288
Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka wa Mbere Amashuri abanza yo mu Rwanda Catherine Munezero Pharouk Isaac Thomas Gichana Emmanuel Rukundo Mary Nihorimbere Musa Jaffer Wekesa Juvenalis Fredrick Kyungu Spreading Light

Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

  • Upload
    others

  • View
    2

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

Imbonezamubano N’Iyobokamana

Igitabo cy’umwarimu

Umwaka wa Mbere

Amashuri abanza yo mu Rwanda

Catherine Munezero

Pharouk Isaac

Thomas Gichana

Emmanuel Rukundo

Mary Nihorimbere

Musa Jaffer

Wekesa Juvenalis

Fredrick Kyungu

Spreading Light

Page 2: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

Cyateguwe na:

Spotlight Publishers (E.A) LimitedInzu ya Devan, Umuhanda wa Chiromo, WestlandsAgasanduku k’iposita: 13433- 00800, Nairobi, Kenya.Telefone: +254-20-4441345, +254-707-4441622Telefone ngendanwa: +254-715-782341, +254-707-909900Email: [email protected]: www.spotlightpublishers.co.kewww.facebook.com/SpotlightpublishersLTDtweeter@spotlightEA

Spotlight Publishers (Uganda) Limitedc/o Gustro LimitedPlot No. 355, Kibuga Block 2Umuhanda wa Sir Apollo KaggwaAgasanduku k’iposita: 9997, KampalaTelefone: +256-414-251467Fax: +256-414-251468Email: [email protected]: www.gustro.com

© Catherine Munezero, Pharouk Isaac, Thomas Gichana, Emmanuel Rukundo, Mary Nihorimbere, Musa Jaffer, Wekesa Juvenalis, Fredrick Kyungu, 2016

Uburenganzira butemewe burabujijwe. Ntibyemewe gukoporora igice na kimwe cy’iki gitabo, kukibika aho ari ho hose cyangwa se kucyohererezanya mu buryo ubwo ari bwo bwose bwaba ubw’ikoranabuhanga, ubwo mu ntoki, ubufotoye, ubufashe amajwi ndetse n’ubundi bwose budatangiwe uruhusa rwanditse na bene kucyandika.

Uburenganzira nyamukuru bw’abacyanditse buzaba bwubahirijwe.

Icapwa rya mbere 2016

ISBN 978 9966 57 025 3

Cyacapwe na:Prints Arts LimitedUmuhanda wa KituiAgasanduku k’iposita: 38092 - 00623Nairobi, Kenya

Page 3: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

iii

Amashakiro

IGICE CYA MBERE

IMBONEZAMUBANO

Intangiriro .................................................................................................. ix

Imbumbanyigisho: Imiterere y’umuryango .................................................................... 1

Inyingisho: Umuryango Muto ........................................................................................... 1

Umutwe wa 1: Umuryango Wanjye ........................................................ 1

Imbumbanyigisho: Uburere mboneragihugu ............................................................... 14

Umutwe wa 2: Ibirango by’igihugu ........................................................ 14

Imbumbanyigisho: Uburere mboneragihugu .............................................................. 22

Umutwe wa 3: Abayobozi n’ibirango by’ishuri..................................... 22

Imbumbanyigisho: Imibereho myiza .............................................................................. 32

Umutwe wa 4: Isuku y’umubiri n’imyambaro ...................................... 32

Imbumbanyigisho: Imibereho myiza .............................................................................. 39

Inyingisho: Isuku ................................................................................................................. 39

Umutwe wa 5: Isuku yo mu rugo no ku ishuri ..................................... 39

Imbumbanyigisho: Imibereho myiza .............................................................................. 44

Inyingisho: Indwara ........................................................................................................... 44

Umutwe wa 6: Indwara zandura n’izitandura ..................................... 44

Imbumbanyigisho: Imibereho myiza .............................................................................. 48

Umutwe wa 7: Imibanire, imyitwarire iboneye .................................... 48

Imbumbanyigisho: Imyitwarire iboneye ....................................................................... 58

Umutwe wa 8: Ikinyabupfura ................................................................. 58

Imbumbanyigisho: Ubukungu .......................................................................................... 64

Umutwe wa 9: Umutungo w’umuryango ............................................. 64

Imbumbanyigisho: Ubemenyi bw’isi .............................................................................. 69

Umutwe wa 10: Ibidukikije ...................................................................... 69

Imbumbanyigisho: Ubumenyi bw’isi .............................................................................. 76

Umutwe wa 11: Ubwikorezi n’itumanaho ............................................ 76

Imbumbanyigisho: Ubumenyi bw’isi .............................................................................. 80

Umutwe wa 12: Amateka y’ingenzi yaranze umuryango .................. 80

Page 4: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

iv

IGICE CYA KABIRII. IYOBOKAMANA RYA GIKIRISTU

Intangiriro .................................................................................................... i

Bibiliya n’Imyemerere ............................................................................85

Ukwigaragaza kw’Imana .......................................................................85

Umutwe wa 1: Iremwa no Gucumura kwa Muntu ............................................... 85

Ibisubizo by’imyitozo ngiro ........................................................................ 101

Indangagaciro za Gikirisitu ..................................................................102

Gusenga ..................................................................................................102

Umutwe wa 2: Amasengesho y’Ibanze .................................................................102

Ibisubizo ku myitozo ngiro .......................................................................... 125

Bibiliya n’Imyemerere ..........................................................................126

Icungurwa rya Muntu ............................................................................126

Umutwe wa 3: Ingero/ Intwari z’abizeye Imana ...............................................126

Ibisubizo by’imyitozo ngiro .......................................................................... 143

Indangagaciro za Gikirisitu ..................................................................144

Kubana mu mahoro ..............................................................................144

Umutwe wa 4: Kwimakaza Amahoro ......................................................................144

Ibisubizo by’imyitozo ngiro ......................................................................... 157

II. IYOBOKAMANA RYA GISILAMU Intangiriro .................................................................................................... i

Ibyanditswe Bitagatifu N’imyemerere ...............................................159

Umutwe wa 1 : Amahame Shingiro y’Ukwemera muri Islam ..........................159

Ibisubizo ku myitozo ngiro .......................................................................... 172

Ibyanditswe Bitagatifu n’Imyemerere ................................................173

Quran .......................................................................................................173

Umutwe wa 2: Kwiga Gusoma Qur’an .................................................................173

Ibisubizo by’imyitozo ................................................................................... 187

Page 5: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

v

Ibyanditswe Bitagatifu n’Imyemerere ................................................188

Ubumenyi bw’Amategeko y’Idini: Fiq’hi .............................................188

Umutwe wa 3: Amategeko Ngengabikorwa Ngaragiramana Y’ibanze .........188

Ibisubizo ku myitozo ngiro ......................................................................... 202

Imyemerere n’Amateka y’Idini .......................................................... 203

Amateka ya Islam (Taarekh) ............................................................... 203

Umutwe wa 4: Ubuzima bw’Intumwa y’Imana Muhammadi Imana Imuhe Amahoro n’Imigisha (I.A.U) ......................................................................................... 203

Ibisubizo by’imyitozo .................................................................................. 213

Mbonezabupfura ................................................................................... 214

Ubupfura (Adabu) ............................................................................... 214

Umutwe wa 5: Ubupfura n’Imibanire Myiza n’ Abandi ..................................... 214

Ibisubizo by’imyitozo ngiro ........................................................................ 230

Page 6: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

vi

Page 7: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

vii

IGICE CYA MBERE

IMBONEZAMUBANO

Page 8: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

viii

Page 9: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

ix

Intangiriro

Igitabo Cy’umwalimu

Imvano y’ivugururwa ry’integanyanyigishoIyi nteganyanyigisho y’amasomo mbonezamubano agenewe kwigishwa mu burezi bw’ibanze mu Rwanda uhereye mu mwaka wa mbere ukagera mu mwaka wa gatatu yakozwe ku buryo bwagutse hitawe ku nyurabwenge, ku myumvire no ku byo abaturage b’igihugu bakeneye. Ni umusingi w’amasomo yose y’ubumenyamuntu ushimangira indangagaciro z’umunyarwanda.Ishingiye kandi ku gitekerezo cyo guhuza integanyanyisho z’amashuri abanza yo mu Rwanda n’iz’ibindi bihugu cyane cyane iz’Ibihugu bigize Umuryango Nyafurika w’Iburasirazuba.

Akamaro k’amasomo mbonezamubano

Akamaro k’amasomo mbonezamubano kuri sosiyete nyarwanda

Amasomo mbonezamubano akubiyemo inyigisho kuri “Ndi umunyarwanda”, Itorero ry’igihugu, Ubuzima bw’imyororokere, Kubungabunga ibidukikije, Kwizigamira, uburinganire, SIDA, Isuku, Umuco w’amahoro n’iterembare, uburezi budaheza ikoranabuhanga n’ubumwe n’ubworoherane.

Akamaro k’amasomo mbonezamubano ku munyeshuri

Amasomo mbonezamubano atuma umunyeshuri agira amatsiko yo gusobanukirwa n’abaturage, imibereho y’abantu n’ibidukikije. Muri iyi nteganyanyigisho shya azagira ubushishozi, ubushakashatsi, ubumenyingiro, ubukesha n’ubushobozi bityo akazabasha kugaragaza ibyo ashoboye gukora aho kugaragaza gusa ubumenyi nkuko byari bimeze mu nteganyanyigisho yari imaze igihe ikoreshwa.

Ubushobozi

Aya masomo mbonezamubano mu cyerekezo gishya afasha abanyeshuri gucengera byimbitse amasomo biga kandi ibyo bize bakabishyira mu bikorwa. Babasha kugira ubukesha n’ubumenyingiro bikenewe ku isoko ry’umurimo bityo bagateza igihugu cyabo imbere. Bumwe mu bukesha n’ubushobozi bazagira ni:

Page 10: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

x

Ubushobozi fatizo• Ubushishozi(uruharerw’umugoremuiteramberery’igihugu..)• Ubushakashatsi no gukemura ibibazo ( iyo batara amakuru arebana

n’amateka,imyemerere...)• Guhangaudushya(kwikoreraagashingakabyarainyungu(ntibigaragaramu

ntego),kwikoreraibikoreshobyokuishurinomurugo..)• Gushyikiranan’abandi(kujyaimpaka,gukorainkuru...)• Kubashaguhorayiyunguraubumenyimubuzimabwebwosenomukazike.

Intego zagutse z’amasomo mbonezamubano

Intego z’iyi nteganyanyigisho y’amasomo mbonezamubano mu cyiciro cya mbere ni(a)Gufashaumunyeshurikumvaimpamvuaringombwakubaumuturage

mwiza, ufite imigenzo myiza ishingiye ku ndangagaciro nyarwanda na kirazira.

(b) Gufashaumunyeshurikumvakohatagombakubahokubangamiranahagatiy’abantu n’ibidukikije n’ingaruka nziza zabyo ku buzima bw’abantu.

(c)Kumvishaumunyeshuriakamarok’ubuhinzi,ingandan’ubukerarugendomukongera umutungo w’urugo, w’umuryango n’uw’igihugu.

(d)Gufashaumunyeshurikugiraumutimawogukundaumurimonokuwukoraneza afatanya n’abandi.

(e)Gutozaumunyeshurikugiraumucowokwitekererezanogushishoza.(f)Guhaumunyeshuriubumenyibw’ibanzemubyerekeyeicungamutungo.(g) Gutoza guhangana (mu kigero cye) n’ibibazo by’igihugu nka Sida,

kwangirika kw’ibidukikije, ubwiyongere bukabije bw’abaturage, uburinganire no kurengera uburenganzira bwa muntu n’ubw’umwana.

(h) GufashauwigakumvaahouRwandaruhuriyen’ibindibihuguhabamukarereruherereyemo,habamuripolitikinomuiterambere.

Imbonezamasomo mu kwigisha amasomo mbonezamubano

Imiterere y’isomo rigomba kwigishwa, akenshi, ikunze kuba ari yo igena uburyo bugomba gukoreshwa mu kuryigisha. Ibi bikaba ari umwihariko w’inyigisho mbonezamubano.

Kubera ko inyigisho mbonezamubano zishingiye ku nyigo y’imibereho y’abantu n’ibidukikije, umwigisha agomba gufasha uwiga kuvumbura ibyo agiye kwiga, gushakashaka,kuganiran’abandi,kujyaimpakabityoakagirauruhareruninikumyigire ye.

Page 11: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

xi

Uruhare rw’umunyeshuri

Umunyeshuri yiga neza iyo agira uruhare mu myigire ye kandi adafata mu mutwe gusa ahubwo agira ibikorwa akora. Agomba kugira ubushobozi mu gusesengura,gushishoza, gusabana no gukora wenyine cyangwa mu matsinda.

Uruhare rwa mwarimu

• Impinduka izazanwa n’integanyigisho ivuguruye, ishingiye ku bushobozi,igaragaza ihinduka ry’uruhare rwa mwarimu mu

myigishirize.Umureziazarekauburyobw’imyigishirizeishajeyokubaipfundorya byose ahubwo azabe umwunganizi, ajye ayobora umunyeshuri mu myigire ye, aha agaciro ibifitiye umunyeshuri akamaro n’ibindi akeneye.

• Umwarimu areba uburyo bukwiye bwo gutegura ishuri rye, uko yicazaabanyeshuri, uko abatondeka cyangwa abashyira mu matsinda ku buryo buri wese agira uruhare mu bikorwa mu isomo no mu byigisho runaka.

• Umwarimuayoboraabanyeshurimugukoreshanezaimfashanyigisho: ibitabo amakarita, amashusho..., mugokora ubushakashatsi buri ku kigero

cyabo,mukujyaimpaka,muburyobunozebwogufataibitekerezon’ingingoz’ingenzi z’ibyo bakoze n’uko babigaragariza abandi mu ishuri.

• Umwigishaarashishikaza,akayoborakandiagakurikiranaibikorwa by’abanyeshuri bose.

• Umwarimu agomba kwita ku kigero cy’umunyeshuri kandi akamufashakwiyigisha.

• Umwarimuyunganiraabafiteingoraneizoarizozosemumyigireyabo (Abagenda buhoro, abandika buhoro, abafata mu mutwe batinze, abihuta

kurusha abandi, abafite ubumuga bw’ingingo, abateguriraimyitozo bashoboye, akanabyitaho mu gutanga imikoro inoza imyigishirize.

Uburyo bwo gukora isuzuma• Isuzumani ikurikiranary’imyigirey‘umunyeshurihakusanywaibimenyetso

bijyanye n’uburyo buri munyeshuri yiga ndetse no gufata umwanzuro ku byo umunyeshuri yagezehohashingiwe ku bipimobyagenwembere yogukoraisuzuma. Isuzuma ni igice cy’ingenzi mu myigire n’imyigishirize. Muri iyi nteganyanyigisho ishingiye ku bushobozi, isuzuma na ryo rigomba gushingira ku bushobozi, aho umunyeshuri ashobora gukora umwitozo ujyanye n’ubuzima bwa buri munsi ashyira mu bikorwa ibyo yize.

• Isuzumariteganyijwekuburyobukurikira:hariisuzumarikorerwamuishuri,kurwego rw’ikigo n’urw’Akarere. Hari kandi isuzuma ryo kureba ibyagezweho mu myigire mu mashuri yo mu Rwanda ndetse n’ibizamini bya Leta.

Page 12: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

xii

Ubwoko bw’isuzuma

Isuzuma rinoza imyigire n’imyigishirize

Mu isuzuma rinoza imyigire n’imyigishirize hakoreshwa uburyo buziguye n’ubutaziguye busanzwe bukoreshwa n’amashuri mu gusuzuma ko abanyeshuri biga uko bikwiye. Mu gihe umwarimu ategura isomo rye, agomba kugena ingingo ngenderwahomugusuzumaurwegorw’ubushobozi (ubumenyi,ubumenyingiron’ubukesha)abanyeshuribategerejwekugeraho.Mugusozaumutwe,umwarimuasuzuma niba abanyeshuri bose bashoboye kugera uko bikwiye ku bushobozi bw’ingenzi bugamijwe ahereye ku bigenderwaho mu isuzuma byateganyijwe mu ntangiro y’umutwe. Umwarimu azasuzuma uko abanyeshuri bagaragaza ubushobozi bukubiye mu byigwa ndetse n’ubushobozi nsanganyamasomo. Ibi bizafasha umwarimu kubona ishusho rusange y’iterambere mu myigire y’abanyeshuri.

Mu isuzuma, umwarimu azakoresha bumwe cyangwa impurirane y’uburyobukurikira:(a) kwitegereza, (b) ibibazo basubiza bandika, (c) ibibazo basubizabavuga.

Isuzuma rikomatanya

Igihe isuzuma rikozwe rigamije gusoza igihembwe, umwaka cyangwa ikiciro no gufata icyemezo cyo gukomeza, ryitwa isuzuma rikomatanya. Isuzuma rikomatanya rigamije kureba intera umunyeshuri agezeho rigaragaza ishusho y’ubushobozi umunyeshuri amaze kugeraho mu gihe runaka cyihariye. Intego y’ibanze y’isuzuma rikomatanya ni ugusuzuma niba ubushobozi bugamijwe bwaragezweho. Ibivuye mu isuzuma rikomatanya bishingirwaho mu gufata ikemezo cyo gukomeza ku ntera yisumbuye mu myigire y’umunyeshuri nko kwimurirwa mu kiciro gikurikira cyangwaguhabwaimpamyabushobozi. Irisuzumarigombagukomatanyaibyoumunyeshuri yize, hakarebwa niba agaragaza ubushobozi bugamijwe bwari buteganyijwe.

Iri suzuma rishobora gukorerwa ku rwego rw’ikigo cy’ishuri, Akarere cyangwa ku rwego rw’ igihugu nk’ibizamini bya Leta. Ku rwego rw’ishuri iri suzuma rikorwa rimwe mu gihembwe ndetse n’iyo umwaka urangiye. Impuzandego y’amanotay’isuzuma rikomatanya kuri buri nyigisho izongerwa ku manota y’ibizamini bya Leta. Ni ukuvuga ko hari ijanisha ry’amanota y’izusuma rikorerwa ku rwego rw’ishuri rizongerwa ku manota y’ibizamini bya Leta. Iri janisha rizagenda ryiyongera bitewe n’uko abarimu bagenda bunguka ubunararibonye mu buryo bwo gusuzuma ku buryo nyuma y’imyaka itatu uhereye igihe iyi nteganyanyigisho itangiye gushyirwa mu bikorwa ayo manota azongerwa ku bizamini bya Leta

Page 13: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

xiii

azaba ari 10% y’impuzandengo y’amanota yo mu ishuri. Icyakora iri janisharizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi bwo gukomeza gufata iya mbere mu gukoresha isuzuma rikomatanya mu mashuri yose mu gukurikirana imyigire ndetse n’intera abanyeshuri bagezeho mu mashuri yabo. Hazajya hakorwa ibizamini bya Leta bisoza ibyiciro bikurikira: amashuri abanza, icyiciro rusange n’icyiciro cya kabiri cy’amashuri yisumbuye.

Kubika inyandiko igaragaza ibyavuye mu isuzuma

Kubika inyandiko igaragaza ibyavuye mu isuzuma ni ugukusanya ibigaragaza ko isuzumaryakozwenokubihaagacirohagendewekubipimobyagenwembere.Uburyo ubwo ari bwo bwose bwaba bwakoreshejwe mu isuzuma bugomba gutanga amakuru abarwa mu manota yandikwa cyangwa hakoreshejwe ibindi bipimo, bikabikwa neza ku buryo hagaragazwa intambwe igenda iterwa mumyigire. Ibi bigira uruhare mu gutegura ibikorwa cyangwa ingamba zihariye bituma inyigisho zumvikana kurushaho. Ibyavuye mu isuzuma kandi bishingirwaho n’umwarimu mu gihe atanga inama ku banyeshuri n’ababyeyi.

Ubu buryo bujyanye no kubika mu idosiye imwe (mu nyandiko cyangwa kuburyo bw’ikoranabuhanga) ikubiyemo amasuzuma yose y’umunyeshuri ndetsen’umusaruro ugaragaza aho umunyeshuri afite intege nke cyangwa adafite ibibazo. Kubika mu idosiye imwe inyandiko igaragaza amasuzuma umunyeshuri yakoze, ntabwo ari ukubika gusa impapuro z’amasuzuma yakozwe (Impapuron’imikoro),ahubwoninokubika inyandikoz’imyitozoyoseumunyeshuriakoran’ikindi gihe cyose ariko ijyanye n’imyigire ye.

Gutegura ibibazo by’isuzuma rigamije kureba intera abanyeshuri bagezeho

Mbere yo kwandika ibibazo by’isuzuma, ni ngombwa gukora imbonerahamwe y’ibigomba kubazwaho herekanwa imitwe cyangwa inyigisho byibandwaho mu isuzuma, umubare w’ibibazo hashingiwe kuri buri rwego mu nzego z’intego z’imyigiren’imyigishirizezagenwenaBulumu(Bloom)n’amanotaageneweburikibazo. Mu nteganyanyigisho ishingiye ku bushobozi, ibibazo biri ku ngazi zo hejuru kurwegorw’integorwaBulumu(Bloom)zigombaguhabwaumwanyaugaragarakurusha ibibazo bishingiye ku ngazi zo hasi zijyanye n’ubumenyi no kumva.

Mbere yo kwandika ibibazo, ubyandika agomba kureba neza ko ibibazo by’isuzuma cyangwa by’ikizamini bijyanye n’isuzuma rishingiye ku bushobozi akurikiza ibi bikurikira:(a) Kugenainyigishoyibandahoahereyekubyointeganyanyigishoiteganya.(b) Gukorainshamakey’ibyigwabishingirwahomuisuzuma.

Page 14: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

xiv

(c) Kugenaintegozigamijwezigombagusuzumwa.(d) Gukoraimbonerahamweigaragazaibigenderwahoby’ingezimuisuzuma.(e) Kugenzurakoinshingazakoreshejwemukwandikaibibazozidasabagusubiza

ibibazo basubiramo ijambo ku ijambo ibyo bize gusa, ko ahubwo n’ubushobozi rusange buri mu nteganyanyigisho bwasuzumwe.

Imiterere y’ibigomba gusuzumwa mu nyigisho y’amasomo mbomezamubano n’ubumenyi bw’iyobokamana.

Isuzuma ry’inyigisho y’amasomo mbonezamubano n’ubumenyi bw’iyobokamana mu bizamini bisoza amashuri abanza rigizwe n’ibice bibiri by’ingenzi:(a) Igicecyamberekigizwen’ibibazoby’amasomombonezamubano:Hazabazwa

imwe mu mitwe igize integanyanyigisho yose kandi hitawe ku nzego z’imibarize no ku buryo bunyuranye bw’imibarize. Umunyeshuri azasabwa kandi kugira ibyo asubiza akora, bigaragaza ubushobozi yiyunguye mu gukemura ibibazo binyuranye mu buzima bwa buri munsi. Iri suzuma rizaba rigizwe na 80% y’ibazwa ryose.

(b) Ubumenyibw’iyobokamana:Niigicecyakabiricy’isuzumary’integanyanyigishoyose. Kizaba kigizwe n’ibibazo binyuranye kandi hitawe ku myemerere. Rizaba rigizwe n’amanota 20% y’ikizami cyose.

Imfashanyigisho

Abantu

Kubera ko amasomo mbonezamubano yigisha imibereho n’imibanire y’abantu ndetse n’aho baba, imfashanyigisho ya mbere kandi y’ingirakamaro ni abantu ubwabo n’ibiboneka aho baba.

Ibidukikije

Mwarimu n’abanyeshuri bifashisha ibidukikije (abantu n’ibintu) by’aho batuye.Muri byo dusangamo abantu b’inararibonye, amasoko, amazu, ibihingwa, ibimera, ibiyaga, imigezi n’inzuzi, misozi, ibibaya, insengero, inyamaswa/amatungo, amasomero, insisiro z’ubuyobozi, amavuriro, ibitaro, ibigo nderabuzima, amazu ndangamurage, amazu y’ubuyobozi, ibyanya (Akagera, Nyungwe, ibirunga),inganda, inzuri za kijyambere, ahantu hakorerwa iby’iteganyagihe, amashyamba kimeza, inzibutso, ahantu nyaburanga hanyuranye.

Mwarimun’abanyeshuribifashishaibidukikije(abantun’ibintu)by’ahobatuye.

Izindi mfashanyigisho ni:

Ibitabo by’inyigisho, ibitabo binyuranye,amashusho, amofoto, amakarita, ibihangano,ibishushanyo,filimi,videwo,radiyo,televiziyo,telefoni,mudasobwa,murandasi.

Page 15: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

xv

Ibisabwa umwarimu w’amasomo mbonezamubano

Umwarimu w’amasomo mbonezamubano agomba kugendana n’ibihe: guhora ashakashaka uburyo bugezweho bwo kwigisha n’imfashanyigisho zigezweho akaba kandi asabwa kugira ubumenyingiro bukurikira:• Kugiraimpamyabushobozimukwigishaamasomombonezamubano• Guteguranogutunganyaishuriryekuburyoabanyeshuribigabisanzuye• Gufasha abanyeshuri kwiga bashishikaye, buri wese akagira uruhare mu

myigireyentanzitizicyangwaimbogamiziizoarizozose;(abafiteubumugabw’ingigo,abigabuhoro,abafiteimpanoyokwigavubacyane...)

• Gushishikariza abanyeshuri kwigira mu mutuzo, bubaha ibitekerezo byabagenzi babo

• Gukundisha abanyeshuri kwiga bashyizeho umwete, bakunda umurimo ntagusigana cyangwa kwiganyiriza, bagira ishyaka ryo kunoza ibyo bakora

• Gutozaabanyeshuribekugiraimyitwarireiboneyeyujeubupfura• Kubamenyerezagusobanuza,gushakashaka,kubaza ibyobatumvacyangwa

batazi• Gufashaabanabafiteubumugabutandukanyekwigabiboroheyehakoreshejwe

uburyo bwabigenewe• Gukoreshaukobikwiyeimfashanyigishon’integanyanyigisho

Page 16: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

xvi

Ish

ush

o y

’ibir

imo

UM

UT

WE

WA

MB

ER

E:

Um

ury

an

go

wa

njy

e

UM

UT

WE

WA

2: I

bir

an

go

by

’Ig

ihu

gu

UM

UT

WE

Wa

3:

Ab

ay

ob

ozi

n’ib

ira

ng

o

by

’ish

uri

ry

an

jye

Um

ub

are

a

ma

som

o15

53

Ita

ng

irir

oSo

banu

ra im

itere

re

y’um

urya

ngo

uko

ubah

o.

Non

eho

wum

ve u

bwok

o bw

’inzu

bab

amo,

ibiy

igiz

e nu

ko b

ikor

eshw

a. A

bany

eshu

ri

baza

yobo

rwa

mu

kum

enya

in

shin

gano

zab

o m

u m

urya

ngo.

Kur

irim

ba n

eza

indi

rim

bo y

ubah

iriz

a ig

ihug

u (R

WA

ND

AN

ZIZ

A)

nog

utan

duka

nya

iben

dera

ry

acu

n’an

di m

aben

dera

.

Gut

andu

kany

ain

zego

zi

nyur

anye

z’u

buyo

bozi

bw

’ishu

ri n

ibyo

zis

hinz

we.

Kum

va ib

iran

go b

y’is

huri

(in

diri

mbo

,icy

ivug

o,b

aje

n’im

yend

ay’

ishu

ri).

Imit

erer

e y

’icy

um

ba

cy

’ish

uri

Kuy

obor

a m

u cy

umba

cy’

ishu

ri

mu

mat

sind

a m

ato.

Icyu

mba

cy’

ishu

ri, a

mat

sind

a na

bur

i mun

tu

n’ak

azi k

e.Ic

yum

ba c

y’is

huri

n’

amat

sind

a m

ato.

Ibik

orw

aG

utan

gar

apor

oya

bur

imun

tu

ku is

hush

o y’

akar

ere.

Bur

i wes

e uk

o ab

ona

inzu

iri h

afi

y’is

huri

cya

ngw

a y’

iwab

o.

Ibig

anir

o m

u m

atsi

nda,

ab

anye

shur

i bag

anir

a ku

ka

mar

o ko

kug

ira

inzu

. B

asan

gira

ibite

kere

zo k

ubyo

ba

bony

e m

u bi

gani

ro m

u cy

umba

cy’

ishu

ri.

Gut

anga

ibite

kere

zom

um

atsi

nda

kum

agam

bo

akom

eye

mu

ndir

imbo

. Aba

tora

nyijw

e m

u m

atsi

nda

bari

rim

ba im

bere

y’a

band

i. A

bany

eshu

ri

bavu

ga n

iba

ibyo

bag

enzi

bab

o ba

riri

mby

e ar

ibyo

cy

angw

a at

ari b

yo. B

asho

bore

kum

va C

D.

Mw

arim

u ay

obor

a ab

anye

shur

i kur

eba

neza

ib

ende

ra r

y’Ig

ihug

u. A

bany

eshu

ri b

ashu

shan

ya n

o ku

gani

ra k

u ib

ende

ra r

y’Ig

ihug

u. Ib

i biz

akur

ikir

wa

n’ib

ibaz

o n’

ibis

ubiz

o.

-Ibi

gani

ro m

u m

atsi

nda

uko

ubuy

oboz

i bw

’ishu

ri

bute

ye, i

bira

ngo

by’is

huri

. B

igak

urik

irw

a n’

ibib

azo

n’ib

isub

izo.

Guk

ina,

kw

igan

auk

om

uri r

usan

ge a

bany

eshu

ri

bitw

ara

imbe

re

y’ub

uyob

ozi.

Page 17: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

xvii

Gu

shy

ira

mu

n

gir

o u

bu

men

yi

Kw

eger

anya

ibik

ores

ho.

Guk

orer

aha

mw

e

Gut

eker

eza

neza

Kug

arag

aza

ikib

azo.

Kuv

uga

ibyo

mw

abon

ye.

Guk

orer

aha

mw

e

Guh

anga

.

Kuv

uga

ku m

uco

wa

buri

wes

e.

Gus

angi

ran

’aba

ndi.

Gut

eker

eza

neza

.

Guk

orer

aha

mw

e.

Ubu

shak

asha

tsi.

Kug

anir

a.

Ub

um

eny

ing

iro

Kw

eger

anya

ibite

kere

zo.

Guf

ata

nok

wan

dika

isom

o.

Gut

anga

ibite

kere

zo.

Kuv

umbu

ra.

Um

ushi

nga.

Guk

ora.

Gus

esen

gura

.

Kw

eger

anya

Ibiz

a ku

vugw

a.

Guf

ata

nok

wan

dika

ib

yigw

a/is

omo.

Gu

sub

ira

mo

Gus

ubir

amo

Ibik

orw

a

Gus

ubir

amo/

kwiy

ibut

saG

usub

iram

oib

ikor

wa

Isu

zum

aIs

uzum

a m

u gi

he b

avug

a ba

maz

e kw

itege

reza

.

Isuz

uma

rya

buri

wes

e k

u bu

shob

ozi a

fite

bwo

guso

banu

ra

imite

rere

y’u

mur

yang

o n’

imib

ereh

o ya

wo.

Guk

urik

iran

ira

hafi

amat

sind

ahG

utan

ga

aman

ota

ku b

uryo

um

unye

shur

i ari

rim

ba

indi

rim

bo y

’igih

ugu.

Gut

anga

ibib

azo

mu

mat

sind

aab

anye

shur

iba

kabi

subi

za m

u bi

gani

ro b

yo m

u m

atsi

nda.

Gus

uzum

aim

yitw

arir

eru

sang

e y’

umun

yesh

uri

k’ub

uyob

ozi b

w’is

huri

.

Ibib

azo

ku b

yo b

azi

n’ab

antu

bak

ikije

ishu

ri.

kwite

gere

za u

kunt

u is

uku

ikor

wa.

Ish

ush

o y

’ibir

imo

UM

UT

WE

WA

MB

ER

E:

Um

ury

an

go

wa

njy

e

UM

UT

WE

WA

2: I

bir

an

go

by

’Ig

ihu

gu

UM

UT

WE

Wa

3:

Ab

ay

ob

ozi

n’ib

ira

ng

o

by

’ish

uri

ry

an

jye

Um

ub

are

a

ma

som

o15

53

Ita

ng

irir

oSo

banu

ra im

itere

re

y’um

urya

ngo

uko

ubah

o.

Non

eho

wum

ve u

bwok

o bw

’inzu

bab

amo,

ibiy

igiz

e nu

ko b

ikor

eshw

a. A

bany

eshu

ri

baza

yobo

rwa

mu

kum

enya

in

shin

gano

zab

o m

u m

urya

ngo.

Kur

irim

ba n

eza

indi

rim

bo y

ubah

iriz

a ig

ihug

u (R

WA

ND

AN

ZIZ

A)

nog

utan

duka

nya

iben

dera

ry

acu

n’an

di m

aben

dera

.

Gut

andu

kany

ain

zego

zi

nyur

anye

z’u

buyo

bozi

bw

’ishu

ri n

ibyo

zis

hinz

we.

Kum

va ib

iran

go b

y’is

huri

(in

diri

mbo

,icy

ivug

o,b

aje

n’im

yend

ay’

ishu

ri).

Imit

erer

e y

’icy

um

ba

cy

’ish

uri

Kuy

obor

a m

u cy

umba

cy’

ishu

ri

mu

mat

sind

a m

ato.

Icyu

mba

cy’

ishu

ri, a

mat

sind

a na

bur

i mun

tu

n’ak

azi k

e.Ic

yum

ba c

y’is

huri

n’

amat

sind

a m

ato.

Ibik

orw

aG

utan

gar

apor

oya

bur

imun

tu

ku is

hush

o y’

akar

ere.

Bur

i wes

e uk

o ab

ona

inzu

iri h

afi

y’is

huri

cya

ngw

a y’

iwab

o.

Ibig

anir

o m

u m

atsi

nda,

ab

anye

shur

i bag

anir

a ku

ka

mar

o ko

kug

ira

inzu

. B

asan

gira

ibite

kere

zo k

ubyo

ba

bony

e m

u bi

gani

ro m

u cy

umba

cy’

ishu

ri.

Gut

anga

ibite

kere

zom

um

atsi

nda

kum

agam

bo

akom

eye

mu

ndir

imbo

. Aba

tora

nyijw

e m

u m

atsi

nda

bari

rim

ba im

bere

y’a

band

i. A

bany

eshu

ri

bavu

ga n

iba

ibyo

bag

enzi

bab

o ba

riri

mby

e ar

ibyo

cy

angw

a at

ari b

yo. B

asho

bore

kum

va C

D.

Mw

arim

u ay

obor

a ab

anye

shur

i kur

eba

neza

ib

ende

ra r

y’Ig

ihug

u. A

bany

eshu

ri b

ashu

shan

ya n

o ku

gani

ra k

u ib

ende

ra r

y’Ig

ihug

u. Ib

i biz

akur

ikir

wa

n’ib

ibaz

o n’

ibis

ubiz

o.

-Ibi

gani

ro m

u m

atsi

nda

uko

ubuy

oboz

i bw

’ishu

ri

bute

ye, i

bira

ngo

by’is

huri

. B

igak

urik

irw

a n’

ibib

azo

n’ib

isub

izo.

Guk

ina,

kw

igan

auk

om

uri r

usan

ge a

bany

eshu

ri

bitw

ara

imbe

re

y’ub

uyob

ozi.

Page 18: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

xviii

Iny

un

gu

zo

kw

iga

Gut

andu

kany

aam

oko

y’in

yuba

ko a

ri iw

abo

aho

batu

ye.

Kw

ita k

u ny

ubak

o no

ku

biko

resh

o by

o m

u ru

go.

Guk

unda

no

kwita

ku

bagi

ze

umur

yang

o.

Guk

unda

igih

ugu

nok

ubah

ain

diri

mbo

y’ig

ihug

u.

Kun

da ig

ihug

u.

Kw

erek

ana

umuc

o w

o ku

baha

ibir

ango

by

’igih

ugu.

Kum

va ik

ireg

o cy

’ubu

yobo

zi k

u is

huri

.

Kw

erek

ana

kuba

ha

ubuy

oboz

i bw

’ishu

ri

Guk

ores

hau

buyo

bozi

bw

’ishu

ri m

u gu

kem

ura

ibib

azo.

UM

UT

WE

WA

4:

Isu

ku y

’um

ub

iri n

’imy

end

a

UM

UT

WE

WA

5:

Isu

ku im

uh

ira

no

ku

ish

uri

/mu

ru

go

UM

UT

WE

WA

6:

Ind

wa

ra z

an

du

ra

n’iz

ita

nd

ura

Um

ub

are

a

ma

som

o10

73

ita

ng

irir

oIn

zira

rus

ange

isuk

u y’

umub

iri

n’im

yend

a ik

orw

amo.

A

bany

eshu

ri b

aken

era

kum

va

uko

bako

ra is

uku

y’um

ubir

i n’

imye

nda.

Erek

ana

isuk

u m

u ru

go n

o ku

ishu

ri.

Ibi b

igar

agar

ira

mu

kwer

ekan

a uk

o is

uku

mu

rugo

no

kwis

huri

uka

yiko

ra k

andi

uka

vuga

n’

akam

aro

kayo

.

Kum

va n

o kw

irin

da

indw

ara

zand

ura

n’iz

itand

ura.

Imik

ore

re

mu

cy

um

ba

cy

’ish

uri

Am

atsi

nda

akur

ikiw

e n’

icyu

mba

cy

ose

cy’is

huri

.A

kazi

k’ic

yum

ba c

y’is

huri

bos

e, a

mat

sind

a na

bur

i w

ese.

Am

atsi

nda

agak

urik

irw

a kw

erek

era

icyu

mba

cy

ose.

Page 19: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

xix

Imfa

sha

nyig

ish

oA

maf

oto

yere

kana

ibis

hush

anyo

by

’isuk

u(a

maz

i,is

abun

e,in

dobo

,ig

itam

baro

cyo

kw

ihan

agur

a)

Igis

hush

anyo

cye

reka

na is

uku

y’um

ubir

i, m

u ka

nwa,

am

atw

i, in

toki

n’ib

iren

ge.

Am

afot

o

Igis

hush

anyo

cye

reka

na u

ko b

akor

a is

uku.

Am

afot

o ye

reka

na a

bant

u ba

rway

e.

Ifoto

yer

ekan

a um

untu

ur

way

e.

Inte

rine

ti ye

reka

na

uko

aban

tu b

ahan

gana

n’

indw

ara.

Sine

ma

yere

kana

ik

wir

akw

izw

a no

ku

rwan

ya in

dwar

a za

ndur

a n’

izita

ndur

a.

Ibik

orw

aIb

igan

iro

mu

mat

sind

a ku

bur

yo

bwiz

a bw

o ko

za m

u ka

nwa,

kw

ibor

osa

/ koz

a am

enyo

no

gusu

kura

mu

kanw

a.

Ibi b

izak

urik

irw

a no

kub

ikor

era

mu

ishu

ri.

Um

untu

ku

giti

cye

aker

ekan

a uk

oba

kora

isuk

u(b

oga)

y’

amas

o n’

amat

wi.

Ibig

anir

o m

u it

sind

a ku

kam

aro

ko g

uhor

a uk

eye

ufite

isuk

u no

kub

igir

a ak

amen

yero

. A

bany

eshu

ri b

agom

ba

gusa

ngir

a ib

yo b

abon

ye m

u ku

biga

nira

ho m

u is

huri

.

Aba

nyes

huri

bak

ora

isuk

uba

koro

pam

uru

go,

boza

inzu

, bab

ika

ibita

bo n

o ku

zing

a im

yend

a.

Nyu

ma

aban

yesh

uri b

arab

ivug

a ba

gata

nga

ikig

anir

o. Ib

i bik

urik

irw

a n’

ibib

azo

n’ib

isub

izo.

Aba

nyes

huri

bak

ora

ibik

orw

a by

’ishu

ri k

u is

huri

ba

gato

raim

yend

aba

koza

,bag

akor

opa.

Ibi b

ikur

ikir

wa

n’ib

ibaz

o n’

ibis

ubiz

o.

Kw

itege

reza

am

ashu

sho

yere

kana

indw

ara

zand

ura

n’iz

itand

ura

biga

korw

a n’

aban

yesh

uri

mu

mat

sind

a.

Aba

nyes

huri

bag

anir

a m

u m

atsi

nda

uko

biri

nda

indw

ara.

Mw

alim

uay

obor

aab

anye

shur

i kum

va n

eza

ibijy

anye

n’in

dwar

a za

ndur

a n’

izita

ndur

a ha

kore

shej

we

kure

ba

sine

ma.

Page 20: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

xx

Ub

um

eny

i mu

n

gir

oK

weg

eran

ya ib

yang

ombw

a.

Guk

orer

aha

mw

e.

Gut

eker

eza

neza

.

Kum

enya

ikib

azo.

Kw

erek

ana

ibya

gara

gaye

.

Guk

orer

aha

mw

e

Guh

anga

.

Kuv

uga

ku m

uco

wa

buri

wes

e.

Gus

angi

ran

’aba

ndi.

Gut

eker

eza

neza

.

Guk

orer

aha

mw

e.

Ubu

shak

asha

tsi.

Kug

anir

a ku

ndw

ara

zand

ura

n’iz

itand

ura.

Gus

hyir

am

ubi

korw

a.

Ub

um

eny

ing

iro

Kw

eger

anya

ibite

kere

zo.

Kw

itege

reza

.

Ibig

anir

o.

Guf

ata

nok

wan

dika

isom

o.

Gut

ega

amat

wi.

Gut

anga

ibite

kere

zo.

Kuv

umbu

ra.

Um

ushi

nga.

Guk

ora.

Gus

esen

gura

.

Kw

eger

anya

ibiz

a ku

vugw

a.

Guf

ata

nok

wan

dika

ib

yigw

a is

omo

Gu

sub

ira

mo

Gus

ubir

amo

ibik

orw

a.G

usub

iram

oib

ikor

wa.

G

usub

iram

oib

ikor

wa.

Gu

suzu

ma

Gus

uzum

aw

igis

hau

bury

obw

ogu

hora

na is

uku

buri

gih

e na

bur

i ho

se.

Gus

uzum

abu

riw

ese

kuis

uku

y’um

ubir

i n’im

yend

a.

Guk

urik

iran

ira

hafi

ibig

anir

oby

om

um

atsi

nda.

M

wal

imu

agas

uzum

aub

usho

bozi

bw

’aba

nyes

huri

m

u ku

gara

gaza

isuk

u m

u ru

go n

o ku

ishu

ri.

Kub

aha

aman

ota

bavu

ga.

Kub

aza

ibib

azo

aban

yesh

uri b

akab

isub

iriz

a m

u bi

gani

ro.

Gus

uzum

auk

oum

unye

shur

i asu

biza

mu

mat

sind

a.

Ibib

azo

kugi

ra n

go w

umve

ub

umen

yi b

wab

o m

u gu

tand

ukan

ya in

dwar

a za

ndur

a n’

izita

ndur

a.

Reb

a uk

o bi

fata

kur

i si

nem

a ye

reka

na in

dwar

a za

ndur

a n’

izita

ndur

a.

Page 21: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

xxi

Iby

avu

ye

mu

kw

iga

Kub

a um

unya

suku

.

Kw

erek

ana

isuk

u bu

ri g

ihe.

Gus

oban

ura

neza

ubu

ryo

buta

nduk

anye

bw

o ko

ga n

o ku

mes

a im

yend

a, g

usuk

ura

umub

iri n

’imye

nda.

Kw

erek

ana

isuk

u m

u ru

go.

Kw

erek

ana

isuk

u ah

antu

hos

e.

Gus

ukur

ain

zuz

acu,

ishu

rin

’aka

mar

oka

byo.

Kub

aho

mu

buzi

ma

buzi

ra u

muz

e n’

umuc

o w

o kw

irin

da in

dwar

a.

UM

UT

WE

WA

7:

Ku

ba

na

nez

a n

’ab

an

di n

o

kwifa

ta n

eza

UM

UT

WE

WA

8:

Ikin

ya

bu

pfu

ra

UM

UT

WE

WA

9:

Um

utu

ng

o w

o m

u r

ug

o

Um

ub

are

a

ma

som

o3

54

Ita

ng

irir

oA

bany

eshu

liba

tang

ain

gero

zu

ko a

bant

u ba

bana

n’a

band

i m

u m

ahor

o.

Ubu

men

yi b

w’in

garu

ka z

o ku

tagi

ra a

mah

oro.

Aba

nyes

huri

ba

tang

a in

gero

n’a

kam

aro

ko

gusa

ngir

a.

Kum

enya

iby’

ifatw

a ku

ngu

fu n

i ng

ombw

a.

Kug

ira

nok

wer

ekan

aik

inya

bupf

ura

mu

rugo

ni

ikin

tu c

y’in

genz

i mu

bany

eshu

ri. A

bany

eshu

ri

bago

mba

kub

ona

koik

inya

bupf

ura

ariu

bury

obw

o kw

ifata

nez

a no

kub

ana

neza

n’a

band

i.

Gus

oban

ura

iby’

iban

ze

bya

ngom

bwa

n’uk

o ba

byita

ho.

Kum

va in

kom

oko

y’am

afar

anga

, uko

ba

yako

resh

a no

ku

ziga

ma.

Uko

um

utun

go w

o m

u ru

go b

awuc

unga

.

Page 22: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

xxii

Ita

ng

irir

oA

bany

eshu

liba

tang

ain

gero

z’

uko

aban

tu b

aban

a n’

aban

di

mu

mah

oro.

Ubu

men

yi b

w’in

garu

ka z

o ku

tagi

ra a

mah

oro.

Aba

nyes

huri

ba

tang

a in

gero

n’a

kam

aro

ko

gusa

ngir

a.

Kum

enya

iby’

ifatw

a ku

ngu

fu n

i ng

ombw

a.

Kug

ira

nok

wer

ekan

aik

inya

bupf

ura

mu

rugo

ni

ikin

tuc

y’in

genz

imu

bany

eshu

li.A

bany

eshu

ri

bago

mba

kub

ona

koik

inya

bupf

ura

ariu

bury

obw

o kw

ifata

nez

a no

kub

ana

neza

n’a

band

i.

Gus

oban

ura

iby’

iban

ze

byan

gom

bwa

n’uk

o ba

byita

ho.

Kum

va in

kom

oko

y’am

afar

anga

uko

ba

yako

resh

a no

ku

ziga

ma.

Uko

um

utun

go w

o m

u ru

go b

awuc

unga

.

Imik

ore

re y

o

mu

cy

um

ba

cy

’ish

uri

Guk

orer

am

um

atsi

nda

biga

kuri

kirw

a n’

icyu

mba

cyo

se.

Guk

orer

am

um

atsi

nda,

bur

imun

tu

haga

kuri

kira

ho ic

yum

ba c

yose

.Ic

yum

ba c

yose

han

yum

a am

atsi

nda.

Imfa

sha

nyig

ish

oA

maf

oto

yere

kana

aba

ntu

bish

imiy

e am

ahor

o m

u m

ugan

da, m

u ng

o cy

angw

a m

u ba

tura

nyi.

Am

afot

o y’

ibin

yam

akur

u ye

reka

na ib

ikor

wa

byo

kwim

akaz

a am

ahor

o..

Ikig

anir

o cy

a ra

diyo

ku

mah

oro,

ih

ohot

erw

a ri

shin

giye

ku

gits

ina.

Rad

iyo

cyan

gwa

sine

ma,

aho

bis

hobo

ka

kwer

ekan

auk

oab

antu

ber

ekan

aik

inya

bupf

ura

kubo

bat

uran

ye.

Am

afot

o y’

aban

a be

reka

na im

yifa

tire

itand

ukan

ye a

hant

u ha

tand

ukan

ye.

Am

afot

o ye

reka

na

ibya

ngom

bwa

by’ib

anze

nk

’imye

nda,

aho

gut

ura,

in

zu n

’ibyo

kur

ya.

Ibis

hush

anyo

bye

reka

na

aho

amaf

aran

ga

asho

bora

kub

ikw

a n’

umut

ungo

w’u

mur

yang

o.

Sene

ma

cyan

gwa

inte

rine

ti ye

reka

na in

gero

z’

imitu

ngo

y’um

urya

ngo.

Page 23: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

xxiii

Imfa

sha

nyig

ish

oA

maf

oto

yere

kana

aba

ntu

bish

imiy

e am

ahor

o m

u m

ugan

da, m

u ng

o cy

angw

a m

u ba

tura

nyi.

Am

afot

o y’

ibin

yam

akur

u ye

reka

na ib

ikor

wa

byo

kwim

akaz

a am

ahor

o..

Ikig

anir

o cy

a ra

diyo

ku

mah

oro,

ihoh

oter

wa

rish

ingi

ye k

u gi

tsin

a.

Rad

iyo

cyan

gwa

sine

ma,

ah

o bi

shob

oka

kwer

ekan

a uk

o ab

antu

ber

ekan

a ik

inya

bupf

ura

kub

oba

tura

nye.

Am

afot

o y’

aban

a be

reka

na

imyi

fatir

e ita

nduk

anye

aha

ntu

hata

nduk

anye

.

Am

afot

o ye

reka

na

ibya

ngom

bwa

by’ib

anze

nk

’imye

nda,

aho

gut

ura

inzu

n’

ibyo

kur

ya.

Ibis

hush

anyo

bye

reka

na

aho

amaf

aran

ga a

shob

ora

kubi

kwa

n’um

utun

go

w’u

mur

yang

o.

Sene

ma

cyan

gwa

inte

rine

ti ye

reka

na in

gero

z’im

itung

o y’

umur

yang

o.

Ibik

orw

aK

wig

ana

no g

ukin

a m

u cy

umba

no

mu

mat

sind

a uk

untu

aba

ntu

baba

na m

u ru

go n

o ku

ishu

ri.

Ibig

anir

o m

u m

atsi

nda

n’ik

inya

mak

uru

(bis

hobo

tse)

cya

ngw

aik

igan

iro

cya

radi

yo a

ho a

bany

eshu

ri b

agan

ira

uruh

are

n’ak

amar

o, g

usan

gira

no

gufa

sha

aban

di

babi

kene

ye. A

bany

eshu

ri b

agan

ira

kung

aruk

a m

bi z

o g

ukun

da g

ufas

hwa.

Aba

nyes

huri

baj

ya

mu

biko

rwa

byer

ekan

aim

pam

vuy

ogu

sang

ira

no g

usar

anga

nya.

Aba

nyes

huri

bak

ener

a gu

sang

ira

ibyo

bafi

te n

o ku

bivu

ga m

u is

huri

.

Mw

arim

uaf

asha

aba

nyes

huli

kure

bav

ideo

cy

angw

a in

teri

neti

kum

va u

ko if

atw

a ku

ng

ufu

riko

rwa,

n’in

zira

cya

ngw

a ub

uryo

bw

o ku

riku

mir

a.

Ibite

kere

zo m

u m

atsi

nda

ku

maf

oto

yere

kana

imyi

fatir

e m

yiza

n’im

ibi.

Aba

nyes

huri

bag

anir

a ku

ng

ingo

z’ik

inya

pfur

azi

bura

ni

ziga

raga

zwa

n’am

afot

o.

Bik

urik

irw

a n’

ibib

azo

n’ib

isub

izo.

Kw

igan

a uk

o bi

fata

ubw

abo

imbe

re y

’um

ushy

itsi

, um

ukur

u cy

angw

a ah

andi

. Ibi

gani

ro m

u cy

umba

cy’

ishu

ri b

ishi

ngiy

e ku

byo

babo

nye

biku

riki

rwa

n’ib

ibaz

o n’

ibis

ubiz

o.

Guk

ina

uko

ibya

ngom

bwa

byib

anze

bim

enye

kana

nuk

o ba

bite

gura

.

Aba

nyes

huri

bas

hobo

ra

kuba

za a

baby

eyi b

abo

uko

amaf

aran

ga a

kore

shw

a nu

ko b

ayaz

igam

a.

Guk

ina

bako

resh

eje

ibic

eri

uko

bazi

gam

a am

afar

anga

. B

ikur

ikir

wa

n’ib

ibaz

o n’

ibis

ubiz

o.

Kug

anir

a m

u m

atsi

nda

ikig

ize

umut

ungo

w’u

rugo

m

ubyo

bab

onye

mur

i si

nem

a.

Page 24: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

xxiv

Ub

um

eny

i m

u n

gir

o m

u

bik

orw

a

Kw

eger

anya

am

akur

u.

Guk

orer

aha

mw

e.

Gut

eker

eza.

Kw

erek

ana

ibib

azo.

Kw

erek

ana

ibya

gezw

eho.

Guk

orer

aha

mw

e

Guh

anga

.

Kuv

uga

kuby

’um

uco

wa

buri

m

untu

.

Gus

angi

ran

’aba

ndi.

Gut

eker

eza

neza

.

Kw

erek

ana

ibya

gara

gaye

.

Guk

orer

aha

mw

e.

Ubu

shak

asha

tsi.

Ibig

anir

o.

Ub

um

eny

ing

iro

Kw

eger

anya

ibite

kere

zo n

o ku

biga

nira

ho.

Guf

ata

nok

wan

dika

.

Kur

eba.

Gut

ega

amat

wi.

Gut

anga

ibite

kere

zo.

Kuv

umbu

ra.

Um

ushi

nga.

Guk

ora.

Gus

esen

gura

Kw

eger

anya

ibiz

a ku

vugw

a.

Guf

ata

nok

wan

dika

ibyi

gwa

isom

o

Gu

sub

ira

mo

Gus

ubir

am

ugi

korw

a

Igik

orw

a cy

’um

ushi

nga.

Gus

ubir

amo

igik

orw

aG

usub

iram

oig

ikor

wa

Ub

um

eny

ing

iro

Gus

uzum

aw

igis

ham

ugi

heb

avug

aib

yom

uki

nyab

upfu

rac

yang

wa

sine

ma.

Gus

uzum

abu

rim

untu

ku

bush

oboz

ibw

oku

men

ya im

ico

myi

za m

u ba

ntu.

Guk

urik

iran

aib

igan

iro

mu

mat

sind

a.

Gut

anga

am

anot

a.

Ibib

azo

n’ib

isub

izo

mu

mat

sind

a ku

myu

mvi

re

y’ik

inya

bupf

ura.

Gus

uzum

aim

yum

vire

y’

aban

yesh

ulik

uby

ango

mbw

a by

’ iba

nze

mu

mur

yang

o n’

uko

bacu

nga

neza

um

utun

go w

’uru

go.

Ibib

azo

bita

ndit

se

Kur

eba

ibik

orw

a by

o ku

ziga

ma

byak

orew

e m

u m

atsi

nda.

Page 25: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

xxv

Iny

un

gu

zo

kw

iga

Kw

erek

ana

uruk

undo

kur

i wow

e n’

aban

di.

Kub

ana

neza

n’a

band

i mu

rugo

no

ku is

huri

.

Kw

erek

ana

umuc

o w

o gu

fash

a no

gus

angi

ra

n’ab

andi

.

Guk

unda

nan

ogu

sara

ngan

yan

’aba

ndi

uduk

ikije

.

Kw

irin

da g

ufat

wa

ku n

gufu

.

Kw

erek

ana

ikin

yabu

pfur

am

u ku

vuga

, mu

biko

rwa,

im

yifa

tire

n’ah

antu

hos

e.

Guc

unga

nez

a.

Kw

irin

da g

uses

agur

a

Kuz

igam

a no

guk

ores

ha

neza

am

afar

anga

.

Guk

ores

han

eza

umut

ungo

w

’um

urya

ngo.

UM

UT

WE

WA

10

:

Ibid

uki

kije

UM

UT

WE

WA

11:

Tra

nsi

po

ro n

’itu

ma

na

ho

UM

UT

WE

WA

12

:

Inku

ru y

’um

ury

an

go

wa

njy

e

Um

ub

are

w

’am

asa

ha

194

4

Ita

ng

irir

oK

umva

icye

reke

zo n

o kw

ita k

u bi

duki

kije

ku

ishu

ri in

zira

yo

kw’is

huri

no

mu

rugo

.A

biga

bag

omba

kum

va

imih

anda

itan

duka

nye

n’ab

ayik

ores

ha, b

agom

ba n

o gu

soba

nura

itum

anah

o.

Guk

ores

haim

ihan

da

n’im

ikor

eshe

reze

myi

za

y’itu

man

aho.

Kum

va n

o gu

soba

nura

is

ano

y’ab

agiz

e um

urya

ngo

n’am

atek

a ya

wo.

Imit

erer

e y

’icy

um

ba

cy

’ish

uri

Um

ukor

o m

uto

ukur

ikiw

e n’

ishu

ri r

yose

.

Ishu

ri r

yose

am

atsi

nda

n’ab

antu

ku

giti

cya

bo.

Um

ukor

o ut

eguy

e ne

za k

u is

huri

ryo

se.

Page 26: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

xxvi

Imfa

sha

ny

igis

ho

A

maf

oto

yere

kana

ibid

ukik

ije b

itand

ukan

ye.

Am

afot

o y’

imig

ezi,

imis

ozi,

ibib

aya,

ibiy

aga,

am

ashy

amba

.

Guk

ores

hain

teri

neti

Rw

anda

.

Kw

erek

ana

idar

a.

Am

afot

oy’

ibim

enye

tso

n’ib

yapa

by

’um

uhan

da n

’aba

wuk

ores

ha.

Kw

erek

ana

ubur

yo

bw’it

uman

aho

nka

tele

fone

,ib

ahas

ha,n

’impa

puro

.

•A

maf

oto

y’ib

intu

bik

orw

a n’

aban

yarw

anda

.

•G

usha

kish

aku

riin

teri

neti

aban

tu b

acu

cyan

e cy

ane

ku r

weg

o rw

’um

urya

ngo.

Ibik

orw

a•

Guk

ina

mu

ishu

riib

ijyan

yen

’icye

reke

zo.

•Ib

i biz

a bi

kuri

kiza

ho k

u by

igan

a m

u is

huri

.

•B

uri w

ese

yere

kana

ibyo

yab

onye

mu

cyer

ekez

oah

andi

mu

yand

imas

huli,

ik

ibug

acy

’um

upir

a,im

isar

ane,

ibir

ono

ku

gani

rain

ging

onk

uru

zak

ompa

si.

•G

ukor

aig

ikor

wa

cyo

kwita

hom

uru

go

n’ib

iduk

ikije

.

•A

bant

u ba

gom

ba k

ubw

ira

aban

di ib

yo

babo

nye

mu

kwita

kub

iduk

ikije

.

•M

u m

atsi

nda

bako

ra ib

yo k

wita

ku

bidu

kiki

je b

yo k

u is

huri

. Abi

ga

bago

mba

kuv

uga

ibyo

bab

onye

mu

kwita

ku

bidu

kiki

je.

•A

bany

eshu

liba

kene

yeg

ukor

aig

ikor

wa

cyo

kuba

ra a

bagi

ze u

mur

yang

o.

•A

bany

eshu

ri b

itege

reza

uko

ib

yapa

by’

imih

anda

bim

eze

nuko

bik

ores

hwa.

•A

bany

eshu

ri b

agar

agaz

a uk

o im

ihan

da ik

ores

hwa

n’ib

yiza

bya

yo. I

bi b

ikur

ikiz

wa

n’ib

ibaz

o n’

ibis

ubiz

o.

•M

u m

atsi

nda,

aba

nyes

hui

bash

obor

a gu

kina

ubu

ryo

buta

nduk

anye

bw

’itum

anah

o,

nyum

a ba

kare

ba u

bury

o bw

iza

bw’it

uman

aho.

•G

ukor

aub

usha

kash

atsi

ku

mat

eka

y’um

urya

ngo

no

kuya

bwir

a ab

andi

bag

ize

itsi

nda.

Page 27: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

xxvii

Ub

ush

ob

ozi

•K

weg

eran

ya ib

imen

yets

o n’

inku

ru

•U

bury

o.

•A

kazi

mw

’itsi

nda

•G

utek

erez

a

•K

wer

ekan

a ik

ibaz

o.

•K

wer

ekan

a no

gus

hyir

a ah

agar

agar

a ib

yako

zwe.

•U

muk

oro

mw

’itsi

nda

•G

uhan

ga.

• K

uvug

a ku

by’u

muc

o.

•G

utek

erez

ane

za.

•It

sind

a

•U

bush

akas

hats

i

•K

ugan

ira

ku n

dwar

a za

ndur

a n’

izita

ndur

a.

•G

ushy

ira

mu

biko

rwa.

Ub

um

eny

i ng

iro

•G

ushy

ira

ibite

kere

zoh

amw

eno

ku

byer

ekan

a.

•K

ureb

a

•K

ugan

ira

•K

wan

dika

.

•G

utan

gaib

iteke

rezo

•G

usha

kish

a

•U

muk

oro

w’u

mus

hing

a

•G

ushy

ira

mu

ngir

o

•G

uses

engu

ra

•G

ushy

ira

ham

we

ibite

kere

zo n

o ku

bita

ngaz

a.

•K

wan

dika

Gu

sub

ira

mo

•G

usub

iram

o•

Gus

ubir

amo

•G

usub

iram

oIs

uzu

ma

•K

wig

ira

ku is

uzum

a no

kuv

uga

ibya

vuye

mo

kujy

a m

u gi

korw

a ha

nze

y’is

huri

mu

rugo

no

mu

bidu

kiki

je.

•Is

uzum

a ry

a bu

ri m

untu

kub

umen

yi m

u by

’icye

reke

zo c

yaho

bat

uye,

gut

anga

ic

yere

kezo

no

kwita

ku

bidu

kiki

je.

•K

wite

gere

za n

o ku

gani

ra m

u it

sind

a.

•G

usuz

uma

uko

aban

yesh

uli

bum

va im

ihan

da n

’imik

ores

he

n’im

ikor

eshe

reze

yay

o.

•Ik

ibaz

ocy

am

wal

imu

aban

yesh

ulib

agas

ubiz

aku

by

’itum

anah

o.

•Is

uzum

a ku

bis

ubiz

o by

’aba

nyes

huli

mu

mat

sind

a. K

ubijy

anye

n’

abag

ize

umur

yang

o n’

amat

eka

yabo

.

• ib

ibaz

o by

o ku

vuga

ba

tand

itse

Page 28: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

xxviii

Iny

un

gu

zo

kw

iga

•K

umen

ya, k

wiy

obor

a no

kuy

obor

a ab

andi

.

•K

wer

ekan

a im

yifa

tire

myi

za m

u nz

ira.

K

wir

inda

impa

nuka

muj

yac

yang

wa

muv

aku

ishu

ri.

•G

usob

anur

ira

aban

dik

um

itere

rey

’ishu

ri.

•K

wita

kub

iduk

ikije

mu

rugo

no

kw’is

huri

.

•K

wem

era

kwiy

akir

a m

u m

urya

ngo.

•K

wit

war

a ne

za m

u m

uhan

da.

•G

ufat

ane

zaib

ikor

esho

by

’itum

anah

o.

•G

ukor

esha

nez

aitu

man

aho.

•K

ubah

a no

kub

ana

neza

n’

abag

ize

umur

yang

o.

•K

wis

him

ira

amat

eka

y’um

urya

ngo

•K

wig

ana

no g

ukor

a nk

’intw

ari z

’um

urya

ngo.

Page 29: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

1PB

Umubare w’amasomo: 15

Ubushobozi bw’ingenzi bugamijwe

Gusobanura imiterere y’umuryango we n’imibereho yawo.

Intego

Igikorwa

1. Gutandukanya amoko y’inyubako zo mu rugo iwabo.

2. Kugaragaza abagize umuryango muto.

3. Kugaragaza abagize umuryango we.

4. Kugaragaza inshingano za buri wese ugize umuryango.

Ubumenyingiro

1. Gutandukanya amoko y’inyubako zo mu rugo iwabo agendeye ku bikoresho bizubatse.

2. Gusobanura imiterere y’urugo abamo.

3. Gusobanukirwa abagize umuryango we n’amasano bafitanye.

4. Gutandukanya inshingano z’abagize umuryango we.

5. Gusobanura ku rugero rwe ibyiza by’umuryango muto.

Ubukesha

1. Kwishimira urugo rwacu n’ibirugize.

2. Gufata neza inyubako n’ ibikoresho byo mu rugo.

3. Kubaha no kugirira urukundo abagize umuryango.

4. Guharanira ko abagize umuryango buzuza inshingano zabo.

5. Kubaha no kugirira urukundo abagize umuryango.

Umutwe wa Umuryango Wange

Inyingisho Umuryango Muto

Imiterere y’umuryangoImbumbanyigisho

1

Page 30: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

32

Ingingo zihuriweho

Kwita no gufata neza ibidukikije

Abanyeshuri bagomba kumenya ko ibidukikije bigomba gufatwa neza no kwitabwaho kuko abantu babikeneramo ibikoresho byo kubakisha amazu.

Ubumenyi ku buringanire

Mu bijyanye n’uburinganire mu kugira inzu. Abanyeshuri kumenyako kugira cyangwa kugura inzu byakorwa na bombi umugabo n’umugore.

Urugero rw’integuro y’isomo

Itariki Ishuri Ikigisho IgiheUmubare w’abanyeshuri

14/01/2015Umwaka wa mbere

Imbonezamubano n’iyobokamana

8.00 – 8.40 za mugitondo

Aba

hung

u

Aba

kobw

a

Bos

e ha

mw

e

18 20 38

Imbumbanyigisho: Imiterere y’umuryangoUmutwe wa 1: Umuryango wangeIcigwa: Akamaro k’inzu yacu urugo rwacu

Ubushobozi bw’ ingenzi bugamijwe

Gusobanura imiterere y’umuryango we n’imibereho yawo.

Intego yihariye y’isomo

Ndashaka ko nyuma y’iri somo, abanyeshuri baza kuba bashobora gusobanura imiterere y’imiryango yabo n’imibereho yayo. Ibyo ndabigaragarizwa n’uko nibura ¾ by’abanyeshuri bose baza gusubiza neza imyitozo yateguwe mu isuzuma ry’iminota 10.

Imfashanyigisho

1. Amafoto y’inzu n’izindi nyubako.

2. Inikoresho byo mu ngo.

Page 31: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

32

Imvano

Igitabo cy’umunyeshuri paje 7.

Igitabo cy’umwarimu paje 7.

Imigendekere y’isomo

Igihe Ibice Ibikorwa bya umwarimu Ibikorwa by’umunyeshuri

Iminota 5 I • Bwira abanyeshuri bavuge aho barara uko bahita.

• Bwira abanyeshuri bavuge umubare w’inzu bafite iwabo.

• Kuvuga muri make ibyerekeye aho baba uko bahita, n’inzu batunze uko zingana.

Iminota 5 II • Fasha abanyeshuri bavuge uko imiryango yabo iteye. Abayigize, ababarera.

• Sesengura ibisubizo by’abanyeshuri.

• Abanyeshuri baravuga umubare w’abo babana.

• Abanyeshuri bagende bavuga umwe umwe.

Iminota 10 III • Kwandika ku kibaho ibisubizo abana batanga. Muganire ku kamaro k’inzu y’umuryango.

• Mavuge uburyo mugabagabana imirimo.

• Soma ibyo abanyeshuri bagenzi bawe bavuze.

• Vuga icyo inzu ibamariye.

• Mufatanya mute ngo ubuzima bugende neza.

Iminota 10 IV • Fasha abanyeshuri kuvuga kwerekana akamaro k’inzu babamo iwabo.

• Muvuge ku byerekeye ubufatanye no kunganirana mu muryango.

• Kuvuga ibyerekeye akamaro k’inzu z’iwabo.

• Kuvuga ku buryo bunganirana mu mibe-reho ya buri munsi.

Page 32: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

54

I m i n o t a 130

V • Erekana igipapuro cyanditseho ibyiza by’inzu y’umuryango.

• Genzura ibyo abana bakora. Fasha abana byagoye.

• Ifashishe ibitabo by’umunyeshuri.

• Bakosore kandi ubahe amanota.

• Itegereze unerekane akamaro k’inzu batuyemo.

Isuzuma ryawe bwite:

Imbaraga zakoreshejwe:

Aho byakorewe:

Inzira yakoreshejwe:

Ikigwa: 1. Urugo Rwacu

2. Ibikoresho byubatse inzu.

3. Ibikoresho tubona munzu yacu.

Isomo 1,2 na 3

Reba mu gitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 1 – 6.

Ubushobozi

Nyuma y’iki cyigwa, umunyeshuri agomba kuba azi gutandukanya inyubako n’ibikoresho zikozwemo.

Gutegura isomo

(a) Ibishushanyo n’amafoto y’amazu yerekana neza ibyo yubakishijwe.

(b) Mwegeranye ibi bikurikira:

• Igitaka

• Uduti

• Ibyatsi

Page 33: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

54

(c) Mudasobwa ni ngombwa nu gufasha abanyeshuri.

Imfashanyigisho

• Amafotoyerekanainyubakon’amazu.

• Mudasobwazogufashagushushanyainzuningombwa.

• Umwarimu ategura igishushanyo cyerekana ibikoresho by’ubwubatsibitandukanye.

• Abanyeshuribazanaamafotocyangwaibinyamakurubyerekanaamazu.

Uburyo bwo kwiga no kwigisha

1. Umwarimu ayobora ibiganiro byo kumva ku bijyanye n’inzu.

2. Abanyeshuri bajya kureba amazu akikije ishuri. Kuvuga ibiyubatse.

3. Umwarimu ayobora ibibazo n’ibisubizo byavuye mu matsinda.

4. Kwerekana no kuganira ku bikoresho byubatse inzu. Umwarimu asobanurira neza ibikoresho byubatse inzu zitandukanye.

Ikitonderwa

Umwarimu agomba gusobanura neza no kuvuga neza izo nzu kuko n’ubwo abanyeshuri bakunda inzu zigezweho ntabwo bose bazibamo.

Intambwe mu kwiga no kwigisha

1. Umwarimu atangiza isomo akoresha amafoto y’inzu za kera n’izigezweho.

2. Kwerekana igishushanyo inyuma yo gutangiza isomo

3. Abanyeshuri bakora urutonde rw’ibyo babona ku gishushanyo.

4. Umwarimu afasha abanyeshuri mu kuvuga ibikoresho byo kubaka amazu abanyeshuri bagasubiza ibibazo.

5. Kuyobora abanyeshuri mu kureba amazu akikije ishuri.

6. Umwarimu azereka abanyeshuri uko bakora inzu muri manilla.

Ikitonderwa

Gukoresha za mudasobwa byabafasha mu gushushanya ingo n’amazu.

Ibyo umwarimu agomba kuba azi

(a) Inzu ya kera

Ni ntoya kandi ntiramba.

Page 34: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

76

(b) Inzu igezweho

• Ni nini kandi irakomeye, iraramba.• Yubatswen’amatafari,amabloke, ishakajweamabati,amategurakandi ifite

umwuka mwiza.• Gufashaabanyeshurikumvanezaibyokwitakunyubakonibyobatunzemu

ngo• Abanyeshuribashoborakuvugakuby’inzuzakeraumukoro1.1. Abanyeshuri bashobora babifashijwemo na umwarimu kubaka akazu

gasanzwe igikorwa 1.1 umwarimu asabwa guhagarikira igikorwa 1.1• Bamaze gusobanukirwa bashobora gushushanya mu makaye yabo ibintu

bitandukanye biri mu nzu. Bakabisiga amabara.

• Umwarimuasabwaguhagarikiraibibikorwan’imyitozo.

Ibikorwa

Igikorwa 1.1

1. Ibyondo, uduti n’ibyatsi.

2. Kubafasha mu kubaka akazu gasanzwe. Ibikoresho bu kubaka ni ibipaparo byabugerewe (manilla) na kole yo gufatisha.

3. • Uruziga

• Urukiramende

Igikorwa 1.2

Kwitegereza ibyo bashushanyije n’ibikoresho byakoreshejwe.

Isuzuma

(a) Kwita ku biganiro by’abanyeshuri mu matsinda mato no gupima uburyo bita ku biri mu ishuri no mu rugo. Reba uko batera imbere.

(b) Umwarimu akoresha isuzuma mu gihe abanyeshuri berekana akamaro ko kugira inzu, n’ibikoresho by’ubwubatsi bigize inzu babamo.

(c) Fasha abanyeshuri mu kubaka inzu ya kera ukoresheje ibyondo, ibiti n’ibyatsi.

(d) Umwitozo ngiro 1.2 n’igikorwa 1.2 mu gushushanya inzu zikozwe mu bikoresho bafite.

Page 35: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

76

Imyitozo

Imyitozo 1

1. na 2. Umwarimu azita ku bisubizo by’abana.

9. igitandaIkigwa cya 4: Akamaro k’inzu yacu Urugo rwacu (ibirugize

n’akamaro kabyo)

Reba urupapuro rwa 7 – 12.

Isomo: 4 na 5

Ubushobozi

Nyuma y’iri somo umunyeshuri agomba kuba azi gutandukanya ibigize n’ibiri mu nzu.

Gutegura isomo

1. Umwarimu ategura ibishushanyo n’amafoto.

2. Gukata ikinyamakuru no kwerekana imbere mu nzu.

Imfashanyigisho

1. Amafoto y’inzu n’izindi nyubako.

2. Ibikoresho byo mu ngo.

Uburyo bwo kwiga no kwigisha

1. Kuganira ku bice bitandukanye bigize inzu.

2. Kuganira, no kwitegereza ibigize inzu za kera n’iziki gihe.

3. Gushyira mu matsinda yo kuganira ibyo mu ngo.

Intambwe zo kwiga no kwigisha

(i) Kubwira abanyeshuri bakavuga ibice by’inzu nkaho bakirira abashyitsi, igikoni, aho barira, aho baryama, aho biyuhagirira, aho bituma, aho babika ibintu (inzu za kera ntabyo zigira byihariye – emera ibisubizo)

(ii) Bafashe gukata amafoto y’amazu mu binyamakuru hanyuma bavuge ibice byayo.

(iii) Bafashe bavuge ibikoresho tubona iwacu nk’ameza, matola, ibirago, inkono,

Page 36: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

98

ibicuma, ibyondo, intebe, amasahani, amasafuriya, televiziyo, radiyo, ibikoresho by’amazi, ibitanda, isaha zo mu nzu, amaziko n’ibindi.

(iv) Gufasha abanyeshuri kuvuga akamaro k’inzu zabo nko:

• Kuziryamamo.

• Kubikaibintu.

• Kudukingiraibihebibiurugero:imvura,izuba,imbeho,n’imiyaga.

• Kuturindainyamaswaziryanank’inzoka,intare,ingwen’udukoko.

• Kuturindaabagomen’ibisambobishoborakutwibiraibintu.

(v) Gufasha abanyeshuri gusobanukirwa ibikoresho ibikoresho byo mu rugo n’akamaro kabyo, nka:

• Ameza:

Bayariraho, bayandikiraho, bayanyweraho imitobe, icyayi na kawa.

• Ibirago,imisambi:

Babyicaraho, kubiryamaho, no gupfukama basenga (abayisilamu)

• Ibitebon’ibyibo:

Bikoreshwa mu gutwaramo ibintu, imyaka n’imbuto.

• Ibibindi:

Bikoreshwa mu kubika amazi.

• Inkono:

Zibika amazi, guteka ibishyimbo n’ibindi.

• Ibyungo:

Guteka igikoma, kuvoma no kubika ibindi binyobwa

• Intebe:

Tuzicaraho.

• Amasahani:

Tuyariraho.

• Amasafuriya:

Tuyatekamo tukanayavomesha amazi.

• Televiziyo:

Kureba amakuru, imikino n’imyidagaduro.

• Radiyo:

Tuyumviraho imyidagaduro, iratwigisha, tukanayumviramo amakuru.

• Uburiri:

Tubukoresha mu kuryama no kuruhuka.

• Akabati:

Kubika amasahani, gushyiramo televiziyo, DVD na radiyo.

Page 37: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

98

• Gaziyogutekesha:

Guteka ibiryo, icyayi na kawa.

• Utuetajeri:

Kubika ibitabo, ibinyamakuru.

(vi) Reka bakore: Umwitozo ngiro 3.

Ibikorwa

Igikorwa 1.3

Andika akamaro ka buri gikoresho uvuge n’akamaro kacyo.

Imyitozo 2

Itegereze aya mafoto, hanyuma wuzuze interuro ukoresheje amagambo yatanzwe.

Ikigwa: 5. Abagize umuryango.

Reba igitabo cy’umunyeshuri, urupapuro rwa 13 – 20.

Isomo: 6-15

Ubushobozi

Nyuma y’iri somo umunyeshuri agomba kuba azi gusobanura uko umuryango we uteye n’abawugize.

Gutegura isomo

Umwarimu ategura igishushanyo cyangwa amafoto y’umuryango.

Imfashanyigisho

1. Amafoto y’inyubako z’ingo.

2. Igishushanyo cy’abagize umuryango uko bakurikirana.

Uburyo bwo kwiga no kwigisha

1. Kwigana/gukina inshingano z’ababyeyi mu matsinda.

2. Kuganira uko abagize umuryango barutana mu matsinda.

Page 38: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

1110

3. Abanyeshuri bashobora kuririmba indirimbo zisingiza uruhare rw’abana mu muryango.

Intambwe zo kwiga no kwigisha

(a) Fasha abanyeshuri kumva neza abagize umuryango n’icyo bapfana. Urugero, umuryango w’umugabo n’umugore n’abana, umwarimu abafasha kumenya icyo bapfana iyo umugabo afite abagore barenze umwe cyangwa umugore yari afite undi mugabo.

(b) Abanyeshuri basome agakuru ka Innocent Misago.

(c) Mugihe hari umuryango mugari urimo ba sogokuru, nyogokuru, papa, mama, abana, abishywa, ababyara, ba nyirasenge, ba se wabo, naba nyinawabo, bereke ubayobore bavuge ayo masano, n’ibyo badasobanukiwe neza umwarimu abafasha kubisobanukirwa.

(d) Bafashe bandike urutonde rw’abandi bagize umuryango n’icyo bapfana.

(e) Umwarimu abafasha kumenya itandukanirizo ry’ishingano zabo nka:

(i) Inshingano z’ababyeyi

• Kubaabantub’inyangamugayokubana,kubaberaicyitegererezonokubagirainama.

• Kubahaibyangombwaby’ingenzi(ibiryo,ahobaba,n’icyobambara)

• Kurihiraabanaamashuri.

• Gukundaabana

• Kurindanoguhaabanaumutekano

• Kurindaumutungow’umuryango.

(ii) Inshingano z’abana

• Kubahaababyeyi

• Kwiganezakuishuri

• Gucunganezaumutungow’umuryango

• Gufashaababyeyimurugo

• Kubananezan’umuryangonarubanda

Umuryango kugeza kuri sogokuru

1. Imiterere y’umuryango

Reba uko bimeze mu gitabo cy’abanyeshuri.

Page 39: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

1110

2. Inyungu z’umuryango

Fasha abanyeshuri kuvuga inyungu z’umuryango nka:

(i) Gufasha igihe bikenewe (ii) Kwigisha abana uko bifata aho batuye. (iii) Guha abana uburere bwiza nko kubaha, ubutabera, kwihangana

kugirango habe urukundo mu bantu. (iv) Abagize umuryango bagomba kumva no kubahana. (v) Kugira indangagaciro zizafasha umuryango nyarwanda n’igihugu

gukomera.

Mu matsinda muganire ku ruhare rwabagize umuryango.

Ingingo zireba umwarimu

(a)Yobora abanyeshuri mu matsinda y’uko bagomba kwifata mu bagizeumuryango wabo, bakagira kubaha, kwihangana, kwitonda n’ibindi.

(b) Bashyire mu matsinda baganire ku byo kubahiriza inshingano nka:

(i) Abanyamuryango bagomba kubahana

(ii) Abanyamuryango bagomba gufashanya

(iii) Umuryango urakomera

(iv) Amahoro araza akaharangwa

(v) Ubucuruzi bugatera imbere

(c) Fasha uyobore abanyeshuri baganire ku ngaruka zo kutuzuza inshingano nka:

(i) Kuyobora biragorana

(ii) Bizana ingorane nyinshi

(iii) Bituma ntakwihanganirana hagati y’abantu

(iv) Bituma haza ubukene no kubura akazi

(v) Bitera intambara

(vi) Bitera ruswa

(vii) Bitera ubusambo n’imyiryane

Isuzuma

Kurikirana neza ibiganiro mu ishuri cyangwa mu matsinda mato upime guhinduka kw’imyumvire mu gucunga no gufata neza ibintu mu ngo, ubyerekane.

Umwarimu akora isuzuma ryigisha mu gihe abanyeshuri bavuga impamvu ari byiza kugira inzu n’ibirimo.

Suzuma uko abanyeshuri bavuga mugukora interuro upime imyumvire yabo.

Page 40: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

1312

Ubumenyi bw’inyongera bugenewe umwarimu

• Gufashaabanyeshuribabanebwemugusomanokwandikainteruro.

• Gufasha abanyeshuri b’abanebwe mu gukora inzu bifashishije igipapurogikomeye. Abanyeshuri b’inkwakuzi bashobora kunganira bagenzi babo.

• Gukoreshaibikoreshobirangururaamajwikugirangobigendebifashaabanagusobanukirwa ibice bagezeho mu gukora inzu mu bipapuro.

• Kwifashisha utubazo dutera amatsiko abanyeshuri tugatuma bakurikiraibiganiro.

• Umushinga wo gukora akazu mu bipapuro bikomeye ushobora gufashaimyumvire no gusobanukirwa uko igikorwa nyirizina gikorwa.

• Abanyeshuribafiteubumugabwokutumvanezabashoboraguhabwaingeroz’amafoto yerekana amazu atandukanye. Ubu ni nabwo buryo bwakoreshwa no ku banyeshuri bagenda gake gake kugirango bubatere akanyabugabo.

Ibisubizo

Imyitozo 1.5

Umwarimu ayobore abanyeshuri gusura hanze urugo baturanye. Hanyuma basubize ibibazo babazwa.

Imyitozo 3

1. Sogokuru, Marume, Masenge.

2. Kurwana – amahoro – munezero.

Imyitozo 4

1. Sogokuru

2. Nyogokuru

Ikitonderwa

Kwita ku buringanire mu biganiro no mu gusubiza. Jya uhuriza hamwe no guhuza abanyeshuri bose bagire uruhare rumwe.

Page 41: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

1312

Urutonde rw’amagambo

Amagambo:(a) Umuryango muto. (b) Sekuru

(c) Ababyeyi (d) Inzu yacu

Umwarimu ayobore abanyeshuri mu gukora interuro yifashishije amagambo akurikira.Reka abanyeshuri bakore imyitozo yo gusoma baranguruye.

Page 42: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

1514

Ubushobozi bw’ingenzi bugamijwe

Kuririmba neza indirimbo yubahiriza igihugu no gutandukanya ibendera ry’igihugu cy’u Rwanda n’andi mabendera.

Intego

Igikorwa

1. Kurondora amagambo avugwa mu ndirimbo yubahiriza igihugu.

2. Kurondora amabara agize ibendera ry’u Rwanda.

Igikorwa ngiro

1. Kugaragaza uburyo buboneye bwo kuririmba indirimbo humvikanishwa neza amagambo yayo.

2. Kuririmba neza indirimbo yubahiriza igihugu.

3. Gushushanya amabara agize ibendera ry’igihugu cy’u Rwanda.

Ubukesha

1. Gukunda igihugu no kubaha indirimbo yubahiriza igihugu.

2. Kwishimira kuba umunyarwanda.

3. Kurangwa n’umuco wo kubaha no kubahiriza ibirango by’igihugu.

Ingingo zihuriweho

1. Amahoro n’uburere bwiza.

2. Umwarimu afasha abanyeshuri ku bijyanye no gukunda igihugu no kubaha indirimbo yubahiriza igihugu. Uyu muco ufasha gushimangira indangagaciro ziri mu ndirimbo yubahiriza igihugu n’uruhare rw’amahoro mu gihugu cyacu.

Umubare w’amasomo: 5

Umutwe wa Ibirango by’igihugu

Uburere mboneragihuguImbumbanyigisho

2

Page 43: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

1514

Urugero rw’integuro y’isomo

Itariki Ishuri Ikigisho IgiheUmubare w’abanyeshuri

18/03/2016Umwaka wa mbere

Imbonezamubano n’iyobokamana

11.00 – 11.40 za mugitondo

Aba

hung

u

Aba

kobw

a

Bos

e ha

mw

e

18 20 38

Imbumbanyigisho: Uburere mboneragihuguUmutwe wa 2: Ibirango by’igihuguIkigwa: Indirimbo yubahiriza igihuguIgitabo cya umunyeshari paje 21 – 22.

Intego yihariye y’isomo

Ndashaka ko nyuma y’iri somo, abanyeshuri baza kuba bashobora kuririmba neza baranguruye, indirimbo yubahizira igihugu no gutandukanya ibendera ry’igihugu cyacu mu yandi. Ibyo ndabigaragarizwa n’uko nibura ¾ by’abanyeshuri bose baza gukora imyitozo yagenwe mu isuzuma ry’iminota 10. Kandi bakayikora neza.

Ubumenyi ngiro

Nyuma y’iri somo umunyeshuri agomba kuba azi kuririmba neza indirimbo yubahiriza igihugu.

Imfashanyigisho

1. Amofoto y’ibendera ry’u Rwanda.

2. Ibendera ry’u Rwanda.

3. CD y’indirimbo yubahiriza igihugu.

Uburyo bwo kwiga no kwigisha

1. Kuririmba

2. Kuganira mu matsinda

Page 44: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

1716

Imigendekere y’isomo

Igihe Ibice Ibikorwa bya umwarimu

Ibikorwa by’umunyeshuri

Iminota 5 I • Bwira abanyeshuri bavuge uko igihugu cyacu cyitwa.

• Babwire bavuge ibindi bihugu bumvise.

• Kuvuga ko igihugu cyacu cyitwa “RWANDA”.

• Vuga ibindi bihugu waba uzi.

Iminota 5 II • Fasha abanyeshuri kuvuga ibirango by’igihugu runaka niba baba barigeze kubyumva abantu babivuga.

• Babwire ibirango by’igihugu.

• Kuvuga ibimenyetso biranga igihugu iki n’iki.

• Abanyeshuri batege amatwi ibirango by’u Rwanda.

Iminota 10 III • Babwire ko ibendera, ikirangantego, indirimbo yubahiriza igihugu aribyo birango by’igihugu icyo ari cyo cyose.

• Babwire ko indirimbo yubahiriza igihugu cyacu yitwa “RWANDA NZIZA”.

• Abanyeshuri basubiremo ibirango nyakuri by’u RWANDA.

• Abanyeshuri basubirirwemo bihagije uko indirimbo yubahiriza igihugu cyacu yitwa “RWANDA NZIZA”.

Iminota 10 IV • Tsindagira ku byerekeye “RWANDA NZIZA”.

• Muyiririmbe.• Muyisubiremo kenshi.• Mwumve kuri CD

uburyo nyakuri iririmbwamo.

• Bose basubiremo izina ry’indirimbo yubahiriza igihugu.

• Bayumve kuri CD.

Iminota 10 V • Erekana igipapuro cyanditseho indirimbo yubahiriza igihugu.

• Abana bayisubiremo umwe umwe.

• Bakosore.

• Mwitegereze ku gipapuro murebe umubare w’ibitero biyigize.

• Muyiririmbe cyane.

Page 45: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

1716

Isuzuma ryawe:

Imbaraga zakoreshejwe:

Aho byakorewe:

Inzira yakoreshejwe:

Ikigwa cya 1: Indirimbo yubahiriza igihugu

Isomo 1 na 2

Reba igitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 21 – 22.

Ubumenyi bw’isomo

Nyuma y’iri somo umunyeshuri agomba kuba azi kuririmba neza indirimbo yubahiriza igihugu.

Gutegura isomo

1. Umwarimu agomba gutegura neza isomo asoma kandi yandika ibimufasha kwigisha.

2. Umwarimu agomba kuba afite amafoto y’amabendera ya Kenya, Rwanda, Uganda na Amerika.

3. Umwarimu agomba gufasha abanyeshuri kwegeranya ibikenewe.

Imfashanyigisho

1. Amafoto y’ibendera ry’U Rwanda

2. Ibendera ry’U Rwanda.

3. CD y’indirimbo yubahiriza igihugu.

4. Mudasobwa ifasha abana kureba, gusoma no kwandika indirimbo yubahiriza igihugu.

Uburyo bwo kwiga no kwigisha

Umwarimu afasha abanyeshuri kuririmba neza indirimbo yubahiriza igihugu.

Kuganira mu matsinda ku magambo akomeye akoreshwa mu ndirimbo yubahiriza igihugu.

Page 46: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

1918

Intambwe mu kwiga no kwigisha

1. Umwarimu atangira isomo aririmba cyane indirimbo yubahiriza igihugu. Abanyeshuri na bo bose bakaririmbana na umwarimu. Abanyeshuri basobanukirwa uko bavuga neza amagambo y’indirimbo.

2. Abanyeshuri batega amatwi CD y’indirimbo yubahiriza igihugu kuri mudasobwa mu gihe indirimbo yaririmbwaga.

3. Mu matsinda abanyeshuri bakora imyimenyerezo yo kuririmba iyo ndirimbo mu ishuri. Reka abanyeshuri bafashanye cyane cyane ahadashobora kuririmba kuririmbwa neza.

Isuzuma

1. Mu matsinda batange ibitekerezo ku magambo akomeye akoreshwa mu ndirimbo yubahiriza igihugu. Bamwe babivuge imbere y’abandi, baririmbe mu matsinda, upime uburere mboneragihugu no gukunda igihugu.

2. Umwarimu akora isuzuma ry’ukuntu indirimbo iririmbwa.

Ibisubizo

Igikorwa 2.1

Fasha abanyeshuri kumva kuri CD indirimbo yubahiriza igihugu.

Ikigwa cya 2: Ibendera ry’igihugu cy’u Rwanda

Isomo 3-5

Reba igitabo cy’umunyeshuri, urupapuro rwa 23

Ubumenyi bw’isomo

Nyuma y’iri somo, umunyeshuri agomba kumenya ibendera ry’u Rwanda n’andi mabendera.

Itegurwa ry’isomo

1. Umwarimu azana amafoto y’amabendera y’ibihugu bya Kenya, Rwanda, Uganda na Amerika

2. Umwarimu afasha abana ku bijyanye n’ibikenewe gukusanywa mu isomo.

3. Umwarimu ashobora kandi gukoresha amafoto ari mu gitabo cy’umunyeshuri.

Page 47: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

1918

Imfashanyigisho

1. Amafoto y’ibendera ry’u Rwanda

2. Ibendera ry’u Rwanda

Uburyo bwo kwiga no kwigisha

Abanyeshuri batanga ibitekerezo ku mabendera atandukanye no kuyagereranya n’ibendera ry’u Rwanda bareba kuri mudasobwa.

Intambwe zo kwiga no kwigisha

1. Umwarimu afashe abanyeshuri kwitegereza amabendera ari ku gikorwa 2.2.

2. Abanyeshuri barashushanya bakanaganira ku bisobanuro by’amabara y’ibendera ry’igihugu cyacu.

3. Ibi bikurikirwa n’ibibazo n’ibisubizo.

4. Fasha abanyeshuri ku muco wo kubaha ibendera ry’igihugu iyo barizamura.

Isuzuma

1. Fasha kandi uhagararire ibyo biganiro mu matsinda y’abanyeshuri.

2. Ha amanota ku bagaragaza kurusha abandi kumenya no gusobanura neza no kubaha ibendera ry’igihugu.

3. Ibibazo bitanditse umwarimu abaza abanyeshuri bagasubiza.

4. Suzuma uko bavuga neza amagambo no gukora interuro upime uko babyumva.

Ubumenyi bw’inyongera bugenewe umwarimu

• CD iriho indirimbo yubahiriza igihugu izifashishwa kugirango itumen’abanyeshuri bagenda buhoro buhoro baryoherwa n’isomo bityo babone uko bayiganiraho ndetse n’uko bayumva

• Abanyeshuri b’abahanga bashobora kunganira abandi mu gushushanya,gusiga ndetse no gusobanura bihagije ibyerekeye ibendera ryacu.

• Fasha abanyeshuri mu gutoranya umwe muri bo ajye kuririrmbira abandiimbere indirimbo yubahiriza igihugu. Muhindure igikorwa. Reka abanyeshuri basome, basubiremo, ndetse bigane amagambo atandukanye asa n’aho akomeye bakurikije uko bayumva kuri CD.

• Abanyeshuribafiteubumugabwokutabonanezabicaremumyanyay’imberekugirango bitegereze neza amabendera atandukanye yerekanywe.

Page 48: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

2120

Ibisubizo

Igikorwa 2.2

1. Umwarimu arebe ibyo abana bashushanyije.

2. (a) Irya mbere: Kenya.

(b) Irya gatatu: Uganda.

(c) Irya kane: Leta zunze ubumwe za Amerika.

Igikorwa 2.3

Umwarimu afashe abanyeshuri gushushanya ibendera ry’u Rwanda, Kurisiga amabara no kuryerekana.

Igikorwa 2.4

Amabara yavuzwe arasize:1. Umuhondo

2. Ubururu

3. Icyatsi

Ikitonderwa

Wite kuburinganire mu matsinda abahungu n’abakobwa.

Buri gihe ni ngombwa ko buri wese agiramo uruhare.

Urutonde rw’amagambo

Amagambo:(a) Indirimbo y’igihugu.

(b) Ibendera

Umwarimu ayobore abanyeshuri mu gukora interuro yifashishije amagambo akurikira.Reka abanyeshuri bakore imyitozo yo gusoma baranguruye.

Page 49: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

2120

Ubushobozi bw’ingenzi bugamijwe

Gutandukanya ibirango by’ishuri ryabo n’iby’ayandi mashuri no gutandukanya abayobozi b’ishuri ryabo.

Intego

Ubumenyi

1. Gutandukanya abayobozi b’ishuri.

2. Gusobanura inzego z’ubuyobozi ku ishuri.

Ubumenyingiro

Gusobanura inshingano z’abayobozi ku ishuri.

Ubukesha

1. Kubaha abayobozi b’ishuri.

2. Kwiyambaza inzego z’ubuyobozi bw’ishuri igihe cyose bibaye ngombwa (gusaba uruhusa, gusaba ibikoresho, ibitabo, ingwa, kubaza amanota, gusaba gukemurirwa ikibazo.)

Ingingo zihuriweho

Uburinganire

Gushimangira ko uburinganire mu buyobozi bw’ishuri bwubahirizwa. Ibi bigamije kongera ireme ry’uburezi mu gufasha abakobwa n’abahungu gukoresha neza ubwenge n’ubushobozi n’impano, utavangura, cyangwa urwikekwe mu nzego z’ubuyobozi.

Umubare w’amasomo: 3

Umutwe wa Abayobozi n’ibirango by’ishuri

Uburere mboneragihuguImbumbanyigisho

3

Page 50: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

2322

Urugero rw’integuro y’isomo

Itariki Ishuri Ikigisho IgiheUmubare w’abanyeshuri

14/01/2016Umwaka wa mbere

Imbonezamubano n’iyobokamana

8.00 – 8.40 za mugitondo

Aba

hung

u

Aba

kobw

a

Bos

e ha

mw

e

18 20 38

Imbumbanyigisho: Uburere mboneragihuguUmutwe wa 3: Abayobozi n’ibirango by’ishuriIkigwa 2: Aboyobozi b’ishuri n’ishingano zabo

Intego yihariye y’isomo

Ndashaka ko nyuma y’iri somo, abanyeshuri baza kuba bashobora: - gutandukanya ibirango by’ishuri ryabo n’iby’ayandi mashuri.

- gutandukanya abayobozi b’ishuri ryabo no kuvuga abo ari abo.

Ibyo ndabigaragarizwa n’uko nibura ¾ by’abanyeshuri bose baza gushobora gusubiza neza imyitozo yo mu isuzuma riza kumara iminota 10.

Ubumenyi ngiro

Gusobanura inshingaro z’abayobozi ku ishuri.

Imfashanyigisho

1. Igishushanyo cyerekana ubuyobozi bwi’shuri.

2. Amafoto yerekana inyubako z’ishuri.

3. Ibikoresho nyabyo.

Uburyo bwo kwiga no kwigisha

1. Ibiganiro.

2. Kwerekana.

3. Kwitegereza.

4. Ikoreshabwenge.

Page 51: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

2322

Imvano

Igitabo cy’umunyeshuri paje 26.

Imigendekere y’isomo

Igihe Ibice Ibirimo IbikorwaIminota 5

ItangiriroIbisobanuro Uko kera imyigire yagendaga.

• Bwira abanyeshuri gusoma cyane iyo nkuru uko kera bigishwaga n’abandi mu gukora.

• Abanyeshuri bagomba kumenya amagambo bumva ko badasobanukiwe neza bakayacaho akarongo. Yabasobanurireuyaganisha ku ishuri n’ibidukikije n’ubuyobozi.

• Umwarimu asobanura ubuyobozi bw’ishuri icyo aricyo.

Iminota 10 Uko isomo rigendaInshingano z’ubuyobozi bw’ishuriInshingano za diregiteri w’ishuri:

• Gukurikiranaimikorerey’abarimu, abanyeshuri n’abakozi.

• Gusobanuraibikorwan’inshingano z’abarimu.

• Kumenyanibaibikoreshoby’ishuri bikoreshwa neza no kwitabwaho.

• Kwakiraababyeyin’abashyitsi ku ishuri.

• Kuganiran’abanyeshuriuruhare rw’umwarimu ku ishuri mu gukemura ibibazo byabo no gushaka ibikoresho by’ishuri nk’ibitabo, amacumbi n’ibindi.

• Kwigirahamweuruharerwa umwarimu ku banyeshuri. Koresha uburyo bw’ibibazo n’ibisubizo mu gusuzuma.

• Kwiganainshinganoz’uwungirije diregiteri.

Page 52: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

2524

Iminota 15 UwungirijeInshingano z’uwungirije diregiteri:

• Kunganiradiregiterikuyobora ishuri

• Gukurikiranaukoabarimu bitabira kwigisha n’imyigishirize

• Gushimangiraimyifatiremyiza y’abanyeshuri

• Kwigisha.UmwarimuInshingano z’umwarimu:

• Kwigisha.• Guhuzanokwitaku

myifatire myiza mu ishuri.

Kurikirana abanyeshuri bigana ubuyobozi bw’ishuri.• Fasha abanyeshuri

Uruhare rwa diregiteri n’umwungirije kuganira uko babafasha mu myigire. Aha mu kwigana no gutuma ibyo biga babisobanukirwa neza ni ngombwa ko abanyeshuri bamenya inshingano za diregiteri. Bukanatanga ibitekerezo ku ruhare rwa umwarimu.

Iminota 10 UmwanzuroGusubiramo isomo mu gutanga incamake y’ingingo zaganiriweho. Abanyeshuri babaza no gusubiza ibibazo

• Gusura ibiro bya diregiteri kugira ngo barusheho gusobanukirwa ubuyobozi bw’ishuri n’impamvu abanyeshuri bagomba kubwubaha.

Isuzuma ryawe:

Imbaraga zakoreshejwe:

Aho byakorewe:

Inzira yakoreshejwe:

Ikigwa 1: Abayobozi b’ishuri n’inshingano zabo

Isomo rya 1 nirya 2

Reba igitabo, cy’abanyeshuri urupapuro rwa 26.

Page 53: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

2524

Ubumenyi bw’isomo

Nyuma y’iri somo, umunyeshuri agomba kuba ashobora gusobanura inshingano z’ubuyobozi bw’ishuri.

Gutegura isomo

1. Umwarimu agomba gutegura neza isomo, asoma kandi yandika ibyo abanyeshuri bazareberaho.

2. Umwarimu agomba gufasha abanyeshuri kugira ngo begeranye imfashanyigisho nyazo z’isomo.

3. Umwarimu kandi ashobora kwifashisha amafoto ari mu gitabo cy’umunyeshuri.

Imfashanyigisho

1. Amafoto yerekana inyubako z’ishuri.

2. Ishusho yerekana ibirango bya ngombwa by’ishuri nka baje, imyenda y’ishuri, icyivugo cy’ishuri.

Uburyo bwo kwiga no kwigisha

1. Ibiganiro byerekeye ku buyobozi bw’ishuri.

2. Kwerekana uruhare rwa buri wese ku banyeshuri.

3. Gukina/kwigana uruhare rwa buri muyobozi.

Intambwe zo kwiga no kwigisha

(a) Mu matsinda, mushushanye ishuri ryanyu. Muvuge amazina y’umuyobozi, n’ay’umwarimu.

(b) Umwarimu ayobora abanyeshuri gutandukanya ubuyobozi bw’ishuri. Diregiteri, uwungirije diregiteri, umwarimu, umurinzi, ukora isuku, sekereteri nibyo.

bashinzwe.Ikitonderwa

Berurire ko diregiteri atagomba kuba ari umugabo kandi ko umusekereteri atagomba kuba ari umugore cyangwa umukobwa buri gihe.

(c) Ganira n’abanyeshuri uruhare rw’abayobozi ku ishuri mu gukemura ikibazo runaka no gusaba ibikoresho by’ishuri nk’ibitabo, amacaki n’ibindi.

(d) Fasha abanyeshuri mu gukina agakino kerekana uko ubuyobozi bukora nuko babwegera n’ukuntu bubafasha mu myigire. Diregiteri, umwungirije, umwarimu, sekereteri n’abandi.

Page 54: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

2726

Isuzuma

Kurikirana umunyeshuri mu itsinda mu kwigana uruhare rw’ubuyobozi.

Ibisubizo

Igikorwa ngiro 3.1

Umwarimu asuzume ibisubizo by’abana.

Urugero rw’integuro y’isomo

Itariki Ishuri Ikigisho IgiheUmubare w’abanyeshuri

19/02/2015Umwaka wa mbere

Imbonezamubano n’iyobokamana

11.00 – 11.40 za mugitondo

Aba

hung

u

Aba

kobw

a

Bos

e ha

mw

e

18 20 38

Imbumbanyigisho: Uburere mboneragihuguUmutwe wa 3: Abayobozi n’ibirango by’ishuriIkigwa: Ibirango by’ishuri

Intego yihariye y’isomo

Ndashaka ko nyuma y’iri somo, abanyeshuri baza kuba bashobora gutandukanya ibirango by’ishuri ryabo n’iby’ayandi mashuri.

Ibyo ndabigaragarizwa n’uko nibura by’abanyeshuri bagera kuri 30 baza gusubiza neza imyitozo yo mu isuzuma rimara iminota 10.

Ubumenyi ngiro

Gutandukanya abayobozi b’ishuri.

Imfashanyigisho

1. Icyapa kiriho icyivugo cy’ishuri n’indirimbo y’ishuri.

2. Urugero tw’myenda y’ishuri iriho icyivugo.

Uburyo bwo kwiga no kwigisha

1. Kuririmba

2. Ibiganiro

3. Muganire ku rugero rw’icyivugo cy’ishuri.

Page 55: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

2726

Imvano

Igitabo cy’umunyeshuri paje 29.

Imigendekere y’isomo

Igihe Ibice Ibikorwa bya umwarimu Ibikorwa by’umunyeshuri

Iminota 5 I • Bwira abanyeshuri bavuge uko ikigo cyabo cyitwa.

• Baza abanyeshuri uko witwa.

• Kuvuga ko igihugu cyacu cyitwa (izina ryacyo).

• Kuvuga amazina ya umwarimu wabo.

Iminota 2 II • Baza abanyeshuri ibindi bigo by’amashuri baba bazi.

• Ibyo bavuga byose ugende ubyandika ku kibaho ahagana hasi.

• Kurondora ibigo bindi by’amashuri biri hafi aho.

Iminota 10 III • Basobanurire uko ikigo cyabo kitwa.

• Babwire ko buri kigo kigira ibirango byacyo kandi ko n’icyabo kibifite.

• Babwire ibirango by’ishuri ryabo.

• Gutega amatwi izina ry’ikigo cyabo.

• Kwandika mu makayi ibirango by’ ikigo cyabo.

Iminota 10 IV • Barondorere ibirango by’ishuri ryabo: intego y’ishuri, icyivugo cy’ishuri, indirimbo y’ishuri, ikirango k’ishuri.

• Gusuburimo ibirango by’ishuri.

Iminota 13 V • Bereke igipapuro kiriho ibirango by’ishuri ryabo, maze babisubiremo.

• Tega amatwi uko babivuga.• Bakosore ubahe amanota.

• Kwitegereza ibirango by’ishuri byanditse ku gipapuro.

• Kubivuga kenshi.• Kubifata mu mutwe.

Page 56: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

2928

Isuzuma ryawe:

Imbaraga zakoreshejwe:

Aho byakorewe:

Inzira yakoreshejwe:

Ikigwa 2: Ibirango by’ishuri

Isomo rya 3

Reba igitabo cy’abanyeshuri urupapuro rwa 29 – 31.

Ubumenyi bw’isomo

Nyuma y’iri somo, umunyeshuri agomba kumenya gusobanura neza ibirango by’ishuri.

Gutegura isomo

(a) Umwarimu agomba kuba afite kuri CD indirimbo z’ayandi mashuri.

(b) Umwarimu agomba kwerekera neza uburyo bwo gukusanya ibikoresho nyabyo by’isomo.

(c) Umwarimu agomba kuba afite ingero z’ibirango byibura bitatu by’andi mashuri.

(d) Umwarimu ashobora no kwifashisha amafoto ari mu bitabo by’abanyeshuri.

Imfashanyigisho

(a) Icyapa kiriho icyivugo cy’ishuri n’indirimbo y’ishuri.

(b) Urugero rw’imyenda y’ishuri iriho icyivugo.

Uburyo bwo kwiga no kwigisha

(a) Kuririmba cyane indirimbo y’ishuri mw’ishuri.

(b) Ibiganiro.

(c) Muganire ku rugero rw’icyivugo cy’ishuri.

Page 57: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

2928

Intambwe zo kwiga no kwigisha

(i) Umwarimu ayobora abanyeshuri mu kuririmba urugero rw’indirimbo ya City Parents School akabafasha gusobanukirwa ibikubiye mu ndirimbo n’ikivugo.

(ii) Abayobora kandi mu biganiro mu matsinda ku bijyanye n’imyenda y’ishuri, ikivugo, n’intego z’ishuri. Aganira n’abanyeshuri akoresha iyo myenda y’ishuri ndetse n’ikivugo. Bitoramo umusekereteri w’itsinda uza gutanga no gusoma raporo y’ibyo baganiriyeho.

(iii) Ibi bikurikirwa n’ibibazo n’ibisubizo.

(iv) Ha umukoro abanyeshuri w’igikorwa ngiro.

Isuzuma

(i) Yoboraibiganiroby’abanyeshurimumatsinda.

(ii) Tanga amanota ushingiye ku buryo berekanye icyivugo, indirimbo n’intego by’ishuri.

(iii) Tanga ibibazo bitanditse abanyeshuri bahita basubiza mu biganiro.

(iv) Suzuma uko abanyeshuri bavuga upime imyumvire yabo.

(v) Pima ibibazo n’ibisubizo kuri CD wafasheho nk’urugero rw’indirimbo.

Ubumenyi bw’inyongera bugenewe umwarimu

• Ifashisheabanab’abahangamukuyoboraamatsindabarimo.Ubuniuburyobwo kugira ngo batange umusanzu wabo kuri bagenzi babo bagenda buhoro buhoro ndetse no kuzamura abasigaye ngo na bo bazavemo abayobozi b’amakipe mu gihe kizaza.

• Tera akanyabugabo abanyeshuri bagenda buhoro buhoro mu kubaingirakamaro.

• Reka abanyeshuri bafite ubumuga na bo bagire ibitekerezo batanga kubyerekeranye n’indirimbo y’ikigo. Koresha uburyo bwo kubunganira.

Ibisubizo

Igikorwa cya 3.2

Umva neza uko bavuga amagambo mu gihe baririmba.

Page 58: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

3130

Igikorwa 3.3

1. (a) Diregiteri (b) Umusekereteri/umukarani

(c) Umurinzi (d) Umwarimu

(e) Ushinzwe isuku

2. Mu matsinda abana bakore ikiganiro ku kirangantego cy’ishuri.

Ikitonderwa

Ita ku buringanire mu itsinda no mu biganiro.

Buri gihe teza imbere ubufatanye mu ishuri.

Urutonde rw’amagambo

Amagambo:(a) Umuyobozi w’ishuri (b) Uwungirije

(c) Umurinzi (d) Intego y’ishuri

Umwarimu ayobore abanyeshuri mu gukora interuro yifashishije amagambo akurikira.Reka abanyeshuri bakore imyitozo yo gusoma baranguruye.

Page 59: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

3130

Ubushobozi bw’ingenzi bugamijwe

Kurangwa n’ isuku ku mubiri no ku myambaro.

Intego

Ubumenyi

Gusobanura uburyo bunyuranye bwo kugira isuku y’umubiri.

Gusobanura akamaro k’isuku y’ibice by’ingenzi y’umubiri.

Ubumenyingiro

Gusobanura uko basukura umubiri wose n’akamaro kabyo.

Gutandukanya ibikoresho binyuranye by’isuku.

Gusukura intoki n’ibirenge.

Gukora isuku yo mu kanwa. Gukora isuku y’amaso n’amatwi.

Ubukesha

Kuba umunyesuku.

Kugaragaza isuku y’umubiri aho ari ho hose.

Ikigwa: 1. Uburyo buboneye bwo kwiyuhagira umubiri wose.

2. Isuku y’intoki n’iy’ ibirenge.

Isomo rya 1 nirya 2

Reba igitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 32 – 37.

Ubumenyi bw’isomo

Nyuma y’iri somo, umunyeshuri agomba kuba asobanukiwe no kugira isuku y’umubiri wacu, ibirenge n’amaboko.

Umubare w’amasomo: 10

Umutwe wa Isuku y’umubiri n’imyambaro

Imibereho myizaImbumbanyigisho

4

Page 60: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

3332

Gutegura isomo

1. Umwarimu agomba gutegura neza isomo asoma kandi yandika ibyo aza kubwira abanyeshuri.

2. Umwarimu agomba kuzana ibesani n’isabune.

3. Umwarimu ayobora neza abanyeshuri uko begeranya ibikoresho by’isomo.

4. Umwarimu ashobora no gukoresha amafoto ari mu gitabo cy’umunyeshuri.

Imfashanyigisho

1. Amafoto.

2. Igishushanyo.

Uburyo bwo kwiga no kwigisha

1. Ibiganiro

2. Kujya hamwe

3. Kwerekana uko dukora isuku y’umubiri, ibirenge n’intoki.

4. Gusesengura

5. Kwerekana

Intambwe zo kwiga no kwigisha

(a) Baza abanyeshuri muri rusange ibijyanye n’ibintu bifite isuku n’ibifite umwanda.

(b) Fasha abanyeshuri uko bakora isuku y’umubiri n’iy’intoki.

(c) Ibiganiro mu matsinda ku isuku y’umubiri, ibirenge n’intoki bikurikirwa n’ibiganiro mu ishuri.

(d) Fasha abanyeshuri unabakurikirane mu byo berekana mu gukora isuku y’umubiri, ibirenge n’intoki.

Isuzuma

(a) Guhagararira no kuyobora ibiganiro mu matsinda.

(b) Tanga amanota ku bushobozi ku byo berekana ku cyivugo, indirimbo n’intego by’ishuri.

(c) Ibibazo bitanditse abanyeshuri bahita babisubiriza mu biganiro.

(d) Isuzuma rishingiye ku biganiro byatanzwe ku isuku y’umubiri n’ahandi.

(e) Isuzuma rya buri muntu ku isuku y’umubiri n’iy’imyenda.

Page 61: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

3332

Ibisubizo

Umukoro ngiro 4.1

1. Amazi, isabune, igitambaro cy’amazi (isume).

2. Reba inyuguti zibuzemo.

Igikorwa 4.1

Suzuma imyumvire y’abanyeshuri iyo berekana uko bakaraba intoki.

Ikigwa: 3. Isuku y’amaso n’amatwi.

4. Isuku yo mu kanwa.

5. Akamaro k’isuku y’umubiri

Isomo rya 3-5

Reba igitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 38 – 43.

Ubumenyi bw’isomo

Nyuma y’iri somo, umunyeshuri agomba kuba azi neza inzira n’uburyo bwo kugira isuku y’amaso, amatwi, umunwa n’akamaro kayo.

Gutegura isomo

1. Umwarimu agomba gutegura neza isomo asoma kandi yandika ibyo aza kubwira abanyeshuri.

2. Umwarimu agomba kuzana ibesani, isabune, amazi ashyushye, uburoso n’umuti w’amenyo.

3. Umwarimu abafasha kwegeranya ibikenewe mu isomo.

4. Umwarimu ashobora no kwifashisha amafoto ari mu gitabo cy’umunyeshuri.

Imfashanyigisho

1. Amafoto

2. Ibishushanyo.

3. Udupamba

4. Amazi ashyushye

5. Igitambaro cy’amazi

6. Umuti w’amenyo

7. Uburoso bw’amenyo

Page 62: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

3534

Uburyo bwo kwiga no kwigisha

1. Ibiganiro.

2. Kujya hamwe.

3. Kwerekana uko biyuhagira, ibirenge n’intoki.

Intambwe zo kwiga no kwigisha

a. Baza abanyeshuri muri rusange ibintu bifite isuku n’ibifite umwanda.

b. Yobora abanyeshuri ku buryo biyuhagira n’isuku y’amaso, amatwi no mukanwa.

c. Ibiganiro mu matsinda ku buryo bwiza bwo gusukura amaso, amatwi n’umunwa. Bigakurikirwa n’ibiganiro mu ishuri.

d. Kurikirana abanyeshuri basukura amaso, amatwi n’umunwa. Koresha agapamba n’amazi y’akazuyazi mu gusukura amatwi. Shishikariza abana kutagira ikintu kindi binjiza mu matwi.

e. Ririmba indirimbo y’umugani wa Madamu Buroso n’abanyeshuri ku koza amenyo.

f. Muganire n’abanyeshuri akamaro k’isuku.

Isuzuma

1. Gukurikiranira hafi ibiganiro mu matsinda.

2. Gutanga amanota mu gihe bavuga.

3. Ibibazo bitanditse bisubizwa mu biganiro.

4. Gusuzuma mu gihe bavuga ku by’isuku y’umubiri n’ahandi hose.

5. Gusuzuma buri muntu ku isuku y’umubiri n’ iy’ imyenda.

Igikorwa 4.2

Suzuma imyumvire y’abanyeshuri mu gihe berekana uko bakaraba intoki.

Igikorwa 4.3

1. Mu matsinda, baganire ku kuntu ibi bikoresho bikoreshwa.

2. Suzuma ibisubizo by’abanyeshuri.

Igikorwa 4.4

Umwarimu afashe abanyeshuri mu kwiborosa.

Page 63: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

3534

Ikigwa: 6. Isuku y’imyambaro isanzwe n’iy’ishuri.

7. Isuku y’imyambaro y’imbere.

8. Akamaro k’isuku y’imyambaro.

Isomo rya 5-10

Reba igitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 44 – 46.

Ubumenyi bw’isomo

Nyuma y’iri somo, umunyeshuri agomba kuba azi uko bamesa imyenda isanzwe n’ iy’ ishuri.

Gutegura isomo

1. Umwarimu agomba kuba afite ibesani n’amazi2. Umwarimu abereka uko begeranya neza ibikoresho by’isomo.

3. Umwarimu kandi ashobora kwifashisha amafoto yo mu gitabo cy’umunyeshuri.

Imfashanyigisho

1. Imyambaro y’ishuri. 2. Imyenda y’imbere.

Uburyo bwo kwiga no kwigisha

1. Ibiganiro ku mpamvu zo kumesa imyenda.

2. Kwerekana uko bamesa imyenda y’ishuri, imyenda y’imbere n’akamaro kayo.

Intambwe zo kwiga no kwigisha

(a) Baza mu buryo bwa rusange uko bamesa imyenda yo mu rugo n’imyenda y’ishuri.

Ibi bigizwe na:

(i) Ninde ubamesera imyenda?

(ii) Mumesa imiswaro n’imyenda yangu y’ishuri.

(iii) Cyangwa hari abayibamesera?

(b) Bereke uko bamesa imyenda.

(c) Ibiganiro mu itsinda ku buryo bwiza bwo kumesa imyenda n’imyenda y’imbere. Bikurikirwa n’ibiganiro.

(d) Gukurikirana uko abanyeshuri bamesa imyenda.

(e) Kuganira n’abanyeshuri akamaro ko kumesa imyenda.

Page 64: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

3736

Isuzuma

1. Gukurikiranira hafi amatsinda.

2. Gutanga amanota mu biganiro.

3. Ibibazo bitanditse bisubizwa mu biganiro.

4. Gusuzuma mu gihe bavuga ku by’isuku y’umubiri n’ahandi hose.

5. Gusuzuma buri muntu isuku y’umubiri n’ iy’ imyenda.

Ubumenyi bw’inyongera bugenewe umwarimu

• Abanyeshuribagendabuhorobuhorobashoboragukoreshaamafotocyangwase ibishushanyo kugirango babashe gusobanukirwa bihagije uko bakora isuku y’umubiri.

• Shishikarizaabanyeshurimukwerekerabagenzibaboukobogaintokindetsen’uko biborosa.

• Abanyeshuri bafite ubumuga bwo kutumva bashobora guhabwa inyandikozerekana uko bikorwa bakazisoma mu rwego rwo kuzivugaho no kuzisobanura byimbitse.

• Ifashisheabanyeshuribagendabuhorobuhoromugusobanukirwaibintu,mukuririmba akaririmbo kari mu bitabo byabo kitwa “ Madamu Buroso Menyo”.

Ibisubizo

Kwiyibutsa 4.1

1. (a) Amenyo

(b) Amatwi

(c) Kwiyuhagira izindi ngingo z’umubiri

(d) Kwiyuhagira izindi z’umubiri

(e) Kwihanagura, kumutsa

2. (a) NIBYO (b)NIBYO (c) SIBYO

(d) NIBYO (e) SIBYO

3. Kwerekera abanyeshuri uko bamesa. Reka abanyeshuri bite ku buryo bakoresha amezi meza bamesa.

Page 65: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

3736

Urutonde rw’amagambo

Amagambo:(a) Amaboko (b) Umubiri (c) Ibirenge (d) Amaso

(e) Amatwi (f) Umunwa (g) Amenyo

Umwarimu ayobore abanyeshuri mu gukora interuro yifashishije amagambo akurikira.Reka abanyeshuri bakore imyitozo yo gusoma baranguruye.

Kwishimisha

Yoboraabanyeshuribishimireutwodukino.

Page 66: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

3938

Ubushobozi bw’ingenzi bugamijwe

Kurangwa n’ isuku mu rugo no ku ishuri.

Intego

Ubumenyi

1. Gusobanura uburyo bunyuranye bwo gukora isuku yo mu rugo n’akamaro kabyo.

2. Gusobanura uburyo bunyuranye bwo gukora isuku ku ishuri n’akamaro kabyo.

Umukoro ngiro

1. Gukora isuku yo mu rugo.

2. Gukora isuku yo mu ishuri no ku ishuri.

Ubukesha

1. Kurangwa n’isuku mu rugo.

2. Kugaragaza isuku aho ari ho hose.

Ikigwa: 1. Isuku yo mu rugo.

2. Akamaro k’isuku yo mu rugo

Isomo rya 1-4

Reba mu gitabo cy’umunyeshuri, urupapuro rwa 49 – 52.

Umutwe wa

Umutwe wa Isuku yo mu rugo no ku ishuri

Inyingisho Isuku

Imibereho myizaImbumbanyigisho

5Umubare w’amasomo: 7

Page 67: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

3938

Ubumenyi bw’isomo

Nyuma y’iri somo, umunyeshuri agomba kugaragaza isuku mu rugo no ku ishuri.

Gutegura isomo

(a) Umwarimu agomba gutegura neza isomo, asoma kandi yandika ibyo aza kubwira abanyeshuri.

(b) Umwarimu afata igikoresho, indobo n’isabuni.

(c) Umwarimu abereka uko begeranya neza ibikoresho by’isomo.

(d) Umwarimu kandi ashobora kwifashisha amafoto yo mugitabo cy’umunyeshuri.

Imfashanyigisho

Amafoto y’abantu bakoropa.

Uburyo bwo kwiga no kwigisha

(a) Amatsinda ya babiri babiri.

(b) Kwerekana uko bahanagura, bakoropa, babika ibitabo no kuzinga imyenda.

(c) Amatsinda ya babiri babiri bavuga ku by’isuku mu rugo n’ibikorwa byo guteza imbere isuku.

Intambwe zo kwiga no kwigisha

(a) Abanyeshuri mu matsinda ya babiri babiri berekana inzu isukuye n’inzu idasukuye mu mafoto ari mu gitabo cy’abanyeshuri, hagati y’aya mazu yombi.

(b) Baza abanyeshuri muri rusange iby’isuku yo mu rugo. Baza niba bajya bakora ibikorwa by’isuku; boza, bahanagura, bakoropa, bazinga imyenda, bapanga n’ibitabo, ...

(c) Ibiganiro mu matsinda ku kamaro ko gukora isuku iwabo.

(d) Fasha abanyeshuri berekane uko bakora isuku iwabo. Uko birukana umwanda bakoropa, bahanagura inkweto, boza ibyombo, batoragura imyanda, banayitwika, bakora mu gikoni, batema ibyatsi no gukubura mu rugo.

(e) Bwira abana batere igiti banakivomerere.

Isuzuma

(a) Gukurikiranira hafi amatsinda.

(b) Ibibazo bitanditse bisubizwa mu biganiro.

(d) Ryoshya ikiganiro kandi bose ubakoreshe.

Page 68: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

4140

Ikigwa: Isuku yo ku ishuri

Isomo rya 5-7

Reba mu gitabo cy’umunyeshuri, urupapuro rwa 53 – 57.

Ubumenyi bw’isomo

Nyuma y’iri somo, umunyeshuri agomba kugaragaza isuku mu rugo no ku ishuri.

Gutegura isomo

(i) Umwarimu agomba kuba afite ibesani n’amazi

(ii) Umwarimu afata igikoresho, indobo n’isabuni

(iii) Umwarimu abereka uko begeranya neza ibikoresho by’isomo.

(iv) Umwarimu kandi ashobora kwifashisha amafoto yo mu gitabo cy’umunyeshuri.

Imfashanyigisho

(a) Amafoto y’abakora isuku.

(b) Ibikoresho byo gukoropa, indobo n’isabune.

Uburyo bwo kwiga no kwigisha

(a) Ibiganiro ku kamaro ko gusukura ku ishuri.

(b) Kwerekana ingamba zafashwe zo gukora isuku ku ishuri.

Intambwe zo kwiga no kwigisha

(a) Tangira isomo ubaza impamvu ishuri ari ingirakamaro. Reka abanyeshuri bumve inzira n’uburyo ari ngombwa gusukura ibyumba by’amashuri babaze wumve niba bakora isuku mu byumba by’amashuri n’ishuri muri rusange.

(b) Ereka abanyeshuri hamwe ku ishuri ho gukorerwa isuku: gukoropa, kozwa, gutora imyanda, reka bajye mu matsinda baze no kubivuga.

(c) Ibiganiro mu matsinda ku kamaro ko gukora isuku ku ishuri.

Isuzuma

(a) Gukurikiranira hafi amatsinda.

(b) Ibibazo bitanditse bisubizwa mu biganiro.

(c) Ryoshya ikiganiro kandi bose ubakoreshe.

Page 69: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

4140

Ubumenyi bw’inyongera bugenewe umwarimu• Genzura ko mu matsinda y’ibiganiro ibitsina byombi bihagarariwe ndetse

n’abanyeshuri bafite ubumuga butandukanye.

• Abanyeshuri bafite ubumuga bwo kutabona bahabwa igihe gihagije cyogusohoka mu ishuri mbere y’uko ikivunge cy’abandi gisohoka.

• Umushingawoguteraibitinokuvomerereraindabyonimwiza.Ikiniigikorwacyiza kizatuma ba bana b’abahanga bashobora gushyira mu bikorwa ku buryo bworoshye ibyo bazi. Shishikariza abana bagenda buhoro buhoro mu kwitabira imirimo yo kubwira abandi imbere ibyo bakoreye mu matsinda.

• Koresha ibintu nyabyo cyangwa amafoto ku banyeshuri bafite ubumugabwo mu mutwe. Urugero: umukoropesho, igitambaro, inkangara, uburoso bw’amenyo, ikirahuri cy’amazi, isabuni, n’ibindi...Niba hari ibikoresho runaka muri gukoresha, genzura niba bifite amabara agaragara neza.

Ibisubizo

Gusubiramo 5.1

1. guhanagura 2. koza 3. ingarani

4. na 5. bi – ma

Igikorwa 5.2

1. • Indobo,amazi,umukoropesho

• Isabune

• Indobo

2. Ni aya mbere kuko asa neza.

3. Reba uko bikorwa.

Page 70: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

4342

Urutonde rw’amagambo

Amagambo:(a) Isuku mu rugo

(c) Isuku ku ishuri

Umwarimu ayobore abanyeshuri mu gukora interuro yifashishije amagambo akurikira.Reka abanyeshuri bakore imyitozo yo gusoma baranguruye.

Kwishimisha

Yoboraabanyeshuribishimireutwodukino.

Page 71: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

4342

Ubushobozi bw’ingenzi bugamijwe

Gusobanukirwa no kwirinda indwara zandura n’izitandura.

Intego

Ubumenyi

Gutandukanya Indwara zandura n’izitandura.

Ubumenyingiro

Gusobanura uburyo bwo kwirinda indwara zandura n’izitandura.

Ubukesha

Kugira ubuzima buzira umuze n’umuco wo kwirinda indwara.

Ingingo Zihuriweho

Umuco wo guhuza

Umwarimu agira inama abanyeshuri ku bijyanye n’ibinini n’imiti byemewe kandi byatanzwe na muganga. Abanyeshuri bagomba kwirinda kunywa ibinini cyangwa imiti ya magendu.

Ikigwa: 1. Indwara zandura

2. Indwara zitandura

Isomo rya 1-3

Reba mu gitabo cy’abanyeshuri urupapuro rwa 58 – 64.

Umutwe wa

Umutwe wa Indwara zandura n’izitandura

Inyigisho Indwara

Imibereho myizaImbumbanyigisho

6Umubare w’amasomo: 3

Page 72: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

4544

Ubumenyi bw’isomo

Nyuma y’iri somo, umunyeshuri agomba kumva no kwirinda indwara zandura n’izitandura.

Gutegura isomo

1. Umwarimu agomba gutegura neza isomo, asoma kandi yandika ibyo aza kubwira abanyeshuri.

2. Umwarimu ashobora kuvugana na muganga cyangwa umuforomo wo hafi bakaganira ku bijyanye n’ibitera indwara zandura n’izitandura, ibimenyetso n’uko bazirinda.

Imfashanyigisho1. Ibyapa byerekana indwara zandura n’izitandura.

(a) Amafoto yerekana abantu barwaye.

(b) Ifoto yerekana umuntu urwaye.

(c) Interineti yo kwerekana uko abantu barwanya indwara.

2. Sinema yerekana uko indwara zandura n’izitandura zikwirakwizwa n’uko bazirwanya.

Uburyo bwo kwiga no kwigisha1. Kuganira na muganga iby’indwara.

2. Ibibazo bitanditse ku buryo indwara zandura n’izitandura, ikizitera, ibimenyetso n’uko bazirinda.

3. Amatsinda ya babiri babiri bavuga ku by’indwara.

Intambwe zo kwiga no kwigisha

1. Mwitegereze neza aya mafoto. Hagati ya Umulisa na Kazungu, ni nde ushobora guhita yandura?

Sobanurira neza abanyeshuri uko bita indwara. Koresha amafoto, ibyapa, n’ibindi.

2. Mu matsinda abanyeshuri bitegereza ayo mashusho y’izo ndwara.

3. Abanyeshuri baganira mu matsinda mato kwirinda no kurwanya izo ndwara.

4. Ereka abanyeshuri sinema babyumve neza. Umuganga mushobora kumutumira akabasobanurira neza ku buryo bufatika.

Gusobanurira no kwigisha abana bafite ubumuga

(a) Abana bafite ibibazo byo kumva, kureba, buhoro bagomba kwihanganirwa kandi bagahabwa igihe gihagije.

Page 73: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

4544

(b) Mureke umwana nk’uwo akorakoreho kugira ngo ashobore gukoresha intoki zimufashe.

(c) Abafite ibibazo byo kumva reka na bo bicare hafi ya umwarimu. Bashobora kugenda buke buke mu byo bakora bityo bagakenera umwanya uhagije.

Isuzuma

1. Suzuma uko abanyeshuri bifata mu matsinda.

2. Tanga ibibazo bitanditse kugira ngo umenye imyumvire yabo ku ndwara zandura n’izitandura.

3. Ibyo babona kuri sinema byerekana indwara zandura n’izitandura. Ibi bizabafasha kwiga no kugira umuco wo kubaho neza ubuzima buzira umuze.

Ubumenyi bw’inyongera bugenewe umwarimu, ku zindi ndwara zitanduraKanseri

Kanseri ni indwara ifata bantu benshi. Igira amoko menshi.Amwe ni aya:(a) Kanseri y’uruhu.

(b) Kanseri yo mu ibere.

(c) Kanseri yo mu maraso (bita lukemiya).

(d) Kanseri yo mugifu cyangwa mu nda.

Kanseri ishobora guterwa no kurya ibiryo bibi, kudakora imyitozo na bimwe duhura na byo mu bidukikije.

Trakoma

1. Akabyimba mu maso.

2. Imboni zihinduka umutuku zari umweru.

Uburyo bwo kwirinda iyo ndwara yitwa Trakoma

Ishobora kwirindwa itya:(a) Koza amaso neza kandi kabiri buri munsi.

(b) Gusukura aho abantu batuye buri gihe.

(c) Kugira umwuka uhagije mu nzu buri gihe

Page 74: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

4746

Ubumenyi bw’inyongera bugenewe umwarimu• Gusobanuraibyerekeyeindwaraz’ibyorezobigombakwitabwahokuburyo

buhagije. Koresha amafoto nyayo mu kuvuga ikizitera hanyuma hitabweho gutandukanya indwara zandura n’indwara zitandura.

• Kwirinda guhimbana amazina cyangwa gukoresha amazina y’abanyeshurimu gutanga ingero z’indwara runaka cyangwa z’abigeze kwibasirwa n’ibyo byorezo.

• Gutumiraushinzweubuzimamugacerunakacyangwaumugangangoatangeibisobanuro byimbitse bizatera imbaraga abanyeshuri bagenda gahoro gahoro mu gusobanukirwa, cyo kimwe n’abinkwakuzi.

Ibisubizo

Umunyeshuri A

Igikorwa cya 6.1

Fasha abanyeshuri kumva ibimenyetso bya mbere by’ikibazo cy’ibicurane.

Umwarimu afashe abanyeshuri gusobanukirwa icyo iyo foto isobanura.

Igikorwa cya 6.2

Umwarimu asesengure ibisubizo by’abanyeshuri.

Igikorwa cya 6.3

1. Umubu

2. Tega amatwi ibisubizo by’abanyeshuri.

Urutonde rw’amagambo

Umwarimu ayobore abanyeshuri mu gukora interuro yifashishije amagambo akurikira.Amagambo:(a) Ibicurane (b) Igituntu (c) Asima (d) Intugunda

(e) Korera (f) Tifoyide (g) Kanseri

Reka abanyeshuri bakore imyitozo yo gusoma baranguruye.

Page 75: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

4746

Ubushobozi bw’ingenzi bugamijwe

Kurangwa n’ubupfura n’ubushishozi mu mibereho ye.

Intego

Ubumenyi

1. Kuvuga uko abantu babana n’abandi mu muryango no ku ishuri.

2. Gutandukanya uburyo bunyuranye yafashamo abandi mu rugo no ku ishuri.

3. Kugaragaza uburyo bwo gusangira no gusaranganya.

Umukoro ngiro

1. Gutanga ingero z’ukuntu abantu babana n’abandi mu mahoro.

2. Gusobanura ingaruka zo kutabana neza mu mahoro.

3. Gusobanukirwa ibyiza byo gufashanya.

4. Gutanga ingero z’ibyo ashobora gufasha (mo) abandi.

5. Gusobanura ingaruka zo kudafashanya no gukunda gufashwa.

6. Gusobanura akamaro ko gusangira no gusaranganya n’abandi n’ingaruka zo kutabikora.

Ubukesha

1. Kurangwa n’urukundo, kwiyubaha no kubaha abandi.

2. Kwishimira umuryango we.

3. Kubana n’ abandi mu mahoro mu rugo no ku ishuri.

4. Kurangwa n’umuco wo gufasha.

5. Kunga ubumwe n’abo abana na bo mu rugo no ku ishuri.

6. Kugira umuco wo gusangira no gusaranganya.

7. Gukunda gutanga, gusangira n’abandi no gusaranganya ariko

yirinda gukabya.

Umutwe wa Imibanire, imyitwarire iboneye

Imibereho myizaImbumbanyigisho

7Umubare w’amasomo: 3

Page 76: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

4948

Ingingo Zihuriweho

Uburinganire n’amahoro

Huza ibyo wigisha ku ihohoterwa no gufatwa ku ngufu n’ibijyanye n’uburinganire n’ubwuzuzanye. Reka abanyeshuri basobanukirwe ko ari ukubura amahoro (nko muri jenocide) bishobora gutera ihohoterwa.

Ikigwa: Kubana mu mahoro mu rugo

Isomo rya 1

Reba mu gitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 65 – 71.

Ubumenyi bw’isomo

Nyuma y’iri somo, umunyeshuri agomba kuba azi gusobanura akamaro ko kubaho mu mahoro no kubana neza n’abandi ku ishuri no mu ngo.

Gutegura isomo

(a) Umwarimu agomba gutegura neza isomo asoma kandi yandika ibyo aza kubwira abanyeshuri.

(b) Umwarimu agomba kugira amafoto cyangwa ibishushanyo by’abantu babana neza mu munezero n’amahoro.

Imfashanyigisho

(i) Amafoto yerekana abantu babanye neza mu mahoro.

(ii) Ibinyamakuru bifite amafoto yerekana ibikorwa bitezwa imbere n’amahoro.

(iii) Videwo n’amashusho y’indangagaciro z’abantu bakenewe mu gufasha abatishoboye n’abari mu kaga.

Uburyo bwo kwiga no kwigisha

(i) Kuganira ku buryo bwo kubana mu mahoro mu rugo no ku ishuri.

(ii) Reba uko abandi babana neza mu mahoro mu ngo no kw’ishuri.

(iii) Ibibazo nyuma y’uko abantu baganira uko babana mu ngo no ku ishuri.

(iv) Abanyeshuri mu matsinda bigana cyangwa bakina uko abantu babana neza.

(v) Indirimbo zerekana amahoro.

Page 77: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

4948

Intambwe zo kwiga no kwigisha

(a) Baza abanyeshuri uburyo babana mu ngo no ku ishuri. Abanyeshuri bavuga ibibera iwabo no hafi y’iwabo. Reka abanyeshuri bigane cyangwa bakine uko abantu babana.

(b) Gutanga ibitekerezo ku kamaro ko kubahana, gukundana, umutekano, gufashanya no kubana mu mahoro. Babiri babiri mu matsinda bakoresha ikinyamakuru berekana ibikorwa byatejwe imbere n’amahoro n’umutekano.

(c) Fasha, ereka abanyeshuri uko basobanukirwa n’indangagaciro z’urukundo, kwiyubaha, kunezerwa.

(d) Muganire n’abanyeshuri iby’ingaruka zo kutabana mu mahoro n’abandi mu ngo no ku ishuri.

(e) Abanyeshuri baririmbe indirimbo ivuga ibyo kubana neza.

Ikitonderwa

Abanyeshuri bashobora gukora itsinda ry’abantu bakareba mu ishuri abakeneye inkunga cyangwa ubufasha.

Kwigisha abana bafite ubumuga

Abana bafite ibibazo byo kumva, kureba buhoro bisaba kubihanganira. Mureke umwana nk’uwo akorakoreho kugira ngo ashobore gukoresha intoki zimufashe. Abafite ibibazo byo kumva reka na bo bicare hafi ya umwarimu. Bashobora kugenda buke buke mu byo bakora bityo bakenera umwanya uhagije.

Isuzuma

(i) Isuzuma ku birebana no kwerekana urukundo, kubaha abandi no kwiyubaha

(ii) Reba uko abanyeshuri bakira ibyo babona muri iyo sinema yerekana abatishoboye.

Shimangira uburinganire, ufashe abanyeshuri kwirinda ihohoterwa rishingiye ku gitsina.

Page 78: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

5150

Urugero rw’integuro y’isomo

Itariki Ishuri Ikigisho IgiheUmubare w’abanyeshuri

15/06/2015Umwaka wa mbere

Imbonezamubano n’iyobokamana

10.00 – 10.50 za mugitondo

Aba

hung

u

Aba

kobw

a

Bos

e ha

mw

e

18 20 38

Imbumbanyigisho: Imibereho myizaUmutwe wa 7: Imibanire, imyitwarire iboneyeIkigwa: Gufashanya

Intego yihariye y’isomo

Ndashaka ko nyuma y’iri somo, abanyeshuri baza kuba bashobora gusobanura no kurangwa n’ubupfura n’ubushishozi mu gufashanya mu mibereho yabo. Ibyo ndabigaragarizwa n’uko nibura ¾ by’abanyeshuri bose baza kubasha gukora neza imyitozo ngiro yateguwe mu isuzuma ziza kumara iminota 10.

Ubumenyi ngiro

Umunyeshuri agomba kuba ashobora gusobanura inzira n’akamaro ko gufashanya mu rugo no ku ishuri.

Imfashanyigisho

1. Amafoto yerekana abantu bafashanya.

2. Videwo n’amashusho yerekana urukundo.

Uburyo bwo kwiga no kwigisha

1. Ibiganiro

2. Kwerekana

3. Kwitegereza

4. Gusobanura

Imvano

Igitabo cy’umunyeshuri paje 71.

Page 79: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

5150

Imigendekere y’isomo

Igihe Ibice Ibikorwa bya umwarimu

Ibikorwa by’umunyeshuri

Iminota 5 I • Baza abanyeshuri umubare w’abandi bana bava inda imwe.

• Babaze amazina yabo.

• Kuvuga ababa bava inda imwe no kubavuga amazina.

Iminota 2 II • Baza abanyeshuri niba hari imirimo bajya bakora iwabo.

• Babaze niba bajya bayirangiza.

• Babaze niba hari imirimo bajya bakora ikabananira.

• Kuvuga imirimo imwe n’imwe abanyeshuri bakora iwabo, kuvuga niba bayirangiza ndetse niba ijya ibananira bakayireka.

Iminota 10 III • Basobanurire ko ari byiza kunganirana mu mirimo.

• Babwire ko gufashanya bituma abantu bakundana kandi bakungurana inama.

• Basobanurire ibyiza byo gufashanya.

• Mutege amatwi ibyo umwarimu asobanura.

Iminota 10 IV • Muganire ku byiza byo gufashanya.

• Mufate ingamba zo kwihatira gufashanya.

• Andika ku kibaho ibyo mubonye muri make.

• Kuvuga ku byiza byo gufashanya, kubyitabira no kubisubiramo.

Iminota 13 V • Bereke igipapuro kiriho inyandiko yerekana ibyiza byo gufashanya.

• Shishikariza abana kwitabira gufashanya.

• Genzura uko abana babyakiriye.

• Kwitegereza ku ikarita urutonde rw’ibyiza byo gufashanya.

Isuzuma ryawe:

Page 80: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

5352

Imbaraga zakoreshejwe:

Aho byakorewe:

Inzira yakoreshejwe:

Ikigwa 2: Gufashanya

Isomo rya 2

Reba mu gitabo cy’abanyeshuri urupapuro rwa 71 – 73.

Ubumenyi bw ‘isomo

Nyuma y’iri somo, umunyeshuri agomba kuba ashobora gusobanura inzira n’akamaro ko gufashanya mu rugo no ku ishuri.

Gutegura isomo

(a) Umwarimu agomba gutegura neza isomo, asoma kandi yandika ibyo aza kubwira abanyeshuri.

(b) Umwarimu agomba kuba afite amashusho y’abantu bafashanya.

Imfashanyigisho

(a) Amafoto yerekana abantu bafashanya.

(b) Videwo n’amashusho yerekana gukunda no gukora umuganda.

Uburyo bwo kwiga no kwigisha

(a) Ibiganiro ku bantu bafashanya mu rugo no ku ishuri.(b) Reba uko abantu bafashanya mu rugo no ku ishuri.(c) Ibibazo nyuma yo kureba uko abantu bafashanya.

(d) Indirimbo ziherekeza ibikorwa by’umuganda.

Intambwe zo kwiga no kwigisha

1. Baza abanyeshuri uburyo abantu bafashanya mu rugo no ku ishuri. Abanyeshuri bareba ibiri ku ishuri n’inkengero zaryo.

2. Kwereka ibitekerezo ku kamaro ko gufashanya mu rugo no ku ishuri.3. Kwereka abanyeshuri inyungu zo gufashanya, gutanga ingero kubyo babonye

nyuma yo kureba videwo yo gufashanya.

Page 81: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

5352

4. Abanyeshuri baririmbe indirimbo ijyana n’umuganda.

Kwigisha abana bafite ubumuga

Abana bafite ibibazo byo kumva, kureba buhoro bisaba kubihanganira. Mureke umwana nk’uwo akorakoreho kugira ngo ashobore gukoresha intoki zimufashe. Abafite ibibazo byo kumva reka nabo bicare hafi ya umwarimu. Bashobora kugenda buke buke mubyo bakora bityo bagakenera umwanya uhagije.

Isuzuma

1. Gusuzuma ko umunyeshuri afite umuco wo gufashanya mu rugo no ku ishuri.

2. Gusuzuma buri wese ku buryo abona imico myiza mu bantu.

3. Reba iyo myifatire kuri iyo sinema yerekana uburyo bwo gufashanya.

Ikigwa 3: Gusangira

4: Ihohoterwa rishingiye ku myanya ndangagitsina

Isomo rya 3

Reba mu gitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 74 – 75.

Ubumenyi bw ‘isomo

Nyuma y’iri somo, abanyeshuri bagomba kuba bashobora gusobanura akamaro ko gusangira. Bagomba kandi kuba bashobora gutandukanya inzira n’uburyo ihohoterwa rikorwa.

Gutegura isomo

1. Umwarimu agomba gutegura neza isomo, asoma kandi yandika ibyo aza kubwira abanyeshuri.

2. Umwarimu agomba kuba afite amafoto cyangwa amashusho y’abantu bafashanya.

Imfashanyigisho

1. Amafoto yerekana abantu bafashanya.2. Videwo cyangwa amashusho yerekana abantu basangira.3. Isomo rya radiyo ryerekeye amahoro, gukumira ifatwa ku ngufu n’ihohoterwa.

4. Ibyapa byihaniza ihohoterwa rishingiye ku myanya ndangagitsina.

Page 82: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

5554

Uburyo bwo kwiga no kwigisha

1. Gutanga ibitekerezo ku buryo ihohoterwa rishingiye ku gitsina rikorwa. 2. Uko gusangira bikorwa.

3. Ibibazo bitanditse nyuma yo gusangira mu itsinda.

Intambwe zo kwiga no kwigisha

1. Tangiza isomo uganira ku buryo byiza byo gusangira.2. Ibiganiro mu matsinda ku kamaro ko gusangira. Koresha girinka n’ubudehe

nk’ingero zo gusangira. Abanyeshuri bigana cyangwa bakina gusangira amacunga mu ishuri.

3. Bavuga mu ishuri ibyo babonye. Bashobora gukoresha ibindi bintu nka: amakuru, imikino, amakarita, amatunda. Bareke berekane uko bumva niba ibyakozwe ari byiza cyangwa bibi. Bakangurire kuvuga igituma bishimye cyangwa batishimye.

4. Baganire ku ngaruka mbi zo kudasangira.

5. Umwarimu abafasha ku bijyanye n’uburyo ihohoterwa rikorwa.

Icyo umwarimu agomba kwitondera

(a) Koresha amashusho ATAGARAGAZA IFATWA KU NGUFU ariko werekane uko ihohoterwa ryirindwa.

(b) Reba uburyo wakangurira no kwigisha ukoresheje ibyapa mu kwamagana ifatwa ku ngufu, ihohoterwa ndangagitsina, ubusambanyi no gushaka cyangwa kurongorwa/ra hataragera ku bitsina byombi.

Isuzuma

1. Gusuzuma umunyeshuri yerekana umuco wo gusangira mu rugo no ku ishuri

2. Isuzuma rya buri wese ku buryo bwo kumenya imico mibi itera ihohoterwa.

3. Itegereze uko babona sinema/ibyapa/amafoto yerekana ingamba zo gukumira.

Page 83: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

5554

Ubumenyi bw’inyongera bugenewe umwarimu• Koresha udukino kugirango dutere imbaraga abanyeshuri bafite ubumuga

bwo kutumva mu gukurikira neza.

• Ibibazo binyuranye cyangwa imyitozo ngiro yombi ishobora guhabwaabanyeshuri bagenda buhoro buhoro cyo kimwe n’ab’abahanga mu rwego rwo kungurana inama no gufashanya.

• Koresha intuburamashusho cyangwa amakarita n’ibipapuro binini kandibikomeye ku banyeshuri bafite ubumuga bwo kutabona.

Ibisubizo

Igikorwa cya 7.1

1. Bareke mu matsinda baganire ku mico myiza ku ishuri nko gufashanya gusangira, kutiba, kwitonda, kubaha, urukundo, kwizerwa.

2 na 3. Bafashe mu matsinda ya batanu batanu bigane kwerekana uko bafashanya mu rugo.

Igikorwa cya 7.2

Abanyeshuri bashobora kuganira ku bibazo byo kutagira amahoro mu rugo. Uko kurwana, kubura ibyangombwa byi ibanze nta rukundo, nta mahoro.

Shimangira uburinganire kandi ubereke uko birinda ihohoterwa rishingiye ku gitsina.

Igikorwa cya 7.3

Bereke ko indangagaciro yo gusangira iva mu itsinda.

Imyitozo 1

1. YEGO

2. (i) utera imbere

(ii) banezerewe

Imyitozo 2

1. twiga neza

2. bibi

Page 84: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

5756

Imyitozo 3

1. Suzuma ibisubizo by’abana

2. Kwirinda

3. Suzuma ibisubizo by’abana

Igikorwa cya 7.3

Umwarimu asuzume uko bikorwa.

Icyo umwarimu agomba kwitondera

Gukoresha amazi na y’abana mu ngero zitandukanye.

Inyungu zo kubana mu mahoro

• Gutezaimbereamahoron’ubufatanye.

• Gusangiranogusaranganyaibyobafite.

• Bitezaimberegukundaigihugu.

• Bivanamoamacakubirin’ubwikanyize.

• Bitezaimbereicyizeremubantu.

Ingaruka mbi zo kudafashanya kandi bakwiyambaje

• Bitumahatabahokwizerana

• Biteraruswa

• Bitumahabaurwicyekwe

• Abantubatakazaicyizeremuitsindaryanyu

• Abaturagebacikaintegentibitabireibikorwaby’amajyambere.

• Abaturagebataicyizerebakananirwakwitabiraimishingaibatezaimbere.

Urutonde rw’amagambo

Umwarimu ayobore abanyeshuri mu gukora interuro yifashishije amagambo akurikira.Amagambo:(a) Amahoro (b) Gufashanya (c) Gusaranganya

Reka abanyeshuri bakore imyitozo yo gusoma baranguruye.

Page 85: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

5756

Ubushobozi bw’ingenzi bugamijwe

Kugira no kugaragaza imyitwarire iboneye mu rugo.

Intego

Ubumenyi

Gusobanura ikinyabupfura icyo ari cyo.

Ubumenyingiro

Gusobanura imyitwarire iboneye ku bantu batandukanye n’ahantu hatandukanye.

Ubukesha

Kugaragaza ikinyabupfura (mu myitwarire, mu bikorwa no mu mvugo) aho ariho hose.

Ikigwa: 1. Ikinyabupfura mu mubana

2. Ikinyabupfura ku bashyitsi

3. Ikinyabupfura ku meza

4. Ikinyabupfura mu mvugo

Isomo rya 1-4

Reba mu gitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 76 – 78.

Ubumenyi bw’isomo

Nyuma y’iri somo, abanyeshuri bagomba kumenya kwerekana imyifatire myiza kubo mubana, kumeza, abashyitsi no mu kuganira.

Umutwe wa Ikinyabupfura

Imyitwarire iboneyeImbumbanyigisho

8Umubare w’amasomo: 8

Page 86: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

5958

Gutegura isomo

• Umwarimu agomba gutegura neza isomo, asoma kandi yandika ibyo azakubwira abanyeshuri.

• Guteguraigishushanyocyerekanaukobifatakumeza.

Imfashanyigisho

Amafoto yerekana uko bifata ku meza.

Uburyo bwo kwiga no kwigisha

• Kuganirakumucow’ikinyabupfura.

• Kurebaukoabagizeumuryangobifatamurugo.

• Ibibazokuburyoabantubifatakumeza,ukobakiraabashyitsimurugon’igihebavuga.

• Gukina cyangwa kwigana ibihe abantu berekana imyifatire mibi cyangwamyiza.

Intambwe zo kwiga no kwigisha

1. Saba abanyeshuri baganire ku kinyabupfura mu rugo. Bakine cyangwa bigane ibijyanye n’ikinyabupfura mu rugo. Bereke amafoto y’abantu bifata neza nabifata nabi ku meza.

2. Bereke imyifatire myiza nka: i. Kubaha ukavuga ngo “mbabarira” iyo usaba ikintu. ii. Gushima iyo uhawe. iii. Gusangira no kutikubira.3. Vuga ku mpamvu y’ikinyabupfura iyo iwanyu haje umushyitsi. Saba abanyeshuri

baganire babiri babiri mu itsinda. Bamenye izi ndangagaciro: i. Gusuhuza abashyitsi mu cyubahiro. ii. Kwakira abashyitsi wiyoroheje. iii. Kuvuga “mbabarira” iyo hari icyo usaba umushyitsi. iv. Gushima umushyitsi iyo aguhaye impano.4. Abanyeshuri bashobora kwigana no gukina batanga ikiganiro ku ishuri.

Ibi byakorwa mu itsinda. Bafashe bahitemo icyo bavugaho. Ibi bikurikirwa n’ibibazo upima uwarushije abandi.

Kwigisha abana bafite ubumuga

Abana bafite ibibazo byo kumva, kureba, buhoro bisaba kubihanganira. Mureke umwana nk’uwo akorakoreho kugira ngo ashobore gukoresha intoke zimufashe. Abafite ibibazo byo kumva reka nabo bicare hafi y’umwarimu. Bashobora kugenda buke buke mubyo bakora bityo bagakenera umwanya uhagije.

Page 87: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

5958

Icyo Umwarimu Agomba Kwitondera

Tinyura abana bagira isoni kujya mu matsinda no kuvuga. Ita kuburinganire no kubanyantege nke cyangwa batari abahanga.

Isuzuma

• Isuzuma ry’ikinyabupfura ni ukuryitaho. Pima uko bahindura imyifatire n’uko bigira ingaruka ku myifatire yabo. Bisuzume witonze.

• Ibibazon’ibisubizo mu itsinda ku myumvire n’imyifatire n’ikinyabupfura.

Ibisubizo

Igikorwa cya 8.1

Suzuma ingero zatanzwe n’abanyeshuri.

Ikigwa: 5. Ikinyabupfura mu nzira

6. Ikinyabupfura ahateraniye abantu benshi

Isomo rya 5-8

Reba mu gitabo cy’abanyeshuri urupapuro rwa 79 – 83.

Ubumenyi bw’isomo

Nyuma y’iri somo, umunyeshuri agomba kwerekana imico myiza ku bantu batandukanye, mu muhanda, aho abantu bateraniye no mu nama.

Gutegura isomo

1. Umwarimu agomba gutegura neza isomo, asoma kandi yandika ibyo aza kubwira abanyeshuri.

2. Gutegura igishushanyo cyerekana ibyapa by’umuhanda (bisanzwe)

3. Umwarimu ashobora gutumira umupolisi w’iby’imihanda.

Imfashanyigisho

Gutegura ibishushanyo by’umuhanda (bisanzwe).

Uburyo bwo kwiga no kwigisha

• Kuganira ku bijyanye n’ikinyabupfura.• Kwitakumategekon’ibyapaby’umuhanda.• Kubazaumupolisiwomumuhanda.

Page 88: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

6160

• Kwiganacyangwagukinaibijyanyen’imyifatireyomumuhanda.

Intambwe zo kwiga no kwigisha

1. Babwire baganire ku myifatire mu muhanda reba uko bigana kwambuka umuhanda, guha cyangwa kwimukira abakuru ku ntebe. Tumira umupolisi abasobanurire kandi ibi bizakurikirwe n’ibibazo n’ibisubizo.

2. Kwerekana imyifatire myiza usuhuza abakuru. Ganira ku ndangagaciro nko kubaha n’ikinyabupfura. Gushimangira ko izo ndangagaciro zivanaho uburara.

3. Baganire ku kamaro k’ikinyabupfura aho abantu bateraniye n’imbere y’abantu muri rusange.

Kwigisha abana bafite ubumuga

Abana bafite ibibazo byo kumva, kureba buhoro bisaba kubihanganira. Mureke umwana nkuwo akorakoreho kugira ngo ashobore gukoresha intoki zimufashe. Abafite ibibazo byo kumva reka na bo bicare hafi y’umwarimu. Bashobora kugenda buke buke mubyo bakora bityo bagakenera umwanya uhagije.

Isuzuma

• Isuzuma ry’ikinyabupfura ni ngombwa kuryitaho. Pima uko bahinduraimyifatire n’uko bigira ingaruka ku myifatire yabo. Bisuzume buke buke.

• Ibibazon’ibisubizomuitsindakumyumviren’imyifatiren’ikinyabupfura.

Ubumenyi bw’inyongera bugenewe umwarimu

• Fashaabanyeshuribafiteumuvudukomukemumyumvirendetsen’ab’inkwakuzimu gusobanura no gutanga ingero z’ikinyabupfura ku meza, mu guha ikaze abashyitsi, kuvuga mu ruham.

• Shakaumwanyawogukoraibikorwarunakandetsenokujyanaabanyeshurigusura umupolisi ushinzwe umutekano wo mu muhanda kugirango abobanurire ibyerekeranye n’ibyapa byo ku mihanda ndetse n’uko ugomba kwitwara mu muhanda.

• Geragezagutumaabanyeshuribagendabuhoromugusobanukirwabashoborakwishimira igikorwa cyo kujya gusura ababasobanurira imyitwarire iboneye yo mu muhanda.

• Abana bafite ubumuga bw’ingingo z’umubiri bahabwe umwanya na bowogufata ijambo no kugira icyo bavuga. Hanyuma bagenzi babo babakomere amashyi mu rwego rwo kubereka ko rwose na bo bashoboye, cyangwa se bababwire ngo T.B

Page 89: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

6160

Ikitonderwa

Umwarimu ashobora kuzana ibyapa niba umupolisi atabonetse. Wakoresha google kuri mudasobwa ukabona izindi mfashanyigisho ariko bijyanye n’urugero rw’umunyeshuri.

Igikorwa 8.3

1. Ikinyabupfura mu buryo bwo kwigana. Urugero:

(a) Abantu mubana mu nzu – umunyeshuri niyigane ibi:

• Gufasha.

• Kuvuga“mbabarira”iyousaba.

• Gushimaiyouhawe.

• Gusabanokutikubiraho.

• Kubahaibyabandink’ibitabon’imyenda.

(b) Abashyitsi

Kwerekana ikinyabupfura:

• Gusuhuzaabashyitsi.

• Kwakiraabashyitsimurugowicishijebugufi.

• Kuvugango“mbabarira”iyousabaikintuumushyitsi.

• Gushimaiyoumushyitsiaguhayeimpano.

2. Ikinyabupfura ku ishuri

(i) Iyo uri mu itsinda tegereza umwanya wawe ubone kuvuga. Vuga neza n’icyubahiro.

(ii) Buri gihe vuga ngo mbabarira iyo usaba inzira. Wihirikana.

(iii) Vuga “urakoze” iyo hari uguhaye ikintu.

(iv) Vuga uti mbabarira iyo hari icyo usaba umuntu.

(v) Ntukavuge nabi cyangwa ngo usebye bagenzi bawe cyangwa umwarimu kuko ibi birabateranya.

(vi) Saba imbabazi iyo ukosheje.

(vii) Suhuza umwarimu mbere yuko ugira icyo umusaba cyangwa umusuhuza mu gitondo/ ku manywa.

(viii) Gusangira aho kwikubira.

(ix) Kubaha iby’abandi nk’ibitabo, imyenda n’ibindi.

3. Erekana abanyeshuri uko basuhuza abantu nuko bavugisha ababyeyi cyangwa abarimu.

Page 90: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

6362

Urutonde rw’amagambo

Umwarimu ayobore abanyeshuri mu gukora interuro yifashishije amagambo akurikira.

Amagambo:

(a) Ikinyabupfura ku bo bana (b) Ikinyabupfura kumeza

(c) Ikinyabupfura mu muugo (d) Ikinyabupfura munzira

Reka abanyeshuri bakore imyitozo yo gusoma baranguruye.

Kwishimisha

Yoboraabanyeshuribishimireudukinotujyanyen’ikinyabupfura.

Page 91: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

6362

Ubushobozi bw’ingenzi bugamijwe

Gusobanukirwa ibyangombwa by’ibanze by’umuryango no gucunga neza umutungo w’umuryango.

Intego

Ubumenyi

1. Gutandukanya ibyangombwa by’ibanze nkenerwa mu muryango.

2. Gusobanukirwa agaciro k’amafaranga.

3. Gusobanukirwa umutungo we n’uw’umuryango we.

Ubumenyingiro

1. Gusobanura uko tubona ibyangombwa by’ibanze mu muryango

n’uburyo buboneye bwo kubicunga.

3. Gusobanura aho tuvana amafaranga n’uburyo bwo kuyakoresha neza.

4. Gusobanura ibigize umutungo we n’uw’umuryango we.

Ubukesha

1. Gucunga neza umutungo w’umuryango.

2. Kwirinda gusesagura.

3. Kuzigama.

4. Gukoresha neza amafaranga.

5. Gukoresha no gucunga neza umutungo we n’uw’umuryango.

Ingingo zihuriweho

Imikoreshereze y’imari

Abana bagomba gusobanukirwa n’iby’umutungo bakiri bato. Abarimu bagomba gushimangira, kuzigama, gucunga umutungo no gufata ibyemezo nyabyo birebena n’amafaranga no kuyakoresha neza mu kubona ibyangombwa by’ibanze.

Umutwe wa Umutungo w’umuryango

UbukunguImbumbanyigisho

9Umubare w’amasomo: 4

Page 92: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

6564

Ikigwa: 1. Ibyangombwa nkenerwa mu muryango

2. Amafaranga

Isomo rya 1-2

Reba mu gitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 84 – 90.

Ubumenyi bw’isomo

Nyuma y’iri somo, umunyeshuri agomba kumva no gusobanukirwa ibyangombwa by’ibanze n’agaciro k’amafaranga.

Gutegura isomo

• Umwarimuagombakubaafiteibesanin’amazi.

• Umwarimuagombakubaafiteigishushanyocy’ibyangombwaby’ibanze.

Imfashanyigisho

• Amafaranga.

• Amafotocyangwaigishushanyoy’ibyibanze.

Igishushanyo cyerekana aho amafaranga yakirwa n’umutungo w’umuryango.

Sinema cyangwa interineti yerekana ingero z’umutungo w’umuryango.

Uburyo bwo kwiga no kwigisha

• Ibiganirokuburyobwokubonaibyangombwaby’ibanzemurugo.Abanyeshuribakoresha ibishushanyo biri mu bikabo byabi.

• Rebaukoabanyeshuribabonaimikoresherezey’amafaranga.

• Kwiganacyangwakubikina.

• Gukinaagakino.

Intambwe zo kwiga no kwigisha

1. Baza abanyeshuri uko ibyangombwa byibanze bigerwaho.

2. Mukine agakino kerekana uko mubona ibyangombwa by’ibanze mu muryango.

3. Baganire ku myanzuro ifatirwa mu rugo ibigomba kurutishwa ibindi.

4. Reka babyigane nuko babyitaho.

5. Bagomba kuba babimenyereye nibyo aribyo.

6. Bavuge uko bazigama, gukoresha amafaranga mu muryango bigenda. Ifashishe igikorwa 9.2.

Page 93: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

6564

7. Bashobora gukoresha amafaranga umwarimu yabahaye babiri babiri bakavuga uko bayakoresha.

8. Babwire ukuntu ari ngombwa kwizerwa mu kubona no kuzigama amafaranga.

9. Abanyeshuri bafashijwe na umwarimu bazakore agasanduku ko kubikamo amafaranga.

Ikitonderwa

Kwigana bifata igice gito cy’isomo kuko kigamije gushimangira imyumvire n’ubumenyi bw’isomo.

Batangira mu matsinda bashyiraho uburyo bazigama iwabo mu gihe runaka, no gufata bamwe bagakurikirana uko bikorwa. Bashobora guhabwa amafaranga n’ababyeyi, bakuru babo, benewabo ariko ATARI ABANDI cyangwa ayo bibye.

Isuzuma

Gusuzuma ikoreshwa ry’amafaranga mu kuzigama ayo bahawe n’ababyeyi. Bashobora gutanga raporo kubabakuriye mw’itsinda uko bazigamye nicyo bifuza kuyakoresha mu gihe runaka.

Ibisubizo

Igikorwa cya 9.1

Umwarimu abafashe gukina agakino k’uburyo babona ibyangombwa by’ibanze.

Igikorwa cya 9.2

Umwarimu azafasha abana gusobananukirwa ibyo gukoresha amafaranga.

Ikigwa cya 3: Imicungire inoze y’umutungo bwite w’umunyeshuri

n’uw’umuryango

Isomo rya 3-4

Reba mu gitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 92 – 96.

Page 94: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

6766

Ubumenyi bw’isomo

Nyuma y’iri somo, umunyeshuri agomba kuba azi neza gucunga umutungo we neza n’uw’umuryango.

Gutegura isomo

Umwarimu agomba kuba afite ibesani n’amazi.

Imfashanyigisho

Amafoto n’ibishushanyo by’ibintu umunyeshuri agomba kugira nk’ibitabo, ikaramu, umufuka w’ishuri n’ibindi.

Uburyo bwo kwiga no kwigisha

• Kuganira.

• Kureba.

• Kujyamumatsinda.

Intambwe zo kwiga no kwigisha

1. Baza umunyeshuri ibigize umutungo we bwite. Babaze imitungo ya Mugisha na Kaliza.

2. Bagomba kuvuga umutungo umuryango wabo ufite mubyo umwarimu yaberetse ku gishushanyo.

3. Basobanurire neza uko bacunga umutungo wabo bwite.

4. Babaze ibibazo na bo bagusubize.

Isuzuma

Isuzuma ku myumvire yabo ku gucunga neza umutungo no kubibika.

Ubumenyi bw’ibanze bugenewe umwarimu

• Kwifashishaigikorwacyokwizigamank’uburyobwizabwokwiteganyirizakubanyeshuri b’abanebwe bikazabatera umuhate wo kubyitoza no kubikora.

• Abanyeshuri bafite ubumuga bwo kutabona neza bakagombye guhabwaibikoresho nyirizina cyangwa se amafoto kugirango bibafashe gusobanukirwa ibyerekeye kwizigama no kwicungira umutungo.

• Genzura niba abana bafite ubumuga bwo mu mutwe basohotse mu ishurinta ngorane bahuye nazo, bahabwe n’ubufasha runaka bwo gusohoka mbere y’uko amasomo arangira.

Page 95: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

6766

• Ibikorwankogusigaamabaraibishushanyorunakabishimishacyaneabanabafite ingorane zo gusobanukirwa vuba vuba, cyo kimwe n’abana bafite ubumuga.

Ibisubizo

Igikorwa cya 9.3

1. Abanyeshuri bashushanye mu makayi yabo.

2. (a) ubururu

(b) umutuku

(c) icyatsi

(d) umuhondo

3. Abana basige amabara bashaka.

Igikorwa cya 9.4

Abanyeshuri bavuge ukuntu bakwita ku mutungo w’umuryango.

Urutonde rw’amagambo

Andika interuro ukoresheje amagambo akurikira:• Amafaranga • Kwambara•Umutungobwite

• Icumbi • Ibiryo

Page 96: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

6968

Ubushobozi bw’ingenzi bugamijwe

Gusobanukirwa ibyangombwa by’ibanze by’umuryango no gucunga neza umutungo w’umuryango.

Intego

Ubumenyi

1. Gutandukanya amerekezo.

2. Gusobanukirwa n’ibintu biboneka mu nzira ijya ku ishuri.

3. Gusobanukirwa imiterere y’ishuri rye.

4. Gusobanukirwa n’ibikikije urugo rwabo.

5. Gusobanukirwa n’ibikikije ishuri ryabo.

6. Kurondora abagize umuryango.

Ubumenyingiro

1. Kugaragaza amerekezo akurikije aho we ari.

2. Gutandukanya ibintu biboneka mu nzira ijya ku ishuri.

3. Kuranga ishuri rye.

4. Gutandukanya ibikikije urugo rwabo no gusobanura akamaro kabyo.

5. Gutandukanya ibikikije ishuri ryabo no gusobanura akamaro kabyo.

6. Kubara neza abagize umuryango.

Ubukesha

1. Kubasha kwiyobora no kuyobora abandi.2. Kurangwa n’ imyitwarire myiza mu nzira ijya ku ishuri.3. Kwirinda ibyago n’impanuka mu nzira ijya ku ishuri.4. Kuvuga ibyamubangamiye muri iyo nzira.

5. Gusobanurira abandi imiterere y’ishuri rye.

Umutwe wa Ibidukikije

Ubemenyi bw’isiImbumbanyigisho

10Umubare w’amasomo: 19

Page 97: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

6968

6. Kuranga aho ikintu giherereye n’uko giteye.

7. Kubungabunga ibidukikije biboneka hafi y’urugo rwabo.

8. Kubungabunga ibikikije ishuri.

9. Kubasha kwiyakira mu mubare w’abagize umuryango.

Ingingo Zihuriweho

Kwita ku bidukikije

Abanyeshuri bagomba gukangurirwa gutera ibiti mu kubungabunga ibidukikije. Mu kujya gusura no kureba ibidukikije mu gihe cy’umuganda ni byiza ko abana babigiremo uruhare kuko bibafasha no kumenya ibijyanye n’imihindagurikire y’ikirere.

Ikigwa: Amerekezo akoreshwa mu kuranga ikintu n’ ahantu

Isomo rya 1-5

Reba mu gitabo cy’umunyeshuri urupapuro wa 98 – 100.

Ubumenyi bw’isomo

Nyuma y’iri somo, umunyeshuri agomba kuba azi gutandukanya ibyerekezo by’ahantu.

Gutegura isomo

• Umwarimu agomba gutegura neza isomo asoma kandi yandika ibyo azakubwira abanyeshuri.

• Umwarimuateguraigishushanyo.

Imfashanyigisho

Ibishushanyo byerekana icyerekezo cy’ahantu

Uburyo bwo kwiga no kwigisha

1. Kuganira icyerekezo cy’ibintu bitandukanye biboneka ku ishuri.

2. Kureba neza inyubako nini ku ishuri.

3. Umumaro wo gukina.

4. Uburyo bw’ibibazo n’ibisubizo.

Page 98: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

7170

Intambwe zo kwiga no kwigisha

1. Baza abanyeshuri bareke banavuge ibyo babona ku ishuri. Andika ibyo bavuze.

2. Koresha kompasi utangire isomo. Barakina ibyerekeye n’icyerekezo. Urugero ikibuga cy’umupira, biro bya diregiteri umusarane.

3. Bereke uko bakoresha kompasi. Bareke bayikoreshe aranga aho ishuri ryabo rihererereye.

4. Umwarimu ajyane abanyeshuri hanze bakore umwitozo k’igikorwa 10.2

Isuzuma

Isuzuma rya buri wese ku bumenyi afite mu kumenya icyerekezo cy’ahantu no kuyobora abandi.

Igikorwa cya 10.1

Ereka abanyeshuri uko bakora idira. Gusuzumwa.

Igikorwa cya 10.2

(a) Iburasirazuba (b) Iburengerazuba

(c) Amajyepfo (d) Amajyaruguru

Ikigwa cya 2: Inzira ijya ku ishuri

3: Inshuri ryacu

Isomo rya 5-10

Reba mu gitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 100 – 107.

Ubumenyi bw’isomo

Nyuma y’iri somo, umunyeshuri agomba kumenya ibintu biboneka ku ishuri.

Gutegura isomo

• Umwarimu agomba gutegura neza isomo asoma kandi yandika ibyo azakubwira abanyeshuri.

• Guteguraigishushanyocyerekaibyizan’ibibibibonekamunziraijyakuishuri.

Imfashanyigisho

• Amafotoy’ibyoumunyeshuriyagira,igitabo,ikaramu,umufukan’ibindi.

Page 99: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

7170

• Amafotoy’ishuriryacu.

Uburyo bwo kwiga no kwigisha

• Muganirekubintubibonekamunziraijyakuishuri.

• Kureba.

• Amatsinda.

• Kujyaahobiri.

Intambwe zo kwiga no kwigisha

1. Kubaza abanyeshuri ibintu babona baza ku ishuri bakoreshe ifoto yerekana aho ishuri Amahoro riherereye.

2. Berekana ibyiza n’ibibi babona nuko birinda ibibi.

3. Abana bashanye ibintu bibiri bajya babona batashye.

4. Abanyeshuri baganire ibintu biboneka hafi y’ishuri.

Isuzuma

1. Mugihe ubayobora ubajyanye mu bidukikije witondere icyo bahura nacyo mu nzira ari kibi bakirinde.

2. Tanga amanota ushingiye kubavuze neza ibyo babonye mu muganda.

Ubumenyi bw’ibanze bugenewe umwarimu

• Umwitozongiro10.1ugombaguhabwaabanyeshurib’abahanga.Shishikarizaabanyeshuri bafite ubumuga bw’umubiri kimwe n’abanyeshuri bagenda buhoro mu gusobanukirwa, kwitabira igikorwa cyo gukora akarangamerekezo mu duti n’udupapuro.

• Abanyeshuribagendabuhorobuhoromumyumvirebobahabwaimyitozoyokuzuza tabulo runaka, iyo gushushanya utuntu, iy’imbonerahamwe, cyangwa se iyo gukoresha amakarita n’ibipapuro biriho amabara atandukanye.

Ibisubizo

Imyitozo 1

1. Umwarimu agenzure ibisubizo by’abana.

2. Umwarimu arebe uko basize ibyo bashushanyije.

Page 100: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

7372

Umwimenyerezo

Tanga umwanya ku bana babiri bavuge inkuru bumvise cyangwa babonye ku nyamaswa baje ku ishuri.

Imyitozo 2

Reba ibisubizo by’abanyeshuri kubyakozwe mu matsinda cyangwa kuri buri muntu.

Ikigwa: Ibikikije urugo

Isomo rya 10-15

Reba mu gitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 108 – 109.

Ubumenyi bw’isomo

Nyuma y’iri somo, umunyeshuri agomba kumenya ibintu biboneka ku ishuri.

Gutegura isomo

• Umwarimu agomba gutegura neza isomo asoma kandi yandika ibyo azakubwira abanyeshuri.

Imfashanyigisho

• Amafotocyangwa igishushanyocy’umunyeshuriyerekana inyubakon’ibindibikikije ishuri.

• Koreshamudasobwabareben’ibindibihanitse.

Uburyo bwo kwiga no kwigisha

• Muganirekubintubibonekamunziraijyakuishuri

• Kureba

• Amatsinda

Intambwe zo kwiga no kwigisha

1. Bwira abana bavuge inyubako zigaragara ku ishuri.

2. Reka bavuge impamvu izo nyubako ari ngombwa ku ishuri.

3. Fata urugero rw’ishuri ribanza rya Rwamagana riri mu gitabo avuge izo nyubako.

4. Abanyeshuri bavuge cyane inyubako babona.

Page 101: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

7372

Isuzuma

Aho inyubako zavuzwe ziri hagomba gukorerwa isuzuma. Umwarimu akurikirana isuku cyane cyane mu gihe bahasukura.

Ikigwa: 1. Ibikikije ishuri

2. Abaturage

Isomo rya 15-19

Reba mu gitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 110 – 113.

Ubumenyi bw’isomo

Nyuma y’iri somo, umunyeshuri agomba kumenya ibikikije iwabo nuko babibungabunga.

Nyuma y’iri somo, umunyeshuri agomba kumenya kubara abagize umuryango we.

Gutegura isomo

• Umwarimu agomba gutegura neza isomo asoma kandi yandika ibyo azakubwira abanyeshuri.

• Igishushanyocyerekanaabagizeumuryango.

Imfashanyigisho

• Amafoton’ibishushanyoby’ibintubikikijeinzuzacu

Uburyo bwo kwiga no kwigisha

• Muganirekubintubibonekamunziraijyakuishuri

• Kureba

• Amatsinda

• Indirimbo

• Ibibazon’ibisubizo

Intambwe zo kwiga no kwigisha

1. Saba abanyeshuri bavuga ibintu byangombwa bibakikije iwabo.

2. Bakavuga uko byabungwabungwa.

3. Reba ingo zikikije ishuri. Bashobora kuririmba indirimbo isingiza inzu yabo.

4. Koresha ikibazo mu matsinda upime uko bemerwa mu muryango.

5. Bafashe kuvuga abagize umuryango.

6. Abanyeshuri butegereze ifoto y’umuryango bavuge umubare w’abawugize.

Page 102: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

7574

Igikorwa cya 10.3

Reba ibisubizo abanyeshuri batanga. Bafashe neza.

Umukoro ngiro 10.4, 10.5 na 10.6

Reba ibisubizo abanyeshuri batanga. Bafashe neza.

Imyotozo 2 na 3

Koresha ibisubizo kuyobora abanyeshuri.

Urutonde rw’amagambo

Amagambo:(a) Amerekezo. (b) Ibintu byinjira.

(c) Umuryango mugari. (d) Abaturage.

(e) Muryango umwe

Umwarimu ayobore abanyeshuri mu gukora interuro yifashishije amagambo akurikira.Reka abanyeshuri bakore imyitozo yo gusoma baranguruye.

Page 103: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

7574

Ubushobozi bw’ingenzi bugamijwe

Imbumbe y’ubushobozi bugamijwe

Gukoresha neza umuhanda n’ibikoresho by’itumanaho.

Intego

Ubumenyi

• Gutandukanyaamokoy’imihandan’abayikoresha.

• Gutandukanyauburyobunyuranye(bworoheje)bw’itumanaho.

Ubumenyingiro

• Gusobanuraakamarok’imihanda,uburyobuboneyebwokuyikoresha.

• Gusobanuraibikoreshobinyuranyeby’itumanahon’akamarokabyo.

Ubukesha

1. Kugaragaza imyitwarire iboneye mu muhanda.

2. Kugira imyitwarire iboneye ku bikoresho by’itumanaho.

3. Gukoresha neza itumanaho.

Ikigwa: Umuhanda

Isomo rya 1-2

Reba mu gitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 114 – 121.

Ubumenyi bw’isomo

Nyuma y’iri somo, umunyeshuri agomba kuba azi gutandukanya amoko y’imihanda.

Umutwe wa Ubwikorezi n’itumanaho

Ubumenyi bw’isiImbumbanyigisho

11Umubare w’amasomo: 4

Page 104: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

7776

Gutegura isomo

• Umwarimu agomba gutegura neza isomo asoma kandi yandika ibyo azakubwira abanyeshuri.

• Umwarimuateguraigishushanyocy’amokoy’imihandaatandukanye.

Imfashanyigisho

• Igishushanyocyerekanaamokoy’imihanda.

• Amafotoy’ibyapaby’imihanda.

Uburyo bwo kwiga no kwigisha

1. Ibiganiro kuburyo bakoresha umuhanda.

2. Kureba neza ibyapa by’umuhanda.

3. Ibibazo n’ibisubizo ku moko y’imihanda.

Intambwe zo kwiga no kwigisha

1. Umwarimu abaza abanyeshuri niba bazi amoko y’imihanda inyuranye.

2. Bakoreshe amafoto ari mu gitabo kugirango bayitandukanye, n’akamaro kayo.

3. Abanyeshuri bavuge abakoresha imihanda.

4. Umwarimu atumire ushinzwe umutekano wo mu mihanda abasobanurire uko ikoreshwa.

Isuzuma

1. Gusuzuma buri wese ku bijyanye n’icyerekezo iwabo no kwerekeza abandi.

2. Gukurikirana abanyeshuri mu biganiro mu matsinda.

3. Isuzuma ryigisha ku myumvire y’ikoreshwa ry’imihanda.

Imyitozo 1

(a) Inzira (b) Kaburimbo (c) Amabuye

Ikigwa: Itumanaho

Isomo rya 3-4

Reba mu gitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 121 – 124.

Ubumenyi bw’isomo

Nyuma y’iri somo, umunyeshuri agomba kumenya gusobanura itandukanirizo n’imikoreshereze y’itumanaho.

Page 105: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

7776

Gutegura isomo

• Umwarimu agomba gutegura neza isomo asoma kandi yandika ibyo azakubwira abanyeshuri.

• Umwarimuateguraigishushanyocy’inziraz’itumanaho.

Imfashanyigisho

1. Mudasobwa.

2. Telefone igendanwa.

Uburyo bwo kwiga no kwigisha

• Kuganirakubikoreshon’uburyobw’itumanaho.

• Kwitakuburyobutandukanyebw’itumanaho

• Ibibazon’ibisubizomumatsinda.

Intambwe zo kwiga no kwigisha

1. Umwarimu azane imfashanyigisho azereke abana.

2. Abaze abana ibyo bakoresha iwabo.

3. Hanyuma ababaze izo bakunda gukoresha.

4. Kuganirira mu matsinda, akamaro k’itume.

5. Abanyeshuri bakore imyitozo itandukanye.

Isuzuma

• Gukurikiranaibiganiroby’amatsinda.Ibibazon’ibisubizoahoaringombwa

• Isuzuma ryigisha ku myumvire y’abanyeshuri ku bijyanye n’ikoreshwary’imihanda.

Umukoro ngiro 11.1

Reka abanyeshuri bakore amakarita azabafasha kuzuza inyuguti zibura.

Umukoro ngiro 11.2

Reba ibisubizo by’abanyeshuri.

Umukoro ngiro 11.3

1. Reba amatara y’umuhanda ashushanyije. Bafashe

2. Bigane imihanda, bakoreshe imodoka n’abantu bagenda. Berekane amatara y’umuhanda, bibaze abanyamaguru bambuka, bibaze ko batwaye imodoka. Bafashe babiryoshye.

Page 106: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

7978

Ubumenyi bw’ibanze bugenewe umwarimu

• Koresha ibikoresho nyirizina nka mudasobwa igendanwa , radiyo yomuri telefoni igendanwa, televiziyo, n’ibindi...mu kwigisha ibyerekeranye n’ikoranabuhanga mu itumanaho. Emerera abanyeshuri gukorakora kuri ibyo bikoresho ndetse no kwerekana imikoreshereze yabyo. Shishikariza abanyeshuri bafite umuvuduko muto mu gusobanukirwa mu kwitabira agakino ko kubazanya ibibazo no guhana ibisubizo.

• Abana bafite ubumuga bwo kutareba neza bashobora gufashwa nokwerekerwa na bagenzi babo bareba neza, mu isomo ryo gushushanya no gusiga amabara.

• Mwakwifashisha umupolisi ushinzwe umutekano mu mihanda uri hafi mugusura umuhanda no kwiga ibyerekeye imyitwarire iboneye ku mihanda.

Igikorwa cya 11.4

Reba ibisubizo by’abanyeshuri. Hanyuma anangezure uko bikorwa.

Igikorwa cya 11.5

1. Bereke ko ibibyuma bya elegitoronike bikoreshwa kimwe hose. urugero simukadi,SHARIJERI,IBUYEcyangwaBATERI.

2. Umwarimu afashe abanyeshuri kuganira.

3. Telefone ngendanwa

4. Mudasobwa

5. Televiziyo

Urutonde rw’amagambo

Amagambo:(a) Umuhanda (b) Telefoni (c) Radiyo (d) Itumanaho

(e) Ibarwa (f) Mudasobwa (g) Televisyo (h) Ubwikorezi

Umwarimu ayobore abanyeshuri mu gukora interuro yifashishije amagambo akurikira.Reka abanyeshuri bakore imyitozo yo gusoma baranguruye.

Page 107: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

7978

Ubushobozi bw’ingenzi bugamijwe

Gusobanura amasano y’abagize umuryango we n’amateka y’ingenzi yawuranze.

Intego

Ubumenyi

Kurondora ibyaranze umuryango we.

Ubumenyingiro

Kuvuga amateka yaranze umuryango we kugeza kuri sogokuru na nyogokuru.

Ubukesha

1. Kubaha abagize umuryango, kubishimira no kubana nabo neza.

2. Kunezezwa n’ibyaranze umuryango we.

3. Kwigana intwari zo mu muryango we.

Urugero rw’integuro y’isomo

Itariki Ishuri Ikigisho IgiheUmubare w’abanyeshuri

15/06/2015Umwaka wa mbere

Imbonezamubano n’iyobokamana

10.00 – 10.50 za mugitondo

Aba

hung

u

Aba

kobw

a

Bos

e ha

mw

e

18 20 38

Umutwe wa Amateka y’ingenzi yaranze umuryango

Ubumenyi bw’isiImbumbanyigisho

12Umubare w’amasomo: 4

Page 108: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

8180

Imbumbanyigisho: Ubumenyi bw’isi

Umutwe wa 12: Amateka y’ingenzi yaranze umuryango

Ikigwa: Amateka y’umuryango

Ubushobozi bw’ingenzi bugamijwe

Kuvuga no kwerekana amateka yaranze umuryango we.

Ubumenyi ngiro

Nyuma y’iri somo, umunyeshuri agomba kuba ashobora gusobanura amateka yaranze umuryango we.

Imfashanyigisho

Igishushanyo cyerekana ibisekuru by’umuryango

Uburyo bwo kwiga no kwigisha

1. Ibiganiro

2. Ubushakashatsi cyangwa gukemura ibibazo

3. Ibyo wabonye ku gishushanyo cyangwa amateka y’umuryango

Imvano

Igitabo cy’umunyeshuri paje 125-126.

Imigendekere y’isomo

Isuzuma ryawe:

Imbaraga zakoreshejwe:

Aho byakorewe:

Inzira yakoreshejwe:

Page 109: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

8180

Isomo rya 4

Reba mu gitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 125 – 126.

Ubumenyi bw’isomo

Nyuma y’iri somo, umunyeshuri agomba kuba azi amateka y’umuryango we.

Gutegura isomo

• Umwarimu agomba gutegura neza isomo asoma kandi yandika ibyo azakubwira abanyeshuri.

Imfashanyigisho

Igishushanyo

Uburyo bwo kwiga no kwigisha

1. Ibiganiro

2. Ubushakashatsi cyangwa gukemura ikibazo

3. Ibyo ubonye ku gishushanyo cyangwa amateka y’umuryango

Intambwe zo kwiga no kwigisha

1. Abanyeshuri bakore ubushakashatsi y’inkomoko yabo.

2. Babibwire abandi.

3. Hakurikireho ibibazo n’ibisubizo.

4. Kuganira ku mateka yabo nuwatanze ikiganiro (ukuze).

5. Umwarimu ashake umusaza hafi aho, aze abatekerereke inkuru za kera.

Isuzuma

• Hagararira ibiganiro mu matsinda.

• Isuzuma ku byimikoreshereze y’imihanda.

• Isuzuma ku bisubizo n’amasomo n’inkomoko y’abagize umuryango.

Igikorwa cya 12.1

1. Umwarimu agenzure neza ibisubizo by’abanyeshuri.

2. Umwarimu asuzume ko abana bose bitabiriye ibiganiro.

Page 110: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi
Page 111: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

IGICE CYA KABIRII. IYOBOKAMANA RYA

GIKIRISTU

Page 112: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi
Page 113: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

i

Intangiriro

Iyi ni integanyanyigisho nshya y’isomo ry’Inyigisho y’Iyobokamana ya Gikirisitu, mu mwaka wa mbere w’amashuri abanza, igitabo cy’umwarimu. Iyi nyoboramasomo ya umwarimu yakozwe Kugira ngo ifashe umwarimu gusobanukirwa bihagije ubushobozi umwana agomba kuyikuramo. Iki gitabo cy’inyigisho y’Iyobokamana ya Gikirisitu, umwaka wa mbere w’amashuri abanza, cyerekana ubushobozi bw’ingenzi bugamijwe, intego nyamukuru yayo ikubiyemo ubumenyi, ubumenyingiro n’ubukesha. Umwarimu azakoresha ikinyarwanda nk’ururimi rwo kuyigishamo. Iyi nteganyanyigisho iha abana ubushobozi, buzagaragazwa n’amanota abanyeshuri bazabona mu mabazwa atandukanye ayiherekeje. Ubwo bushobozi ni inyungu umwana azasarura muri iyi nyigisho.

Isomo ry’Iyobokamana ya Gikirisitu rije kunganira andi, ayari asanzwe atangwa ndetse no kuzamura ireme ry’uburezi buhabwa umunyeshuri bityo abashe kugira imyitwarire iboneye, asobanukirwe bihagije n’Imana, yubaka ubumuntu nyabwo hagati ye n’ibimukikije, asobanukirwa bihagije akamaro k’indangagaciro, imico n’ubunararibonye bw’ubuzima.

IgisobanuroInteganyanyigisho nshya ishingiye ku bushobozi yakozwe ngo haboneke indangagaciro, ubumenyingiro n’ubushobozi binyuranye n’iya kera yashingiraga ku masomo no ku bwenge gusa. Ni ukuvuga ko iha abanyeshuri ibyo gukora ndetse n’imyitozo byose bishingira ku bumenyi baba bavanye mu byo bize mu ishuri.

Integanyanyigisho ya kera ni yo yahinduwemo iyi nshya. Impamvu kwari ukwimura uburyo bwari bushaje bwayifataga nk’ishingiro ry’ubumenyi ihindurwa ku bushobozi bushingira ku nteganyanyisho. Indi ntego y’ibanze yari uguha agaciro uburere bw’abana bahabwa ubushobozi ngiro. Iyi nteganyanyigisho ikaba izabafasha kunguka indangagaciro zibereye ndetse n’izo kubaha uburenganzira bwa kiremwa muntu, hatirengagijwe n’iz’umuco nyarwand. Iri vugururwa ryashingiye ku bitekerezo byatanzwe n’abarimu ubwabo, ndetse no ku bushakashatsi bwakozwe.

Ibyo umunyeshuri akora bigira uruhare nyamukuru ku muri iyi nteganyanyigisho ishingiweho ubushobozi.

Intego zihariye zo kwigisha Ubumenyi bw’Iyobokamana rya Gikirisitu 1. Izatuma umunyeshuri agira imyitwarire myiza ya buri munsi. 2. Izamwibutsa agaciro ke ugereranyije n’ibindi biremwa by’Imana, ni yo

mpamvu agomba kuyikunda, agakunda na bagenzi be ndetse agakunda n’ikiremwamuntu muri rusange. Muri urwo rwego, iri somo rikazaha umwana umutima w’ikinyabupfura bikazagaragarira mu myitwarire agaragaza.

Page 114: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

ii

3. Izarema umwana witwara neza, ufite ubupfura n’urukundo bizashimangirwa n’ukwemera ndetse n’indangagaciro nyarwanda agaragaza.

4. Izaha umwana amakuru nyayo azamufasha gutegura ubuzima bw’iteka mu ijuru.

5. Izafasha umwana kwisubiriza ibibazo bito bito by’ibanze birebana n’imyitwarire, ukwemera, indangagaciro, umuco, iby’ukuri cyangwa ibitari ukuri.

Inyungu rusange z’inyigishoUmunyeshuri azaba ashobora:1. Gusobanura agaciro ke, agaciro k’ibindi biremwa no kwita ku bidukikije. 2. Gusobanura impamvu Imana yakijije umuntu n’uko Imana yagaragaje

urukundo rwayo mu bantu. 3. Kwitwararika ku nshingano Imana yahaye umuntu ku isi, guharanira icyiza

kurushaho no kwirinda ikibi aho kiva kikagera.4. Gukora ibikorwa bimwe na bimwe bitanga amahoro y’umutima. 5. Iyi nteganyanyigisho nshya izibanda ku ndangagaciro nyarwanda, ku

bidukikije, ku buringanire bw’ibitsina, ku burenganzira bw’umwana n’ubw’ikiremwa muntu, ku gukunda igihugu, ku mahoro no ku kwihesha agaciro.

Ubushobozi1. Kubaha Imana nk’Umuremyi, kubaha ibyo yaremye no kwirinda icyaha.2. Umunyeshuri azaba ashobora gusenga Imana akoresheje amasengesho

y’ibanze hamwe n’ayo yihimbiye ubwe. 3. Umunyeshuri azaba ashobora gusobanura imico n’imyitwarire y’abemeye

Imana baboneka muri Bibiliya. 4. Umunyeshuri azashobora kuririmba ndetse no gukina utundi dukino twubaka

amahoro y’imitima.

Uburyo bwo kwigishamoIbyerekeye tekiniki yo kwigishaMuri iyi nteganyanyigisho ishigirwaho ubushobozi mu Nyigisho z’Iyobokamana, uburyo bwo kunganirana no gufashanya mu myigishirize bwitaweho cyane. Ubwo buryo bwo gufashanya no kunganirana butuma abanyeshuri bagira uruhare mu myigire yabo haba bari mu matsinda cyangwa ku giti cyabo.

Ubu buryo bushyira umwana ku izingiro ry’imyigire, bwitabaza ibikorwa bitandukanye, ariko ntabwo bugarukira gusa kuri ibi bikurikira:

• Imirimo ya buri wese, ya babiri babiri cyangwa yo mu matsinda.

• Gutembera

• Ibibazo byandikwa cyangwa byo mu mutwe.

• Ibazwa

Page 115: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

iii

• Ibiganiro • Ubusesenguzi

• Kujya impaka • Gukemura ibibazo

• Udukino • Imbwirwaruhame

• Kwerekana imbere • Ibizamini

• Ubushakashatsi • Kwigana

• Kwitegereza • Kubara inkuru

• Ubucukumbuzi • Imirimo y’amaboko

• Imikoro • Iby’ubuzima busanzwe

Umwarimu akaba asabwa kwihamiriza niba abanyeshuri bagomba ubufasha bwihariye, na bo bakurikira koko mu masomo asanzwe, cyangwa mu myitozo y’isuzuma bahabwa.

Impamvu zikomatanyaImpamvu zikomatanya na zo ntizibagiranye mu mitwe yose. Yewe n’uburinganire bw’ibitsina byombi na bwo bwagaragayemo. Ibigendanye n’igitsina gabo cyangwa igitsina gore byose byitaweho. Ibyerekeye kubungabunga ibidukikije na byo byinjijwe mu bintu bizigwa muri buri mutwe. Ubutumwa bw’amahoro n’ubwiyunge na bwo bwashyizwemo. Urebye izi ngingo zikomatanya ni ibanze ku myitwarire no ku ndangagaciro. Umwarimu agomba kwihamiriza ko abana biyumvamo izo ngingo ndetse no kwicengezamo indangagaciro nziza kuri bo.

Kwita ku bana bafite ubumugaNk’umwarimu, ugomba kumenya abanyeshuri wigisha abo ari bo, hari igihe haba harimo bamwe bafite ingorane zitandukanye mu myigire. Muri abo bana twavuga:(i) Abana bafite ubumuga bwo ku mubiri. Hari abana bashobora kuba bafite

ubumuga mu ngizo z’umubiri. Muri bo twavuga nk’abafite ingorane mu kuvuga, mu kwiga, mu kugenda, mu guhagarara cyangwa mu kumva.

(ii) Abana bafite ubumuga mu mutwe. Iki cyiciro ni icy’abana bafite uburwayi bwo mu mutwe. Aba baba biga gahoro gahoro, kandi bibagirwa vuba. Baba bafite ubukerererwe mu mutwe.

(iii) Abana bafite ingorane zo kubona. Iki cyiciro ni icy’abana bafite ibibazo mu mirebere yabo. Urugero: nk’abatabona ibiri kure, cyangwa abatabona ibiri hafi.

(iv) Abana b’abahanga koko. Iki cyiciro cyo kigizwe n’abana babona ibyo biga mu ishuri nk’ibintu byoroshye ndetse bagacika intege ku buryo bworoshye cyane.

Uburyo wakwitaho abanyeshuri bafite ingorane mu myigire yabo(i) Kwirinda kubafata nk’abana badafatitse. Ingero: gukoresha ingero zibatesha

agaciro cyangwa kubaha uturimo twa ntatwo mu dukino na bagenzi babo.

Page 116: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

iv

(ii) Kubemerera bakagira uruhare mu bikorwa by’imyitozo bashobora gushobora mu rwego rwo Kugira ngo babashe kwiyubakamo ubushobozi na bo. Urugero: nko kuririma.

(iii) Abana babona ibintu biri hafi bashobora kwicara imbere naho abareba ibiri kure bakicara inyuma cyangwa ku ruhande babona neza ku kibaho.

(iv) Kwigisha abanyeshuri bafite ubumuga bigomba gukorwa mu matsinda, kandi bakayakora bakurije ubushobozi bagiye bahuriyeho.

(v) Kutemerera abandi bana kubahimba amazina cyangwa kubafata nk’abatuzuye.

(vi) Gushishikariza abana babishoboye kujya bafasha abo bandi igihe bishoboka kandi ari ngombwa.

(vii) Abana bafite ubumuga bwo mu mutwe bagomba gushimwa no guterwa imbaraga aho guhabwa ibihano bya hato na hato.

(viii) Amasomo yose ntagomba gutangirwa hanze y’ishuri. Urugero: imishinga ishobora guha agaciro ubushobozi bw’abanyeshuri bakenera ubufasha bwihariye bityo bakirwanaho muri iyo mirimo nyine ngo bayishobore.

Ibyerekeye gukoresha isuzumaIsuzuma rinoza imyigire n’imyigishirizeIsuzuma rinoza imyigire n’imyigishirize rishobora gukorwa ku buryo buziguye cyangwa ku buryo butaziguye, bugamije kureba intera abana bagezeho. Mu gihe umwarimu ategura isomo rye, agomba kugena ingingo ngenderwaho mu gusuzuma urwego rw’ubushobozi (ubumenyi, ubumenyingiro, n’ubukesha) abanyeshuri bategerezwa kugeraho. Mu gusoza umutwe, umwarimu asuzuma niba abanyeshuri bose bashoboye kugera uko bikwiye ku bushobozi bw’ingenzi bugamijwe, ahereye ku bigenderwaho mu isuzuma, byari byateganyijwe mu ntangiriro y’umutwe. Umwarimu asuzuma uko abanyeshuri bagaragaza ubushobozi bukubiye mu byigwa ndetse n’ubushobozi nsanganyamasomo. Ibi bizafasha umwarimu kubona ishusho rusange y’iterambere ry’imyigire y’abanyeshuri be. Mu isuzuma, umwarimu azakoresha bumwe cyangwa impurirane z’uburyo bukurikira: (a) Kwitegereza(b) Ibibazo basubiza bandika(c) Ibibazo basubiza bavuga

Isuzuma rikomatanya (Gusomerwa mu isuzama nyirizina)Iri suzuma rikorwa mu mpera z’igihembwe, umwaka cyangwa icyiciro. Rifasha mu gufata icyemezo cy’uko abanyeshuri bakomeza mu cyiciro gikurikiraho cy’amasomo. Isuzuma rikomatanya rigamije kureba intera umunyeshuri agezeho rigaragaza ishusho y’ubushobozi umwana amaze kugeraho mu gihe runaka cyihariye. Intego y’ibanze y’isuzuma rikomatanya ni ugusuzuma niba ubushobozi bugamijwe bwaragezweho.

Ibivuye mu isuzuma rikomatanya bishingirwaho mu gufata icyemezo cyo gukomeza ku ntera yisumbuyeho mu myigire y’umunyeshuri nko kwimurirwa mu cyiciro gikurikiyeho cyangwa guhabwa impamyabushobozi.

Page 117: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

v

Iri suzuma rigomba gukomatanya ibyo umunyeshuri yize, hakarebwa niba agaragaza ubushobozi bwari buteganyijwe.

Kubika inyandiko igaragaza ibyavuye mu isuzumaKubika inyandiko yerekana ubushobozi bw’abanyeshuri ni ingenzi. Uburyo ubwo ari bwo bwose bwaba bwakoreshejwe mu isuzuma, bwaba ubunoza imyigire n’imyigishirize, bwaba ubukomatanya, bwose ibyabuvuyemo bigomba kwandikwa mu mbonerahamwe yabugenewe. Abanyeshuri bagomba kwandikirwa ko bagejeje, barengeje cyangwa batagejeje ku byifuzwaga. Akaba ari byo bita RAG ( Red- Amber- Green).1. Red (R)- ntiyabashije gushyikira ibyifuzwaga 2. Amber (A)- yabashije gushyikira ibyifuzwaga 3. Green (G)- yarengeje ibyifuzwaga

Umunyeshuri Ubushobozi bw’ibanze Ubushobozi bw’inyongera

Gusoma Kwandika Kubara Gusabana n’abandi

Guina udukino

Ibyinyongera

1 G G G G A A

2 R R R A R R

3 A A G A A A

Ubumenyi bw’ibanze butangirwa mu ishuri bugafasha umunyeshuri gusobanukirwa no gukora buri gihe imyitozo ahabwa mu ishuri cyangwa hanze y’ishuri. Ubushobozi bw’inyongera bwo agenda aburonka uko iminsi igenda yicuma kandi bukagenda bwiyongera uko bwije uko bukeye. Bugafasha umwana mu kugira ubushobozi bwo gushyira mu bikorwa ubumenyi yigiye mu ishuri mu gihe ahuye n’ibintu bitandukanye.

ImfashanyigishoBuri mfashanyigisho igomba kugendana n’ibikenewe byihariye by’umunyeshuri. Ingero z’imfashanyigisho zikenewe mu ishyirwa mu bikorwa ry’iyi nteganyamasomo twavuga:• Ibitabo n’ibindi bikoresho by’ishuri byigirwamo• Bibiliya Ntagatifu, ibitabo by’ibanze by’ukwemera. • Amashusho anyuranye, filimi, videwo, amashusho y’abanyarwanda ba kera.

Ariko ibi ntibigomba kuzitira umwarimu kuba yashaka izindi mfashanyigisho zigezweho.

Page 118: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

vi

Ish

ush

o Y

’ibir

imo

Um

utw

e 1:

Ire

mw

a n

’ug

ucu

mu

ra k

wa

Mu

ntu

Um

utw

e I

Um

ubar

e w

’am

asom

o In

tan

gir

iro

Imit

un

ga

nyir

ize

y’is

hu

riIm

fash

any

igis

ho

Ib

ikor

wa

Ub

ush

ob

ozi

n

gir

oU

bu

men

yi

Isu

bir

am

oIb

azw

aIn

yu

ng

u

z’in

yig

ish

o

18

•K

wer

ekan

a

no g

ukor

a

urut

onde

rw’ib

irem

wa

by’Im

ana

•G

usob

anuk

irw

a

uko

Iman

a

yare

mye

umun

tu m

u

ishu

sho

ryay

o.

•G

usob

anuk

irw

a

n’in

shin

gano

Iman

a ya

haye

mun

tu m

uri

Eden

i.

•G

usob

anur

a

inko

mok

o

y’ic

yaha

n’in

garu

ka

cyag

ize.

Ishu

ri r

yose

no g

ukor

a

amat

sind

a

•A

mas

hush

o

y’ib

irem

wa

by’Im

ana

yaku

sany

irijw

e

hanz

e .

•A

mas

hush

o

y’ib

irem

wa

by’Im

ana

•Bi

biliy

aye

ra

•Ig

itabo

cy’a

mas

enge

sho

•G

ukor

esha

inte

rnet

Kug

ira

ngo

haga

raga

zwe

aho

ibir

emw

a

by’Im

ana

bim

we

na b

imw

e

bihe

rere

ye.

Uru

gero

nk’in

yam

asw

a zi

ba

mu

nyan

ja.

•K

wite

gere

za:

aban

a

bara

soho

ka

hanz

e ba

jye

gusu

ra im

buga

y’is

huri

.

•K

wer

ekan

a

no k

umen

ya

ibir

emw

a

Iman

a ya

rem

ye

bidu

kiki

je.

•K

ugan

ira

mu

mat

sina

: aba

na

bara

gani

ra

bana

shus

hany

e

mu

mak

ayi y

abo

ibyo

bab

onye

hanz

e.

•A

bana

baru

ngur

ana

imbe

re y

a

bage

nzi b

abo

ku

byo

babo

nye

•Im

irim

om

u

atsi

nda

•G

utek

erez

a

byim

bits

e

•ub

ufat

anye

•ku

bwir

ana

ibyo

bab

onye

•gu

hana

hana

ubw

enge

•gu

som

a

Bibi

liya

no g

ukor

a

ubus

haka

shat

si

bw’u

bwen

ge

•ur

ugen

do

shul

i

•G

ukus

anya

ibite

kere

zo b

yo

kuge

za

ku b

andi

•G

ushu

shan

ya

•Ib

ibaz

o

ngir

o m

u

mat

sind

a

•Is

uzum

ari

noza

imyi

gish

iriz

e

riko

zwe

mu

gihe

cyo

kwer

ekan

a

ibyo

bag

ezeh

o

bavu

ye

kwite

gere

za

hanz

e.

•Is

uzum

aku

ri

buri

mw

ana

rire

bana

n’ib

yo

bash

usha

nyije

.

•K

ugar

agaz

aib

yo

Iman

a ya

rem

we

n’ah

o ya

bish

yize

•G

usob

anuk

irw

a

no g

uham

ya

ukun

tu Im

ana

yare

mye

mun

tu

mu

ishu

sho

ryay

o no

mu

mis

usir

e ya

yo.

•G

usob

anuk

irw

a

n’in

shin

ga n

o

Iman

a ya

haye

mun

tu m

uri

Eden

i.

•G

usob

anur

a

inko

mok

o

y’ic

yaha

n’in

garu

ka

cyag

ize.

Page 119: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

vii

Ish

ush

o Y

’ibir

imo

Um

utw

e 2:

Am

ase

ng

egsh

o y

’am

ase

ng

esh

oU

mu

twe

Um

ub

are

w

am

aso

mo

In

tan

gir

iro

Imit

un

ga

nyir

ize

y’is

hu

riIm

fash

any

igis

ho

ib

iko

rwa

Ub

ush

ob

ozi

n

gir

ou

bu

men

yi

isu

bir

am

oib

azw

aIn

yu

ng

u

y’in

yig

ish

o

210

•G

usob

anuk

irw

a

n’is

enge

sho

ndet

se n

’uko

ugom

ba k

wifa

ta

mu

gihe

cyo

guse

nga.

•K

umen

ya

amas

enge

sho

no

kuya

vuga

•G

usob

anuk

irw

a

n’ig

ihe

cyiz

a

cyo

guse

nga

ndet

se n

o gu

kora

amas

enge

sho

yaw

e bw

ite.

Ishu

ri r

yose

no

guko

ra a

mat

sind

a

•A

mas

hush

o

y’ab

antu

bar

i

guse

nga

•Bi

biliy

aye

ra

•Ig

itabo

cy’a

mas

enge

sho

•Is

huri

ryo

se

risu

bire

mo

isen

gges

ho r

ya

Daw

e ur

i mu

ijuru

..

•M

um

atsi

nda:

aban

yesh

uri

baga

nire

ku

bury

o ba

seng

amo

iwab

o n’

akam

aro

k’am

asen

nges

ho

mu

buzi

ma

bwab

o.

•A

bany

eshu

ri

bavu

ge

amas

enge

sho

atan

duka

nye

y’ib

anze

.

•Bu

rim

wan

aar

ajya

imbe

re a

vuge

amas

enge

sho

atan

duka

nye

y’ib

anze

. Uru

gero

:

aya

mbe

re y

o

kury

a, m

bere

yo

kuby

uka,

mbe

re y

o

kury

ama,

mbe

re

y’um

urim

o.

•Im

irim

om

u

atsi

nda

•G

utek

erez

a

byim

bits

e

•ub

ufat

anye

•ku

bwir

ana

ibyo

babo

nye

•gu

hana

hana

ubw

enge

•gu

som

a

Bibi

liya

no g

ukor

a

ubus

haka

shat

si

bw’u

bwen

ge

•G

ukus

anya

ibite

kere

zo

byo

kuge

za

ku b

andi

Ibib

azo

ngir

o

by’is

omo

•Is

uzum

a

rino

za

imyi

gish

iriz

e

riko

rwa

aban

yesh

uri

bose

bav

uga

amas

enge

sho

icya

rim

we.

•Is

uzum

aku

ri

buri

mw

ana

ajya

imbe

re

guse

nga.

•G

usob

anuk

irw

a

n’is

enge

sho

ndet

se n

’uko

ugom

ba k

wifa

ta

mu

gihe

cyo

guse

nga.

•K

umen

ya

amas

enge

sho

no k

uyav

uga

•G

usob

anuk

irw

a

n’ig

ihe

cyiz

a cy

o

guse

nga

ndet

se

no g

ukor

a

amas

enge

sho

yaw

e bw

ite.

Page 120: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

viii

Ish

ush

o Y

’ibir

imo

Um

utw

e 3:

In

ger

o/in

twa

ri z

’ab

izey

e Im

an

aU

mut

we

Um

ub

are

wa

ma

som

o

Inta

ngir

iro

Imit

un

ga

nyir

ize

y’is

hu

ri

Imfa

sha

nyig

ish

o

ibik

orw

aU

bu

sho

bo

zi n

gir

oub

umen

yi

isu

bir

am

oib

azw

aIn

yung

u y’

inyi

gish

o

310

•G

usob

anuk

irw

a

n’uk

umvi

ra Im

ana

kwa

Abe

li

•K

wer

ekan

a

ingo

rora

no y

a

Enok

i

•K

wer

ekan

a

igih

embo

cya

Now

a

•G

usob

anuk

irw

a

n’im

irim

o

y’im

puhw

e

n’ur

ukun

do Y

ezu

yako

ze.

Igita

ngaz

a

yako

ze m

u bu

kwe

bw’i

Kan

a.

Yezu

yag

abur

iye

anah

aza

imig

ati

aban

tu b

aren

ga

ibih

umbi

bita

nu.

Yezu

yak

ijije

abar

way

i

Yezu

yak

ijije

nyir

abuk

we

wa

Sim

oni

Yezu

yak

ijije

umub

embe

Yezu

yak

ijije

umw

ana

wah

anzw

eho

na

roho

mbi

.

Ishu

ri r

yose

no

guko

ra a

mat

sind

a

Am

ashu

sho

n’am

ashu

sho

y’in

twar

i

zize

ye Im

ana,

kwer

ekan

a fil

imi

yere

kana

ubu

zim

a

bw’a

bant

u bi

zeye

Iman

a ba

bone

ka

mur

i Bib

iliya

,

Inte

rnet

na

pow

er p

oint

mu

kwer

ekan

a in

twar

i

zize

ye Im

ana,

Ijam

bo r

y’Im

ana

(Bib

iliya

).

•K

ugan

irir

a

mu

mat

sind

a:

aban

yesh

uri

baza

gani

rira

ham

we

bana

sese

ngur

e

inku

ru z

’aba

ntu

bize

ye Im

ana

babo

neka

mur

i

Bibi

liya.

•U

duki

no

twer

ekan

a

ibita

ngaz

a Ye

zu

yako

ze k

uber

a

uruk

undo

n’im

puhw

e.

•Bu

riw

ese

araj

ya im

bere

avug

e ku

butw

ari

bw’a

bant

u

bam

we

na

bam

we

baga

raga

ra

mur

i Bib

iliya

.

•Im

irim

om

u

atsi

nda

•G

utek

erez

a

byim

bits

e

•ub

ufat

anye

•ku

bwir

ana

ibyo

babo

nye

•gu

hana

hana

ubw

enge

•gu

som

a

Bibi

liya

no g

ukor

a

ubus

haka

shat

si

bw’u

bwen

ge

•G

ukus

anya

ibite

kere

zo

byo

kuge

za

ku b

andi

•K

wan

dika

mu

mak

ayi

•G

ukus

anya

ibite

kere

zo

no

kung

uran

a

inam

a

Ibib

azo

ngir

o

by’is

omo

•Is

uzum

a

rino

za

imyi

gish

iriz

e

riko

zwe

ku

bush

oboz

i

bwo

kung

uran

a

inam

a

•Is

uzum

a

rino

za

imyi

gish

iriz

e

riko

zwe

ku

bush

oboz

i

bwo

guko

rera

neza

mu

mat

sind

a.

•G

usob

anuk

irw

a

n’uk

umvi

ra

Iman

a kw

a

Abe

li, kw

erek

ana

ingo

rora

no y

a

Enok

i

,kw

erek

ana

igih

embo

cya

Now

a

•G

usob

anuk

irw

a

n’ib

ikor

wa

by’im

puhw

e

n’ur

ukun

do Y

ezu

yako

ze.

(a)

Igita

ngaz

a

yako

ze m

u

bukw

e bw

’i

Kan

a.

(b)

Yezu

yag

abur

iye

anah

aza

imig

ati

aban

tu b

aren

ga

ibih

umbi

bita

nu.

(c)

Yezu

yak

ijije

abar

way

i

(a)

Yezu

yak

ijije

nyir

abuk

we

wa

Sim

oni

(b)

Yezu

yak

ijije

umub

embe

a)

Yezu

yak

ijije

umw

ana

wah

anzw

eho

na

roho

mbi

.

Page 121: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

ix

Ish

ush

o Y

’ibir

imo

Um

utw

e 4:

gu

tera

am

ah

oro

Um

utw

eU

mu

ba

re

wa

ma

som

o

Inta

ng

irir

oIm

itu

ng

any

iriz

e

y’is

hu

ri

Imfa

sha

nyig

ish

o

ibik

orw

aU

bu

sho

bo

zi n

gir

ou

bu

men

yi

isu

bir

am

oib

azw

aIn

yu

ng

u

y’in

yig

ish

o

48

•A

mah

oro

icyo

ari

cyo

n’ig

isob

anur

o

cyay

o.

•K

wer

ekan

a

ibin

tu b

ibuz

a

aban

tu

amah

oro

•K

urir

imba

indi

rim

bo

z’am

ahor

o

•G

ukin

a

uduk

ino

tw’u

bum

we

n’am

ahor

o.

•Is

huri

ryo

se

no g

ukor

a

amat

sind

a

mat

o m

ato

•A

mas

hush

o,

bibi

liya,

ibik

ores

ho

nsak

azam

ajw

i,

ingo

ma,

ibin

yugu

ri,..

•Ib

igan

iro

mu

mat

sind

a:

aban

yesh

uri

baza

gani

ra

ku g

isob

anur

o

cy’a

mah

oro

hany

uma

bana

riri

mbe

byer

ekan

a ko

har

i

amah

oro.

•U

duki

no

duka

ngur

ira

aban

a

kwita

bira

ibik

orw

a

bim

we

na b

imw

e

byo

kubu

mba

tira

amah

oro.

•K

urir

imba

indi

rim

bo z

’ubu

mw

e

n’am

ahor

o.

•Im

irim

om

u

atsi

nda

•G

utek

erez

a

byim

bits

e

•ub

ufat

anye

•ku

bwir

ana

ibyo

babo

nye

•gu

hana

hana

ubw

enge

•gu

som

aBi

biliy

a

no g

ukor

a

ubus

haka

shat

si

bw’u

bwen

ge

•kw

itak

u

guha

naha

na

amak

uru

•G

ukus

anya

ibite

kere

zo

byo

kuge

za

ku b

andi

•Ib

ibaz

o

ngir

o

ku

isom

o

•Is

uzum

a

rino

za

imyi

gish

iriz

e

riko

rwa

aban

yesh

uri

baki

na

uduk

ino

ndet

se

banr

irim

ba

indi

rim

bo

z’am

ahoo

ro.

•Is

uzum

a

rino

za

imyi

gish

iriz

e

aho

buri

mw

ana

yita

bira

ubik

orw

a

byo

kubu

mba

tira

amah

oro

mur

i

sosi

yete

.

•A

mah

oro

icyo

ari

cyo

n’ig

isob

anur

o

cyay

o.

•K

wer

ekan

a

ibin

tu b

ibuz

a

aban

tu

amah

oro

•K

urir

imba

indi

rim

bo

z’am

ahor

o

•G

ukin

a

uduk

ino

tw’u

bum

we

n’am

ahor

o.

•G

ukin

a

uduk

ino

ku

mah

oro

n’ub

umw

e.

Page 122: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

x

URUGERO RW’INTEGURO Y’ISOMO RY’INYIGISHO Y’IYOBOKAMANA RYA GIKIRISITU UMWAKA WA MBERE W’AMASHURI ABANZA Itariki Ishuri Igihe Icyigisho Umubare

w’abanyeshuri9/1/2016 Umwaka

wa mbere8.30 – 9:30 za mu gitondo

Iyobokamana rya Gikirisitu

35

Imbumbanyiigisho: Bibiliya n’Imyemerere

Inyigisho: Ugucungurwa kwa MuntuUbushobozi bw’ingenzi bugamijwe: Umunyeshuri azabasha gusobanura uko abizeye Imana babayeho kera.

Intego

Ubukesha:Umunyeshuri azaba ashobora gutanga ingero zimwe na zimwe z’abantu bumviye Imana dusanga muri Bibiliya.

UbumenyiUmunyeshuri azaba ashobora kwerekana akamaro ko kubaha Imanan’ingaruka zo kuyigomera.

Ubumenyi ngiroUmunyeshuri azaba ashobora kubaha ababyeyi no gushyira mu bikorwa imico myiza bamutoza.

Imyitozo ku nyigishoIbiganiro mu matsinda, Kubara inkuru, kuririmba, ibibazo n’ibisubizo mu mutwe, udukino.

ImfashanyigishoAmashusho, amashusho, Bibiliya, Filimi zerekana uko abantu bizeye Imana dusanga muri Bibiliya babayeho.

ImvanoBibiliyaIgitabo cy’umunyeshuri Iyobokamana rya Gikirisitu Umwaka wa mbere w’amashuri abanza

Page 123: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

xi

Urugero rw’isomo rirambuyeIgihe Ibice Umurimo wa mwalimu Umurimo

w’umunyeshuri Iminota 10 1 Ibyerekeye imibereho isanzwe

• Umwarimu arayobora ananyeshuri basome inkuru ya Habimana na Kaliza iri mu gitabo cy’umunyeshuri.

• Baza: mutekereza iki ku kubaha kw’aba banyeshuri babiri?

• Fasha abanyeshuri gusobanukirwa igisobanuro cyo kubaha banatange ingero nyinshi zigaragara mu buzima bwabo bwa buri munsi.

• Abanyeshuri basubize ibibazo

• Abanyeshuri batange ingero zabo zerekana uko bigenda iyo usuzuguye ababyeyi.

iminota15 2 Ubutumwa bwo muri Bibiliya:• Erekeza isomo ryawe ku

nkuru ya Adamu na Eva twize mu masomo yatambutse.

• Erekera abanyeshuri basome Intangiriro 4:1-16. Baza abanyeshuri amazina y’abana ba mbere ba Adamu na Eva.

• Fasha abanyeshuri kumva ko Gahini yari umuhinzi naho Abeli we akaba umushumba w’amatungo.

• Fasha abanyeshuri gutanga ingero z’impamvu Imana yemeye igitambo cya Abeli ikanga icya Gahini.

• Soma Intangiriro 4:1-16.

• Subiza ibibazo byatanzwe hasi

Page 124: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

xii

• Shishikariza abanyeshuri kumva neza ibyiza byo kubaha Imana na bagenzi bacu duhereye kubo tubana mu miryango yacu.

• Bwira abanyeshuri ko iyo Abanyarwanda baza kuba bumvira Imana , batari kwicana muri jenoside yo mu 1994.

• Injiza abana bafite ubumuga mu mirimo yose irebana n’isomo kandi ubatere akanyabugabo.

• Reka abanyeshuri bitegereze amashusho ya Gahini na ABELI, hanyuma baberekane.

Iminota 15 3 Igisubizo• Baza utubazo tunyuranye

mu mutwe two gutsindagira ingingo nyamukuru y’iri somo

• Tunganya gahunda y’agakino kuri Abeli na Gahini, abana bazagakine.

• Mu gusoza isomo ryawe, abanyeshuri baririmbe indirimbo ishimagiza ukumvira.

• Agakino ka Gahini na Abeli.

• Kuririmba indirimbo

Isuzuma ryawe bwite ..............................................................................................................

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

Imbaragaza koreshejwe .........................................................................................................

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

Page 125: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

xiii

Aho byakorewe ........................................................................................................................

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

Inzira yakoreshejwe .................................................................................................................

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

Page 126: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi
Page 127: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

83

Umutwe wa Iremwa no Gucumura kwa Muntu

Icyigisho Kwigaragaza kw’Imana

Bibiliya n’ImyemerereImbumbanyigisho

1

Umubare w’amasomo: 8

Igitabo cy’umunyeshuri uruparuro rwa 129

Ubushobozi bw’ingenzi bugamijwe: Umunyeshuri azashobora kuhaha Imana nk’Umuremyi,kubaha ibiremwa byayo no kwirinda icyaha.

Andi masomo ashamikiyeho1. Iremwa ry’Ijuru n’Isi2. Iremwa ry’isi n’ibiriho byose3. Muntu yaremwe mu ishusho ry’Imana.4. Itandukaniro y’ikiremwamuntu n’ibindi biremwa5. Kwita no kubungabunga ibiremwa by’Imana6. Amabwiriza Imana yahaye Adamu mu busitani bwa Edeni7. Inkomoko y’icyaha8. Ingaruka z’icyaha

Isomo rya 1: Iremwa ry’Ijuru n’Isi (Intangiriro 1:1-31)

(Igitabo cy’umunyeshuri, urupapuro rwa 129)

Intego y’inyigishoUbumenyiKurondora ibiremwa by’Imana byose n’igihe yabiremeye.

UbumenyingiroGusobanurira abandi uko Imana yaremye ibiriho byose.

Ubukesha1. Abanyeshuri bazaba bashoboa gukunda Imana no kubaha ibyo yaremye. 2. Kwiyubaha no kubaha abandi

Page 128: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

84

Ubushobozi ngiro1. Kuvuga ikinyarwanda neza.2. Kwivumburira ashushanya ibyo Imana yaremye.

Inyungu z’inyigisho1. Gusobanukirwa n’ukuntu Imana yaremye ibiremwa byose2. Gusobanukirwa ko Imana yaremye ibibaho byose.

Imfashanyigisho1. Bibiliya. 2. Igitabo cy’umunyeshuri.3. Amashusho y’ibimera n’inyamaswa.4. Amashusho ya zimwe mu nyamaswa zo mu Nyanja ndetse n’inyoni.5. Ibikoresho nsakazamajwi n’udukoresho turiho amajwi.

Uburyo bwo kwiga no kwigisha1. Ibiganiro.2. Udukino.3. Kwitegereza.

Ibyo gutegura mbere1. Gusoma Bibiliya mu Ntangiriro 1:1-3 mbere y’isomo. 2. Guhitamo ahantu habereye ho gusura mu gihe cyo kujya hanze y’ishuri. 3. Kwegeranya imfashanyigisho zose zishoboka hakiri kare. 4. Kwifashisha ibikoresho bisohora amajwi n’ibyo gukorakoraho ku bana

bafite ubumuga.

Imyitozo ku nyigishoUko bikorwaTangira isomo ryawe ubaza utubazo abanyeshuri ku iremwa r’isi.

Ibibazo byo kubaza abanyeshuri1. Isi ni ibiriho byose byavuye he? Mu ntangiriro, isi yari imeze ite?2. Utekereza ko Imana yaremye umucyo mbere y’ibindi kubera iki? 3. Utekereza ko ari ukubera iki Imana yaremye umuntu nyuma y’ibindi byose?

Ibisubizo byabyo1. Isi yaremwe n’Imana. Mu ntangiriro ku isi nta kintu na kimwe cyari kiriho. . 2. Imana yaremye umucyo bwa mbere Kugira ngo itandukanye ijoro

n’amanywa.3. Imana yaremye umuntu nyuma y’ibindi byose kubera ko yashakaga ko

umuntu yita ku bindi biremwa, kandi akanabitegeka. Imana yaremye umuntu mu ishusho ryayo.

Page 129: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

85

Isomo rirambuyeIbitwerekeyeho1. Jyana abana hanze. Bafashe kwitegereza ibidukikije. Babwire bitegereze

ibintu bitandukanye. Babaze utubazo tunyuranye kandi wite ku bisubizo batanga.

2. Abana bafite ubumuga ubashakire imfashanyigisho zisohora amajwi n’amashusho.

3. Fasha abana kuganirira mu matsinda ibyerekeranye n’ibiremwa by’Imana.

Ubutumwa bwa Bibiliya1. Fasha abanyeshuri gusobanukirwa n’ibyaremwe bitandukanye. Babwire ko

ibyo babonye hanze byose byose byaremwe n’Imana. 2. Bwira abanyeshuri bavuge amazina ya bimwe mu byo babonye hanze

byaremwe n’Imana, hanyuma bandike ayo mazina. 3. Basomere Intangiriro1:1-31.4. Bwira abana bavuge ibintu Imana yaremye ku munsi wa gatandatu5. Uhereye ku isomo riboneka mu Itangiriro 1:1-31, fasha abanyeshuri kumva

uko Imana yaremye ibintu byose. Imana yaremye isi n’ibiyiriho byose mu minsi itandatu. Ku munsi wa karindwi iraruhuka.

IbisubizoMu matsinda, fasha abanyeshuri kuganira no kuvuga amazina y’ibintu Imana yaremye muri iyo minsi itandatu. Tega amatwi wumve mu by’ukuri ibisubizo abanyeshuri batanga.

Ibyerekeye ibazwa1. Teganyiriza abana bafite ubumuga integanyanyigisho zo gukorakoraho. 2. Abana b’inkwakuzi ubahe imyitozo isa n’aho ikomeye. 3. Abana bagenda gahoro gahoro bo ubahe imyitozo itagoranye.

Ihuriro n’andi masomoAmasomo mbonezamubano,Amateka, Isilamu.

Ubumenyi bw’inyongera bugenewe umwarimu1. Igitabo cy’Intangirirro cyibanda ku iremwa. Ni cyo kibanziriza ibindi muri

Bibiliya.2. Tugomba guha agaciro no kubaha ibiremwa by’Imana.3. Mu Rwanda, kubaha buri wese ni ngombwa, kuko twaremwe mu ishusho

y’Imana.

Page 130: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

86

Isomo rya 2: Iremwa ry’Isi n’ibiyiriho byose (Intangiriro 1:1-31) (Igitabo cy’umunyeshuri, urupapuro rwa 129)

Intego y’inyigishoUbumenyiKurondora ibiremwa by’Imana byose n’igihe yabiremeye.

UbumenyingiroGusobanurira abandi uko Imana yaremye ibiriho byose.

Ubukesha1. Abanyeshuri bazaba bashobora gukunda Imana no kubaha ibyo yaremye. 2. Kwiyubaha no kubaha abandi.

Ubushobozi ngiro1. Kuvuga no kwandika ikinyarwanda neza.2. Imirimo mu matsinda mu gihe bari hanze3. Kwivumburira ashushanya ibyo Imana yaremye.

Inyungu z’inyigisho1. Gusobanukirwa n’ukuntu Imana yaremye ibiremwa byose2. Kuvuga amazina no gushushanya ibyo Imana yaremye biri ku isi.3. Gusobanukirwa ko Imana yaremye ibibaho byose.

Imfashanyigisho1. Bibiliya. 2. Amashusho y’ibiri ku isi.3. Amashusho y’inyamaswa ndetse n’abantu.4. Ibikoresho nsakazamajwi n’udukoresho turiho amajwi.

Uburyo bwo kwiga no kwigisha1. Kwitegeza.2. Kubara inkuru.3. Udukino.

Ibyo gutegura mbere1. Gutegura imfashanyigisho zikenewe mu isomo.2. Kwifashisha ibikoresho bisohora amajwi n’ibyo gukorakoraho ku bana

bafite ubumuga.

Page 131: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

87

Imyitozo ku nyigisho

Uko bikorwaTangira isomo ryawe ubaza utubazo abanyeshuri ku isomo bize ubushize. Isomo ry’ubushize ryavugaga ku iremwa ry’ijuru n’isi na bimwe mu byo Imana yaremye.

Isomo rirambuyeIbitwerekeyeho1. Baza umunyeshuri: mwitegereze amashusho ari mu gitabo cy’umunyeshuri. 2. Baza: ni izihe nyamaswa mwabonye?

Ubutumwa bwa Bibiliya1. Shyira abanyeshuri mu matsinda hanyuma muganire ku byo inyamaswa

zimarira ikiremwamuntu.2. Fasha abanyeshuri gusobanukirwa itandukaniro riri hagati y’inyamaswa zo

ku gasozi n’amatungo yo mu rugo. 3. Reka abana baganire ku cyatumye Imana irema umuntu nyuma y’ibindi 4. Koresha uburyo bwo kwigisha ushingiye ku mwana, Kugira ngo abana

bagire uruhare rufatika mu isomo. 5. Erekera abana bafite ubumuga unabatere akanyabugabo Kugira ngo

bakurikire n’umwete mu isomo.

Ibisubizo1. Jyana abanyeshuri hanze hanyuma bitegereze ibyo babona ku isi biri mu

kibuga cy’ishuri cyangwa ahaturanye n’ishuri.2. Bareke bavuge uko ibyo babonye byitwa.3. Reka buri munyeshuri ashushanye ibyo yabonye.

Ibyerekeye ibazwa1. Teganyiriza abana bafite ubumuga integanyanyigisho zo gukorakoraho. 2. Abana b’inkwakuzi ubahe imyitozo isa n’aho ikomeye. 3. Abana bagenda gahoro gahoro bo ubahe imyitozo itagoranye.

Ihuriro n’andi masomoAmasomo mbonezamubano,Amateka, Isilamu.

Isomo rya 3: Umuntu yaremwe mu ishusho y’Imana (Itangiriro 1: 26 31) (Igitabo cy’umunyeshuri, urupapuro rwa 132)

Intego y’inyigishoUbumenyiGusobanura impamvu umuntu atandukanye n’ibindi biremwa.

Page 132: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

88

UbumenyingiroGusobanurira abandi uko umuntu yaremwe mu ishusho y’Imana

Ubukesha1. Gukunda Imana no kubaha ibiremwa byayo2. Kwiyubaha no kubaha abandi

Ubushobozi ngiro1. Kuvuga no kwandika ikinyarwanda neza.2. Gusobanura impamvu umuntu atandukanye n’ibindi biremwa by’Imana.

Inyungu z’inyigisho1. Gusobanukirwa ko ikiremwamuntu gitandukanye n’ibindi biremwa2. Gusobanukirwa n’icyatumye Imana irema umuntu3. Guteza imbere umuco wo gusoma

Imfashanyigisho1. Ifoto y’umuntu.2. Amashusho y’ibintu bitandukanye Imana yaremye.3. Bibiliya. 4. Igitabo cy’umunyeshuri.5. Ibikoresho byo gukorakoraho bigenewe abana bafite ubumuga.

Uburyo bwo kwiga no kwigisha1. Ubushakashatsi.2. Kwitegereza.3. Ibiganiro.

Ibyo gutegura mbere1. Soma Bibiliya mu gitabo cy’Intangiriro1: 26-31 mbere y’isomo2. Egeranya imfashanyigisho zikenewe mu isomo3. Tegura Braille n’ibikoresho byo kumviraho bizakoreshwa n’abana bakeneye

ubufasha bwihariye

Imyitozo ku nyigishoUko bikorwaTangira isomo ryawe ubaza utubazo abanyeshuri ku isomo bize ubushize. Baza abanyeshuri ibyo bibuka mu isomo ry’ubushize. Isomo ry’ubushize ryavugaga ku iremwa ry’Ijuru n’Isi na bimwe mu byo Imana yaremye.

Isomo rirambuyeIbitwerekeyeho1. Hamagara umunyeshuri umwe ajye imbere. Mufashe mu turimo umuha two

gukorera aho imbere nko kuririmba, kubwiriza, gusenga, abandi baceceke bakurikire.

Page 133: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

89

2. Baza abandi banyeshuri niba ibindi biremwa, nk’inyamaswa, bishobora gukora nk’ibyo uwo mugenzi wabo amaze gukora.

3. Baza abanyeshuri impamvu yaba yaratumye umuntu aremwa ku buryo butandukanye n’ibindi biremwa.

Ubutumwa bwa Bibiliya1. Bwira abanyeshuri basome Intangiriro1:26-31. Reka umwana umwe

w’umuhungu n’uw’umukobwa bavuge kuri iryo Jambo ry’Imana2. Bwira abana ko Imana yaremye umuntu mu ishusho yayo3. Reka abana bitekerereze ku giti cyabo ibyo bo bashobora gukora inyamaswa

zidashobora gukora,4. Erekera abana kwitegereza amashusho maze bavuge uko byagenze.5. Muganire n’abana itandukaniro riri hagati y’umuntu n’ibindi biremwa Imana

yaremye6. Fasha abana bafite ubumuga ubaha ibikoresho byabagenewe kandi ugenzure

niba bakurikira nabo mu isomo nk’abandi.

Ibisubizo1. Babiri babiri, bafashe bavuge ku itandukaniro ry’ikiremwamuntu n’ibindi

biremwa2. Ha amahirwe buri wese yo kugira icyo avuga ku birebana n’ukuntu muntu

yaremwe mu ishusho ry’Imana3. Bafashijwe n’ibikoresho byabugenewe, bwira abana bafite ubumuga basome

imirongo mito ya Bibiliya. 4. Fasha abana kuganira mu matsinda yabo ikinyuranyo kiri hagati y’umuntu

n’ibindi biremwa.

Ibisubizo ku myitozo Igitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 133

Shyira abanyeshuri mu matsinda bavuge amasengesho ari mu gitabo urupapuro rwa 133.

Ibyerekeye ibazwa1. Teganyiriza abana bafite ubumuga integanyanyigisho zo gukorakoraho. 2. Abana b’inkwakuzi ubahe imyitozo isa n’aho ikomeye. 3. Abana bagenda gahoro gahoro bo ubahe imyitozo itagoranye.

Ihuriro n’andi masomoAmasomo mbonezamubano, amateka, Isilamu.

Ubumenyi bw’inyongera bugenewe umwarimu1. Imana yaremye umuntu mu ishusho yayo. Bivuze ko afite Roho w’Imana

muri we, akagira n’imbaraga zo gutekereza, urukundo, gufashanya...2. N’ubwo twatandukana ku isura, twese dusa n’Imana. Tugomba gukundana

no kubahana.

Page 134: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

90

Isomo rya 4: Itandukaniro hagati y’umuntu n’ibindi biremwa

(Igitabo cy’umunyeshuri, urupapuro rwa 133)

Intego y’inyigishoUbumenyiKumenya ko Imana yaremye umuntu mu ishusho ryayo

Ubumenyi ngiroGutandukanya ikiremwa muntu n’ibindi biremwa

UbukeshaKubungabunga ibyo Imana yaremye

Ubushobozi ngiro1. Kuvuga no kwandika ikinyarwanda neza.2. Imirimo yo gukorera mu matsinda y’ibiganiro

Inyungu z’inyigisho1. Gusobanukirwa n’aho umuntu atandukaniye n’ibindi biremwa2. Gusobanukirwa ko umuntu yaremwe mu ishusho y’Imana

Imfashanyigisho1. Ifoto y’umuntu.2. Amashusho y’abantu bari mu mirimo.3. Bibiliya.4. Ibikoresho byo gukorakoraho bigenewe abana bafite ubumuga.

Ibyo gutegura mbere1. Egeranya imfashanyigisho zikenewe mu isomo2. Tegura ibikoresho byo kumviraho bizakoreshwa n’abana bakeneye ubufasha

bwihariye

Imyitozo ku nyigishoUko bikorwaTangira isomo ryawe ubaza utubazo abanyeshuri ku isomo bize ubushize. Isomo ry’ubushize ryavugaga ku kuntu umuntu yaremwe mu ishusho ry’Imana

Isomo rirambuyeIbitwerekeyeho1. Baza abanyeshuri: mwitegereze amashusho ari mu bitabo byanyu paje 1332. Baza abanyeshuri: byagenze gute ku ishusho ya mbere, iya kabiri, iya gatatu,

iya kane?3. Bwira abanyeshuri batange izo mpamvu ku mafoto 1,2,3,na 4. Muhanahane

Page 135: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

91

ibitekerezo bitandukanye n’abanyeshuri kandi ugenzure ko buri wese akurikiye mu ishuri by’ukuri.

Ubutumwa bwa Bibiliya1. Muhereye ku biganiro n’abana, sobanura ukuntu umuntu atandukanye

n’ibindi biremwa.2. Mwifashishije ibiganiro, abanyeshuri bavuge ukuntu abantu batandukanye

n’ibindi biremwa.3. Ukoresheje isomo riri mu gitabo cy’Intangiriro1:26-31 ndetse n’ibiri mu

gitabo cy’umunyeshuri paje 132 muvuge mu magambo yanyu bwite ukuntu umuntu atandukanye n’ibindi biremwa Imana yaremye.

4. Fasha abana bafite ubumuga unabashishikarize gukurikira isomo.

Ibisubizo1. Shyira abanyeshuri mu matsinda yabo, maze baganire ku bitandukanyije

umuntu n’ibindi biremwa.2. Reka abana basoze isomo berekana koko ukuntu umuntu ari ikiremwa

kidasanzwe, gisumbye ibindi byose.

Ibyerekeye ibazwa1. Teganyiriza abana bafite ubumuga integanyanyigisho zo gukorakoraho. 2. Abana b’inkwakuzi ubahe imyitozo isa n’aho ikomeye. 3. Abana bagenda gahoro gahoro bo ubahe imyitozo itagoranye.

Ihuriro n’andi masomoAmasomo mbonezamubano, amateka.

Isomo rya 5: Kwita no kurinda ibyaremwe n’Imana

(Igitabo cy’umunyeshuri, urupapuro rwa 136)

Intego y’inyigishoUbumenyiKurondora ibyo Imana yaremye no kuvuga igihe yabiremeye

UbumenyingiroGusobanurira abandi uko Imana yaremye ibiremwa byayo

Ubukesha1. Gukunda Imana no kubaha ibyo yaremye2. Kwiyubaha no kubaha abandi

Ubushobozi ngiro1. Kuvuga no kwandika ikinyarwanda neza.2. Imirimo yo gukorera mu matsinda y’ibiganiro

Page 136: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

92

Inyungu z’inyigisho1. Gusobanukirwa n’akamaro ko kwita no kubungabunga ibyo Imana yaremye2. Gusobanukirwa ko n’uko Imana yaremye ibiremwa byayo.3. Gusobanukirwa n’icyatumye Imana irema ibiriho byose

Imfashanyigisho1. Amashusho y’ibintu Imana yaremye.2. Amashusho y’ibintu Imana yaremye.3. Bibiliya. 4. Igitabo cy’umunyeshuri.5. Ibikoresho byo gukorakoraho bigenewe abana bafite ubumuga.

Uburyo bwo kwiga no kwigisha1. Imirimo y’amaboko.2. Kwigana.3. Udukino.4. Kwitegereza.

Ibyo gutegura mbere1. Egeranya imfashanyigisho zikenewe mu isomo.2. Tegura Braille ndetse n’ibikoresho byo kumviraho bizakoreshwa n’abana

bakeneye ubufasha bwihariye.

Imyitozo ku nyigishoUko bikorwaTangira isomo ryawe mwibukiranya ku isomo ry’ubushize. Isomo ry’ubushize ryavugaga itandukaniro riri hagati y’umuntu n’ibindi biremwa.

Isomo rirambuyeIbitwerekeyeho1. Baza abanyeshuri: vuga amazina ya bimwe mu byo Imana yaremye

twabonye mu bitabo byanyu paje 136.2. Babwire bitegereze amashusho y’ibiremwa by’Imana ari mu gitabo

cy’umunyeshuri paje 132. Bareke bavuge amazina y’ibyo babonye.3. Baza: kubea iki tugomba kwita ku byaremwe n’Imana?

Ubutumwa bwa BibiliyaHa agaciro ibisubizo by’abanyeshuri byerekana uburyo ikiremwa muntu cyahawe imbaraga n’ubuyobozi gusumba ibindi biremwa. Abana bafite ubumuga na bo ubashishikarize gukurikira mu isomo.

Ibisubizo1. Shyira abanyeshuri mu matsinda yabo, maze baganire ku buryo mugomba

kwita ku bidukikije.2. Ha abana imyitozo ngiro yo kwita ku ndabyo ziri mu busitani bw’ishuri.

Page 137: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

93

Ibisubizo ku myitozo Igitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 137

1. Kubiha ibyo kurya2. Kubyubakira ibiraro3. Kubyoza4. Kubiha amazi5. Kubifata neza6. Kutabikoresha agatsi

Ibyerekeye ibazwa1. Teganyiriza abana bafite ubumuga integanyanyigisho zo gukorakoraho. 2. Abana b’inkwakuzi ubahe imyitozo isa n’aho ikomeye. 3. Abana bagenda gahoro gahoro bo ubahe imyitozo itagoranye.

Ihuriro n’andi masomoAmasomo mbonezamubano, amateka, Isilamu.

Isomo rya 6: Amabwiriza Imana yahaye muntu muri Edeni (Intangiriro 2:15-17) (Amabwiriza)(Igitabo cy’umunyeshuri, urupapuro rwa 137)

Intego y’inyigishoUbumenyiKumenya ko umuntu yaremwe mu ishusho y’Imana.

UbumenyingiroGutandukanya umuntu n’ibindi biremwa.

UbukeshaKwita ku bidukikije no kubibungabunga.

Ubushobozi ngiro1. Kuvuga no kwandika ikinyarwanda neza.2. Kuvuga neza inyuguti ku yindi uvuga amagambo y’ikinyarwanda3. Imirimo yo gukorera mu matsinda yerekeye kwita ku dushinga two kwita

ku bidukikije.

Inyungu z’inyigisho1. Gusobanukirwa n’akamaro ko gukurikiza amabwiriza wahawe.2. Gushyira mu bikorwa imishinga yo kwita ku bidukikije

Imfashanyigisho1. Amashusho ya Adamu na Eva.2. Amashusho yerekana ubusitani bwa Edeni.

Page 138: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

94

3. Bibiliya.4. Igitabo cy’umunyeshuri.5. Ibikoresho bya Braille.6. Ibikoresho bisohora amajwi cyangwa se amashusho yerekana iremwa.

Uburyo bwo kwiga no kwigisha1. Kwitegereza.2. Ibiganiro.3. Ubusesenguzi.4. Imbwirwaruhame.

Ibyo gutegura mbere1. Soma igice cyo muri Bibiliya mbere y’isomo kandi ugire icyo ucyandikaho2. Egeranya ibikoresho uza kwifashisha wigisha3. Zana Braille n’ibikoresho bisohora amajwi ku banyeshuri bafite ubumuga.

Imyitozo ku nyigishoUko bikorwaTangira isomo ryawe ubaza abanyeshuri ku nkuru ya Mukantagara iri mu gitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 137.

Ibibazo byo kubaza abanyeshuri1. Mutekereza ko abanyeshuri byari kubagendekera gute mu gihe bari kuba

basuzuguye amabwiriza ya Mukantagara?2. Ni ayahe mabwiriza Imana yahaye Adamu na Eva mu busitani bwa Edeni?

Ibisubizo byabyo1. Byari kumurakaza ndetse akabahana2. Imana yategetse Adamu na Eva kwita ku busitani bwa Edeni no kubuhinga

Isomo rirambuyeIbitwerekeyeho1. Bwira abanyeshuri inkuru ya Mukantagara yanditse mu gitabo

cy’umunyeshuri urupapuro rwa 137.2. Reka abanyeshuri basome inkuru bo ubwabo hanyuma basubize ibibazo

bikurikira: Ni ayahe mabwiriza Mukantagara yahaye abanyeshuri? Ni iki cyerekana ko koko abanyeshuri bumviye amabwiriza ya Mukantagara?

Ubutumwa bwa Bibiliya1. Sanisha inkuru ya Mukantagara n’inkuru ya Adamu na Eva2. Reka abanyeshuri basome Intangiriro 2:15-17 hanyuma ubwire abanyeshuri

avuge amabwiriza Imana yahaye Adamu na Eva 3. Bwira abanyeshuri bige ku mafoto ari ku rupapuro rwa 6. Baza: muri kubona

iki kuri aya mafoto?4. Bwira abanyeshuri ko Imana yashakaga ko Adamu na Eva bubaha

amabwiriza yari yabahaye.5. Fasha abanyeshuri bafite ubumuga kwiga ku rugero rumwe n’abandi.

Page 139: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

95

Ibisubizo1. Reka abanyeshuri baganiririre mu matsinda impamvu ari ngombwa kwita

ku mabwiriza baba bahawe n’ababyeyi babo cyangwa n’abarimu babo. 2. Teganya umushinga –mwitozo wo guha ishuri. Reka abanyeshuri batere

indabyo imbere y’ishuri hanyuma ubahe amabwirizay’ukuntu bazazitaho. 3. Fasha abana bafite ubumuga na bo bazagire uruhare mu ri uwo murimo.

Ibyerekeye ibazwa1. Teganyiriza abana bafite ubumuga integanyanyigisho zo gukorakoraho. 3. Abana b’inkwakuzi ubahe imyitozo isa n’aho ikomeye. 2. Abana bagenda gahoro gahoro bo ubahe imyitozo itagoranye.

Ihuriro n’andi masomoAmasomo mbonezamubano,amateka.

Ubumenyi bw’inyongera bugenewe umwarimu1. Adamu na Eva bahawe amabwiriza n’Imana yo kwita ku busitani bwa Edeni,

bakayobora ibiremwa byayo byose, bagatungwa n’imbuto zari ziyirimo.2. Mu Rwanda, twubahiriza amabwiriza y’Imana mu gihe tubungabunga

ibidukikije, nk’imigezi, inzuzi, ibiyaga, amashyamba, inyamaswa...

Isomo rya 7: Inkomoko y’icyaha n’ingaruka zacyo (Itangiriro 3:1-13) (Igitabo cy’umunyeshuri, urupapuro rwa 138)

Intego y’inyigishoUbumenyiKugaragaza inkomoko y’icyaha n’ingaruka zacyo.

Ubumenyi ngiroKuvuga inkomoko y’icyaha n’ingaruka zacyo.

UbukeshaKwitwara neza no kwirinda icyaha.

Ubushobozi ngiro1. Kuvuga no kwandika ikinyarwanda neza.2. Imirimo yo gukorera mu matsinda ndetse n’udukino.

Inyungu z’inyigisho1. Gusobanukirwa n’inkomoko y’icyaha.2. Gusobanukirwa n’ibyiza by’amabwiriza ndetse n’amategeko.

Imfashanyigisho1. Amashusho ya Adamu na Eva n’inzoka.

Page 140: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

96

2. Amashusho yerekana ubusitani bwa Edeni.3. Bibiliya. 4. Igitabo cy’amasengesho.5. Igitabo cy’umunyeshuri.6. Ibikoresho bisohora amajwi.

Uburyo bwo kwiga no kwigisha1. Kwitegereza.2. Ubusesenguzi.3. Ibiganiro.4. Imikoro.

Ibyo gutegura mbere1. Soma igice cyo muri Bibiliya mbere y’isomo kandi ukoreshe amagambo yo

hasi abana baza kubasha kumva. 2. Egeranya ibikoresho uza kwifashisha wigisha3. Ita ku bisubizo abana batanze mu myitozo ndetse no bundi bushakashatsi

bakora.

Imyitozo ku nyigishoUko bikorwaTangira isomo ryawe ubaza abanyeshuri ibibazo ku isomo bize ubushize, ryavugaga ku nkuru ya Mukantagara iri mu gitabo cy’umunyeshuri uruparuro rwa 137.

Ibibazo byo kubaza abanyeshuri1. Mutekereza ko abanyeshuri byari kubagendekera gute mu gihe bari kuba

basuzuguye amabwiriza ya Mukantagara?2. Ni ayahe mabwiriza Imana yahaye Adamu na Eva mu busitani bwa Edeni?

Ibisubizo byabyo1. Byari kumurakaza ndetse akabahana2. Imana yategetse Adamu na Eva kwita ku busitani bwa Edeni no kubuhinga

Isomo rirambuyeIbitwerekeyeho1. Bwira abanyeshuri inkuru ya Mukantagara basomye mu isomo ry’ubushize.

Mutekereza ko abanyeshuri byari kubagendekera bite iyo batumva amabwiriza ye?

2. Baza: mukeka ko byabagendekera bite mi gihe mwaba mutumviye ibyo ababyeyi banyu cyangwa abarimu banyu babasaba?

3. Reka abanyeshuri bo ubwabo bivugire ibihano babona bahabwa.

Ubutumwa bwa Bibiliya1. Sanisha iyo nkuru n’uburyo Adamu na Eva bacumuye ku Mana.2. Reka abanyeshuri bo ubwabo bavuge uko dukora icyaha igihe tutubahirije

amabwiriza y’Imana.

Page 141: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

97

3. Abanyeshuri basome Intangiriro 3:1-13 bifitanye isano.

Ibisubizo1. Shyira abanyeshuri mu matsinda hanyuma bakine agakino kagaragaza

ingaruka z’icyaha cya Adamu na Eva.2. Musubiremo iri somo muri make mu mutwe

Ibyerekeye ibazwa1. Teganyiriza abana bafite ubumuga integanyanyigisho zo gukorakoraho. 2. Abana b’inkwakuzi ubahe imyitozo isa n’aho ikomeye. 3. Abana bagenda gahoro gahoro bo ubahe imyitozo itagoranye.

Ihuriro n’andi masomoAmasomo mbonezamubano, amateka.

Isomo rya 8: Ingaruka z’icyaha (Intangiriro 3:14-20)

(Igitabo cy’umunyeshuri, urupapuro rwa 139)

Intego y’inyigishoUbumenyiKugaragaza ingaruka z’icyaha.Gusobanura ingaruka z’icyaha.

UbumenyingiroKwitwara neza no kwirinda icyaha.

Ubukesha1. Kuvuga no kwandika ikinyarwanda neza.2. Imirimo yo gukorera mu matsinda ndetse n’udukino.

Inyungu z’inyigisho1. Gusobanukirwa n’ingaruka z’icyaha.2. Gusobanukirwa n’ibyiza byo kubaha amabwiriza ndetse n’amategeko. 3. Guteza imbere ubuhanga mu gusoma.

Imfashanyigisho1. Amashusho ya Adamu na Eva mu busitani bwa Edeni.2. Bibiliya. 3. Igitabo cy’umunyeshuri.4. Imfashanyigisho zo gukorakoraho zigenenewe abana bafite ubumuga.

Uburyo bwo kwiga no kwigisha1. Ubushakashatsi.2. Kwitegereza.3. Ubucukumbuzi.

Page 142: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

98

Ibyo gutegura mbere1. Soma Bibiliya mu gitabo cy’Intangiriro 3:14-20 mbere y’isomo. 2. Egeranya ibikoresho uza kwifashisha wigisha3. Tegura Braille ndetse n’ibikoresho bisohora amajwi biza kwifashishwa

n’abana bafite ubumuga.

Imyitozo ku nyigishoUko bikorwaTangira isomo ryawe ubaza abanyeshuri ibibazo ku isomo bize ubushize. Babwire basome inkuru iri mu bitabo byabo ku ipaje ya 139.

Ibibazo byo kubaza abanyeshuri1. Mutekereza ko ari ukubera iki mama wa Ngeze na Mugesera yarakaye

akanabahana? 2. Ni ibihe bihano Mugesera na Ngeze bahawe na mama wabo?

Ibisubizo byabyo1. Basuzuguye mama wabo banga kumwumvira ngo bakubure mu rugo.3. Yabimye ibiryo uwo munsi.

Isomo rirambuyeIbitwerekeyeho1. Baza abanyeshuri ibibazo ku nkuru ya Mama wa Ngeze na Mugesera.

Byagendekeye bite Mugesera na Ngeze igihe bangaga gukora ibyo mama wabo yabashinze?

2. Baza: mwebwe mwumva byabagendekera gute muramutse mutumviye ibyo ababyeyi banyu cyangwa abarimu banyu baba bababwiye?

3. Reka bitangire ingero zabo bwite ku bihano bahabwa mu gihe bagaragaje gusuzugura.

Ubutumwa bwa Bibiliya1. Sanisha iyo nkuru n’uburyo Adamu na Eva bacumuye ku Mana 2. Twifashishije isomo ryo mu Ntangiriro 3:14-20 muganire ku ngaruka

z’ukutumvira Imana kwa Adamu na Eva. 3. Abanyeshuri basome Intangiriro 3:14-20 ubabwire banarebe mu bitabo

byabo urupapuro rwa 139. 4. Reka abanyeshuri bo ubwabo bavuge uko dukora icyaha igihe tutubahirije

amabwiriza y’Imana

Ibisubizo1. Shyira abanyeshuri mu matsinda hanyuma bakine agakino kagaragaza

ingaruka z’icyaha cya Adamu na Eva.2. Ha abana imyitozo yanditse iri mu gitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa

139.

Page 143: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

99

Ibyerekeye ibazwa1. Teganyiriza abana bafite ubumuga integanyanyigisho zo gukorakoraho. 2. Abana b’inkwakuzi ubahe imyitozo isa n’aho ikomeye. 3. Abana bagenda gahoro gahoro bo ubahe imyitozo itagoranye.

Ihuriro n’andi masomoAmasomo mbonezamubano, amateka.

Ibisubizo by’imyitozo ngiro Igitabo cy’umunyeshuri, urupapuro rwa 140

1. Umunsi wa 1 – Umucyo n’umwijima Umunsi wa 2 – izuba Umunsi wa 3 – isi, inyanja n’ibimera byose Umunsi wa 4 – izuba ukwezi n’inyenyeri Umunsi wa 5 – amafi n’ibiguruka Umunsi wa 6 – inyamaswa n’umuntu2. Umunsi wa 7 – yararuhutse3. Kubera ko:

(a) Bari baremwe mu ishusho y’Imana.(b) Bafite umwuka w’Imana kandi bakaba bashobora no kuganira

n’Imana. 4.

Ikiremwa muntu Ibindi biremwa Bishobora gutekereza no gushyira mu gaciro

Ibi byo ntibishobora gutekereza ndetse no gushyira mu gaciro

Bashobora kuganira n’Imana bakanayisenga

Ntibishobora gusenga Imana

5. Imana6 (i) inka (ii) ihene 7 (i) amafi

(ii) ingona8 (i) kubiha ibyo kurya

(ii) kubisukura9. Imana yategetse Adamu na Eva kwita ku busitani bwa Edeni no kubuhinga. 10. Imbuto z’igiti babujijwe11 (i) Adamu

(ii) Eva12. Kurya imbuto z’igiti babujijwe13. (i) izakurura inda kandi itungwe n’umukungugu

(ii) Aziyuha akuya kandi azababara ari kubyara.(iii) Aziyuha akuya mu buzima bwe ashakisha mu butaka icyo kumutunga.

13. Kubaha Imana tukayumvira.

Page 144: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

100

Umubare w’amasomo: 10

Igitabo cy’umunyeshuri, urupapuro rwa 142

Ubushobozi bw’ingenzi bugamijwe: Umunyeshuri arashobora gusenga Imana akoresheje amasengessho y’ibanze n’amasengesho yitekerereje ubwe.

Andi masomo ashamikiyeho1. Isengesho

(a) Imyitwarire mu gihe cyo gusenga(b) Umugani w’umufarizayi n’umukoresha w’ikoro

2. Amasengesho y’ibanze(a) Dawe uri mu ijuru(b) Amasengesho ya nimugoroba(c) Amasengesho ya mbere yo kurya(d) Amasengesho yo gushimira(e) Amasengesho yo kwambaza(f) Amasengesho mbere y’umurimo

3. Igihe cyo gusenga n’amasengesho wihimbiye4. (a) Amasengesho wihimbiye

Isomo rya 1: Isengesho n’imyitwarire mu gihe cyo gusenga (Yesaya 30:18-19) (Igitabo cy’umunyeshuri, urupapuro rwa 142)

Intego y’inyigishoUbumenyiGusobanukirwa no gusenga icyo ari cyo. Uko basenga n’ibyiza byabyo.

Ubumenyi ngiroGusobanura gusenga icyo ari cyo n’ibyiza byabyo.

Umutwe wa Amasengesho y’Ibanze

Icyigisho Gusenga

Indangagaciro za GikirisituImbumbanyigisho

2

Page 145: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

101

UbukeshaKwicisha bugufi no kubaha igihe cyo gusenga Imana.

Ubushobozi ngiro1. Kumenya gusenga no kubikora mu bwenge 2. Umurimo wo mu matsinda basengera hamwe. 3. Umuhate mu guhimba amasengesho.

Inyungu z’inyigisho1. Gusobanukirwa no gusenga icyo ari cyo2. Gukoresha ubwenge mu gihe usenga3. Kwitoza uko basenga

Imfashanyigisho1. Ifoto y’umuntu usenga.2. Amashusho yerekana abantu bari gusenga.3. Bibiliya.4. Igitabo cyamasengesho.5. Braille ku bana batabona neza.6. Ibyuma bisohora amajwi ku bana batumva neza.7. Igitabo cy’umunyeshuri.

Uburyo bwo kwiga no kwigisha1. Kubara inkuru.2. Kwigana.3. Ibiganiro.4. Kwitegereza.

Ibyo gutegura mbere1. Soma muri Bibiliya mu gitabo cya Izayi 30:18-19 mbere y’isomo.2. Egeranya imfashanyigisho zikenewe zose hakiri kare3. Tegura ibibazo byo mu mutwe uza kubaza abanyeshuri4. Egeranya ibikoresho byabugenewe ku bana bafite ubumuga.

Imyitozo ku nyigishoUko bikorwaTangira isomo ryawe ubaza abanyeshuri ibibazo.

Ibibazo byo kubaza abanyeshuri1. Hari ubwo mwaba mwarigeze musaba ikintu icyo ari cyo cyose abayeyi

banyu cyangwa ababarera, icyo kintu ni iki?2. Ni irihe jambo mukoresha mushaka kwaka ikintu umuntu?

Ibisubizo byabyo1. Imyambaro, ibitabo, inkweto2. Mushobora, mubishatse.

Page 146: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

102

Isomo rirambuyeIbitwerekeyeho1. Yobora abanyeshuri kenshi ku kiganiro mu ishuri kerekeye ukuntu bajya

baka ibintu bitandukanye ababyeyi babo.2. Baza abanyeshuri ibibazo bidakomeye byo kubakangura.3. Fasha abanyeshuri gusobanukirwa n’icyo isengesho ari cyo.4. Reka abana basobanukirwe ko ari abana b’Imana kandi ko ari yo iduha

ibyo dukeneye byose.5. Fasha abanyeshuri kumva ko tugomba kubaha Imana.

Ubutumwa bwa Bibiliya1. Sanisha iyo nkuru n’ibyo Bibiliya itwigisha mu gitabo cy’umuhanuzi Izayi

30:18-19.2. Reka abanyeshuri basome muri Izayi 30:18-19 hanyuma ubabaze niba koko

Imana yumva amasengesho yacu.3. Shyira abanyeshuri mu matsinda hanyuma ubwire umwe asengere abandi.4. Tsindagira ko isengesho ari ukuganira n’Imana nk’uko umwana aganira

n’umubyeyi we, niyo mpamvu tugomba gusenga dusaba Imana ibyo dukeneye byose.

5. Koresha Braille cyangwa amashusho Kugira ngo abanyeshuri bafite ubumuga babashe kumva na bo iri somo.

6. Fasha abanyeshuri bafite ubumuga ubegereza ibikoresho byo gukorakoraho ndetse n’ibyo kumviraho.

Ibisubizo1. Baza ibibazo mu mutwe bitsindagira kandi bikanibanda ku cyo iri somo

ritwigisha2. Shyira abanyeshuri mu matsinda hanyuma ubwire umwe asengere bagenzi

be3. Musoze isomo muririmba indirimbo yo guhimbaza Imana.

Ibyerekeye ibazwa1. Teganyiriza abana bafite ubumuga integanyanyigisho zo gukorakoraho. 2. Abana b’inkwakuzi ubahe imyitozo isa n’aho ikomeye. 3. Abana bagenda gahoro gahoro bo ubahe imyitozo itagoranye.

Ihuriro n’andi masomoAmasomo mbonezamubano.

Ubumenyi bw’inyongera bugenewe umwarimu1. Isengesho ni ukuganira n’Imana. Tuganira na yo ngo idufashe mu buzima

bwacu bwa buri munsi, igahita idusubiriza amasengesho cyangwa ikazaba iyasubiza.

2. Tugomba kwizera Imana, ntiducike intege zo kuyisenga, ndetse tukanasengera abandi.

Page 147: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

103

Isomo rya 2: Imyitwarire mu gihe cy’isengesho (Luka 18:10-14, Yohana 15:7) (Igitabo cy’umunyeshuri, urupapuro rwa 143)

Intego y’inyigishoUbumenyiGutanga ingero z’imyifarire iboneye mu gihe cy’isengesho.

UbumenyingiroKwerekana no kwifata neza mu gihe cyo gusenga.

UbukeshaKwicisha bugufi no kubaha igihe cyo gusenga

Ubushobozi ngiro1. Kuvuga ikinyarwanda neza2. Umuhate mu guhimba amasengesho. 3. Gusengera mu matsinda

Inyungu z’inyigisho1. Gusobanukirwa n’uko wakwitwara mu gihe cy’amasengesho.2. Kugira imyifatire myiza mu gihe cyo gusenga.

Imfashanyigisho1. Bibiliya.2. Igitabo cy’amasengesho.3. Amashusho atandukanye y’abantu basenga.4. Amashusho yanditseho amasengesho atandukanye.5. Braille n’ibindi bikoresho byo gufasha abana bafite ubumuga.6. Ibyuma bisohora amajwi ku bana batumva neza.8. Igitabo cy’umunyeshuri.

Uburyo bwo kwiga no kwigisha1. Kwigana2. Ibiganiro.3. Kwitegereza.4. Ubushakashatsi.

Ibyo gutegura mbere1. Egeranya imfashanyigisho zikenewe zose hakiri kare2. Soma Bibiliya mbere y’isomo 3. Egeranya ibikoresho byabugenewe ku bana bafite ubumuga.

Page 148: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

104

Imyitozo ku nyigishoUko bikorwaTangira isomo ryawe ubaza abanyeshuri ibibazo mu mutwe.

Ibibazo byo kubaza abanyeshuri1. Kubera iki tugomba kwicisha bugufi mu gihe turi kugira icyo dusaba abandi?2. Kubera iki tugomba kwicisha bugufi mu gihe dusenga?

Ibisubizo byabyo1. Kugira ngo babashe kutwumva no kuduha icyo tubasaba.2. Kugira ngo Imana yumve amasengesho yacu kandi inayasubize iduha ibyo

tuyisaba.

Isomo rirambuyeIbitwerekeyeho1. Fasha abanyeshuri mu kwerekana amwe mu magambo yerekana

ikinyabupfura2. Baza: tanga urugero rumwe rw’amagambo ukoresha ushaka gutira ikintu

inshuti yawe cyangwa ushaka kugira icyo waka ababyeyi bawe3. Reka abanyeshuri bakine agakino ko gutirana ibintu inshuti zabo4. Tsindagira ikoreshwa ry’amagambo agaragaza ikinyabupfura yatanzwe

mu gitabo cy’umunyeshuri5. Tsindagira ko tutagomba kwirata no kwibonekeza mu gihe dusenga

cyangwa dusaba ikintu.

Ubutumwa bwa Bibiliya1. Reka abanyeshuri basome muri Luka 18:10-14 kandi ubafashe gusobanukirwa

n’imyitwarire y’umufarizayi n’umusoresha w’ikoro.2. Fasha abanyeshuri bakine agakino kerekana imisengere y’umufarizayi

n’umusoresha w’ikoro.3. Mwigire hamwe n’abanyeshuri imyitwarire iboneye hanyuma mwitondere

amagambo mukoresha mu masengesho.4. Fasha abanyeshuri bafite ubumuga ubegereza ibikoresho byo gukorakoraho

ndetse n’ibyo kumviraho Kugira ngo babashe kumva neza iri somo.5. Reka abana basome muri Yohani 15:17. Iyo tugumye mu Mana ndetse

tugakora ibyo bibiliya itwigisha, Imana yumva amasengesho yacu ikanayasubiza.

6. Reka abanyeshuri bitegereze ifoto y’umufarizayi w’umwibone n’umusoresha w’ikoro wicishije bugufi.

Ibisubizo1. Yobora ikiganiro ku mpamvu tugomba kwicisha bugufi mu gihe dusenga.

Tsindagira ko kwicisha bugufi byerekana ikinyabupfura no kubaha Imana. 2. Tsindagira ko amasengesho y’uriya mufarizayi Imana itayashubije kubera

ko atabanje kwicisha bugufi ngo anubahe Imana.

Page 149: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

105

Ibyerekeye ibazwa1. Teganyiriza abana bafite ubumuga integanyanyigisho zo gukorakoraho. 2. Abana b’inkwakuzi ubahe imyitozo isa n’aho ikomeye. 3. Abana bagenda gahoro gahoro bo ubahe imyitozo itagoranye.

Ihuriro n’andi masomoAmasomo mbonezamubano

Isomo rya 3: Amasengesho y’ibanze- Dawe uri mu ijuru (Matayo 6:9-13, Luka 22:39-44) (Igitabo cy’umunyeshuri, urupapuro rwa 145)

Intego y’inyigishoUbumenyiKumenya isengesho rya Dawe uri mu ijuru no gusobanukirwa ko ari Data wa twese.

UbumenyingiroGusubiramo isengesho rya Dawe uri mu ijuru buri muntu ndetse no mu matsinda no kwerekana ibyiza by’iri sengesho.

UbukeshaGuha agaciro isengesho rya Dawe uri mu ijuru twigishijwe na Yezu

Ubushobozi ngiro1. Kuvuga ikinyarwanda neza.2. Umuhate mu guhimba amasengesho. 3. Kongera ubushobozi bwo kumenya ururimi.

Inyungu z’inyigisho1. Gusobanukirwa n’akamaro k’iri sengesho ry’ibanze.2. Gusenga ukoresheje isengesho rya Dawe uri mu ijuru.3. Ubuhanga bwo gusoma neza.

Imfashanyigisho1. Bibiliya.2. Igitabo cy’amasengesho.3. Amashusho atandukanye y’anantu basenga.4. Amashusho yanditseho amasengesho atandukanye.5. Braille n’ibindi bikoresho byo gufasha abana bafite ubumuga.6. Ibyuma bisohora amajwi ku bana batumva neza.7. Igitabo cy’umunyeshuri.

Page 150: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

106

Uburyo bwo kwiga no kwigisha1. Ibiganiro.2. Kwigana.3. Ubusesenguzi.4. Iby’ubuzima busanzwe.

Ibyo gutegura mbere1. Soma Bibiliya mbere y’isomo 2. Egeranya ibikoresho byabugenewe ku bana bafite ubumuga.3. Egeranya ibikoresho byo gukorakoraho byagenewe abana bafite ubumuga4. Gira ibyo wandika biringaniye uze kubiha abanyeshuri mbere y’isomo

Imyitozo ku nyigishoUko bikorwaTangira isomo ryawe ubaza abanyeshuri ibibazo mu mutwe.

Ibibazo byo kubaza abanyeshuri1. Ni nde ukuriye umuryango?2. Kubera iki tugomba kubaha no kumvira uhagarariye umuryango

Ibisubizo byabyo1. Ababyeyi bacu ni bo bakuriye imiryango yacu. 2. Kubera ko batwitaho baduha iby’ibanze byose dukenera mu buzima bwacu

bwa buri munsi (nk’ibyo kurya, icumbi, imyambaro) n’ibindi nko kutujyana kwiga.

Isomo rirambuyeIbitwerekeyeho1. Itegereze hamwe n’umunyeshuri, ibihe bitandukanye abantu baba bafite

ibiterane by’amasengesho iwacu, maze murebe uko baba bifashe.2. Yobora ikiganiro n’abana ku bintu by’ingenzi biranga amasengesho aba

yakorewe iwacu muri sosiyete. Ingero nko ku nsengero, mu makwe, mu mihango yo gushyingura, n’ibindi bikorwa bitandukanye bihuza abantu.

Baza: kubera iki abantu bakorera amasengesho iyo ngiyo aho dutuye? Fasha abanyeshuri bafite ubumuga gusoma Bibiliya kandi ubashishikarize

gukurikira mu isomo ryose.

Ubutumwa bwa Bibiliya1. Sanisha imibereho yacu n’ibyo Bibiliya itwigisha mu Ivanjili ya Matayo 6:

6-13 no mu Ivanjili ya Luka 22:29-442. Fasha abanyeshuri gusoma icyo gice3. Reka abana basubiremo isengesho rya Dawe uri mu ijuru/Data wa twese

mu matsinda4. Tsindagira ko isengesho rya Dawe uri mu ijuru/data wa twese ari isengesho

ryuzuye aho abakirisitu bashimira Imana, bayihimbaza ndetse bakanayisaba imbabazi z’ibyaha byabo, bakanayisaba kubarinda imyuka mibi ya Satani

Page 151: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

107

ndetse bakanayisaba kubaha ifunguro n’ibindi bintu bakeneye.5. Bwira abanyeshuri ko tugoma kubabarira abandi nk’uko natwe Imana

itubabarira 6. Bwira abanyeshuri ko duhimbaza Imana kubera ko ari nziza kandi ikaba

ishobora byose7. Koresha ibimenyetso by’amarenga ufashe abana bafite ubumuga kwitabira

no gukurikira isomo. Uko ryakabaye.

IbisubizoMu matsinda mwakoze mu ishuri, genda uteganya abana bavuga isengesho rya Dawe uri mu ijuru/Data wa twese.

Ibisubizo by’imyitozo iri mu gitabo cy’umunyeshuri, urupapuro rwa 147

1. - Gushimira no guhimbaza Imana - Kubaha no gushimisha Imana - Gusaba imbabazi z’ibyaha byabo - Gusaba imbabazi z’ibyaha2. Kora amatsinda yabanyeshuri baringaniye hanyuma basubiremo isengesho

rya Dawe uri mu ijuru/Data wa twese hanyuma ishuri ryose naryo rize kurivugira hamwe.

Ibyerekeye ibazwa1. Teganyiriza abana bafite ubumuga integanyanyigisho zo gukorakoraho. 2. Abana b’inkwakuzi ubahe imyitozo isa n’aho ikomeye. 3. Abana bagenda gahoro gahoro bo ubahe imyitozo itagoranye.

Ihuriro n’andi masomoAmasomo mbonezamubano, amasomo ya Kisilamu.

Ubumenyi bw’inyongera bugenewe umwarimu1. Yezu/Yesu ni We wigishaga abagishwa be, Dawe uri mu ijuru/Data wa twese.

Rifite ibice byose by’isengesho nyaryo.2. Rikubiyemo uguhimbaza Imana, gusaba ibyo dukeneye, gusaba imbabazi

z’ibyaha byacu, kuturinda ikibi cyose. Bikaba byerekana ko koko ari isengesho ryuzuye koko.

Isomo rya 4: Isengesho rya mbere yo kuryama (Zaburi 1:2) (Igitabo cy’umunyeshuri, urupapuro rwa 147)

Intego y’inyigishoUbumenyiGusobanukirwa ko ari ingirakamaro gusenga mbere yo kuryama.

Page 152: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

108

UbumenyingiroGusobanura ibyiza byo gusenga mbere yo kuryama n’urugero rw’isengesho rigufi rya mbere yo kuryama.

UbukeshaKubaha no kwereka umuco mwiza wo gusenga.

Ubushobozi ngiro1. Gusenga kenshi.2. Gusengera hamwe mu matsinda.3. Umuhate mu guhimba amasengesho no gusenga.

Inyungu z’inyigisho1. Gusobanukirwa n’amasengesho atandukanye2. Gusenga ukoresheje amasengesho y’ibanze3. Kuvuga amasengesho y’ibanze

Imfashanyigisho1. Bibiliya.2. Igitabo cy’amasengesho.3. Amashusho ari mu gitabo cy’umunyeshuri.4. Ibyuma bisohora amajwi ku bana batumva neza.5. Igitabo cyumunyeshuri.

Uburyo bwo kwiga no kwigisha1. Kwigana.2. Kubara inkuru.3. Ibiganiro.4. Udukino.

Ibyo gutegura mbere1. Egeranya ibikoresho byabugenewe ku bana bafite ubumuga.2. Soma icyo gice cyo muri Bibiliya mbere y’isomo.3. Gira ibyo wandika biringaniye uze kubiha abanyeshuri mbere y’isomo.

Imyitozo ku nyigishoUko bikorwaIbibazo ku banyeshuriMusenga gute iyo mugiye kuryama?

IbisubizoDusengera hamwe nk’umuryango mbere yo kuryama.Buri muntu ku giti cye mu cyumba cye.

Page 153: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

109

Isomo rirambuyeIbitwerekeyeho1. Bari mu matsinda, reka abanyeshuri baganire uburyo bunyuranye bakoresha

iwabo mu miryango, basenga, mbere yo kujya kuryama.2. Yobora ikiganiro mu ishuri ku bibazo bishobora kutubaho nijoro dusinziriye.3. Yobora ikiganiro ku ngero z’ibyatubaho mu gihe turamye nijoro4. Reka abanyeshuri basome isengesho rigufi riri mu gitabo cy’umunyeshuri

paje 148.5. Bwira abanyeshuri ko hari abatutsi bamwe bishwe nijoro mu gihe cya

jenoside yabakorewe mu 1994.

Ubutumwa bwa Bibiliya1. Reka abanyeshuri bitegereze amashusho kandi batahure ko umuryango uri

gusengera hamwe mbere yo kujya kuryama.2. Fasha abana gusoma Zaburi 1: 2.3. Baza: ni iyihe nyungu y’ingenzi yo gusenga mbere yo kujya kuryama?

Mujya musenga mbere yo kuryama? None se ujya usenga wowe ku giti cyawe? Cyangwa musengera hamwe mu muryango wanyu mbere yo kujya kuryama?

4. Baza abanyeshuri: mwaba hari abantu iwanyu barwanyeho mu gihe cya jenoside yakorewe abatutsi muri 1994?

5. Tsindagira ko umuntu mwiza asenga Imana amanywa n’ijoro.6. Bwira abana ko bagomba kujya basenga Imana ngo ibarinde mbere yo

kujya kuryama.

Ibisubizo1. Mu matsinda, reka umunyeshuri umwe asengere bagenzi be isengesho rya

nimugoroba.2. Reka abana batandukanye na bo bavuge amasengesho magufi umwe umwe.3. Reka abana basobanukirwe mu byukuri akamaro ko gusenga mbere yo

kujya kuryama.

Ibyerekeye ibazwa1. Teganyiriza abana bafite ubumuga integanyanyigisho zo gukorakoraho. 1. Abana b’inkwakuzi ubahe imyitozo isa n’aho ikomeye. 2. Abana bagenda gahoro gahoro bo ubahe imyitozo itagoranye.

Ihuriro n’andi masomoAmateka

Page 154: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

110

Isomo rya 5: Isengesho mbere yo kurya (Matayo 26:26-27, Luka 22:17-20, Zaburi 81:10, Kuva 23:25) (Igitabo cy’umunyeshuri, urupapuro rwa 148)

Intego y’inyigishoUbumenyiGusobanukirwa ko ari ingirakamaro gusenga mbere yo kurya.

UbumenyingiroGusobanura ibyiza byo gusenga mbere yo kuryama n’urugero rw’isengesho rigufi rya mbere yo kurya.

UbukeshaKubaha no kwereka umuco mwiza wo gusenga.

Ubushobozi ngiro1. Gusenga kenshi.2. Gusengera hamwe mu matsinda.3. Umuhate mu guhimba amasengesho no gusenga.

Inyungu z’inyigisho1. Gusobanukirwa n’amasengesho atandukanye2. Gusenga ukoresheje amasengesho y’ibanze3. Kuvuga amasengesho y’ibanze

Imfashanyigisho1. Bibiliya.2. Igitabo cy’amasengesho.3. Filimi yerekana abantu batandukanye bari gusenga.4. Bibiliya yera.5. Ibikoresho byo gukorakoraho ku bana bafite ubumuga.6. Ibikoresho byo gufasha abana bafite ibibazo byo kureba neza.

Ibyo gutegura mbere1. Egeranya ibikoresho byabugenewe ku bana bafite ubumuga.2. Soma icyo gice cyo muri Bibiliya mbere y’isomo.3. Gira ibyo wandika biringaniye uze kubiha abanyeshuri mbere y’isomo.

Imyitozo ku nyigishoUko bikorwaTangira isomo ryawe mwiyibukiranya isomo ry’ubushize. Baza abanyeshuri ibibazo biryerekeyeho.

Page 155: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

111

Ibibazo bitandukanye ku banyeshuri1. Ni ikihe kintu mukunda kurya?2. Ninde utegura amafunguro iwanyu?

Ibisubizo1. Reka abana bavuge ibiryo bakunda kurya.2. Mama, masenge, papa, uturera, umukozi, mukuru wanjye (emera ibisubizo

byose abana batanze).

Isomo rirambuyeIbitwerekeyeho1. Bari mu matsinda, reka abanyeshuri baganire ku biryo bakunda kurya

kenshi.2. Emerera abanyeshuri babwirane bihereyeho bavuge amafunguro

abaryohera.3. Baza: kubera iki ari byiza gusenga mbere yo kurya?4. Baza: mujya musenga mbere y’uko murya? Ninde uyobora amasengesho yo

ku meza mugiye gufungura?5. Huza ibitekerezo byatanzwe n’abanyeshuri n’isomo rya none.

Ubutumwa bwa Bibiliya1. Hitamo umunyeshuri umwe umufashe gusoma Matayo 26: 26- 27.2. Reka n’undi asome Zaburi 81: 10. Fasha abo banyeshuri gusobanukirwa ko

Imana yemereye guha ubwoko bwa Isiraheri icyo kurya.3. Mu matsinda, fasha abnyeshuri kuganira ku kamaro ko gusenga mbere yo

kurya. 4. Fasha abanyeshuri gusubiramo urugero rumwe rw’isengesho riri mu bitabo

byabo paje 149.5. Fasha abanyeshuri kwitegereza no gusobanukirwa amashusho ari mu

bitabo byabo.

Ibisubizo1. Reka abanyeshuri basubiremo urugero rw’isengesho riri mu bitabo byabo,

hanyuma barisubiriremo mu matsinda hanyuma ishuri ryose.2. Buri umwe umwe, reka abanyeshuri batandukanye bajye imbere bavuge

isengesho ryo ku meza rigufi ubafashe.3. Yobora abaturage muturanye mu masengesho n’indirimbo.

Ibisubizo by’imyitozo iri mu gitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 1501. Emera ibisubizo, nk’umuntu ku giti ke, umwe asengere abandi.2. Uwaruye ni we usengera ibyo kurya, ababyeyi banjye nibo basengera

ibiryo. Emera ibisubizo bitandukanye.3. Emera ibisubizo: ababyeyi banjye, umwarimu wanjye, umwarimu wanjye

w’ishuri ry’icyumweru, mushiki wanjye cyangwa murumuna wanjye.

Page 156: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

112

4. Uwo ari we wese ashobora gusengera ibiribwa kugira ngo Imana ibihe umugisha mbere y’uko tubirya.

Ibyerekeye ibazwa1. Teganyiriza abana bafite ubumuga integanyanyigisho zo gukorakoraho. 2. Abana b’inkwakuzi ubahe imyitozo isa n’aho ikomeye. 3. Abana bagenda gahoro gahoro bo ubahe imyitozo itagoranye.

Ihuriro n’andi masomoUbumenyi, Isilamu

Ubumenyi bw’inyongera bugunewe umwarimu1. Isengesho ni ingenzi mu buzima, tugomba gusengera ibyo kurya, mu rwego

rwo gushimira Imana yabiduhaye, ndetse no kubisabira umugisha.2. Kera, abanyafurika bajyaga batanga ituro nk’igitambo cy’umusaruro

babaga bajeje, ndetse nko gushimira Imana.

Isomo rya 6: Isengesho ryo gushimira (1 Abatesalonike 5:18, Kuva 15:21, Zaburi 118:1) (Igitabo cy’umunyeshuri, urupapuro rwa 150)

Intego y’inyigisho

UbumenyiGusobanukirwa ko ari ingirakamaro gusenga ushimira Imana.

UbumenyingiroGusobanura gusenga ushimira Imana icyo ari cyo n’urugero rw’isengesho rigufi ryawe bwite ryo gushimira Imana.

Ubukesha1. Kugira umuco mwiza wo gusenga ushimira Imana.2. Kwitoza umuco wo kuba umuntu ushima abandi buri gihe ari ngombwa.

Ubushobozi ngiro1. Gusenga kenshi ukoresheje amagambo asobanutse.2. Gusengera abandi mu matsinda.3. Uruhare rwa buri wese mu gukora isengesho ryo gusabira abandi.4. Umuhate mu guhimba amasengesho no gusenga.

Inyungu z’inyigisho1. Gusobanukirwa n’amasengesho atandukanye yo gushima.2. Gusenga ukoresheje amasengesho yo gushimira. 3. Guha agaciro isengesho ryo gushima.

Page 157: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

113

Imfashanyigisho1. Bibiliya.2. Igitabo cy’amasengesho.3. Amashusho y’abantu batandukanye bari gusenga.4. Ibikoresho byo gukorakoraho ku bana bafite ubumuga.5. Ibikoresho byo gufasha abana bafite ibibazo byo kureba neza.6. Bibiliya yera.

Uburyo bwo kwiga no kwigisha1. Kwigana.2. Ibiganiro.3. Udukino.

Ibyo gutegura mbere1. Egeranya ibikoresho byabugenewe ku bana bafite ubumuga.2. Soma icyo gice cyo muri bibiliya mbere y’isomo.3. Gira ibyo wandika biringaniye uze kubiha abanyeshuri mbere y’isomo.

Imyitozo ku nyigishoUko bikorwaTangira isomo ryawe ubaza utubazo mu mutwe.

Ibibazo bitandukanye ku banyeshuri1. Ni gute ushobora gushimira abandi?2. Kubera iki ugomba gushimira abandi?

Ibisubizo ku bibazo byabajijwe mu mutwe1. Igihe badufashije cyangwa baduhaye ibyo twabasabye.2. Dushobora kubashima igihe baduhaye ubufasha runaka cyangwa baduhaye

ibyo twari dukeneye, maze tukabereka umutima wo kubashimira no kububaha.

Isomo rirambuyeIbitwerekeyeho1. Baza abanyeshuri ibihe bitandukanye bashobora gushimiramo abandi.2. Kora amatsinda y’abana hanyuma bayaganiriremo ibihe bitandukaye

cyangwa icyaba cyabaye iwabo, maze hakavugirwa amasengesho yo gushimira.

3. Reka abanyeshuri babwirane ibyababayeho maze bakavuga amasengesho yo gushima.

4. Reka abana bavuge ibintu byiza byababayeho n’icyari cyabaye, ndetse n’uko babyitwayemo.

5. Mu matsinda, fasha abanyeshuri kuvuga amasengesho yo gushima ari mu bitabo byabo.

Page 158: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

114

Ubutumwa bwa Bibiliya1. Teganya abanyeshuri bo gusoma Itesaloniki 5:18 maze mwite kuri iryo

somo mu gushimira Imana igihe cyose.2. Reka abana basome mu Kuva 15:21 maze ubafashe kumenya ko Imana

ibinyujije kuri Mose yafashije Abisilaheli mu kwambuka inyanja itukura atandukanyamo amazi mo kabiri.

3. Fasha abana gusobanukirwa ko Miriamu yayoboye Abisilaheli bakajya gusenga no gushimira Imana nyuma yo kwambuka inyanja itukura

4. Ita ku byo Bibiliya itwigisha muri Zaburi 118: 1 aho itubwira ko tugomba gushima Imana kuko ari nziza, ko igira neza kandi idukunda.

5. Fasha abanyeshuri gusobanukirwa n’amashusho ari mu bitabo byabo hanyuma baganire kubyo babona ayo mafoto ababwira.

6. Fasha abanyeshuri bafite ubumuga gukurikira bihagije mu isomo ryose kandi bagire n’uruhare rugaragara mu bikorwa muri ryo.

IbisubizoBwira abanyeshuri bake bavugire imbere y’abandi amasengesho yo gushimira Imana Genzura ko abandi bateze amatwi kandi bitonze.

Ibisubizo by’imyitozo iri mu gitabo cy’umunyeshuri, urupapuro rwa 152

Iwacu, abantu bategura amasengesho yo gushimira Imana mu gihe habaye ibintu byiza binyuranye nk’amakwe, kurangiza kaminuza, gusohora umwana.

Ibyerekeye ibazwa1. Teganyiriza abana bafite ubumuga integanyanyigisho zo gukorakoraho. 2. Abana b’inkwakuzi ubahe imyitozo isa n’aho ikomeye. 3. Abana bagenda gahoro gahoro bo ubahe imyitozo itagoranye.

Ihuriro n’andi masomoAmasomo mbonezamubano, amateka.

Ubumenyi bw’inyongera bugunewe umwarimu1. Gushimira abandi byerekana ko twanyuzwe ndetse ko tubashimiye.2. Gushima bituma uwashimwe anezerwa,akaba yafasha n’abandi. Tugomba

gushima Imana buri gihe, nk’uko Bibiliya ibidushishikariza. Ndetse no mu gihe yadusubirije amasengesho.

Isomo rya 7: Isengesho ryo gusabira abandi

(Abanyaroma 8:26-27, 34 Abanyakolosi 4:2-3,

Abanyaroma 15:30)

(Igitabo cy’umunyeshuri, urupapuro rwa 152)

Page 159: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

115

Intego y’inyigishoUbumenyiGusobanukirwa gusengera abandi cyo ari cyo n’akamaro kabyo.

UbumenyingiroGusobanura isengesho ryo gusengera abandi no no kurisenga.

UbukeshaKugira umuco mwiza wo gusengera abandi no kwereka Imana ibyo dukeneye.

Ubushobozi ngiro1. Gusenga kenshi. 2. Gusengera abandi mu matsinda.3. Umuhate mu guhimba amasengesho no gusenga.

Inyungu z’inyigisho1. Gusobanukirwa n’akamaro ko gusengera abandi.2. Gukora umurimo wo gusengera abandi.3. Kwihatira umuco mwiza wo kwita no gukunda abandi.

Imfashanyigisho1. Bibiliya.2. Amashusho y’umupasitoro uri gusengera abantu.3. Ibikoresho byo gukorakoraho.4. Ibikoresho bisohora amajwi byifashishwa n’abana bafite ubumuga bwo

kutumva.5. Igitabo cy’amasengesho.6. Bibiliya yera.7. Igitabo cy’umunyeshuri.

Uburyo bwo kwiga no kwigisha1. Ibiganiro.2. Kwigana.3. Udukino.

Ibyo gutegura mbere1. Egeranya ibikoresho byabugenewe ku bana bafite ubumuga.2. Soma icyo gice cyo muri Bibiliya mbere y’isomo.3. Gira ibyo wandika biringaniye uze kubiha abanyeshuri mbere y’isomo.

Imyitozo ku nyigishoUko bikorwaTangira isomo ryawe mwibukiranya ku isomo ry’ubushize. Baza abanyeshuri ibibazo bitandukanye byo kwibukiranya ibyo bize ubushize.

Page 160: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

116

Ibibazo bitandukanye ku banyeshuri1. Ni uwuhe murimo w’abayobozi b’amatorero?2. Ni iki mubona kigaragaza ku mafoto ari mu bitabo byanyu kuva ku rupapuro

rwa 152-153.

Ibisubizo1. Gusengera abandi bantu. Guhumuriza abantu. Kugarura amahoro mu banganaga.2. Umushumba w’itorero uri gusengera umurwayi.

Isomo rirambuyeIbitwerekeyeho1. Yobora ikiganiro hanyuma wemererere abanyeshuri kuvuga ingero z’ibyo

baba bakeneye iwabo mu muryango.2. Huza ibyo n’isomo ry’uyu munsi.3. Bwira abanyeshuri: mu gihe cya jenoside yakorewe abatutsi mu 1994, ko

abana benshi babaye imfubyi, abagore baba abapfakazi n’abagabo baba abapfakazi.

4. Shimangira ko ari byiza buri gihe gusengera abandi ndetse no gusengera igihugu cyacu cy’u Rwanda ngo kibone amahoro.

Ubutumwa bwa Bibiliya1. Reka abanyeshuri basome muri Bibiliya mu gitabo cy’Abanyaroma 8:26.

Reka abana basobanukirwe ko Roho Mutagatifu na we agatakambira abakirisitu ku Mana.

2. Reka abanyeshuri basome mu Bakolosayi 4: 2 no mu Banyaroma 15.: 30 kandi utsindagire ko abakirisitu bagomba gusengerana iteka nk’ikimenyetso cy’urukundo, no gushyira hamwe.

3. Reka abanyeshuri bitegereze ifoto iri mu gitabo hanyuma bavuge n’uko byagenze kuri iyo foto.

4. Bahereye ku matsinda hanyuma bagakurikizaho ishuri ryose, reka abanyeshuri bavugire hamwe urugero rw’isengesho ryo kuramya riri mu bitabo byabo.

Ibisubizo1. Mu matsinda mato, bwira umunyeshuri umwe asengere abandi2. Toranya abanyeshuri bake basenge mu kimbo cy’ishuri ryose.3. Genzura ko abanyehsuri bandi basigaye bateze amatwi kandi batuje. 4. Fasha abanyeshuri bafite ubumuga gukoresha ibikoresho byo kubafasha

Kugira ngo bakurikire bihagije mu ishuri.

Ibyerekeye ibazwa1. Teganyiriza abana bafite ubumuga integanyanyigisho zo gukorakoraho. 2. Abana b’inkwakuzi ubahe imyitozo isa n’aho ikomeye. 3. Abana bagenda gahoro gahoro bo ubahe imyitozo itagoranye.

Page 161: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

117

Ihuriro n’andi masomoAmasomo mbonezamubano.

Ubumenyi bwi’inyongera bugenewe umwarimu1. Isengesho ryo gusabira abandi ryongera urukundo mu bantu, ndetse

n’ubamwe.2. Ubwo Yezu/Yesu yari agiye kujya mu ijuru, yasezeranije intumwa ze umufasha,

ari we Roho Mutagatifu/Umwuka wera. Bamubonye ku munsi wa Penekositi. Uyu mufasha ni we utakambira abakirisitu ku Mana. Akabatera imbaraga.

Isomo rya 8: Isengesho mbere y’umurimo (Abafilipi

4:13, Luka 1:37) (Igitabo cy’umunyeshuri, urupapuro rwa 153)

Intego y’inyigishoUbumenyiGusobanukirwa no guha agaciro isengesho rya mbere y’umurimo.

UbumenyingiroGusobanura akamaro k’isengesho rya mbere y’umurimo no kugerageza gusengera akazi.

Ubukesha1. Kugira umuco mwiza wo gusenga mbere y’akazi. 2. Kwiyongeramo umuco wo kwibuka gusenga mbere y’umurimo runaka.

Ubushobozi ngiro1. Gusenga kenshi. 2. Gusengera abandi mu matsinda.3. Umuhate mu guhimba amasengesho no gusenga.

Inyungu z’inyigisho1. Gusobanukirwa n’akamaro ko gusengera umurimo.2. Gukora umurimo wo gusengera umurimo. 3. Kwihatira umuco mwiza wo gusengera umurimo mbere yo kuwukora.

Imfashanyigisho1. Bibiliya.2. Igitabo cy’amasengesho.3. Amashusho y’abantu bari gukora imirimo itandukanye.4. Ibikoresho byo gukorakoraho.5. Bibiliya yera.6. Igitabo cy’umunyeshuri.

Page 162: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

118

Uburyo bwo kwiga no kwigisha1. Ibiganiro.2. Ibazwa.3. Gutembera.4. Kwigana.

Ibyo gutegura mbere1. Egeranya ibikoresho byabugenewe ku bana bafite ubumuga.2. Soma icyo gice cyo muri bibiliya mbere y’isomo.3. Teganya ibikoresho byo gufasha abnyeshuri bafite ubumuga.

Imyitozo ku nyigishoUko bikorwaTangira isomo ryawe ubaza abanyeshuri ibibazo bifitanye isano n’isomo ry’ubushize.

Ibibazo bitandukanye ku banyeshuriWumva uzakora uwuhe mwuga numara gukura?

IbisubizoKwigisha, kuvura, umworozi, umunyabukorikori, umuforomo, umushoferi, umupolisi.

Isomo rirambuyeIbitwerekeyeho1. Bwira abanyeshuri batange ingero z’imirimo itandukanye abantu bakora.2. Babwire bavuge iyo bakundamo.3. Reka abana batange ingero z’abantu bazi iwabo aho batuye n’ibyo bakora.4. Mu matsinda, reka abana baganire ku mpamvu zatuma dusengera umurimo.

Ubutumwa bwa Bibiliya 1. Fasha abanyeshuri gusoma Abanyafilipi 4:13 kandi wizere ko Imana iduha

imbaraga zo gukora imirimo inyuranye.2. Reka abanyeshuri basome muri Luka 1:37 kandi wizere ko iyo dusenze

Imana ibintu byose bishoboka kandi bikadutunganira.

Ibisubizo1. Mu matsinda mbere na mbere reka abana bavuge amasengesho ya mbere

y’umurimo ari mu gitabo cy’umunyeshuri. 2. Reka abanyeshuri batandukanye bagerageze kuvuga isengesho rya mbere

y’umurimo.3. Tera umwete abana bafite ubumuga gukurikira mu isomo.

Page 163: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

119

Ibisubizo by’imyitozo iri mu gitabo cy’umunyeshuri, urupapuro rwa 157

1. Igihe dusengera umurimo, Imana iradufasha kandi ikanaturinda. Imana kandi iha umugisha uwo murimo wacu ukadutunganira.

2. Fasha abanyeshuri kuvuga isengesho nk’abantu bitegura kujya gukora umurimo runaka.

Ibyerekeye ibazwa1. Teganyiriza abana bafite ubumuga integanyanyigisho zo gukorakoraho. 2. Abana b’inkwakuzi ubahe imyitozo isa n’aho ikomeye. 3. Abana bagenda gahoro gahoro bo ubahe imyitozo itagoranye.

Ihuriro n’andi masomoAmasomo mbonezamubano, Icyongereza

Isomo rya 9: Igihe cyo gusenga (Luka 18:1-5, 1

Abatesalonike 5:17, Abafeso 6:18, 1 Timotewo 2:8)(Igitabo cy’umunyeshuri, urupapuro rwa 157)

Intego y’ikigishoUbumenyiKugena igihe cyiza cyo gusenga n’ibyiza byo kwihangana mu gihe cy’isengesho.

Ubumenyi ngiroGusobanura igihe cyiza cyo gusenga no gukora isengesho bwite.

UbukeshaKwerekana imyitwarire irangwa n’isengesho no kugira umuco wo gushikama ku isengesho.

Ubushobozi ngiro1. Umurimo mu matsinda wo gusengera hamwe.2. Gusenga neza no gukoresha amagambo asobanutse mu isengesho.3. Kwerekana ubuhanga bwo gusenga buri wese.

Inyungu z’ikigisho1. Gusobanukirwa n’ibihe bitandukanye byo gusenga.2. Gusenga kenshi.3. Kwiyungura umuco mwiza wo gusenga.

Imfashanyigisho1. Amashusho y’abantu batandukanye bari gusenga.2. Bibiliya.

Page 164: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

120

3. Igitabo cy’amasengesho.4. Braille n’ibindi bikoresho byo gukorakoraho.5. Ibikoresho bisohora amajwi ku banyeshuri bafite ubumuga bwo kutumva

neza.6. Bibiliya yera.7. Igitabo cy’umunyeshuri.

Uburyo bwo kwiga no kwigisha:1. Ibiganiro2. Kwitegereza3. Imbwirwaruhame.4. Udukino.

Ibyo guteguraTegura imfashanyigisho zose za ngomwa mbere y’isomo.Soma muri Bibiliya kandi utegure ibyo abana baza kwandika mu makayi yabo .

Imyitozo ku nyigishoTangira isomo ryawe ubaza ibibazo bitandukanye ku gihe.

Ibibazo ku banyeshuri:1. Tubyuka ryari mu gitondo:2. Ese mu gitondo tugera ku ishuri gihe ki?3. Saa sita turya ryari?

Ibisubizo1. Tubyuka saa kumi n’ebyiri za mugitondo2. Mbere y’uko amasomo tangira3. Turya saa sita zuzuye

Isomo rirambuye1. Mu matsinda, reka abanyeshuri baganire ku gihe amasengesho asubirizwa.2. Fasha abanyeshuri gusobanukirwa ko bajya baka ababyeyi babo cyangwa

abandi babarera, ikintu mu gihe koko bagikeneye. 3. Genzura niba koko abana bafite ubumuga bakurikira neza mu isomo.

Ubutumwa bwa Bibiliya1. Abanyeshuri basome Abanyefezi 6:18 Itesaloniki 5:17 Luka 18:1- 5 na I

Timotewo 2:8.2. Shishikariza abanyeshuri ko bagomba gusenga iteka.3. Batekerereze inkuru yo muri Bibiliya y’umupfakazi n’umucamanza. Reka

abanyeshuri bagerageze kubyiyumvisha, byatewe n’umuhate no kwihangana by’uwo mupfakazi kugira ngo amasengesho ye asubizwe.

4. Reka na none abanyeshuri basobanukirwe neza ko amasenngesho yose atajya asubizwa.

Page 165: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

121

IbisubizoCagura abana basengere mu matsinda, kandi basenge basaba Imana ukwihangana mu gihe amasengesho atarasubizwa.

Ibyerekeye ibazwa1. Teganyiriza abana bafite ubumuga integanyanyigisho zo gukorakoraho. 2. Abana b’inkwakuzi ubahe imyitozo isa n’aho ikomeye. 3. Abana bagenda gahoro gahoro bo ubahe imyitozo itagoranye.

Ihuriro n’andi masomoAmasomo mbonezamubano, imibare

Isomo rya 10: Amasengesho Yabugenewe (1 Yohani

5:14-15, Yohani 14:13-14, Abanyafilipi 4:6-7) (Igitabo cy’umunyeshuri, urupapuro rwa 158)

Intego y’ikigishoUbumenyiGusobanukirwa bihagije ko amasengesho wihimbiye ari ingirakamaro cyane.

Ubumenyi ngiroGusobanura icyo amasengesho bwite bisobanura.

UbukeshaKwitoza gukora amasengesho yawe bwite kenshi mu buzima bwa buri munsi.

Ubushobozi ngiro1. Kongera ubumenyi mu rurimi mu byerekeye kuruvuga.2. Kongera umuhate wo kuvumbura utuntu mu gihe uhimba isengesho.3. Gusengera hamwe mu matsinda.

Inyungu z’ikigisho1. Gusobanukirwa n’amasengesho wihimbiye icyo ari cyo.2. Kuyasenga kenshi.3. Kwiyungura umuco mwiza wo gusenga.

Imfashanyigisho1. Igitabo cy’amasengesho.2. Amashusho y’abantu bari mu murimo itandukanye.3. Ibikoresho bisohora amajwi ku banyeshuri bafite ubumuga bwo kutumva

neza4. Bibiliya yera.

Page 166: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

122

Uburyo bwo kwiga no kwigisha1. Ibiganiro.2. Ubusesenguzi.3. Udukino.4. Kwigana.

Ibyo gutegura1. Tegura imfashanyigisho zose za ngomwa mbere y’isomo.2. Soma muri Bibiliya kandi utegure ibyo abana baza kwandika mu makayi

yabo.

Imyitozo ku nyigishoTangira isomo ryawe ubaza ibibazo bitandukanye ku masomo y’ubushize.

Ibibazo ku banyeshuri1. Kubera iki musenga Imana?2. Amasengesho meza ni iki?

Ibisubizo1. Dusenga Imana: Tuyishimira, tuyisaba imbabazi z’ibyaha byacu, tuyisaba ibyo dukeneye,

dusengera abandi.2. Amasengesho meza ni amasengesho avugwa twisabira ibintu byiza ndetse

tunabisabira abandi. Ntitugomba gusenga dusaba ko abandi bagira ibyago.

Isomo rirambuyeIbitwerekeyeho1. Mu matsinda, reka abanyeshuri baganire ku isengesho bwite. 2. Tsindagira ko Imana isubiza amasengesho yacu, ku bintu bitugirira nabi

ndetse bikanagirira nabi bagenzi bacu. 3. Yobora ikiganiro kuri iri somo.4. Shishikariza abana bafite ubumuga gukurikira mu isomo ryose.

Ubutumwa bwa Bibiliya1. Abanyeshuri basome Yohani wa mbere 5:14 kandi utsindagire rwose ko

Imana isubiza amasengesho yacu twayigejejeho. Imana yifuza ko ibintu byiza aba ari byo bitubaho.

2. Yezu yasezeranyije abazamukurikira bose ko azasubiza amasengesho yose bazasenga mu izina rye.

3. Baza: ni nk’ayahe masengesho Imana idashobora gusubiza?4. Bwira abana bitegereze ifoto iri mu bitabo byabo hanyuma bavuge icyo

babona bari gusenga basaba.5. Tsindagira ko tugomba gusenga ubutitsa kandi tugasengera abandi

tunabifuriza ibyiza.

Page 167: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

123

Ibisubizo1. Cagura abana bahimbe amasengesho meza kandi magufi abandi batege

amatwi.2. Abanyeshuri baririmbe indirimbo yo guhimbaza no gushimira Imana.

Ibisubizo by’imyitozo iri mu gitabo cy’umunyeshuri, urupapuro rwa 158

1. Imana iradukunda twese kandi ishaka ko dukundana nk’uko natwe twikunda. Twirinde ibibi kandi tubirinde n’abandi. Kuko bituma tubana nabi hagati yacu na bagenzi bacu.

2. Fasha abanyeshuri kwibukiranya no gukora amasengesho atandukanye.3. Imana yacu iratwihanganira, Imana ishaka ko tuyizera.

Ibyerekeye ibazwa1. Teganyiriza abana bafite ubumuga integanyanyigisho zo gukorakoraho. 2. Abana b’inkwakuzi ubahe imyitozo isa n’aho ikomeye. 3. Abana bagenda gahoro gahoro bo ubahe imyitozo itagoranye

Ihuriro n’andi masomoAmasomo ya kisilamu

Ibisubizo ku myitozo ngiro gitabo cy’umunyeshuri, urupapuro rwa 159

1. Isengesho.2. yigishaga3. Yasengeraga mu murima wa Getsemani.4. abigishwa5. yasengaga6. Yasangiye bwa nyuma n’abigishwa be i Yerusalemu.7. kuririmba indirimbo yo guhimbaza Imana 8. Amasengesho yo gutakamba.9. kwicisha bugufi no kwiyoroshya10. Tugomba gusenga igihe cyose.11. urakoze12. Tugomba kubafasha.13. (a) Urakoze Mana (b) Ndagusingiza Mana14. Tugomba gukomeza gusenga kugeza igihe Imana isubirije amasengesho

yacu.15. (a) Kugira ngo Imana idufashe kandi umurimo wacu uduhire. (b) Kugira ngo Imana iturinde kandi idukingire ingorane zo mu kazi.

Page 168: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

124

Umubare w’amasomo: 10

Igitabo cy’umunyeshuri, urupapuro rwa 160

Ubushobozi bw’ingenzi bugamijwe: Umunyeshuri azaba ashobora gusobanura neza imigenzereze myiza y’abizeye (abemeye) Imana baboneka muri Bibiliya.

Andi masomo ashamikiyeho1. Ukubaha Imana kwa Abeli2. Ingororano ya Enoki3. Igihembo cya NowaIbikorwa by’urukundo n’ubugwaneza Yezu yakoze4. Igitangaza cyo mu bukwe bw’i Kana5. Yezu ahaza imigati abantu barenga ibihumbi bitanu 6. Yezu akiza abarwayi:1. Yezu akiza nyirabukwe wa Simoni2. Yezu akiza umubembe3. Yezu akiza umuhungu wahanzweho na roho mbi

Isomo rya 1: Kumvira Imana kwa Abeli intungane (Intangiriro 4:1-16) (Igitabo cy’umunyeshuri, urupapuro rwa 160)

Intego y’inyigishoUbumenyiGutanga ingero zimwe na zimwe z’abantu bizeye Imana baboneka muri bibiliya.

UbumenyingiroKwerekana ibyiza byo kubaha Imana n’ingaruka zo kuyisuzugura.

Umutwe wa Ingero/ Intwari z’abizeye Imana

Icyigisho Icungurwa rya Muntu

Bibiliya n’Imyemerere Imbumbanyigisho

3

Page 169: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

125

UbukeshaKubaha ababyeyi no gushyira mu bikorwa ibyo batubwira.

Ubushobozi ngiro1. Kwandika no kuvuga neza ururimi.2. Gukorera mu matsinda udukino.3. Umuhate mu gukina udukino dutandukanye.

Inyungu z’inyigisho1. Gusobanukirwa n’akamaro ko kubaha2. Kubaha3. Kwihatira umuco mwiza wo gusengera umurimo mbere yo kuwukora

Imyitozo ku nyigishoUko bikorwaTangira isomo ryawe ubaza abanyeshuri ibibazo ku nkuru ya Habimana na Kaliza. Iri mu bitabo by’abanyeshuri urupapuro rwa 160.

Ibibazo bitandukanye ku banyeshuri1. Utekereza ko Habimana na Kaliza bubahaga koko?2. Ni iki cyerekana ko Habimama na Kaliza bubaha?3. Abahungu babiri ba Adamu na Eva ni bande?

Ibisubizo1. Bubahaga ibyo ababyeyi babo bababwiraga byose kandi bagatunganya

imirimo babashinze.2. Bafashaga ababyeyi imirimo yo mu rugo nko gusukura inzu, kugaburira

amatungo, no gusukura mu rugo.3. Abahungu babiri ba Adamu na Eva ni Gahini na Abeli.

Imfashanyigisho1. Amashusho ya Gahini na Abeli.2. Amashusho yerekana Gahini na Abeli batura ibitambo.3. Braille n’ibindi bikoresho.4. Ibikoresho byunganira abatumva neza.5. Bibiliya.6. Filimi zerekana uko abizeye Imana muri bibiliya babagaho.7. Bibiliya.8. Igitabo cy’umunyeshuri.

Uburyo bwo kwiga no kwigisha1. Imbwirwaruhame.2. Ubushakashatsi.3. Gutembera.4. Kubara inkuru.

Page 170: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

126

Ibyo gutegura mbere1. Egeranya ibikoresho byabugenewe mbere y’isomo. 2. Soma icyo gice cyo muri bibiliya mbere y’isomo.

Isomo rirambuyeIbitwerekeyeho1. Bwira abana basome inkuru ya Habimana na Kaliza iri mu bitabo byabo2. Baza: utekereza ko aba banyeshuri bari abana bubaha?3. Fasha abnyeshuri gusobanukirwa n’icyo kubaha bisobanura kandi batange

ingero ziboneka mu buzima busanzwe.

Ubutumwa bwa Bibiliya 1. Huza iyi nkuru ya Adamu na Eva n’masomo yatambutse2. Fasha abanyeshuri gusoma mu Ntangiriro 4:1- 16 hanyuma ubwire abanyeshuri

bavuge amazina y’abahungu ba mbere ba Adamu na Eva. 3. Fasha abanyeshuri kumva ko Gahini yari umuhinzi naho Abeli we akaba

umushumba w’amatungo. 4. Fasha abanyeshuri gutanga ingero z’impamvu Imana yemeye igitambo cya

Abeli ikanga icya Gahini. Shishikariza abanyeshuri kumva neza ibyiza byo kubaha Imana na bagenzi bacu duhereye kubo tubana mu miryango yacu.

5. Bwira abanyeshuri ko iyo Abanyarwanda baza kuba bumvira Imana , batari kwicana muri jenoside yo mu 1994.

6. Injiza abana bafite ubumuga mu mirimo yose irebana n’isomo kandi ubatere akanyabugabo.

7. Reka abanyeshuri bitegereze amashusho ya Gahini na Abeli hanyuma baberekane.

8. Reka abana bitegereze amashusho ya Gahini na Abeli hanyuma banaberekane.

IbisubizoTunganya abanyeshuri bakine agakino ka Abeli na Gahini.Abanyeshuri baririmbe indirimbo yo kubaha hanyuma usoze isomo ryawe.

Ibyerekeye ibazwa1. Teganyiriza abana bafite ubumuga integanyanyigisho zo gukorakoraho. 2. Abana b’inkwakuzi ubahe imyitozo isa n’aho ikomeye. 3. Abana bagenda gahoro gahoro bo ubahe imyitozo itagoranye.

Ihuriro n’andi masomoAmasomo mbonezamubano, amateka, inyigisho kuri jenosidi.

Ubumenyi bwihariye bugunewe umwarimuGahini: Yari umwana w’imfura wa Adamu na Eva, akiri muto yari umuhinzi.Abeli: Yari ubuheta bwa Adamu na Eva, akaba murumuna wa Gahini. Yari

umushumba. Yatanze igitambo ku Mana iracyakira, icya Gahini

Page 171: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

127

iracyanga, bituma amugirira ishyari, aramwica. Nicyo cyaha cya mbere cy’ubwicanyi cyabayeho mu mateka.

Isomo rya 2: Ingororano ya Enoki (Intangiriro 5:21-24)

(Igitabo cy’umunyeshuri, urupapuro rwa 162)

Intego y’inyigishoUbumenyiGutanga ingero zimwe na zimwe z’abantu bizeye Imana baboneka muri Bibiliya.

Ubumenyi ngiroKwerekana ibyiza byo kubaha Imana n’ingaruka zo kuyisuzugura.

UbukeshaKubaha ababyeyi no gushyira mu bikorwa ibyo batubwira.

Ubushobozi ngiro1. Kwandika no kuvuga neza ururimi.2. Gukorera mu matsinda udukino.3. Umuhate mu gukina udukino dutandukanye.

Inyungu z’inyigisho1. Gusobanukirwa n’akamaro ko kubaha.2. Kubaha.3. Kwihatira umuco mwiza wo gusengera umurimo mbere yo kuwukora.

Imfashanyigisho1. Amashusho ya Gahini na Abeli.2. Amashusho yerekana Gahini na Abeli batura ibitambo.3. Braille n’ibindi bikoresho.4. Ibikoresho byunganira abatumva neza.5. Bibiliya.6. Filimi zerekana uko abizeye Imana muri bibiliya babagaho.7. Bibiliya.8. Igitabo cy’umunyeshuri.

Uburyo bwo kwiga no kwigisha1. Kubara inkuru.2. Ubushakashatsi.3. Udukino.4. Kwigana.

Ibyo gutegura mbere1. Egeranya ibikoresho byabugenewe mbere y’isomo.

Page 172: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

128

2. Soma icyo gice cyo muri Bibiliya mbere y’isomo kandi utegure ibyo uza guha abanyeshuri ngo babyandike mu makayi yabo.

Imyitozo ku nyigishoUko bikorwaTangira isomo ryawe ubaza abanyeshuri ibibazo ku nkuru ya Habimana na Kaliza n’inshuti ze iri ku rupapuro rwa 160.

Ibibazo bitandukanye ku banyeshuri1. Utekereza ko Ufitamahoro yahawe ishimo na mwalimu we kubera iki?2. Mahoro yahawe mpano ki?

Ibisubizo1. Ufitamahoro yahagaritse umuntu ufite ubumuga bwo kutabona hanyuma

amwambutsa umuhanda.2. Mwalimu yamuhaye Bibiliya.

Isomo rirambuyeIbitwerekeyehoBwira abana basome inkuru ya Ufitamahoro iri mu bitabo byabo

Baza: utekereza ko ari ukubera iki Ufitamahoro yahawe impano na mwalimu we ‘ishuri ry’icyumweru?

Reka abanyeshuri bitegereze amashusho ari mu gitabo hanyuma bavuge icyo ari gukora.

Ubutumwa bwa Bibiliya 1. Fasha abanyeshuri gusoma mu Ntangiriro 5:21-24 hanyuma ubafashe

gusobanukirwa inkuru ya Enoki n’ukuntu yari inshuti ikomeye y’Imana.2. Mu matsinda, bwira abana bavuge ibintu bibagira inshuti n’Imana.3. Fasha abana bafite ubumuga gukurikira no gusobaukirwa n’isomo.4. Reka abana bitegereze ishusho ya Enoki hanyuma bavuge ingororano

yahawe.

IbisubizoMu matsinda, abanyeshuri baganire ku myitozo iri mu bitabo byabo hanyuma buri tsinda rize kugeza ku bandi ibyo ryagezeho.

Teganya abana baza gukina agakino ku nkuru ya Mahoro n’umuntu ufite ubumuga bwo kutabona.

Ibisubizo by’imyitozo iri mu gitabo cy’umunyeshuri, urupapuro rwa 163

1. Kubaha, ubudahemuka, gukurikiza amategko, kwizerwa.2. Ibintu byica ubucuti ni urwango, ubushurashuzi, ubugugu, ubwambuzi.3. Toranya umunyeshuri asome mu Ntangiriro 5:21- 24.

Page 173: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

129

4. Kubaha, kwizerwa, ubudahemuka.

Ibyerekeye ibazwa 1. Teganyiriza abana bafite ubumuga integanyanyigisho zo gukorakoraho. 2. Abana b’inkwakuzi ubahe imyitozo isa n’aho ikomeye. 3. Abana bagenda gahoro gahoro bo ubahe imyitozo itagoranye.

Ihuriro n’andi masomoAmateka no gukunda igihugu, inyigisho rusange.

Isomo rya 3: Igihembo cya Nowa ( Itangiriro 6:9-22)

(Igitabo cy’umunyeshuri, urupapuro rwa 164)

Intego y’inyigishoUbumenyiGutanga ingero zimwe na zimwe z’abantu bizeye Imana baboneka muri Bibiliya.

UbumenyingiroKwerekana ibyiza byo kubaha Imana n’ingaruka zo kuyisuzugura.

UbukeshaKubaha ababyeyi no gushyira mu bikorwa ibyo batubwira.

Ubushobozi ngiro1. Kwandika no kuvuga neza ururimi.2. Gukorera mu matsinda udukino.3. Umuhate mu gukina udukino dutandukanye.

Inyungu z’inyigisho1. Gusobanukirwa n’akamaro ko kubaha.2. Kubaha.3. Kwihatira umuco mwiza wo kubaha abatuyobora.

Imfashanyigisho1. Amashusho ya Nowa ari kubaka inkuge. 2. Amashusho yerekana Gahini inyamaswa ziri kwinjira mu nkuge.3. Ibikoresho byunganira abatabona neza. 4. Ibikoresho bisohora amajwi byo gufasha abanyeshuri bafite ubumuga bwo

kutumva.5. Bibiliya.6. Filimi zerekana uko abizeye Imana muri Bibiliya babagaho.

Uburyo bwo kwiga no kwigisha1. Kubara inkuru.2. Ubushakashatsi.

Page 174: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

130

3. Udukino.4. Kwigana.

Ibyo gutegura mbere1. Egeranya ibikoresho byabugenewe mbere y’isomo. 2. Soma icyo gice cyo muri bibiliya mbere y’isomo kandi utegure ibyo uza

guha abanyeshuri ngo babyandike mu makayi yabo.3. Shaka umunyeshuri uza gukina agakino kajyanye n’isomo hanyuma

ushyiremo n’abanyeshuri bafite ubumuga.

Imyitozo ku nyigishoUko bikorwaTangira isomo ryawe mwibukiranya ku isomo ry’ubushize. Baza abanyeshuri ibibazo bifitanye isano.

Ibibazo bitandukanye ku banyeshuri1. Mu gitabo muri kubona mo iki?2. Ni ibihe bintu bibi abantu bakora bikarakaza Imana?3. Mutekereza ko ari ukubera iki Imana yahisemo Nowa?

Ibisubizo1. Nowa n’inkuge ye.2. Kwicana nk’ibyabaye mu Rwanda mu 1994.3. Nowa yarubahaga kandi agakora ikinezeza Imana.

Isomo rirambuyeIbitwerekeyeho1. Mugaruke ku buryo bunyuranye abantu bababara aho iwacu iyo dutuye.2. Urugero hari ubukene, uburwayi, abagezweho n’ingaruka z’intambara,

imyuzure, .. muvuge rero ku kuntu abo bantu bashobora kuzahurwa muri izo ngorane.

Ubutumwa bwa Bibiliya 1. Reka abanyeshuri bitegereze ifoto iri mu bitabo byabo urupapuro rwa 164

noneho ubabaze ibyo babonye.2. Fasha abanyeshuri gusoma Intangiriro 6: 9-22.3. Bwira abanyeshuri basome mu bitabo byabo urupapuro rwa 165.4. Muganire n’abana uko abantu basuzugura Imana n’uko Imana ibahana

iboherereza ibigeragezo.

IbisubizoMu matsinda, abanyeshuri baganire ku myitwarire myiza ishimisha Imana.

Bwira abana bongere basubiremo ibya Nowa, uko umuryango we ndetse n’amatungo ye binjiye mu nkuge.

Page 175: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

131

Ibisubizo by’imyitozo iri mu gitabo cy’umunyeshuri, urupapuro rwa 164

1. Ubudahemuka, kwicisha bugufi, kubaha amategeko.2. Gutsura ubucuti, kugira ibikorwa byiza, kugirana ubucuti n’abandi.3. Kubaha, ubupfura, kubaha amategeko, kwizerwa, ubupfura.

Ibyerekeye ibazwa 1. Teganyiriza abana bafite ubumuga integanyanyigisho zo gukorakoraho. 2. Abana b’inkwakuzi ubahe imyitozo isa n’aho ikomeye. 3. Abana bagenda gahoro gahoro bo ubahe imyitozo itagoranye.

Ihuriro n’andi masomoAmasomo mbonezamubano, amateka, no gukunda igihugu.

Ubumenyi bw’inyongera bugunewe umwarimu1. Tugomba gukora ibyo Imana ishaka.2. Ku isi gukora ibyiza no gukunda bagenzi bacu ni ngombwa, kuko Imana

izatugororera.

Isomo rya 4: Ibikorwa by’impuhwe n’urukundo bya

Yezu/Yesu-Igitangaza cyo mu bukwe bw’i Kana (Yohani

2:1-10) (Igitabo cy’umunyeshuri, urupapuro rwa 165)

Intego y’inyigishoUbumenyiGutanga ingero zimwe na zimwe z’ibikorwa by’urukundo Yezu/Yesu yakoze.

Ubumenyi ngiroGusobanura icyo ari cyo igikorwa cy’urukundo.

Ubukesha1. Kugira imyitwarire myiza kubaha no gufasha abandi.2. Kwerekana umuco mwiza wo kubaha no gufasha abandi.

Ubushobozi ngiro1. Kwandika no kuvuga neza ururimi.2. Gukorera mu matsinda udukino.3. Umuhate mu gukina udukino dutandukanye.

Inyungu z’inyigisho1. Gusobanukirwa n’ibikorwa Yezu yakoze by’urukundo n’impuhwe. Imfashanyigisho Bibiliya2. Kugira impuhwe n’urukundo.

Page 176: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

132

Uburyo bwo kwiga no kwigisha1. Kwitegereza. 2. Kubara inkuru.3. Udukino.4. Imfashanyigisho

Ibyo gutegura mbere1. Egeranya ibikoresho byabugenewe mbere y’isomo. 2. Soma icyo gice cyo muri bibiliya mbere y’isomo kandi utegure ibyo uza

guha abanyeshuri babyandike mu makayi yabo.3. Shushanya ibishushanyo bifitanye isano n’iri somo.

Imyitozo ku nyigishoUko bikorwaTangira isomo ryawe mwibukiranya ku isomo ry’ubushize . baza abanyeshuri niba bibuka ibyo twize ubushize. Isomo ryavugaga ku ngororano ya Nowa.

Isomo rirambuyeIbitwerekeyehoBwira abanyeshuri bitegereze amashusho ari mu bitabo byabo hanyuma ubabaze uko byagenze kuri ayo mashusho.

Bwira abanyeshuri batange ingero zabo bwite z’abantu b’abakene bafashije. Bemerere babwirane ukuntu bafasha abantu b’abakene.

Ubutumwa bwa Bibiliya 1. Nyuma yo kuganira ubwabo uko babigenza, bihuze n’igitangaza cyabereye

mu bukwe bw’i Kana.2. Ha abana igihe cyo kuvuga uko bumva mu bukwe byari byifashe.3. Abanyeshuri basome Yohani 2:1-10. Byagendekeye gute abahereza

b’ibinyobwa igihe inzoga zari zibashiranye?4. Muganire n’abanyeshuri ukuntu mu by’ukuri Yezu yahinduye amazi diyavi.5. Yobora abanyeshuri bite kuri bagenzi babo bafite ubumuga Kugira ngo na

bo biyumve mu isomo nk’abandi.6. Rangira abana bafungure ibitabo byabo ku ipaje ya 166 hanyuma barebe

amashusho ahari. Babaze uko babona byageze kuri ayo mafoto.

IbisubizoBwira abanyeshuri gukora amatsinda hanyuma bakore imyitozo iri ku ipaje ya 163.

Ibisubizo by’imyitozo iri mu gitabo cy’umunyeshuri, urupapuro rwa 167

1. Kubaha icumbi.2. Kubaha imyambaro.3. Kubishyurira ishuri.

Page 177: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

133

Ibyerekeye ibazwa 1. Teganyiriza abana bafite ubumuga integanyanyigisho zo gukorakoraho. 2. Abana b’inkwakuzi ubahe imyitozo isa n’aho ikomeye. 3. Abana bagenda gahoro gahoro bo ubahe imyitozo itagoranye.

Ubumenyi bwihariye bugunewe umwarimu• Mu Ivanjili yaYohani 2:1-10,Yezu/Yesu, nyina Mariya n’abigishwa Be bari

batumiwe mu bukwe i Kana, mu Galileya. Mu gihe ubukwe bwari burimbanyije, divayi irabashirana, Yezu/Yesu afata amazi ayahinduramo divayi iryoshye kurusha iyo banywaga. Ubukwe burakomeza, ndetse bugenda neza.

• IkigitangazacyerekanakoYezu/Yesuariisokoy’ibyishimo.

Isomo rya 5: Yezu ahaza imigati abantu barenga ibihumbi bitanu (Yohani 6:1-15) (Igitabo cy’umunyeshuri, urupapuro rwa 168)

Intego y’inyigishoUbumenyiGutanga ingero zimwe na zimwe z’ibikorwa by’urukundo Yezu yakoze.

Ubumenyi ngiroGusobanura icyo aricyo igikorwa cy’urukundo.

Ubukesha1. Kugira imyitwarire myiza kubaha no gufasha abandi.2. Kwerekana umuco mwiza wo kubaha no gufasha abandi.

Ubushobozi ngiro1. Kwandika no kuvuga neza ururimi.2. Gukorera mu matsinda udukino.3. Umuhate mu gukina udukino dutandukanye.

Inyungu z’inyigisho1. Gusobanukirwa n’ibikorwa Yezu yakoze by’urukundo n’impuhwe. 2. Kugira impuhwe n’urukundo.

Imyitozo ku nyigisho1. Agakino kerekana Yezu ahaza ikivunge.2. Ibiganiro mu matsinda byerekeye ukuntu Yezu yahagije ikivunge cy’abantu.3. Gusoma Bibiliya.4. Kwandika mu makayi.5. Gushushanya amashusho y’abantu bafasha abandi.

Imfashanyigisho1. Amashusho ya Yezu ahaza abantu ikivunge.2. Amashusho ya Yezu ari mu bantu benshi.

Page 178: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

134

3. Braille n’ibindi bikoresho byifashishwa n’abanyeshuri bafite ubumuga.4. Bibiliya.5. Igitabo cy’umunyeshuri.6. Bibiliya yera.

Uburyo bwo kwiga no kwigisha1. Kubara inkuru.2. Ubusesenguzi.3. Kwitegereza.

Ibyo gutegura mbere1. Egeranya ibikoresho byabugenewe mbere y’isomo. 2. Soma icyo gice cyo muri Bibiliya mbere y’isomo kandi utegure ibyo uza

guha abanyeshuri babyandike mu makayi yabo.

Imyitozo ku nyigishoUko bikorwaTangira isomo ryawe mwibukiranya ku isomo ry’ubushize .

Ibibazo ku banyeshuri1. Iyo ubuze ibiryo igihe kirekire, bikugendekera bite ku mubiri wawe?2. Iyo ubwiriwe wumva umeze ute?

Ibisubizo byabyo1. Turananuka hanyuma tugapfa.2. Ushonje, ubabaye.

Isomo rirambuyeIbitwerekeyeho1. Baza abanyeshuri niba batari Babura ibiryo iwabo. Bareke batange ibisubizo

byabo bavuge n’ukuntu bumvise bamerewe. 2. Fasha abanyeshuri gusobanukirwa ko ukubura kw’ibiribwa kuriho hamwe

na hamwe ku isi ndetse bikaganisha ku rupfu.3. Reka abana bitegereze amashusho ari mu bitabo byabo urupapuro rwa 167

hanyuma ubabaze uko babona byagenze kuri ayo mafoto.

Ubutumwa bwa Bibiliya 1. Bihuze n’isomo nyirizina rya none.2. Hitamo umunyeshuri asome Yohana 6: 1- 15.3. Ku birebana n’ibyo twasomye muri Bibiliya, fasha abanyeshuri kumva neza

ukuntu Yezu yafashe ibisate bitanu by’imigati ndetse n’amafi atanu gusa maze akayatubura kuburyo ahaza abantu barenga ibihumbi bitanu.

4. Fasha abanyeshuri kuvuga ku isomo dukura muri iki gitangaza Yezu yakoze. Amwe muri yo twayabona mu gitabo urupapuro rwa 168.

5. Shakira ibikoresho byabugenewe abanyeshuri bafite ubumuga bwo kutabona neza.

Page 179: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

135

Ibisubizo1. Saba abanyeshuri babishaka babwire bagenzi babo uko bafashije abakene.2. Shyira abanyeshuri mu matsinda hanyuma bakine agakino kerekana

igitangaza cyo guhaza abantu barenga ibihumbi bitanu ukoresheje amafi atanu n’ibisate by’imigaati bitanu gusa.

Ibyerekeye ibazwa 1. Teganyiriza abana bafite ubumuga integanyanyigisho zo gukorakoraho. 2. Abana b’inkwakuzi ubahe imyitozo isa n’aho ikomeye. 3. Abana bagenda gahoro gahoro bo ubahe imyitozo itagoranye.

Ihuriro n’andi masomoAmasomo mbonezamubano, amateka, Isilamu

Isomo rya 6 & 7: Yezu akiza abarwayi- Yezu akiza

nyirabukwe wa Simoni Petero (Matayo 8:14-17) (Igitabo cy’umunyeshuri, urupapuro rwa 169)

Intego y’inyigishoUbumenyiGutanga ingero zimwe na zimwe z’ibikorwa by’urukundo Yezu yakoze.

UbumenyingiroGusobanura icyo aricyo igikorwa cy’urukundo

Ubukesha1. Kugira imyitwarire myiza kubaha no gufasha abandi.2. Kwerekana umuco mwiza wo kubaha no gufasha abandi.

Ubushobozi ngiro1. Kwandika no kuvuga neza ururimi.2. Gukorera mu matsinda udukino.3. Umuhate mu gukina udukino dutandukanye.

Inyungu z’inyigisho1. Gusobanukirwa n’ibikorwa Yezu yakoze by’urukundo n’impuhwe. 2. Kugira impuhwe n’urukundo.

Imfashanyigisho1. Amashusho ya Yezu akiza uburwayi nyirabukwe wa Simoni.2. Amashusho y’abantu bari gufasha abandi.3. Ibikoresho bisohora amajwi byifashishwa n’abana bafite ubumuga bwo kutumva.4. Braille n’ibindi bikoresho byifashishwa n’abanyeshuri bafite ubumuga.5. Bibiliya.6. Igitabo cy’umunyeshuri.

Page 180: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

136

Uburyo bwo kwiga no kwigisha1. Kubara inkuru.2. Kwitegereza.3. Ibiganiro.4. Kwigana.

Ibyo gutegura mbere1. Egeranya ibikoresho byabugenewe mbere y’isomo. 2. Soma icyo gice cyo muri bibiliya mbere y’isomo kandi utegure ibyo uza

guha abanyeshuri babyandike mu makayi yabo.3. Shaka abanyeshuri baza gukina agakino ndetse ushyiremo n’abafite

ubumuga.

Imyitozo ku nyigishoUko bikorwaTangira isomo ryawe mwibukiranya ku isomo ry’ubushize. Baza abanyeshuri ibyo bibuka ku isomo ry’ubushize. Isomo riheruka ryavugaga ku gitangaza Yezu yakoze ahaza abantu barenga ibihumbi bitanu.

Isomo rirambuyeIbitwerekeyeho1. Reka abanyeshuri bavuge ku bantu baba bazi bugarijwe n’ibyorezo runaka.2. Babwire na none baganire ku byaba byarababayeho barwaje abarwayi

kwa muganga.3. Reka abanyeshuri batekerereze bagenzi babo ukuntu umurwayi ababara .

Ubutumwa bwa Bibiliya 1. Mwalimu ahuze ibyo byose byababayeho bamaze kuvuga n’uko byari

byifashe kuri nyirabukwe wa Simoni.2. Abanyeshuri basome muri Matayo 8: 14-17. Fasha abanyeshuri

gusobanukirwa neza uko Yezu yakijije nyirabukwe wa Simoni uburwayi.3. Hitamo abanyeshuri bake baze gukina agakino kerekana ukuntu Yezu

yakijije uburwayi nyirabukwe wa Simoni.4. Barangire kandi mu bitabo byabo urupapuro rwa 169 ubabwire bitegereze

bihagije iyo foto. Ni mu buhe buryo bagaragarije urukundo n’impuhwe umurwayi?

5. Fasha abanyeshuri bafite ubumuga kwiga ku rugero rumwe na bagenzi babo.

IbisubizoShyira abanyeshuri mu matsinda hanyuma baganire ku buryo butandukanye bashobora kwita ku barwayi.

Page 181: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

137

Ibisubizo by’imyitozo iri mu gitabo cy’umunyeshuri, urupapuro rwa 170

Kubaha icyo kurya, kubasengera, kuvoma amazi, gukubura mu rugo.

Ibyerekeye ibazwa 1. Teganyiriza abana bafite ubumuga integanyanyigisho zo gukorakoraho. 2. Abana b’inkwakuzi ubahe imyitozo isa n’aho ikomeye. 3. Abana bagenda gahoro gahoro bo ubahe imyitozo itagoranye.

Ihuriro n’andi masomoAmasomo mbonezamubano, amateka, Isilamu.

Isomo rya 8 & 9: Yezu akiza umubembe (Luka 5:16-20)

(Igitabo cy’umunyeshuri, urupapuro rwa 170)

Intego y’inyigishoUbumenyiGutanga ingero zimwe na zimwe z’ibikorwa by’urukundo Yezu yakoze.

UbumenyingiroGusobanura icyo aricyo igikorwa cy’urukundo.

Ubukesha1. Kugira imyitwarire myiza kubaha no gufasha abandi.2. Kwerekana umuco mwiza wo kubaha no gufasha abandi.

Ubushobozi ngiro1. Kwandika no kuvuga neza ururimi.2. Gukorera mu matsinda udukino.3. Umuhate mu gukina udukino dutandukanye.

Inyungu z’inyigisho1. Gusobanukirwa n’ibikorwa Yezu yakoze by’urukundo n’impuhwe. 2. Kurangwa n’urukundo n’impuhwe.

Imfashanyigisho1. Amashusho ya Yezu akiza umubembe.2. Amashusho y’abantu bari gufasha abandi.3. Ibikoresho bisohora amajwi byifashishwa n’abana bafite ubumuga bwo

kutumva.4. Braille n’ibindi bikoresho byifashishwa n’abanyeshuri bafite ubumuga.5. Bibiliya.6. Igitabo cy’umunyeshuri.7. Bibiliya yera.

Page 182: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

138

Uburyo bwo kwiga no kwigisha1. Ibiganiro.2. Kwigana.3. Ubushakashatsi.4. Kwitegereza.

Ibyo gutegura mbere1. Egeranya ibikoresho byabugenewe mbere y’isomo. 2. Soma icyo gice cyo muri Bibiliya mbere y’isomo kandi utegure ibyo uza

guha abanyeshuri babyandike mu makayi yabo.3. Shaka abanyeshuri bashobora gufasha bagenzi babo bafite ubumuga ndetse

bakanaza gukina agakino gateganijwe.

Imyitozo ku nyigishoUko bikorwaTangira isomo ryawe mwibukiranya ku isomo ry’ubushize. Baza abanyeshuri ibyo bibuka ku isomo ry’ubushize.

Isomo rirambuyeIbitwerekeyeho1. Bwira abanyesuri batange ingero z’abantu babonye bari mu ngorane

ziturutse ku biza kuburyo impamvu zazo utashobora kuzisobanura kuburyo bworoshye.

2. Reka bo ubwabo batange ibisobanuro n’impamvu bakeka zatera ibyo biza.3. Bemerere baganire kubyo babonye byerekeranye n’ibiza.4. Huza ibyo babonye n’isomo rishya ry’uyu munsi uva ku bizwi ugana ku

bitawi.

Ubutumwa bwa Bibiliya 1. Fasha abanyeshuri basome muri Luka 5:16-20.2. Sobanura ingingo z’ingenzi muri make kugirngo abaneshuri babashe kumva

ubutumwa buvugwa.3. Babwire bitegereze amashusho ari mu bitabo byabo ipaje 169.4. Babaze ingorane uwo muntu uri mu gitabo afite? Kubera iki ari icyiza kibi

cyane?5. Barangire na none mu gitabo cy’umunyeshuri hanyuma bavuge ku kuntu

Yezu yakijije umubembe.6. Hamwe n’abanyeshuri, murebere hamwe inzira zishoboka zose Yezu

yakoresheje ngo akize umurwayi.7. Shishikariza abanyeshuri kwita kubari mu kaga bose.8. Shaka umunyeshuri w’umuhanga ubishaka abwire abandi muri make inkuru

y’igikorwa cy’igitangaza cyo gukiza uburwayi.

Page 183: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

139

Ibisubizo1. Shyira abanyeshuri mu matsinda hanyuma bakine agakino ka Yezu akiza

umubembe.2. Bakiri mu matsinda banaganire ku buyo butandukanye bwo gufasha abakene

b’aho dutuye.

Ibyerekeye ibazwa 1. Teganyiriza abana bafite ubumuga integanyanyigisho zo gukorakoraho. 2. Abana b’inkwakuzi ubahe imyitozo isa n’aho ikomeye. 3. Abana bagenda gahoro gahoro bo ubahe imyitozo itagoranye.

Ihuriro n’andi masomoAmasomo mbonezamubano, amateka, Isilamu

Isomo rya 10: Yezu akiza umuhungu urwaye igicuri

(Mariko 9:14-29) (Igitabo cy’umunyeshuri, urupapuro rwa 170)

Intego y’inyigishoUbumenyiGutanga ingero zimwe na zimwe z’ibikorwa by’urukundo Yezu yakoze.

UbumenyingiroGusobanura icyo aricyo igikorwa cy’urukundo

Ubukesha1. Kugira imyitwarire myiza kubaha no gufasha abandi.2. Kwerekana umuco mwiza wo kubaha no gufasha abandi.

Ubushobozi ngiro1. Kwandika no kuvuga neza ururimi.2. Gukorera mu matsinda udukino.3. Umuhate mu gihe cyo gukina.

Inyungu z’inyigisho1. Gusobanukirwa n’ibikorwa Yezu yakoze by’urukundo n’impuhwe. 2. Kurangawa n’urukundo n’impuhwe.

Imfashanyigisho1. Amashusho ya Yezu akiza umuhungu wahanzweho na roho mbi.2. Amashusho y’abantu bari gufasha abandi.3. Ibikoresho bisohora amajwi byifashishwa n’abana bafite ubumuga bwo

kutumva.4. Braille n’ibindi bikoresho byifashishwa n’abanyeshuri bafite ubumuga.

Page 184: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

140

5. Bibiliya.6. Igitabo cy’umunyeshuri.7. Bibiliya yera.

Uburyo bwo kwiga no kwigisha1. Kubara inkuru.2. Ibiganiro.3. Imbwirwaruhame.4. Udukino.

Ibyo gutegura mbere1. Egeranya ibikoresho byabugenewe mbere y’isomo. 2. Soma icyo gice cyo muri bibiliya mbere y’isomo kandi utegure ibyo uza

guha abanyeshuri babyandike mu makayi yabo.3. Shaka abanyeshuri bashobora gufasha bagenzi babo bafite ubumuga ndetse

bakanaza gukina agakino gateganijwe.

Imyitozo ku nyigishoUko bikorwaTangira isomo ryawe mwibukiranya ku isomo ry’ubushize. Baza abanyeshuri ibyo bibuka ku isomo ry’ubushize..baza abana ibibazo bikurikira:

Ibibazo by’abanyeshuriUmuntu wahanzweho n’amashitani aba ameze ate?

Ibisubizo byabyoUwo muntu biba byivanze kandi atazi ibyo arimo.

Isomo rirambuyeIbitwerekeyeho1. Baza abanyeshuri niba baba barigeze babona umuntu wahanzweho

n’amashitani, aba ameze ate? Aba arya ate, agenda ate, avuga ibiki?2. Ha abanyeshuri umwanya baganirirane ibyo babonye ku muntu

wahanzweho na roho mbi. 3. Huza ibyo ngibyo n’isomo ry’uyu munsi.

Ubutumwa bwa Bibiliya1. Basomere muri Mariko 9:14-29. Ayo mashitani yafashe uwo muhungu ate

kugeza ubwo amubabaza bigeze aho?2. Fasha abanyeshuri baganire ku kuntu Yezu yakijije umuhungu wari

wahanzweho na roho mbi. 3. Bwira abanyeshuri bitegereze ifoto iri mu gitabo cy’umunyeshuri urupapuro

rwa 171. Babaze icyatumye Yezu ashaka gukiza uwo muhungu wahanzweho na roho mbi.

4. Mu matsinda, abanyeshuri baganire ku kamaro ko gufasha no kwita ku bababaye.

Page 185: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

141

5. Fasha abanyeshuri bafite ubumuga gukurikira isomo nk’abandi bana.

Ibisubizo 1. Teganya abana bo kuza gukina agakino kerekana ukuntu Yezu yakijije

umunyabibembe.2. Abana baririmbe indirimbo bishakiye yo Kugira ngo itere akabaraga

abababaye 3. Abana bakore imyitozo iri mu bitabo byabo urupapuro rwa 171.

Ibyerekeye ibazwa 1. Teganyiriza abana bafite ubumuga integanyanyigisho zo gukorakoraho. 2. Abana b’inkwakuzi ubahe imyitozo isa n’aho ikomeye. 3. Abana bagenda gahoro gahoro bo ubahe imyitozo itagoranye.

Ihuriro n’andi masomoAmasomo mbonezamubano, amateka, Isilamu.

Ubumenyi bw’inyongera bugenewe umwarimu1. Yezu?Yesu ni urugero rwiza kuri buri wese rwerekana urukundo n’impuhwe

ku bababaye.2. Akiri mu isi yakijije abarwayi, ahaza abashonje, yita ku banyabyaha ndetse

akiza abahanzweho na roho mbi.3. Izo zose ni ingero nziza zakagombye gutuma ikiremwa muntu gihindura

ubuzima bukaba bwiza kurushaho. Yezu/Yesu adusaba kwigana ubwo bugwaneza bwe.

Ibisubizo by’imyitozo ngiro. Igitabo cy’umunyeshuri, urupapuro rwa 172

1. Gahini na Abeli.2. Gahini yari umuhinzi.3. Abeli ari umushumba.4. Ntiyubashye Imana,umutimaa we wari wuzuyemo ibyaha. 5. Yubahaga Imana kandi akayitura ituro rishimishije. 6. (i) kubaha (ii) ubupfura7. Gahini8. Enoki.9. Ntabwo yapfuye, yajyanywe mu ijuru adapfuye.10. Nowa.11. Imyuzure12. I Kana mu Galileya13. Amafi abiri n’ibisate by’imigati bitanu gusa.14. (i) guhaza abantu barenga ibihumbi bitanu imigati. (ii) gukiza indwara nyirabukwe wa Simoni.15. (i) kubaha icyo kurya. (ii) kubitaho igihe barwaye.

Page 186: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

142

Umubare w’amasomo: 8

Ubushobozi bw’ingenzi bugamijwe: Umunyeshuri azaba ashobora kuririmba no gukina imikino itandukanye igamije kubaka amahoro y’umutima.

Andi masomo ashamikiyeho:1. Igisobanuro cy’amahoro: (a) Akamaro k’amahoro (b) Uko wakwerekana amahoro mu gihugu2. Ni iki gituma amahoro ayoyoka3. Indirimbo y’amahoro4. Udukino twerekeye amahoro5. Udukino tw’amahoro n’ubumwe

Isomo rya 1: Inshoza y’amahoro (Abanyaroma 12:18, Matayo 5:9, Abaheburayo 12:14) (Igitabo cy’umunyeshuri, urupapuro rwa 173)

Intego y’inyigisho

UbumenyiKuvuga ibintu byerekana umuntu ufite amahoro y’umutima.

UbumenyingiroGusobanurira abandi ibintu bizana amahoro yo mu mitima.

UbukeshaKubana n’abandi mu byishimo no kwirinda ikintu cyose cyabuza abandi ibyishimo.

Ubushobozi ngiro1. Kwandika no kuvuga neza ururimi.2. Gukorera mu matsinda ibiganiro.

Umutwe wa Kwimakaza amahoro

Icyigisho kubana mu mahoro

Indangagaciro za GikirisituImbumbanyigisho

4

Page 187: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

143

3. Umuhate mu kuririmba.

Inyungu z’inyigisho1. Gusobanukirwa n’ibikorwa Yezu yakoze by’urukundo n’impuhwe. 2. Kongera imyitwarire myiza irangwa n’ibikorwa by’amahoro.3. Kubaho mu mahoro.

Imfashanyigisho1. Ibikoresho bisohora amajwi byifashishwa n’abana bafite ubumuga bwo

kutumva.2. Ibikoresho byo gukorakoraho bigenewe abana bafite ubumuga bwo

kutabona3. Ingoma.4. Ibinyuguri.5. Ibishushanyo by’abantu bakora ibintu bitandukanye byimakaza amahoro.6. Bibiliya.7. Igitabo cy’umunyeshuri.

Uburyo bwo kwiga no kwigisha1. Kujya impaka.2. Udukino.3. Kwigana.

Ibyo gutegura mbere1. Egeranya ibikoresho byabugenewe mbere y’isomo. 2. Soma icyo gice cyo muri bibiliya mbere y’isomo kandi utegure ibyo uza

guha abanyeshuri babyandike mu makayi yabo.3. Fasha abanyeshuri bafite ubumuga mu biganiro.

Imyitozo ku nyigishoUko bikorwa1. Tangira isomo ryawe ubaza abanyeshuri ibibazo byerekeza ku isomo.

Ibibazo ku banyeshuri1. Ni iki cyaguhamiriza ko koko mufite amahoro hamwe n’inshuti zawe?2. Ukora iki iyo usanze inshuti zawe ebyiri ziri kurwana?

Ibisubizo1. Kubababarirana no kwirinda kubagirira nabi.2. Kubakiza no kubagira inama yo kutazongera kurwana, bakababarirana

hanyuma bagakundana.

Isomo rirambuyeIbitwerekeyeho1. Baza: mwaba mwarigeze mubona abantu babiri cyangwa amatsinda abiri

y’abantu barwana?

Page 188: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

144

2. Ni ibihe bintu bashobora gukorerana igihe barwana?3. Tsindagira icyo kintu, amahoro aba ahari iyo buri wese atuje kandi adafite

ubwoba bw’ibibi bishobora kumubaho.4. Baza: iwanyu mufite amahoro? Mu gihugu?5. Yobora abanyeshuri gusobanukirwa ko polisi ibungabunga amahoro mu

gihugu.6. Fasha abanyeshuri kuririmba indirimbo yubahiriza igihugu mu Kinyarwanda. 7. Fasha abanyeshuri bafite ubumuga na bo bakurikire isomo.

Ubutumwa bwa Bibiliya 1. Tegura abanyeshuri bo gusoma mu Banyaroma 12,8-11, dushobora gukora

ibishoboka byose ku giti cyacu tukabana neza amahoro n’abandi.2. Reka umunyeshuri umwe asome muri Matayo 5,9 hanyuma utsindagire ko

Imana ikunda amahoro, niyo mpamvu abarwanira amahoro bose bitwa abana b’Imana.

3. Baza: ni iki ukora kizanira amahoro inshuti zawe? Uri umwana w’Imana? Bwira umwana umwe asome Abahebureyi 12:14.

Ibisubizo1. Shyira abanyeshuri mu matsinda hanyuma baganire ku mahoro icyo ari cyo

ndetse no kwita ku mahoro.2. Fasha abanyeshuri gusobanukirwa muri Bibiliya ahantu havuga amahoro.

Ibisubizo by’imyitozo yo mu gitabo cy’umunyeshuri, urupapuro rwa 175

1. Amahoro ni igihe buri wese atuje kandi akaba nta bwoba afite bw’uwamugirira nabi

2. Reka umuhungu n’umukobwa basome muri bibiliya maze basobanurire abandi bagenzi babo. 1 Abanyaroma 12,18. Higisha gukora ibishoboka byose kugirago abantu babeho mu mahoro. Mu gitabo cya Matayo 5, 9 Yezu yigishaga ko hahirwa abatera amahoro kuko bazitwa abana b’Imana

Ibyerekeye ibazwa 1. Teganyiriza abana bafite ubumuga integanyanyigisho zo gukorakoraho. 2. Abana b’inkwakuzi ubahe imyitozo isa n’aho ikomeye. 3. Abana bagenda gahoro gahoro bo ubahe imyitozo itagoranye.

Ihuriro n’andi masomoAmasomo mbonezamubano, amateka, Isilamu.

Ubumenyi bwihariye bugenewe umwarimu1. Amahoro nyayo ni ayo mu mutima, ndetse n’ayo duha abandi.2. Amahoro ni ingenzi mu bantu Kugira ngo batunganye imirimo yabo ya buri

munsi nta nkomyi.

Page 189: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

145

3. Mu Banyaroma 12:18 no mu Ivanjili ya Matayo 5:9; Bibiliya itwigisha kubana n’abandi amahoro, ndetse ko abatera amahoro ari bo bana b’Imana.

Isomo rya 2: Akamaro ko kugira amahoro

(Igitabo cy’umunyeshuri, urupapuro rwa 175)

Intego y’inyigishoUbumenyiKwerekana no gusobanukirwa akamaro k’amahoro mu miryango.

Ubumenyi ngiroGusobanura akamaro k’amahoro.

UbukeshaGukunda amahoro no guha agaciro akamaro kayo iwacu mu miryango.

Ubushobozi ngiro1. Kwandika no kuvuga neza ururimi.2. Gukorera mu matsinda ibiganiro.3. Umuhate mu kuririmba.

Inyungu z’inyigisho1. Gusobanukirwa igisobanuro cy’amahoro. 2. Kongera imyitwarire myiza irangwa n’ibikorwa by’amahoro.3. Kubaho mu mahoro.

Imfashanyigisho1. Amashusho y’abantu bari gukorera hamwe.2. Ibikoresho bisohora amajwi byifashishwa n’abana bafite ubumuga bwo

kutumva.3. Ibikoresho byo gukorakoraho bigenewe abana bafite ubumuga bwo

kutabona.4. Ibikoresho bisohora amashusho byerekana amahoro mu miryango.5. Bibiliya.6. Igitabo cy’umunyeshuri.

Uburyo bwo kwiga no kwigisha1. Ibiganiro.2. Imbwirwaruhame.3. Udukino.

Ibyo gutegura mbere1. Egeranya ibikoresho byabugenewe mbere y’isomo. 2. Soma icyo gice cyo muri Bibiliya mbere y’isomo kandi utegure ibyo uza

guha abanyeshuri babyandike mu makayi yabo.

Page 190: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

146

3. Fasha abanyeshuri bafite ubumuga mu biganiro.

Imyitozo ku nyigishoUko bikorwaTangira isomo ryawe ubaza abanyeshuri ibibazo byerekeza ku isomo biza no kwibukiranya amasomo aheruka.

Ibibazo ku banyeshuri1. Mutekereza ko iyo tuba nta mahoro dufite iwacu biba bimeze bite?2. Ubwirwa n’iki ko umuntu afite amahoro y’umutima?3. Mutekereza ko koko amahoro ari ingenzi muri sosiyete yacu?

Ibisubizo1. Abantu bareka imirimo yabo cyangwa ntibayikore neza, twatinya kuza ku

ishuli, twatinya gusohoka hanze nijoro.2. Iyo umuntu adusekeye, akatuganiriza nta mbereka, akanezezwa no gufasha

abandi.3. Ni ingenzi kubera ko abantu bakora imirimo yabo nta nkomyi.

Isomo rirambuyeIbitwerekeyeho1. Baza abanyeshuri, mujya mujya ahantu abantu badafite amahoro bari?2. Babaze ukuntu abantu bahaba kandi nta mahoro ahari?3. Fasha abnyeshuri gusobanukirwa ko amahoro ari ingenzi mu miryango4. Reka abanyeshuri basobanukirwe ko dukora imirimo yacu neza mu mahoro

kubera ko igihugu cyacu gifite amahoro.

Ubutumwa bwa Bibiliya 1. Bwira abana basome muri bibiliya mu bice twize mu masomo yatambutse

agaragaza ko amahoro ari ingenzi.2. Tsindagira ko amahoro azana ubumwe mu bantu.3. Reka abanyeshuri basome muri bibiliya ahantu havuga ku mahoro.4. Fasha abana bafite ubumuga nabo bakurikire bihagije mu isomo.

Ibisubizo1. Shyira abanyeshuri mu matsinda hanyuma baganire ku kamaro k’amahoro

muri sosiyete. 2. Ha abana amahirwe buri wese asobanurire abandi impamvu amahoro ari

ingenzi mu rugo ndetse no ku ishuri.

Ibyerekeye ibazwa 1. Teganyiriza abana bafite ubumuga integanyanyigisho zo gukorakoraho. 2. Abana b’inkwakuzi ubahe imyitozo isa n’aho ikomeye. 3. Abana bagenda gahoro gahoro bo ubahe imyitozo itagoranye.

Page 191: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

147

Ihuriro n’andi masomoAmasomo mbonezamubano, amateka

Ubumenyi bw’inyongera bugenewe umwarimuDukeneye amahoro mu buzima bwacu bwa buri munsi, ngo tubashe gutunganya imirimo yacu nta nkomyi. Amahoro atuma abantu babana mu byishimo no mu rukundo. Tugomba kubana amahoro n’abaturanyi bacu.

Mu 1994, nta mahoro yari mu Rwanda. Abatutsi benshi barishwe; bicwa n’abari abaturanyi babo. Abantu benshi barahunze, bata ingo zabo, bajya mu bihugu by’abaturanyi. Tugomba kwihatira gutanga amahoro aho dutuye.

Isomo rya 3: Kwerekana ko hari amahoro mu gihugu

no mu mitima (Zaburi 34:4, Yakobo 3:17, Abafilipi 4:7)

(Igitabo cy’umunyeshuri, urupapuro rwa 176)

Intego y’inyigishoUbukeshaKwerekana uko amahoro aba aganje mu gihugu n’ibintu byerekana ko umuntu afite amahoro mu mutima we.

UbumenyiGusobanura ibintu byerekana ko mu gihugu harimo amahoro ndetse ko no mu mitima arimo.

Ubumenyi ngiroGukunda kugira amahoro mu mutima ndetse no gukunda ko amamhoro aganza mu gihugu.

Ubushobozingiro1. Kwandika no kuvuga neza ururimi.2. Umuhate mu kuririmba.

Inyungu z’inyigisho1. Gusobanukirwa igisobanuro cy’amahoro. 2. Kongera imyitwarire myiza irangwa n’ibikorwa by’amahoro.3. Kubaho mu mahoro.

Imfashanyigisho1. Bibiliya.2. Amashusho yerekana ibikorwa by’amahoro nko gukorera hamwe.3. Ibikoresho bisohora amajwi byo gufasha abana bafite ubumuga bwo

kutumva neza.

Page 192: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

148

4. Ibikoresho byo gukorakoraho bigenewe abana bafite ubumuga bwo kutabona.

5. Ibi koresho nsakazamajwi.

Uburyo bwo kwiga no kwigisha1. Udukino.2. Ubushakashatsi.3. Kubara inkuru.

Ibyo gutegura mbere1. Egeranya ibikoresho byabugenewe mbere y’isomo. 2. Soma icyo gice cyo muri Bibiliya mbere y’isomo kandi utegure ibyo uza

guha abanyeshuri bakabyandika mu makayi yabo.3. Fasha abanyeshuri bafite ubumuga mu biganiro.

Imyitozo ku nyigishoUko bikorwaTangira isomo ryawe ubaza abanyeshuri ibibazo byerekeza ku isomo bize ubushize.

Ibibazo ku banyeshuri1. Vuga ibintu indirimbo yubahiriza igihugu itwigisha.2. Ni iki Yezu yabwiye intumwa ze igihe yababonekeraga amaze kuzuka?

Ibisubizo1. Rwanda ni igihugu cyiza, Rwanda ni igihugu cy’amahoro. 2. Amahoro abane namwe.

Isomo rirambuyeIbitwerekeyeho1. Tangira isomo ryawe murebera hamwe isomo ry’ubushize maze ukoresheje

ibibazo bitandukanye urihuze n’iry’uyu munsi.2. Fasha abanyeshuri kumva ibintu bigiye bitandukanyije abantu, nk’amoko,

iyobokamana, uruhu, igitsina, ikigero, kuba barashatse cyangwa bakiri ingaragu.

3. Baza: ese dukwiriye koko kwita kuri ibyo bidutandukanyije mu by’ukuri?

Ubutumwa bwa Bibiliya 1. Shaka abanyeshuri basoma Zaburi 34:4 kandi utsindagire ko abizera Imana

kandi bakayiringira ari bo batazagira icyo bikanga kandi bakazabaho mu mahoro.

2. Reka na none abanyeshuri basome Izayasi 9:6 maze ubareke basobanukirwe n’uko Yezu ari umwami w’amahoro akaba ari na we uduha amahoro.

3. Reka abanyeshuri na none basome Abanyafilipi 4:7 maze utsindagire ko amahoro y’Imana ariyo atuma imitima yacu n’intekerezo zacu zituza.

4. Abanyeshuri kandi basomerwe muri Yakobo 3:17 maze basobanukirwe n’uko tubona amahoro y’umutima igihe turangamiye ubwami bw’Imana.

Page 193: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

149

Ibisubizo1. Babiri babiri bareke baganire ku bintu bavugana iyo bafite amahoro

y’umutima.2. Bwira buri wese abwire bagenzi be bose ibyo bagiye baganira babiri babiri.

Ibisubizo by’imyitozo iri mu gitabo cy’umunyeshuri, urupapuro rwa 178

Ibimenyetso byerekana hari amahoro mu rugo cyangwa ku ishuri:- Iyo abantu bishimye buri gihe- Iyo abantu baganira nta kibazo- Iyo abantu basuhuzanya bakanaseka- Iyo abantu bafashanya igihe cyose- Iyo abantu bagaragara nk’abafite ubuzima bwiza kandi basukuye- Iyo abantu baryama mu mutuzo bagasinzira- Iyo abantu baganira bitonze- Iyo bubaha amategeko y’ishuri- Iyo bubaha amatgeko y’igihugu

Ibyerekeye ibazwa 1. Teganyiriza abana bafite ubumuga integanyanyigisho zo gukorakoraho. 2. Abana b’inkwakuzi ubahe imyitozo isa n’aho ikomeye. 3. Abana bagenda gahoro gahoro bo ubahe imyitozo itagoranye.

Ihuriro n’andi masomoAmasomo mbonezamubano, amateka na Isilamu.

Isomo rya 4: Ibibuza amahoro umuntu (Kuva 23:1-2, Luka 3:14) (Igitabo cy’umunyeshuri, urupapuro rwa 177)

Intego y’inyigishoUbumenyiKwerekana ibintu bibuza abantu amahoro.

Ubumenyi ngiroKurondora no gusobanura impamvu zitera kubura kw’amahoro n’ibimenyetso byerekana ukubura kw’amahoro mu mitima.

Ubukesha1. Kwirinda ibitubuza amahoro.2. Kwirinda ibibuza abandi amahoro.

Page 194: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

150

Ubushobozi ngiro1. Kwandika no kuvuga neza ururimi.2. Gukorera mu matsinda ibiganiro.3. Umuhate mu kuririmba.

Inyungu z’inyigisho1. Gusobanukirwa ibibuza abantu amahoro.2. kwirinda ibintu bituma amahoro abura.3. Guha amahoro abandi.

Imfashanyigisho1. Bibiliya.2. Ibikoresho bisohora amajwi byo gufasha abana bafite ubumuga bwo

kutumva neza.3. Ibikoresho byo gukorakoraho bigenewe abana bafite ubumuga bwo

kutabona4. Amashusho y’abantu bari kurwana.5. Igitabo cy’umunyeshuri.

Uburyo bwo kwiga no kwigisha1. Imbwirwaruhame.2. Udukino.3. Kujya impaka.4. Kwigana.

Ibyo gutegura mbere1. Egeranya ibikoresho byabugenewe mbere y’isomo. 2. Soma icyo gice cyo muri bibiliya mbere y’isomo kandi utegure ibyo uza

guha abanyeshuri babyandike mu makayi yabo.3. Fasha abanyeshuri bafite ubumuga gusobanukirwa.

Imyitozo ku nyigishoUko bikorwaIbibazo ku banyeshuri1. Mwaba mwarigeze mubeshywa n’umuntu? Mwakoze iki?2. Mukora iki iyo murakaye?

Ibisubizo1. Emera ibisubizo bitandukanye by’abanyeshuri. 2. Emera ibisubizo by’abaneyshuri bitandukanye.

Isomo rirambuyeIbitwerekeyeho1. Baza: hari ubwo waba warigeze urakara cyangwa ugira umujinya?2. Ni iki cyari cyakurakaje cyangwa cyari cyaguteye umujinya?

Page 195: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

151

3. Baza: ni ibihe bintu bishobora kubuza umuntu amahoro?4. Baza: utekereza iki iyo usanze abantu batongana cyangwa barwana?5. Ni iki cyateye jenoside mu gihugu mu 1994 ubwo abantu benshi bapfaga?

Ubutumwa bwa Bibiliya 1. Shaka abana basome mu Kuva 23: 1-2 ubwire abanyeshuri ko tutagomba

kubeshyerana.2. Reka abana bitegereze amashusho ari mu bitabo byabo bavuge n’ibyo abo

bantu bari gukora.3. Nyuma y’isomo, bwira umunyeshuri umwe asengere abandi.

Ibisubizo1. Mu matsinda, reka abanyeshuri baganire ku bintu bibuza abandi amahoro

bari ku ishuri, bari iwabo cyangwa mu gihugu cyose.2. Fasha abanyeshuri bafite ubumuga aho bari mu matsinda bakurikire neza.

Ibyerekeye ibazwa 1. Teganyiriza abana bafite ubumuga integanyanyigisho zo gukorakoraho. 2. Abana b’inkwakuzi ubahe imyitozo isa n’aho ikomeye. 3. Abana bagenda gahoro gahoro bo ubahe imyitozo itagoranye.

Ihuriro n’andi masomoAmasomo mbonezamubano, amateka na Isilamu.

Isomo rya 5 & 6: Indirimbo z’amahoro (Yohana

14:27, Luka 24:36) (Igitabo cy’umunyeshuri, urupapuro rwa 180)

Intego y’inyigishoUbumenyiGufata mu mutwe indirimbo y’amahoro.

Ubumenyi ngiroKuririmba indirimbo ifite ubutumwa bw’amahoro yo mu mitima.

Ubukesha1. Kwerekana ibyishimo bivuye ku ndirimbo z’amahoro.2. Kwiyungura imico yo kuririmba indirimbo z’amahoro.

Ubushobozi ngiro1. Kwandika no kuvuga neza ururimi.2. Gukorera mu matsinda ibiganiro.3. Umuhate mu kuririmba.

Page 196: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

152

Inyungu z’inyigisho1. Kuririmba indirimbo z’amahoro.2. Gusobanukirwa n’akamaro k’indirimbo z’amahoro.

Imfashanyigisho1. Ingoma.2. Ibikoresho byo gukorakoraho bigenewe abana bafite ubumuga bwo

kutabona.3. Amashusho y’abantu bari kuririmba.4. Bibiliya yera.5. Igitabo cy’umunyeshuri.

Uburyo bwo kwiga no kwigisha1. Udukino.2. Kwitegereza.3. Imikoro.

Ibyo gutegura mbere1. Egeranya ibikoresho byabugenewe mbere y’isomo. 2. Soma icyo gice cyo muri bibiliya mbere y’isomo kandi utegure ibyo uza

guha abanyeshuri babyandike mu makayi yabo.3. Fasha abanyeshuri bafite ubumuga mu biganiro.

Imyitozo ku nyigishoUko bikorwa1. Tangira isomo ryawe wibukiranya n’abanyeshuri ibyo bize mu masomo

yatambutse.2. Yobora abanyeshuri baririmbe indirimbo rusange ivuga ku mahoro y’Imana.3. Ihamirize ko ingoma n’ibindi bicurangisho byose biri gukoreshwa Kugira

ngo indirimbo iryohe.

Ibibazo ku banyeshuri1. Ni ku wuhe munsi turirirmba indirimbo z’amahoro?2. Vuga iminsi y’ikiruhuko yemewe na Leta.

Ibisubizo1. Ubukwe, mu misa, iyo dukina n’inshuti zacu, mu minsi mikuru y’igihugu2. (a) Ku ya mbere nyakanya:Umunsi w’ubwigenge (b) Ku ya mbere gashyantare: umunsi w’intwari (c) Kuri 7 mata: kwibuka jenoside

Isomo rirambuyeIbitwerekeyeho1. Baza: mwaba hari ibirori by’iminsi mikuru y’igihugu mwaba mwaragiyemo?2. Ni iyihe ndirimbo baririmba muri iyo minsi mikuru y’igihugu.

Page 197: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

153

3. Baza: mwaba hari ubukwe mwaba mwarigeze gutaha? Cyangwa mwaba mwarigeze mujya mu misa? Baririmba izihe ndirimbo aho ngaho?

4. Sobanurira abanyeshuri basobanukirwe ko indirimbo z’amahoro ziririmbwa mu minsi mikuru kugira ngo zizanire abantu amahoro n’ubumwe.

5. Ha buri mwana umwanya aririmbire bagenzi be indirimbo y’amahoro azi iyo ari yo yose.

Tsindagira ko:1. Tugomba kuririrmba indirimbo zizana amahoro2. Indirimbo mbi zishobora gutera abantu kurwana3. Muri jenoside yo muri 1994, umuhanzi witwa Simoni Bikindi, yaririmbaga

indirimbo zishishikariza abantu kurwana. Abatutsi benshi barishwe. Nyuma yaje gufatwa hanyuma yemera ibyaha yakoze.

Emerera abanyeshuri kwitegereza ishusho iri mu gitabo cy’umunyeshuri banavuge icyo yerekana.

Ubutumwa bwa Bibiliya 1. Shaka abanyeshuri bo gusoma Ibyahishuwe 21:4.2. Reka na none basome Yohana 14:27 hanyuma utsindagire ko Yezu yemereye

intumwa ze kuziha amahoro yo mu mitima mbere y’uko azamukira I Betaniya ajya mu ijuru.

3. Abana basome muri Luka 24:36 kandi ubafashe gusobanukirwa ko Yezu yabwiraga intumwa ze ati “ Amahoro abane namwe”, ndetse na nyuma yo kuzuka ubwo yababonekeraga yarabibabwiye.

Ibisubizo1. Bwira abanyeshuri bose baririmbe na we ubafashije, indirimbo yitwa “Youth

Peace Camp Song”. Reka abana bayiririmbe kandi ubashishikarize gukora ibyo ivuga.

2. Bwira abana baririmbe indirimbo yo mu gitabo (cy’abaporotestanti) ivuga ngo “Nta ncuti nziza nka Yesu.”

Ibyerekeye ibazwa 1. Teganyiriza abana bafite ubumuga integanyanyigisho zo gukorakoraho. 2. Abana b’inkwakuzi ubahe imyitozo isa n’aho ikomeye. 3. Abana bagenda gahoro gahoro bo ubahe imyitozo itagoranye.

Ihuriro n’andi masomoAmasomo mbonezamubano, amateka na Isilamu.

Page 198: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

154

Isomo rya 7 & 8: Imikino yerekeye amahoro

Imikino yerekeye ubumwe n’amahoro (Igitabo cy’umunyeshuri, urupapuro rwa 184)

Intego y’inyigishoUbumenyiGufata mu mutwe indirimbo z’amahoro n’akamaro kazo mu buzima.

Ubumenyi ngiroGukina udukino tw’ubumwe n’amahoro.

UbukeshaGukunda udukino tw’amahoro n’ubumwe.

Ubushobozi ngiro1. Kwandika no kuvuga neza ururimi.2. Gukorera mu matsinda ibiganiro.3. Umuhate mu gukina udukino.4. Kubwira abandi kwa buri wese.

Inyungu z’inyigisho1. Gusobanukirwa n’udukino tw’amahoro n’ubumwe2. Gutera abandi amahoro iteka3. Kwiyongeramo imyitwarire myiza y’amahoro.

Imfashanyigisho1. Amashusho y’abana bari gukina udukino ku mahoro.2. Ibiganiro mu magambo byerekeranye n’amahoro byafatiwe ku twuma

twabugenewe, byakorewe iyo dutuye.3. Ibikoresho byo gukorakoraho bikenewe n’abana bafite ubumuga bwo

kutabona.4. Bibiliya.5. Igitabo cy’umunyeshuri.

Uburyo bwo kwiga no kwigisha1. Udukino.2. Kwigana3. Kwitegereza.

Ibyo gutegura mbere1. Egeranya ibikoresho byabugenewe mbere y’isomo. 2. Soma icyo gice cyo muri Bibiliya mbere y’isomo kandi utegure ibyo uza

guha abanyeshuri babyandike mu makayi yabo.

Page 199: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

155

3. Soma kandi usobanukirwe mbere y’isomo n’udukino turi mu gitabo cy’umunyeshuri.

Imyitozo ku nyigishoUko bikorwa1. Tangira isomo ryawe ufasha abanyeshuri kuririmba ya ndirimbo bize mu

isomo ribanziriza iri. 2. Baza abanyeshuri utubazo dufitanye isano na ryo.

Ibibazo ku banyeshuriKubera iki mukunda imikino y’amahoro?

IbisubizoKuko idufasha kwiyubaka, iradushimisha kandi itera amahoro hagati yacu n’inshuti zacu.

Isomo rirambuyeIbitwerekeyeho1. Jyana abana hanze y’ishuri2. Baza: ni utuhe dukino mukunda? Ni imikino mibi?3. Bwira abanyeshuri ko hariho imikino mibi ishobora kubagirira nabi4. Baza: mujya mukina n’inshuti zanyu mu rugo? Mukina iyihe mikino?

Ubutumwa bwa Bibiliya 1. Bwira abana basome Abanyafilipi 2:2 maze utsindagire ko tugomba

gusangira amahoro n’ibyishimo na bagenzi bacu mu gihe dukina.2. Saba umunyeshuri umwe asome mu Baromani 12:4 maze utsindagire ko

tugomba kujya duteranira ikintu kimwe cyubaka.3. Reka umunyeshuri umwe asome Yohani 15:12 hanyuma utsindagire ko

itegeko risumba ayandi Yezu yatwigishije ari urukundo.

Ibyerekeye ibazwa 1. Teganyiriza abana bafite ubumuga integanyanyigisho zo gukorakoraho. 2. Abana b’inkwakuzi ubahe imyitozo isa n’aho ikomeye. 3. Abana bagenda gahoro gahoro bo ubahe imyitozo itagoranye.

Ihuriro n’andi masomoAmasomo mbonezamubano, amateka na Isilamu.

Ibisubizo by’imyitozo ngiro Igitabo cy’umunyeshuri, urupapuro rwa 185

1. (a) Mu gihe cy’iminsi mikuru y’igihugu (b) Iyo bazamura ibendera ry’igihugu (c) Mbere y’uko batangira umuhango ukomeye w’igihugu

Page 200: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

156

2. (a) hamagara3. Rwanda nziza4. Gukundana. Ubumwe mu banyagihugu. Ibyishimo mu baturage.5. Abantu benshi barishwe (igihe jenoside yabaga).6. Intambara, ivanguramoko, urwango. 7. ubumwe8. inkuge9. Kubakiza no kubabwira bagaharanira amahoro. 10. urukundo

Page 201: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

II. IYOBOKAMANA RYA KISILAMU

Page 202: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi
Page 203: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

i

IntangiriroIgitabo cy’Isomo ry’Iyobokamana ya Kislamu (IRE) cyakozwe hagamijwe gukusanyiriza hamwe ubumenyi buteganyirizwa umunyeshuri wo ku rwego rusobanutse kandi bunoze.

Hari hagamijwe kandi kugena imyigishirize isobanura byimbitse ukwemera, ukwemera kw’andi madini, ukwizera kwayo, kuyumva no gutahura isano iyahuza, ibyerekeye ukuri kwayo, Ibyerekeye imiyoborere yayo n’icyo iyamariye, Kwerekana ibyiza byo guturana hagati yayo hatibagiwe n’imihimbarize yayo agaragara muri byose.

Iri somo ry’Iyobokamana ya Kisilamu ryateguwe kugirango ryuzuze integanyamasomo yo mu mashuri abanza ishingiye ku gushyira umunyeshuri ku izingiro ry’imyigishirize ye, akaguma muri uwo mwanya uko imyigire n’imyigishirize ye igenda yicuma. Iki gitabo mfashamwarimu rero kikaba kizamuha ibisabwa byose ngo atange imyigishirize iboneye.

Iki gitabo cy’umwarimu kizamworohereza kugera ku byiza byose by’imyigishirize ye. Ku musozo w’iri somo, iki gikoresho gitegerezwa ko kizaba cyabashije gutuma umunyeshuri abasha: Gushimangira imyemerere ya Kisilamu n’ibyiza byayo ku kiremwa muntu. Gusobanukirwa no kwitahurira ibyerekeye ukwemera kwa Isilamu no

kubishyira mu bikorwa. Gusobanura ubudahangarwa bwa Allah (S.W) ku kiremwamuntu. Gukomera kuri Allah (S.W) by’ukuri wubahiriza amabwiriza n’ibizira kuri Yo

nta ngingimira. Gushimangira byimazeyo ubuhangange bwa Allah (S.W). Kwizera ivugabutumwa ry’Intumwa y’Imana Muhammadi (I.A.U) n’umwanya

we ugereranyije n’izindi ntumwa. Gushimangira umurimo w’abamalayika bose ba Allah (S.W). Kubasha gusobanukirwa n’ibika bitanu bya Qur’an bamaze kwigishwa. Gusiba no kubiha agaciro nk’inkingi ikomeye mu myemerere ya Kislamu. Gusobanukirwa no gushyira mu bikorwa uruhererekane rw’ivugabutumwa

(hadith) ryigishijwe muri iri somo. Guha agaciro uruhare ntagereranywa abigishwa b’Intumwa y’Imana

Muhammadi(I.A.U) bagize mu ihererekanywa rya hadith. Kwigwizaho indangagaciro ku rwego rwo hejuru zerekeye ubumenyi

n’imyemerere byigishijwe muri iri somo. Gushimangira uburenganzira bwa Allah (S.W), ubw’ababyeyi,

ubw’abaturanyi n’abandi babifitemo inyungu bose nk’uko byigishijwe muri iri somo.

IgisobanuroInteganyanyigisho ya kera ni yo yahinduwemo iyi nshya. Impamvu kwari ukwimurira uburyo bwari bushaje bwayifataga nk’ishingiro ry’ubumenyi

Page 204: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

ii

buhindurwa kubushobozi bushingira ku nteganyanyisho. Indi ntego y’ibanze yari uguha agaciro uburere bw’abana bahabwa ubushobozi ngiro. Iyi nteganyanyigisho ikaba izabafasha kunguka indangagaciro zibereye ndetse n’izo kubaha uburenganzira bw’ikiremwa muntu, hatirengagijwe n’iz’umuco nyarwanda. Iri vugururwa ryashingiye ku bitekerezo byatanzwe n’abarimu ubwabo ndetse no ku bushakashatsi bwakozwe.

Ubushakashatsi bwakozwe bwagaragaje ko ubumenyi bushingiye ku nteganyanyigisho bwirengagiza mu gihe kirekire uruhare rw’umunyeshuri. Ntabwo umunyeshuri yagiraga umusanzu atanga mu myigire ye bikaba ari yo mpamvu umunyeshuri atateraga imbere mu bukesha bw’ibyo yabaga yize. Iyi nteganyanyigisho nshya rero izemerera umunyeshuri kugira uruhare rugaragara mu myigire ye mu masomo ubwayo. Umwana azashobora kandi gushyira mu bikorwa mu buzima bwe bwa buri munsi, ubwo buhanga yagiye yigira mu ishuri.

Intego zihariye z’imyigishirize y’inyigisho z’iyobokamana rya Kislamu Inyigisho z’Iyobokamana rya Kislamu zigishwa mu rwego rwo: Gusobanukirwa inyuguti z’ururimi rw’Icyarabu ndetse n’inyajwi zarwo

ndetse no kuzikoresha basoma cyangwa bavuga Qur’an ntagatifu. Gusobanukirwa no gushyira mu bikorwa inkingi eshanu za Isilamu. Kwerekana mu kwemera, mu myitwarire ndetse no mu mibanire amahame

y’ukwemera. Kugira ubumenyi bw’ibanze mu gushobora gushyira mu bikorwa, ibikorwa

byose bya Ibadaat nk’uko byigishwa muri Isilamu. Kwemera no kubaha ubutumwa bw’intumwa zose za Allah (S.W). Gusenga gatanu ku munsi ndetse no kwemera ibyiza byabyo. Kwiga amateka ya Isilamu hamwe no gusobanukirwa igisekuru cy’Intumwa

y’Imana Muhammadi (I.A.U). Kongera urukundo dukunda Allah (S.W) ndetse na bagenzi bacu. Kwiga no gusobanukirwa uburyo bunyuranye ibikorwa bimwe na bimwe

bikorwamo nko kwisukura, gusuhuzanya, kuryama,… Kubungabunga ibidukikije biri hafi yacu mu rwego rwo kubumbatira

imibereho myiza yacu. Guteza imbere no kwiyungura imyumvire mpuzamahanga kuri Isilamu

nk’inzira yo gukumira imigenzo idahwitse ndetse n’imyumvire yo hasi.

Inyungu rusange z’imyigishirize ya IREInyigisho rusange y’isomo ry’Iyobokamana ya Kislamu ifite imitwe itanu y’ingenzi. Buri mutwe ugiye ufite inyungu zawo nk’uko bigaragara hano munsi:

1. Amahame shingiro y’ukwemera muri IsilamuUmunyeshuri azaba ashobora gusobanukirwa n’amahame atanu y’idini rya Isilamu ndetse no kuyashyira mu bikorwa;

Page 205: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

iii

2. Kwiga gusoma Qur’anUmunyeshuri azaba ashobora gusoma no gukoresha inyuguti n’inyajwi z’Icyarabu;

3. Amategeko ngengabikorwa ngaragiramana y’ibanzeUmunyeshuri azaba ashobora gutunganya udhu uko bikwiye, kumva no

gushyira mu bikorwa uburyo buboneye bwo kurya, kwisukura, kunywa,...Kumenya no gukora amasengesho atanu ya buri munsi.Gusengera ku gihe nyacyo amasengesho atanu ya buri munsi.Kwiga duas ivugwa mu masengesho nyirizina cyangwa nyuma yayo.

4. Ubuzima bw’intumwa y’Imana Muhammadi Imana imuhe amahoro n’imigisha (I.A.U)Umwana azashobora:(i) Kwiga amateka y’Intumwa y’Imana Muhammadi (I.A.U).(ii) Kwemera imico ntagereranywa y’Intumwa y’Imana Mohammad (I.A.U).

5. Umutwe 1: Ubupfura n’imibanire myiza n’ abandiUmwana azaba aashobora:(i) Gukunda Allah (S.W) byimazeyo ndetse na bagenzi be.(ii) Kubahiriza no gushyira mu bikorwa imigenzo imwe n’imwe ya Kislamu.

Ingero: nko kurya, kunywa, kubyuka,…

UbushoboziImbumbe y’ubushobozi bukurikira izaba yagezweho nyuma ya buri mutwe:1. Gusubiramo mu mutwe adasoma amahame nibura atatu y’ukwemera kwa

Islamu agenza nk’uko intumwa z’Imana zabanaga n’abandi mu mahoro. 2. Gusoma inyajwi n’ingombajwi z’icyarabu muri Quar’an. 3. Kwitwararika no gukurikiza amategeko y’isuku, amasengesho n’amahame

y’ibanze agenga Iswala.4. Kubasha kwerekana imyitwarire myiza y’urukundo muri bagenzi be nk’uko

intumwa y’Imana Muhammadi (I.A.U) yabigenzaga. 5. Kwerekana ibikorwa by’urukundo muri bagenzi be ndetse no kwita ku bidukikije

kuko byerekana urukundo rw’Imana.

ImyigishirizeKugira ngo umunyeshuri abashe kubona inyungu zikomoka ku myigishirize, uburyo bukurikira bw’imyigire ishingira ku munyeshuri bwakwifashishwa muri buri mutwe.

Page 206: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

iv

Bukubiyemo:

Ibiganiro Ibisobanuro Udukino Kujya impaka Imirimo yo mu matsinda Ubushakashatsi Sinema

Ingero z’amasomo Inyurabwenge Ubusesenguzi Ubucukumbuzi Kwitegereza Guhanahana ibibazo n’ibisubizo Kubara inkuru

Mwarimu rero ntabwo azitiwe muri buno buryo bwavuzwe, ashobora kwishakishiriza n’ubundi buryo bushoboka bwose ariko bushingira ku mwana bitewe n’ibyo isomo runaka risaba. Ibyo bishobora gukorwa gusa mu gihe ubwo buryo buha umwanya w’ibanze umunyeshuri mu myigire ye.

Impamvu zikomatanyaImpamvu zikomatanya na zo ntizibagiranye mu mitwe yose.Yewe n’uburinganire bw’ibitsina byombi na bwo bwagaragayemo. Ibigendanye n’igitsina gabo cyangwa igitsina gore byose byitaweho. Ibyerekeye kubungabunga ibidukikije na byo byinjijwe mu bintu bizigwa muri buri mutwe. Ubutumwa bw’amahoro n’ubwiyunge na bwo bwashyizwemo. Urebye izi ngingo zikomatanya zibanze ku myitwarire no ku ndangagaciro. Umwarimu agomba kwihamiriza ko abana biyumvamo izo ngingo ndetse no kuzicengezamo indangagaciro nziza kuri bo.

Ibikenerwa byihariyeUmunyeshuri ukeneye ubufasha bwihariye ni ufite ingorane zo gukurikira ibyateganyijwe. Ni byiza ko umwarimu ashakisha ibyangombwa byihariye n’ibikoresho bikenewe kuri mwene abo banyeshuri. Nk’ibikoresho byo gukorakoraho nibyo byahabwa abanyeshuri bafite ubumuga kugirango habashe kugaragara umwuka mwiza mu ishuri.

Nk’abatabona neza ndetse n’abatumva neza bashobora kwicara imbere cyangwa ku ruhande bitewe n’ingorane bafite.

Ibyerekeye gukoresha isuzumaIsuzuma rinoza imyigire n’imyigishirizeIsuzuma rinoza imyigire n’imyigishirize rishobora gukorwa ku buryo buziguye cyangwa ku buryo butaziguye, bugamije kureba intera abana bagezeho. Mu gihe umwarimu ategura isomo rye, agomba kugena ingingo ngenderwaho mu gusuzuma urwego rw’ubushobozi (ubumenyi, ubumenyingiro, n’ubukesha) abanyeshuri bategerezwa kugeraho. Mu gusoza umutwe, umwarimu asuzuma niba abanyeshuri bose bashoboye kugera uko bikwiye ku bushobozi bw’ingenzi bugamijwe, ahereye ku bigenderwaho mu isuzuma, byari byateganyijwe mu ntangiriro y’umutwe. Umwarimu asuzuma uko abanyeshuri bagaragaza ubushobozi bukubiye mu

Page 207: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

v

byigwa ndetse n’ubushobozi nsanganyamasomo. Ibi bizafasha umwarimu kubona ishusho rusange y’iterambere ry’imyigire y’abanyeshuri be. Mu isuzuma, umwarimu azakoresha bumwe cyangwa impurirane z’uburyo bukurikira: (a) Kwitegereza(b) Ibibazo basubiza bandika(c) Ibibazo basubiza bavuga

Isuzuma rikomatanyaIri suzuma rikorwa mu mpera z’igihembwe, umwaka cyangwa icyiciro. Rifasha mu gufata icyemezo cy’uko abanyeshuri bakomeza mu cyiciro gikurikiraho cy’amasomo. Isuzuma rikomatanya rigamije kureba intera umunyeshuri agezeho, rigaragaza ishusho y’ubushobozi umwana amaze kugeraho, mu gihe runaka cyihariye. Intego y’ibanze y’isuzuma rikomatanya ni ugusuzuma niba ubushobozi bugamijwe bwaragezweho.

Ibivuye mu isuzuma rikomatanya bishingirwaho mu gufata icyemezo cyo gukomeza ku ntera yisumbuyeho mu myigire y’umunyeshuri nko kwimurirwa mu cyiciro gikurikiyeho cyangwa guhabwa impamyabushobozi.

Iri suzuma rigomba gukomatanya ibyo umunyeshuri yize, hakarebwa niba agaragaza ubushobozi bwari buteganyijwe.

Kubika inyandiko igaragaza ibyavuye mu isuzumaKubika inyandiko yerekana ubushobozi bw’abanyeshuri ni ingenzi. Uburyo ubwo ari bwo bwose bwaba bwakoreshejwe mu isuzuma, bwaba ubunoza imyigire n’imyigishirize, bwaba ubukomatanya, bwose ibyabuvuyemo bigomba kwandikwa mu mbonerahamwe yabugenewe. Abanyeshuri bagomba kwandikirwa ko bagejeje, barengeje cyangwa batagejeje ku byifuzwaga. Akaba ari byo bita RAG ( Red- Amber- Green).1. Red (R)- ntiyabashije gushyikira ibyifuzwaga 2. Amber (A)- yabashije gushyikira ibyifuzwaga 3. Green (G)- yarengeje ibyifuzwaga

Umunyeshuri Ubushobozi bw’ibanze Ubushobozi bw’inyongera

Gusoma Kwandika Kubara Gusabana n’abandi

Gukina udukino

Ibyinyongera

1 G G G G A A

2 R R R A R R

3 A A G A A A

Ubumenyi bw’ibanze butangirwa mu ishuri bugafasha umunyeshuri gusobanukirwa no gukora buri gihe imyitozo ahabwa mu ishuri cyangwa hanze y’ishuri. Ubushobozi bw’inyongera bwo agenda aburonka uko iminsi igenda yicuma kandi bukagenda

Page 208: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

vi

bwiyongera uko bwije uko bukeye. Bugafasha umwana mu kugira ubushobozi bwo gushyira mu bikorwa ubumenyi yigiye mu ishuri mu gihe ahuye n’ibintu bitandukanye.

ImfashanyigishoUguhitamo imfashanyigisho gukorwa kenshi hitawe ku bikenerwa byihariye na buri munyeshuri. Izi ni ingero zimwe na zimwe z’imfashanyigisho zishobora gukoreshwa: Amadarubindi yabugenewe, mudasobwa zivuga zikanakora. Inyamaswa, ibimera, amafaranga,.. Gukoresha utwuma dufasha kumva neza . Gukoresha amakarita.

Page 209: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

vii

Ish

ush

o y

’Ib

irim

oU

mut

we

1In

king

i z’ib

anze

za

Isla

m

Um

utw

e 2

Kw

iga

uko

baso

ma

Q

uran

nta

gati

fu

Um

utw

e 3

Am

ateg

eko

y’ib

anze

y’Im

ana

Um

utw

e 4

Ubu

zim

a bw

’Intu

mw

a y’

Iman

a M

uham

mad

i (I.A

.U)

Um

utw

e 5

Imyi

twar

ire

myi

za n

dets

e no

kub

ana

n’ab

andi

am

ahor

o

Um

ub

are

w

’am

aso

mo

88

75

8

Inta

ng

irir

oG

usob

anur

a ko

Im

ana

ari i

mw

e

Gus

oban

ura

impa

mvu

Iman

a ya

rem

ye a

bant

u ik

arem

a n’

amag

ini

Gus

oban

ura

impa

mvu

Iman

a ya

rem

ye ib

intu

Gus

oban

ura

ubut

umw

a bw

’intu

mw

a z’

Iman

a.

Gus

oban

ura

amat

egek

o ag

enga

am

ajw

i y’

inyu

guti

Qur

an

yand

itsem

o.

Gut

andu

kany

a in

yugu

ti za

Qur

an n

’izin

di

zisa

nzw

e.

Gus

hyir

a in

yugu

ti z’

icya

rabu

ham

we

no

guso

ma

zim

we

mu

nter

uro

zand

itsw

e.

Kw

erek

ana

uko

udh

u ik

orw

a.

Kw

erek

ana

uko

swal

at ik

orw

a.

Kw

erek

ana

ikin

yura

nyo

kiri

mu

mas

enge

sho.

Kw

erek

ana

ibyi

za b

ya

swal

at m

uri I

sila

mu

Gus

oma

adh’

kar

(dua

) ny

uma

ya

swal

at.

Gus

oban

ura

mur

i m

ake

ubuz

ima

bwin

tum

wa

y’Im

ana

Moh

amm

ad.

Gus

onab

ura

ubuz

ima

bw’in

tum

wa

y’Im

ana

mbe

re n

a ny

uma

y’ib

onek

erw

a ry

e.

Gut

andu

kany

a im

yitw

arir

e y’

intu

mw

a y’

Iman

a M

uham

mad

i n’

aban

di b

antu

ba

sanz

we.

Kw

erek

ana

ibir

anga

in

tum

wa

y’Im

ana.

Gus

oban

ura

itege

ko r

yo

guku

nda

Iman

a, b

agen

zi b

acu

ndet

se n

atw

e ub

wac

u.

Gus

oban

ura

ubur

yo

bubo

neye

bw

o ku

rya,

ku

nyw

a, k

urya

ma,

kub

yuka

, kw

isuk

ura,

Gus

oban

ura

icyu

bahi

ro

Iman

a ig

omba

guh

abw

a m

u bi

rem

wa

byay

o m

u gi

he t

ubun

gabu

nga

kand

i tu

kare

nger

a ib

iduk

ikije

.

Gus

oban

ura

ibyi

za b

yo

gufa

ta n

eza

ibid

ukik

ije.

Page 210: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

viii

Imit

un

ga

nyir

ize

y’is

hu

ri,

imy

igis

hir

ize

nd

etse

n

’imfa

sha

nyig

ish

o.

Icye

reke

zo c

y’is

huri

ry

ose

n’ im

irim

o y’

amat

sind

a.

Qur

an, a

mak

arita

, ib

itabo

, am

akra

mu

y’am

abar

a,

ibid

ukik

ije…

Icye

reke

zo c

y’is

huri

ry

ose.

Um

urim

o w

a bu

ri

mun

tu.

Um

urim

o w

o m

u m

atsi

nda

Am

akar

ita, a

mak

aram

u ya

mab

ara,

Qur

an

Juzu

uam

ma

Icye

reke

zo c

y’is

huri

ry

ose

ndet

se

n’im

irim

o yo

mu

mat

sind

a.

Am

akar

ita, i

bita

bo

bya

Swal

at, I

bipa

puro

by

omek

wa

ku n

kuta

, ad

h’ka

r

Vid

eo, Q

uran

Guk

ora

ises

engu

ra

Icye

reke

zo c

y’is

huri

ry

ose

ndet

se n

’imir

imo

yo m

u m

atsi

nda.

Am

akar

ita, i

bita

bo b

ya

Swal

at,

Ibik

ores

ho

by’ik

oran

abuh

anga

Icye

reke

zo c

y’is

huri

ryo

se

ndet

se n

’imir

imo

yo m

u m

atsi

nda.

Udu

kino

Vid

eo

Qur

an, i

bita

bo b

ya h

adith

, Ib

ipap

uro

byom

ekw

a ku

nk

uta

n’am

akar

amu.

Ibik

orw

aK

wite

gere

za

ibya

rem

we

byos

e nd

etse

n’a

ho

bihe

rere

ye.

Kun

gura

na

ibite

kere

zo k

u by

erek

eye

aho

ibir

emw

a by

ose

byat

urut

se.

Kw

igan

a am

asen

gesh

o y’

intu

mw

a z’

Iman

a.

Kw

iga

ku b

yere

keye

ib

igir

wam

ana

aban

tu b

amw

e na

bam

we

bajy

a ba

seng

a.

Gus

oma

no k

wig

ana

amaj

wi n

’inyu

guti

by

andi

tse

mu

myi

tozo

.

Gus

oma

amaj

wi

n’in

yugu

ti z’

icya

rabu

.

Kw

andi

ka k

u ru

papu

ro

urut

onde

rw

’inyu

guti

z’ic

yara

bu.

Kw

itoza

guk

ora

isuk

u du

kora

udh

u.

Kw

erek

ana

uko

swal

ah

ikor

wa.

Gus

oma

dua

ivug

wa

nyum

a ya

swa

lat.

Kw

erek

ana

vide

o ye

reka

na u

ko u

dhu

ikor

wa.

Kw

ibuk

iran

ya u

buzi

ma

bw’in

tum

wa

y’Im

ana

Muh

amm

ed m

bere

y’

ibon

eker

wa.

Kug

anir

ira

mu

mat

sind

a im

yitw

arir

e m

yiza

n’in

dang

agac

iro

zara

nze

intu

mw

a y’

Iman

a M

oham

mad

(I

.A.U

).

Kw

erek

ana

filim

i ye

reka

na u

buzi

ma

bw’in

tum

wa

y’Im

ana

Moh

amm

ad.

Kw

ibuk

iran

ya b

uri w

ese

ku

ndan

gaga

ciro

z’u

mus

ilam

u ny

awe.

Kom

eka

mu

ishu

ri ig

ipap

uro

cyan

dits

eho

inda

ngag

acir

o za

Kis

ilam

u.

Gus

ibir

amo

uko

basu

huza

nya

mu

Kis

ilam

u.

Udu

kino

tw

erek

ana

uruk

undo

tw

agom

bye

guku

nda

aban

di.

Kw

erek

ana

filim

i is

oban

ura

uko

twag

omby

e ku

bung

abun

ga ib

iduk

ikije

.

Ub

ush

ob

ozi

n

gir

o

Imite

kere

reze

Kun

gura

na in

ama

Imite

kere

reze

Kun

gura

na in

ama

Kw

erek

ana

Imite

kere

reze

Ivum

bura

Imir

imo

y’am

atsi

nda

Imite

kere

reze

Ivum

bura

Imir

imo

y’am

atsi

nda

Imite

kere

reze

Ivum

bura

Imir

imo

y’am

atsi

nda

Page 211: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

ix

Ub

um

eny

i mva

m

aso

mo

K

weg

eran

ya

ibite

kere

zoku

byan

dika

Itan

duka

nya

Guf

ata

mu

mut

we

kuby

andi

ka

Ises

engu

raku

byan

dika

Kw

eger

anya

ib

iteke

rezo

kuby

andi

ka

Kw

eger

anya

ibite

kere

zoku

byan

dika

Isu

bir

am

o

rusa

ng

eIm

yito

zo n

giro

y’

umut

we

wos

e.Im

yito

zo n

giro

y’

umut

we

wos

e.Im

yito

zo n

giro

y’

umut

we

wos

e.Im

yito

zo n

giro

y’

umut

we

wos

e.Im

yito

zo n

giro

y’u

mut

we

wos

e.

Iba

zwa

Isuz

uma

rino

za im

yigi

re

n’im

yigi

shir

ize

nyum

a y’

agak

ino.

Ibaz

wa

rire

ba k

u by

o ba

ndits

e

Isuz

uma

rino

za im

yigi

re

n’im

yigi

shir

ize

ku k

untu

bu

ri m

unye

shur

i aso

ma.

Isuz

uma

rino

za

imyi

gire

n’im

yigi

shir

ize

ku k

untu

aba

nyes

huri

ba

soba

nura

ibin

tu.

Isuz

uma

rino

za

imyi

gire

n’im

yigi

shir

ize

ku k

untu

bur

i m

unye

shur

i aso

ma

dua

nyum

a ya

swa

lat.

Isuz

uma

rino

za

imyi

gire

n’im

yigi

shir

ize

ku b

yavu

ye m

u m

irim

o yo

mu

mat

sind

a.

Isuz

uma

rino

za im

yigi

re

n’im

yigi

shir

ize

ku b

yavu

ye m

u m

irim

o yo

mu

mat

sind

a.

Ibaz

wa

kuri

bur

i mw

ana

ku

duki

no t

wak

inw

e.

Iny

un

gu

z’

imy

igis

hir

ize

Kum

enya

ko

Iman

a ar

i im

we.

Kum

enya

impa

mvu

A

llah

yare

mye

ab

antu

n’a

mag

ini.

Kum

enya

inko

mok

o y’

ibya

rem

we

byos

e.K

uvug

a am

azin

a y’

intu

mw

a.K

umen

ya u

mur

imo

w’in

tum

wa.

Kum

enya

am

ateg

eko

agen

ga a

maj

wi

n’in

yugu

ti Q

uran

ya

ndits

emo.

Kum

va n

o kw

andi

ka

urut

onde

rw

’inyu

guti

z’ic

yara

bu.

Kw

andi

ka u

ruto

nde

rw’in

yugu

ti z’

icya

rabu

.

Gus

oban

ukir

wa

amat

egek

o ag

enga

is

uku.

Kum

enya

uko

udh

u ik

orwa

.

Kum

enya

uko

sal

at

ikor

wa.

Kum

enya

am

asen

gesh

o ya

su

nnah

n’u

ko a

korw

a.

Kum

enya

dua

ikor

wa

mbe

re n

a ny

uma

ya

swal

at.

Kum

enya

am

atek

a y’

intu

mw

a y’

Iman

a M

uham

mad

i (I.A

.U).

Kum

enya

sun

nah

y’in

tum

wa

y’Im

ana.

Kw

erek

ana

ibik

orw

a by

’uru

kund

o m

u ba

ntu.

Gus

oban

ukir

wa

n’im

yitw

arir

e ya

genw

a n’

idin

i ya

Isila

mu

mu

bihe

bita

nduk

anye

.

Kum

enya

uko

bab

unga

bung

a ka

ndi b

akita

ku

bidu

kiki

je.

Page 212: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

x

INTEGURO RUSANGE Y’ISOMO RY’IYOBOKAMANA YA KISILAMU MU MWAKA WA MBERE W’AMASHURI ABANZA.

IGICE CYA MBERE

Itariki Ishuri Igihe Isomo Umubare w’abanyeshuri

8/08/2015 Umwakawa mbere

8:30 – 9:10 za mu gitondo

Inyigisho z’iyobokamana ya Kisilamu.

50

IMBUMBANYIGISHO: Ibyanditswe bitagatifu n’imyemerere

INYIGISHO: Tawhiid

UBURYO: Gusobanura, ibiganiro, kuganirira mu matsinda, kujya impaka.

Intego rusange: Umwana azashobora gusobanura inking ya mbere y’ukwemera kwa kisilamu mu kwizera Allah.

Ubushobozi bw’ururimi: Umunyeshuri azarondora, avuge ndetse anasome amagambo y’ibanze nka tawhiid, Allah etc.

Ubumenyi njya buzima: Umunyeshuri azasobanura ukuntu Imana ari imwe rukumbi ndetse anabashe gusubiza bimwe mu bibazo bibyerekeyeho.

Indangagaciro: Kwishimira guhimbaza Imana imwe rukumbi.

Imfashanyigisho: Ibipapuro, amakaramu y’amabara, ibidukikije.

Aho byavuye

Igitabo cy’iyobokamana cy’umunyeshuri.

Igitabo cy’iyobokamana cy’umwarimu.

Quran ntagatifu.

Page 213: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

xi

Imigendekere y’isomo Igihe Ibice Ibikorwa bya mwarimu Ibikorwa

by’umunyeshuri

Iminota 10 1 Ubuzima bwacu• Umwarimu abara inkuru yerekeye

ukuntu imiryango nyarwanda ihimbaza Imana yonyine.

• Baza abanyeshuri impamvu bagomba guhimbaza Imana imwe gusa.

• Abanyeshuri batega amatwi bitonze.

• Gusobanura impamvu bahimbaza Imana.

Iminota15 11 Ubutumwa bw’Imana• Kubwira abana bagafungura Surah

Ikhlas kandi banayibasomere. • Saba abanyeshuri gutega amatwi

Surah Ikhlas unaberekere. • Ganira n’abanyeshuri ku bibi byo

gusenga imana zirenze Imana imwe. • Gushishikariza abanyeshuri

guhereza Allah (S.W) ibibazo byabo byose.

• Fungura Quran hanyuma utega amatwi uko nsoma Surah Ikhlas.

• Tega amatwi witonze Surah Ikhlas.

• Gira uruhare rugaragara mu biganiro byo m matsinda.

• Ha agaciro ubufasha bwa mwarimu.

Iminota 15 111 Ibisubizo byacu• Shyira abanyeshuri mu matsinda

hanyuma baganire ku kuntu Allah (S.W) ari imwe gusa.

• Erekera abana mu gutegura no kuvuga byo gusenga ibigirwamana.

• Muganire ku kuntu Allah ari imwe gusa.

• Muganire ku byerekeye gusenga ibigirwamana.

Isuzuma ryawe bwite: .............................................................................................................. ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Imbaraga zakoreshejwe: .........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Aho byakorewe: ........................................................................................................................

........................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

Inzira yakoreshejwe: ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Page 214: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi
Page 215: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

157

Umubare w’amasomo: 8

Igitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 185

Ubushobozi bw’ingenzi bugamijwe: Umunyeshuri azaba ashobora kuvuga mu mutwe amahame atatu y’ukwemera muri Islamu, kuyakurikiza ndetse no kwigana intumwa y’Imana mu kubana n’abandi amahoro.

Ibyerekeranye n’iri somoIri somo ryerekana iby’ukwemera. Ukwemera muri uru rwego bikaba bigaruka ku kwizera ko Imana ari imwe gusa. Umunyeshuri akaba asabwa kwiyungura bihagije kuri Tawhiid ndetse akongera urukundo akunda Allah (S.W). Umunyeshuri kandi akaba asabwa kumenya ingaruka zo gusenga ibindi bintu bitari Allah (S.W). Iri somo kandi rikaba rizazamura imyumvire y’umunyeshuri ku byerekeye ibiremwa bya Allah (S.W). Urugero: amagini. Umwana kandi azarushaho gusobanukirwa n’impamvu nyamukuru yatumye Imana irema abantu ikarema n’amagini. Igice kindi kiri somo kizaba ari icyo gufasha umunyeshuri kumenya zimwe mu ntumwa za Allah (S.W). n’ibyo zakoze.

Icyigisho zishamikiyeho1. Kwizera Allah (S.W).2. Imana ni imwe rukumbi3. Imana ni Umuremyi4. Intumwa z’Imana5. Ibiranga intumwa z’Imana6. Ibyiza byo gusenga Allah (S.W).7. Ibindi abantu bajya basenga.

Umutwe wa Amahame Shingiro y’Ukwemera muri Islam

Icyigisho Tawhiid

Ibyanditswe Bitagatifu N’imyemerere

Imbumbanyigisho

1

Page 216: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

158

Isomo rya 1: Imana ni imwe rukumbi (Allah) (Igitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 185)

Intego y’ikigishoUbumenyi1. Kwerekana ko Imana ari imwe.2. Kwerekana ko Allah (S.W) yaremye abantu ikarema n’amagini.

Ubumenyingiro1. Umunyeshuri azabasha kumenya ko Imana ari imwe.2. Umunyeshuri azabasha gusobanura ukuntu Imana ari imwe.3. Gukunda Allah (S.W) no kubaha ibiremwa byayo.

Ubushobozi ngiroUmunyeshuri azashobora:1. Kuvuga icyo Tawhiid bisobanura.2. Kwerekana uko Allah (S.W) iteye mu biremwa byayo.

Inyungu y’ikigishoUmunyeshuri azashobora:1. Kumenya ko Imana ari imwe.2. Kumenya ubuhangange bwa Allah (S.W) busumba ibibaho byose.3. Kumenya igisobanuro cy’ijambo Tawhiid.

Ibyo guteguraGusoma Quran ntagatifu Igice II 2:1- 3

Imfashanyigisho1. Imfashanyigisho zo gukorakoraho.2. Quran ntagatifu.3. Amashusho n’ibishushanyo bya bimwe mu byo Imana yaremye.

Uburyo bwo kwiga no kwigisha1. Kubara inkuru.2. Kwigana.3. Udukino.4. Imbwirwaruhame.

Imyitozo ku cyigishoUko bikorwaTangira isomo ubaza abanyeshuri utubazo duke tworoshye.

Page 217: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

159

Baza abanyeshuri gusobanura ibyo bazi kuri Allah (S.W).Baza abanyeshuri batandukanye Allah (S.W) n’ibindi biremwa byayo.

Isomo rirambuyeIbitwerekeyehoErekera abanyeshuri mu kiganniro kivuga ukuntu Imana ari imwe rukumbi.Baza abanyeshuri niba bazi inkingi z’ibanze za Islamu.Utubazo tworoshye ku banyeshuri

1. Abasilamu bizera Imana zingahe?2. Abasilamu Imana bayita ngo iki?

Ibisubizo by’utwo tubazo1. Imana imwe.2. Allah (S.W).

Igisubizo cyacuAndika ibintu bike ku kibaho. Bwira abana na bo babyandike mu makayi yabo y’imyitozo. Tembera gake gake mu ishuri. Genzura ko abana babyandika koko.

Ibisubizo by’umwitozo Igitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 185

Imana ni imwe rukumbi1. Hariho Imana imwe rukumbi2. Imana ni inyembaraga3. Ni umuremyi w’isi n’ibiriho byose4. Tugomba kwizera Imana imwe gusa.

Ibigenderwaho mu isuzuma1. Ha abana babanebwe utwitozo twinshi kandi tworoshye, hanyuma

ababanyamwete ubahe imyitozo yisumbuyeho gato.2. Ku bana bakeneye ubufasha bwihariye, bahe imfashanyigisho zo

gukorakoraho.

Ihuriro n’andi masomo1. Amasomo mbonezamubano.2. Imikoranire y’ibiremwa by’Imana.

Page 218: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

160

Isomo rya 2: Imana ni Umuremyi w’Ijuru n’Isi n’ibirimo byose (Rurema) (Igitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 187)

Intego y’ikigishoUbumenyiUmunyeshuri azashobora:1. Kwerekana impamvu Imana yaremye umuntu ikarema n’amagini.2. Gukunda ibindi biremwa bya Allah (S.W).

Ubumenyi ngiroUmunyeshuri azashobora:1. Gusobanura impamvu Imana yaremye umuntu ikarema n’amagini2. Gusobanura impamvu Imana yaremye ibintu.

UbukeshaUmunyeshuri azashobora:Gukunda Imana no kubaha ibiremwa byayo.

UbushobozingiroUmunyeshuri azashobora:1. Gusobanura iremwa icyo rivuga.2. Amwe mu mazina y’ibiremwa by’Imana nk’izuba, ukwezi, imisozi, imigezi,

abantu.

Inyungu z’inyigisho1. Umunyeshuri azamenya impamvu Imana yaremye abantu ikarema n’amagini2. Kumenya bimwe mu biremwa by’Imana.3. Kumenya ko Imana ari umuremyi w’ibintu byose byo ku isi.4. Kubaha no kumvira Imana mu biremwa byayo.

Imfashanyigisho1. Quran ntagatifu2. Ibidukikije: umunyeshuri azitegereza ukwezi, izuba, ibicu, imisozi, inzuzi, kandi

agende yandika ibyo yabonye.3. Amashusho n’ibishushanyo by’ibiremwa by’Imana.

Uburyo bwo kwiga no kwigisha1. Kubara inkuru.2. Imbwirwaruhame.3. Udukino.4. Kwitegereza.

Page 219: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

161

Ibyo gutegura1. Soma Quran igice kivuga iby’iremwa.2. Tegura abana gukora amatsinda.

Imyitozo ku nyigishoUko bikorwaTangira isomo ryawe ubaza utubazo dutandukanye ku isomo ry’ubushize. Baza abana ibibazo kuri iryo somo.

Isomo rirambuyeIbitwerekeyehoRambura isomo ryawe ubaza abanyeshuri amazina y’ibintu bimwe na bimwe Imana yaremye.

Utubazo tworoshye ku banyeshuri1. Ni nde waremye ibintu byose?2. Vuga amazina y’ibintu bitatu Imana yaremye.

Ibisubizo by’utwo tubazo1. Allah (S.W).2. Ikirere, imisozi, ibicu.

Ubutumwa bwa Allah (S.W)Fasha abana gusoma igice cyo muri Quran kivuga ku iremwa.

Igisubizo cyacu1. Fasha abana kuganirira mu matsinda barimo ku byerekeranye n’ibiremwa

bya Allah (S.W).2. Tegeka abana kwandika mu makayi yabo ibintu bike byerekeye Imana

umuremyi wa byose.3. Fasha abanyeshuri kwita kubyo banditse ku Mana umuremyi maze

babisubiremo.

Ibisubizo by’umwitozo Igitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 188

Ibintu Imana yaremye ni:Izuba, ukwezi, inyenyerii, imisozi, ibicu, ikirere n’abantu.

Ibigenderwaho mu isuzuma1. Ha abana b’abanebwe igihe gihagije cyo kwandika.2. Ite ku bana bagomba ubufasha bwihariye.3. Ha imyitozo myinshi abana b’abanyamwete.

Page 220: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

162

Ihuriro n’andi masomo1. Amasomo mbonezamubano.2. Imikoranire y’ibiremwa by’Imana.

Isomo rya 3: Intumwa z’Imana n’Ibyaziranze mu bmibereho yazo

(Igitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 189)

Intego y’ikigishoUbumenyiUmunyeshuri azashobora:Kuvuga amazina y’intumwa z’Imana

Ubumenyi ngiroUmunyeshuri azashobora:1. Kurondora amazina y’intumwa za Allah (S.W)2. Gusobanura impamvu Imana yaremye ibintu.3. Gukurikiza inyigisho z’intumwa z’Imana

UbukeshaUmunyeshuri azashobora: Gukurikiza inyigisho z’intumwa z’Imana.

Ubushobozi ngiroUmunyeshuri azashobora:1. Kuvuga amazina amwe n’amwe y’intumwa z’Imana.2. Gusobanura ubutumwa bw’intumwa z’Imana.3. Gukurikiza inyigisho z’intumwa z’Imana.4. Kuvuga muri make ibyo bazi ku ntumwa z’Imana.5. Kuvuga amazina ya zimwe mu ntumwa z’Imana.

Inyungu z’inyigishoUmunyeshuri:1. Azamenya zimwe mu ntumwa z’Imana anasobanure ibyo zakoze 2. Gukurikiza inyigisho z’intumwa z’Imana

Imfashanyigisho1. Quran ntagatifu.2. Videwo yerekana iby’intumwa z’Imana.

Uburyo bwo kwiga no kwigisha1. Ibiganiro.

Page 221: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

163

2. Ubucukumbuzi.3. Kubara inkuru.4. Kwigana.

Ibyo guteguraSoma Quran igice kivuga iby’intumwa z’Imana.

Imyitozo ku nyigishoUko bikorwaTangira isomo ryawe ubaza utubazo dutandukanye ku isomo ry’bushize. Baza abana ibibazo byerekeye intumwa z’Imana.

Utubazo tworoshye ku banyeshuri1. Mwaba mwarigeze mubona umuhanuzi w’Imana?2. Mutekereza ko umuhanuzi ari ikiremwa muntu? 3. Intumwa y’Imana iheruka izindi ni ___________________.

Ibisubizo by’utwo tubazo1. Oya. Abahanuzi babayeho mbere y’uko twe tuvuka. 2. Yego.3. Muhammadi (I.A.U).

Isomo rirambuyeIbitwerekeyehoGerageza gusobanurira abanyeshuri ko intumwa z’Imana zagereranywa n’abavugabutumwa kuri iki gihe.

Ubutumwa bwa Allah (S.W)Mu matsinda, abana baganire ku ngingo nyamukuru yari ikubiye mu butumwa bw’intumwa z’Imana.1. Bazanywe b’ubutumwa bumwe gusa, ko Imana ari imwe rukumbi.2. Bazanywe no kudukura mu mwijima bakatujyana mu mucyo.3. Bazanywe no kutwigisha ibyiza bya paradizo n’ibibi by’umuriro utazima.

Ibigenderwaho mu isuzuma1. Ha abana b’abanebwe imyitozo bashobora.2. Ha imyitozo myinshi abana b’abanyamwete.3. Ite ku bana bagomba ubufasha bwihariye ukurikije ibyo bakeneye.4. Fasha abana kwandika mu makayi yabo.

Ihuriro n’andi masomo1. Amateka.2. Islamu muri make.

Page 222: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

164

Isomo rya 4: Ibiranga abahanuzi (Igitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 190)

Intego y’ikigishoUbumenyiUmunyeshuri azashobora:Kurondora ibiranga intumwa z’Imana.

Ubumenyi ngiroUmunyeshuri azashobora:Gutanga itandukaniro hagati yabo n’intumwa za Allah (S.W).

UbukeshaUmunyeshuri azashobora: Gukurikiza inyigisho z’intumwa z’Imana.Kwerekana imirimo intumwa z’Imana zakoze.

UbushobozingiroUmunyeshuri azashobora:Kurondora ibiranga intumwa z’Imana.

Inyungu z’inyigishoUmunyeshuri azamenya ibiranga intumwa z’Imana.

Imfashanyigisho1. Quran ntagatifu.2. Amakarita yerekana imbonerahamwe z’ibyarangaga intumwa y’Imana.

Uburyo bwo kwiga no kwigisha1. Kubara inkuru.2. Ibiganiro.3. Iby’ubuzima busanzwe.

Ibyo guteguraSoma Quran igice kivuga iby’intumwa z’Imana.

Imyitozo ku nyigishoUko bikorwa1. Tangira isomo ryawe ubaza utubazo dutandukanye ku isomo ry’bushize.

Baza abana ibibazo byerekeye intumwa z’Imana.2. Bwira abana barondore ibyarangaga intumwa z’Imana n’ibiranga abantu

basanzwe.

Page 223: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

165

Isomo rirambuyeIbitwerekeyehoGanira hamwe n’abanyeshuri ibyarangaga intumwa z’Imana.

Igisubizo cyacuBwira abana bandike ibintu bike mu makayi yabo.

Ibisubizo ku mwitozo uri mu gitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 190

Ibyarangaga intumwa z’Imana:1. Bose bari abagabo.2. Nta byaha bakoraga.3. Ntibigeze basuzugura Imana.4. Bari abanyamico myiza kandi bakagwa neza.5. Barihanganaga mu buzima bwabo.6. Bari abanyabwenge.7. Barubahaga kandi bakaba abahanga.

Ibigenderwaho mu isuzumaGenera abana b’ abanebwe imyitozo bashobora, uhe ababanyamwete imyitozo myinshi ibagenewe unite no ku bagomba ubufasha bwihariye.

Ihuriro n’andi masomo1. Amateka.2. Islamu muri make.

Isomo rya 5: Ibyiza byo guhimbaza Allah (S.W) (Igitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 191)

Intego y’ikigishoUbumenyiUmunyeshuri azashobora:Kumenya ko Imana ari imwe rukumbi.

UbumenyingiroUmunyeshuri azashobora:1. Gusobanura ibyiza byo gusenga Allah (S.W) gusa.2. Kurondora uburyo bwose wasengamo Allah (S.W).

UbukeshaAbanyeshuri bazashobora: Gukunda Imana no kuyubaha.

Page 224: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

166

Ubushobozi ngiroUmunyeshuri azashobora:1. Gusobanura ibyiza byo byo gusenga Imana.2. Kurondora uburyo wasengamo Allah (S.W).

Inyungu z’inyigishoUmunyeshuri:1. Azamenya ibyiza byo gusenga Imana imwe gusa.2. Kumenya uburyo butandukanye wasengamo Imana.

Imfashanyigisho1. Amakarita ariho imbonerahamwe yerekana ibyiza byo gusenga Allah (S.W).2. Amashusho (aho bishoboka).

Uburyo bwo kwiga no kwigisha1. Udukino.2. Kwigana.3. Ibiganiro.

Ibyo guteguraFasha abanyeshuri gusoma ahantu muri Quran havuga ibyo gusenga Allah (S.W).

Imyitozo ku nyigishoUko bikorwa

IbitwerekeyehoTangira isomo ryawe mwiyibukiranya ku isomo ry’ubushize.

Utubazo tworoshye ku banyeshuri1. Waba usenga Allah (S.W)? 2. Ninde ugomba gusengwa gusa? 3. Abasilamu bizera Imana zingahe?

Ibisubizo by’utwo tubazo1. Gushishikariza abanyeshuri gutanga ibisubizo biboneye. 2. Allah (S.W). 3. Imana imwe gusa.

Ubutumwa bwa Allah (S.W)Erekera abana mu kuganira ku gikorwa cyo guhimbaza Imana.Gufasha abana kuganira kuko bigenda iyo wasenze ibigirwamana Atari Allah (S.W).

Page 225: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

167

Igisubizo cyacu1. Fasha abanyeshuri bandike ibintu bike mu makayi ku byerekeye gusenga

Allah (S.W).2. Shishikariza abanyeshuri gusoma ibyo banditse.

Ibisubizo ku mwitozo uri mu gitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 191

Ibyiza byo guhimbaza Allah (S.W):1. Izadukunda.2. Izatujyana muri pardizo.3. Izadukiza umuriro w’iteka.4. Izaduhemba.5. Izatugirira impuhwe.6. Izaduha umugisha.

Ibigenderwaho mu isuzumaGenera abana b’ abanebwe imyitozo bashobora, uhe ababanyamwete imyitozo myinshi ibagenewe unite no ku bagomba ubufasha bwihariye.

Ihuriro n’andi masomo1. Amateka.2. Islamu muri make.

Isomo rya 6: Ibindi bintu abantu basenga (Igitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 191)

Intego y’ikigishoUbumenyiUmunyeshuri azashobora:1. Kurondora uko bigenda iyo umuntu asenga ibintu bindi.2. Kumenya ko ari Imana yonyine igomba gusengwa.

UbumenyingiroUmunyeshuri azashobora:Ibindi bintu abantu basenga.

UbukeshaAbanyeshuri bazashobora: Kwirinda gusenga ikindi kintu icyo ari cyo cyose atari Allah (S.W).

Ubushobozi ngiroUmunyeshuri azashobora:1. Gusobanura ibyo gusenga Imana imwe gusa.

Page 226: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

168

2. Kuganira ibintu abantu bajya basenga kandi atari Allah (S.W).

Inyungu z’ikigishoUmunyeshuri:1. Azashobora kumenya ibyo abandi bantu bajya basenga. 2. Kumenya uko bigenda iyo usenga ibigirwamana.

Imfashanyigisho1. Amakarita yerekana abantu bari gusenga. 2. Ibibumbano by’ibimasa cyangwa ibindi bigirwamana.

Uburyo bwo kwiga no kwigisha1. Ubusesenguzi.2. kwitegereza.3. Kubara inkuru.4. Ibiganiro.

Ibyo gutegura1. Itegereze amashusho n’ibibumbano unabyitegereze bihagije. 2. Soma ibyanditse mu makayi y’abana.

Imyitozo ku nyigishoUko bikorwaIbitwerekeyeho

Tangira isomo ryawe mwiyibukiranya ku isomo ry’ubushize. Ryari rishingiye ku byiza byo guhimbaza Allah (S.W). Bwira abanyeshuri bitegereze amashusho ari mu bitabo urupapuro rwa 192. Bereke amashusho yerekana ibindi bintu abantu bajya basenga.

Isomo rirambuyeIbitwerekeyehoBaza abanyeshuri utubazo tuberekeyeho.

Utubazo tworoshye ku banyeshuri1. Wumva ari byiza gusenga ibigirwamana? 2. Gusenga inyamaswa ni byiza? 3. Abantu bose bagomba gusenga.

Ibisubizo by’utwo tubazo1. Oya. Si byiza.2. Oya. Ntitugomba gusenga inyamaswa. 3. Allah (S.W)

Ubutumwa bwa Allah (S.W)Tsindagira kubyo Quran ibyigishaho. Ntitugomba kugira ibigirwamana dusenga atari Imana. Jya usenga Allah (S.W) gusa.

Page 227: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

169

Igisubizo cyacu1. Fasha abanyeshuri bandike mu makayi yabo ku byerekeye ibindi bintu

abantu bajya basenga. 2. Fasha abanyeshuri kuganira ku bintu abantu bajya basenga.

Ibigenderwaho mu isuzumaGenera abana b’ abanebwe imyitozo bashobora, uhe ab’abanyamwete imyitozo myinshi ibagenewe unite no ku bagomba ubufasha bwihariye.

Ihuriro n’andi masomo1. Amateka.2. Islamu muri make.

Isomo rya 7&8: Ibikorwa (Igitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 192)

Intego y’ikigishoUbumenyiUmunyeshuri azashobora:Gusobanukirwa n’ibibazo byatanzwe ndetse no kubitangira ibisubizo.

UbumenyingiroUmunyeshuri azashobora:Gukora mbere na mbere imyitozo yahawe.

UbukeshaUmunyeshuri azashobora: Kongera imyitwarire ye mu mirimo yo mu matsinda.

Ubushobozi ngiroUmunyeshuri azashobora:1. Gukora neza imyitozo yahawe. yatanzwe kuri iri somo. 2. Umunyeshuri azashobora gukora imyitozo.

Inyungu z’ikigishoUmunyeshuri azashobora gukora imyitozo.

Imfashanyigisho1. Igitabo cy’umunyeshuri. 2. Imfashanyigisho zo gukorakorwaho n’abanyeshuri bafite ubumuga.

Page 228: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

170

Uburyo bwo kwiga no kwigisha1. Imikoro.2. Udukino.3. Kwitegereza.

Ibyo guteguraKwicara mu matsinda bakaganirira hamwe ku bibazo byatanzwe.

Imyitozo ku nyigishoIsomo rirambuyeTangira isomo ryawe mwiyibukiranya ku isomo ry’ubushize. Fasha abanyeshuri bakore imyitozo inyuranye irebana n’iri somo.

IbitwerekeyehoHerekeza abnyeshuri hanze bajye kureba ibintu biri mu bidukikije.

Igisubizo cyacu1. Fasha abanyeshuri kuganira ku biremwa bya Allah (S.W). Reka bo ubwabo

bavuge ku byerekeranye n’ibyo babonye hanze. 2. Bafashe gushushanya bimwe mu biremwa babonye hanze.

Ubutumwa bwa Allah (S.W)Tsindagira ko Imana yonyine ari yo ikwiye gusengwa.

Ibigenderwaho mu isuzuma1. Fasha abanyeshuri bandike ibintu mu makayi yabo. 2. Genzura niba abanyeshuri koko bakoze imyitozo bahawe. 3. Abanyeshuri bagomba ubufasha bwihariye bafashwe kandi bahabwe

ibikoresho byo gukoraho.

Ihuriro n’andi masomo1. Amateka.2. Islamu muri make.

Ibisubizo ku myitozo ngiro iri mu bitabo byabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 193

1. Imwe2. Bari abanyabwenge Bari abahanga Nta byaha bakoraga3. Allah (S.W)4. Rasuul5. Salat

Page 229: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

171

Umubare w’amasomo: 8Igitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 194

Ubushobozi bw’ingenzi bugamijwe: Umunyeshuri azaba ashobora gusoma inyajwi n’ingombajwi z’icyarabu nk’ururimi Quran.

Andi masomo ashamikiyeho:1. Kumva uko basoma Quran ntagatifu.2. Inyajwi z’icyarabu.3. Inyajwi n’inyuguti (fat-ha).4. Inyajwi n’inyuguti (kasrah).5. Inyajwi n’inyuguti (dhwammah).6. Ingero z’amagambo (fat-ha).7. Ingero z’amagambo (kasrah).8. Ingero z’amagambo (dhwammah).

Ibyerekeye iri somoIri somo ryakozwe kugirango rihe umunyeshuri ubumenyi bw’ibanze ku misomere n’imyandikire y’inyuguti z’icyarabu (inyajwi n’ingombajwi) bikazanira inyungu umunyeshuri yo gushobora gusoma Quran ntagatifu.

Iri somo rizagaruka ku bishoboka byose mu iyigwa ry’ururimi rw’icyarabu. Mu gihe kizaza, umunyeshuri akazifashisha mu masengesho ye ya buri munsi imirongo imwe n’imwe yo muri Quran yafashe mu mutwe.

Icyungu z’inyigisho1. Umunyeshuri ategerezwa kumenya amategeko agenga amajwi n’inyuguti

Quran yanditswemo. 2. Umunyeshuri ategerezwa gutondekanya no gusoma urutonde rw’inyuguti

z’icyarabu.3. Umunyeshuri ategerezwa kwandika urutonde rw’inyuguti z’icyarabu.

Umutwe wa Kwiga Gusoma Qur’an

Icyigisho Quran

Ibyanditswe Bitagatifu n’ImyemerereImbumbanyigisho

2

Page 230: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

172

Isomo rya 1: Inyajwi n’ingombajwi z’icyarabu Quran yanditsemo (Igitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 194)

Intego y’ikigishoUbumenyiUmunyeshuri azashobora:1. Kwerekana no gutandukanya inyuguti z’icyarabu n’inyajwi. 2. Gusoma inyuguti z’icyarabu hamwe n’inyajwi zacyo.

UbumenyingiroUmunyeshuri azashobora:1. Gutandukanya inyuguti z’icyarabu.2. Gutandukanya inyuguti zisanzwe n’izo Quran yanditsemo.

UbukeshaAbanyeshuri bazashobora: Kugira umuco wo gusoma Quran ntagatifu.

Ubushobozi ngiroUmunyeshuri azashobora:1. Kumenya inyuguti n’inyajwi.2. Gusoma inyuuti aranguruye.3. Kwandika inyuguti n’inyajwi.

Inyungu z’ikigishoUmunyeshuri:1. Kumenya inyajwi n’ingombajwi z’icyarabu. 2. Kwandika inyajwi n’ingombajwi z’icyarabu.

ImfashanyigishoYasarnal-quran, amakaramu, amakarita yerekana inyajwi n’ingombajwi.

Uburyo bwo kwiga no kwigisha:1. Kwitegereza.2. Udukino.3. Kwigana.

Ibyo guteguraAmakarita yo komeka ku nkuta.

Page 231: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

173

Imyitozo ku nyigishoUko bikorwa

Isomo rirambuyeTangira isomo ryawe ubwira abana ibyiza byo gusoma no kuvuga inyuguti n’inyajwi z’icyarabu.

IbitwerekeyehoMuganire ku uko inyuguti n’inyajwi z’icyarabu zikoreshwa.Fasha abanyeshuri:1. Kumenya inyuguti n’inyajwi.2. Gusoma inyuguti n’inyajwi.3. Kwandika inyuguti n’inyajwi.

Igisubizo cyacuFasha abanyeshuri bandike inyuguti n’inyajwi z’icyarabu uko bikwiye. Genda ukurikira uko basoma izo nyajwi n’ingombajwi imwe imwe.

Ibisubizo ku myitozo yo mu gitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 194

Kubera iki tugomba kumenya ururimi rw’icyarabu.1. Ruzadufasha mu gusoma Quran2. Ruzadufasha mu kumva Quran3. Ruzadufasha mu gusenga Imana

Ibigenderwaho mu isuzuma1. Bwira abanyeshuri basome cyane inyajwi n’ingombajwi buri wese. 2. Umwarimu agomba kwihatira gutega amatwi abana b’abanebwe cyo

kimwe n’abakeneye ubufasha bwihariye.

Ihuriro n’andi masomoUrurimi rw’icyarabu

Isomo rya 2: Inyajwi z’icyarabu (Igitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 195)

Intego y’ikigishoUbumenyiUmunyeshuri azashobora gusoma aranguruye inyajwi z’icyarabu.

UbumenyingiroUmunyeshuri azamenya inyajwi.

Page 232: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

174

UbukeshaUmunyeshuri azongera umuco wo gusoma Quran ntagatifu.

Ubushobozi ngiro1. Umunyeshuri azamenya gusoma inyajwi riranguruye.2. Umunyeshuri azandika iyajwi uko bikwiye.3. Aziremamo umwete wo gusoma Quran.

Inyungu z’ikigishoAbanyeshuri: 1. Bazamenya inyajwi z’icyarabu.2. Bazamenya uko bavuga ndetse banasoma inyajwi z’icyarabu.3. Bazasoma inyajwi byiza kurusha.

Imfashanyigisho1. Yasarnal-Quran.2. Amakarita ariho inyajwi.3. Ibipapuro byanditseho inyajwi.4. Ibikoresho byo gukorakoraho.

Uburyo bwo kwiga no kwigisha1. Kwitegereza.2. Udukino.3. Kwigana.

Ibyo guteguraAmashusho n’amakarita yo komeka ku nkuta.

Imyitozo ku nyigishoUko bikorwa1. Tangira isomo ryawe musubiramo isomo ry’ubushize ryavugaga ku gusoma

Quran ntagatifu. 2. Bwira abana basome inyajwi barangurura.

Isomo rirambuyeKoresha Flash cards, amakarita ndetse na bya bikoresho byo gukoraho. Erekera abana mu matsinda uko basoma.

IbitwerekeyehoMuganire kubyiza byo kumenya gusoma no kwandika icyarabu.

Ubutumwa bwa AllahGutsindangira kumenya ibyiza byo kumenya uko basoma cyangwa bandika icyarabu.

Page 233: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

175

Igisubizo cyacu1. Fasha abanyeshuri guha agaciro icyarabu nk’ururimi rudufasha mu kuganira

n’Imana. 2. Fasha abanyeshuri kwandika inyajwi.

Subiza imyitozo iri mu gitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 195

Ibigenderwaho mu isuzuma1. Ha abana gihe cyo kwandika inyajwi. 2. Genda ureba abana bagenda buhoro ubiteho buhoro buhoro cyo kimwe

n’abakeneye ubufasha bwihariye. 4. Egereza imfashanyigisho zo gukoraho abana bafite ubumuga.

Ihuriro n’andi masomoUrurimi rw’icyarabu.

Isomo rya 3: Inyajwi n’inyuguti (Fat- ha) (Igitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 195)

Intego y’ikigishoUbumenyi1. Umunyeshuri azashobora gusoma inyajwi n’inyuguti. 2. Umunyeshuri azashobora kwandika inyajwi (fat-ha) hamwe n’inyuguti

UbumenyingiroUmunyeshuri azamenya inyajwi (fat-ha)UbukeshaUmunyeshuri azasubiramo inyajwi n’ingombajwi Quran yanditsemo.

Ubushobozi ngiro1. Umunyeshuri azasoma inyajwi n’inyuguti (fat-ha) aranguruye. 2. Umunyeshuri aziga kwerekana fat-ha n’icyo ikora ku nyuguti.

Page 234: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

176

Inyungu z’ikigishoUmunyeshuri azamenya fat- ha n’uko bayivuga igihe iri kumwe n’inyajwi.

Imfashanyigisho1. Amakarita ariho inyajwi fat-ha nindi nyuguti. 2. Flash cards ziriho fat-ha.3. Yasarnal Quran.4. Amakaramu y’igiti n’impuro.

Uburyo bwo kwiga no kwigisha1. Kwitegereza.2. Udukino.3. Kwigana.4. Ibiganiro.

Ibyo guteguraYobora abana kwita ku kamaro ko kumenya inyuguti z’icyarabu.

Imyitozo ku nyigishoUko bikorwaTangira isomo ryawe musubiramo isomo ry’ubushize. Ryavugaga ku nyajwi z’Icyarabu.

Isomo rirambuye1. Erekera abana uko bandika neza inyuguti z’Icyarabu hamwe n’inyajwi. 2. Erekera abana barebe amakarita n’inyuguti ziri mu gitabo cy’umunyeshuri

paje 195.

IbitwerekeyehoMuganire ku kuntu bakoresha inyajwi bakora amagambo.

Ubutumwa bwa AllahKuvuga ku mpamvu tugomba kumenya uko bandika ururimi rw’icyarabu.

Igisubizo cyacuFasha abanyeshuri wumva neza uko basoma inyuguti imwe imwe, uko bazivuga ndetse n’uko bandika inyajwi n’inyuguti.

Subiza imyitozo iri mu gitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 195

Inyuguti zifite fat-ha

Page 235: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

177

Ibigenderwaho mu isuzuma1 Bwira abanyeshuri bandike fat- ha mu makayi yabo n’izindi nyuguti. 2 Genda ureba abana bagenda buhoro ubiteho buhoro buhoro cyo kimwe

n’abakeneye ubufasha bwihariye. 3 Ita na none ku banyamwete mu gukora neza.

Ihuriro n’andi masomoUrurimi rw’Icyarabu.

Isomo rya 4: Inyajwi n’inyuguti (Kasrah) (Igitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 195)

Intego y’ikigishoUbumenyiUmunyeshuri azashobora gusoma inyuguti zifite inyajwi za Kasrah.UbumenyingiroUmunyeshuri:1. Azamenya inyajwi za Kasrah.2. Azandika inyuguti zifite inyajwi za Kasrah.

UbukeshaUmunyeshuri:Azasubiramo inyajwi n’ingombajwi Quran yanditsemo.

Ubushobozi ngiro1. Umunyeshuri azasoma inyajwi za Kasrah. aranguruye. 2. Umunyeshuri aziga kwandika inyajwi za Kasrah. N’izindi nyuguti. 3. Umunyeshuri azamenya neza inyajwi za Kasrah.

Inyungu z’ikigishoUmunyeshuri azamenya uko basoma inyuguti zifite inyajwi za Kasrah.

Imfashanyigisho1. Amakarita ariho inyajwi za Kasrah.2. Flash cards ziriho inyajwi za Kasrah.3. Yasarnal Quran.

Uburyo bwo kwiga no kwigisha1. Kwitegereza.2. Kwigana.3. Imikoro.

Page 236: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

178

Ibyo gutegura1. Omeka ibipapuro ku rukuta.2. Yobora abana kwita ku kamaro ko kwiga inyajwi za Kasrah.

Imyitozo ku nyigishoUko bikorwaTangira isomo ryawe musubiramo isomo ry’ubushize.

Isomo rirambuye1. Bwira abanyeshuri basome Kasrah baranguruye.2. Bwira abanyeshuri basome Kasrah n’inyuguti neza.3. Tangira isomo ryawe wibutsa abanyeshuri ibyerekeye isomo ry’ubushize

ryavugaga ku nyajwi ya fat-ha.

IbitwerekeyehoMuganire ku kuntu bandika banoza inyajwi za Kasrah.Ubutumwa bwa AllahKuvuga ku byiza byo kumenya uko basoma cyangwa bandika inyajwi za Kasrah n’inyuguti uko bikwiye.

Igisubizo cyacu1. Fasha abanyeshuri kwandika inyajwi za Kasrah.2. Reba neza niba banogeje inyajwi za Kasrah.

Subiza imyitozo iri mu gitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 195

Inyuguti zifite inyajwi za Kasrah:

Ibigenderwaho mu isuzuma1. Bwira abanyeshuri bandike inyajwi za Kasrah. mu makayi yabo n’izindi

nyuguti. 2. Genda ureba abana bagenda buhoro ubiteho buhoro buhoro cyo kimwe

n’abakeneye ubufasha bwihariye.

Ihuriro n’andi masomoUrurimi rw’icyarabu.

Page 237: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

179

Isomo rya 5: Inyajwi n’inyuguti (Dhwammah) (Igitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 195)

Intego y’ikigishoUbumenyiUmunyeshuri azashobora gusoma inyuguti zifite inyajwi za Dhwammah.UbumenyingiroUmunyeshuri:1. Azamenya inyajwi za Dhwammah.2. Azandika inyuguti zifite inyajwi za Dhwammah.UbukeshaUmunyeshuri:Azasubiramo inyajwi n’ingombajwi Quran yanditsemo.

Ubushobozi ngiro1. Umunyeshuri azasoma inyajwi za Dhwammah aranguruye. 2. Umunyeshuri aziga kwandika inyajwi za Dhwammah N’izindi nyuguti. 3. Umunyeshuri azamenya neza inyajwi za Dhwammah.

Inyungu z’ikigishoUmunyeshuri azamenya inyajwi za Dhwammah.Umunyeshuri azamenya icyo inyajwi za Dhwammah zimaze iruhande rw’inyuguti.

Imfashanyigisho1. Amakarita ariho inyajwi za Dhwammah.2. Flash cards ziriho inyajwi za Dhwammah.

Uburyo bwo kwiga no kwigisha1. Kwitegereza.2. Kwigana.3. Imikoro.

Ibyo guteguraTegura amakarita na flash cards.Yobora abana kwita ku kamaro ko kwiga inyajwi za Dhwammah.

Imyitozo ku nyigishoUko bikorwaTangira isomo ryawe musubiramo isomo ry’ubushize ryavugaga kuri Kasrah.

Isomo rirambuye1. Bwira abanyeshuri basome inyajwi za Dhwammah baranguruye.2. Bwira abanyeshuri bandike inyajwi za Dhwammah.

Page 238: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

180

IbitwerekeyehoMuganire ku kuntu bandika banoza inyajwi za Dhwammah.Ubutumwa bwa AllahKuvuga ku byiza byo kumenya uko basoma cyangwa bandika inyajwi za Dhwammah n’inyuguti uko bikwiye.

Igisubizo cyacuAndika inyajwi za Dhwammah.

Subiza imyitozo iri mu gitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 196

Inyuguti zifite inyajwi za Dhwammah

Ibigenderwaho mu isuzuma1. Ha abanyeshuri imyitozo yo kwandika. 2. Genda ureba abana bagenda buhoro ubiteho buhoro buhoro cyo kimwe

n’abakenye ubufasha bwihariye.

Ihuriro n’andi masomoUrurimi rw’icyarabu.

Isomo rya 6: Ingero z’amagambo (fat-ha) (Igitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 196)

Intego y’ikigishoUbumenyiUmunyeshuri azashobora gusoma amagambo afite inyajwi za fat-ha.

UbumenyingiroUmunyeshuri:1. Gukora amagambo afite inyajwi za fat-ha.2. Kwandika amagambo afite inyajwi za Dhwammah.UbukeshaUmunyeshuri:Azasubiramo inyajwi n’ingombajwi Quran yanditsemo.

Ubushobozi ngiro1. Umunyeshuri azashobora gukoresha inyajwi za fat-ha mu magambo magufi

y’icyarabu.

Page 239: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

181

2. Umunyeshuri azandika amagambo akoresheje inyajwi za fat-ha uko bikwiye. 3. Umunyeshuri azasoma amagambo afite inyajwi za fat-ha uko bikwiye.

Inyungu z’ikigishoUmunyeshuri azasoma amagambo y’icyarabu afite fat-ha. Umunyeshuri azandika amagambo y’icyarabu afite fat-ha.

Imfashanyigisho1. Amakarita yerekana amagambo yoroshye afite fat-ha. 2. Flash cards ziriho amagambo yoroshye afite fat-ha. 3. Yasarnal Quran.

Uburyo bwo kwiga no kwigisha:1. Kwigana.2. Imikoro.3. Kwitegereza.

Ibyo guteguraTegura amakarita na flash cards.

Imyitozo ku nyigishoUko bikorwaTangira isomo ryawe musubiramo isomo ry’ubushize ryavugaga kuri Dhwammah.

Isomo rirambuye1. Bwira abanyeshuri bakore amagambo bakoresheje neza inyajwi za fat-ha. 2. Erekera abanyeshuri gukora no kwandika amagambo bakoresheje inyajwi

za fat-ha.

Ibitwerekeyeho1. Muganire ku byiza byo kumenya uko bakora amagambo magufi bakoresheje

fat-ha.2. Fasha abanyeshuri kumenya uko bakora amagambo bakoresheje inyajwi za

fat-ha.

Igisubizo cyacuGenzura uko bavuga inyajwi imwe imwe n’uko bazinogeje.Sobanura bihagije uburyo bakoramo amagambo y’icyarabu.

Subiza imyitozo iri mu gitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 196

Inyuguti zifite inyajwi za fat-ha:

Page 240: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

182

Ibigenderwaho mu isuzuma1. Tanga imyitozo nyayo kandi wite no ku banyeshuri bakeneye ubufasha

bwihariye. 2. Ha imyitozo abana b’abanyamwete imyitozo inyuranye kandi itandukanyije

ubuhanga.

Ihuriro n’andi masomoUrurimi rw’Icyarabu.

Isomo rya 7: Ingero z’amagambo (Kasrah) (Igitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 196)

Intego y’ikigishoUbumenyiUmunyeshuri azashobora gusoma amagambo afite inyajwi za Kasrah.UbumenyingiroUmunyeshuri:1. Gukora amagambo afite inyajwi za Kasrah.2. Kwandika amagambo afite inyajwi za Kasrah.UbukeshaUmunyeshuri:Azasubiramo inyajwi n’ingombajwi Quran yanditsemo.

Ubushobozi ngiro1. Umunyeshuri azashobora gukoresha inyajwi za Kasrah mu magambo magufi

y’Icyarabu.2. Umunyeshuri azandika amagambo akoresheje inyajwi za Kasrah uko bikwiye. 3. Umunyeshuri azasoma amagambo afite inyajwi za Kasrah uko bikwiye.

Inyungu z’ikigishoUmunyeshuri azasoma amagambo afite inyajwi za Kasrah.Umunyeshuri azakora amagambo afite inyajwi za Kasrah.

Imfashanyigisho1. Amakarita yerekana amagambo yoroshye afite Kasrah.2. Flash cards ziriho amagambo yoroshye afite Kasrah.3. Yasarnal Quran.

Ibyo gutegura1. Erekera abanyeshuri bamenye uko bakora amagambo yoroshye bakoresheje

inyajwi za Kasrah.

Page 241: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

183

2. Tegura amakarita na flash cards.

Imyitozo ku nyigishoUko bikorwa1. Tangira isomo ryawe musubiramo isomo ry’ubushize.2. Bwira abana bakore amagambo bakoresheje Kasrah uko bikwiye.

Isomo rirambuyeIbitwerekeyehoMuganire ku byiza byo kumenya uko bakora amagambo magufi bakoresheje Kasrah.Ubutumwa bwa AllahFasha abanyeshuri gukora amagambo bakoresheje inyajwi za Kasrah.

Igisubizo cyacuGenzura uko bavuga inyajwi imwe imwe n’uko banogeje inyuguti n’inyajwi.

Subiza imyitozo iri mu gitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 196

Ikorwa ry’amagambo afite Kasrah.

Ibigenderwaho mu isuzuma1. Tanga imyitozo yo kwandika amagambo ukoresheje inyajwi za Kasrah.2. Fasha abanyeshuri b’abaswa hamwe n’abanyeshuri bakeneye ubufasha

bwihariye.

Ihuriro n’andi masomoUrurimi rw’Icyarabu.

Isomo rya 8: Ingero z’amagambo (Dhwammah) (Igitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 196)

Intego y’ikigishoUbumenyiUmunyeshuri:1. Azashobora gusoma amagambo afite inyajwi za Dhwammah.2. Azashobora kwandika amagambo afite inyajwi za Dhwammah.3. Azashobora gukora amagambo afite inyajwi za Dhwammah.UbumenyingiroUmunyeshuri azabasha:

Page 242: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

184

1. Gukora amagambo afite inyajwi za Dhwammah.2. Kwandika amagambo afite inyajwi za Dhwammah.UbukeshaUmunyeshur azasubiramo inyajwi n’ingombajwi Quran yanditsemo.

Ubushobozi ngiro1. Umunyeshuri azashobora gukoresha inyajwi za Dhwammah mu magambo

magufi y’icyarabu.2. Umunyeshuri azandika amagambo akoresheje inyajwi za Dhwammah uko

bikwiye. 3. Umunyeshuri azasoma amagambo afite inyajwi za Dhwammah uko bikwiye.

Inyungu z’ikigishoUmunyeshuri azasoma amagambo afite inyajwi za Dhwammah.Umunyeshuri azakora amagambo afite inyajwi za Dhwammah.

Imfashanyigisho1. Amakarita yerekana amagambo yoroshye afite Dhwammah. 2. Flash cards ziriho amagambo yoroshye afite Dhwammah.3. Yasarnal Quran.

Uburyo bwo kwiga no kwigisha1. Imikoro.2. Kwitegereza.3. Kwigana.

Ibyo gutegura1. Kongera amakarita. Gutegura flash cards.2. Erekera abanyeshuri bamenye uko bakora amagambo yoroshye bakoresheje

inyajwi za Dhwammah.

Imyitozo ku nyigishoUko bikorwaTangira isomo ryawe musubiramo isomo ry’ubushize kuri Kasrah.

Isomo rirambuyeBwira abanyeshuri bakore amagambo bifashishije inyajwi za Dhwammah uko bikwiye.

IbitwerekeyehoMuganire ku buryo bwo gukora amagambo wifashishije Dhwammah.

Ubutumwa bwa AllahMuganire ku byiza byo kumenya gukora amagambo magufi y’Icyarabu wifashishije inyajwi za Dhwammah.

Page 243: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

185

Igisubizo cyacu1. Fasha abanyeshuri gukora amagambo bakoresheje inyajwi za Dhwammah.2. Genzura uko bavuga inyajwi imwe imwe n’uko banogeje inyuguti n’inyajwi.

Subiza imyitozo iri mu gitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 197

Ikorwa ry’amagambo afite inyajwi za Dhwammah:

Ibigenderwaho mu isuzumaTanga imyitozoyo ihagije ku itsinda ry’abanyeshuri bagaragara nk’abagenda buhoro, abagenda bihuta, ndetse n’abagomba ubufasha bwihariye.

Ihuriro n’andi masomoUrurimi rw’Icyarabu.

Ibisubizo by’imyitozo yo mu gitabo cy’umunyeshuli urupapuro rwa 197

1. Inyajwi eshatu.2. Fat-ha, Kasrah, Dhwammah.3.

4.

5. Icyarabu

Page 244: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

186

Umutwe wa Amategeko Ngengabikorwa Ngaragiramana Y’ibanze

Icyigisho Ubumenyi bw’Amategeko y’idini: Fiq’hi

Ibyanditswe Bitagatifu n’Imyemerere

Imbumbanyigisho

3

Umubare w’amasomo: 7

Igitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 198

Ubushobozi bw’ingenzi bugamijwe: Umunyeshuri azaba ashobora kwisukura neza no gukurikira amategeko y’isuku y’umubiri, amategeko y’amasengesho n’amategeko y’ibanze agenga Swalat.

Andi masomo ashamikiyeho:1. Isuku mbere yo gusenga.2. Uburyo bwo kwisukura.3. Udhu.4. Amasengesho atanu y’umunsi.5. Amasengesho ya Sunnah.6. Imigendekere ya swalat n’uko dua ivugwa.7. Dua ya nyuma y’amasengesho.

Ibyerekeye iri somoIri somo ryerekana inkingi nyamukuru za Islamu urugero:salat. Umusiramu aho ava akagera ategetswe gukora amasengesho atanu ya buri munsi ndetse n’ibindi bijyanye nayo (sunnah). Iri somo na none rizibanda ku gusobanura udhu ifatwa nk’intambwe ya mbere yo gukora salat. Umwana w’umusilamu agomba kwiga akiri muto uko bakora udhu n’amasengesho yayo. Ni byiza gushimangira ko umunyeshuri, muri iri somo, azigishwa n’ibisabisho bivugwa nyuma ya salat.

Inyungu z’inyigishoUmunyeshuri azaba ashobora:1. Gusobanukirwa salat icyo ari cyo.2. Gukora amasengesho atanu ya buri munsi ku gihe yateganyirijwe. 3. Kumenya uko udhu ikorwa.4. Kuvuga dua mu gihe cya salat na nyuma yayo.

Page 245: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

187

Ubumenyi ku buzimaUmunyeshuri:1. Azerekana isuku mbere y’amasengesho.2. Azabasha gusobanura uko Swalat ikorwa. 3. Azashobora gutandukanya faradh na sunnahsalat.

IndangagaciroUmunyeshuri:1. Azubaha amategeko y’isuku ikorwa mbere y’isengesho.2. Azubaha isengesho.3. Azagira ukwizera muri Allah (S.W).

Isomo rya 1: Isuku mbere yo Gusali (Igitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 198)

Intego y’ikigishoUbumenyiUmunyeshuri:1. Azashobora gusobanura isuku icyo ari cyo. 2. Azashobora kwerekana amategeko agenga isuku ya mbere y’amasengesho.

UbumenyingiroUmunyeshuri:1. Azashobora kurondora uko yikorera isuku (udhu). 2. Azashobora gusobanura ibyiza byo gukora isuku (udhu) mbere

y’amassengesho.3. Azabasha gutanga igisobanuro cy’isuku.

UbukeshaUmunyeshuri:Azubaha amategeko agenga isuku ikorwa mbere y’amasengesho.

Ubushobozi ngiroUmunyeshuri: 1. Azatanga igisobanuro cy’ijambo isuku. 2. Azasobanura akamaro k’isuku. 3. Azarondora uko yikorera isuku ye bwite.

Inyungu z’ikigishoUmunyeshuri:1. Azakora udhu nk’uko bikwiye mbere ya swalat.2. Azamenya ibyiza bya udhu.

Page 246: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

188

Imfashanyigisho1. Amakarita yerekana akamaro k’isuku.2. Amashusho bifitanye isano.3. Amazi, ikijerikani, agashyushyamazi.

Uburyo bwo kwiga no kwigisha:1. Imirimo y’amaboko.2. Kwitegereza.3. Kwigana.4. Imikoro.

Ibyo gutegura1. Soma Quran ntagatifu (ahavuga isuku).2. Baza abanyeshuri gusobanura uko bikorera isuku bo ubwabo.

Imyitozo ku nyigishoUko bikorwaTangira isomo ryawe ubaza utubazo tunyuranye.

Utubazo tunyuranye ku munyeshuri1. Mbere yo gusenga ukora iki?2. Ukoresha iki uri koga mbere y’isengesho.3. Ibyerekeye isuku bizwi nka______________.

Ibisubizo by’utwo tubazo1. Kwisukura ubwacu2. Amazi3. twahara

Isomo rirambuyeIbitwerekeyehoMwalimu afasha umunyeshuri mu kiganiro byerekeye akamaro k’isuku. Abanyeshuri: 1. Bagasobanura isuku icyo ari cyo (udhu).2. Bakarondora akamaro k’isuku.

Ubutumwa bwa AllahFasha abanyeshuri kumva bihgije akamaro k’isuku mu gukora udhu.

Igisubizo cyacu1. Fasha abanyeshuri gusoma ibyo banditse mu makayi.2. Andika ibintu bike ku kibaho hanyuma abana babyandukure mu makayi

yabo.

Page 247: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

189

Ibisubizo by’imyitozo iri mu gitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 198

Akamaro k’isuku:- Ituma tugaragra neza- Ituma twigirira icyizere- Ituma duhumura neza- Ishimisha Allah

Ibigenderwaho mu isuzuma1. Mu matsinda, abanyeshuri bazakora udhu. 2. Mwalimu azabayobora.3. Abana bagomba ubufasha bwihariye bazafashwa by’umwihariko.

Ihuriro n’andi masomoAmasomo mbonezamubano.

Isomo rya 2: Udhu (Igitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 199)

Intego y’ikigishoUbumenyiUmunyeshuri azashobora kwerekana amategeko agenga isuku mu bwiherero.

UbumenyingiroUmunyeshuri:1. Azagaragaza igisobanuro cya udhu. 2. Azashobora gutandukanya sunnat na farat nk’ibice bya udhu.

UbukeshaUmunyeshuri:Azakora udhu uko bikwiye.

Ubushobozi ngiroUmunyeshuri: 1. Azatanga igisobanuro cy’ijambo udhu.2. Azasobanukirwa aho fardh na sunnat bitandukaniye nk’ibice bya udhu.3. Azakora udhu uko bikwiye.

Inyungu z’ikigishoUmunyeshuri:1. Azasobanukirwa uko bakora udhu.2. Azasobanukirwa aho fardh na sunnat bitandukaniye nk’ibice bya udhu.

Page 248: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

190

Imfashanyigisho1. Amakarita yerekana abantu bisukura.2. Video z’abantu bari gukora udhu.

Uburyo bwo kwiga no kwigisha1. Kwigana.2. Ibiganiro.3. Imikoro.

Ibyo gutegura1. Tegura amakarita n’imfashanyigisho zo gukorakoraho.2. Tegura filimi hakiri kare.

Imyitozo ku nyigishoUko bikorwaTangira isomo ryawe ubaza abanyeshuri utubazo tunyuranye ku byerekeye udhu.

Isomo rirambuyeIbitwerekeyehoBaza ibibazo abana bashobora kwisubiriza nta nkomyi.

Utubazo tworoshye ku munyeshuri1. Udhu yitwa ngo iki mu cyongereza?2. Abasilamu bakora iki mbere ya salat?3. Vuga ibice bibiri bya sunnat bigize udhu.

Ibisubizo by’utwo tubazo1. Ablution2. Gukora udhu3. (i) Koza amazuru

(ii) Koza amatwi

Ubutumwa bwa AllahFasha abanyeshuri kuganira uburyo bwiza bwo kwisukura.Bwira abanyeshuri berekane ibyiza byo gukora udhu.Abanyeshuri batandukanye faradh ya udhu n’igice cya sunnah cyo muri udhu.

Igisubizo cyacu1. Tegeka kandi unafashe abanyeshuri kwandika mu makayi yabo uko bakora

udhu. 2. Muganire kuko bakora udhu3. Erekana kandi uganirize abana kuri hadith na udhu by’intumwa y’Imana.4. Tondeka faradh na sunnah, ibice bya udhu5. Fasha abana kureba filimi y’uko abantu bakora udhu6. Baza abana gusobanura uko isuku ikorwa.

Page 249: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

191

Ibisubizo by’imyitozo iri mu gitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 202

Uko udhu ikorwa:- Koza mu kanwa no mu mazuru- Kwiyuhagira amaboko- Guhanaguza amazi mu mutwe- Koza amatwi- Koza ibirenge

Ibigenderwaho mu isuzuma1. Mu matsinda, bwira abana bakore udhu. 2. Reba abana bakereye ubufasha bwihariye maze ubafashe gufatanya

n’abandi mu matsinda barimo.

Ihuriro n’andi masomoUbumenyi, amasomo ya kislamu.

Isomo rya 3: Uburyo bwo kwisukura mu bwiherero (Igitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 198)

Intego y’ikigishoUbumenyiUmunyeshuri azashobora kwerekana amategeko agenga isuku mu bwiherero.

UbumenyingiroUmunyeshuri azagaragaza uburyo bwo kwisukura.

UbukeshaUmunyeshuri:Azakora udhu uko bikwiye.

Ubushobozi ngiro1. Umunyeshuri azashyira mu bikorwa uburyo bwo kwisukura. 2. Umunyeshuri azamenya uko bajya ku musarani.

Inyungu z’ikigishoUmunyeshuri azajya mu bwiherero hanyuma yitume akurikije uko intumwa y’Imana yabyigishije.

Page 250: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

192

Imfashanyigisho1. Quran.2. Amakarita yerekana abantu bari kwituma.

Uburyo bwo kwiga no kwigisha1. Ibiganiro.2. Ubusesenguzi.3. Imikoro.4. Imirimo y’amaboko.

Ibyo guteguraTegura amakarita hakiri kare.

Imyitozo ku nyigishoUko bikorwaTangira isomo ryawe ugaruka ku isomo ry’ubushize ryavugaga kuri udhu.

Isomo rirambuyeIbitwerekeyehoBaza ibibazo abana bashobora kwisubiriza nta nkomyi.

Utubazo tworoshye ku munyeshuri1. Abasilamu bajya mu bwiherero bate?2. Ntitugomba kujyana _____________mu bwiherero. 3. Ntibyemewe muri Islam_____________mu ndorerwamo uri kwituma.

Ibisubizo by’utwo tubazo1. Kwinjira ubanje ikirenge cy’ibumoso.2. Quran.3. Qiblah.

Ubutumwa bwa Allah1. Fasha abanyeshuri gutangira kujya bajya mu bwiherero uko bikwiye. 2. Ganira n’abanyeshuri ku kamaro ko gukurikira uburyo bwo kwisukura.

Igisubizo cyacu1. Fasha abanyeshuri kwandika mu makayi yabo. 2. Fasha abnyeshuri kongera kujya kubyo banditse mu makayi babyiyibutse.3. Fasha abanyeshuri kuganira ku buryo bunyuranye bwo kujyamu bwiherero.

Ibisubizo by’imyitozo iri mu gitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 199

Uburyo bwo kwisukura:- Kuvuga dua

Page 251: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

193

- Kwinjira ubanje ikirenge cy’ibumoso- Gusohoka ubanje ikirenge cy’iburyo- Ntukitwaze Quran- Vuga ghufranakka mu gihe usohotse mo.

Ibigenderwaho mu isuzuma1. Genzura mu matsinda uko abanyeshuri berekana uburyo bwo kwisukura. 2. Fasha abanyeshuri bakeneye ubufasha bwihariye maze ubafashe kwisukura.

Ihuriro n’andi masomoAmasomo mbonezamubano.

Isomo rya 4: Amasengesho atanu ategetswe buri munsi (Igitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 202)

Intego y’ikigishoUbumenyiUmunyeshuri azashobora kuvuga amasengesho atanu n’igihe avugirwaho.

Ubumenyingiro1. Umunyeshuri azarondora amasengesho atanu akorwa buri munsi. 2. Umunyeshuri azagaragaza ibihe bya salat.

UbukeshaUmunyeshuri:Azubahiriza ibihe byo gusenga.

Ubushobozi ngiroUmunyeshuri:1. Azatondeka amasengesho atanu ya buri munsi na rakaat zayo.2. Azerekana ibihe bya salat.

Inyungu z’ikigishoUmunyeshuri:1. Azamenya amasengesho atanu anayakore. 2. Azamenya kubahiriza ibihe bya faradh salat.

Imfashanyigisho1. Umukeka.2. Kanzu, buibui.3. Amakarita yerekana abantu bakora salat.

Page 252: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

194

Uburyo bwo kwiga no kwigisha1. Ibiganiro.2. Kwigana.3. Imikoro.

Ibyo gutegura1. Tegura ibibazo byo kubaza abanyeshuri bari mu ishuri.2. Tegura amakarita n’izindi mfashanyigisho.

Imyitozo ku nyigishoUko bikorwaTangira isomo ryawe ubaza utubazo mu mutwe.

Isomo rirambuyeIbitwerekeyehoBaza ibibazo abana bashobora kwisubiriza nta nkomyi.

Utubazo tworoshye ku munyeshuri1. Abasilamu bakora amasengesho angahe ku munsi?2. Rakaat zikorwa ni zingahe muri salatul dhuhr. 3. Ni irihe sengesho rya faradh rigufi kurusha ayandi?

Ibisubizo by’utwo tubazo1. Atanu2. Ane3. Subh.

Ubutumwa bwa Allah1. Fasha abanyeshuri gutangira kugira umuco wo gukora amasengesho

yategetswe buri munsi.2. Ganira n’abanyeshuri ku masengesho akorwa ku munsi.

Igisubizo cyacu1. Fasha abanyeshuri kwandika mu makayi yabo ku byerekeye faradh.2. Umwarimu azatembera mu ishuri areba uko abana bandika mu makayi

areba n’uko bagenda batandukanya.

Ibisubizo by’imyitozo iri mu gitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 203

Ibihe byo gukoreraho amasengesho ya buri munsi:1. Subh- 6:00 mugitondo2. Dhuhr- 1.00 zuzuye3. Asr- 4.00 zuzuye4. Maghrib- 6.50 za mugoroba5. Isha- 8.00 za mugoroba

Page 253: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

195

Ibigenderwaho mu isuzuma1. Mu matsinda, abanyeshuri bazaganira ku masengesho atanu ategetswe ku

munsi. 2. Bisobanurire by’umwihariko abanyeshuri bakeneye ubufasha bwihariye. 3. Genzura ikorwa ry’ayo masengesho mu ishuri.

Ihuriro n’andi masomoAmateka, Amasomo mbonezamubano.

Isomo rya 5: Amasengesho y’umugereka (Sunnat) (Igitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 203)

Intego y’ikigishoUbumenyiUmunyeshuri azashobora kuvuga amasengesho y’inyongera n’igihe avugirwaho.

UbumenyingiroUmunyeshuri:1. Azashobora gusobanura sunnat. 2. Azasobanura amasengesho ya sunnat.3. Azashobora kuvuga ibyiza ntagereranywa by’amasengesho ya sunnat.

UbukeshaUmunyeshuri azanezezwa no gukora amasengesho y’inyongera.

Ubushobozi ngiroUmunyeshuri:1. Azerekana amasengesho ya sunnat 2. Azashobora kuvuga ibyiza ntagereranywa by’amasengesho ya sunnat

Inyungu z’ikigishoUmunyeshuri:1. Azamenya sunnat.2. Azakora sunnat.

Imfashanyigisho1. Umukeka.2. Amakarita yerekana amasengesho ya sunnat.

Uburyo bwo kwiga no kwigisha1. Kwigana.2. Kwitegereza.3. Imikoro.

Page 254: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

196

Ibyo gutegura1. Tegura ibibazo byo kubaza abanyeshuri bari mu ishuri.2. Tegura Amakarita yerekana amasengesho ya sunnat.

Imyitozo ku nyigishoUko bikorwaTangira isomo ryawe ubaza utubazo mu mutwe.

Isomo rirambuye

IbitwerekeyehoBaza ibibazo abana bashobora kwisubiriza nta nkomyi.

Utubazo tworoshye ku munyeshuri1. Sunnat yitwa ngo iki mu cyongereza___________.2. Isengesho rya sunnat rikorwa mbere ya faradh ryitwa ngo iki?

Ibisubizo by’utwo tubazo1. optional2. Qabliyah.

Ubutumwa bwa Allah1. Fasha abanyeshuri gusobanukira bihagije iby’amasengesho ya sunnat. 2. Sobanura uko ikorwa, ibikenerwa n’akamaro k’amasengesho ya sunnat.

Igisubizo cyacu1. Fasha abanyeshuri kwiremamo umuco wo gukora amasengesho ya sunnat.2. Tegeka abanyeshuri kwandika mu makayi yabo ibyerekeye iyi ngingo. 3. Tembera mu ishuri ureba uko abana bandika mu makayi yabo.4. Bwira buri munyeshuri agire icyo avuga ku masengesho ya sunnat.

Ibisubizo by’imyitozo iri mu gitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 203

Akamaro k’amasengesho ya sunnat:- Aduhuza na Allah (S.W).- Yerekana urukundo dukunda intumwa y’Imana.- Atuzanira umugisha uturuka kuri Allah.- Asibanganya amakosa yacu mu gihe dukoze amasenggesho ya faradh.

Ibigenderwaho mu isuzuma1. Mu matsinda, abanyeshuri bazaganira ku masengesho ya sunnat. 2. Bisobanurire by’umwihariko abanyeshuri bakeneye ubufasha bwihariye.

Page 255: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

197

Ihuriro n’andi masomoAmasomo mbonezamubano.

Isomo rya 6: Amasengesho yategetswe (Faradha) (Igitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 203)

Intego y’ikigishoUbumenyiUmunyeshuri azashobora kuvuga amasengesho nk’uko intumwa Muhammadi(I.A.U) yayavugaga.

UbumenyingiroUmunyeshuri:1. Azashobora kwerekana uburyo byose salat ikorwamo. 2. Azavuga dua ivugwa muri buri gice cya salat.

UbukeshaUmunyeshuri azashobora gukurikiza salat uko yateganyijwe.

Ubushobozi ngiroUmunyeshuri:1. Azerekana uko salat ikurikiranwa. 2. Azavuga dua ivugwa muri buri gice cya salat.

Inyungu z’ikigishoUmunyeshuri:1. Azakora salat mu buryo nyabwo. 2. Azavuga dua muri buri gice cya salat.

Imfashanyigisho1. Umukeka.2. Quran.3. Amakarita yerekana salat.4. Ibikoresho nsakazamajwi5. Filimi zerekana uko salat ikorwa.

Uburyo bwo kwiga no kwigisha1. Ubusesenguzi.2. Ibiganiro.3. Imikoro.

Ibyo guteguraTegura hakiri kare imfashanyigisho nk’amakarita n’imikeka.

Page 256: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

198

Imyitozo ku nyigishoUko bikorwa1. Tangira isomo ryawe ubaza utubazo ku isomo ry’ubushize.2. Tangira isomo ryaawe ubaza abanyeshuri ku kuntu bakora salat.

Isomo rirambuyeIbitwerekeyehoBaza ibibazo abana bashobora kwisubiriza nta nkomyi.

Utubazo tworoshye ku munyeshuri1. Surat ni ikimu nkingi za salat?2. Igice cyo guhagarara nyuma ya rukuu cyitwa ngo iki?3. Taslim yitwa na none_______.

Ibisubizo by’utwo tubazo1. Al- fat-ha2. It’dal3. salaamFaskha abana kureba filimi nto ivuga kuri salat.

Ubutumwa bwa Allah1. Ganira n’abanyeshuri akamaro k’inkingi za salat. 2. Abanyeshuri berekane uko salat ikorwa.

Igisubizo cyacu1. Ganira n’abanyeshuri ku mikorerwe yose ya salat.2. Tegeka abanyeshuri kwandika mu makayi yabo ibyerekeye iyi ngingo. 3. Tembera mu ishuri areba ibyo abana bakora.

Ibigenderwaho mu isuzuma1. Abanyeshuri bfashijwe na mwarimu wabo, berekane uko salat ikorwa.2. Fasha abanyeshuri kuvuga dua. 3. Ihatire kwita ku banyeshuri bakenera ubufasha bwihariye. Ubegereze

ibikoresho bisohora amashusho n’amajwi byo kubafasha.

Ihuriro n’andi masomoAmasomo mbonezamubano.

Page 257: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

199

Isomo rya 7: Ubusabe (Iduwa) bukoreshwa mu gusingiza Imana mu Iswala na nyumayo (Adh’kar) (Igitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 206)

Intego y’ikigishoUbumenyiUmunyeshuri azashobora kuvuga dua ikoreshwa mu guhimbaza Imana mu gihe cya salat na nyuma yayo.

Ubumenyi ngiroUmunyeshuri azashobora gusobanura adh’kar icyo ari cyo.

UbukeshaUmunyeshuri azashobora kuvuga adh’karnyuma ya salat.

Ubushobozi ngiroUmunyeshuri:1. Azasobanura adh’kar.2. Azavuga adh’kar ivugwa nyuma y’amasengesho.

Inyungu z’ikigishoUmunyeshuri:1. Azamenya adh’kar icyo ari cyo.2. Azavuga adh’kar nyuma ya salat.

ImfashanyigishoAmakrita ya adh’kar.

Uburyo bwo kwiga no kwigisha1. Ibiganiro.2. Kwitegereza.

Ibyo guteguraBwira abana basome adh’kar zimwe na zimwe bazi mbere y’uko batangira kwiga.

Imyitozo ku nyigishoUko bikorwaTangira isomo ryawe ubaza utubazo ku isomo ry’ubushize.

Isomo rirambuye

Page 258: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

200

IbitwerekeyehoBaza ibibazo abana bashobora kwisubiriza nta nkomyi.

Utubazo tworoshye ku munyeshuri1. Astaghafirullah bivga ngo_________.2. Adh’kar ikoreshwa nyuma ya ________.

Ibisubizo by’utwo tubazo1. ndasaba imbabazi za Allah2. salat

Ubutumwa bwa AllahFasha abana gufata mu mutwe adh’kar zitandukanye. Bwira abanyeshuri baganire ku kamaro ka adh’kar.

Igisubizo cyacu1. Fasha abanyeshuri baganire kuri dua zitandukanye zivugwa nyuma ya salat.2. Erekana ibyo abanyeshuri bandika mu makayi yabo y’imyitozo.

Ibisubizo by’imyitozo iri mu gitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 206

Mu matsinda, abana bafate mu mutwe iyi dua ivugwa nyuma y’isengesho.

Dua“Allahuma antassalaam, waminka salaam. Tabaarkta yaa Dhal’jalaali wal’ikran.”

Ibigenderwaho mu isuzumaBwira abanyeshuri bavuge adh’kar yizwe umwe umwe. Ihatire kwita ku banyeshuri bakenera ubufasha bwihariye. Ubegereze ibikoresho bisohora amashusho n’amajwi byo kubafasha.

Ihuriro n’andi masomoAmasomo mbonezamubano.

Ibisubizo ku myitozo ngiro Igitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 206

1. Subh, Dhuhr, Asr, Maghrib, Isha.2. Koza ibirenge, kwiyuhagira mu maso. 3. Maghrib.4. Imana ni nziza.5. Uko bagenda bavuga Allah Akbar.

Page 259: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

201

Umubare w’amasomo: 5Igitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 207Ubushobozi bw’ingenzi bugamijwe: Umunyeshuri azaba

arangwa n’imico myiza y’urukundo muri bagenzi be nk’uko intumwa y’Imana Muhammadiyabigenzaga

Andi masomo ashamikiyeho:1. Abasekuruza b’intumwa y’Imana Muhammadi(I.A.U).2. Amateka y’intumwa y’Imana Muhammadi(I.A.U).3. Ukuvuka kw’ intumwa y’Imana Muhammadi(I.A.U).4. Umubyeyi wijyaniye Muhammadiku murera5. Imico y’ intumwa y’Imana Muhammadi(I.A.U).

Ibyerekeye iri somoIri ni isomo ingenzi cyane muri Islamu rikaba ryerekana amateka n’ubuzima bw’intumwa y’Imana. Bizwi ko intangiriro ya Islamu ihera ku ntumwa y’Imana Muhammadibityo buri musilamu wese akaba agomba kumenya uwo Muhammadiuwo ari we. Iki cyiciro cy’amasomo kikazareba ku buzima bw’intumwa Muhammadin’ibyo yadusigiye nk’umurage wo gukurikiza.

Inyungu z’inyigishoUmunyeshuri azaba ashobora:1. Kuvuga muri make amateka y’ubuzima intumwa y’Imana Muhammadi(I.A.U).2. Kurondora ibintu byiza byaranze intumwa y’Imana Muhammadi(I.A.U).3. Gutandukanya imico y’ intumwa y’Imana Muhammadi (I.A.U) n’iyabandi

bantu basanzwe.

Umutwe wa Ubuzima bw’Intumwa y’Imana MuhammadiImana Imuhe Amahoro n’Imigisha (I.A.U)

Icyigisho Amateka ya Islam (Taarekh)

Imyemerere n’Amateka y’IdiniImbumbanyigisho

4

Page 260: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

202

IntegoUbumenyi ku buzimaUmunyeshuri:1. Gusobanura inzira y’ubuzima bw’ intumwa y’Imana Muhammadi (I.A.U).2. Gutandukanya imico y’ intumwa y’Imana Muhammadi (I.A.U) n’iyabandi

bantu basanzwe. 3. Ibitekerezo binyuranye4. Gufata umwanzuro

Indangagaciro1. Kubaha no gukurikiza imico myiza yaranze intumwa y’Imana Muhammadi

(I.A.U).2. Kubaha no gukurikiza inyigisho z’ intumwa y’Imana Muhammadi (I.A.U).3. gukunda intumwa y’Imana Muhammadi (I.A.U).4. ukwemera5. urukundo6. kwiyoroshya

Isomo rya 1: Igisekuru cy’Intumwa y’Imana Muhammadi (I.A.U) (Igitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 207)

Intego y’ikigishoUbumenyiUmunyeshuri azashobora kuvuga muri make amateka y’ubuzima bw’intumwa y’Imana.

UbumenyingiroUmunyeshuri:1. Azashobora gusobanura muri make iby’ivuka ry’intumwa y’Imana2. kuvuga amazina y’abagize igiti cy’umuryango w’intumwa y’Imana

UbukeshaUmunyeshuri azashobora kwerekana urukundo akunda intumwa ya Allah no gukurikiza inyigisho ze.

Ubushobozi ngiroUmunyeshuri:1. Azashobora gutanga ibintu by’ingenzi intumwa y’Imana yakoze2. Azashobora gusobanura muri make uko intumwa y’Imana yavutse.

Page 261: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

203

Inyungu z’ikigishoUmunyeshuri:1. Azamenya igiti cyerekana abo mu muryango w’intumwa y’Imana.2. Azamenya uko intumwa y’Imana yavutse.

Imfashanyigisho1. Igipapuro kiriho igiti cy’umuryango w’intumwa y’Imana.2. Ibyo mu gitabo cya Seerah w’intumwa y’Imana.

Ibyo guteguraSoma mbere y’isomo inkuru zivuga ku bisekuruza by’intumwa y’Iman Muhammadii.

Imyitozo ku nyigishoUko bikorwaTangira isomo ryawe ubaza abanyeshuri ibyo bazi ku ntumwa y’Imana Muhammadii.

Isomo rirambuyeIbitwerekeyehoBaza ibibazo abana bashobora kwisubiriza nta nkomyi.

Utubazo tworoshye ku munyeshuri1. Tugaruke ku ntumwa nibura eshatu twize mu mutwe wa mbere2. Intumwa y’Imana Muhammadi yavukiye mu wuhe mujyi?3. Intumwa y’Imana Muhammadi yavutse ari kuwa kangahe?

Ibisubizo by’utwo tubazo1. Adamu, Yusuf and Suleiman.2. Makkah.3. Kuwa mbere.

Ubutumwa bwa Allah1. Fasha abana gusobanukirwa igisekuruza cy’intumwa y’Imana Muhammadii.2. Muganire ku kamaro k’igisekuruza cy’intumwa y’Imana ku basikamu.

Igisubizo cyacuErekera abana mu biganiro byo mu matsinda bivuga ku gisekuru cy’intumwa y’Imana Muhammadii.

Ha abana ibintu bike bandika mu makayi yabo hanyuma ugenzure ko babyandika koko.

Ibisubizo by’imyitozo iri mu gitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 208

Igiti cy’umuryango w’intumwa:1. Sekuru-Abdul-Mutalib

Page 262: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

204

2. Nyirakuru-Fatma3. Se- Abdulilahi4. Nyina-Amina.

Ibigenderwaho mu isuzuma1. Abanyeshuri bari mu matsinda baraganira ku giti cy’umuryango w’intumwa. 2. Mwarimu azita ku bana b’abanebwe n’aba babndi bakeneye ubufasha

bwihariye.

Ihuriro n’andi masomoAmasomo mbonezamubano, amateka y’andi matorero.

Isomo rya 2: Amateka y’Ibanze y’Ubuzima bwa Muhammadi(I.A.U) (Igitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 208)

Intego y’ikigishoUbumenyiUmunyeshuri azashobora kuvuga amateka ya Abdul- Mutalib n’umuhungu we.

UbumenyingiroUmunyeshuri azaba ashobora kuvuga ku bukwe bw’intumwa y’Imana na Khadijah.

UbukeshaUmunyeshuri azashobora kwiringira urukundo akunda Imana yakunze intumwa yayo Muhammadii.

Ubushobozi ngiroUmunyeshuri:1. Umunyeshuri azashobora kuvuga amateka ya Abdul- Mutalib n’umuhungu

we.2. Azaba ashobora kuvuga ku bukwe bwa Abdullahi na Amina.

Inyungu z’ikigishoUmunyeshuri:1. Azamenya inkuru ya Abdul- Mutalib n’umuhungu we.2. Azaba ashobora kuvuga ku bukwe bw’intumwa y’Imana Muhammadina

Khadijah.

Imfashanyigisho1. Amakarita yerekana amapaki. 2. Igitabo cya seerah.

Page 263: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

205

Uburyo bwo kwiga no kwigisha1. Kubara inkuru.2. Ibiganiro.3. Kwigana.

Ibyo guteguraSoma inyandiko bifitanye isano mu gitabo cya seerah.

Imyitozo ku nyigishoUko bikorwaTangira isomo ryawe ubaza utubazo mu mutwe ku isomo ry’ubushizeGanira n’abanyeshuri ibya seerah n’intumwa.

Isomo rirambuye

IbitwerekeyehoBaza ibibazo abana bashobora kwisubiriza nta nkomyi.

Utubazo tworoshye ku munyeshuri1. Vuga amazina ya sokuru bawe.2. Abdul- Mutalib yari afite abahungu bangahe?3. Umugore wa Abdullahi yitwa ga nde?

Ibisubizo by’utwo tubazo1. Shishikariza abana kumenya amazina ya ba sekuru babao. 2. Icumi.3. Amina.

Ubutumwa bwa AllahHa abana rugari basome ibya seerah w’intumwa.

Igisubizo cyacu1. Bwira abana baganirire mu matsinda ibya seerah n’intumwa.2. Tegeka abanyeshuri kwandika mu makayi yabo ibyerekeye iyi ngingo.

Ibisubizo by’imyitozo iri mu gitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 208

1. Abdul Mutalib n’isengesho rye2. Igisubizo cy’Imana ku isengesho rya Abdul –Mutalib. 3. Icyemezo cy’amasanduku y’agaciro4. Igisubizo cy’ubwinshi.

Ibigenderwaho mu isuzumaIhatire kwita ku banyeshuri bakenera ubufasha bwihariye. Ubegereze ibikoresho

Page 264: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

206

bisohora amashusho n’amajwi byo kubafasha. Abana b’abahanga ubahe imyitozo ijya gukomeraho gato.

Ihuriro n’andi masomoAmasomo mbonezamubano, amateka y’andi matorero.

Isomo rya 3: Ubuzima bwa Halima, umugore wareze Muhammadi (Igitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 208)

Intego y’ikigishoUbumenyiUmunyeshuri azashobora kuvuga ku buzima bwa Muhammadi na Halima.

UbumenyingiroUmunyeshuri azashobora kuvuga ku buzima bwa Halima umugore wareze Muhammadi.

UbukeshaUmunyeshuri azashobora gguha agaciro imigisha ya Allah ku ntumwa yayo Muhammadi.

Ubushobozi ngiroUmunyeshuri:1. Azashobora kurondora impamvu Muhammadi yafashwe na Halima ngo

ajye kumurera.2. Azashobora kuvuga ku migisha Halima yagize igihe yabanaga na

Muhammadi.

Inyungu z’ikigishoUmunyeshuri:1. Azamenya impamvu Muhammadi yatwawe na Halima.2. Azashobora kuvuga ku migisha Halima yagize igihe yabanaga na

Muhammadi.

ImfashanyigishoIgishushanyo cyerekana ubuzima bw’amatungo ya Halima ugereranyije n’ayabaturanyi be.

Uburyo bwo kwiga no kwigisha1. Kubara inkuru.2. Ibiganiro.

Page 265: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

207

3. Imikoro.

Ibyo guteguraTegura hakiri kare imfashanyigisho nk’amakarita.

Imyitozo ku nyigishoUko bikorwaTangira isomo ryawe ubaza utubazo ku isomo ry’ubushize.

Isomo rirambuye

IbitwerekeyehoBaza ibibazo abana bashobora kwisubiriza nta nkomyi.Tanga ibisubizo biboneye aho abana byabananiye.

Utubazo tworoshye ku munyeshuri1. Muhammadi yabanye na Halima igihe kingana iki?2. Ninde wabaye umugore wa mbere Muhammadii?

Ibisubizo by’utwo tubazo1. Imyaka ine.2. Thuwaybatul Astamiyah.

Ubutumwa bwa AllahGaniriza abana ku buzima bwa Muhammadina Halima.

Igisubizo cyacu1. Fasha abanyeshuri kwandika mu makayi yabo ibyerekeye iyi ngingo. 2. Tembera mu ishuri areba ibyo abana bakora.3. Muganire ku ruhare Halima yagize mu bwana bwa Muhammadii.

Ibisubizo by’imyitozo iri mu gitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 209

1. Uruhare rwa Halima.2. Igihe cyose babanaga hamwe.3. Imigisha Halima yagize.4. Muhammadi asubira kwa nyina

Ibigenderwaho mu isuzuma1. Saba abanyeshuri kuganirira mu matsinda barimo ku buzima bwa

Muhammadina Halima. Hanyuma wite ku matsinda ya bana bakeneye ubufasha bwihariye.

2. Uteganyirize kandi ibikoresho byo gukorakoraho ku banyeshuri bafite ubumuga.

Page 266: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

208

Ihuriro n’andi masomoAmateka y’iyobokamana ya Kislamu.

Isomo rya 4: Kubonana kwa Muhammadi na malayika Jibril (Igitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 210)

Intego y’ikigishoUbumenyiUmunyeshuri azashobora kuvuga muri make iby’uguhura kwa malayika Jibril n’intumwa Muhammadii.

UbumenyingiroUmunyeshuri azashobora kuvuga ibyo guhura kw’intumwa na malayika Jibril mu buvumo bwa Hirah.UbukeshaUmunyeshuri azashobora:Kwerekana umurimo wa malayika Jibril mu kongerera ubwenge intumwa y’Imana Muhammadii.

Ubushobozi ngiroUmunyeshuri:1. Azashobora kuvuga igihe, aho ari ho n’uko intumwa y’Imana

Muhammadiyavukiye.2. Azashobora gusobanura ibonekerwa rye rya mbere.

Inyungu z’ikigishoUmunyeshuri:Azamenya uho ibonekerwa ryambere rya Muhammadiryagenze.

ImfashanyigishoIgipapuro kigaragaza ubuvumo bwa Hirah.

Uburyo bwo kwiga no kwigisha1. Kubara inkuru.2. Ibiganiro.3. Udukino.

Ibyo guteguraJya mu gitabo cya seerah hanyuma ugende wita ku ngingo z’ingenzi.

Page 267: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

209

Imyitozo ku nyigishoUko bikorwa1. Tangira isomo ryawe ubaza utubazo ku isomo ry’ubushize.2. Fasha abanyeshuri kuganira ku kuvuka kw’intumwa y’Imana Muhammadii.

Isomo rirambuyeIbitwerekeyehoBaza ibibazo abana bashobora kwisubiriza nta nkomyi.

Utubazo tworoshye ku munyeshuri1. Ni uwuhe mumalayika uvugwa muri Quran wagendereye intumwa y’Imana

Muhammadi?2. Ni mu buhe buvumo intumwa y’Imana Muhammadi yakiriyemo

ukubonekerwa kwe kwa mbere.

Ibisubizo by’utwo tubazo1. Malayika Jibril2. Hirah

Ubutumwa bwa AllahSobanura impamvu nyamukuru abanyeshuri biga iby’ukubonekerwa kwa mbere.

Igisubizo cyacu1. Bwira abanyeshuri kwandika mu makayi yabo ibyerekeye ukubonekerwa

kwa mbere.2. Fasha abanyeshuri kuganirira mu matsinda yabo ibyerekeye ukubonekerwa

kwa mbere.

Ibisubizo by’imyitozo iri mu gitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 210

Uguhura kwa malayika Jibril n’intumwa Muhammadi.Abanyeshuri bazaganira:- Ku cyari cyajyanye Muhammadi ku buvumo.- Ku mpamvu yazanye Jibril.- Ku byo yaganiriye na Muhammadi:- Kubera iki Muhammadi atari azi gusoma.- Ibyo intumwa Muhammadi yakoze nyuma yo kubonana na malayika.

Ibigenderwaho mu isuzuma1. Saba abana bavugire mu matsinda ku kubonekerwa kwa mbere. Ihatire

kwita ku banyeshuri bakenera ubufasha bwihariye.2. Fasha abanyeshuri kuvuga nta gihunga.

Ihuriro n’andi masomoAmasomo mbonezamubano: amateka y’andi matorero.

Page 268: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

210

Isomo rya 5: Imigenzo n’Ubupfura Byaranze Intumwa y’Imana Muhammadi (I.A.U) (Igitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 210)

Intego y’ikigishoUbumenyiUmunyeshuri azashobora kuvuga muri make imico y’intumwa Muhammadi.

UbumenyingiroUmunyeshuri azashobora kuvuga ku mico y’intumwa Muhammadi.

UbukeshaUmunyeshuri azashobora:Kwerekana umurimo wa malayika Jibril mu kongerera ubwenge intumwa y’Imana Muhammadi.

Ubushobozi ngiroUmunyeshuri:1. Azashobora kumenya imico y’intumwa Muhammadi.2. Azagerageza kwigana imico y’intumwa Muhammadi.

Inyungu z’ikigishoUmunyeshuri:1. Azamenya imico y’intumwa y’Imana Muhammadi. 2. Kwitwara nk’ intumwa y’Imana Muhammadi.

ImfashanyigishoIgipapuro kigaragaza imico y’intumwa y’Imana Muhammadi.

Uburyo bwo kwiga no kwigisha:1. Kubara inkuru.2. Kwigana.3. Imikoro.

Ibyo guteguraFasha abana gusoma mu gitabo cya seerah.

Imyitozo ku nyigishoUko bikorwaTangira isomo ryawe ubaza utubazo ku isomo ry’ubushize.

Page 269: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

211

Isomo rirambuyeIbitwerekeyeho1. Fasha abanyeshuri gusoma imico y’ intumwa y’Imana Muhammadi.2. Ereka abanyeshuri filimi ngufi yerekana amateka y’intumwa y’Imana

Muhammadi.

Ubutumwa bwa AllahFasha abanyeshuri gusobanukira igisobanuro nyakuri cy’imico y’intumwa y’Imana Muhammadi.

Igisubizo cyacuHa abanyeshuri ibyo bandika mu makayi yabo y’imyitozo. Gendagenda mu ishuri ureba niba bari kwandika koko.

Ibisubizo by’imyitozo iri mu gitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 2120

Imico y’intumwa y’Imana Muhammadi:- Yari imfura.- Yarubahaga kandi akita ku bantu.- Yari umuhanga.- Yari indahemuka.

Ibigenderwaho mu isuzuma1. Mu matsinda, abanyeshuri baganire ku myitwarire y’intumwa y’Imana

Muhammadi.2. Umwarimu azita bihagije ku banyeshuri bakeneye ubufasha bwihariye cyo

kimwe no ku bana b’abanebwe.3. Abana b’abanyamwete bo azabaha imyitozo ikomeye ho gato.4. Tegura ibikoresho bisakaza amajwi n’amashusho ku banyeshuri bafite

ubumuga.

Ihuriro n’andi masomoAmasomo mbonezamubano: amateka y’andi matorero.

Igitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 211

Ibisubizo ku myitozo ngiro1. Irindwi.2. Umunyabwenge, imfura, yagiraga neza.3. Al- Ameen.4. Itatu.5. Kuwa mbere, Rabiul- Arowal, 12, 570 AD.

Page 270: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

212

Umutwe wa Ubupfura n’Imibanire Myiza n’ Abandi

Icyigisho Ubupfura (Adabu)

Imyemerere n’Imigenzo MbonezabupfuraImbumbanyigisho

5

Umubare w’amasomo: 8

Igitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 212

Ubushobozi bw’ingenzi bugamijwe: Umunyeshuri azaba ashobora gukora ibikorwa by’urukundo muri bagenzi be no kwita ku bidukikije bigaragaza urukundo akunda Imana.

Andi masomo ashamikiyeho:1. Urukundo rw’Imana na bagenzi be.2. Uburyo bwo kurya no kunywa.3. Uburyo bwo kuryama no kubyuka.4. Uburyo bwo kujya ku musarani.5. Uburyo bwo kwambara no gutembera.6. Kwita ku bidukikije.7. Uburyo bwo gusuhuzanya.8. Kwita ku biremwa.

Ibyerekeye iri somoIgice cya mbere cy’iri somo cyerekana akhlaq icyo ari cyo. Urukundo rwa mbere rw’abantu bagomba kurukunda Imana mbere na mbere bakabigaragaza bubaha amategeko yayo kandi bayisenga.

Igice kindi kigerageza kuvuga muri make imyitwarire imwe n’imweya kisilamu nko kurya, kunywa, kujya mu bwiherero.

Igice cya gatatu kizaza kireba ibyerekeye kwita ku bidukikije. Ni yo mpamvu tugomba kwita kubidukikije kubera ko iyo tubyangije natwe tuba twiyangiriza ubuzima.

Inyungu z’inyigishoUmunyeshuri azaba ashobora:1. Kwerekana ibikorwa by’urukundo muri bagenzi be2. Kwita ku bidukikije3. Kwerekana urukundo rushoboka rwose ku Mana

Page 271: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

213

Ibyerekeranye n’ubuzima1. Gutandukanya urukundo dukunda imana n’urwo dukunda abandi2. Gusobanura ibyiza byo kwiita ku bidukikije

Indangagaciro1. Kubaha na gufasha bagenzi bacu tutitaye ku ibara ry’uruhu ubwoko

cyangwa idini.2. Kwirinda konona ibidukikije

Isomo rya 1 na 2: Gukunda Imana no gukunda mugenzi wawe nk’uko wikunda (Igitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 212)

Intego y’ikigishoUbumenyiUmunyeshuri azashobora kuvuga kwerekana ibikorwa by’urukundo mu bantu.

UbumenyingiroUmunyeshuri azashobora kuvuga ku byiza byo kwerekana urukundo ku Mana no kuri bagenzi bacu.

UbukeshaUmunyeshuri: Azavuga akamaro ko kwereka urukundo Imana ndetse na bagenzi bacu.

Ubushobozi ngiroUmunyeshuri 1. Azashobora gusobanura ibikorwa byerekana urukundo ku Mana no kuri

bagenzi bacu. 2. Azavuga akamaro ko kwereka urukundo Imana ndetse na bagenzi bacu.

Inyungu z’ikigishoUmunyeshuri:1. Azerekana urukundo akunda Imana na bagenzi be.2. Azamenya akamaro ko kwerekana urukundo ku Mana na bagenzi bacu.

Imfashanyigisho1. Igitabo cya hadith.2. Igishushanyo cyerekana ibikorwa by’urukundo ku Imana no kuri bagenzi

bacu.

Page 272: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

214

Uburyo bwo kwiga no kwigisha1. Ibiganiro.2. Kwigana.3. Kwitegereza.

Ibyo gutegura1. Soma ubuhanuzi bwa hadith ku rukundo.2. Tegura ibishushanyo n’izindi mfashanyigisho hakiri kare.

Imyitozo ku nyigishoTangira isomo ryawe ubaza utubazo ku isomo ry’ubushize.

Isomo rirambuyeIbitwerekeyehoBaza ibibazo abana bashobora kwisubiriza nta nkomyi.

Utubazo tworoshye ku munyeshuri1. Tugomba gukunda abandi nk’uko _________.2. Twubaha Imana tu______________.

Ibisubizo by’utwo tubazo1. twikunda2. yisengaEreka abanyeshuri ibishushanyo byerekana ibikorwa by’urukundo.

Ubutumwa bwa Allah1. Ganiriza abana ku byiza byo gukunda Imana na bagenzi bacu.2. Fasha abana kuvuga ibikorwa by’urukundo ku Mana no kuri bagenzi bacu.

Igisubizo cyacu1. Fasha abanyeshuri kwandika mu makayi yabo ibyerekeye iyi ngingo.2. Tembera mu ishuri areba ibyo abana bakora.

Ibisubizo by’imyitozo iri mu gitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 213

- Gusenga.- Gutanga zakat.- Gufasha abakene.- Gusoma Quran.- Gukina n’imfubyi.

Ibigenderwaho mu isuzuma1. Abanyeshuri kuganirira mu matsinda barimo ku bikorwa by’urukundo ku

Imana no kuri bagenzi bacu. 2. Fasha abagenda gahoro n’abakereye ubufasha bwihariye.

Page 273: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

215

3. Reba neza kandi uhe agaciro ibisubizo by’abanyeshuri.

Ihuriro n’andi masomoAmasomo mbonezamubano: Imyitwarire myiza no kwimakaza umuco.

Isomo rya 2: Uburyo bwo kurya no kunywa (Igitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 214)

Intego y’ikigishoUbumenyiUmunyeshuri azashobora kwerekana uburyo bwo kurya no kunywa.

UbumenyingiroUmunyeshuri azashobora kurondora uburryo bwiza bwo kurya no kunywa.

UbukeshaUmunyeshuri azashobora gguha gushyira mu bikorwa uburyo nyabwo bwo kurya no kunywa.

Ubushobozi ngiroUmunyeshuri:1. Azashobora kurondora uburyo bwiza bwo kurya no kunywa. 2. Azashobora kuvuga ku byiza byo gukurikiza sunnat y’intumwa y’Imana mu

kurya no kunywa.

Inyungu z’ikigishoUmunyeshuri:1. Azamenya uburyo bwo kurya no kunywa.2. Azajya arya ananywe nk’intumwa y’Imana Muhammadii.

Imfashanyigisho1. Igishushanyo cyerekana uburyo bwo kurya no kunywa.2. Igitabo cya hadith.

Uburyo bwo kwiga no kwigisha1. Ibiganiro.2. Udukino.3. Kwigana.4. Imikoro.

Ibyo guteguraTegura ubuhanuzi bwa hadith ku byerekeye kurya no kunywa.

Page 274: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

216

Imyitozo ku nyigishoUko bikorwaTangira isomo ryawe ubaza utubazo ku isomo ry’ubushize.

Isomo rirambuyeIbitwerekeyehoBaza ibibazo abana ku bury obo basnzwe barya cyangwa banywa.

Ubutumwa bwa AllahBaza banyeshuri niba koko bakoresha sunnat y’intumwa mu kurya no kunywa.

Igisubizo cyacu1. Muganire ku byiza byo gukurikiza sunnat y’intumwa y’Imana.2. Muganire ku buryo nyabwo bwo kurya no kunywa.3. Abanyeshuri bafashijwe n’umwarimu bandike ibintu bike mu makayi yabo

y’imyitozo. 4. Mwalimu atembere mu ishuri arebe ko koko abana bari kwandika.

Ibisubizo by’imyitozo iri mu gitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 215

Uburyo bwo kurya:- Tangira uvuga bismillahi.- Urangije uvuge Alhamdulillahi.- Rya ibiri imbere yawe.- Si byiza kuvuga uri kurya.- Si byiza kurisha akaboko k’imoso.- Si byiza kurisha amaboko yombi.

Ibigenderwaho mu isuzuma1. Abana bari mu matsinda yabo, bavuge ku buryo bubereye bwo kurya no

kunywa. 2. Fasha mu by’ukuei babandi bafite ubumuga cyo kimwe n’ababanebwe.

Ihuriro n’andi masomoAmasomo mbonezamubano: imyitwarire myiza no kwimakaza umuco.

Isomo rya 3: Uburyo bwo kuryama no kubyuka (Igitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 215)

Intego y’ikigishoUbumenyiUmunyeshuri azashobora kwerekana uburyo buboneye bwo kuryama no kubyuka.

Page 275: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

217

UbumenyingiroUmunyeshuri azashobora kurondora uburyo buboneye bwo kuryama no kubyuka.

UbukeshaUmunyeshuri azashobora gushyira mu bikorwa uburyo buboneye bwo kuryama no kubyuka.

Ubushobozi ngiroUmunyeshuri:1. Azashobora kurondora sunnat y’intumwa y’Imana ku buryo buboneye bwo

kuryama no kubyuka.2. Azashobora kuvuga ku nyigisho z’intumwa y’Imana ku byerekeye uburyo

buboneye bwo kuryama no kubyuka.

Inyungu z’ikigishoUmunyeshuri:1. Azamenya uburyo buboneye bwo kuryama no kubyuka.2. Azamenya hadith y’intumwa y’imana ku byerekeye uburyo buboneye bwo

kuryama no kubyuka.

Imfashanyigisho1. Igishushanyo cyerekana uburyo buboneye bwo kuryama no kubyuka.2. Igitabo cya hadith.

Uburyo bwo kwiga no kwigisha:1. Ibiganiro.2. Udukino.3. Kwigana.4. Imikoro.

Ibyo guteguraTegura imfashanyigisho hakiri kare twavuga nk’amakarita.

Imyitozo ku nyigishoUko bikorwa1. Tangira isomo ryawe ubaza utubazo ku isomo ry’ubushize. 2. Baza abana utubazo ku uburyo buboneye bwo kuryama no kubyuka.

Isomo rirambuyeIbitwerekeyehoBaza ibibazo abana mu kungurana inama z’ukuntu baryama n’uko bavuga dua igihe babyutse.

Utubazo tworoshye two kubaza umunyeshuri1. Tugomba kuvuga ___________mbere yo kuryama.

Page 276: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

218

2. Intumwa y’Imana yakoreshaga_____________mbere yo kujya ku buriri.3. Iyo ubyutse ukora iki ako kanya?

Ibisubizo byatwo1. dua2. udhu3. Koza ibiganza.

Ubutumwa bwa Allah1. Ganira n’abana ku uburyo buboneye bwo kuryama no kubyuka.2. Ganira n’abana kuri hadith y’intumwa y’Imana ku byerekeye uburyo

buboneye bwo kuryama no kubyuka.3. Ganira n’abana kuri dua yo kuryama no kubyuka.

Igisubizo cyacu1. Fasha abana kwandika ibintu mu makayi kuri iyi ngingo. 2. Tembera mu ishuri ureba ko koko abana bari kwandika.

Ibisubizo by’imyitozo iri mu gitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 217

Uburyo bwo kuryama:1. Vuga dua mbere yo kuryama.2. Ryama uhereye ku rubavu rw’iburo.3. Fata udhu mbere yo kuryama.4. Nturyame utariye.

Ibigenderwaho mu isuzuma1. Abana bari mu matsinda yabo, abana berekane uburyo bwo kuryamamo.

Bafashe. 2. Fata abanyeshuri babifitiye ubusbushobozi bavuge ku buryo kuryamamo no

kbyukamo.3. Ite ku makipe amwe n’amwe y’abanyeshuri.

Ihuriro n’andi masomoAmasomo mbonezamubano: imyitwarire myiza no kwimakaza umuco.

Isomo rya 4: Uburyo bwo kujya mu bwiherero (Igitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 217)

Intego y’ikigishoUbumenyiUmunyeshuri azashobora kwerekana uburyo buboneye bwa Kisilamu bwo kujya mu musarani.

Page 277: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

219

UbumenyingiroUmunyeshuri azashobora kurondora uburyo bwo kujya mu bwiherero.

UbukeshaUmunyeshuri azashobora gushima hadith y’intumwa y’Imana ku byerekeye uburyo bwo kujya mu bwiherero.

Ubushobozi ngiroUmunyeshuri:1. Azashobora gukora uburyo bwiza bwo kujya mu bwiherero.2. Kurondora inyigisho z’intumwa y’Imana ku buryo bwo kujya mu bwiherero.

Inyungu z’ikigishoUmunyeshuri:1. Azamenya uburyo bwo kujya mu bwiherero.2. Azemera hadith y’intumwa y’Imana ku byerekeye uburyo bwo kujya mu

bwiherero.

Imfashanyigisho1. Agashyushyamazi. 2. Igishushanyo cyerekana uburyo bwo kujya mu bwiherero.3. Igitabo cya hadith.

Uburyo bwo kwiga no kwigisha1. Ibiganiro.2. Udukino.3. Kwigana.4. Imikoro.

Ibyo guteguraTegura imfashanyigisho hakiri kare twavuga nk’amakarita.

Imyitozo ku nyigishoUko bikorwaTangira isomo ryawe ubaza utubazo ku isomo ry’ubushize. Baza abana utubazo ku kuntu babyitwaramo iyo bagiye ku musarani.

Isomo rirambuyeIbitwerekeyehoBaza ibibazo abana mu kungurana inama z’ukuntu baryama n’uko bavuga dua igihe babyutse.

Utubazo tworoshye two kubaza umunyeshuri1. Abasilamu binjira mu bwiherero babnje ikirenge______.2. Si byiza kwituma _________.

Page 278: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

220

Bereke ibishushanyo bigaragaza uburyo bwo kujya mu bwiherero.

Ibisubizo byatwo1. cy’iburyo2. uhagaze

Ubutumwa bwa Allah1. Fasha abanyeshuri kuganira ku buryo bwo kujya mu bwiherero.2. Abana bazerekana uburyo bumwe na bumwe bwo kujya kwituma.

Igisubizo cyacu1. Fasha abanyeshuri kuganira ku buryo bwo kujya mu bwiherero.2. Umwarimu azasanga abanyeshuri mu ntebe zabo arebe niba ibyo bari

gukora ari byo.3. Bwira abanyeshuri berekane uburyo bwo kujya mu bwiherero.

Ibisubizo by’imyitozo iri mu gitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 220

Uburyo bwo kujya kwituma:- Injiramo ubanje ikirenge cy’ibumoso.- Shaka ubutabazi bwa Allah.- Utituma uhagaze.- Utajyana Quran mu musarani.- Sohoka ubanje ikirenge cy’imoso.

Ibigenderwaho mu isuzuma1. Abana bari mu matsinda yabo, abana berekane uburyo bwo kujya mu

bwiherero.. Bafashe. 2. Fata abanyeshuri babifitiye ubusbushobozi bavuge ku buryo kuryamamo no

kbyukamo.3. Ite ku makipe amwe n’amwe y’abanyeshuri.

Ihuriro n’andi masomoAmasomo mbonezamubano: imyitwarire myiza no kwimakaza umuco.

Isomo rya 5: Uburyo bwo kwambara imyenda no gutembera (Igitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 218)

Intego y’ikigishoUbukeshaUmunyeshuri azashobora kumenya uko bambara n’uko batembera nk’uko Isilamu ibyigisha.

Page 279: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

221

UbumenyiUmunyeshuri azashobora kurondora uburyo bwo kwambara no gutembera.

Ubumenyi ngiroUmunyeshuri azashobora gushima hadith y’intumwa y’Imana ku byerekeye uburyo bwo kwambara no gutembera.

Ubushobozi ngiroUmunyeshuri:1. Azarondora uburyo bwo kwambara.2. Azavuga ku buryo bwo gutemberamo.3. Azashima inyigisho z’intumwa y’Imana uburyo bwo kwambara no

gutembera.

Inyungu z’ikigishoUmunyeshuri:1. Azamenya uburyo bwo kwambara no gutembera.2. Azashima inyigisho z’intumwa y’Imana uburyo bwo kwambara no

gutembera.

Imfashanyigisho1. Igishushanyo cyerekana uburyo bwo kwambara no gutembera.2. Igitabo cya hadith.

Uburyo bwo kwiga no kwigisha1. Udukino.2. Imikoro.3. Ibiganiro.4. Kwigana.

Ibyo guteguraTegura imfashanyigisho hakiri kare twavuga nk’amakarita.

Imyitozo ku nyigishoUko bikorwaTangira isomo ryawe ubaza utubazo ku isomo ry’ubushize.

Isomo rirambuyeIbitwerekeyehoBwira abana bungurane inama ku bury obo bambara cyangwa bakoramo ingendo.

Utubazo tworoshye two kubaza umunyeshuri1. Imyambaro ni iyo_____________.2. Ni ikizira ku mugabo kwambara ___________ndetse na __________.

Page 280: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

222

3. Ni uwuhe munsi intumwa y’Imana ihitamo gukora ingendo?4. Wowe ni uwuhe munsi wumva ukubereye wo gukora ingendo? Kubera iki?

Ibisubizo byatwo1. guhisha ubwambure bwacu2. Zahabu, umuringa3. Kuwa kane.4. Ibisubizo bitandukanye.

Ubutumwa bwa AllahFasha abanyeshuri kuganira ku uburyo bwo kwambara no gutembera.

Igisubizo cyacu1. Fasha abana bandike ibintu bike mu makayi yabo ku byerekeye uburyo bwo

kwambara no gutembera.2. Genzura ibyo abanyeshuri bari gukora ubasange aho bicaye mu myanya

yabo.

Ibigenderwaho mu isuzuma1. Abana bari mu matsinda yabo, abana baganire ku buryo buboneye bwo

kwambara no gutembera. 2. Fasha abanyeshuri bafite ingorane bakeneye ubufasha.

Ihuriro n’andi masomoAmasomo mbonezamubano: imyitwarire myiza no kwimakaza umuco.

Isomo rya 6: Uburyo bwo gusuhuzanya (Igitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 219)

Intego y’ikigishoUbumenyiUmunyeshuri azashobora kumenya uburyo bwo gusuhuzanya nk’uko Isilamu ibyigisha.

UbumenyingiroUmunyeshuri azashobora kurondora uburyo bwo gusuhuzanya.

UbukeshaUmunyeshuri azashobora gushima inyigisho ku byerekeye uburyo bwo gusuhuzanya.

Ubushobozi ngiroUmunyeshuri:1. Azavuga ku buryo bwo gusuhuzanya.

Page 281: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

223

2. Azashobora kujya asuhuzanya nk’uko hadith y’intumwa y’Imana ibyigisha.

Inyungu z’ikigishoUmunyeshuri:1. Azamenya uburyo uko basuhuzanya muri Islamu.2. Azajya asuhuza abandi nka hadith y’intumwa y’Imana.

Imfashanyigisho1. Ibishushanyo byerekana uko basuhuzanya.2. Amashusho y’abantu basuhuzanya.3. Igitabo cya hadith.

Ibyo gutegura1. Tegura amashusho yerekana abantu basuhuzanya.2. Tegura ibishushanyo.

Imyitozo ku nyigishoUko bikorwaTangira isomo ryawe ubaza utubazo ku isomo ry’ubushize.

Isomo rirambuyeIbitwerekeyehoBaza abanyeshuri bavuge uko basuhuza abantu.Baza abanyeshuri utubazo bashobora gusubiza tutabagoye.

Utubazo tworoshye two kubaza umunyeshuri1. Abasilamu basuhuzanya bavuga ngo ____________.2. Umuntu muto ni we ugomba gusuhuza _______________.3. Si byiza ku bagabo kuzunguza ikiganza cya__________.

Ibisubizo byatwo1. Asalaam aleykum.2. Umukuru.3. Abagore.

Ubutumwa bwa AllahFasha abanyeshuri kuganira ku uburyo bwo gusuhuzanya.

Igisubizo cyacu1. Gira abana inama yo kujya basuhuzanya buri gihe.2. Fasha abanyeshuri bandike ibintu mu makayi yabo.3. Genzura ibyo abanyeshuri bari gukora ubasange aho bicaye mu myanya

yabo.

Page 282: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

224

Ibisubizo by’imyitozo iri mu gitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 220

Uburyo bwo gusuhuzanya:- Bavuga indamukanyo yuzuye.- Umwana asuhuza umukuru.- Uwicaye asuhuza uhagaze.- Unanutse asuhuza ubyibushye.- Abagabo ntibagomba kwambara imyenda ikoze muri zahabu cyangwa mu

butare.

Ibigenderwaho mu isuzuma1. Shyira abana mu matsinda, hanyuma ubabwire baganire ku buryo bwo

gusuhuzanya.2. Fasha abanyeshuri mu gusuhuzanya nkuko bikwiye.

Ihuriro n’andi masomoAmasomo mbonezamubano: imyitwarire myiza no kwimakaza umuco.

Isomo rya 7: Kwita ku biremwa bya Allah (S.W) (Igitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 220)

Intego y’ikigishoUbumenyiUmunyeshuri azashobora kwerekana indangagaciro zo guharanira kuba ahantu heza.

UbumenyingiroAbanyeshuri:1. Bazashobora kwita ku bidukikije2. Bazashobora kuganira ku buryo bunyuranye bwo kwita ku byaremwe.

UbukeshaUmunyeshuri azashobora kwirinda konona ibidukikije.

Ubushobozi ngiroUmunyeshuri:1. Azavuga ku byiza byo kwita ku biremwa bya Allah.2. Kuvuga ku buryo bitamo ibiremwa bya Allah.

Page 283: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

225

Inyungu z’ikigishoUmunyeshuri:1. Azamenya kwita ku biremwa bya Allah2. Azita buri gihe ku biremwa bya Allah

Imfashanyigisho1. Ibishushanyo byerekanaabantu bari kwita ku byaremwe bitandukanye2. Igitabo cya hadith.3. Amashusho y’abantu bari kubungabunga ibyaremwe bitandukanye.

Uburyo bwo kwiga no kwigisha1. Imirimo y’amaboko.2. Iby’ubuzima busauzwe.3. Imikoro.

Ibyo gutegura1. Tegura ibishushanyo byerekana ibiremwa bitandukanye.2. Tegura amashusho ariho abantu bari kwita ku matungo.

Imyitozo ku nyigishoUko bikorwaTangira isomo ryawe ubaza utubazo ku isomo ry’ubushize.

Isomo rirambuyeIbitwerekeyehoBaza abanyeshuri utubazo bashobora gusubiza tutabagoye.

Utubazo tworoshye two kubaza umunyeshuri1. Vuga amazina y’ibiremwa nibura bibiri bya Allah.2. Vuga amatungo abiri aduha inyama tukazirya.

Ibisubizo byatwo1. Intama, ihene.2. Inka, inkoko.Bwira abana bavuge uko bo ubwabo bita ku byaremwe na Allah.

Ubutumwa bwa Allah1. Fasha abanyeshuri kuganira ku buryo bashobora kwita ku bindi biremwa

bya Allah.2. Ganira n’abanyeshuri ku kamaro ko kwita ku bidukikije.

Igisubizo cyacu1. Fasha abanyeshuri bandike ibintu mu makayi yabo.2. Genzura ibyo abanyeshuri bari gukora ubasange aho bicaye mu myanya

yabo.

Page 284: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

226

Ibisubizo by’imyitozo iri mu gitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 222

Uburyo bwo kubungabunga ibyaremwe na Allah:- Kubiha ibyo kurya ndetse n’amazi.- Kubivuza igihe byarwaye.- Kubyitaho igihe byarwaye.- Kubyica nabi.

Ibigenderwaho mu isuzuma1. Jyana abana mu rwuri rw’ishuri hanyuma mwite ku matungo arurimo.2. Fasha abanyeshuri mu gusuhuzanya nkuko bikwiye.

Ihuriro n’andi masomoAmasomo mbonezamubano: imyitwarire myiza no kwimakaza umuco.

Isomo rya 8: Kwita ku bidukikije (Igitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 222)

Intego y’ikigishoUbumenyiUmunyeshuri azashobora kuvuga ibintu by’ibanze byo kubungabunga ibdukikije.

UbumenyingiroAbanyeshuri:1. Bazashobora kuvuga igisobanuro cy’ibidukikije.2. Bazashobora kuganira ku buryo bunyuranye bwo kwita ku bidukikije.

UbukeshaUmunyeshuri azashobora kwirinda konona ibidukikije.

Ubushobozi ngiroUmunyeshuri:1. Azasobanura ibidukikije icyo ari cyo.2. Azavuga ku byiza byo kwita ku bidukikije.

Inyungu z’ikigishoUmunyeshuri:1. Azamenya igisobanuro nyacyo cy’ibidukikije.2. Azavuga uburyo bunyuranye bwo kwita ku bidukikije.3. Azishimira kuba ahantu hasukuye.

Page 285: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

227

Imfashanyigisho1. Ibishushanyo byerekanaabantu bari kwita ku bidukikije.2. Igitabo cya hadith.

Uburyo bwo kwiga no kwigisha1. Imikoro.2. Imirimo y’amaboko.3. Iby’ubuzima busanzwe.

Ibyo guteguraTegura ibishushanyo n’izindi mfashanyigisho hakiri kare.

Imyitozo ku nyigishoUko bikorwa1. Tangira isomo ryawe ubaza utubazo ku isomo ry’ubushize. 2. Abanyeshuri bazavuga ku bintu bo ubwabo bakora babungabunga ibidukikije.

Isomo rirambuyeIbitwerekeyeho1. Baza abanyeshuri kubyo babonye ubwo bari bari hanze y’ishuri.2. Reka abana batange ibisubizo bitandukanye.

Ubutumwa bwa Allah1. Fasha abanyeshuri bavuge uburyo butandukanye bitaho ibidukikije. 2. Bwira abana bajye bita buri gihe ku bidukikije.

Igisubizo cyacu1. Fasha abanyeshuri bandike ibintu mu makayi yabo2. Genzura ibyo abanyeshuri bari gukora ubasange aho bicaye mu myanya

yabo.

Ibisubizo by’imyitozo iri mu gitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 226

Uburyo bwo gufata neza ibidukikije:- Gutema ibihuru..- Gutera ibiti.- Kudatemera ibiti hasi cyane.- Gukuraho ibiziba cyangwa ibizi byaretse.- Gukubura mu rugo.

Page 286: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

228

Ibigenderwaho mu isuzuma1. Jyana abana hanze hanyuma ubareke bo bakore uturimodutandukanye two

kwita ku bidukikije.2. Fasha abanyeshuri mu gusuhuzanya nkuko bikwiye.

Ihuriro n’andi masomoAmasomo mbonezamubano: imyitwarire myiza no kwimakaza umuco.

Ibisubizo by’imyitozo ngiro iri mu gitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 226

1. twikunda2. dushimishe3. Alhamdulillahi4. Inshuro eshatu5. kuvuga

Ibisubizo by’isuzuma bumenyi Igitabo cy’umunyeshuri urupapuro rwa 226

1. imwe2. Allah (S.W) 3. Muhammadi (S.A.W), Adam (a.s), Isa (a.s), Ibrahim (a.s.) and Yusuf (a.s)4. - ubwenge - inyangamugayo - ntiyakoraga ibyaha5. Icyarabu 6. (a) Kaaf (b) Zee (c) Shiin7. (a) Kalamu (b) Kitabu

8. (a) (b)

(c)

9. amazi10. Subh

Page 287: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi

229

11. Maghrib – 312. Dhuhr – 413. Subh – 214. Amina15. Imyaka 2516. Al-Ameen.17. imyaka 1218. Allah (S.W)19. ikirenge cy’imoso20. amata n’inyama

Page 288: Imbonezamubano N’Iyobokamana Igitabo cy’umwarimu Umwaka … › fileadmin › Copy Right Textbooks for Web › Social Stud… · rizagenda ryiyongera. Uturere tuzahabwa ubushobozi