maciem non possit cum«jejunìo se viro gratam praestare. Bona­« cina 8. - Atque universim loquendo,« nemo tenetur opus ad quod obligatur« omittere ob praeceptum jejunii, ait Ca­«jetanus. Quod intelligo, riisi ìsta obli­«gatio sit valde levis, et rationabiliter«postponenda obligationi jejunii.

«IVa. Est Pietas vel majus bonum.«- Unde excusantur qui cum jejunio«non possunt vacare operibus meliori­« bus; V. gr. concionatores, praeceptores« ordinariì, confessarli, cantores, et quot­«quot opera caritatis et misericordiae- tam corporalia quam spiritualia exer­« cent, etiam ob mercedem k), si ea cum«jeju.nio peragere non possunt, Filliuc­« cius 9, Azor lO, Fernandez i), Navarrus,« Silvius, Fagundez, etc. - Atque bi qui­« dem omnes intelligunt, et fere addunt,« quando eorum labores cum jejunio none possunt consistere.

qu, 1, punct, ult., :1. !l. - • Loc, cit., n. 14. - Caletan.,Sum., v. Jejunium, cap. 3, ante med. - lf Tr. 27, parto 2.num. 124. - 10 Parto 1,lib.7, cap. 18, quaer. 1. - Navar.,Man., cap. 21, n. 17. - Silvius, in 2111n 2ac , qu.14.7, art. 4,V. Majus bonum, - Fagund., de 4' Praec. Ecci., lib. 1,cap. 8,n. 19.

longam equitationem excusare, «.~i probabi·liter dubitetur superventuram debilttatem, velexperientia probavit quis alias non haberevires ad iter complendum ». Quid vero perlongam equitationem inteUigat Filliuccius sa­tis colligitur, ex eo quod dicit brevem esseequitationem «sex vel octo dierum».

k) Azor et Fagundez non loquuntur demercede; Navarrus autem limitat: Modo idprincipaliter ob mercedem non faciant.

i) Fernandez de Moure, Exam. theol.,part.2, cap.8, § 2, qu. 12, utique concordat,sed cum hac limitatione: «Nota tamen quodhujusmodi non excusan.tur,.nisi cum ex o~­

cio fecerint, aut ex obedlentla, aut ex voto alt­quo praecedente».

Pietas velmajus b o­nume

Caritas.

« Diana autem 1 (absolute loquendo) '« praedicatores, qui diebus quadragesìma­« Iibus (intelligo omnibus) concionantur,«putat ajejunio exeusandos; quia, inquit,« summopere laborant: non item eos qui« dominicis tantum eoncionantur, nisi sint« debiles.

« Sanehez 2tamen et Trulleneh 3putat,«a jejunio quadragesimae eommuniter« et regulariter excusari eos qui ter vel« quater in hebdomada concionantur eum« fervore m).

« De leetoribus vero Diana 4 eum Fa­« gundez 5 censet non omnes excusandos,- sed eos tantum quorum labor est im­« probus ; vel qui ita sunt debiles ut satis­e: facere non possint. - Idem fere sentit« Sanchez 6: licet putet lectores eos qui« quotidie quatuor lectiones legunt (ut in« Societate faciunt praeceptores gramma­- tìcae) satisfacere, si media quadragesi­« ma, sive ter i; hebdomada jejunent; eo« quod sit magnus labor, et paucis annis« sic fatigentur ut progredì non possìnt,« Sic ìlle.

« Verum praestat ut superiores ad tol­« lendum scrupulum cum talibus dìspen­e: sent; ut monet idem Sanchez 7. Nam in« omnibus istis regula certa et universalis«statui non potest alia, quam quod lex« Eec1esiae non obliget cum magna diffì­« cultate; ut notat Laymann 8.

«va. Caritas, 'vel etiam urbanìtas se­« cundum quosdam, excusat etiam a ve­« niali eum qui die jejunii rogatus ab«amico, modìcum cibi sumit: (Medina,

1 Parto 1, tr, 9, resol. lO. - , Consìl., Iib, 5, cap. 1,dub. la, n. 6. - • Lib. a, cap. 2, dub. 7, n. 15. - • Loc.cito • 5 De 40 Praec. Ecc!., lib. 1, cap. 8, n. 19. - S Consil.,lib. 5, cap. 1,dub. la, n.7 et 8.- , Loc. cit., n.7, i. f. ­• Lib. 4, tr. 8, cap. a, n.a, i. f. - Barthoi. Medina, Sum.,lib. 1,cap. 14, § lO. - Fagund., loc. cit., cap. 4, n.15.. Fili.,tr.27, part.2, num. 41, i. f. - • Parto 1, tr.9, resoi. 29. ­Sanch" Consil' J lìb. 5, cap. l, dub. 22, n. 10. - 10 Parto 5,tre 5, reso!. 32, i. f. - U Consil., lib. 5, cap. 1, dub. 4 etseqq. - " Lib. 4, tr. 8, cap. 3. ~ " Lib. 4, cap. 2, dub. 6._ "Part.l, lib.7, cap. 17 per totum: etcap. 18, quaer. 1.­.. Lib.4, tract. 1,cap. a,qu. a.- 18 Lib. 45, a num.66 ad

m) Trullench eos absolute excusat, nonloquens de fervore; Sanchez vero eosdem ex·cusat communiter et regulariter, «et hoc ma­

-xime si cum fervore concionentur».n) Navarrus, Man., cap.21, n. 13) excusat

eos «qui aliquid praesumunt...causa praegu··

«Fagundez, Filliuccius, Diana 9); vel qui«ad excìtandum infirmorum appetitum«comedit parum, etiam carnis. Navar­« rus n), Sanchez, Diana lO »,

Quatuor igitur sunt causae excusantesa jejunio: l°. Dispensatio. 2°. Impotentia.3°. Labor. 4°. Pietas, - De his seorsimhic et accurate censeo disserendum, eumsint res omnes pertinentes ad praxim etscitu necessariae.

Sedulo curavi super hoc puncto quam­plures auctores observare et hic recen­sere; eo quod doctorum auctoritas in hocredundat in probabilitatem intrinsecam,eum agatur de re quae valde pendet abaestimatione sapientum. Et quia pluriesinfra in singulis sententiis eosdem aucto­res saepe citare mihi opus erit; ideo, necitationes ìterum semper repetam, loeadoctorum de hoc puncto agentium, quosobservavi, hic congero.

Hi sunt Sanchez 11, Laymann 12, Les­sius 13, Azor 14, Petrocorensis 15, Escobar 16,Palaus 17, Bonacina 18, Pater Concina 19,Sporer 20, Roncaglia 21 Salmant. 22, Wi­gandt 23, Holzmann 24, Abelly 25, Viva 26,Anac1etus 27, Croix 28, Tamburinius 29, El­bel 80, Mazzotta 81, Felix Potestà 82, Renzi 33,

etc. ut infra.1032. - Prima causa est DISPENSATlO.

- Circa quam rogatur: quisnam PfJsst"tÙ~ jejunio dz"spensare?

Resp. l°. Papa habet potestatem dìs­pensandi a jejuniis in unìversam Eccle­siam; et quidem valide, etiam sine justacausa, quamvis non licite.

num, 106, et n. 348 et seqq, - 11 Tr.30, dìsp, a, punct. 2,§ 5, a n.4. - 18 Disp. ult., de Praec. Ecci., qu. 1,punct. ult.- 19 Dissert. 2, de ]ejun., cap. 22 et seqq. - 20 Tr. 3,cap. 4, Append., D. 47 et seqq. - 21 Tr. 9, qu. 2, cap. 2,qu. 4. - 92 Tr. 23, cap. 2, punct. 7. - 28 Tr. 5, exam. 4,n. 92 et 9a. - "De Praec. Ecci., disp. 1, cap. a._ .. Te. 2,cap. 5, de ]ejun., § 2. - .. De Praec. decal., qu. lO, art.5et 6. - 21 Tr. 10, disto 2, n. 55 et seqq. - 28 Lib. 3, parto 2,a num. 1308. - " Deeal., lib. 4, cap. 5. § 7. - so Parto 3,confero 18, de Causis e:x:cus. a ]ejun. - 81 Tract. 2, disp. 1,qu. 4, cap. 4, § 4. - 82 Exam., tomo 1, a n. 2890. - 83 In4um Praec, EccI., cap. 4•

standi cibos dominorum vel infirmorum qui­bus· inserviunt, etiam mane, et etiam si cibipraegustandi sint ova vel carnes, et etiam inquadragesima ». Allegatur tamen a Sanchez,loc. hic cit., ex quo Diana allegationem de­sumpsit, uti refert Busenbaum.

Papascm­per validedispensato

420 LIB. III. - TRACT. VI. - CAP. Ul. - DE PRAECEPTIS ECCLESIAE. DUB. II. - QUAE CAUSAE EXCUSENT A ]E]UNIO. 421

Si dispen­setsinecau­sa, graviterpeccar ju­xta alios,

Satis pro­babi li t er l

veniali tertantum,

Episcopi,quandopos­sint dispen­sare.

Quomodo autem peccet dispensandosine causa?

Plures censent peccare graviter: utPater Concina l; et Sotus a), Covarru­vias b), Gordon,Tapia, etc., apud Salmant,"(qui id putant probabile); quia hoc essetcontra bonum commune, ad quod legesordinantur. - Sed satis probabiliter di­cunt peccare tantum venialiter Sanchez 3,

Laymann 4; et Salmant. 5 cum Basilio,Palao, Salas, Villalobos, etc.: modo tamenscandalum vel alìud damnum absit. Ratio,quia hoc quod non omnes conformenturin observantia legum humanarum nonvidetur tam gravis deordinatio, ut damne­tur de mortali.

2°. Epzscopi possunt etiam dispensarecum subditis suis pro casibus occurren­tibus, sed nonnisi ex justa causa; alias,dispensatio erit nulla C). Si vero causa nonvideatur omnino sufficiens ad dispensan­dum, vel dubitetur an sufficiat, poterit

1 Dissert. 2, de ]ejun., cap. 26, n.2. ~ Gordon, lib.2,qu, 13, n.13.. Tapia, tom.1, lib. 4, de Legib., qu. 21, art.2,n.5 et 6.. • Tr.11, de Legib., cap. 5, n. 64 et 65. - • DeMatrim., Iìb, 8, disp. 18, n.7. - • Lib. 1, tr, 4, cap. 22,num. 13. - • Tr. 11, cap. 5, num, 66. - Basit, Pont., deMatrim., lib. 8, cap. 14, nume 4. - Pakues, tre S, disp, 6,punct. 8, § 1, num. 5. - Salas, de Legìb., dìsp, ZO, sect, 5,n.64 et 55. - Villal., parto 1, tr. 2, diff. 41, n. 6, v. f. ­8 Tr.9, qu, 2, cap. 2, reg, in praxi num.4. - 'l De Praec,decal., qu, lO, art. 5, num, 4. - Tambur., Decal., Iib, 4,cap. 5,§ 7, num.6O. - 8 Lib, 4, tr, 8, cap. 3, num, 9. ­• Parto 1, lib. 7, cap. 18, qu, 5. - IO Tr. 23, cap. 2, n.160

1032. - a) Sotus, citatus a Salmanticensi­bus ut refert S. Alphonsus, loquitur eodemmodo ac plerique hic allegati auctores, de po­testate quam habet Papa dispensandi in legi­bus positivis generatim; sed negat hoc fasesse sine justa causa, de Just. et Jure, lib. 1,qu. 7, art. 3, v.f.; et in 4, disto 39, qu. unic.,art. 2, v. Ex hac secunda; quin tamen dicatquale foret, deficiente hac justa causa, ejuspeccatum.

b) Covarruvias, de Matrim., parto2, cap.6,§ 9, n. 15 et 16, ita esse ait • fortassis et fre-quentissime »• .

C) Idemque dicendum est de quibuscumquesuperioribus hic infra nominandis, ut habetB. Doctor in Hom. apost., tr. 12, n. 22.

d) Et hoc quidem confirmatum est decretoS. Off. de die 12 Aprilis 1742, quod ad du­bium: • An ob facultatem, quae PraefectisApostolicis delegatur, Praefectus S. DominiciAmericae meridionalis possit dispensare su­per esu carnium, ovorum et lacticiniorum,tempore jejuniorum praesertim quadragesi­mae, cum omni multitudine ac omnibus sui

episcopus partim dispensare, et partimcommutare jejunium in aliud pium opus;ut ajunt Roncagtìa s, et Viva 7 cum Tam­burìnìo.

Potest etiam episcopus ob aliquam spe­cialem causam dispensare pro una vicein lege universalis jejunii aut commutare:cum ejus officium sit saluti suarum oviuminvigilare, et scandala infirmorum tollere;puta si periculum sit alicubi jejunium nonobservari. Ita Laymann 8, Azor 9; et Sal­manto lO cum Cajetano, Armilla, Tabiena,Sanchez, Trullench. - Sed SummmusPontifex Benedictus XIV, in bulla Prodti"tjamdudum 11 dixit sententiam oppositam(nìmìrum non posse episcopos pro uni­verso grege dispensare in lege jejunii)esse non modo communiorem cum Ray­naud, Merati, Diana, Monacelli, Leandroet Ferraris; sed etiam magis rationi con­sentaneam d). Et sic ait ipse respondissequibusdam episcopis, rogantibus an pos-

et 161, - Cajetan., v. Jejunium, cap. 3, V. f.. Armilla,V. Jejunium, n. 6.. Tabiena, v ..!ejunium, n.13, qu, 12..Sanch., Consil., Iib, 5, cap. 1, dub. 5,num. 27.. Truli.,Iìb. 3, cap. 2, dub, 7, num. 18 et 21. - 11 Encycl. Prodiitiamduàum, dedie 30 ]anuar.1751, § 9 et seqq. - Raynaud,Heteroclita pietatis, lib, 1, sect, 3, punct, 3, num, 34.Merati, in Rubric. Brevìarlì, sect. 7, cap. 4, n. 23, v. Sìvigilia. - Diana, Coordin., tomo 3, tr. 3, resol, 88. Cfr.ipsum Diana, parto lO, tr, 16, resol. 7.).. Monacelli, For­mular., parto 2. tit. 16, formulo 4, num. 12. - Leand., dePraec. Eccl., tr. 5, disp. lO, qu, 42.. Ferraris, V. Jeju.n:"um, n. 26.

districtus incolis., respondit: Negative. Binceadem S. C., per decretum 17 Mart. 1883, fa­cultatem, quae a S. C.de Prop. Fide episcopisad quinquennium conceditur (Form. I et II,n. 27; formo III, n. 17) • dispensandi scilicet,quando expedire videbitur, super esu car­nium,ovorum et lacticz"niorum, tempore je­juniorum et quadragesimae, ita commutan­dam esse jussit, ut verbo dispensandi, haecin posterum adderentur: • non tamen pergenerale indultum, sed in casz1Jus par#cula­rz'bus '. - Nihilominus per decretum S. R.et U. Inq. de die 2 Decembr. 1894(quoddeindedie 18 Mart. 1896 et 15 Decembr. 1897 expli­catum est), Leo xm omnibus et singulis 10­corum Ordinariis facultatem in perpetuumconcessit (facta tamen in singulis casibusmentione Apostolicae dispensationis) «antici­pandi die sibi benevisa, atque ob gravissimascausas [inter quas assignari valet grave peri­culum, modo sit generale, quod abstinentiaanticipanda non observetur] etiam dispensan­di super lege jejunii et abstinentiae, quandofestum sub utroque praecepto servandum Pa-

Vicariuse p i scopi,nonnisi exspeciali fa­cultate,

Mania·lium supe­riorissae,quomododispensent,

Parochìdispensantcum par-ti­cularìbus,

sent vigiliam S. Mathiae occurrentis in ul­timo die bacchanaliorum e) ad praece­dens sabbatum transferre, Hinc ipse Be­nedictus licentiam eis impertivit, ut proillo anno praedictam vigiliam anticiparent.

Vzcarzi' autem episcoporum non pos­sunt dispensare, nisi ex speciali facultateipsis concessa; ut ait Viva l.

Neque possunt dispensare abbatissaealiaeque superiores monialium, cum ipsaenullam habeant jurisdictionem spiritua­lem. Possunt tamen in aliquo casu decla­rare moniales subditas ad jejunium nonteneri. - Ita Concina 2, cum aliis passim.(Vide dicenda ca, IV, n. 53 et 61).

3°.Parochi, licet dubitetur inter docto­res, an ex vi juris communis possint dis­pensare in jejuniis, jure tamen consue­tudinis certe id possunt ex justa causacum suis subditis particularibus; non veropro tota parochia z", Ita ex communi sen­tentia, quam tenent Laymann 3, Lessius 4,

Pater Concina 5, Elbel 6, Sanchez 7, Rolz­mann 8, (quamvis hic permittat tantum adunum vel alterum diem g), sed aHi abso­Iute loquuntur); item Salmant. 9 cum Ca-

1 De Praec, decal., qu. lO, art. 5, n. 5. - 2 Dissert. 2,de ]ejun., cap. 26, n. 6. - • Lib. 4, tr, 8,cap. 3, n. 8. _\I Lib. 4, cap. 2, n. 45. - 6 Loc, cìt., num, 4. _ l> Parto 3,confer, 18, de Causis excus. a Jejunio, num, 504. _ 'l' DeMatrim., Iib, 8,dtsp, 9, n. 27. Cfr. Consil., Iib, 5, cap. 1,dub, 5, n. 18. - 8 De Praec, Eccl., n. 19, v. f. - • Tr, 23,cap. 2, n.I55•• Cafetan.,in 2am. 2l1,e, qu. 147, art. 4.• Suar.,de Legib., 1ib. 6, cap. 14, i. f.. Silvest., V. Jejuniu"" qu. 7,

troni principalis aut Titularis, vel solemnealiquod festum [ut esset centenarium, pere­grinatio et similia]; item magno populorumconcursu [quod intelligi potest etiam de con·cursu civitatis et loci]celebrandum. incideritin ferias sextas aut sabbata per annum, ex­cepto [quoad facultatem sive anticipandi sivedispensandi] tempore quadragesimae, diebusquatuor temporum et vigiliis per annum je­junio consecratis [sub qua exceptione nume­randae sunt vigiliae per annum abrogatae,quarum jejunium translatum fuit in fer-iassextas et sabbata adventusJ; atque ut eademanticipandi, seu etiam gravissimis de causisdispensandi potestate uti possint pro diebus,quibus nundinae extraordinariae, magno itempopulorum concursu habeantur •. Et ex ra­tionabili causa potest episcopus committereparochis, ut ipsi assignent diem in quo anti­cipari debeat abstinentia, ex dicta dec1ara­tione 18 Mart. 1896 ad 6.

e) De qua sola loquuntur auctores a Be­nedicto XIV relati, negantes scilicet episeo-

jetano, Suarez, Sìlvestro, etc. Ratio, quiahoc expedit ad suave regimen Ecc1esiae;nimis enim grave foret, ex locis remotisadire episcopos ad obtìnendam dispensa­tionem, cujus necessitas occurrit in diem.(Vide ia, I, n.190, v. Parochs, et ia: III,n. 288, ad 30). - Immo valde probabì­liter potest parochus in iis dispensare,etiam praesente episcopo. Quamvis enimparochi de jure hanc jurisdictionem nonhabeant, habent tamen, ut dictum est, exconsuetudine, quae satis potest jurisdi­ctionem tribuere, ex cap. Cum contt"ngat,de foro competo Ita Sanchez, Concina ; etSalmant. lO cum Lopez h), Azor et aliis su­pra relatis,

Id possunt etiam vicarù' parochorumqui exercent actus parochiales jurisdictio­nem exigentes: nisi parochi expresse re­pugnent i); ut Salmant. cum Sanchez, Pa­latio, Pasqualìgo, etc.

4°. Possunt etiam dispensare cum suissubditis, et adhuc cum semetipsis, omnespraelatt" reugiosona« etiam inferiores,atque vìcarìì superiorum localìum ». itaConcina 11, et Elbel 12 cum aliis commu-

n. 20, v. Quartum. - Sanch., loc. cit., de Matrim., n. 27.­Concina, disserto 2, de Jejun., cap. 26, n. 4. - lO Tr. 23,cap. 2, num, 155.. Asor, parto 1, lib, 7, cap. 18, qu, 3. _Salmant., Ioe. cito • Sanch., Consil., lib. 5, cap, 1, dub, 5,n. 18.. Mich. de Palatio, in 4, disto 15, disp. 8, v. Prae­sente ig#ur. - Pasquat., Prax. jejun., deciso 387, n.6. _11 Dissert. 2, de ]ejun., cap. 26, n. 5. - tI! Parto 3, confero 18,de Causis exeus. a Jejun., n. 503.

pum posse hac vigilia a jejunio dispensare;et ita etiam a Benedicto a,llegantur.

f) Restrietionem istam omittunt Laymann,Lessius, Concina, Elbe!.

g) Si nempe dispenset omnes simul suosparochianos; si vero dispenset cum hac dum­taxat vel illa persona particulari, Holzmannait parochum posse dispensare per integramquadragesimam. .

h) LudovicusLopez, /nstruct. nov.,part. 2,cap. 109, V. Ter#o dict"tur; id satis perspicueinnu1t;dicit enim parochum possedispensare,quando dispensatio episcopicommode haberinon potest, et addit ex Silvestro, quem nonreprobat: «Immo ait S. Thomam.... tenerequod sacerdos proprius potest in hoc dispen­sare '. A Salmant. tamen citatur pro assertoquod parochus dispensare potest, quando adepiscopum facilis non patet aditus.

i) Salmanticenses, Sanchez et Michael .dePalatio limitationem hanc non habent.

j) Elbel omittit· vicarios superiorum loca.lium.

Etiamval­de probabi­Iìter, prae­sente e p ì­scopo.

Idem pos­sunt vìca­rii paro ..chi.Limitatio.

Praetariregularesdispensantsecum etcum subdi­tis,

422 LIB. III. - TRACT. VI. - CAP. m. - DE PRAECEPTIS ECCLESIAE. DUB. II. - QUAE CAUSAE EXCUSENT A ]E]UNIO. 423

Impotentia.

Infirmi,quales ex­cusentur,

niter. Ratio, quia regulares superioresveram habent jurisdictionem spìrìtualemsuprasubditos suos, ut eis provideant inillis quae ad ipsorum bonum regimen per­tinent k) .

not~~~;:-i~: Hicautem maxime advertenda est de~~~pensatio' omnibus hujusmodi facultatem dispen­

sandi habentibus, doctrina communis,quam: tradit D. Thomas t, nimirum: Sz"causa sz"t eoidens , per sez"psum Ndte po­testhomo statuti observan#am praeterire,praesertim consuetudz'ne z'ntervenz"ente} velsi non. posset de faczlz" recursus ad supe­riorem haberz: Sz' vero causa st"t dubia}debet aNqut"s ad superiorem recurrere,qui habetpotestatem z'n talzOus dispen­sandz:

1033. - Secunda causa est :fMPOTENTIA,

sive physica sive moralis. - Ex impo­tentia physt'ca excusantur:

1o. Infirmz~ quìbus jejunium timeturposse notabile damnum afferre, Hìnc di­cunt Elbel 2 et Viva 3 quod si quis sibipersuadeat ex experientia vel ex probabiliratione jejunium graviter nociturum, nontenetur jejunare. - Sic ideo etiam excu­santur qui laborant febri tertiana vel quar­tana, vel qui ab ea immediate convalue­runt. Holzmann 4.

Item debiles, qui una vice alimentumsufficiens non possunt sumere; ut San­chez 5 cum Silvestro et Angles, ac Holz­mann 6 cum Laymann a).

'2' 2", qu, 147,art. 4. -' Parto 3, confero 18, de Causisexcus. a ]ejunio, n. 527. - • De Praec. decal., qu.l0, art. 5,n. 2, i. f. - • De Praec. Ecci., n. 14. - • Consil., lib. 5,cap. 1, dub. 14, num. Il. - Si/vest., v. Jejunium, qu. 9,n. 24, v. Sextum• . Angles, Flor., de ]ejunio, qu. 6, diff.8.- • Loc. cit., num. 14. - 1 Tr. 9, qu. 2, cap. 2, reg. inpraxi, n. 1. - • Lib. 4, cap. 2, n. 40. - , Consil., lib. 5,

k) Regulares specialivotoabstinentiae nonadstricti frui etiam possunt indultis,circa jeju­nium et observantiam ciborum tempore qua­dragesimae et per annum, pro fidelibus pro­mulgatis ab Ordinariis ldcorum nomine San­ctae Sedis Apostolicae, quamvis episcopi inpraefatis indultis de regularibus nullam fa­ciant mentionem, ut constat ex dec1arationeS. Off. de die 20 Decembr. 1871 et 20Jan. 1892.

1033. - a) Laymann, lib. 4} tr. 8} cap. 3}n. l} non citatur ab Ho1zmann; c1are tamenhoc assertum insinuat, dum loquens de seni­bus et juvenibus, eos a jejunio excusari ait,quia frequentiore ciboindigent ob virium im­beci11itatem.

Item praegnantes et lactantes, quibusaliquando permittuntur etiam carnes, sipuer sit infirmus aut ei immineat pericu­lum infirmitatis, vel si mater sit debilis;ut Roncaglia 7 et Ho1zmann b). - Immopraegnantes peccarent, si pluries jejuna­rent. Secus, si unum vel alterum jejuniumaliqua mulier robusta ferre vellet; ut Pe­trocorensis c) cum Navarro c).

20• Excusantur pauperes qui non ha­

bent prandium perfectum pro unica con­grua refectìone, Ita communiter Lessius 8,

Sanchez 9, Elbel l o, Sporer 11, Holzmann 12

et alli, ex D. Thoma 18, ubi ait: ExcusarivùJentur z"IN quz frustatt'm eleemosynasmendt'cant}qui non possunt sz'mul haoerequod eis ad vzctum suffidat. - Hinc valdeprobabilìter dicunt Sanchez 14 cum An­gles, Salmant.>, et Roncaglia 16 (contraMazzotta), quod si quis non haberet nìsipanem et legumina aut herbas, non tene­retur ad unicam refectionem. Licet enimesset ìs ad hujusmodi obsonia assuetus;tamen ideo se sufficienter sustentat, quiapluries in die, et pluries in magna quan­tirate, se refìcere solet iis cìbis qui suntmodicae nutrìtionis,

.1034.-lmpotentia autem moralis etiamexcusat a jejunio. - Et haec est quandojejunium non sine gravi incommodo, sìve.sìne magna dìffìcultate extrinseca, quaemagno incommodo aequiparatur, sustineripotest; ut dicunt Abelly 17, Viva 18, Tam-

cap. 1, dub. 15, n. 1. - 10 Parto 3, conf. 18, de Causis excus.a ]ejanio, n. 507, sab 5. - 11 Tr. 3, cap. 4, Append., n.55._ 111 Loc. cit., n.la. ~ 18 Loc. cit., art. 4, ad 4. - 14 Loc. cit.,dab. 15, n. 3. - Angles, de ]ejanio, qa. 6, difl'. 9, v. f. ­u Tr. 23, cap. 2, n. 133. - U Loc. cit., cap. 2, qa. 4, resp. 1.- Massotta, tr. 2, disp. 1, qa.4, cap. 4, § 4, qa. 4. - 11 De]ejunio, § 2, n. 2. - 18 De Praec. deca1., qu. lO, art. 5, n.3.

b) Ho1zmann, de Praec. Ecci.} n. 14} hisverbis sententiam suam exponit: «Nontenen­tur, inquit, jejunare... lactantes et praegnan­tes; quae si jejunent, non habent pro se etsua prole sufficiens alimentum •.

c) Petrocorensis, lib. 4} de Temperant.,cap. 3} qu. 3, adducit Navarrum, qui in Man.}cap.21} n.16} mulieres illas asserit peecatu­ras esse, si jejunaverint, nisi ita robustae es­sent, ut una eomestione sibi et infantibus suf­ficere possent. At ipse Petrocorensis dicit:«Consulendum est ut abstineant,nisi uno autaltero solurn die jejunandum sit: quid enimmulieri robustae ab uno aut altero die jejuniitimendum. ?

Praegnan­tes et la­ctantes ex­cusantur.

Pauperes,quando ex­cusentur.

Grave in­commodumexcusar,

Adesttunc, juxtaalias, obli ..gatio coe­nandi ma­ne.Vafde pro­

babiliternegatur,

burinius l; et Croix 9 cum Bonacina, etc.­Rinc

lO. Non tenentur jejunare ii quibusje­junium affert gravem capitis dolorem; utdicunt Holzmann 3, Elbel 4; et Sanchez 5

cum Anglesw, Navarro et Gabriele.20

• Excusantur ii qui jejunando nonpossunt noctu calefieri, vel per notabiletempus somnum capere e), ut communiterdocent DD., ut Sanchez 6 et Salmant.",Palaus 8, Sporer 9, Holzmann lO, Lessius 11,

Laymann 12, etc.An autem z'stt' teneantur eo casu mane

sumere collatt'unculam, ut sero possmtcomedere, et sic seruare jejunz'um?

Affirmant Roncaglia 13, Concina 14, Sal­mant.P, et Croix 16 cum Sanchez 17. Ratio,quia ille qui tenetur ad finem, teneturetiam ad media non diffìcilia. - Sed valdeprobabiliter id negant Elbel >, Tamburi­nius 19, Filliuccius r), Viva 20 cum Fagun­dez, Diana 21; item Lopez r), Sanctius etLoth, apud Croix 22. Ratio, ut alii dicunt,quìa nemo tenetur ordinem pervertere,sed potest communi aliorum consuetudinise uniformare. At haec ratio debilis est:nam refectionem ad vesperam transferre,revera non est ordinem pervertere, sed

1 Decal., Iib, 4, cap. 5, § 7, num. 14 et 47. - e Lib.3,part.2, n.1324.• Bonac., disp, ult., de Praec, Ecci., qu. I,punct, ult., n. 15. - 8 De Praec, Ecci., n. 14. - • P art. 3,confer.18, de Causis excus, a ]ejunio, num, 507, sub 6. ­lSConsìl., lib.5, cap. 1, dub.14, n. lO... Nauar., Man., cap. 21,n.16. - Gabr.Biel, in 4, dist.16, qu. 3, art. 1, Nota 4. -' Loc,cìt., n. 10. - 1 Tr, 23, cap. 2, n. 125. - , Tr. 30, disp, 3,punct, 2, § 5, n. 9. - , Tr, 3, cap. 4, Append., n. 53.­10 Loc, cit., n. 14. - 11 Lib, 4, cap. 2, n. 40. - " Lib, 4,tr. 8, cap. 3, n. a. - 18 Tr.9, qu. 2, cap. 1, reg. in praxi,n. 4. - " Dissert. 2, de ]ejunio, cap. 22, n. 4. _ 16 Loc.cit., Dum. 83. - 18 Lib. 3, parto 2, num. 1825.- l'l"Loc. cit.,dub. Z7, n. 4. - 15 Loc. cit., nume 507, i. f. - 1\1 Loc. cit.,n. 14, v. f. - ., De Praec. decal., qu. 10, art. 5, n. 3, i. f. -

d) Angles, Fior., deJejumo, qu. 6} dijf. 8}eos excusat qui noctes fere insomnesducunt,ut infra dicetur ab ipso S.Alphonso; de utro­que autem casu ibidem loquitur Sanchez.

e) Sanchez,Salmant.,Holzmannloquunturde iis qui totam noctem insomnem dueerent.

.' Lessius vero hune casum praetermittit.I) De Filliuccio, vide notam h supra ad

n.103I} 2a causa} ubi hane sententiam vide­tur innuere, eo quod eos a jejunio excusat.- Et idem habet Ludovicus Lopez,Instruct.nov., part. 2, cap. 111, v. Dez'nde de causis}citatus pariter a Diana, pro sententia quaenegat eos teneri ad jejunium.

g) Concina et· Roncaglia exeusant milites

illum perfectius servare, cum haec fueritantiqua disciplina. Ratio .potìor-est, quiadilatio comestionis usque ad vesperamrevera medium est, non solum extraor­dinarium, sed grave afferens incommo­dum, cum in eo non leve perferatur in­commodum: qua ratione derogatum estantiquae disciplinae quae olim tam rigo­rose fuit observata.

30• Excusantur mt"lz'tes} sive sint in ca­

stris sìve in hospitiis g)} ut dicunt commu­niter Concina 23, Roncaglia 24; et Salmant.wcum Leandro, Pasqualigo et allis.- Ratio:tum quia ipsì magnos labores perferunt:tum quia statis horis non possunt come­dere, nec congruum habent cibum projejunio.

40• Excusantur uxores, quae alias.jeju­

nando magnam paterentur indignationema viris; ut Lessius h)} Azor 26, Viva 27, San­chez 28, Salmant. 99, Holzmann 30; et Spo­rer 31 cum Cajetano i)} Sìlvestro, Navarro,Laymann, etc.: - modo jejunium a vironon prohibeatur in contemptum religionisvel praecepti Ecclesiae.

Parìter Sanchez 32, Viva 33 et Tambu­rinius 34 excusant a jejunio puellam peten­tem nuptias, si timeat jejunando notabi-

Fagund.} de 40 Praec.Eccl., Iib, l,. cap. 8, n. 19, i. f. ­21 Parto 1, tr. '9, resol. 51. - Joan. Sanch.}Select., disp.54,n. 13. - Loth} traete 19, qu, 3, art. 5. - 22' Lìb, 3, parto 2,n. 1325. -' 28 Dissert. 2, de Jejunìo, cap. 24, n. 9. - 24 Tr. 9,qu, 2, cap. 2, reg. in praxì, n. 2, i. f. - 516 Tr. 23, cap. 2,n. 141. . Leand., de Praec, Ecci., tr. 5, disp. 8, qu, 91. ­Pasqual., Prax, jejunii, decis, 311. - " Parto 1, lib. 7,cap. 18, qu. 7. - " De Praec, decal .. qu, 10, art. 6, n. 6,i. f. - " De Matrim., lib. 9, disp. 3, n. 13• ...;99 Loc. cit.,n.l27. ....; .. De Praec. EccI., n. 16, ad 3. ...;81 Tr. 3.'cap. 4,Append., n. 65•. Silvest., V. Jejunium, n. 25•. 'Navar.,Man., cap. 21, n. 19. - Laym., lib.· 4, tr. 8, cap. 3, n. 4..­8l! Loc. cit•• n. 12. - 88 Loc. cit., n. 6, v. f. _84 Decal., lib. 4,cap. 5, § 7, n. 45.

qui degunt sive in eastris sive.in munitioni­bus; Salmant. vero addunt: Sive in hospitiis.At Leander et Pasqualigo eos .excusant quiin munitionibus degunt, si « credant proba­biliter [verba sunt Leandri] futuramesse oc­casionem.pugnandi -.

hJ.Lessius, lib. 4} cap. 2} num. 44} uxo­rem excusat propter solum ·mariti praece·ptum.

i) Cajetanus, a Sporer citatusutasseritS. Alphonsus, haec dumtaxat, Sum. 1 v.Jeju­nium} cap.3} ante med., scribit: .. Si uxornonpotest se gratam viro servare, (putaquiapropter jejunium macilentaaut pallidadespi­cituraviro) non tenetur jejunare -.

Milites ex­cusantur,

Item, uxortimens 'viriindignat.io­nem.

424 LIB. III. - TRACT. VI. - CAP. III. - DE PRAECEPTIS ECCLESIAE. DUB. II. - QUAE CAUSAE EXCUSENT A JEJUNIO. 425

Practicenon excusa­tur puellanupturiens.

Vir excu­satur,si fiatimpotehsreddendidebiti.

Non vero,si fiat mi­nus potens.

liter deformari. - Sed recte ait Croix l

hoc practice vix esse probabile; curo vixaccidat ex jejuniis ordinariis Ecclesiaehanc notabilem deformitatem causari.

Bene autem excusantur viri, si jeju­nando non possen.t uxoribus debìtum red­dere; quia praeceptumjustitiae debet prae­valere praecepto human.o jejunii. Ita San­chez 2 cum Cajetano, Armilla, Navarro,Sà , Valentia, etc.; Laymann 8, Holz­mann 4, Tamburinius 5; et Salmant. 6 cumLessio, etc. - Idem sentit Concina j~; sedcenset teneri virum prius precibus hor­tari conjugem ut a petendo desistat. Sitamen hoc omitteret, non putarem eumpeccare, saltem mortaliter. - Si autemvir, servans Ecc1esiae jejunia et alia mo­derata ex devotione, redderetur minus

1 Lib. 3, part.2, n.1326. - , De Matr., Iib.9, disp.B,n. lO... Cafetan., Sum.. v. Jejunium~ cap. 3, ante med, ­Armilla) v.Jejunium, n.4, i. f... Navar.} Man., cap. 21,n. 16, v. f.. Sà, v. Jejuntu11Z} n. 9•. Va/ent.} in 2am 2Ae ,

disp. 9, qu, 2, punct, 5, v. Necessitas. - 8 Lib. 4, fr, 8,cap. 3, n. 4. - • De Praec, Eccl., n.16, ad 2. - • Decal.,Iib. 4, cap. 5, § 7, num. 37. - • Tr. 23, cap.2, num. 127.•

j) Concina, disserto 2, cap. 23, -n. 12 etseqq.,id concedit ad vitandum incontinentiaepericulum in altero conjuge petente, vel adejus fragilitati subveniendum. In reliquis con­cordato

k) Gabriel Biel et Sotus a Sanchez nonsatis distincte hic citantur; neque habent senotentiam hic-exposìtam, sed tantum generaliusprincipium quod praemittit Sanchez, toc. cit.,ubi scribit: «Conjux se extenuans et debìlì­tans absque fraude ex bona fide mediis .ho­nestis, ut servans Ecc1esiae jejunia et aliamoderata ex devotione, impendensque mode­rate tempus honestis studiis, vacat a culpa.Quia sic non efficietur impotens, sed minuspotens; nec tenetur cum spirituali jactura aspiritualibus operibus abstinere, ut se poten~

tiorem et robustiorem conservet ...1ta...Gabr...,Sotus... ». - At revera auctores isti rationemallatam a Sanchez praetermittunt, et solampropositionem habent. - Sotus quidem, in 4,dz"St. 32, art. 1, i. f., expressis verbis scri­bens: • Nori licere conjugi sese impotentemconsulto reddere, ut conjugem contra moni­tum Pauli defraudet, atque adeo nec per illi­cita media potest se debilitare et extenuare...Attamen si absque fraude et bona fide hone­stisque mediis id faciat,nempe servando eccle­siastica jejunia et quaedam etiam ex devo­tione, impendendoque moderate tempora ho·nestis studiis, nulla est culpa metuenda». ­Gabriel vero, Suppl. z'n 4, dist. 32, qu. un.,art. 3, dub. 1, refert utique solutionem Ri-

potens ad debitum reddendum, non tene­retur ab eis abstinere; quia non teneturcum spirituali jactura illa ornittere ut po­tentiorem se reddat; uti dicunt Sanchez 7

cum Gabriele k), Soto k), Silvestro, An­gelo, etc.; ac Croix 8 cum Cornejo et Ste­phano.

Non autem excusantur conjuges a je·junio, si cum illo debitum petere non pos­sint; ut Croix 9 et Tamburinius l0. - Quitamen 11 probabiliter excusat conjugemadvertentem in altero, nisi petat, pericu­lum incontinentiae, vel gravem suspicio­nem concipere quod ipse adulteratus fue­rit vel aliam diligat l).

1035. - 5°. Excusantur universe ado­lescentes usque ad annum vigesimum prì­mum completum; ut docet D. Thomas 12

Less., Iib, 4, cap. 2, n. 44. - 'Z Loc. cito, n. 5.... Silvest.)v. Debitum conjugale, qu, 1. . Angel., v. Debitum, n.6.- 8 Lib, 3, parto 2, n. 1338•. C01'nejo, tomo 2, tr. 6, disp, 5,dub, 1, i. f. - Stephan. a S. Paulo, tr. l, disp. 5, n. 131,post med. - , Loc. cit., n. 1338.- 10 Decal., Iib.4, cap. 5,§ 7, num. 40. - n Loc. cit., nnm. 41. - " 2" 2", qu. 147,art. 4, ad 2.

chardi, quae dicebat: «Contingit se facere im­potentem modo illicito, et hoc non licet. Etmodo licito per jejunia et orationes intentionebona, dummodo rationabile fuerit obsequium,et hoc licet. Sic enim fit impotens secundumquid, non totaliter •. -At subditGabriel: «Illasolutio cum reverentia petit princìpìum>; sedpaulo post ipse conc1udit:«Posset tamen ali­quis sine notabili conjugis praejudicio etiamjuvenculae curare salutem propriam. cummoderata carnis castigatione, sec1uso scan­dalo proximi...Verisimile est virum graviterpeccare si sua culpa sponte se facit impoten·tem in fraudem redditionis debiti, dando perhoc occasionem fornicandi mulieri, etiam pernimiam abstinentiam, jejunium, etc."

l) Ex eadem impotentz'ae causa, (non autemcensentur dispensari vi dispensationis quagaudet paterfamilias), per simplicem confes­sarium dispensari quandoque possunt perso­nae, quae sunt in potestate patrisfamilias,quando nempe paterfamilias a lege abstinen­tiae a carnibus tempore quadragesimae dis·pensatus, non potest aut non vult cibos utrius­que generis, esuriales scilicet et carnes, pa­rari, illique aliter se sustentare non possunt:adjecta conditione de non permiscendis licitisatque interdictis epulis, et de unica comestionein die pro iis qui jejunare tenentur. Ex S. Poe­nitentiaria, die 16 }anuar. 1834, Z7 Maji 1863,6 Augusti 1860. - Animadvertendum prae­terea est patresfamilias, cum in familia adestaliquis a leg~ abstinentiae a carnibus dispen-

Non excu­satur con­jux si fiatimpotenspetendi.

Limitatio.

Juvenesante 21 anonum com­pletum, ex­cusantur.

Etiarn sis i n t robu­stio

Quid, sicompleant21 annumdìe jejunii.

cum aliis communiter. Hi enim indigentmajori et crebriori cibo, tam ad augmen­tum naturae quam ad vires solidandas.- Sentit autem Durandus l, quod si ali­quis adolescens esset robustus, et in ipsonatura jam attigerit terminuro augmenti,is teneretur ad jejunia. Sed haec opinioest contra coromunem et contra D. Tho­mam 2, qui prorsus deobligat juvenes antefinem tertii septennii, et tantum subdit:Conoeniens tamen est ut etiam in hoc temopore se ad jejunandum exerceant.

An vero aliquis adolescens complensvigesimum primum annum, V. gr. horatertia vel nona, teneatur eo die jejunare?

Negant Escobar 8, Sporer 4; et Trul­lench a), Diana a), etc., apud Salmant. a),'

quia, ut hi dicunt, praeceptum jejunii re­spicit toturo diem integruro, tamquam uni­cum objectum praecepti. - Sed probabi­lius affìrmant erPater Concina 5, Sanchez";et Salmant. 7 cum Bonacina, etc. Ratio,quìa praeceptum obligat statim ac tempusobligationis ad:venit; prout qui perveniens

1 In 4, disto 15, qu, lO, v. Respons1"O. - '·2' 2", qu. 147,art. 4, ad 2. - 8 Lib, 45, n. 364. - • Tr. 3, cap. 4, Append.,num. 48. - 5 Dissert, 2, cap. 19, num, 3. - lODe Matrim.,lib.2, disp, 24, n.23. - '% Tr, 23, cap. 2, n.12O. - Bonac.,disp. ult., de Praec, Eccl., qu, 1, punct, ult., num. 7. ­8 Loc, cit., n. 4. - l:I Lìb, 4, cap. 2, n. 41. - 10 Lìb, 4, tr.8,cap. S, num, 2. - 11 Consìl., Iib- 5, cap. 1, dub, 4, n. 6.-

satus, dispensationem ad omnes familiae per­sonas indiscriminatim extendere non posse;sed: • Infìrmìtatem et aliud quodcumque ra­tionabile impedimentum, de utriusque mediciconsilio, non vero gulam, avariti~m, sive ge­neratim expensarum compendium, eximereposse a praecepto abstinentiae in dieblis esu·rialibus ». S. Poenitentiaria, 19 }anuar: 1834.

1035. -: a) Trullench, lib. 3, cap.2, dub. 6,11. 1,' Diana, parto l, tr. 9, resol.49, senten­tiam hanc tantummodo non improbant, utinotant Salmant., tr. 23, cap. 2, n.120. Trul·lench tamen alteram opinionem, eam scilicetquam S. Alphonsus probabiliorem appellat,amplectitur, et existimat illum eo die adjeju·nium teneri, si nondum plures refectionessumpserit.

b) Si nempe ante hoc punctum completivigesimi primi anni, jejunium non fregerit,ut dicunt Sanchez, Salmant. et Bonacina.

1036. - a) Sporer, loc. dt., n. 50, a fortiorihoc significat, scribens: • Absolute sexagintaannorum completoruni,secundumcommunemjam DD. sententiam, excusantur a j.ejunio».

Et auctores citatos allegato - Pro Navarrotartlen, vide notam e ad n. 1031. - Toletus

ad locum ubi tenetur ad jejunium, obli­gatur jejunare statim ac pervenit.

1036. - 6°. Excusantur senes. - Sedde his

Dubitatur lO. An sexagenar# indz'stin·cte sint ab oblz'gatz"one jejunzi' ùnmunes?- Communiter DD. docent sexagenariosexcusari in dubio de validitate virium,nisi oppositum constet. Ita Bonacina 8, Les­sius 9, Laymann l0, Sanchez 11, Abelly 12;

Sporer a) cum Navarro a), Toleto a), etc.Ratio, quia in istis praesumptio in dubiostat pro imbecillitate virium, ut a jejunioexcusati censeantur. - Sed

Dubium fit: an teneatur jejunare, siquz's certe rooustus znvenz'atur?

Prima sententia affirmat: eamque te­nent Filliuccius 18, Elbeì>; Bonacina15 curoValentia, Abulensi, Rodriguez b), Regi­naldo; Laymann 16 cum Navarro, Cajetano,Toleto b), Sà C), etc. Ratio, quia illi qui inea aetate vires validas habent, non repu­tantur ut senes, - Haec quidem est pro­babilis.

" De Jejunio, § 2, num. 2. - " Tr, 27, parto 2, num. 112.- "Part. 3, confer, 16, de Oblig •. jejunii, num, 458. ­16 Disp. ult., de Praec. Eccl., qu. 1, punct, ulr.r num, 4. ­Valent., in 211m 2..e , disp. 9, qu, 2, punct, 5, V. Impoten­tia. - Abulensis, in Matth., cap. 6, qu.147.- Regin.,lib. 4,n. 209. - le Lib. 4, tr. 8, cap. 3, n. 1. - Naaxsr., Man.,cap. 21, n.16. - Cafetan., in 2ll.M 211e , qu, 147, art. 4, ad 1.

vero, lib. 6, cap. 4, n.L, scribit: • Senes postsexagesimum annum, secundum communemsententiam excusantur; licet in hoc non sitregula certa: aliqui enim senilem contrahuntdebilitatem ante sexagesimum; aliqui robustisunt etiam post sexagesimum: ut plurimumtamen sexagesimus annus excusat ».

b) Rodriguez et Toletus videntur hanc senotentiam satis perspicue innuere. Rodriguezenim, Sum., parto I, cap. 24, n.l, postquamdixit senes non teneri ad jejunium, et seneshaberi communiter sexagenarios et ultra,addit: c Quod secundum Cajet. debet relinquiarbitrio boni viri; nam aliqui in aetate quin­quaginta annorum sunt debiliores quam aliiin sexaginta». - De Toleto, vide nota supe·riori ea quae scribit.

c) Sà non citatur pro hac sententia a Lay·mann; citatur autem a Palao pro opposita,et quidem recte; nam V. ]ejunium, n. 9, scri­bit: • Excusat a jejunio aetas.... major sexa­gesimo '. - Atvero Sà videtur hic irrepsisseex mendo typographico loco S. Antonini, quicitatur a Laymann pro prima sententia, etqui eam revera tenet, parto 2, tit. 6. cap.2,§ 6, v. Septimo.

Sexagena­Tii excusan­turo

Certe ro­busti proba­biliter nonexcusantur.

LIB. III. - TRACT. VI. - CAP. III. - DE PRAECEPTIS ECCLESIAE.

Vovensjej u nLu mpro tcta.vì­ta..

427

cìrcumstantìa infinnitatis velo debilitatis.Quìa experientia constat quod. femìnae.sine detrimento valetudinis faciliùs- jeju­nant; eum ipsae minori indigeant .cibo.

Primam sententiam-nen-audeo.fmprn.. Prioropi-,

bare, sed neque audea probabilem dieere, ~~~~l3,°~'dum video illam a Laymann, Tamburi- probabilìs.nio, Elbel et Lacroìxv cum aliisomninorejìcì, et Dianam dubitare de sua proba-bilitate.

1038. - Dubitatur 3°. An quz: voverz'tjejunare, puta semel in hebdomada, totovt'tae suae tempore, teneatur ad jejunzumt'n aetate sexagenarz'a?

Prima sententia, quam tenent San- excusaturchez 16, Bonacina 17, Renzi 18, Palaus19,. ~u~~~a:~~~~Escobar 20; et Tamburìniusf- curo. Fagun- ma anno..dez a) ac Diana a), negar; nisi ,. quis ex-presse voluerit se obligareadjejunandumpost sexagesimum annUiTI.. - Ratio ìsto-rum, quia votum, cum. sit lex partìeula-ris, non oblìgat nisi ad instar lègis eccle-siasticae. .

n. 5.- 18 DePraec. Bccl., n. 17. - 14 Parto a,conCel'. 18,'de Causis excus. a ]ejunio, num. 507,·.sub 4._ 18 Tr', lO,disto 2, nume 64. - Laym., loc ..cìt.: - Tambur., Ioc,cito - Elbel, 1oc. cito - Diana,. parto 9, tr, 7, .rescl, 7a.- 18 Decal., Iib. 4, cap.' 11, num~:.54. _ 1'1' Disp, uìt., de.Praec, Eccl., qu, 1, punct. ult,, n.A" i.f.· - lB':Iri4 :Piaec.',Ecci., cap. 4, qu, 6. - 18 Tr. SO,. disp, a, .punct.' 2, §'5,num, 8. - 90 Lib.45, num. 379._·" Decal,; lib. 4,cap. 5;§ 7, n. 9.

. 1037. - a) Machado, Perfeto conf., tom.T,Hh. 2, part.4, tr.3, docum, 9, n.4, adducitSanchez id probabile existimantem. - PeIliz­zarius, de Monz'a!ib., cap. 6, n. 25, eamdemsententiam probabilem putat. - Et Diana,part. 9, tr. 7, resol. 73, auctores istos afferttamquam probabilem eam judicantes.

b) Cajetanus forte non citatur a Sanchezpro hac sententia, et revera neque in 2am 2ae,qu. 147, art. 4, ad 2, V. Ad primum de seni­bus, neque in Sum., V. ]ejunium, §Jejuniumquibus personz's inexcusabz'liter sit ohligato­rium, id habet de feminis.

c) Croix, !ib. 3, parto 2, n. 1318, videturquidem huic sententiae adhaerere, eam tamennon tenet expresse, nec contrariam expressedamnat aut rejicit.

1038. - a) Fagundez allegatur utique aTamburinio, sed videtur esse mendum, cumTamburinius indicet: «Disp. ult., de Praec.EccI., qu.l, punct. ult., n. 4,fin.• , et ista indi­catio Bonacinae conveniat, non autem Fagun­dez. - Diana vero male a Tamburinio allega­tur,cum ipse,part.l,tr. 9,resol.20,z·.f., utram­que senténtiam afferat, at neutram dijudicet.

1 De Praec. decat., qu. lO, art.6,n.8. - • Tr, 2, disp.l,qu, 4, cap. 4, § 4, qu, 1. - • Parto 5, tr. 14, resol. sa..Naldus, Sum., v. Tempus, n.20. - • Lib, 45, num. a72 eta7a. - • In4Praec, EccI., cap. 4,qu, 4.- Narbona, Annal.tract, ]uris, anno 60,qu. 2,n. laetseqq. - •Lib, 7, dìsp, 82,n. 17, v. f. - , Lìb. 5, cap. 1,dub, 4,n.6. - • DePraec,decal., qu, 10, art. 6, num, 8. - 9 Tr. 2, disp, 1, qu, 4,cap. 4, § 4, qu, 1. - 10 Lib. 4, tr. 8, cap. a, num, 2._11 Tr. 2a, cap. 2, num. lal. - .. Deca1., lib.4, cap. 5,§ 7,

nione, quam probabilem appellati sed proba­bilius esse opinatur, ut S. Alphonsus supranotavit, sexagenarium robustum non eximia jejunio.

g) Palaus, tr. 30, disp. 3, punct. 2, § 5,n. 6, valde probabilem vocat opinionem quaesexagenarios a jejunio excusat, et ibi auctorescitato - Et revera Sà, V. ]ejunium, n. 9.­« Excusat a jejunio, inquit, aetas...major sexa.gesimo '. - Angles, deJejunio, qu. 6} dijJ.6,probabile existimat senes excusari • post se­xagesimum annum •. - Llamas denique, Me­thod., part. 3, cap. 5, § 20, simpliciter sexa­gellarios excusat. - Deinde vero Palaus, ex]oanne Sanchez, quem nee probat nec repro­bat, subdit satis esse sexagesimum annum'in­ceptum.

h) In Hom. apost., tr. 12, n. 25, S. Do­ctor expresse amplectitur hanc secundamopinionem: • Ad excusandum sexagenariuma jejunio, inquit, sufficit annum sexagesi­mum esse inceptum: ita ajunt Castrop., An­gles, Sà... etc., quia in favorabilibus annusinceptus habetur pro completo •. Cfr. etiam!struz. e Pratica, cap. 12, n. 25.

Su1licit anonus 60 in ..choatus,

DUB. II. - QUAE CAUSAE EXCUSENT A ]E]UNIO.

alii dicunt sufficere ut sit inchoatus: Vi.va l, ~azzotta 2, Diana 8 cum Naldo; etprobabile putat Palaus g) cum Sà (O, An-gles g) et Llamas g). Ratio, quia eommu­niter dicitur sexagenarius qui annum se.xagesimum inchoavit h).

1037. - Dubìtatur 2°. An excusentur ajejunio femt'nae quinquagenariae?

qUi~~~~:~ Prima sententia affìrmat: quam tenentnarias ali· Escobar 4, Renzi 6" et Narbona, Macha­qui e x eu-santo do a) ac PelIizzarius a), apud Diana a). Et

hanc approbat etiam Sanchez, qui (licetin Tractatu de Matrt'm. 6 in dubium revo­caverit), in opusculo tamen Consz'ltorum 7,

cum Cajetano b) et aliis eam absolute do­cet; et probabilem putant Viva 8 et Maz­zotta 9. Ratio istorum, quia in feminis anotecedit senectus, ita ut quinquagenariaenequeant amplius generare. - Secundavero sententia, quam tenent Laymann lO,

Salmant. 11, Tamburinius 12, Croix C), Holz-mann 18, Elbel >, Anacletus 15, negat quin­quagenarias excusari, nisi adsit specialis

AHi ne­gant per seexcusari.

tur 1°. Quod cum dubitatur an lex com­prehendat aliquem casum aut subjectum,non obligat; quia tunc prorsus perindeest ae si dubitetur an existat lex vel nonpro illo casu aut subjecto: et ideo possi­det libertas; ut docent Sanchez12, Palaus 18cum Salas, Salmant. 14 et Tamburinius 15.An vero sexagenarii comprehendantur alege vel non, est quidem dubium, immovalde probabiliter negatur, ut ostendimus:unde hoc casu, non lex, sed libertas pos­sidet. - Respondetur 2". Quod, etiamsi eocasu possessio staret pro lege, sexagenariinec etiam tenentur adjejunium. Quia, cumsenes ad eam aetatem perveniunt, duabusipsi obligationibus obstringuntur: una, ser­vandi praeceptumEcclesiae; altera, tuendivaletudìnem. Unde, sicut in dubio prudenstimor gravis incommodi excusat a reci­tatione Officii, ut communiter dicunt Holz­mann 16, Viva 17;Salmant.P cum Sanchez,Pellizzario, Trullench et aliis, ac ipse EI­bel d): ita excusat etiam sexagenarios apraecepto jejunii. Praeceptum enim na­turale servandi sanitatem praeponderatpraecepto ecclesiastico jejunii; cum in ta­libus senibus adhuc robustis, ut ait Pa­laus 19, semper adsit periculum moralitereertum gravis nocumenti aut diminutio­nis virium, quae semel amissae nunquamrecuperantur e).

An autem annus sexagesimus debeatesse completus ad excusandum?

Affirmant Sporer 20 et Elbel f). - Sed

31 Martii 1906 datis, presbyteris saecularibussexagenariis in Hispania concessit, nempe:• Benigne declarare dignatus est presbyterossaeeuIares sexagenarios in Hispania vi bullaeCrudatae et indulti pro carnibus vescendis,praecisione facta ab eorum majori vel minorirobore, vel infirmitate, uti carnibus posseferiis II et III Majoris Hebdomadae, sicut fide·les laici-.

f) Elbel, part. 3, confer.16, de Ob!ig. etc.jejunù', n. 458, id utique requirit in opi-

loe. cito - 11 DeSanitate tuenda, lib.5, cap. 4.- Elbel,loc. cito - 1S Decal., lib. 1,cap. lO, n.sa. - .. Tr.1,disp. a,punct.7, n. 2. ~ Salas, in llUZI 2l\e, tr.8, sect.25, num.258.- 14 Tr. 11, cap. 2,n.110. - 18 Deca1., lib.1,cap. a, § 7,v. Leges, num.1. - 18 De Praec. partic., n. 480. - l'l" DePraec. decal., qu. a, art. 6, num. a. - 18 Tr.16, deHonscanon., cap. 3, num, 36. - Sanch., Consil., lib. 7, cap. 2,dub. 45, n. 6. -Pellis8ar., tr. 5, cap. 8,num. 115.. Trull.,lib.1, cap. 7, dub. 27, n.2. - 18 Tr. SO, disp. a, punct. 2,§5, n. 8. - so Tr. a, cap. 4, Append., n. 50.

426

d) :Elbel,part. :5,confer. 13, de Horz'scanon.,·n. .443.- ' •.In· dubio, inquit, an infir­mitassit· veregravis, ·vel periculum gravisinfirniitatis rationabiliter timendum, standumerit- judicio .periti 'et conscientiosi medici, vela superiore,'ù'bi id fieri potest, petenda dis­pensatio: in, quo puncto superiores non de·bent .esse nimis'difficiles aut scrupulosi-.

e) Hue referenda videtur dispensatio gene­ralis.quam SS.D..N. Pius PP. X, per litterasS. Off., ad archiepiscopum Toletanum die

1 De Matrim.,lib. 7, disp. 32, n.17. - • Lib. 45, n.a67.- • DePraec. Ecci., n.17. - • Tr.9,qu.2, cap. 2,qu.4,resp. 1. - • De Praec. decal., qu. lO, art.6, n.8.. Trull.,lib.a, cap. 2,dub. 7,n.a.. Mol/es., Sum., part.l, tr. lO,cap. 4,n. f!f7. - • Tr. 28, cap. 2,n. ISO.- Villal., parto 1,tr.2a, diff.4, n.6. -Leand., de Praec. Ecci., tr.5, disp.8,qu. 17.-' Parto l, lib.7,cap. 17, qu. 4.- • Tr.SO, disp. a,punct. 2,§5,·num. 6.- Angles, de ]ejunio, qu.6, difl: 6.­

.B. Part."a, .confer; 16,,:de,.oblig. etc. jejunii, num. 458. -o·Tr; 2, ,·disp. 1, qu.·' 4,'cap. 4, § 4,qu. 1. - Roncaglia,

Sed non minus probabilis est sententiaopposita: quam tenent Sanchez \ Esco­bar 2,.H6Izmann 8, Roncaglia 4 (qui eamtutam-vocatj.Vìva 5 cum Trullench, Mol­fesio, -etc.;. .Salmant. 6 cum Villalobos, Le­andro, etc. Et probabilem putant Azor 7,Palaus 8 cum Sà c) et Angles; Elbel " acMazzotta lO. - Ratio: tum quia sic fertuniversalis consuetudo, ut testantur com­munius doctores apud Roncaglia; tumquia alias esset res multis scrupulis obno­xia, examìnare an aliquis sexagenariussit vel ne sufficienter robustus ad jejuniumsustinendum. - Sed ratio potior est: quiahujusmodi senes, tam ob virium imbecil­litatem quam ob defectum caloris, ne­queunt simul alimentum sufficienssumere,egentque.dbo.frequentiori; et licet non-

.nullì ìn-taìì.aetate robusti videantur, eo­rum-tamenrobur est de facili illusivumet .ìnconstans, cum negari non possit, in

.hujusmodi senìbus vires deficere. et pro­labi in. interitum, .ìta ut si in morbum in­

"cidant ,difficulter. perfecte convalescant.UndeGalenus ll sic dixit: Senz1z's cor­pons .statum.,., sz'milz' ratione zi's quz' ex.morbo convalescunt, in victu esse curan­dum. .Hinc .commune adagium prodiit:Senectus ·ipsa .morbus est.

Nec.òbstat zìicere cum Elbel, quod se­nesante sexagenarium annum certe te­nentur ad jejunium: unde cum dubiumaccedat an deinde ob aetatem excusentur,possidet praeceptum. - Nam responde-

Aequepro b a bf ­liter excu­santur,

,ObjeCtionirsatisfìt.

428 LIB. nr. - TRACT. VI. - CAP. nr. - DE PRAECEPTIS ECCLESIAE. DUB. II. - QUAE CAUSAE EXCUSENT A ]E]UNIO. 429

Verius,per se nonexcusatur,

Limitatio.

Alii di·eu n t reli­giosos sexa­genariosex­cusari a je­juniis regu­Iae,

Secunda tamen verior sententìa, quamtenent Laymann l, Sporer 2, Anacletus b),

Holzmann 8, Elbel b) et Roncaglìa s, affìr­mat teneri, nisi adveniat specialis ratiodebilitatis. - Ratio, quia votum, quamvisobliget ad instar praeeepti ecclesiasticiquoad modum, non tamen quoad perso­naso Unde, sicut adolescens ante vigesi­mum primum annum potest se obligaread jejunandum, ita et senes post annumsexagesimum; et satis praesumitur ad idvoluisse se obstringere qui vovit jejuniumusque ad mortem, sive toto vz'tae suaetempore.

Secus autem dieendum cum Anacleto b)

et Elbel b), si quis voveat sine tali expres­sione, et non advertat ad aetatem sexa­genariam. - Tune enim non tenetur: quiaeo easu vel eensetur se obligasse ad instarpraecepti ecclesiastici, juxta primam sen­tentiam; vel quia tunc supervenit nota­bilis mutatio, ad quam si advertisset, nonintendisset seobligare, juxta dieta n. 226.

1039. - Dubitatur 4°. An relz'giosi sexa­genaru excusentur a jejunzi"s regulae?

Affirmant Sporer a), Holzmann 5, Tam­burinius b),. item Rodriguez a),. Pasqua­ligo et Sanctius, apud Salmant. 5. Quiapariter dieunt praeeeptum regulae obli-

1 Lìb, 4, tract, 8, cap. 3, num.2. - 11 Tract. 3, cap. 4,Append., n. 51. - • De Praec. Eccl., num, 26. - • Tr. 9,qu.2, cap. 2, qu, 4, resp. 1. _5 De Praec, Eccles., n. 26,v. Dices 2. - Pasquai., Prax, jejunii, deciso 259, n. 3•.Joan. sana, [Sanchesl. Select. disp. 54, num. 8•. • Tr. 23,

b) Anacletus, loc.cit., n. 78 et 79,' Elbel,confer.18,n.528,asserunt easdemin generalicausas, quae a jejunio ecclesiastico excusant,excusare etiam a jejunio quod ex voto debe­tur, dummodo non constet de alia voventisintentione. Quod quidem ab Elbel, n. 529,his verbis explicatur: «Minime dubitandum,inquit, quin aliquis possit sibimet ponere le­gem strictius obligantem: immo talem a quo­vis Fratre Minore vi professionis sibi poniconstat... Cum enim quisque illorum voveattoto tempore vitae suae servare regutamS. P. N. Francz'sci, et vi hujus sanctae regulaejubeamur servare triplex jejunium,etc.,sequi­tur pIane quod.... et senes post completumsexagesimum adhue teneantur ad observa­tionem hujus, modo supponantur valentes etpotentes viribus ».

1039. - a) Sporer, tr. 3, cap. 4, Append.,n.51, probabilem; Hieronymus Rodriguez,fluaestion. regular., resol. 75, n. lO, va1deprobabilem sententiam hanc existimant.

gare ad instar praecepti ecclesiastici.Sed negant Azor c), Elbel 7, Roneaglia 8;et Salmant.? cum Bordono, etc.

Ego distinguendum puto, et dico nonexcusari, si in regula quam religiosi pro­fitentur, expresse promittatur observantiausque ad mortem. Secus, si promissio fitsine illa clausula usque ad mortem, juxtaid quod diximus in praecedenti Dubio.Et hujus sententiae videntur quidem esseSalmant. d) ,. cum asserant in eorum re­gula (seeundum quam loquuntur) obser­vantiam usque ad mortem promitti.

1040. - Dubitatur 5°. An jejunzum sub­rogatum voto castitatis oblz'get vovèntempost sexageszmum annum?

Negat Tamburinius lO cum aliis; quiain illa aetate, ut ait, ipsa seneetus, utpotemagnis infirmitatibus obnoxia, aequiva­lenter est morbus a jejunio excusans. ­Affirmat veroLacroix Il, dieens quod, sieutsenes tenerentur in ea aetate ad eastita­tem, sic tenentur ad jejunium illius vieeimpositum. Sed haec ratio non eonvincit;nam nimis probat: probaret enim quod sivovens gravi laboraret morbo, adhue te­neretur ad jejunium.

Quapropter, cum seneetus morbo ae­quiparetur eisdemque aerumnis subjicìa-

cap. 2, num. 132, - 1 Parto 3, confero 16, de Oblig. etc.]ejunii, n. 460. - a Tr. 9, qu. 2, cap. 2, qu, 4, respvL ­SI Loc. cìt., n. 132. - Bordon), Variar. resolut, 18, n.6. ­l. Decal., lib.4, cap. 5, § 7, ex n. lO. - n Lib.B, parto 2,num.1320.

b) Ascanius Tamburinius, de Jure abba­tum, tomo 2, disp. 12, qu. 5, n. 7, huic opi­nioni in ultima editione (anni 1650) adhaererevidetur, quatenus eam ultimo loco exponit;sed certe in prioribus editìonìbus, ut est Ro­mana 1630, loc. cit., n.4, oppositam expressetuebatur.

c) Azor, parto l, lz'b.7, cap. 17, qu. 3, 10­quitur de correlativo casu, dicens religiososadolescentes teneri ante vigesimum primumannum regulae jejuniis.

d) Salmant., loc. cit., adducunt quidemDis·calceatos, sed exempli gratia tantum, necsuam doctrinam ad eos coarctant; quin etiam,rationem Onlnino generalem afferunt: «Reli·giosi professi, inquiunt, tenentur ad regulaejejunia ante vigesimum primum anllUlll, ergoetiam tenentur post sexagesimum. Secundopromissio observationis regulae fitit· volun­taria et perpetua, hoc est sine mitigationeusque ad mortem, sicut promittimus BOS Car­melitae Disealceati; ergo quamdiu vires sup-

AHi ne­gant.

s. Doctordistinguit.

AHi ne­gant sexa­genarios te­neri jejunio

~~Jt~~i;to

Alius af­firmato

Opinio ne­gans,S.Do.c tori nonìmprobabi­liso

Sed vide­tur peten..da disperi­satio,

Propositìcdamnata delatore ex­pììcatur,

Quacnamar tes excu­sento

tur, non omnino improbabilis videturprima sententia. - Sed eum res sit valdedubia, putarem hune teneri ad impetranodam dispensationem: pro qua aetas illaest quidem sufficiens causa.

1041. - Tertia causa est LABOR.Ante omnia, hie est advertenda pro­

pos. 30 damnata ab Alexandro VII, quaedicebat: Omnes offidales quz' t'n republù:acorporaiàer laborant sunt excusati aboblz'gationejejumi~ nec debent se certificarean labor sit compatz'bilis cum jejunt'o. ­Merito Pontifex praefatam propositionemdamnavit; quia secundum eam omnes la­borantes, sive ob officium sive ob recrea­tionem, sive labor esset compatibilis sivenon eum jejunio, essent excusati: quodfalsum est. Ideo igitur fuit illa proseripta,quia nimis generaliter loquebatur. - Cae­terum omnes artes quae exereeri non pos­sunt nisi eum ingenti corporis agitatione,a jejunio exeusant, eo quod in eis multispiritus consumuntur.

Hujusmodi artes laboriosas exercere,et a jejunio excusari, ex communi sen­tentia dieuntur fossores, agricolae, lapz'­cidae, .figul,~ textores, lanarzi~ fullones,bajult~ auri'gae, nautae remigantes, fabrslignarii, ferrarii et murarli. - Ita com­muniter Salmant. l, Concina 2, Elbel 8 etalii.

Iis merito adduntur cursores: cumSanehez 4, Wigandt 5, Roneaglia 6, Spo­rer 7. - Sutores qui ealeeos conficiunt;non vero qui coria scindunt a): Sanehez 8,

1 Tr, 23, cap. 2, num. 136. - • Dissert, 2, de ]ejunio,cap. 24, n. 2. - • Parto 3, confero 18, de Causis excus. a]ejunio, n, 508 et 509. - • Consil., lib. 5, cap. 1, dub. lO,n. 6. - \; Tr. 5, exam, 4, n. 92. - 6 Tr. 9, qu. 2, cap. 2,reg. in praxi, n. 2. - 1 Tr. 3, cap. 4, Append., n. 58. ­8 Loc. cit., dub. 7, num. 5. - ~ Tr. 23, cap. 2, n. 136. ­]0 Loc. cit., n. 509. - 11 Parto 1, lib. 7, cap. 17, qu. 8. ­lZ Tr.30, disp. 3, punct.2, § 5, n. 10. - 18 Tr. 5, exam.4,n.92. - 14 Tr.3, cap. 4, Append., nume 58. - 15 Loc. cit.,num. 136. - 16 Loc. cit., n. 10. - 17 Loc. cit., qu. 8. ­18 Parto 3, confero 18, de Causis eXCllS. a ]ejunio, n. 509.- 19 Tr.30, disp.3, punct. 2, § 5, num. lO. - 20 De Praec.

petunt, ad regulae jejunia tenentur; alias pec­cabunt juxta uniuscujusque regulae obliga­tionem.

1041.- a) Azor, Palaus, Wigandt et Sporer,locz's citatz's, simpliciter sutores excusant.

b) Holzmann, de Praec. Eccles., n.15, fitr­narios praetermittit.

c) Tamburinius, Decal., Nb. 4, cap. 5, § 7,

Salmant.", Elbel l O, Azor H, Palaus 12, wi­gandt 18 et Sporer 14. - Item furnarti':Satmant.P, Holzmann b), Palaus 16. - Pi­stores: Azor 17, Elbel 18, Palaus 19, Holz­mann 20. - Coqu« plures dapes et multispersonis praeparantes, si fere per dìemlaborent; ut Salmant. 21 et Sporer 22, Ron­caglia 28 et Tamburinius 24. Seeus, si paucafereula parent, vel tantum praesideant in­ferioribus ministris. - Typographi prae­lum versantes, non vero typos componen­tes: Concina 25, Salmant. 25, Holzmann 27,

Elbel 28. - Famuli qui vehementer totadie incumbunt majoribus laboribus; utLaymann 29 et Sporer 80. Non vero ancil­lae lanam aut linum nentes, aut similialevia servitia domus exhibentes; ut Tam­burinius 81. - Secantes lapides; percur­santes urbem ad vendendas merces:Croix 82. - Ornantes templa sealas cir­cumferendo: Tamburinius c). - Qui autembene advertit omnes hos laborantes nonexcusari a jejunio, nisi laborent saltemper majorem diei partem; non vero, siper duas vel tres horas.

Barbitonsores communiter non excu­santur; ut docent Lessius 88, Laymann 84, etSalmant.s", etc. cum communi, - Excipe,nisi aliquis artem suam sine refectìoneexereere non valeret propter- laboris mo­lestiam vel propter eomplexionis debili­tatem; ut dieunt Palaus 86, Sanchez 87, Maz­zotta 88, Concina 82; et Ledesma d), Fagun­de; à) ae Leander d), apud Salmant. d), exLessio 40.

ECci., n. ·15. - " Loc. cit., n. 136. - .. Loc. cit, n. 58.- a Tr. 9, qu, 2, cap. 2, reg. in praxi, n. 2, - !l' Decal.,lib. 4, cap. 5, § 7, num. 27. - .. Dìssert, 2, de ]ejunio,cap. 24, n. 7. - 26 Loc, cit.,' n. 136. - 27 Loc. cìt., n. 15.­ss Parto 3, confer, 18, num. 509. - 29 Lib, 4, tr, 8, cap. 3,D. 3. _,30 Loc. cit., n. 58. - 81 Decal., lib. 4, cap. 5, § 7,n. 25. - 3iI Lib. 3, parto 2, nUm. 1330. - 33Lib. 4, cap. 2,n. 43. - 34. Lib.4, tr. 8. cap. 3, n. 3. - 35 Tr. 23, cap. 2,uum. 139. - " Tr. 30, disp. 3, punct. 2, § 5, num. lO. ­3'l Consit., lib. 5, cap. 1, dub. 7, n. 8. - 38 Tr. 2, disp. 1,qu. 4, 'cap. 4, § 4, qu. 2. - 39 Dissert. 2, de ]ejunio, cap. 24,n. 6. - 40 Loc. cit., n. 43, i. f.

n. 30, in omnibus concordat, excepto quodnon loquitur de eo qui scalas circumfert.

d) Martinus Ledesma, 2 a 4 ae, qu. 17,art. 3, dub. 9, propos. 2; Fagundez, de 4 0

Praec. Eccl., Nb. l, cap. 8, n. 16; Leander,de Praec. Ecci., tr.5, dz·sp. 8, qu.70, a Sal­mant., loc.c#., n. 139, allegantur ut qui excu­sent simpliciter barbitonsores; Leander ta-

430 LIB. lll. - TRACT. VI. - CAP. III. - DE PRAECEPTlS ECCLE6IAE.DUB. 11. - QUAE CAUSAE EXCUSENT A ]E]UNIO. 431

Item Palaus 1, et Ledesma ac An­gles e), apud Sanchez 2, excusant etiamsartores. - Sed hoc non admittendum,nisi ipsi peculiari debilitate laborent; utait Concina 3. Vel nisi aliquando debe­rent extraordinario labore etiam per ma.gnam noctis partem suere, ut evenireposset, si aliqua festivitas immineret, etnon possent necessarias vestes conficere;ut dieunt Roncaglia 4 et Salmant. 5.

Pictores et scribae sive notarti' 110nexcusantur; ut verius docent Salmant, 6,

Tamburinius 7, Viva 8, et Elbel 9 cum com­muni, ut asserit; contra Henriquez, Ma­chado f), Leandrum f) et Pasqualigo f),

apud Salmant.v,',: nisi labor sit talis utnon posset exerceri cum jejunio sinemagna difficultate. Neque horologt"arit','ut ait idem Elbel. Sed excipe eos quimagna horologia conficiunt, ad quae con.struenda magnis viribus opus est.

Alli absolute excusant molitores, argen­tarios et scuiptores" at Concina lO hosnon excusat nisi ob debilitatem perso­nae. - Sed melius puto dicendum, in hisattendi debere qualitatem laboris, an sitgravis et cum jejunio incompatibilis. Re.gula enim communiter recepta est cumLessio 11, quod qui sine magno incommodonequit aliquam artem, etsi per se non la-

1 Tr. 30, disp. S, punct. 2, § 5, n. lO. - Martin. Le.desma, 211 4"C

, qu, 17, art. 3, dub.9, propos, 2•• !li Consil,,lib. 5, cap. 1, dub. 7, n. 7 et 6. - • De ]ejunio, cap. 24,n. 6. - 4 Tr, 9, qu, 2, cap. 2, reg. in praxì, n. 2, v. f. _• Tr. 2S, cap. 2, n. 139. - • Loc, cit., num. 140.- , Decal.,Iib, 4, cap. 5, § 7, num. 25. - • De Praec. decal., qu, lO,art. 6, num, 4. - • Parto S, confero 18, de Causis excus, aJejunio, n. 510. - Joan. Henriq., Questiones practicas,sect. 16, qu, 27, n.62. - Elbel, parto S, confero 18,de Causisexcus. a ]ejunio, n. 510. - 10 De ]ejunio, cap. 24, n. 6.­11 Lib. 4, cap. '2, numi 43, i. f. - 12 Part.2, tit. 6, cap. 2,

men eos excusat dumtaxat si per totam inte·gram diem artem suam exerceant.

e) Angles, deJejunio, qu. 6,diff.lO, negatsartores a jejunio excusari.

f) Salmant., loc. ct"t., n.140, auctores istosallegant, ut qui scribas simpliciter excusent.­Atvero Machado, tomo 1, lib.2, parto 4, tr. 4,docum. 1, n. 3, dicit tantum eximi a jejunioomnes qui manibus laborant. - Leander, loc.cit.,qu.7l,123et124; etPasqualigo,decis.335,n. 2, et deciso 306, n. 3 et 4, scribas et pictoresexcusant, modo artem suam per totam diemexerceant.

1042. - a) Armilla, V. ]ejunium, n. 4) in.sinuat hanc opinionern, eo quod excusat eos

boriosam, exercere, vel propter debilita.tem personae, vel propter aliam peculia­rem circumstantiam, is non tenetur adjejunium.

1042. - Hic quaeritur l°. An artificesdt"vt'tes, qut' ex offido exercent artes labo­riosas, peccent St' t'n dt'e jejunti' laboremassumunt?

Prima sententia probabilis affirmat,quam tenent S. Antoninus 12, Concina 13

cum Gabriele, Durando et Armilla a). _

Et hanc clare tenet etiam S. Thomas 14, ubisie ait: St' operis labor commode dijferrt'possit aut dt'mt"nui absque detn'mento cor­poralt's salutt's et exteriorzs status, qut'requirt'tur ad conservatùmem corporalisvel spt'rt'tualt's vtìae" non sunt propterhoc Ecciesiae jejunt"a praetermittenda.

Verum secunda communis sententia,quam tenent Silvester 15, Navarrus b), Sal.manto 16, Viva 17, Lessius 18, Roncaglia 19,

Elbe1 20 ; Sanchez 21 cum Toleto, Ledesma,Medina, et alli innumeri, dicit hos nonpeccare, quamvis non indigeant pro suivel suorum sustentatione. - Probatur exdecreto sive oraculo vivae vocis, prolatoab Eug-enio IV anno 1440; ut testanturomnes auctores c) citati, utque habetur inCompendio Przvt'legtorum Fratrum Mt'.norum d). In illo enim sie fertur Pontifex

§ 6. - 18 Dissert, 2, de ]ejunio, cap. 24, num, 4.• Gabr,Biet, in 4, disto 16, qu, 3, art. 1, nota 4, v. Tertia causa .•Durand. a S. Portkmo, in 4, disto 15, qu, lO, n.6. (lit. DJ.- 14 2' 2", qu, 147,art. 4, ad S. - ,. V. Jejun,'um, n. 24.­" Tr. 2S,cap. 2, n. 134et 136. - " In propos. SO Alex. VII,n. l. - " Lìb, 4, cap. 2, n. 42. - " Tr. 9, qu, 2, cap. 2,reg. in praxi, num. 2. -,. Parto S, confero 18, de Causisexcus, a ]ejunio, n. 508.- " Consìl., lib. 5, cap. l, dub. 7,n. 4. . Totet., lib. 6, cap. 4, n. a.. Martin. de Ledesma,2' 4", qu. 17, art. S, dub. 9, propos. 2•• Joan. Medina,Cod. de ]ejunio, qu. 9, v. De his qui.

«qui exnecessz'tate cujuscunque debz'ti operisnon possunt jejunare _.

b) Navarrus, Man.) cap.21) n.16, excusatartifices, «sive sint divites sive pauperes...,quia nullus eorum qui operi laborioso incum­bunt, ut plurimurn tam dives est, qui suo la·bore ad aliquid ex praedictis non indigeat>,scilicet,ut ipse antea dixit: • Non potest [sinelabore assiduo] se aut suarn familiam su·stentare, aut collocare suas filias, aut studiisfiliorum necessaria suppeditare, nec sibi necsuis ad cultum decentern necessaria com·parare -.

c) Uno Roncaglia excepto.d) Habetur ibi V. ]ejunium, n. 2; sed si-

Artilicesdi v i t e s exoffìcìo Iabo­rantes ;

prooabili­ter peccant,si laborentdie jejunii,

Communi­ter negatur,

Responde­turobjectio­nibus,

declarasse: Artijices laboriosas artes exer­citantes, et rustict~ siue dtvi/es st'nt stvepauperes, non teneantur jejunare subpraecepto peccati mortahs. Et quod ao­soh» possunt, et t'nduct" ad eleemosynaset alt'a bona facienda.

Alicui e) hujusmodi dec1aratio visa estapocrypha, dicenti: 1". Inepta videri verbailla: sub praecepto peccati mortaùs ; erogone declarat pontifex teneri sub veniali?et cur? Sed respondetur: quia facile hujus­modi divites possunt venialiter peccare,assumendo laborem propter cupiditatemlucri; juxta dieta n. 885, V. Utrum. Etob hanc causam rationabiliter monet Pon­tifex eos inducendos esse ad alia bonaopera facienda. - 2.° Inepta etiam viderialia verba illa: et quod absolvi possunt;si non peccant, a qua culpa absolvi de­bent? Sed hoc clare intelligitur; eo quodforte ii tamquam indispositi a confessariisdimittebantur, propterea Eugenius decla­ravit bene eos absolvi posse, non quidema transgressione jejunii, sed ab alìis pec­catis confessis.

Caeterum, usquedum mihi non consta­bit falsitas hujus declarationis, nunquamaudebo eam apocrypham dieere,postquamtot classici auctores communiter pro veraillam habent, et super ea suam sententiamfundant.

Ratio autem hujus sententiae mihi vi­detur esse: quia valde interest reipubli­cae ne causa jejunii operarii intermit­tant exercere artes quibus ex suo officioincumbunt. Si enim in diebus jejunìi tan­tum pauperes laborare possent sìne je­junii obligatione, plures, quibus non estopus actualiter laborare ad se susten­tandum, laborem intermitterent: quodcerte verteret in notabile reipublicae de­trimentum.

1 Decat. , lib. 4, cap. 5, § 7, n. 18. - Leand.} de Praec.Ecc]., tr. 5, disp. 8, qu. 61. - Pasqual.} Prax. jejunii,deciso 290, n. 4. - 51 Dissert. 2, cap. 24, num. 3. _ 8 Disp.utt., de Praec. Eccl., qu. l, punct. ult., n.8 et 9. - 4 Loc.cito - • In propos. SO Alex. VII, n. 5. - • Lib. 4, n. 216.-

gnatur littera O parva, qua significatur ora­culum esse vivae vocis non authenticum.

e) Auctor iste est Concina, disserto 2, deJejunio, cap. 24, n. ].

1044. - a) Bonacina, disp. ult., de Praec.Ecci., qu. 1, punct. ult., n. 9; Azor, parto 1,

1043. - Quaeritur 2°. An artijices quilaborando sine gravi incommodo jeju­nare valent, teneantur ad jf!junt'um?

Prima sententia negat, quam tenentTamburinius 1; et Leander et Pasqualigo,apud Concina 2. - Ratio: tum quia con­suetudo communiter a jejunio eximitomnes qui laboriosas artes exercent; le­ges autem non respiciunt quod raro etper accidens evenit, sed quod communi­ter et per se-contingit; tum quia ab Eu­genio IV in praefata declaratione omneshi fuerunt dispensati.

Secunda vero sententia, quam tenentBonacina 8, Concina 4, Viva 5, Reginal­dus 6, affirmat teneri; modo tamen sitmanifestum quod ipsi jejunando gravenon subeant incommodum: cum ex unaparte lex universe obliget omnes qui va­lent cum levi incommodo jejunare: etex altera satis non constat Eugeniumvoluisse cum eis dispensare. - Secus verodieendum, si dubium sit an jejunandograve perferant incommodum; quia excommuniter contingentibus, in dubio prae­sumitur jejunium non esse compatibilecum artibus laboriosis.

Haec secunda sententia, speculativeloquendo, videtur probabilior; sed in praxivix reperietur unus qui ex hujusmodilabore non graviter relaxetur.

1044. - Quaeritur 3°. An excusentura jf!junt'o exercentes artes taooriosas t'ndt'ebus t'n quious vacant a labore ?

Commune est inter doctores, quod iiqui uno vel altero die non laborant nontenentur jejunare. Ita Sanchez 7, Bona­cina a), Azor a), Roncaglia 8, Elbe19, Tam­burinius l0; Croix 11 cum Mendo et Diana.Ratio, quia in primo die excusantur adreficiendam lassitudinem propter laboremassumptum in die praecedenti: in altero,

'i Consi!., lib. 0, cap. 11 dub. 71 num. 10. - S Tr. 9. qu.2,cap. 2, reg. in praxi, n. 2. - Il Parto 3, confero 18, de Causisexcus. a ]ejunio, num. 518. - 10 Decal. , lib. 4, cap. 5, § 7,n. 24. - 11 Lib. 3, parto 2, num. 1338•. Mendo, Statera,disserto 8, qu. 7. ~ Diana} parto l, tr. 9, resol. 9.

lib.7 cap.17, qu. 8, hanc tuentur sententiam,si ta~en isti artifices jejunando grave senti·rent incommodum ob laborem praecedentisdiei aut si redderentur inepti ad laborem se­que~ti die suscipiendum,ut ipse S.Alphonsusinferius notato

AHi excu­sant Iabo-

r~j~ii~~non sit gra­ve ì n c o m­modum.

Alii affìr­mant t u n cteneri,

nisi si ldubium dcgravi in­commodo.

Secundaopinio. spe­culativeprobabi­Iior;prima,practice,

Ccssans ahopere unovel al t e r odie cxcusa­iur,

432 LIB. III. - TRACT. VI. - CAP. III. - DE PRAECEPTIS ECCLESIAE.DUB. II. - QUAE CAUSAE EXCUSENT A ]E]UNIO. 433

nisi,juxtaquosdam,possit faci­le jejunare.

Aiii abso­Iute excu­santo

S. Alphon­sus distin­e.:uit.

Assumenslaborem uteximatur ajejunio ;

ve~osJe~~:gationeméxìrnitur ;

ad servandas vires propter laborem insubsequenti die assumendum.

Sed quid, si tn t"tlis duobus dt"ebuspossetaliquis stne'gravi tncommodojiifunare?

Bonacina 1; Ledesma et Medina, apudViva a, affìrmant teneri: nisi experti jamfuerint ex praecedenti labore laxatos ma­nere, vel minus aptos reddi ad laborempro die sequenti. E contrario Elbel 8, San­chez 4 cumVictoria b)} etc.; Diana 5 cumFagundez et Hurtado, absolute excusant j

quia ipse labor lassitudinem infert. - Atego sentio cum Viva 6, pariter distin­guendum, ut in praecedenti Quaestione:nempe, quod si manifeste ipsi grave in­commodum ex jejunio non sustinerent,tenerentur jejunare, Secus, si non mani­feste: in dubio enim excusantur; quia excommuniter contingentibus praesumptiostat pro necessitate alimenti, ut vel refi­ciantur a labore exercito, vel idonei red­dantur ad laborem exercendum.

1045. - Quaeritur 4°. An qui laboremassumt't ut eximatur a jiifunio excusetura cttlpa?

Non videtur dubitandum quod hic,postquam graviter est defatigatus, etiamMalo fine, et .etiamsi praeviderif defati­gationem illam fore incompossibilem cumjejunio, ad illud non tenetur; ut commu­nissime docent Laymann 7, Pater Con­cina 8; Sporer 9 cum Medina; ac Diana a)

et Silvester, Paludanus, Sanchez, Palaus,

1 Disp, ult., de Praec. Eccles., qu, 1, punct. ult., n. 9.- Petr, de Ledesma, Sum., part.2, tr.27, cap. 2, dub. 3,post conci. 5, v. Adverte. - Barthol. Medina, Sum., lib. 1,cap. 14, § fO,v. Per necessitd. - "In prcpos, 30 Alex. VII,n. 9. - e Parto 3, confer.18, de Causis excus. a ]ejunio, n. 518.- • Consil., lib.5, cap. 1, dub.7, n. lO. - • Part.l, tr. 9,resoI. 9•• Fagund., de 4' Praec. Eccl., lib. 1, cap. 8, n. 16. ­Thom. Hurtad., Resol. mor., tr. lO, Append., cap. 9, n. 185,139et 140 (non citatur a Diana). - • In prop. 30 Alex. VII,n. 9. - 'l' Lib. 4, tr.8, cap. 3, n. 5, v. f. - 8 Dissert. 2, cap. 22,n. 2. - 9 Tr. 3, cap. 4, Append., n. 61. - Barthol. Medina~Sum., lib. 1, cap. 14, § lO. - Silvest., v.Je;unium, n. 24. ­Paludan., in 4, disto 15, qu. 4, art. 2, conci. 5. (n. 19.) ­Sanch., Consil., lib. 5, cap. 1, dnb. 7, n.12 et 13. - Palaus,tr. 30, disp. 3, punct. 2, § 5, n. lO•. Fill., tr. 'ZI, parto 2,n. 123. - Pasqual., Prax. jejunii, decis.320, n. 1. - 10 Lib. 3,

b) Victoria, a Sanchez utique pro hac sen­tentia citatur, absque tamen loci indicatione;et revera haec tantum scribit in suis Com­mento manuscriptis ad 2 am 2 ae, qu. 147,art. 4: « Dico quod quicumqueex quacumquecausa suscipit laborem, quo stante non potestjejunare, excusatur •. Et inferius: • Ego puto

Fillluccius et Pasqualigo (qui asserit com­munem esse sententiam), apud Croix 10._

Ratio, quia jam ille est factus moraliterimpotens ad jejunandum.

An autem iste apponendo impedimen­tum peccet contra jiifunzì' praeceptum ?

Negant Salmant. 11; cum Pasqualigo,Sanctio et Rocafull, apud Croix 12 Ratio,ut dicunt, quia tUDC ille utitur jure suo,quo potest se extrahere ab obligationelegis: sicut se eximit ab obligatione jeju­Dii qui egreditur e sua patria, ubi aderatobligatio jejunandi, ut alium locum adeatin quo tale praeceptum non adest. - Sedomnino affirmandum cum sententia com­muni, quam tenent Sanchez 18,Azor 1" Pa­ter Concina 15, Mazzotta 16, et Diana 17 (quiait ab hac sententia non recedendum,quidquid prius alibi dixerit); item Viva 18

et Croix 19, qui dicunt contrariam senten­tiam communiter rejici. Ratio, quìa licetis non peccet contra praeceptum jejunii,omittendo jejunium post defatigationem;peccat tamen, quia operatur in fraudempraecepti: omnis enim lex obligat nequid fiat data opera ut lex eludatur; exD. Thoma. Vide num. seq.

1046. - Quaeritur 50. Anpeccet contra le­gemjejunti"quisinejusta causa laboremas­sumit} quamvis non znfraudempraecepti?

Negant Roncaglia 20; Bonacina, Le­desma, Medina, Leander, Pasqualigo etalli, apud Croix 21.

parto 2, n. 1334.- 11 Tr. 11, cap. 2, num. 164. - Pasqual.,loc, eìe., n. 3. - Joan. Sanct., Select. disp. 54, num. 14. _Rocafull, Prax. theol. mor., tomo 2, tr, 6, lib. 3, cap. 9,n. 153 et 164. - 19 Loc, cìt., n.l334. - 18 Loc, clt., dub, 7,num, 11 et 13. - 14 Parto 1, lib. 7, cap. 17, qu. 9, i. f. _.. Dìssert, 2, cap. l, § 2, num. 1, ad 2. - 18 Tr. 1, disp.2,qu. 2, cap. 4. - " Parto lO, tr. 14, resol. 11. - 18 De Praec.decal., qn. lO, art. 6, n. 7. - 19 Loc. cit., n. 1334, i. f. _D. Thom., 14 211e

, qu. 71, art. 5. - 90 Tr. 9, qu. 2, cap. 2,reg. in praxi, n. 2. - Bonac., disp. u~t'J de Praec. EccI.,qu. 1, punct. ult., num. 9, cl1m disp. 2, de Peccat., qu.8,punct. 1, n. 16. ~ Petr. de udesm.~ Sum., parto 2, tr. 27,cap. 2, dnb. 5, post concl. 6, v. Dico 2. - Barthol. Med"na,Snm., lib. I, cap. 14, § lO. - Leand., de Praec. Ecci., tr..5,disp. 8, qn. 156. - Pasqual., deciso 317, n. 4 et 5. - .. Lib. 3,parto 2, n. 1334. -

quod quamvis accipiat laborem tamquam vo­luntarium et sine causa, non peccat mortali­ter, quia sine fraude iter arripit, cum quo nonstat jejunium». MS.Vatic.Ottobon., cod.IOI5b,[01. 347 t.

1045. - a) Diana, parto1, tr. 9, re30l. 40,opiniones tantum de hac re exponit, nec de

al?ponen­do Impedì­mentum,ju­xta q u os­dam nonpeccavìr,

Omninoaffirman­dum eumpeccasse.

Assumen­tem l a b o­rem sineju­sta causa,alii negantpeccare.

Omninoaffirman­dum eumpeccare.

Objectionisatis1it.

Quid, silaboret exfine utilinon neces­sario.

Sed oppositum pariter omnino tenen­dum; ut censent Laymann a)} Sanchez b);

Palaus b) cum Navarro, Cajetano, Toleto,Abulensi, Filliuccio, etc. communiter; itemCroix 1 cum Sanchez b)} Diana ac aliis.Et hanc dare docet S. Thomas 2, ubi 10­quens de eo qui se occupat talibus} qUt~

bus ab eunda ad ecclesiam impeditur(nempe ad Sacrum audiendum), daninatde peccato omissionis; et rationem addu­cit: Qui enim vult aliquid cum qua aliudsimul esse non potest , ex consequentivult ilio carere. - Nec obstat dicerequod, si quis obligatus ad Sacrum audien­dum, alio pergat ubi non adest tale prae­ceptum, eo fine ut eximatur, vel praevi­dens sic eximi ab obligatione Missae,non peccato Nam bene respondet Maz­zotta 8 quod hic talis alio eundo omninoeximitur a debito Sacri audiendi; sed quiopus assumit ad se liberandum, vel prae­videns se liberatum iri a jejunio, adhucremanet ad illud obligatus, licet posteapropter laborem assumptum a jejunioexcusetur.

Notat autem Sanchez 4 cum Victoriaet aliis, quod si quis non ad recreationem,sed ad finem utilem, licet non necessarium,assumit laborem, non peccat contra prae­ceptum jejunii si postea non jejunet. Et

Nauar., Man., cap. 21, n.17.~' Caietan., Sum., v.Jeju­nium, cap. 3. - Tolet., Iib, 6, cap. 4, n. 4. - Abulensis, inMatth., cap. 6, qu. 140. - Fill., tr. 27, parto 2, n. 125. ­1 Lib.B, parto Z, n. 1334•. Diana, parto lO, tr. 14, resetrì.- 2 1<1 2u, qu, 71, art. 5. - S Tr.l, disp.2, qu, 2, cap. 4,V. Dico 2'. - • Consil., Iib, 5, cap. 1, dnb. 7, num. 16. ­Victoria, in 2,m 2", qu, 147, art. 4 (MS. Vatic. Ottobon.,cod. 1015b, fol, 347'). - • De ]ejunio, § 2, n. 3. - e Tr. 3,

ulla judicium profert; unde non recte citatura Sporer; quin etiam resol. 52} Diana, quam­vis neget sibi displicere sententiam Sanchezii,attamen subdit recedendum non esse a sen­tentia quae negat excusari illum qui ea inten­tione laborem assumit.

1046. - ,,) Laymann, lib. 4, tr. 8} cap. 3,n.5, illicitum esse ait corporis exercitia haudnecessaria, V. g. pilae lusum instituere. «cumproposito jejunium idcirco solvendi •.

b) Sanchez, Consz'l., lib. 5} cap. 1, dub.7,n. 15} ex parte consentit, asserens peccatumesse contra jejunii legem, si talis labor sitinjustus, scilicet si assumatur ob finem inho­nestum; idemque tenet Palaus, tr.30} disp. 3,punct.2, § 5, n. lO. Secus vero ait accidereSanchez n. 16 et 17, si labor sit honestus;etiam si, n. 18} assumatur solius recreationis

S. ALPHONSI, Opera moralia. - Tom. II.

idem ait de itinerante ex aliqua causahonesta, etsi non necessaria, puta ad vi­sendos propinquos vel patriam, ad venan­dum, ad ludendum pila; tunc enim semelvel iterum excusat c). - Sed his non uni­verse acquiesco: praesertim si sola de­lectationis causa iter sive aìius laborsuscipiatur; ut bene ajunt Abel1y 5 etSporer 6.

Caeterum probabiliter Elbel 7; Sporer 8

cum Laymann ; et Sanchez 9 cum Caje­tano, Navarro, Angles et aliis communi­ter, excusant a culpa eos qui, licet exproprio officio non laborent, tamen labo­rem aliquem magnum assumunt ob rarumlucrum d). Sicut probabiliter non peccantqui ob hujusmodi causam laborant in diefestivo; ut ait idem Sanchez, utque dixi­mus de tertio Praecepto n. 301 et n. 332cum aliis,

1041. - Ratione pariter laboris excu­santur a jejunio iter facientes pedestreper majorem diei partem; ut probabiliterdocent Sanchez lO, Lessius a)} Holzmann 11,

Palaus a) et aHi communiter. - Sicquepariter excusantur muliones et agasonespedestres mulas aut asinos ducentes; utSalmant. la cum Sanchez b)} Palao b), To­leto b)} Laymann b)} etc.

Hoc tamen intelligitur lO. Nisi per-

cap. 4, Append., n. 61. - 'l' Parto 3, confero 18, de Causisexcus. a Jejunio, n. 526. - 8 Loc. cit., num. 60. ~ Laym"lib. 4, tr. 8, cap. 3, num, 3. - \I Consil., lib.· 5, cap. 1,dub. 7, num. 2. - Cajetan." Sum., v. Jejun1.·um~ cap. 8..Navar., Man., cap. 21, n. 16. - Angles, de ]ejunio. qu, 6,diff. 12. - Sanch., loc. cìt., n. 2. - 10 Loc, cit., dub. lO,num, 3. - 11 De Praec. Eccl., num.15. - " Tr. 23, cap. 2,num.137.

causa, nisi frequenter fiat; tunc enim pecca­tum esset contra jejunii legem.

c) Sanchez, Consz'l., lib. 5, cap. 1, dub.7,n. 18, ludentem pila aut venantem, semel etiterum excusat,si id faciat exercitii aut recrea­tionis causa; illum vero, qui patriam vel pro­pinquos inviseret, ne aliis diebus a scholisabesset (ibi enim de scholari disputat), totiesn. 17, excusat quoties libuerit.

d) Sporer dicit: Ad «honestum lucrum '.1047. - a) Lessius, lib. 4, cap. 2, n. 43}

illos excusat qui ad nundinas vel ad alia ne­gotia iter conficiunt, «praesertim pedites ». ­Palaus vero, tr. 30} disp. 3} punct. 2, § 5,n. lO excusat iter pedibus facientes, « siquatu~r vel quinque leucas pertransire de­beant '.

h) Sanchez, loc. cit.}dub. IO} n: 6; Palaus,28

Laboransad rarumlucrum pro­babili t ernon peccato

Iter fa­ciens pedì­bus, quandoeximatur.

434 LIB. 111. - TRACT. VI. - CAP. 111. - DE PRAECEPTIS ECCLESIAE. DUB. Il. - QUAE CAUSAE EXCUSENT A ]E]UNIO. 435

Iteragensequo velrlieda plu­resdies exi­mitur.

Quantumitineris re­q.uiratur.

sona, completo ìtìnere et alia refectionenon sumpta in notabili quantitate, jampostea satis se reficiat: tunc enim nequitsecundam eomestionem faeere, nisi diesequenti iter prosequi deberet. - Intelli­gitur 2°. Nisi iter eommode differri pos­sit; ut doeet D. Thomas 1, dicens: Si pe­regrz'natio.... commode differrz' possit.....,non sunt propter hoc Ecclesiae jejuniapraetermittenda. Et eum sequuntur Les­sius 9; et Laymann 8 eum Silvestro, To­leto et Medina. Quando autem, inceptoitinere jejunii dies intercurrit, non tene­tur itinerans ab illo desistere ut jejunet;uti docent c) Sanchez ' cum Abulensi, Lay­mann; et Sporer 5 cum aliis communiter.

Sed dubitatur IO. Quale .iter commu­niter loquendo sufficiat ad excusandum?

Pasqualìgo apud Croix 6 dicit satis esseiter septem milliarium, id est duarum leu­earum. et mediae (leuca enim importathic spatium trium milliarium, sive unamhoram itineris). - Sed haee opinio abaliis non recipitur: qui probabiliter di­cunt requiri ad exeusandum saltem iterquatuor vel quinque leuearum; ut Sal­manto d), Palaus 7; Viva 8 cum Tr.ullenehet Diana: quamvis Lacroìx v eum Bona­cina, Filliuccio e), etc., requirat iter adminus quinque leucarum, id est quinde­cim Inilliarium. - Si tamen via esset tamardua, aut tempus tam asperum, aut si

12:1 24 11, qu.147, art. 4, 'ad. S. - 9 Lib. 4, cap. 2, n. 43.­3 Lib. 4, tr. 8, cap. 8, num. 3 ~ Silvest., v. Je}"1'zium,n. 23. v. secundum. - Tolet., lib. 6, cap. 4, n. 4. - Joan.Medina, Cod. de ]ejunio, qu. 9, v. Ad ,'d reducitur. ­• Consil., lib. S, cap. 1, dub. 11, num. 5. - Aòulens,'s, inMlltth., cap. 6, qu. 140.. Laym., 1oc. cit., cap. 3, n.5. ­• Tr.3; cap. 4, Append., n.66. - Pasqual., Prax. jejunii,deciso 313, num.4. - 6 Lib. 3, parto 2, n. 1344. - , Tr. 30,disp. 3, punct. 2, § 5,n. lO. - 8 De Praec. decal., qu.10,art. 6, n.4... T'rull., lib. 3. cap. 2, dub. 7, n. 12. - Diana,l

loc. cit., Toletus, lib. 6, cap. 4, n. 2; Lay­'mann, loc.cit., n. 3, non citantur pro his exem­plis a Salmant.

c) Loquentes de peregrinatione devotioniscausa.

ti) Salmant., tr. 23, cap. 2, n. 137, excu­sant iter pedestre facientes «per magnamdiei partem, quia est labor non parum debi­litans, maxime si esset per quatuor aut quin·que leucas •. Negant vero excusari, si brevesit iter, «ut per unam aut duas leucas •.

e) Croix, loc. cit., n. 1344, citat quidem&macina pro hac sententia (non vero Filliuc-

itinerans esset adeo debilis vel itinerinon assuetus, ut non posset jejunare sinemagna difficultate: ob has causas ali­quando posset eumexcusare a jejunioiter etiam sex milliarium vel minus.

Ha Sanchez 9, Salmant. lO, Roncaglia 11

et Croix 19. Sic pariter Tamburinius 18

reete excusat famulos pedestres, comi­tantes dominum qui per totum diemequi­taret per urbem. - Et sic adhuc proba­biliter quidam doctus excusabat famulosqui jugiter per diem ìnservìunt, ambu­lantes ad emendum, ad comitandum, adlitteras ferendas, et siInilia.

Dubitatur 2°. An iter faaentes equisvel rhedzs excusentur a jejumo ?

Damnata quidem fuit prop. 31 ab Ale- Propositi';xandro VII, quae dicebat: Excusantur tt,:,n:~~n~~absolute a praecepto jejumi' omnes t'llt' equitando,

qui iter agunt equitando, utcumque iteragant, etiamsi iter necessarium non sit,et etzamsz' iter unz"us dùd confictant. ­Caeterum communiter DD. excusant quisic itinerantur per plures dies; ut Sal­manto 14, Sanchez 15, Roncaglia 16, Lay­mann 17, et Viva 18 cum Trulleneh f). (Vivatamen et Laymann requirunt ut tale itersit saltem per octo dies; sed hoc videturniInis rigorosum). - Bene autem advertitViva quod hujusmodi itinerantes non ex­cusantur, si constet eos sine magno incom-modo posse jejunare.

parto lO, tr. 14, resol. 2. - Bonac., disp. ult., de Praec.EccI., qu. 1, punct. ult., n. 11. - 9 Consil., Iib, 5, cap. 1,dub. lO, n. 3. - 10 'I'r, 23, cap. 2, n.137. - 11 Tr. 9, qu. 2,cap. 2, reg. in praxi, n. 2. - 10 Lib. 3, parto 2, n.1344. ­18 Decal., lib. 4, cap. 5, § 7, num. 25. - lO Tr. 23, cap. 2,n. 138. - " Consil., lib.5, cap. 1,dub. lO, n.5. - 18 Tr.9,qu.2, cap. 2, t'ego in praxì, n. 2. - 11 Lib. 4, tr. 8, cap. 3,nume 3, i. f. - 15 De Praec. decal., qu. 10, art. 6, nume 4.- Viva, Ioc. cito - Laym., loc. cito - Viva, in proposo 31Alex. VII, n. 6.

cium, qui, tr. 27, parto 2, n. 122, dicit duo­decim aut quindecim milliaria excusare); atipse Croix concludit: • His non obstantibus,probabilius est... regulam generalem in istisstatui non posse, nisi hanc unicam: tuni tan­tum excusari itinerantem a jejunio, quandocum labore itineris, quomodocumque tandemillud fiat, non potest consistere jejunium sinemagna difficultate et incommodo •.

f) Trullench, lib.3, cap. 2, dub.7, n.12,negat equites communiter excusari, .prae­sertim si tempus longum non sit, ut si mn­tum sit sex aut ,acto dierum. •.

!temquan­doque ltine..rans unodie.

Itineran­tes, quomo-

feOjJ':i~:servare,

Opera pie.tatìs excu­santo

Praeterea, recte dicunt Croix t, Ron­caglìas; et Salmant." cum Sanchez, Azorg) ,

Toleto g), Trullench, etc., posse aliquandoexcusare iter etiam unius diei, si agen­dum esset cum magna defatigatione, utevenit cursoribus; vel si -equitans sit de­bilis, aut tempus sit asperum, vel iterarduum aut extraordinarium. - Iter au­tem octo vel deeem leucarum putantnon esse extraordinarium h) Salmant. cumSanchez, Toleto, Trullench, Lastra, Co­rella, etc.; contra Machado, Diana, Lean­drum, etc.

Merito autem hic notat Viva 4 cumSanchez 5, quod itinerantes, si non ha­beant cibos quadragesimales sufficientesad sustentandum, potius debent refici la­cticiniis, adhue in quadragesima, et ser­vare jejunium, quam aliis legalibus cibislevioribus vesci et jejunium frangere; quiaobservantia jejunii praestat abstinentiaea lacticiniis.

1048. - Quarta causa excusans estPIETAS. Communiter docent DD. propterhujusmodi causam pietatis posse homi­nem jejunium omittere, scilicet ob pera­gendam aliam piam caritatis aut religio­nis operam, quae sit majoris boni quamjejunium. Ita Salmant." eum aliis passim;ex D. Thoma 7, ubi sic ait: St' autem tm­mmeat necessitas statt'm peregrz'nandz' et

1 Lib. 3, parto 2, n.1344. - , Tr.9, qu, 2, cap. 2, reg,in praxì, n. 2. - 8 Tr. 23, cap. 2, n. 138... Sanch. 1 Consit.,lib.5, cap. 1, dub, lO, n. 4. - Trull., lib.3, cap. 2, dub, 7,num. 12. - • In propos.31 Alex. VII, num. 11. - • Consìl.,Iib, 5, cap. 1, dub, 32. - e Loc, cìr., num.142. -r-. 'I 2- 2Ae,

qu. 147, art. 4, ad3. - Si/vest., V. Jejunium, num. 26..

g) Salmant. non satis distincte auctoresallegant. - Azor enim, part.1, Nb. 7, cap.17,qu.9, haec non concedit; Toletus vero, lib. 6,cap. 4, n. 2, cursores absque limitatione autexplicatione excusat.

h) Salmanticenses, loc. cit., n. 138: • Dit­ficultas est, inquiunt, de itinere unius diei, siin eo decem aut octo leucas conficiant». Etpro sententia affirmante id satis esse ad ex­cusandum, a1legant Machado, Diana, Lean­drum, etc.; et re quidem vera, Leander, dePraec. Eccl., tr. 5, disp. 8, qu. 101 et 102,ita docet; Machado autem, Perfeto confess.,tomo 2, lib. 6, parto 8, tr. 6, docum. 3, n.1, .absolute excusat eos qui equitando itineran­turi quam ]oannis Machadosententiam Diana,parto 8, tr. 7, resol. 40, soli:unmodo refert,:ri.eque eam approbat aut reprobat. - Salmant.

magnas dsaetas faet'endi, vel ett'am mul­tum laborandz~ vel propter conseruatio­nem uùae corporaiis, vel propter aliquùinecessarium ad m'tam spt'rt'tualem, et si­mul cum hoc non possint Ecclesiae jeju­nia ooseruari: non oòlzgatur homo adjejunandum. Quz'a non m'detur fuisse t'n­tentzo Ecclesiae statuentts jejunz'a, ut perhoc zmpedz'ret alt'as pias et magt's neces­sarias causas. - Subdit tamen S. Doctor:Vt'deturtamen z'n taltòus recurrendum essead superzòrzs dzspensationem: nisz' forteubt' est t'ta consuetum, quz'a ex hoc zpsoquod praelatz' dz'ssz'mulant, vz'dentur an­nuere. Sed facile S. Thomas dispensatio­nem hanc potius requirit ad majoremcautelam vel de convenientia, non verode necessitate; cum mox prius jam dìxe­rat , ut supra: Propter hujusmodt cau­sas pt'etatt's non oblt'gatur homo. ad je;"u'nandum.

Sed Dubium fit: an hujusmodt operaajejumo excusantz'a POSSt'nt susczpz'spon­te, et non ex officzo vel obedzentz'a?

Negant Silvester, Navarrus, Cajeta­nus a) et alii, apud Salmant. 8. - Sed pro­babilius affirmant Sanchez 9; et Salmant.wcum Armilla a), Gabriele, Palatio et Vil­lalobos a). Idque expresse docet D. Tho­mas 11, ubi dicit: St' ett'am st't tanta aòstz­nentia, quod homo aò opertòus utz'/iOrtÒUS

Nooor., Man., cap. 21, num. '16 et 17. ~ 8 Tr. 23, cap. 2,n. 142. - 9 Consil., lib. 5,cap. 1, dub. 13, n. 2. - 10 Loc.cìt., num. 142. ~ Gabr. Biet, in 4, disto 16, qu. 3, art. 1,noto 4, V. Nota. - Mi<:h. de Palat., in 4, dist. 15, disp. 8,v.Rursum poscente pietate. - 11 In4, disto 15, qu. 3, art.1,solut. 2, ad3.

tamen addunt sententiam affirmantem com­muniter' rejici, et iter octo vel decem leuca­rum per se non sufficere, nisi sit aliqua cir­cumstantia specialis; et allegant auctores cita·tos, e quibus Lastra, in propos. 31 Alexan­dri VII, n. 67, ad amussim concordat; Sanchezvero, loc.cit., dub.10, n. 4 et 5, negat equitesper se et communiter excusari, nisi sit cir­cumstantia particularis, vel nisi post multasdiaetas et labores; Toletus autem, loc. cit.,cursores excusat; Corella, in Pratica, tr.17,n. 193, negat unum diem satis esse per se adexcusandum. - De Tru1lench denique, videhic superius, notam f.

1048. - a) Cajetanus, V. ]ejunium, cap. 3,requirit utique pro peregrinatione, ut ex offi­cio vel obedientia suscipiatrir; non vero proaliis misericordiae seu pietatis 9fficiis. Idem·

Etiam,

R~~~:o~~~suscepts.

436 LIB. III. - TRACT. VI. - CAP. 1II. - DE PRAECEPTIS ECCLESIAE. DUB. II. - QUAE CAUSAE EXCUSENT A ]E]UNIO. 437

Servientesi n f i r m i.s ,quando ex­cusentur.

Qnando,peregrinan­tes ad locasacra.

impediatur, quamvis ad ea de necessitatenon teneatur, indiscretum est jejunium J

etsi non sit z'llz'c#um. Modo, intelligitur(ut infra explicabimus), opera illa ex justacausa assumantur, et differri non pos­sint.

1049. - Hinc. l°. Excusantur quiplurz:bus infirmzs cum magno labore inservzuntin hospitalibus aut monasteriis; ut dicuntPalaus a)J Bonacina a)} et Salmant, l cumLedesma », etc.

2°. Excusantur peregrinantes ad locasacra: - modo ipsi vero zelo peregrina­tionem suscipiant in magnum Dei hono­rem aut magnam aedificationem commu­nem, nempe si sint personae gravis aucto­ritatis (ut ait Cajetanus apud Laymann 2);vel si peregrinatio vertat in magnamìpsìus peregrini spiritualem utilitatem, utdicunt Sanchezs, Holzmann 4; et Salmant. 5

cum Silvestro c)J Abulensi d)J Palao, Villa­lobos, etc. - contra Ledesma e)} Palatio e)

et Medina e)J apud Sanchez o, qui excu-

'Tr. 23, cap. 2, n. 143.- Cajetan.,v.Jejunium, cap. 3.­9 Lib. 4, tr. 8, cap. 3, num, 5. - 3 Consil., Iib. 57 cap. 1,dub, 11, n. 5. - • De Praec, EccI., n. 16, i. f. - • Loc. cit ..num, 144. - Palaus, rr, 30, disp, 3, pnnct.2, § 5, num, 11. ­Villal.} parto l, tr. 23, diff, 4, num.16. - 6 24 211C , qu.147,

que ac Cajetanus docentArmilla, v. Jejunium,n. 5,. et Villalobos, parto I, tr. 23J diff. 4 J

n. 15 et 16.1049. - a) Palaus, tr. 30, disp. 3, punct. 2 J

§ 5 J n. 11, excusat nosocomos, • quorum mi·nistratio infirmis necessaria est». - Bona­cina vero, disp. ult' J de Praec. Eccl'J qu. l}punct. ult., 1~. 13} excusat eos, qui infirmosvisitant, si cum his operibus nequeant jeju­nare.

b) Petrus de Ledesma, Sum.Jpart.2Jtr.27J

cap. 2J dub. 3 J post concl. 5 J V. Tirtia causa J

excusat eos qui infirmis adsunt etc.; • undesi quis ex obsequio infirmis exhibito, vel exvigilia nocturna nimis esset debilis, non obli­garetur >. Et haec etiam a Salmant. loc.cit'J

habentur.c) Silvester casum hunc, V. ]ejunium,

n. 23, qu. 9 J praetermittit; sed Salmant. au­ctores indiscriminatim allegant.

d) Abulensis, in Matth' J cap. 6J qu. 140J

addit: Si commode differri non possit.e) Martinus de Ledesma, 2 a 4 ae

J qu. 17J

art. 3 J V. Secunda causa,. Michaelde Palatio,in 4 J dist.15} loc.cit.;Joannes Medina, cod.deJejunio

Jqu. 9} V. Secunda causa} a jejunio

eximunt eum qui piam peregrinationem in­stituit, quacum jejunium subsistere nequeat,et quae in aliud tempus differri non possit.

sant a jejunio etiam eos qui simplicis devo­tionis causa peregrinationem suscipiunt.Sed haec opinio non videtur satis tuta, sem­per ac ipsi commode peregrinationem dif­ferre possunt, ut docet D. Thomas 6, ubiait: Si peregrinatio et operis labor com­mode differri possù aut diminui absquedetrimento corporalis salutls"'J uel spz'ri­tuahs vitae J non sunt propter hoc Eccle­siae jejunza praetermùtenda. Et sic aliicommuniter, ut Lessìus", Laymann", Holz­mann f) et Salmant. a,

Quando vero peregrinatio jam susceptafuerit, et interim dies jejunii occurrat, nonest obligatio intermittendi eam ut jejuniumservetur, prout communiter inquiunt San­chez 9; et Salmant. lO cum Abulensi, Spo­rer 11, et Laymann 12, qui ait id ut certumtenendum.

3°. Excusantur concionatores qui prae­dicant quotidie sive frequenter in quadra­gesima, ut ex communi sententia dicuntPater Wigandt k)} Toletus ": et Salmant. j)

art. 4, ad 3. - , Lib, 4, cap. 2, num, 44. - , Lib, 4, tr, 8,cap. 3, n. 5. - e ConsiI .. lib. 5, cap. 1, dnb. 11, n. 5. ­IO Tr', 23, cap. 2, num, 144. - AbulensÌ5} in Matth., cap. 6,qu, 140. - 11 Tr. 3, cap. 4, Append., num, 66. - 1.' Loc, cìt.,num.5.

Et ita etiam a Sanchez, loc.cit., dub. 11, n.1J

allegantur. - Eamdem igitur sententiam te­nent, quae S. Alphonso probatur, dum ipseS. Doctor requirit, ut commode differri nonpossit illa peregrinatio.

f) Holzmann, de Praec. EccI., n. 16, if.:• Quodsi, inquit, absit ejusmodi specialis uti­litas, peregrinatio diebus jejunii omittenda etdifferenda est».

g) Salmanticenses, Ioc. cit., n. 144J id nonhabent, nisi in quantum requirunt ad exem·ptionem, ut peregrinatio differri non possit:«Excusantur... a jejunio voluntarii peregrini,quando commode jejunare non valent, necperegrinatio differri potest, ne amittant sociositineris, et alias peregrinatio est animae valdeutilis ».

k) Wigandt, tr. 5 J exam. 4J n. 92, eximitconcionatores, • qui per integram quadrage­simam quotidie concionantur saltem per ho­ram, quia labor est magnus»,

i) Toletus, lib. 6, cap. 4 J n. 4 J excusatconcionatores,dummodo ex obedientia, officioaut voto concionentur.

j) Salmanticenses, loc. cit'J n.149J eos ex­cusant eo die quo concionantur, si ter autquater in hebdomada id faciant; pro qua sen­tentia auctores allegant. At Navarrus, Man.}cap. 21J n. 16J simpliciter eximit eos qui ex

Pcregri­natio jamsuscepta,non inter­mi tte ndapropter je­jumum,

Quotidicvcl frequen­ter concio­nantes e x­cusantur,

Monitumdebono exem..p'lo.

Quid deconcsonan­tibus tervelquater inhebdoma­da.

cumNavarroj)}Cajetanoh}Trullenchj)}etc.Quia actio concionandi est valde laboriosa,tum propter studium ad id necessarium,tum propter corporis agitationem. Et hocmaxime locum habebit pro Inissionariis,qui diebus missionis cum vehementi agi­tatione concionantur. - Caeterum decetquidem concionatores omnes, qui non so­lum verbo, sed etiam exemplo debentpraedicare, ur quantum fieri potest, adaedificationem populorum jejunia sata­gant observare, ut faciunt qui perfectìo­nis amantiores sunto

An vero excusentur quz tantum teroe! quater in hebdomada conciones ha­bent?

Affirmant absolute Sanchez l, Ronca­glia 2, Tamburinius "; et Henriquez, Trul­lench ac Pasqualigo, apud Salmant. 4.

Idem sentiunt Busenbaum (ut supra), EI­bel 5 et Viva 6: modo tamen, ut isti di­cunt, cum magno fervore concionentur.- Sed melius ajunt Holzmann li) et Sal­manto 7 in hoc standum esse judicio pru­dentum: nempe si concìonatoreslstì ob cor­poris agitationem et applicationem mentisita debiles evadant, ut nequeant jejunium

1 consn., Iib.5, cap. 1, dnb.13, n.6. - , Tr. 9, qn.2,cap. 2, reg. in prati, n. 3. - • DecaI., Iib, 4, cap. 5, § 7,n. 26. - Joan. Henrlquelr, Qnaest. praetìc., seet.16, qn.30,n. 67. - Truti., lib. 3, cap. 2, dub. 7, num, 15. - Pasqual.,Prax, jejnnii, deciso 326, n. 6•• • Tr, 23, cap. 2, n. 149. ­Busenb., Iib. 3, tr. 6, cap. 3, dub, 2, n. 4. - • Parto 3,confero 16, de Oblig. etc. ]ejunii, nnm.464. - • De Praec,decal., qu, lO, art. 6, num, 4. - , Loc. cìt., num. 149. ­• Tr. 3, cap. 4, Append., n. 63. - , Decal., lib. 4, cap. 5,§ 7, num. 26. - " ConsiI., lib.5, cap. 1, dnb.18, nnm.3. -

officio concionantur, si jejunando id praestarenonpossent; idemquedocetCajetanus, in 2am2ae} qu.147} art. 3.- Trullench, lib.3}cap.2}dub. 7} n. 15, eos eximit, «qui concionantursaltem ter in hebdomada ». - De Toleto de­nique, vide notam superiorem.

k) Holzmann, Ioc. dt' J n.15J absolute ajejunioexcusari asserit «concionatores, quitota quadragesima, singulis vel saltem tribusa?t quatuor in hebdomade diebus, ad populumdlCunt '.

l) Armilla a Sanchez male allegatur; namv. ]ejunium, n. 5} non habet hanc limita­tionem.

m) Lessius, lib. 4} cap. 2} n. 44} de mer­cede non loquitur; hinc perperam a Salmant.citatur. .

n) Lessius, loc. cit., n. 43} generatim ex­Cllsat eos omnes qui I,>fficio suo fungi nequeuntcum jejunio; idemque habet Navarru5, Man'J

perferre, tunc possunt excusari. - Et hocvalet etiamsi ipsi concionentur causa lu­cri, ut dicunt Sporer 8, Tamburinius 9;Sanchez lO cum Navarro et Angles contraCajetanum, Ledesma et Armilla l); etSalmant.P curo Lessio m), Bonacina, etc.Ratio, quia hujusmodi lucrum, cum sitjustum stipendium talis laboris, licite in­tenditur; et aliunde ex tali intentione nonimpeditur utilitas audientium.

4°. Excusantur cantores sive musìcìqui jejunium observando vocem amitte­rent nec possent suum officium exercere,ut dicunt Anac1etus 12, Sporer 18, Elbel 14 ;

et Lessius n) cum Silvestro, Navarro n)

et Tamburinio.5°.Excusantur lectores scz'entzarum qui

magno studio et labore indigerent; nonvero qui dictant lectiones jam prius ordi­natas et saepius repetitas. Ita communiterRoncaglia 1~, Elbel 16 ; et Salmant. 17 cumLessio D)} Navarro D)} Cajetano D)} Toleto o)}

Azor O)} etc. - Asserunt Salmant, P)} con­trariuro sentire Sanchez P)} sed non bene.Nam hìc auctor non loquìtur de lectorì­bus, sed de scholasticis qui propter stu­dium non possent jejunare; et dicit cum

.Navar., Man., cap. 21, n. 17. - Angles, de ]ejunio, qu. 6,diff. 14, i. f. - Cafetan., in 24m Zltt, qu. 147, art. Si v. f...Martin. de Ledesma, 2ll. 4o.c , qu.i7, art. 2, dub, 7, v. Quintodico. - 11 Tr.23, cap. 2, nume 149... Bonac., disp, ult., dePraec, Bccì., qu, 1, punct, ult., n.13. - .. Tr, 10, dist.2,num, 67. - 18 Loc. cit., nume 63. - 14 Parto 3, confero18,de Causis excus, a Iejunìo, n. 511. - Si/vest., v.Jejunium,n.26. - Tambur., Decal., lib. 4, cap. 5, §7, n. 25. - "Tr.9,qn. 2, cap. 2, reg. in praxi, nnm. 3. - 16 Confero 16, deOblig. etc. Jejunii, num. 464. - " Loc. cit., n. 147.

cap. 21J n. 16,.et ipse Lessius addit: «Etiamsilabor non sit nisi ingenii».

o) Auctores istos Salmant. allegant ut re·fert S. Alphonsus; at Lessius, loc.cit'J n. 44}dicit simpliciter: « docere »; Toletus, lib. 6.cap. 4 J n. 4} .legere. causam esse excusa­tionis. - Navarrus, loc.cit'J n. 16,' Cajetanus,loc. cit.}V. Ad hoc dicitur, eximunt ajejunioeos qui verbo aut scripto. ita docent, ut ne­queant simul jejunare. - Idemque tenet Azor,parto l} lib. 7} cap. 18J qu.l} de magistris etdoctoribus • qui publice alios docent., n;lodosuum .officium tacere et jejunium .simul $er­vare commode non possint; nec loquitur detempore quod in docendo impendunt.

P) Salmanticenses, loc. cit'J n.148J afferuntutique Sanchez, obligantem scholasti.cos adjejunium; at re vera Sanchez, loc.cit'J dub.1JJ

n. 8}nec lectores «qui quotidielegunt unicamtantum lectionem '. nec sch()lasticos a jejunio

Intentio1ueri nontollit excu­sationem.

Cantores,quando ex­cusentur.

Qnando,lectoresscientia ..rum.

438 LIB. III. - TRACT. VI. - CAP. III. - DE PRAECEPTIS ECCLESIAE. DUB. II. - QUAE CAUSAE EXCUSENT A ]E]UNlO. 439

Confeasa·rii, quandoexcusentur,

Quid delectoribus~rammati.eae.

Advocati,judices, me ..dici, confes­sarii.

Angles P) hos potius debere omittere stu­dium, etiam per totam quadragesimam,quamjejunium(contra AzorP) et Palaumz',qui censent scholasticos excusari, si perquinque horas utilibus studiis vacant).

An autem excusentur a jejunio lectoresgrammaticae?

Negant Salmant.t. - Sed affirmat San­chez 9, si in die quatuor legant lectìo­nes, sive si doceant per quinque horas, utait Azor o). Palaus q) autem et alli, apudCroix 8, dicunt magistros grammaticaequi per quatuor horas docent, non tenerijejunare plus quam tribus diebus in heb­domada.

6°. Excusantur advocatz~ qui cum jeju­nio non possent satisfacere suis clìentìbus,propter studium quo indigent. Ita Ron­caglia 4, Holzmann 5, Elbel o. - Idemajunt Salmant. 6 de judicibus, qui egentstudio s) ad sententias ferendas. - Idemdicunt Sporer 7, Ho1zmann 8; et Elbel r)

cum Bonacina, de medicis et confessarùsqui Magno indigent studio, ut suis infirmisaut poenitentibus satisfacìant. Hi enim,licet non egeant majori cibo, cum laborsit mentis, opus tamen habent cibo fre­quentiori, ut in eis reparetur spirituumconsummatio.

l Tr. 23, cap. 2, n. 148.- , Consil., lìb, 5, cap. I, dub, 13,n. 7. - 8 Lib, 3, parto 2, n. 1347. - 4 Tr. 9. qu, 2, cap, 2,reg. in praxi, n. 3. - • De Praec. Eccl., n.15. v. f. - • Loc.cìt., n. 140.- , Tr. 3, cap. 4, Append., n. 63; cfr. n. 59. ­• De Praec. Eccles., n. 15, v. f. - Bonac., disp. ult., de

excusat. Sed de scholasticis addit: • At si alì­quis scholasticus sit ita debilis, ut perdat to­tum quadragesimae studiumpropter jejunium,excusabitur; at vero ob hoc quod sentiat ma­gnam lassitudinem, multum studendo et simuljejunando, non excusatur, sed potius minuetstudii horas »; et hic citat Angles, qui reveratoc. cit., diff. 14, scribit: • Studentes qui pro­pria sponte adeo laborant in privatis studiis,ut simul jejunare non possint, tenentur labo­rem remittere et jejunia servare >0 - Azor,parto 1, lib. 7, cap. 17, qu. 8, negat schola­sticos excusari; Palaus vero, tr. 30, disp. 3,punct. 2, § 5, n. 11, de lectoribus, non de scho­lasticis loqultnr.

q) Palaus, etsi a Croix ut asserit S. Al­phonsus citetur, eos tamen loc. cit., n. 11,absolute, et non solum pro tribus diebus inhebdomada, excusat.

r) Elbel, confer.16, de Oblig. etc. Jejunii,n. 464, professores excusat, de quibus haecscribit: • Quod vero de concionatoribus hic

7°. Confessarzz causa confessionum ex­cipiendarum communiter non excusantur;nisi extraordinarium laborem subeant,nempe si confessiones audiant fere pertotum diem, puta per septem vel octohoras. Ita Palaus 9, Salmant. t) et Ronca-

. glia t).

Sed melius Sanchezw, Sporer ",Viva11,

et Diana 19 cum Fagundez, ad eos excu­sandos, ultra laborem extraordinarium,requirunt ut ipsi sint ita debiles, ur cumjejunio non possent satisfacere frequen­tiae poenitentium. Et idem sentit Tam-burinius 18. - Ubi insuper notat quod Omnes

isti per ac-praedicti professores, nempe lectores, can- ~~:,sei~:

tores, advocati, medici et confessarli, non santur.

per se, sed tantum per accidens a jejunioexcusari possunt: nimirum si ratione ali-cujus gravis circumstantiae suis officiisjejunando non possint satisfacere. - Ethoc maxime advertendum in hac materia.Nam ubi labor per se excusat, in dubiopraesumptio stat pro exemptione jejunii je converso, ubi labor non per se, sed peraccidens, nempe ob aliquam èircumstan-tiam debilitatis personae vel gravitatemlaboris, excusat, in dubio praesumptio statpro obligatione jejunii.

Hic autem ultimo animadvertenda est

Praec, Eccl., qu, l, punct. ult., n. 13. - • Tr, 30, disp. 3,punct, 2, § 5, n. 11. - IO Tr.3, cap. 4, Append., n. 59. ­11 De Praec. decal., qu. lO, art. 6, n. 4. - li Parto 1, tr.9,reso!. lO, i. f. - Fagundo l de 4° Praec. EccI., lib.1, cap. 8,n. 19. - " Lìb, 4, cap. 5, § 7, no 25.

dìctum, pariter ob eamdem ratìonem de illisprofessoribus dicendum putant DD. qui con­tinuis studiis vacant, v. g. singulis diebus .autferme singulis quatuor ad minus 'Ve1 quinquehoris; horum enim labor magis consumit spi­ritus animales quam labor eorporis •.

s) • Per plures horas " ajunt Salmanti­censes.

t) Salmant., tr. 23, capo 2, n. 150: • Quiper totum diem, inquiunt, frequenter confes­siones excipiunt, si jejunium observare nonpossunt, non sunt a confessionario retrahen­di s , - Roncaglia autem, tr. 9, qu. 2, cap. 2,reg. in praxi, n. 3, haec scribit: • Si aliquisconfessarius, vel propter exiguam valetudì­nem, vel propter extraordinarium laborem incoiìfessìonìbus audiendis, non posset jejunare,non proinde teneretur a confessionibus ab­stinere•.

u) Sanchez, Consz·l., lzò.5, cap. 1, dub.13,n. 11, negat confessarium ordinarie a jejunioexcusari, sed subdit: • At ita debilis posset

Monitumpro confes­sarfis,

quaedam doctrina,quam tradunt Sporer ',et Laymann 2 cum Navarro V), Silvestro V),

Cajetano et Toleto V), quod, si quis nonhabeat causam absolute sufficientem adeum excusandum a jejunio quadragesi­mali, et aliqua ratio ipsi probabilis et ju-

l Tr, 3, cap. 4, Append., num. 68. - 'Lib. 4, tr. 8,

esse confessor, tanta frequentia in audiendisconfessionibus et tantus labor, ut excusa­retur ».

V) Navarrus, Man., cap. 21, n. 20,' Silve­ster, v. ]ejunium, n. 21, qu. 8; Toletus, lib. 6,cap. 4, i.f., universaliter negant peccare mor­taliter eum qui non jejunat, existimans bonafide sibi causam sufficientem esse non jeju­nandi, licet vere non sit sufficiens; et ita aLaymann citantur, Hinc, addit ipse Toletus,confessarius non debet illum a sua fide et con­sclentia deponere, sed solum exhortari ut ex­periatur jejunare '.

x) Non tractat S. Alphonsus de praeceptoabstinentiae a carnibus extra jejunium; hincpauca de hoc addenda videntur. Et primoquidem praeceptum istud obligat sub gravi:l° feria sexta cujusvìs hebdomadis in totaEcc1esia, nisi in hane diem incidat festumNatalis Domini; 20 sabbato in multis locis Ec­c1esiae latinae. Multis etiam in locis habe­tur indultum quod ab hoc praecepto eximitfide1es die sabbati. - Illi autem qui ejusmodiindulto fruuntur, eo uti nequeunt in locis ubiadhuc viget lex abstinentiae diebus sabbati.Quaesitum enim fuit a S. C. Inq.: Utrum ob­tenta dispensatione, peregrinantibus extraBe1gium liceat comedere carnes in locis inquibus viget ista lex? Et S. C. die lOjan. 1855respondit: Negative. - Idem valet pro iis quiindulto quadragesimali vel privilegio bullaeCruciatae fruuntur, ut constat ex dec1arationeS. Off. 22 ]unii 1897. - In quibusdam etiamlocis servanda est abstinentia diebus Roga­tionum et vigilia S. Marci; qua in re tenendaest loci consuetudo. - Hoc praeceptum obli­gat omnes baptizatos rationis compotes, sal­tem si septennium compleverint. Excusat ta­men l° impotentia sive physica sive moralis;2" dispensatio superioris.

Pro coronide totius Tractatus de Jejum'o, hicaddendum ducimus novissimum S. O.decretum de Jejuniz' et Abstinentiae legez'n Itatia reformanda.

Feria IV die O Septembris 1906.Frequentes pluribus abhinc annis preces

Italiae .praesules ad Sedem Apostolicam diri­gere consueverunt, quibus ecc1esiasticaelegisjejunii et abstinentiae mitigationemtemporumconditioni congruam pro dioecesi quisque suapetierunt. In quo temperamento efll.agitando

sta appareat, qua tantum bis vel ter inhebdomada jejunet, non est urgendus adjejunandum, etiamsi causa illanon omninosuffìcìat; sed relinquendus in sua bonafide, ne ipse forte deinde omnia jejuniaculpabiliter omittat x).

cap. 3, num, 6•• Cajetan., v. Jejunfum, cap. 3.

illud etiam intenderunt ut, uniformi vicinarumsaltem regionum disciplina constituta, nonlevibus incommodis quae ex varia legis obser­vantia sponte sua consequuntur , remediumafferretur,

Re penes Supremam hane S. Officii Con­gregationem discussa, Emi ac Rmi DD. Car­dinales in rebus fìdei et morum InquisitoresGenerales, omnibus mature perpensis, in ple­nario conventu habito feria IV, die 5 currentismensis Septembris, haee statuenda decreve­runt:

l°. In omnibus et singulis Italiae regìonì­bus, dioecesibus quoque Melitensi et Gaudi­siensi comprehensis, quae dispositionibus hacin re pro Italia latis uti solent,jejunium, seu lexunicae per diem refeetionis, servandum erit:

Toto tempore quadragesimae, dominicistantum diebus exceptis; feriis sextis et sabba-

. tis adventus; feriis quartis, sextis et sabbatìsQuatuor anni Temporum; vigillis Pentecostes,SS. Apostolorum Petri et Pauli, Beatae M. V.in coelum Assumptae, Omnium Sanctorumet Nativitatis D. N. j, C.

Quibus vero diebus jejunium praecipitur,vetatur insimul semper et absolute, in qua­dragesima, ne diebus quidem dominicis exce­ptis, carnium pisciumque in eadem comestionepermixtio.

2". Praeter jejunium, in cunctìs (ut supra)Italiae regionibus, servanda etiam erit lexabstinentiae a carnibus ab iisque omnibusquae ex carne trahunt originem, lacte scilieet,butyro, caseo, ovis et ex quocumque animaliadipe condimentis: feria sexta Quatuor Tem­porum in quadragesima; feria sexta in Para­sceve; vigi1iis Assumptionis B. M. V. et Na­tivitatis D. N. j, C.

30. Prima vero die quadragesimalis jeju­nii; feriis sextìs et sabbatis quadragesimae;feriis sextis et sabbatis adventus ; feriis quar­tis, sextis et sabbatis Quatuor Temporum; vigi­liis S.]oseph Sponsi B.M.V., Annunciationisejusdem B. M. V., ubi haec festa sub prae­eepto recoluntur et, ad vigiliam Annuncia­tionis quod spectat, dummodo ea intra qua­dragesimam incidat; Pentecostes, SS. Aposto­lorum Petri et Pauli et Omnium Sanetorum,abstinentia a carnibus tantum et a jure a carni­bus quomodocumque expresso servanda erit;ita ut lieeat pro lubitu in principali refeetionevesci ovis et lacticiniis, et tum in eadem p$'cipali refectione tum in refectiuneula uti ex

440 LIB. III. - TRACT. VI. - CAP. III. - DE PRAECEPTIS ECCLESIAE.

Quid deperegrinis. 1050. - An autem peregrmus teneatur

ad jejunium quod servatur in loco ubireperitur non permanenter, sed per ali-

quovis adipe, butyro, margarina(quamvocant)et similibus condimentis.

4°. Haec eadem abstinentia a carnibus tan­tum et a jure carnis servanda pariter eritomnibus et singulis aliis sextis per annumferiis, absque tamen obligationejejunii et, con­sequenter, nulla refectionum facta distinctionequoad ovorum, lacticiniorum et condimento­rum liberum usum,

5°. Quoties autem in aliquem ex supra­dictis diebus, jejunio aut abstinentiae aut utri­que consecratìs, inciderit vel festum aliquodex solemnioribus in Ecc1esia, vel festum Titu­laris aut Patroni principalis alicujus loci veldioecesis, vel extraordinaria aliqua religiosasolemnitas (uti centenaria, piae peregrinatio­nes et similia),vel publicae annuales nundinaequae inusitato populi concursu celebrantur,conceditur locorum Ordinariis, excepto tem­pore quadragesimae et adventus, ut tum je­junium tum abstinentiam vel pro tota dioecesivel, juxta diversos casus, pro determinatisaliquibus locis, in alium liberum diem sibibenevisum anticipare aut ètiam, gravissimistamen ex causis, super iis dispensare valeant.

6°. ]ejunia et abstinentias in aliquibus locisex peculiari voto servandas hoc decretum nonrespicit. Quod autem attinet ad regulares

quod tempus aut transeunter? Et quid siibi non servetur jejunium quod servaturin patria? - Vide dieta Lz'b. I, n.156.

utriusque sexus familias speciali abstinentiaeaut jejunii voto non adstrictas, eas eadem acsimplices fideles lege uti posse decernitur.

7°. Praesenti decreto revocantur, abrogan­tur ac penitus abolentur quaevis in contra­rium loca1ia indulta, concessiones, privilegia,consuetudìnes etiam immemorabiles, ne Bullaquidem Cruciata (ubi et quavis sub formanunc in Italia viget) excepta. Vehementervero fideles sibi subditos hortentur Ordinariiut Apostolicam indulgentiam aliis bonis ope­ribus compensare studeant.

Et sequenti feria V, die 6 hujus mensis,SSmus D. N. Pius divina providentia PP. X,in solita audientia R. P. D. Adsessori hujusSacrae Supremae Congregationis ìmpertìta,haec omnia et singula Sibi relata supremasua auctoritate adprobare et confirmare digna­tus est, mandans ad quos spectat, ut eadem,ad fidelium notitiam opportune deducta, indea dominica la adventus currentis anni 1906 adunguem servent atque ab omnibus servarisatagant.

Contrariis quibuscumque non obstantibus.Datum Romae ex Aedibus S. O. die 7 Se­

ptembris 1906.

PETRl1S PALOMBELLI, S. R. U. Io Notarius.