Embed Size (px)
Citation preview
IMPAKTI QË KA PUNËSIMI DHE PAPUNËSIA E PRINDËRVE TEK TË RINJTË E SOTËM
Paraqitur në kërkim të gradës shkencore “Doktor”
nga Eneida Zalli
Udhëhequr nga Prof.Dr. Edmond Dragoti
TIRANË 2016
REPUBLIKA E SHQIPËRISËFAKULTETI I SHKENCAVE SOCIALE
DEPARTAMENTI I PUNËS DHE POLITIKAVE SOCIALEPROGRAMI I STUDIMIT TË DOKTORATURËS
DEKLARATË STATUTORE
Nën përgjegjësinë time deklaroj se ky punim është shkruar prej meje, nuk është prezantuar ndonjëherë përpara një institucioni tjetër për vlerësim dhe nuk është botuar i tëri apo pjesë të veçanta të tij. Punimi nuk përmban material të shkruar nga ndonjë person tjetër përveç rasteve të cituara apo referuara.
Emër Mbiemër
ENEIDA ZALLI
Firma
______________
©2016Të gjitha të drejtat i rezervohen autorit.
REPUBLIKA E SHQIPËRISË FAKULTETI I SHKENCAVE SOCIALE
DEPARTAMENTI I PUNËS DHE POLITIKAVE SOCIALE PROGRAMI I STUDIMIT TË DOKTORATURËS
IMPAKTI QË KA PUNËSIMI DHE PAPUNËSIA E PRINDËRVE TEK TË RINJTË E SOTËM
Paraqitur në kërkim të gradës shkencore ‘Doktor’
nga Eneida Zalli
Udhëhequr nga Prof. Dr. Edmond Dragoti
MIRATOHET MË DATË …../…../ 2016
Juria e vlerësimit:
1.__________________________________
2.__________________________________
3.__________________________________
4.__________________________________
5.__________________________________
TIRANË 2016
DEDIKIM
Ky punim u dedikohet prindërve të mi,
për përkushtimin, inkurajimin dhe dashurinë e pa kufij!
236
PËRMBAJTJA
KAPITULLI IIMPAKTI QË KA PUNËSIMI DHE PAPUNËSIA E PRINDËRVE TEK TË RINJTË E SOTËM........................................................................................ 9
1.1 Hyrje ....................................................................................................................... 91.2 Rëndësia e studimit............................................................................................... 121.3 Kë quajmë të rinj?................................................................................................ 131.4 Qëllimi, objektivat dhe pyetjet kërkimore të kërkimit......................................15 1.4.1 Objektivat kërkimorë ...................................................................................16 1.4.2 Pyetjet kërkimore ........................................................................................ 161.5 Struktura e punimit.............................................................................................. 171.6 Operacionalizimi i termave ................................................................................. 18
KAPITULLI IIRISHIKIMI I LITERATURËS................................................................................... 21
2.1 Hyrje........................................................................................................................ 212.2 Qasja e formave të kapitalit................................................................................... 21 2.2.1 Kapitali ekonomik....................................................................................... 22 2.2.2 Kapitali social.............................................................................................. 22 2.2.3 Kapitali kulturor........................................................................................... 23 2.2.4 Punësimi i prindërve, kapitalet dhe ndikimi tek fëmijët.............................. 242.3 Qasja e mekanizmave ndërbreznor dhe lëvizshmërisë sociale........................... 27 2.3.1 Meritokracia dhe lëvizshmëria sociale........................................................ 28 2.3.2 Mekanizmat e kalimit përmes brezave........................................................ 302.4 Kërkimet e mëparshme.......................................................................................... 32 2.4.1 Punësimi, zhvillimi konjitiv dhe arsimi....................................................... 33 2.4.2 Modelet punësimit të prindërve dhe ndikimi tek fëmijët ............................ 36 2.4.3 Arsimimi i prindërve dhe fëmijët ............................................................... 39 2.4.4 Impakti i të ardhurave.................................................................................. 422.5 Mirëqënia emocionale............................................................................................ 43 2.5.1 Koceptualizimet e mirëqënies...................................................................... 44 2.5.2 Trendet dhe indikatorët e mirëqënies emocionale....................................... 45 2.5.3 Studime mbi modelet e punësimit të prindërve dhe mirëqënies emocionale......................................................................... 48
237
KAPITULLI IIIMETODOLOGJIA.......................................................................................................51
3.1 Hyrje ......................................................................................................................513.2 Metoda e studimit..................................................................................................523.3 Mbledhja dhe administrimi i të dhënave .......................................................... 533.4 Popullata e studimit dhe kampionimi ................................................................ 53 3.4.1 Testimi i pyetësorit...................................................................................... 543.5 Instrumenti kërkimor.......................................................................................... 55 3.5.1 Origjina e zhvillimit të qasjes ASEBA....................................................... 55 3.5.2 Përshkrimi i instrumentit përfundimtar të përdorur në studim................... 573.6 Besueshmëria dhe vlefshmëria e pyetjeve......................................................... 633.7 Analizimi i të dhënave......................................................................................... 65 3.7.1 Analiza faktoriale ...................................................................................... 65 3.7.2 Testi hi-katror............................................................................................. 66 3.7.3 ANOVA........................................................................................................673.8 Konsideratat etike.................................................................................................683.9 Kufizimet e studimit.............................................................................................69
KAPITULLI IVANALIZA E TË DHËNAVE........................................................................................71
4.1 Hyrje ..................................................................................................................... 714.2 Analiza përshkruese.............................................................................................. 72 4.2.1 Karakteristikatdemografiketëzgjedhjes ................................................... 72 4.2.2 Problemet me Vëmendjen........................................................................... 84 4.2.3 Probleme me sjelljen................................................................................... 86 4.2.4 Sjellje agresive............................................................................................ 90 4.2.5 Vështirësitë psikologjike ............................................................................ 93 4.2.6 Sjelljet e tërheqjes sociale........................................................................... 97 4.2.7 Çrregullimet somatike................................................................................. 99 4.2.8 Problemet sociale ....................................................................................... 102 4.2.9 Probleme mendimi..................................................................................... 1054.3 Analiza bivariante................................................................................................108 4.3.1 Lidhja mes arsimit të prindërve dhe performancës akademike ................ 109 4.3.2 Lidhja mes statusit të punësimit të prindërve dhe performancës akademike............................................................................ 113 4.3.3 Lidhja mes të ardhurave familjare dhe performancës akademike.............. 118
238
4.4 Analiza faktoriale.................................................................................................120 4.4.1 Nxjerrja e faktorëve për vështirësitë psikologjike..................................... 121 4.4.2 Nxjerrja e faktorëve për sjelljet agresive .................................................. 123 4.4.3 Nxjerrja e faktorëve për problemet me vëmendjen................................... 125 4.4.4 Nxjerrja e faktorëve për problemet me sjelljen......................................... 126 4.4.5 Nxjerrja e faktorëve për problemet me tërheqjen...................................... 128 4.4.6 Nxjerrja e faktorëve për shqetësimet somatike.......................................... 129 4.4.7 Nxjerrja e faktorëve për problemet sociale................................................ 131 4.4.8 Nxjerrja e faktorëve për problemet e mendimit......................................... 1324.5 Testimi i hipotezave mbi lidhjen e sjelljes dhe problemeve me karakteristikat e prindërve dhe familjes.................................................... 134 4.5.1 Krahasimi i mesatareve të vështirësive psikologjike sipas karakteristikave të prindërve dhe familjes................................................. 134 4.5.2 Krahasimi i mesatareve të indekseve të sjelljes agresive dhe problemeve të vëmendjes sipas karakteristikave të prindërve dhe familjes.................. 139 4.5.3 Krahasimi i mesatareve të indekseve të problemeve me sjelljen sipas karakteristikave të prindërve dhe familjes................................................. 143 4.5.4 Krahasimi i mesatareve të indekseve të tërheqjes sipas karakteristikave të prindërve dhe familjes .......................................................................... 147 4.5.5 Krahasimi i mesatareve të indekseve të shqetësimeve somatike sipas karakteristikave të prindërve dhe familjes ...................................... 150 4.5.6 Krahasimi i mesatareve të indekseve të problemeve sociale sipas karakteristikave të prindërve dhe familjes................................................. 154 4.5.7 Krahasimi i mesatareve të indekseve të problemeve të mendimit sipas karakteristikave të prindërve dhe familjes ...................................... 159
KAPITULLI VDISKUTIME .............................................................................................................. 163
5.1 Hyrje ................................................................................................................... 1635.2 Analizimi i karakteristikave socioekonomike të prindërve në marrëdhënie me mirëqënien emocionale të fëmijëve të tyre ................................................ 164 5.2.1 Niveli arsimor i prindërve dhe mirëqënia emocionale e të rinjve............. 164 5.2.2 Statusi i punësimit të prindërve dhe mirëqënia emocionale e të rinjve..... 168 5.2.3 Niveli i të ardhurave familjare dhe mirëqënia emocionale e të rinjve ...... 1705.3 Analizimi i karakteristikave socioekonomike të prindërve në marrëdhënie me performancën akademike të fëmijëve të tyre............................................. 172 5.3.1 Niveli i arsimit të prindërve dhe performanca akademike e të rinjve........ 172 5.3.2 Statusi i punësimit të prindërve dhe performanca akademike e të rinjve .. 174
239
5.3.3 Niveli i të ardhurave familjare dhe performanca akademike e të rinjve ... 1775.4 Pikat e forta dhe të dobëta të studimit ............................................................. 179
KAPITULLI VIPËRFUNDIME DHE REKOMANDIME .............................................................. 181
6.1 Hyrje ................................................................................................................... 181 6.1.1 Konkluzione mbi impaktin e nivelit arsimor të prindërve dhe mirëqënies emocionale të të rinjve..................................................... 182 6.1.2 Konkluzione mbi impaktin e punësimit të prindërve dhe mirëqënies emocionale të të rinjve............................................................................... 183 6.1.3 Konkluzione mbi nivelin e të ardhurave familjare dhe mirëqënies emocionale të të rinjve............................................................................... 184 6.1.4 Konkluzione mbi nivelin arsimor të prindërve dhe performancës akademike të të rinjve................................................................................ 185 6.1.5 Konkluzione mbi punësimin e prindërve dhe performancës akademike të të rinjve................................................................................186 6.1.6 Konkluzione mbi nivelin e të ardhurave familjare dhe performancës akademike të të rinjve......................................................... 1876.2 Rekomandime..................................................................................................... 188 6.2.1 Rekomandime për studime të mëtejshme.................................................. 188 6.2.2 Rekomandime për politikë-bërjen............................................................. 189
REFERENCA ............................................................................................................ 191
SHTOJCA ................................................................................................................... 199
240
LISTA E TABELAVE
Tabela 4.1. Ndarja e kampionit sipas gjimnazeve të Tiranës....................................... 73Tabela4.2. Karakteristikatdemografiketënxënësvetëzgjedhjes..............................74Tabela 4.3. Karakteristikat e prindërve të nxënësve të anketuar................................. 75Tabela 4.4. Karakteristika të tjera të prindërve dhe familjes....................................... 76Tabela 4.5. Përqindjet e përgjigjeve mbi preferencën e aktiviteteve sportive............. 77Tabela 4.6. Krahasimi me bashkëmoshatarët i kohës së shpenzuar dhe përgatitjes në aktivitetet sportive............................................................................... 78Tabela 4.7. Përqindjet e përgjigjeve mbi preferencën e aktiviteteve/hobive.............. 79Tabela 4.8. Përqindjet e përgjigjeve të krahasimit të kohës së shpenzuar në aktivitete/hobe dhe aftësive................................................................. 79Tabela 4.9. Përqindjet e përgjigjeve të vlerësimit të performancës akademike........... 81Tabela 4.10. Marrëdhëniet e të anketuarëve më pjesëtarët e familjes dhe bashkëmoshatarët............................................................................... 82 Me bashkëmoshatarët............................................................................... 82 Me prindërit.............................................................................................. 82Tabela 4.11. Përqindjet e përgjigjeve lidhur me numrin e shokëve/shoqeve të ngushta................................................................................................... 83Tabela 4.12. Koha e shpenzuar me miqtë....................................................................... 83Tabela 4.13. Matja Kaiser-Meyer-Olkin, testi i sfericitetit i Bartlett dhe Alfa e Cronbach për variablat tregues të vështirësive psikologjike................ 122Tabela 4.14. Faktorët e nxjerrë nga analiza faktoriale për vështirësitë psikologjike... 123Tabela 4.15. Matja Kaiser-Meyer-Olkin, testi i sfericitetit i Bartlett dhe alfa e Cronbach për variablat tregues të sjelljeve agresive.............................124Tabela 4.16. Faktorët e nxjerrë nga analiza faktoriale për sjelljen agresive ...............125Tabela 4.17. Matja Kaiser-Meyer-Olkin, testi i sfericitetit i Bartlett dhe alfa e Cronbach për variablat tregues të problemeve me vëmendjen.............126Tabela 4.18. Matja Kaiser-Meyer-Olkin, testi i sfericitetit i Bartlett dhe alfa e Cronbach për variablat tregues të problemeve me sjelljen...................126Tabela 4.19. Faktorët e nxjerrë nga analiza faktoriale për probleme me sjelljen.........127Tabela 4.20. Matja Kaiser-Meyer-Olkin, testi i sfericitetit i Bartlett dhe alfa e Cronbach për variablat tregues të problemeve me sjelljen...................128Tabela 4.21. Faktorët e nxjerrë nga analiza faktoriale për probleme me tërheqjen.....129Tabela 4.22. Matja Kaiser-Meyer-Olkin, testi i sfericitetit i Bartlett dhe alfa e Cronbach për variablat tregues të shqetësimeve somatike...................129Tabela 4.23. Faktorët e nxjerrë nga analiza faktoriale për shqetësimet somatike........130Tabela 4.24. Matja Kaiser-Meyer-Olkin, testi i sfericitetit i Bartlett dhe alfa e Cronbach për variablat tregues të problemeve sociale.........................131
241
Tabela 4.25. Faktorët e nxjerrë nga analiza faktoriale për problemet sociale..............132Tabela 4.26. Matja Kaiser-Meyer-Olkin, testi i sfericitetit i Bartlett dhe alfa e Cronbach për variablat tregues të problemeve të mendimit ................ 133Tabela 4.27. Faktorët e nxjerrë nga analiza faktoriale për problemet e mendimit....... 134Tabela 4.28. ANOVA për krahasimin e mesatareve të vështirësive psikologjike sipas nivelit të arsimit të nënës................................................................ 135Tabela 4.29. ANOVA për krahasimin e mesatareve të vështirësive psikologjike sipas nivelit të arsimit të babait ...............................................................135Tabela 4.30 Tukey’s b për krahasimin e mesatareve të vështirësive psikologjike sipas nivelit të arsimit të babait ...............................................................136Tabela 4.31 ANOVA për krahasimin e mesatareve të vështirësive psikologjike sipas statusit të punësimit......................................................................... 137Tabela 4.32 Tukey’s b për krahasimin e mesatareve të vështirësive psikologjike sipas statusit të punësimit.........................................................................137Tabela 4.33 ANOVA për krahasimin e mesatareve të vështirësive psikologjike sipas nivelit të të ardhurave......................................................................138Tabela 4.34 Tukey’s b për krahasimin e mesatareve të vështirësive psikologjike sipas nivelit të të ardhurave......................................................................138Tabela 4.35 ANOVA për krahasimin e mesatareve të indekseve të sjelljes agresive dhe problemeve me vëmendjen sipas nivelit arsimor...............................139Tabela 4.36 Tukey’s b për krahasimin e mesatareve të indekseve të sjelljes agresive dhe të indeksit të vëmendjes sipas nivelit arsimorë të nënës dhe babait .140Tabela 4.37 ANOVA për krahasimin e mesatareve të indekseve të sjelljes agresive dhe problemeve me vëmendjen sipas statusit të punësimit......................141Tabela 4.38 Tukey’s b për krahasimin e mesatareve të indekseve të sjelljes agresive dhe të indeksit të vëmendjes sipas statusit të punësimit të babait............142Tabela 4.39 ANOVA për krahasimin e mesatareve të indekseve të sjelljes agresive dhe problemeve me vëmendjen sipas nivelit të të ardhurave...................142Tabela 4.40 Tukey’s b për krahasimin e mesatareve të indeksit të dytë dhe të tretë të sjelljes agresive sipas të ardhurave.......................................................143Tabela 4.41 ANOVA për krahasimin e mesatareve të indekseve të problemeve me sjelljen sipas nivelit arsimor të prindërve...........................................144Tabela 4.42 Tukey’s b për krahasimin e mesatareve të indeksit të dytë, të tretë dhe të katërt të problemeve me sjelljen sipas arsimit të nënës dhe babait......145Tabela 4.43 ANOVA për krahasimin e mesatareve të indekseve të problemeve me sjelljen sipas punësimit të prindërve........................................................146Tabela 4.44 ANOVA për krahasimin e mesatareve të indekseve të problemeve me sjelljen sipas nivelit të të ardhurave familjare..........................................146
242
Tabela 4.45 Tukey’s b për krahasimin e mesatareve të indekseve të problemeve me sjelljen sipas nivelit të të ardhurave familjare....................................147Tabela 4.46 ANOVA për krahasimin e mesatareve të indekseve të tërheqjes sipas nivelit arsimor të nënës dhe babait................................................ 148Tabela 4.47 Tukey’s b për krahasimin e mesatareve të indekseve të tërheqjes sipas nivelit arsimor të prindërve........................................................... 148Tabela 4.48 ANOVA për krahasimin e mesatareve të indekseve të tërheqjes sipas statusit të punësimit të nënës dhe babait....................................... 149Tabela 4.49 Tukey’s b për krahasimin e mesatareve të indeksit të dytë të tërheqjes sipas statusit të punësimit të babait........................................................149Tabela 4.50 ANOVA për krahasimin e mesatareve të indekseve të tërheqjes sipas nivelit të të ardhurave familjare.................................................... 150Tabela 4.51 Tukey’s b për krahasimin e mesatareve të indekseve të tërheqjes sipas nivelit të të ardhurave familjare.................................................... 150Tabela 4.52 ANOVA për krahasimin e mesatareve të indekseve të shqetësimeve somatike sipas nivelit arsimor të prindërve........................................... 151Tabela 4.53 Tukey’s b për krahasimin e mesatareve të indekseve të shqetësimeve somatike sipas nivelit arsimor të prindërve........................................... 152Tabela 4.54 ANOVA për krahasimin e mesatareve të indekseve të shqetësimeve somatike sipas statusit të punësimit të prindërve.................................. 153Tabela 4.55 Tukey’s b për krahasimin e mesatareve të indeksit të tretë të shqetësimeve somatike sipas statusit të punësimit të babait............. 153Tabela 4.56 ANOVA për krahasimin e mesatareve të indekseve të shqetësimeve somatike sipas nivelit të të ardhurave familjare..................................... 154Tabela 4.57 Tukey’s b për krahasimin e mesatareve të indeksit të tretë të shqetësimeve somatike sipas nivelit të të ardhurave familjare.................................... 154Tabela 4.58 ANOVA për krahasimin e mesatareve të indekseve të problemeve sociale sipas nivelit arsimor të prindërve.............................................. 155Tabela 4.59 Tukey’s b për krahasimin e mesatareve të indekseve të problemeve sociale sipas nivelit arsimor të prindërve.............................................. 156Tabela 4.60 ANOVA për krahasimin e mesatareve të indekseve të problemeve sociale sipas statusit të punësimit të prindërve....................................157Tabela 4.61 Tukey’s b për krahasimin e mesatareve të indeksit të tretë të problemeve sociale sipas statusit të punësimit të babait................... 157Tabela 4.62 ANOVA për krahasimin e mesatareve të indekseve të problemeve sociale sipas nivelit të të ardhurave familjare........................................ 158Tabela 4.63 Tukey’s b për krahasimin e mesatareve të indekseve të problemeve sociale sipas nivelit të të ardhurave familjare........................................ 158Tabela 4.64 ANOVA për krahasimin e mesatareve të indekseve të problemeve të mendimit sipas nivelit arsimor të prindërve........................................ 159
243
Tabela 4.65 Tukey’s b për krahasimin e mesatareve të indeksit të parë të problemeve të mendimit sipas nivelit arsimor të babait.............................................. 160Tabela 4.66 ANOVA për krahasimin e mesatareve të indekseve të problemeve të mendimit sipas statusit të punësimit të prindërve..............................161Tabela 4.67 Tukey’s b për krahasimin e mesatareve të indeksit të parë të problemeve të mendimit sipas statusit të punësimit të babait....................................161Tabela 4.68 ANOVA për krahasimin e mesatareve të indekseve të problemeve të mendimit sipas nivelit të të ardhurave familjare................................161Tabela 4.69 Tukey’s b për krahasimin e mesatareve të indekseve të problemeve të mendimit sipas nivelit të të ardhurave familjare................................162
244
LISTA E GRAFIKËVE
Grafiku4.1 Përqindjetepërgjigjevembiproblemetmevëmendjen........................85Grafiku4.2. Përqindjetepërgjigjevenëlidhjemeproblemetesjelljes....................86Grafiku4.3. Përqindjetepërgjigjevembiproblemetesjelljes(vazhdim)................87Grafiku4.4. Përqindjetepërgjigjevembiproblemetesjelljes(vazhdim)................89Grafiku4.5. Përqindjetepërgjigjevevlerësuesenëlidhjemesjelljetagresive........90Grafiku4.6. Përqindjetepërgjigjevenëlidhjemesjelljetagresive(vazhdim)........91Grafiku4.7. Përqindjetepërgjigjevenëlidhjemesjelljetagresive(vazhdim)........92Grafiku4.8. Përqindjetepërgjigjevenëlidhjemevështirësitëpsikologjike............93Grafiku4.9. Përqindjetepërgjigjevenëlidhjemevështirësitë psikologjike (vazhdim)............................................................................94Grafiku4.10. Përqindjetepërgjigjevenëlidhjemevështirësitë psikologjike (vazhdim).........................................................................95Grafiku4.11. Përqindjetepërgjigjevevlerësuesenëlidhjemevështirësitë psikologjike (vazhdim)...........................................................................96Grafiku4.13 Përqindjetepërgjigjevenëlidhjemesjelljet e tërheqjes sociale (vazhdim)................................................................99Grafiku4.14. Përqindjetepërgjigjevembiankesatsomatike....................................100Grafiku4.15.Përqindjetepërgjigjevembiankesatsomatike(vazhdim).................101Grafiku4.16. Përqindjetepërgjigjevenëlidhjemeproblemetsociale......................103Grafiku4.17. Përqindjetepërgjigjevenëlidhjemeproblemetsociale(vazhdim)....104Grafiku4.18. Përqindjetepërgjigjevenëlidhjemeproblemetsociale(vazhdim)....105Grafiku4.19. Përqindjetepërgjigjevembiproblemetmemendimet........................106Grafiku4.20. Përqindjetepërgjigjevembiproblemetmemendimet(vazhdim).......107
235
SHKURTESA
DART Drejtoria Arsimore Rajonale Tiranë
UNESCO The United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization –
Organizata Kulturore, Shkencore dhe Arsimore e Kombeve të Bashkuara
UN (OKB) The United Nations – Organizata e Kombeve të Bashkuara
UNICEF United Nations International Children’s Emergency Fund – Fondi
Ndërkombëtar i Emergjencave për Fëmijët të Kombeve të Bashkuara
UNFPA The United Nations Population Fund – Fondi I Popullsisë së
Kombeve të Bashkuara
ASEBA Achenbach System of Empirically Based Assessment – Sistemi
i Achenbach i Vlerësimeve të Bazuara Empirikisht
YSR The Youth SelfReport - Vetë-Raportimi i të Rinjve
CBCL Child Behavior Checklist – Lista e Plotë të Sjelljeve të Fëmijëve
TRF The Teacher’s Report Form - Formulari i Raportimit të Mësuesve
DSM Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders - Manuali
Diagnostik dhe Statistikor i Çrregullimeve Mendore
INSTAT Instituti i Statistikës
UT Universiteti i Tiranës
KDF Konventa e të Drejtave të Fëmijëve
MIRËNJOHJE
Falenderimi i parë shkon për familjen time, veçanërisht ndaj prindërve të mi, Merit
dhe Hasanit, të cilët pavarësisht se vitet kalojnë, vazhdojnë të kujdesen për mua si ditën
e parë. Pa mbështetjen dhe dashurinë tuaj asgjë nuk do ishte e mundur!
Një falenderim i veçantë shkon për udhëheqësin tim shkencor Prof. Dr. Edmond
Dragoti për sugjerimet tepër të vlefshme, drejtimin dhe ndihmesën e padiskutueshme në
përfundimin me sukses të këtij punimi.
Mirënjohje dhe dashuri për koleget dhe njëkohësisht miket e mia Erisin, Adisën dhe
Ledionën për mbështetjen dhe inkurajimin e vazhdueshëm në përfundimin e këtij
punimi.
Ky punim do të ishte shumë i vështirë për tu realizuar nëse nuk do të kisha patur
bashkëpunimin dhe mirëkuptimin e drejtoreshave, psikologeve dhe nxënësve të
shkollave në të cilat u krye studimi. Faleminderit nga zemra!
Së fundi, por jo nga rëndësia, falenderoj shokun tim të jetës Albanin për
mbështetjen, durimin dhe dashurinë e tij, si edhe djalin tim të porsalindur Floranin, që i
dha një tjetër kuptim jetës sime!
Abstrakt
Statusi i punësimit të prindërve, niveli arsimor i tyre dhe të ardhurat familjare janë tre
elementë të cilët kanë implikime të rëndësishme në treguesit e mirëqenies së të rinjve dhe
performancës së tyre arsimore. Kapitali njerëzor që prindërit kanë mund të jetë shumë i
rëndësishëm për fëmijët e tyre, jo vetëm në trashëgimin e gjërave materiale por gjithashtu
edhe përmes dhënies së dijes dhe kulturës (Coleman,1988). Punësimi i prindërve ose
papunësia (rrjedhimisht edhe të ardhurat) kanë një impakt të drejtpërdrejtë në rezultatet e
fëmijëve të tyre sepse ndikon në sasinë e të ardhurave që ata kanë në dispozicion për të
investuar për fëmijët.
Qëllimi i këtij studimi është të identifikojë impaktin që ka punësimi dhe papunësia e
prindërve tek të rinjtë e sotëm, parë nga perspektiva e këtyre të fundit duke u fokusuar në
analizimin e treguesve të mirëqënies emocionale si vështirësitë psikologjike, sjelljet agresive,
problemet me sjelljen, me vëmendjen, me mendimet, problemet e ndryshme sociale,
tërheqjen sociale, çrregullimet somatike, si dhe performancës së tyre akademike. Masa e
kampionit të përzgjedhur është 1260 të rinj që jetojnë dhe studiojnë në kryeqytet. Lloji i
kampioni të përdorur është i shtresëzuar dhe i grupëzuar (clusters) me procedurë
përzgjedhjeje trefazëshe. Instrumenti për mbledhjen e të dhënave është YSR - Vetë-Raportimi
i të Rinjve nga ASEBA i cili ofron një qasje të kuptueshme në vlerësimin e funksioneve
adaptive dhe joadaptive të fëmijëve dhe të rinjve.
Në bazë të përfundimeve të këtij studimi, punësimi ose papunësia e nënës nuk ka ndonjë
ndikim relevant në vështirësitë psikologjike, në problemet e vëmendjes, në problemet e
mendimit dhe në çrregullimet somatike, por papunësia e babait rezultoi me ndikim të lartë jo
vetëm në këto problematika por edhe në manifestime të sjelljeve agresive përmes dhunës
fizike apo vjedhjes, si edhe një sërë vështirësish psikologjike si ndjesi inferioriteti, talljeje
dhe perceptimesh se askush nuk i donte. Të ardhurat e ulëta të familjes ndikojnë
drejtpërdrejtë në rritjen e vështirësive psikologjike të të rinjve si edhe në tendencat për të
lënduar veten. Të dhënat demonstrojnë që për të dy ekstremet e niveleve të të ardhurave
familjare, qoftë shumë të ulëta apo shumë të larta, të rinjtë kanë predispozitën të jenë të
tërhequr socialisht, të përfshihen në sjellje problematike dhe paraqesin disa nga simptomat e
çrregullimeve somatike.
Fjalë kyç: Të rinj, Punësim me kohë të plotë, Punësim me kohë të pjesshme, Papunësi,
Mirëqënie Emocionale, Performancë Akademike,
Abstract
Parental employment status, educational level and household income are three
elements that have implications on youth’s wellbeing indicators and their academic
performance. The human capital that parents have can be very important for their children,
not only in the inheritance of material things but also through the provision of knowledge and
culture (Coleman, 1988). Parental employment or unemployment (and therefore income)
have a direct impact on the outcomes of their children because it affects the amount of
income that parents are willing to invest on them.
The aim of this research is to identify the impact that parental employment and
unemploymenthas among young people, from their own perspective focusing on analyzing
emotional wellbeing indicators such as psychological difficulties, aggressive behaviour,
problems concerning attention, thoughts, social withdrawal, somatic disorders, social
problems and academic performance.The sample size selected in this study consists of 1260
young people living and studying in the capital. The type of sample used is stratified and
clustered adopting a three stage selection process. The instrument for data collection is YSR
– the Youth Self Report by ASEBA which provides a comprehensive approach on assessing
the adaptive and maladaptive functions of children and youth.
Based on the conclusions of this study, mother’s employment or unemployment doesn’t
have any relevant impact on the psychological difficulties, attention problems, thought
problems and somatic disorders, but father’s unemployment indicated a high impact not only
on these issues but also on the manifestation of aggressive behavior through physical
violence or theft, as well as a range of psychological difficulties like inferiority feelings,
hissing and perceptions that no one loved them. Low household incomes levels have a direct
impact on high levels of psychological difficulties among young people including the
tendency to hurt themselves . The data indicates that for both extremes of household income
levels, either too low or too high, young people have the tendency to be socially withdrawn,
to engage in problematic behavior and show symptoms of somatic disorders.
Key words: Youth, Full Time Employement, Part-Time Employment, Unemployment,
Emotional Wellbeing, Academic Performance
1
1
KAPITULLI I
IMPAKTI QË KA PUNËSIMI DHE PAPUNËSIA E
PRINDËRVE TEK TË RINJTË E SOTËM
1.1 Hyrje
Impakti që kanë prindërit në jetën e fëmijëve të tyre është shumë i
rëndësishëm si në vegjëli ashtu edhe në vitet e rinisë. Modelet e punësimit të
prindërve ndikojnë tek fëmijët në shumë mënyra, kryesisht përmes efektit tek të
ardhurat familjare, por gjithashtu edhe në kohën që prindërit shpenzojnë me fëmijët
e tyre. Punësimi i prindërve ose papunësia (rrjedhimisht edhe të ardhurat) kanë një
impakt të drejtpërdrejtë në rezultatet e fëmijëve sepse ndikon në sasinë e të
ardhurave që ata kanë në dispozicion për të investuar tek ata. Këto investime mund
të jenë resurse arsimore, si psh kërkimi i shkollave më të mira, blerja e librave
specifikë, kompjutera, smartfona, ipad-e etj. ose investime në aspektin social dhe
kulturor duke përfshirë personalitetin e tyre, zhvillimin emocional, zakonet në
sjellje dhe një sërë faktorësh të tjerë. Prindërit e punësuar mund të kenë më pak
kohë të lirë për të ndërvepruar cilësisht me fëmijët, për të biseduar, këshilluar, për
t’iu lexuar apo për ti ndihmuar me detyrat e shtëpisë, gjë që ka ndikim negativ në
zhvillimin konjitiv.
Qëndrimet dhe aspiratat që fëmijët kanë formësohen pjesërisht nga vlerat dhe
pritshmëritë ndaj të cilave ata ekspozohen. Ndaj, të ardhurat nga tregu i punës dhe
pozicioni i punës që nëna ose babai ka, mund të përçojë informacionin tek fëmija
mbi rol-modelin që ai prind trasmeton dhe të rrisin në këtë mënyrë pritshmëritë e tyre
për të ardhmen. Punësimi i prindërve mund të ketë njëkohësisht efekte pozitive dhe
negative tek fëmijët, përmes ndikimit të kapitalit social si tek individi ashtu edhe tek
familja. Punësimi është një formë që rrit mundësinë e socializimit të prindërve dhe
2
2
rrjedhimisht është një mënyrë që zhvillon kapitalin social prindëror, gjë e cila ndikon
tek fëmijët e tyre në një sërë mënyrash.
Buchel dhe Duncan (1998) studiuan impaktin që socializimi i prindërve kishte në
arritjet akademike të fëmijëve të tyre dhe arritën në përfundimin se pasojat ishin
negative dhe pozitive në të njëtën kohë, dhe kjo mund të përdoret për të treguar
implikimet që punësimi i prindërve mund të ketë edhe në aspekte të tjera të
zhvillimit të fëmijëve. Ata theksuan se punësimi i prindërve mund të kishte efekte
pozitive në zhvillimin e rrjeteve sociale, duke rezultuar në një rritje të informacionit
nga prindi tek fëmija në lidhje me arsimimin dhe punësimin (Coleman, 1988).
Rrjetet sociale mundet që të luajnë një rol të rëndësishëm në gjetjen e një vendi
pune.(Granovetter,1973; Granovetter, 1974) përmes ekspozimit ndaj informacionit,
eksperiencës së punës dhe vendeve vakante të punës. Ndaj papunësia e prindërve
mund të kufizojë aksesin e fëmijëve në rrjete sociale dhe rrjedhimisht mund të
pengoje rekrutimin përmes këtyre rrjeteve.
Një nga efektet indirekte të punësimit të prindërve përmes rritjes së mundësive të
prindërve për socializim është ndihmesa që i jepet fëmijëve për të zhvilluar aftësitë
e veta sociale të cilat janë mjaft të rëndësishme për rrjetin social vetjak dhe në
veprimtarinë gjatë kërkimit të punës. Duke qënë se socializimi kontribuon në
lumturinë dhe mirëqënien e prindit, mund të ketë efekte pozitive edhe tek fëmija
(Buchel and Duncan, 1998). Arendall (2000) sugjeron se nënat që punojnë
përjetojnë nivele më të larta të mirëqënies së përgjithshme dhe nivele më të ulta të
ankthit apo depresionit sesa nënat që kujdesen për angazhime në familje me kohë
të plotë, dhe kjo gjë mund të ketë të njëjtin efekt edhe tek fëmijët e tyre. E njëjta
gjë ndodh edhe me baballarët, ata të cilët nuk punojnë kanë më shumë gjasa të
ndihen ankthiozë ose të depresuar sesa baballarët që punojnë, gjë e cila mund të
ndikojë në një marrëdhënie ankthioze baba-fëmijë. (Ray and McLoyd, 1986).
Impakti që ka punësimi i prindërve në sasinë e kohës që ata shpenzojnë me fëmijët e tyre
është një çështje mjaft e rëndësishme. Disa studiues sugjerojnë se numri i madh i grave
që kanë hyrë në tregun e punës ka krijuar një stres të padurueshëm në marrëdhëniet mes
çifteve dhe prind-fëmijë për shkak të mungesës së kohës në dispozicion për t’ju
përkushtuar jetës familjare. (Davies, 1993; Halsey, 1993; Murray, 1994; Phillips,
1999).
3
3
Një tjetër element i rëndësishën dhe ndikues në marrëdhënien prind fëmijë përveç
statusit të punësimit të prindërve dhe të ardhurave që vijnë si pasojë e tij është edhe
niveli arsimor i tyre. Ky i fundit mendohet të jetë i lidhur ngushtë me punësimin pasi
në përgjithësi njerëzit me nivele të larta arsimore kanë perspektiva më të mira
punësimi1. Ndaj, edhe në këtë studim analizohen performanca akademike e të rinjve
dhe treguesit e mirëqënies emocionale në marrëdhënie me ndikimin që kanë statusi i
punësimit të prindërve, niveli arsimor i tyre dhe të ardhurat familjare.
Mirëqënia emocionale është një fushë e gjërë e cila përfshin një sërë
komponentësh plotësues. Në lidhje me të rinjtë, mirëqënia emocionale përfshin shkallën
në të cilën ata raportojnë se janë të lumtur dhe/ose janë duke përjetuar ndonjë shqetësim
apo kënaqësi në jetën e tyre duke përfshirë këtu edhe çrregullimet mendore të matura
klinikisht. Mirëqënia emocionale është jetike për cilësinë e jetës së të rinjve dhe mund të
ndikojë në eksperiencat dhe kënaqësitë që ata marrin nga jeta, duke përfshirë këtu
shëndetin, përvojat arsimore dhe rezultatet. Përjetimet e adoleshencës ose të rinjve mund
të kënë një ndikim shumë të rëndësishëm në jetën si adult dhe duke patur parasysh që të
rinjtë e sotëm janë prindër, mësues dhe lidera të së ardhmes, mirëqënia e tyre emocionale
mund të ketë implikime mjaft të rëndësishme ndaj është esenciale që të ekzistojnë një
kuptueshmëri e qartë e influencës që mirëqënia emocionale ka. Ka disa përcaktime kur
diskutohet për mirëqënien e fëmijëve dhe të rinjve, dhe mjaft debate lidhur me indikatorët
që duhen përdorur për të matur mirëqënien emocionale. Në mënyrë që të matet mirëqënia
e fëmijëve dhe të rinjve, trendi i viteve të fundit ka qënë kundrejt fokusimit tek indikatorët
pozitivë dhe atyre difiçitarë. Matjet e mirëqënies janë bazuar kryesisht në të dhëna
objektive si statistikat kombëtare të cilat plotësohen nga matjet subjektive të nxjerra nga
vetëraportimet e fëmijëve dhe të rinjve, si edhe raportimeve të të rriturve, që mund të
jenë prindër ose mësues.
Në një nivel më të përgjithshëm mirëqënia emocionale dhe shëndeti mendor i referohet
arritjeve të piketave të prishme të zhvillimit, të krijimit të aftësive efektive përballuese,
atashim të sigurt dhe marrëdhënie sociale pozitive. Shqetësimet emocionale
manifestohen përmes sjelljeve të brendësuara (si ankthi apo depresioni) dhe përmes
1 http://www.oecd-ilibrary.org
4
4
sjelljeve të jashtme (si ato agresive, të dhunshme dhe mosbindjes) të cilat influencojnë
suksesin që fëmijët dhe të rinjtë kanë në performancën akademike.
Instrumenti i përdorur në këtë studim është realizuar nga ASEBA dhe përfshin CBCL -
Listën e Plotë të Sjelljeve të Fëmijëve ( Child Behavior Checklist); YSR - Vetë-Raportimi
i të Rinjve (the Youth SelfReport) dhe TRF - Formulari i Raportimit të Mësuesve (the
Teacher’s Report Form). Duke qënë se fokusi i këtij studimi janë të rinjtë, është përdorur
vetëm njëri prej këtyre pyetësorëve, konkretisht ai i YSR - Vetë-Raportimi i të Rinjve (the
Youth SelfReport). Këta pyetësorë kanë matje ekzaminuese me një cilësi të lartë
standartizimi për problemet emocionale, të sjelljes dhe të kompetencave sociale tek
fëmijët dhe të rinjtë, të zhvilluara nga Achenbach që përdoren në mënyrë respektive për
prindërit, të rinjtë dhe mësuesit. ASEBA ofron një qasje të kuptueshme në vlerësimin e
funksioneve adaptive dhe joadaptive të fëmijëve dhe adoleshentëve. Ky është një
instrument me një përdorim mjaft të gjërë në shërbimet e shëndetit mendor, në shkolla,
në mjedise mjekësore, në shërbimet për fëmijë dhe familje, në agjensitë e shëndetit
publik, në këshillimin e fëmijëve, në trajnime dhe kërkime shkencore. Përkthimet e këtij
instrumenti janë realizuar në më shumë se 80 gjuhë dhe ka mëse 7000 publikime të
raportuara të cilët kanë përdorur materiale nga ASEBA, duke përfshirë këtu punën e mëse
9000 autorëve nga më shumë se 80 grupe dhe shoqëri të ndryshme kulturore.
1.2 Rëndësia e studimit
Pjesa më e madhe e studimeve të deritanishme fokusohen në ndikimet që ka
punësimi ose mungesa e punësimit të prindërve tek fëmijët në moshë të vogël dhe shumë
pak studime janë realizuar për fëmijët në moshë të rritur, ndaj edhe ky studim mundohet
që ta plotësojë këtë boshllëk. Të identifikojmë nëse punësimi i prindërve ka ndikim
pozitiv apo negativ në mirëqënien emocionale dhe performancën akademike të fëmijëve
të tyre ka një rëndësi shumë të madhe për aktorët e politikave të ndryshme sociale, që
nga ata që merren monitorimin dhe vlerësimin e institucioneve arsimore deri tek ata që
merren me këshillimin dhe identifikimin e nevojave dhe problemeve të ndryshme psiko-
emocionle të këtij target grupi. Me rëndësi të veçantë është edhe për prindërit të cilët
duke ditur sesi punësimi i tyre mund të ndikojë fëmijët e tyre, mund të marrin vendime
më të informuara në lidhje me kohën që dëshirojnë të punojnë dhe kohën që dëshirojnë
5
5
ti kushtojnë përkujdesjes së fëmijëve të tyre. Gjetjet e këtij studimi mund të shërbejnë si
studim krahasues për kryeqytete të tjera. Grup mosha e përzgjedhur në këtë studim, të
rinj të moshës 15-20 vjeç (ku shpeshherë do t’u referohemi edhe adoleshent) përben një
tjetër aspekt të rëndësishëm pasi numri i studimeve që analizojnë mirëqënien e tyre në
marrëdhënie me statusin social dhe ekonomik të prindërve është mjaft i limituar.
Adoleshenca është një periudhë e rëndësishme në jetë atëherë kur një i ri bëhet gati
të marrë përgjegjësitë e një të rrituri, duke bërë kështu kalimin nga fëmijëria e varur
tek rinia e pavarur (Schoon, 2003). Adoleshentët e së sotmes janë prindërit, mësuesit,
udhëheqësit e së ardhmes dhe kjo fazë në jetën e tyre ndikon në atë çka ata do të
bëhen kur të rriten. Për më tepër, mundësitë dhe eksperiencat shenjojnë cilësinë
aktuale të jetës së të tyre. Adoleshenca është një periudhë ku formohet identiteti, dhe
roli prindëror ka mjaft implikime si në sjellje ashtu edhe në objektivat arsimore dhe
okupacionale të adoleshentëve. Vëzhgimet që adoleshentët u bëjnë eksperiencave të
punësimit të prindërve të tyre, kanë aftësinë të formësojnë pikëpamjet e tyre mbi vlerat e
arsimimit, punësimit dhe rëndësinë e të paturit të panvarësisë ekonomike si edhe
perceptimet rreth mundësive ekonomike dhe të punësimit (Haverman & Wolfe, 1994).
1.3 Kë quajmë të rinj?
“Mosha e rinisë” është perceptuar më së miri si një periudhë tranzicioni nga
varësia e krijuar në fëmijëri, në pavarësinë dhe ndërgjegjësimin e moshës madhore si
pjesëtarë të komunitetit.2 Rinia është një kategori më shumë fluide sesa një grupmoshë e
caktuar.
Megjithatë, mosha është mënyra më e thjeshtë për të përkufizuar këtë grup, veçanërisht
në marrëdhënie me arsimimin dhe punësimin. Ndaj edhe “i ri” quhet një person i cili ka
përfunduar arsimimin e detyrueshëm dhe e ka të lejuar që të fillojë punën e paguar.
Megjithatë kjo shkallë e limitit të moshës është rritur përgjatë kohëve viteteve të fundit
për shkak të rritjes së nivelit të papunësisë.
Në stategjinë e të rinjve UNESCO përdor përkufizime të ndryshme për të rinjtë në varësi
të kontekstit. Në emër të konsistencës statistikore UN (OKB) e përcakton këtë target grup
si persona që i përkasin intervalit moshor nga 15 deri në 24 vjeç.
2 www.unesco.org
6
6
Sipas UNICEF/UNFPA mosha e adoleshencës përcaktohet nga 10 deri në 19 vjeç, ndërsa
mosha e të rinjve nga 10 deri në 24 vjeç. Edhe pse UN (OKB) është përpjekur të vendosë
një lloj uniformiteti në qasjet statistikore është i vetëdijshëm për kontradiktat mes
përcaktimeve të bëra në statutet e veta. Ndaj harkut moshor 14 deri në 19 vjeç (të
prezantuar në vitin 1981) u referohet me termin “fëmijë” atyre që janë nën moshën 14
vjeç, ndërsa sipas Konventës së të Drejtave të Fëmijëve 1979, termi “fëmijë” u referohet
personave nën 18 vjeç.3 OKB thekson se është e vetëdijshme që ekzistojnë disa
përkufizime për rininë në kuadër të subjekteve të OKB.
Nëpër botë termi “të rinj”,“rini” ose “adoleshent” shpesh herë nënkupton të njëjtën
gjë,4 por ndonjëherë diferencohen. Termi të rinj i referohet një periudhe kohore kur një
person është i ri. Kjo përfshin fëmijrinë dhe atë periudhë të jetës ku nuk je as fëmijë dhe
as i rritur duke ju përafruar më shumë diçaje në mes të këtyre të dyjave.56 Në varësi të
kontekstit në të cilin përdoret ky term mund të marrë ndonjë përcaktim tjetër. Për çështje
statistikore, si për shembull punësimin, ky koncept i referohet individëve nga mosha 14
deri në 21 vjeç.7
Një tjetër përcaktim lidhet me pozicionin social të këtij target grupi. Edhe pse ky koncept
është i lidhur me proçeset biologjike të zhvillimit dhe të rritjes, “të rinjtë” apo “rinia”
shpesh herë janë përkufizuar në termat e pozicionit social, i cili reflekton kuptimet që
shoqëritë dhe kultura të ndryshme i japin individëve që ndodhen në fazën mes fëmijrisë
dhe moshës madhore. Studiuesit theksojnë se përkufizimet e bazuara në intervale
moshore nuk kanë qënë konsistente në kohë apo kultura, ndaj edhe është më e
përshtatshme që në përcaktimin e “të rinjve” apo “rinisë” fokusi të përqëndrohet në
proçeset sociale që e shoqërojnë tranzicionin në pavarësinë e moshës madhore .8
Pas shqyrtimit të detajuar të përcaktimeve të mësipërme dhe pas pilotimit të pyetësorit,
siç edhe do të trajtohet në kapitullin e metodologjisë, grupmosha që u vendos të ishte
3 Furlong, Andy (2013). Youth Studies: An Introduction. USA: Routledge. pp. 2–3. ISBN 978-0-415-56476-2 4 Konopka, Gisela.(1973)"Requirements for Healthy Development of Adolescent Youth", Adolescence. 8 (31), p. 24. 5 Youth dictionary definition - youth defined 6 Webster's New World Dictionary 7 Altschuler, D.; Strangler, G.; Berkley, K.; Burton, L. (2009); "Supporting Youth in Transition to Adulthood: Lessons Learned from Child Welfare and Juvenile Justice". Center for Juvenile Justice Reform. 8 Tyyskä, Vappu (2005). "Conceptualizing and Theorizing Youth: Global Perspectives". Contemporary Youth Research: Local Expressions and Global Connections. London: Ashgate Books. p. 3. ISBN 0-7546-4161-9.
7
7
pjesë e këtij studimi varionte nga mosha 14-15 vjeç deri në moshën 19-20 vjeç. Moshë
kjo që i përkon periudhës ku individët ndjekin shkollën e mesme. Sigurisht që të dhënat
do të ishin më të plota nëse pjesë e këtij studimi do të ishin edhe përfaqësues nga mosha
më të reja dhe më të mëdha se ky interval, por pas plotësimit të pyetësorit nga të rinj nën
moshën 14 vjeç u vërejt se pjesa dërrmuese e përfaqësuesve të kësaj moshe bënin shumë
gabime gjatë plotësimit të pyetësorit si edhe nuk dinin kuptimin e disa fjalëve, gjë e cila
mund të ndikonte në rezultatet përfundimtare të studimit.
Nga ana tjetër, duke patur parasysh objektivat e këtij studimi, pra identifikimi i impaktit
që kanë modelet e punësimit, arsimimi dhe të ardhurat e prindërve tek të rinjtë e sotëm u
mendua se përgjigjedhënësit duhet të jetonin ende me prindërit e tyre dhe të ishin të varur
prej tyre jo vetëm ekonomikisht. Ndaj, edhe të rinjtë mbi moshën 19-20 vjeç u lanë jashtë
këtij studimi duke marrë në konsideratë që ky grup moshor i përket shkollës së lartë, ku
një përqindje e konsiderueshme e tyre për shkak të angazhimeve në universitet jashtë
qyteteve ku kanë lindur dhe kanë banuar, nuk jetojnë më çdo ditë me prindërit e tyre.
Përveç kësaj instrumenti kërkimor YSR përcaktonte rangun moshor 11-18, së cilit kjo
grupmoshë nuk i përket.
1.4 Qëllimi, objektivat dhe pyetjet kërkimore të kërkimit
Qëllimi i këtij studimi është të identifikojë impaktin që ka punësimi dhe
papunësia e prindërve tek të rinjtë e sotëm të moshës 14-15 deri në 19-20 vjeç, që jetojnë
dhe studiojnë në qytetin e Tiranës, parë nga perspektiva e këtyre të fundit duke u fokusuar
në analizimin e treguesve të mirëqënies emocionale si vështirësitë psikologjike, sjelljet
agresive, problemet me sjelljen, me vemendjen, me mendimet, problemet e ndryshme
sociale, tërheqjen sociale, çrregullimet somatike, si dhe performancës së tyre akademike.
Në vijim objektivat dhe pyetjet kërkimore janë formuluar në mënyrë që të mund të
eksplorojnë të gjithë indikatorët e mësipërm nën ndikimin e statusit të punësimit të
prindërve, nivelit arsimor të tyre dhe të ardhurave familjare.
1.4.1 Objektivat kërkimorë:
Identifikimi i marrëdhënies që ka niveli arsimor i prindërve në mirëqënien
emocionale të fëmijëve të tyre .
Përcaktimi i impaktit që ka statusi i punësimit të prindërve në mirëqënien
emocionale të fëmijëve të tyre.
8
8
Shpjegimi i lidhjes mes nivelit të të ardhurave familjare dhe mirëqënies
emocionale psikologjike të fëmijëve adoleshentë.
Të nxjerrë në pah marrëdhënien që ka niveli arsimor i prindërve në performancën
akademike fëmijëve të tyre.
Përcaktimi i impaktit që ka statusi i punësimit të prindërve në performancën
akademike fëmijëve të tyre.
Shpjegimi i lidhjes mes nivelit të të ardhurave familjare në performancën
akademike fëmijëve të tyre.
1.4.2 Pyetjet kërkimore:
o Çfarë ndikimi ka niveli arsimor i nënës dhe babait në vështirësitë psikologjike,
sjelljet agresive, problemet e vemëndjes, problemet me sjelljen, tërheqjen sociale,
problemet e mendimit dhe çrregullimet somatike të fëmijëve të tyre?
o Cili është impakti që ka statusi i punësimit të nënës dhe babait, në vështirësitë
psikologjike, sjelljet agresive , problemet e vemëndjes, problemet me sjelljen,
tërheqjen sociale, problemet e mendimit dhe çrregullimet somatike të të rinjve të
sotëm?
o A ndikon niveli i të ardhurave monetare të familjes në vështirësitë psikologjike,
sjelljet agresive ,problemet e vemëndjes, problemet me sjelljen, tërheqjen sociale,
problemet e mendimit dhe çrregullimet somatike të fëmijëve të tyre?
o Çfarë ndikimi ka niveli arsimor i nënës dhe babait në performancën akademike
të fëmijëve të tyre?
o Cili është impakti që ka statusi i punësimit të nënës dhe babait në rezultatet
akademike të fëmijëve të tyre?
o A ndikon niveli i të ardhurave monetare të familjes në arritjet akademike të të
rinjve të sotëm?
1.5 Struktura e punimit
Ky disertacion është organizuar në gjashtë kapituj.
Kapitulli i parë fokusohet në prezantimin e fushës kërkimore dhe specifikat e saj përmes
reflektimit të analizave që studiues të ndryshëm kanë dhënë si në aspektin praktik ashtu
edhe në atë teorik mbi impaktin që kanë modelet e punësimit të prindërve në formësimin
e mirëqënies emocionale dhe akademike të fëmijëve të tyre. Në vijim analizohet rëndësia
e këtij studimi si edhe prezantimi me target grupin e përzgjedhur në studim. Qëllimi,
9
9
objektivat kërkimore dhe pyetjet kërkimore janë pjesë e këtij kapitulli duke konkluduar
me operacionalizimin e koncepteve kryesore me qëllim lehtësimin e kuptueshmërisë në
vazhdimësi.
Kapitulli i dytë identifikon literaturën relevante në lidhje me ndikimin që punësimi dhe
mungesa e punësimit të prindërve mund të ketë tek të rinjtë. Në këtë pjesë të literaturës
janë shqyrtuar një sërë faktorëshh me rëndësi përveç punësimit të prindërve, siç janë
niveli arsimor i prindërve dhe niveli i të ardhurave familjare për të patur një kornizë më
të qartë sesi këto elementë gërshetohen me njëra-tjetrën dhe se si ndikojnë në brezin
pasardhës në familje. Një ndër elementët kryesorë të literaturës është qasja e formave të
kapitalit të Bourdieu, e mekanizmave ndërbreznor dhe lëvizshmërisë sociale por
gjithashtu jepet edhe një pasqyrë e rezultateve të kërkimeve akademike ndërkombëtare
në lidhje me qëllimin dhe objektivat e studimorë.
Kapitulli i tretë trajton metodologjinë e kërkimit duke evidentuar karakteristikat e dizajnit
të përdorur si edhe çështjet metodologjike si metoda e studimit, mbledhja dhe
administrimi i të dhënave, popullata dhe kampionimi, instrumenti, konsideratat etike dhe
konkludon me evidentimin kufizimeve studimore.
Kapitulli i katërt paraqet analizën e të dhënave mbi çështjet e trajtuara në pyetësor duke
u fokusuar në analizën përshkruese të karakteristikave demografike, problemeve të
ndryshme që lidhen me mirëqënien emocionale si vështirësitë psikologjike, sjelljet
agresive, tërheqja sociale, çrregullimet somatike, problemet në sjellje etj. Në vijim është
analiza bivariate, analiza faktoriale, testimi i hipotezave dhe ANOVA.
Kapitulli i pestë prezanton diskutimet e studimit sipas objektivave dhe pyetjeve
kërkimore të studimit duke paralelizuar rezultatet e këtij studimi me literaturën
ndëkombëtare.
Kapitulli i gjashtë dhe i fundit paraqet konkluzionet e kërkimit të organizuara sipas
objektivave kërkimorë duke dhënë një panoramë përfundimtare mbi gjetjet kryesore si
dhe rekomandimet përkatëse.
1.6 Operacionalizimi i termave
Ndërsa studiojmë impaktin e punësimit dhe papunësisë së prindërve tek të rinjtë në
aspektin e mirëqënies emocionale dhe asaj akademike, është e nevojshme të realizohet
operacionalizimi i disa termave me rëndësi për studimin. Në këtë studim termi të rinj i
10
10
referohet grupmoshës 14-15 vjeç deri në moshën 19-20vjeç. Moshë e cila i përkon
periudhës kur individët ndjekin shkollën e mesme. Punësimi me kohë të plotë është ai
lloj punësimi ku individët punojnë në një minimum prej 40 orësh në javë. Punësim me
kohë të pjesshme është një formë punësimi i cili përmban më pak orë pune në jave
krahasuar me atë me kohë të plotë ku oraret mund të jenë të mirëpërcaktuara ose të
ndryshojnë në varësi të punëdhënësit. Zakonisht punësimi me kohë të pjesshme përfshin
më pak se 30 orë në javë. Papunësia i referohet situatës e të mos paturit punë edhe nëse
është duke kërkuar, i aftë për punë dhe në moshë pune. Mirëqënia emocionale i referohet
arritjeve të piketave të prishme të zhvillimit dhe të krijimit të aftësive efektive
përballuese, atashim të sigurt dhe marrëdhënie sociale pozitive me fokus ekzistencën ose
mungesën e shqetësimeve emocionale të cilat manifestohen në sjellje të brendësuara (si
ankthi dhe depresioni), në sjellje të jashtme (si ato agresive, të dhunshme dhe mosbindjes)
dhe kanë impakt në suksesin që fëmijët dhe të rinjtë kanë në përformancën akademike.
Performanca akademike i referohet nivele të ndryshme të arritjeve mësimore në të gjitha
lëndët e kurrikulës së shkollës së mesme në Shqipëri e shprehur në katër nivele: ngelës,
nën mesataren, mesatar dhe mbi mesatar. Kapitali social lidhet me rrjetet dhe lidhjet
sociale që një individ disponon përmes pjesëmarrjes në aktivitete sociale, antarësime
nëpër grupime të ndryshëm dhe mundësive të tjera të komunikimit, siç mund të jetë
punësimi, të cilat kontribuojnë në kapitalin social. Kapitali ekonomik- Kapitali
ekonomik (ose financiar) përfaqëson resurset ekonomike që vijnë nga punësimi,
kursimi ose burime të tjera që dikush mund të ketë. Statusi ekonomik dhe të ardhurat
e prindërve influencojnë kapitalin ekonomik që ata kanë në dispozicion. Kapitali
kulturor- kapitali kulturor përfaqëson përmbledhjen e forcave jo-ekomike siç është
konteksti familjar, investimet dhe angazhimet e ndryshme në arsim dhe resurse të
ndryshme kulturore që luajnë rol në jetën e një individi. Statusi i punësimit, puna dhe
të ardhurat janë shënjues të rëndësishëm të kapitalit kulturor individual në kuptimin
e zhvillimit të vlerave, normave dhe pritshmërive kulturore.
11
11
KAPITULLI II
RISHIKIMI I LITERATURËS
2.1 Hyrje
Në këtë kapitull do të identifikohen konceptet dhe idetë që janë përdorur për të
ndriçuar fushën e interesit në marrëdhëniet mes modeleve të punësimt të prindërve dhe
efektet që ato kanë tek fëmijët e tyre. Modelet e punësimit të prindërve kanë ndryshuar
me kalimin e kohës, por si lidhet kjo me të rinjtë? Cilat janë janë ato mekanizma në
punësimin dhe papunësinë e prindërve që ndikojnë në rezultatet që fëmijët e tyre do të
kenë në aspektin socio-emocional dhe atë akademik? Ky seksion do të trajtojë disa nga
këto mekanizma të mundshme trasmetimi dhe do të theksojë kornizën teorike që është
përdorur në këtë kërkim duke u bazuar në qasjen e formave të kapitalit të Bourdieu si
edhe një sërë studimesh ndërkombëtare që ilustrojnë efektet që punësimi i prindërve ose
mungesa e tij, sëbashku me faktorët që lidhen ngushtësisht me të, kanë në mirëqënien
emocionale dhe akademike të fëmijëve të tyre.
2.2 Qasja e formave të kapitalit
Një nga kornizat teorike që mund të përdoret për të ilustruar impaktin që ka
papunësia dhe punësimi i prindërve në jetën e fëmijëve të tyre është dallimi mes
resurseve të arritshme për një familje në kuptimin e formave të ndryshme te
kapitalit: kapitalit ekonomik, kapitalit social dhe kapitalit kulturor (Bourdieu,
1983). Përmes dallimit të këtyre tre elementeve apo faktorëve mund të
12
12
ekzaminojmë se si punësimi dhe papunësia e prindërve mund të ndikojë në secilën
prej këtyre formave të kapitalit dhe rrjedhimisht edhe në rezultatet e fëmijëve.
2.2.1 Kapitali ekonomik
Kapitali ekonomik (ose financiar) përfaqëson resurset ekonomike që vijnë
nga punësimi, kursimi ose burime të tjera që dikush mund të ketë (Bourdieu,1983),
dhe si i tillë është i lidhur me ndarjen klasore në kuptimin e resurseve ekonomike.
Ndaj, statusi ekonomik dhe të ardhurat e prindërve influencojnë kapitalin ekonomik
që ata kanë në dispozicion. Veç të ardhurave, klasa sociale e një njeriu, pasja në
pronësi e një shtëpie apo makine janë tregues të kapitalit të tyre ekonomik dhe më
gjërësisht të rrethanave të tyre socio-ekonomike. Bourdieu e sfidoi teorinë
ekonomike duke qënë se ajo kishte një fokus shumë të ngushtë, vetëm kapitalin
ekonomik dhe identifikoi gjithashtu edhe kapitalin social dhe kulturor si koncepte
mjaft të rëndësishme.
2.2.2 Kapitali social
Kapitali social është përcaktuar si “shuma totale e burimeve potenciale apo
të mundshme të cilat janë të lidhura me pasjen e nje rrjeti të qëndrueshëm
marrëdhëniesh të institucionalizuara me vlerësim dhe njohje të ndërsjelltë”
(Bourdieu, 1983). Në fjalë të tjera, rrjetet dhe lidhjet sociale që një individ disponon
përmes pjesëmarrjes në aktivitete sociale, antarësime nëpër grupime të ndryshëm
dhe mundësive të tjera të komunikimit, siç mund të jetë punësimi, kontribuojnë të
gjitha në kapitalin social. Kërkimet krahasuese kanë treguar se individët që kanë
pozicione pune më të paguara janë të asociuara me suksesin arsimor ndërsa
individët në pozicione pune të cilat paguhen pak ose nuk janë në punë fare
asociohen me arritje të dobëta arsimore dhe të dyja këto grupime i përkasin rrjeteve
të ndryshme sociale (Burt 2000; Putnam 2000). Të gjitha këto rrjete përfaqësojnë
burime potenciale të kapitalit social për anëtarët e tyre, por kapitali social që
asociohet me rrjetin e personave të papunësuar dhe të paarsimuar kanë tendencën
të mos kenë mundësi qarkullimi apo depërtimi në rrjetet e të mirë-arsimuarëve në
pozicione pune të favorshme dhe anasjelltas.
Kapitali social përfshin gjithashtu edhe cilësinë e marrëdhënieve në familje dhe
mënyrën se si prindërit ndërveprojnë me fëmijët e tyre dhe njëri-tjetrin, aspiratat
arsimore që ata kanë për fëmijët e tyre, mjedisi familjar, madje edhe kohën që
13
13
anëtarët e familjes kanë në dispozicion për njëri-tjetrin. (Winquist Nord etj, 1997).
Në librin e tij të titulluar “Të luash bowling i vetëm” Putnam, parashtron një
dobësim të kapitalit social në Shtetet e Bashkuara të Amerikës duke demostruar se
zhvillimi i fëmijës formësohet fuqishëm nga kapitali social ku “besimi, rrjetet,
normat e reprocitetit në familjen e fëmijës, shkolla, bashkëmoshatarët, dhe
komunitetet e mëdha kanë efekte më të gjëra në mundësitë dhe zgjedhjet që do të
bëjnë dhe rrjedhimisht edhe në sjelljen dhe zhvillimin e tyre” (Putnam, 2000).
2.2.3 Kapitali kulturor
Sipas Bourdieu (1983), kapitali kulturor përfaqëson përmbledhjen e forcave
jo-ekomike siç është backgroundi familjar, klasa sociale, investimet dhe
angazhimet e ndryshme në arsim dhe resurse të ndryshme kulturore që luajnë rol në
jetën e një individi. Mund të dallohen tre forma të kapitalit kulturor: forma e
personifikuar/mishëruar (habitusi kulturor, karakteri dhe mënyra e të menduarit të
një individi), forma e konkretizuar (asetet kulturore,si librat apo pikturat) dhe
gjëndja e institucionalizuar (kualifikimet arsimore).
Sipas nocionit të Becker për kapitalin njerëzor (Becker, 1964; Becker dhe Tomes,
1986) kualifikimet arsimore, trajnimet dhe eksperienca e punës shihen nga
Bourdieu si një formë integrale e kapitalit kulturor. Sullivan (2001) pohon se
kapitali kulturor përbëhet nga familjariteti me kulturën dominante në shoqëri dhe
thekson se aftësia për të kuptuar dhe përdorur “fjalor të arsimuar” është një faktor
kyç. Si rrjedhojë, statusi i punësimit, puna dhe të ardhurat janë shënjues të
rëndësishëm të kapitalit kulturor individual në kuptimin e zhvillimit të vlerave,
normave dhe pritshmërive kulturore. Rol-modelet që prindërit u prezantojnë
fëmijëve të tyre do të reflektohen në këto vlera, norma dhe pritshmëri. Papunësia
mund të penalizojë aksesin e prindërve dhe të fëmijëve të tyre në këto “sinjale të
njohurive kulturore” dhe të limitojë vlerësimin “e aktiviteteve intelektuale
kulturore” (Robson, 2003, fq2-4).
Këto forma të kapitalit nuk qëndrojnë të izoluara nga njëra-tjetra, por janë të lidhura
pazgjidhshmërisht me njëra-tjetrën. Bourdieu (1983) pranon se përmes përpjekjeve
të ndryshme të transformimit, të gjitha format e kapitalit mund të derivojnë nga
kapitali ekonomik, por njëkohësisht përfitimi ekonomik mund të derivojë nga
kapitali social dhe kulturor njëkohësisht. Pasi u konstatuan format kryesore të
kapitalit (social, ekonomik dhe kulturor) dhe mënyrës se si aksesi në secilën prej
14
14
tyre mund të ndikohet nga statusi okupacional i individit, tashmë mund të
konsiderojmë këtë qasje për të konceptuar impaktin që modelet e punësimit të
prindërve (punësimi dhe papunësia) mund të kenë tek fëmijët e tyre sipas qasjes së
kapitalit të propozuar nga Bourdieu.
2.2.4 Punësimi i prindërve, kapitalet dhe ndikimi tek fëmijët
Punësimi dhe papunësia e prindërve mund të kenë të dyja njëkohësisht
efekte pozitive dhe negative tek fëmijët përmes efektit që kanë kapitalet ekonomike,
sociale dhe kulturore si në nivel individual ashtu edhe në atë familjar. Kjo mund të
ndodhë në një formë të paramenduar, siç mund të jetë blerja e një libri apo pagesa
e shkollës private ose e papritur, siç mund të jetë zhvillimi i pritshmërive dhe
normave pa dashje, të cilat më vonë reflektojnë në jetën e fëmijëve. Kapitali
njerëzor që prindërit kanë mund të jetë shumë i rëndësishëm për fëmijët e tyre, jo
vetëm në trashëgimin e gjërave materiale por gjithashtu edhe përmes dhënies së
dijes dhe kulturës (Coleman, 1988). Punësimi i prindërve ose papunësia
(rrjedhimisht edhe të ardhurat) kanë një impakt të drejtpërdrejtë në rezultatet e
fëmijëve të tyre sepse ndikon në sasinë e të ardhurave që ata kanë në dispozicion
për të investuar për fëmijët. Kjo lidhet me trasmetimin ndërbreznor që do të
diskutojmë më poshtë (Becker, 1981; Becker and Tomes, 1986; Ermisch and
Francesconi, 2001). Këto investime mund të jenë resurse arsimore, si psh kërkimi i
shkollave më të mira, blerja e librave specifikë, aksesi nëpër librari, kompjutera dhe
internet. Prindërit të cilët kanë kapital ekonomik më të lartë kanë më shumë
mundësi për të investuar në kapitalin social dhe kulturor të fëmijëve të tyre, duke i
shoqëruar ata në shtëpitë e miqve të tyre (fëmijëve), duke financuar udhëtime apo
vizita në teatro, muze dhe duke paguar për mësime instrumentesh muzikore.
Devine (2004) mbështetet në një studim cilësor të realizuar në Mbretërinë e
Bashkuar dhe Shtetet e Bashkuara të Amerikës për të investiguar se si prindërit e
klasës së mesme mobilizojnë kapitalin e tyre ekonomik, kulturor dhe social për të
rritur suksesin arsimor dhe arritjet okupacionale të fëmijëve të tyre. Investimet në
resurset e kapitalit kulturor të fëmijëve përmes blerjes së të mirave kulturore, siç
janë librat, vizitat kulturore etj, shihet si një mënyrë e rëndësishme e zhvillimit të
aftësive dhe talenteve të tyre. (Bourdieu, 1983).
Statusi i punësimit, lloji i punësimit dhe pozicioni i punës kanë implikime të
rëndësishme për kapitalin kulturor të një individi, përmes zhvillimit të vlerave,
15
15
normave dhe pritshmërive kulturore, të cilat më vonë mund të influencojnë fëmijët
e tyre. Qëndrimet dhe aspiratat që fëmijët kanë formësohen pjesërisht nga vlerat
dhe pritshmëritë ndaj të cilave ata ekspozohen. Ndaj, të ardhurat nga tregu i punës
dhe pozicioni i punës që nëna ose babai ka, mund të përçojë informacionin tek
fëmija mbi rol-modelin që ai prind transmeton dhe të rrisin në këtë mënyrë
pritshmëritë e tyre për të ardhmen. Punësimi i prindërve mund të ketë njëkohësisht
efekte pozitive dhe negative tek fëmijët, përmes ndikimit të kapitalit social si tek
individi ashtu edhe tek familja. Punësimi është një formë që rrit mundësinë e
socializimit të prindërve dhe rrjedhimisht është një mënyrë që zhvillon kapitalin
social prindëror, gjë e cila ndikon tek fëmijët e tyre në një sërë mënyrash. Buchel
and Duncan (1998) studiuan impaktin që socializimi i prindërve kishte në arritjet
akademike të fëmijëve të tyre (duke përdorur të dhëna nga Paneli Socio-Ekonomik
Gjerman), studim i cili tregoi se pasojat ishin negative dhe pozitive në të njëtën
kohë, dhe kjo mund të përdoret për të treguar implikimet që punësimi i prindërve
mund të ketë edhe në aspekte të tjera të zhvillimit të fëmijëve.Ata theksuan se
punësimi i prindërve mund të kishte efekte pozitive në zhvillimin e rrjeteve sociale,
duke rezultuar në një rritje të informacionit nga prindi tek fëmija në lidhje me
arsimimin dhe punësimin (Coleman, 1988). Rrjetet sociale mundet që të luajnë një
rol të rëndësishëm në gjetjen e një vendi pune përmes ekspozimit ndaj
informacionit, eksperiencës së punës dhe vendeve vakante të punës (Granovetter,
1973; Granovetter, 1974). Ndaj papunësia e prindërve mund të kufizojë aksesin e
fëmijëve në rrjete sociale dhe rrjedhimisht mund të pengoje rekrutimin përmes
këtyre rrjeteve.
Një nga efektet indirekte e punësimit të prindërve përmes rritjes së mundësive të
prindërve për socializim është ndihmesa që i jepet fëmijëve për të zhvilluar aftësitë
e veta sociale të cilat janë mjaft të rëndësishme për rrjetin social vetjak dhe në
veprimtarinë gjatë kërkimit të punës. Duke qënë se socializimi kontribuon në
lumturinë dhe mirëqënien e prindit, mund të ketë efekte pozitive edhe tek fëmija
(Buchel and Duncan, 1998). Arendall (2000) sugjeron se nënat që punojnë
përjetojnë nivele më të larta të mirëqënies së përgjithshme dhe nivele më të ulta të
ankthit apo depresionit sesa nënat që kujdesen për angazhime në familje me kohë
të plotë, dhe kjo gjë mund të ketë të njëjtin efekt edhe tek fëmijët e tyre. E njëjta
gjë ndodh edhe me baballarët, ata të cilët nuk punojnë kanë më shumë gjasa të
ndihen ankthiozë ose të depresuar në krahasim me baballarët që punojnë, gjë e cila
16
16
mund të ndikojë në një marrëdhënie ankthioze baba-fëmijë. (Ray and McLoyd,
1986).
Coleman (1988) ilustroi rëndësinë e kapitali social në familje për zhvillimin e
intelektual të fëmijës, duke theksuar se edhe pse fëmijët ndikohen shumë nga
kapitali njerëzor që prindërit e tyre posedojnë, aksesi që ata mund të kenë në këtë
aspekt varet njëkohësisht nga prezenca fizike e të rriturve në familje dhe vëmendja
që të rriturit i japin fëmijës.
Edhe pse kjo gjë lidhet kryesisht me “mangësitë strukturore” në kapitalin social në
familjet me një prind, ai theksoi se edhe “familja nukleare në vetvete, në të cilën
njëri apo të dy prindërit punojnë jashtë shtëpisë, mund të shihen si të mangëta
strukturalisht, duke patur pamjaftueshmëri në kapitalin social që shoqërohet me
prezencën fizike të të dy prindërve gjatë ditës. Coleman sugjeron se mamatë që cilat
kanë një punë po e zvogëlojnë kapitalin social në familje, duke reduktuar investimin
emocional që gruaja bën në ndërtimin e marrëdhënieve me fëmijët në shtëpi. Ndaj
ai mban një qëndrim mjaft kritik ndaj çfarëdolloj punësimi prindëror që redukton
kohën që prindërit kalojnë me fëmijët e tyre, pa marrë në konsideratë benefitet
financiare që fëmijët përfitojnë si pasojë e këtij punësimi.
Impakti që ka punësimi i prindërve në sasinë e kohës që ata shpenzojnë me fëmijët e tyre
është një çështje mjaft e rëndësishme. Disa studiues sugjerojnë se numri i madh i grave
që kanë hyrë në tregun e punës ka krijuar një stres të padurueshëm në marrëdhëniet mes
çifteve dhe prind-fëmijë për shkak të mungesës së kohës në dispozicion për t’ju
përkushtuar jetës familjare. (Davies, 1993; Halsey, 1993; Murray, 1994; Phillips,
1999).
Megjithatë, një tjetër studim i vogël, lokal, analizoi mënyrën se si fëmijët e kalojnë
kohën e tyre dhe arriti të identifikonte se fëmijët që jetonin në familje me dy prindër
të cilët ishin të dy të punësuar me kohë të plotë, raportuan se kalonin më shumë kohë
me prindërit e tyre sesa fëmijët nënat e të cilëve ishte e punësuar part-time, ose që
nuk punonte fare (O’Brien dhe Jones, 1999). Në këtë studim, fëmijët të cilët jetonin
në familje ku babai ishte i vetmi sigurues, ishin grupi i fëmijëve (nga të tre grupet e
marra në konsideratë) që kalonin më pak kohë me prindërit. Kjo gjë tregon se
punësimi i prindërve në vetvete nuk ndikon në reduktimin e kohës që prindërit
shpenzojnë me fëmijët e tyre, edhe pse duhet theksuar se ky është një studim
relativisht i vogël, në një lokalitet të vogël dhe ndoshta janë reflektuar më shumë
17
17
traditat e një vendi të vogël. Por është e rëndësishme që të bëhen dallime mes kohës
në sasi dhe cilësi mes prindërve dhe fëmijëve sepse në termat e kapitali social është
cilësia e kohës ajo që ka më shumë rëndësi sesa sasia e saj.
O’Brien dhe Jones (1999), gjetën se në marrëdhëniet prind-fëmijë, fëmijët ishin më
shumë të kënaqur nga koha cilësore që ata kalojnë me nënën e tyre kur ajo punonte
me kohë të pjesshme edhe pse nivelet e kënaqësisë ishin të papërfillshme dhe në
përgjithësi të larta. Ndaj, ndikimi që punësimi i prindërve ka në kohën që kalojnë me
fëmijët e tyre është kompleks.
2.3 Qasja e mekanizmave ndërbreznor dhe lëvizshmërisë sociale
Deri tani jemi njohur me mënyrën sesi kapitali social, ekonomik dhe kulturor e
trajton impaktin që mund të ketë punësimi dhe papunësia e prindërve në jetën e fëmijëve
të tyre. Për të konturuar qasjen e kapitalit njerëzor më poshtë do të trajtohen se cilat janë
disa nga mekanizmat e mundshme të impaktit që punësimi dhe papunësia e prindërve
mund të ketë tek fëmijët e tyre. Në këtë seksion trajtohet meritokracia, lëvizshmëria
sociale dhe mekanizmat e kalimit përmes brezave.
2.3.1 Meritokracia dhe lëvizshmëria sociale
Në një shoqëri të vërtetë meritokracie “individët përfitojnë prej sistemit atë çka
ata kanë kontribuar duke u bazuar në meritat individuale” (McNamee dhe Miller, 2004,
fq1). Nëse jeta është një garë në të cilën duhet të kesh sukses dhe nëse do të ekzistonte
një sistem i ngritur mbi meritat vetjake, të gjithë do t’ja nisnin nga i njëjti vend dhe do të
kishin mundësi të barabarta për t’ja dalë mbanë duke u mbështetur vetëm tek aftësitë dhe
mundësitë vetjake sesa nga prejardhja klasore, gjinore apo etnike. Në këtë kuptim, të
gjithë fëmijët do të kishin mundësi t’ja dilnin mbanë në jetë duke u mbështetur vetëm në
aftësitë e tyre panvarësisht kontekstit social apo okupacional që mund të kenë prindërit e
tyre. Por të dhënat tregojnë se merita është vetëm një pjesë e historisë. Realiteti është
ashtu siç shkruajnë McNamee dhe Miller “gara për të arritur dhe për të qëndruar i pari i
përngjan më shumë një gare-stafetë ku pozicionet fillestare i trashëgojmë nga prindërit
tanë. Kalimi i skeptrit përmes brezave ndikon në mënyrë të ndjeshme rezultatet e jetës”.
Ndaj, fëmijët e prindërve të sukseshëm kanë më shumë gjasa të jenë të tillë krahasuar me
të tjerët. Ky lloj transmerimi ndërbreznor avantazhesh dhe disavantazhesh i referohet
pabarazive që vazhdojnë e ngulmojnë përmes brezave kryesisht tek të ardhurat, punësimi
dhe klasa sociale.
18
18
Nga ana tjetër, lëvizshmëria sociale përshkruan lëvizjet ose mundësitë për lëvizje brenda
grupeve të ndryshme sociale ose të arrish më shumë nga ç’pritet në bazë të prejardhjes.
Lëvizshmëria e brezave ose lëvizshmëria ndërbreznore i referohet lëvizshmërisë sociale
në një brez të vetëm dhe matet duke krahasuar statusin social ose okupacional të një
individi në dy ose më shumë pika në një kohë. Kështu, nëse dikush e fillon jetën e tij ose
të saj të punës si një punëtor krahu i pakualifikuar dhe pas dhjetë vitesh punësohet si
llogaritar, këtu kemi një shembull të lëvizshmërisë ose mobilitetit ndërbreznor.
Lëvizshmëria ndërbreznore i referohet lëvizshmërisë sociale mes brezave dhe matet duke
krahasuar statusin social ose okupacional të babait me atë të fëmijëve djem (dhe rrallë
herë duke krahasuar statusin okupacional të baballarëve dhe nënave me atë të vajzave).
Ndaj, nëse djali i një punëtori pa ndonjë kualifikim, bëhet llogaritar, ai ka pësuar mobilitet
social në kuptimin e lëvizshmërisë ndërbreznore (Aldridge, 2001).
Studimet e para të lëvizjes sociale u shfaqën në fillim të shekullit të njëzetë. Ato ishin
në shkallë të vogël, duke u fokusuar në rekrutimin për profesione të veçanta (Chapman
dhe Marquis, 1912, Chapman dhe Abbott, 1913, Ginsberg, 1929). Studimi i parë
kryesor në shkallë kombëtare përfaqësues ishte ai i Glass dhe bashkëpunëtorëve të tij, i
cili ka dhënë një pamje të trendeve të lëvizjes në gjysmën e parë të shekullit dhe
pretendonte se "Tabloja e përgjithshme deri më tani është një strukturë jo e
qëndrueshme shoqërore, dhe një strukturë në të cilin statusi social ka tentuar të veprojnë
brenda, si të thuash, një qarku të mbyllur" (Glass 1954).
Kërkime të mëvonshme nga John Goldthorpe dhe kolegët e tij të “Grupit të lëvizjes
sociale”, Oxford, në fillim të viteve 1970 treguan një histori ndryshe (Goldthorpe, 1980;
Shkurre 1981; Goldthorpe dhe Payne, 1986). Deri në kohën e sondazhit të vitit 1972 të
lëvizjes së meshkujve në Angli dhe Uells kishte një tepricë të konsiderueshme të lartë
ndaj lëvizjes sociale. Forca lëvizëse prapa këtij ndryshimi ishte zgjerimi i profesioneve
profesionale dhe menaxheriale dhe rënia e profesioneve manuale. Për këtë arsye, normat
e lëvizjes u rritën ndjeshëm në periudhën e pasluftës. Megjithatë, Goldthorpe vuri në
dukje një stabilitet të konsiderueshëm në marrëdhëniet e klasës. Fëmijët me origjinë nga
klasa e mesme kishin ende shumë më shumë gjasa për të arritur në destinacionet e klasës
së mesme sesa ata me prindër të klasës punëtore. Në këtë kuptim, edhe pse shanset e
lëvizjes lart ishin rritur për të gjithë, normat relative të lëvizjes - shanset relative të
njerëzve nga origjina të ndryshme sociale deri në klasën e mesme - nuk kishte ndryshuar
nga vitet 1940.
19
19
Një nga problemet më të mëdha me Studimin e Lëvizjes së Oksfordit është se ai injoron
femrat (shih Crompton, 1980), ashtu si Goldthorpe, besonte fort në familjen ku
mashkulli është shtylla e familjes si njësia e shtresimit në shoqëritë industriale. Studimet
e mëvonshme janë përpjekur të krijojnë një pamje të modeleve të lëvizjes së grave
(krahasuar me klasën sociale të vajzave me etërit e tyre), duke gjetur se në përgjithësi
gratë nuk e kanë gëzuar lëvizjen sociale si burrat, edhe pse kjo është e komplikuar për
shkak se një pjesë e konsiderueshme e grave nuk janë në tregun e punës (Heath, 1981,
Marshall etj, 1988, Johnson dhe Reed, 1996).
Duke kërkuar në mënyrë specifike në ndikimin e punësimit të prindërve në rezultatet e
fëmijëve dhe të rinjve, studimi i lëvizjes sociale bazuar në statusin profesional është
domosdoshmërisht i kufizuar, sepse duhet të pritet derisa fëmijët të rriten për të
krahasuar situatën e tyre profesionale me atë të prindërve të tyre. Studimet e lëvizjes
sociale nuk të japin asnjë pasqyrë në ndikimin e punësimit të prindërve në fusha të tjera
të jetës së fëmijëve.
2.3.2 Mekanizmat e kalimit përmes brezave
Ashtu siç shkruan edhe Machin (1998) “që një pasardhës, të jetë në avantazh
ose disavantazh me të tjerët thjesht për shkak të arritjeve të prindërve të tij, lë një
shije të keqe padrejtësie, veçanërisht nga këndvështrimi i mundësive të barabarta”.
Kështu, mënyrat në të cilat avantazhet dhe disavantazhet kalojnë mes brezave kanë
qenë subjekt i shumë studimeve dhe teorive që merren me proçesin e këtij kalimi.
Këto teori na tregojnë për debatin rreth impaktit të punësimit dhe papunësisë të
prindërve tek fëmijët e tyre.
Fëmijët trashëgojnë gene biologjike nga prindërit e tyre që ofrojnë të ashtuquajturin
plan për zhvillimin social të fëmijeve (Smith etj, 1998). Por, edhe pse gjenetika
mund të ketë një rol të rëndësishëm në transmetimin ndër breza (shih Neiderhiser
dhe Reiss, 2002, për trajtimin që ajo i ka bërë ndikimeve gjenetike të proçeseve të
familjes dhe përshtatjes së fëmijës), nuk ka dyshim se ka edhe faktorë të tjerë të
cilët luajnë një rol më të madh. Kështu si Gittins (1998) shkruan: "biologjia nuk
është fikse dhe domosdoshmërisht statike, por është ndryshuar edhe nga faktorë
socialë dhe mjedisorë ". Goldthorpe (1980) thotë se ata që janë në nivelet më të
larta të strukturës së klasës gëzojnë të ardhura ose resurse më të mëdha ekonomike
se sa ata në nivelet më të ulëta. Këto avantazhe u mundësojnë atyre të mbajnë
pozitën e tyre në shoqëri, dhe me transmetimin e këtyre burimeve tek fëmijët e tyre,
20
20
të sigurojnë edhe pozitën fëmijëve të tyre. Në këtë kuptim fëmijët përfitojnë nga
prindërit punësimin e tyre nëpërmjet të ardhurave që siguron familja. Por ka dy
hipoteza kryesore konkurruese në lidhje me rolin e të ardhurave në mekanizmin e
transmetimit të gjeneratave. Këto janë teoria e Teoria e investimeve dhe Teoria e
Prindit të Mirë (Mayer, 1997, Mayer, 2002). E para thekson se të ardhurat kanë një
efekt të drejpërdrejtë në rezulate, ndërsa e dyta thekson efektin e tërthortë. Teoria e
investimit dominon në modelet ekonomike të trasmetimit përmes brezave (Becker,
1981, Becker dhe Tomes, 1986, Ermisch dhe Francesconi, 2001b). Në këtë teori
marrëdhënia ndërmjet prindërve dhe suksesit ekonomik të fëmijëve është rezultat i
talenteve biologjike (dhe jo vetëm) që prindërit kalojnë tek fëmijët e tyre, të
kombinuara me atë që prindërit investojnë në fëmijët e tyre. Prindërit investojnë
kohë dhe para tek fëmijët e tyre, sidomos duke investuar në edukimin e tyre, por
edhe për kujdesin shëndetësor "të mirë" si edhe inputet e tjera që përmirësojnë
shanset e fëmijëve për sukses në të ardhmen, në fushën e arsimit, punësimit etj.
Sasia e investimeve që prindërit bëjnë tek fëmijët varet nga aftësia e tyre për të
financuar këto investime (gjë që përcaktohet nga të ardhurat e tyre, pra aksesi në
kapital). Shpërblimi i këtyre investimeve nga fëmijët mund të varet nga aftësitë
biologjike të fëmijëve kështu që kjo mund të influencojë edhe sasinë që prindërit
janë të gatshëm të investojnë. Vlerat dhe normat vetjake të vetë prindërve
përcaktojnë edhe vullnetin e tyre për të investuar tek fëmijët e tyre. Këto modele
ekonomike parashikojnë se fëmijët e rritur në familje me të ardhura të mira
ekonomike kanë më shumë sukses sesa ata të rritur në familje të varfra, kjo sepse
prindërit e pasur investojnë më shumë tek fëmijët e tyre. Në kontrast me teorinë e
investimit, teoria e prindit të mirë thekson se të ardhurat e ulëta dëmtojnë fëmijët jo
sepse familjet e varfra kanë më pak para për të investuar tek fëmijët e tyre por sepse
të ardhurat e ulëta reduktojnë aftësinë e prindërve për të qënë “prindër të mirë” (shih
Mayer, 2002).
Egzitojnë dy variacione për teorinë e prindit të mirë: versioni i stresit prindëror dhe
versioni i rol-modeleve. Në versionin e stresit prindëror, varfëria dhe të ardhurat e
ulëta konsiderohen mjaft stresuese dhe është kjo gjë ajo që ul aftësinë e prindërve
për ti mbështetur dhe për tu përfshirë në jetën e fëmijëve të tyre. Prindërimi i varfër,
i ndjekur nga një mungesë ndërveprimesh penalizon zhvillimin emocional dhe
social të fëmijës, gjë e cila kufizon mundësitë e tyre arsimore dhe sociale.
21
21
Një tjetër version i teorisë së prindit të mirë është teoria e rol-modelit e cila
gjithashtu thekson ndërveprimet e prindërve me fëmijët. Të ardhurat e ulëta
reduktojnë shancet e fëmijëve për sukses socio-ekonomik dhe të mirëqënies
individuale, jo sepse këto familje kanë më pak para për të investuar tek fëmijët e
tyre, por sepse të ardhurat e ulëta ulin cilësinë e investimeve jo-monetare, siç mund
të jenë ndërveprimet e prindërve me fëmijët e tyre (Ermisch etj, 2001; Mayer,
2002).
Rrethanat ekonomike të prindërve mund të reflektohen në vlerat familjare. Për
shembull, të ardhurat nga puna e babait ose nënës mund t’i japë informacion fëmijës
për rol-modelin që paraqet ai prind. Në mënyrë të ngjashme të ardhurat e një
familjeje mund të reflektojnë masën se sa një familje (pak a shumë) adopton normat
dhe vlerat që shpesh besohet të jenë të lidhura me një “kulturë varfërie” ose “kulturë
mirëqënieje” (Wilson, 1987). Këto vlera mund mos i japin fëmijës stimuj të
mjaftueshëm për të investuar në arsimimin e tij.
Një sugjerim i mëtejshëm është se ekziston një element falsiteti mes të ardhurave
të ulëta të prindërve dhe asaj çka bëhen fëmijet e tyre në të ardhmen, me ndarjen e
disa faktoreve të tjerë të matshëm ose jo të matshëm. Për shembull, problemet në
sjellje dhe problemet mjekësore si alkolizmi, depresioni ose drogërat mund mos ta
lënë një prind të punojë duke reduktuar kështu të ardhurat dhe duke ndikuar direkt
tek jeta e fëmijës. Nëse babai ka probleme me alkolin atëherë kjo do të ndikojë
direkt tek investimi që ai mund të bëjë tek fëmija i tij duke dhënë burime më të
vogla materiale, kohore apo emocionale dhe për më tepër babai mund të humbasë
punën e tij, të mos gjejë punë me lehtësi, prindërit e fëmijës mund të divorcohen
për shkak të alkolizimit të babait dhe kjo si rrjedhim do të ndikonte tek eksperiencat
dhe ajo çka fëmija do të bëhet në të ardhmen. (Ermisch etj, 2004).
2.4 Kërkimet e mëparshme
Të ardhurat, statusi arsimor i prindërve dhe statusi okupacional i tyre është mjaft
i rëndësishëm. Fëmijët që rriten në kushte të vështira ekonomike rrallëherë zgjedhin që
të sillen ndryshe, por ata përballen vazhdimisht me sfida të vështira me të cilat fëmijëve
22
22
e tjerë nuk u takon të përballen.9 Kjo gjë ndikon edhe në performancën e tyre në shkollë.
Fëmijët të cilët jetojë në varfëri rrezikojnë të përballen me disa faktorë risku ku më të
rëndësishmit janë: Sfidat emocionale, stresorët akut dhe kronik, prapambetje konjitive;
probleme shëndetsore dhe të sigurisë. Kur këta faktorë kombinohen sëbashku mund të
shfaqin probleme në arritjen e suksesit akademik dhe social. Kjo nuk do të thotë se
suksesi në jetë apo shkollë është i pamundur.
Teoria më prevalente mes psikologëve dhe specialistëve të zhvillimit të fëmijëve është
që sjellja vjen si pasojë e kombinimit të gjeneve dhe mjedisit. Gjenetistët e sjelljes
theksojnë se ADN-ja mban përgjegjësi për 30-50 përqind të sjelljeve tona (Saudino,
2005), kjo do të thotë se mjedisi është përgjegjës për 50-70 përqind të tyre. Të dhënat e
fundit (Harris, 2006) sugjerojnë se eksperiencat në marrëdhëniet sociale që përjetojnë
studentët apo nxënësit me bashkëmoshatarët e tyre, të rriturit nëpër shkolla dhe pjesëtarët
e familjes rezulton të ketë një influencë shumë herë më të madhe sesa mendonin
kërkuesit. Ky proçes fillon me marrëdhëniet fillestare me prindërit ose përkujdësësit e
tjerë në jetën e tyre, gjë e cila i bën të formojnë një personalitet i cili mund të jetë i
atashuar dhe i sigurt ose jo i atashuar dhe i pasigurt. Fëmijët të cilët ndihen të sigurt dhe
të atashuar kanë rezultate më të larta në shkollë (Blair etj.,2008). Kur fëmijët shkojnë në
shkollë janë dy faktorë të cilët kontribuojnë në mënyrë sinjifikative në sjellje. Proçesi i
socializimit në shkollë në mënyrë tipike i ushtron presion fëmijës që të bëhet apo sillet si
bashkëmoshatarët e vet sepse në të kundërt mund të rrezikojnë refuzimin social edhe pse
në shkollën e mesme fëmijët kanë tendencën ta diferencojnë veten përmes disa fushave
interesi si: sportet, stili personal, sensi i humorit etj.
2.4.1 Punësimi, zhvillimi konjitiv dhe arsimi
Zhvillimi i aftësive konjitive tek fëmijët është padyshim një aktivitet
kompleks dhe mund të ndikohet ndjeshëm nga elementi i punësimit së prindërve,
në mënyra të ndryshme. Siç e kemi diskutuar edhe më lart, rritja e të ardhurave që
vjen nga punësimi, ju mundëson prindërve të investojnë më shumë në kapitalin
njerëzor të fëmijëve të tyre, duke shpenzuar më shumë para për arsimimin dhe
9 Eric Jensen, “Teaching with Poverty in Mind; Chapter 2. How Poverty Affects Behavior and Academic
Performance”.
23
23
edukimin, me anë të blerjes së librave, mësuesve personalë apo arsimit jo-publik
(Becker, 1981; Ermisch etj, 2001). Por Weinberg (2001) e kritikon këtë model
investimi, si një model që shpërfill aftësitë dhe vendimmarrjen e vetë fëmijës, dhe
sugjeron që rritja e të ardhurave nxit prindërit që t’i inkurajojnë fëmijët e tyre
nëpërmjet shpërblimeve monetare kundrejt përmirësimit të performances dhe
arritjeve të tyre, ndërsa prindërit me të ardhura më të pakta, nuk mund ta bëjnë këtë
gjë.
Jetesa në një familje me të ardhura të ulëta, mund të rritë nivelin e ankthit prindëror,
i cili mund të lëkundë mjedisin shoqëror të fëmijës, si dhe mund të limitojë
zhvillimin konjitiv (Parcel dhe Menaghan, 1994). Rritja me një prind të papunë,
mund të ulë pritshmëritë dhe aspiratat e vetë fëmijës, duke përcjellë kësisoj një
model negativ tek fëmijët, si dhe duke mos ju siguruar atyre nxitjen për të investuar
në vetë arsimimin e tyre (Ermisch etj, 2001). Kapitali njerëzor i vetë prindërve, në
trajtën e arsimit, kualifikimeve dhe njohurive, luan gjithashtu një rol të
rëndësishëm,jo vetëm nëpërmjet trashëgimit të njohurive, në formën e aftësive të
lindura, por gjithashtu me anë të krijimit të një kulture të të mësuari. White dhe
Kaufman (1997), kanë zbuluar se kapitali shoqëror i familjes, si prindërit apo motrat
dhe vëllezërit, që i ndihmojnë fëmijët rregullisht me detyrat e shtëpisë, mund të jetë
një faktor tejet pozitiv kundrejt efektit negativ të statusit socio-ekonomik të ulët si
dhe investimit të ulët arsimor të prindit në rezultatin akademik të fëmijës.
Por punësimi i prindërve ndikon jo vetëm në burimet ekonomike të disponueshme
në familje. Prindërit e punësuar mund të kenë më pak kohë të lirë për të shpenzuar
duke ndërvepruar me fëmijët, duke lexuar për ta apo per ti ndihmuar me detyrat e
shtëpisë, gjë që ka ndikim negativ në zhvillimin konjitiv. Përfshirja prindërore në
arsimimin e fëmijës përsa i përket frekuentimit të shkollës, aktiviteteve në klasë,
apo punës vullnetare në shkollë, mund të ndikohet nga fakti që prindi është i
punësuar, sidomos pjesërisht, pasi punësimi zë një pjesë kohe që mund të përdorej
për pjesëmarrjen në aktivitetet shkollore (Winquist Nord etj, 1997).
Provat empirike lidhur me efektet e punësimit të hershëm dhe aktual në aftësitë
konjitive të fëmijëve, janë të përziera dhe të paplota. Në fakt, Haveman dhe Wolfe
(1995), në një rishikim të provave të mbledhura (kryesisht në SHBA), arritën në
përfundimin se disa studime identifikojnë efekte kontradiktore në arritjet arsimore
24
24
të fëmijëve, ndërsa disa studime të tjera nuk kanë gjetur ndonjë ndikim të ndjeshëm,
madje këta të fundit sugjerojnë edhe praninë e një impakti favorizues. Të dhënat
nga Mbretëria e Bashkuar vijnë nga studime të cilat kanë përdorur të dhëna të marra
nga Birth Cohort Studies, dhe po njëlloj spikatin rezultate të ndryshme. Joshi dhe
Verropuolou (2000) studiuan dy kampione të ndryshëm- 1.700 nxënës shkolle,
mamatë e të cilëve kishin qenë pjesë e studimit të grupit të lindjeve të vitit 1958
(Studimi Kombëtar i Zhvillimit të Fëmijës – NCDS), si dhe fëmijë nga Birth Cohort
Study (BCS) të lindur në viti 1970, të studiuar në moshë të rritur, duke arritur në
rezultate të larmishme. Punësimi i nënës gjatë vitit të parë të jetës së një fëmije,
kishte një impakt të ndjeshëm negativ për aftësitë e tyre të mëvonshme në lexim,
ndonëse punësimi i nënës në vitin e dytë deri në vitin e katërt të jetës së fëmijës,
rezultoi të kishte efekt pozitiv në zhvillimin e aftësive matematike të fëmijës, por
jo ndonjë rezultat domethënës në aftësinë e tij për të lexuar (NCDS). Duke vërejtur
arritjet e mëvonshme akademike (BCS), si djemtë ashtu edhe vajzat, ishin më pak
të prirur për të arritur nivele më të larta kualifikimi, nëse nënat e tyre kishin qënë të
punësuara para se ata të kishin mbushur moshën pesë vjeç.Ky rezultat doli në pah
gjatë punës kërkimore të Emisch dhe Francesconi, të cilët përdorën kampione të
ndryshëm të marrë nga sondazhi British Household Panel Survey (Sondazhi i
Panelit të Familjeve Britanike BHPS) të lindur ndërmjet viteve 1970 dhe 1981. Ata
zbuluan se punësimi me kohë të plotë i nënave të fëmijëve parashkollorë i
reduktonte mundësitë e arritjes së nivelit të 10-tës (nota A- ekuivalente në Britani),
dhe një efekt pak a shumë të njëjtë kishte edhe punësimi me kohë të pjesshme.
Sidoqoftë, punësimi me kohë të plotë i nënave kur fëmijët ishin ndërmjet moshës
6-10 vjeç, i rrit mundësitë e fëmijës për të qënë një nxënës i 10-tës apo edhe për
arritje më të larta. Teorinë që punësimi i vonë i nënave, mund të sjellë efekte
pozitive në arritjet akademike të nxënësve në moshë të re, e mbron gjithashtu edhe
Kiernan (1996). Analiza e saj e të dhënave gjatësore për fëmijët britanikë të lindur
në vitin 1958 (Studimi Kombëtar i Zhvillimit të Fëmijës 1958) zbuloi se të paturit
të një nëne të punësuar në kohën kur fëmija është 16 vjeç, rriste propabilitetin e
arritjeve të kualifikimeve nga vajzat e reja, ndonëse kjo vlente kryesisht për familjet
me një prind, por nuk rezultuan të dhëna statistikore të ngjashme për të rinjtë djem.
Këto rezultate sugjerojnë se punësimi i nënave ndryshe ndikon kur fëmijët janë
shumë të vegjël dhe ndryshe ndikon kur ata janë në moshë më të madhe. Për fëmijët
para-shkollorë, mund të thuhet se koha që nënat e punësuara kalojnë larg fëmijëve
25
25
të tyre, ka disa impakte negative për zhvillimin konjitiv të fëmijës, si afat-shkurtër
(ndonëse provat për këtë nuk janë shumë bindëse) ashtu edhe përsa i përket arritjeve
të tyre të mëvonshme akademike. Gjithsesi, kur fëmijët janë më të rritur, dhe
frekuentojnë shkollën, është vënë re që punësimi i nënave ka impakt pozitiv për
arritjet arsimore të fëmijës, ndoshta me anë të rritjes së burimeve financiare që
mund të sjellë në familje, si dhe me anë të gjenerimit të një modeli për tu ndjekur
nga fëmijët. Sipas një studimi jo-eksperimental longtidunal “Three Cities Study” ku
kampioni i përzgjedhur përfaqësonte nënat e vetme ose të martuara me të ardhura të
ulëta, sugjeron se punësimi i nënave asociohet me përmirësime në shëndetin mendor të
adoleshentëve (Chase-Lansdale etj., 2004). Arsyeja se përse hyrja në punë e prindërve
në familje me të ardhura të ulëta ndikon në zhvillin e adoleshentëve lidhet me modelin
e “investimit” (Becker dhe Thomes, 1986) i cili parashtron se punësimi i prindërve
ndikon në resurset ekonomike që familjes i nevojiten për të mirat materiale (si kostot
për shkollën, shtëpinë, ushqimet, kostot e fëmijëve për veshje, përkujdesje, transport
etj).
2.4.2 Modelet punësimit të prindërve dhe ndikimi tek fëmijët
Kërkimet në 40 vitet e fundit tregojnë që statusi i punësimit të nënave nuk është
një variabël aq me rëndësi saqë krahasimi i fëmijëve me nëna të punësuara dhe atyre të
papuna të prodhojë rezultate apo diferenca të vlefshme statistikisht. Këto marrëdhënie
duhet të ekzaminohen me vëmendje tek efektet që variablat e tjera mund të kenë, ku me
rëndësi ishin klasa sociale, statusi martesor i nënës, punësimi me kohë të plotë ose të
pjesshme, qëndrimet e prindërve dhe gjinia e fëmijës. Megjithatë, rruga që duhet ndjekur
mes statusit të punësimit të nënës dhe rezultatet që fëmijët kanë përbëhet nga shumë hapa
nëpër të. Për të kuptuar se si ndikon punësimi i nënës tek fëmijët, duhet të kuptohet
fillimisht sesi ndikon tek familja sepse përmes familjes ndodhin edhe efektet e tjera.
Studime të tjera ashtu si edhe studimi i Lois Wladis Hoffman “Efektet e punësimit të
nënave tek fëmijët dhe familja” tregojnë se aspektet e familjes që ndikohen nga statusi i
punësimit të nënës dhe që rrjedhimisht ndikojnë edhe tek fëmijët janë, roli i babait, sensi
i mirëqënies së nënës dhe stilet e prindërimit (të cilat lidhen me mënyrat sesi ata
ndërveprojnë me fëmijët e tyre dhe qëllimet që ata kanë për ta).
Pjesëmarrja e femrave në tregun e punës është rritur në mënyrë të ndjeshme në shumë
vende gjatë dekadave të fundit, sidomos ajo e nënave me fëmijë të vegjël. Ky trend ka
26
26
shkaktuar një debat intensiv mbi implikimet që kjo gjë mund të ketë në mirëqenien dhe
rezultatet afatgjata arsimore të fëmijëve të tyre10. Efekti i përgjithshëm i punësimit të
nënës dhe babait në arritjet njohëse dhe edukative të fëmijëve nuk është i qartë: nga njëra
anë, fëmijët mund të përfitojnë nga nivelet më të larta të të ardhurave të familjes, nga ana
tjetër, punësimi prindëror zvogëlon sasinë e kohës që prindërit e kalojnë me fëmijët e
tyre.
Një pjesë e studimeve nuk kanë gjetur ndonjë efekt afatshkurtër apo afatgjatë mes
arritjeve akademike të fëmijëve dhe punësimit të nënave ndërsa punësimi i baballarëve
nuk duket të ndikojë në arritjet arsimore afatgjata tek fëmijët. Ata theksojnë se sasia e
kohës që shpenzojnë prindërit me fëmijët e tyre nuk është vendimtare për zhvillimin
konjitiv dhe arritjeve akdemike të fëmijëve, por është cilësia e kohës ajo që ka më shumë
rëndësi dhe kjo preket shumë pak nga punësimi i prindërve. Një pjesë e konsiderueshme
e studimeve të realizuar nën këtë temë kanë arritur në përfundimin se ka rezultate më
rëndësi statistikore mes punësimit të nënave dhe zhvillimit në fëmijërinë e hershme. Disa
prej tyre kanë gjetur efekte jo shumë të favorshme mes punësimit të nënave dhe
rezultateve socioemocionale dhe konjitive të fëmijëve. (Baydar dhe Brooks-Gunn, 1991;
Belsky dhe Eggebeen, 1991; Han, Waldfogel dhe Brooks-Gunn, 2001). Studime të tjera
kanë arritur në përfundimin se rritja e punësimit në nënave asociohet me benefite për
fëmijët. (Garrett, Ng’andu dhe Ferron, 1994; Meyer dhe Cancian, 1998; Vandell dhe
Ramanan, 1992). Ndërkohë që studime të tjera nuk tregojnë efekte të rëndësishme mbi
efektet që mund të ketë rrjeti i punësimit në mirëqënien e fëmijëve. (Blau dhe Grossberg,
1990; Duncan dhe Chase-Lansdale, 2001; Dunifon, Kalil, dhe Danziger, 2003; Harvey,
1999; Morris, Huston, Duncan, Crosby, dhe Bos, 2001). Dallimet në gjetjet e këtyre
studimeve varen nga kohëzgjatja e punës gjatë jetës së fëmijës, si psh kohëzgjatja e
punësimit të nënës gjatë vitit të parë të jetës së fëmijës mund të ketë më shumë pasoja
negative në mirëqënien e fëmijës sesa punësimi në vitet në vazhdim (Han etj., 2001;
Waldfogel etj., 2002). Dallimet ekzistojnë edhe në diversitetin ekonomik të kampioneve
të marra nën hetim. Një numër i konsiderueshëm studimesh, kryesisht jo-eksperimentale,
kanë ekzaminuar efektet e punësimit të prindërve në zhvillimin e adoleshentëve,
megjithatë konkluzionet janë mikse. Shumë prej tyre nuk kanë gjetur ndonjë efekt të
rëndësishëm mes punësimit të prindërve dhe rezultateve të adoleshentëve në arritjet
akademike, kriminalitetit apo abuzimit me substanca (Hillman dhe Sawilowsky, 1991;
10 HannaH ScHildberg-HöriScH, “Parental employment and children’s academic achievement”.
27
27
Gottfried dhe Gottfried, 1994; Paulson, 1994; Vander Ven etj., 2001), ndërkohë që
studime të tjera kanë identifikuar lidhje pozitive mes punësimit të prindërve dhe
aspekteve të zhvillimit socioemocional të adoleshentëve (Chase-Lansdale etj., 2004;
Richards dhe Duckett, 1994; Muller, 1995) dhe sërisht, të tjera studime, kanë gjetur
pasoja negative në arritjet akademike të adoleshentëve (Bogenschneider dhe Steinberg,
1994). Në vijim të studimeve të realizuara nën këtë temë theksohet se fëmijët, nënat e të
cilave punojnë me kohë të plotë gjatë vitit të parë të jetës së tyre kanë rezultuar me arritje
konjitive më të ulëta sesa fëmijët, nënat e të cilëve nuk punojnë. Fëmijët e prindërve me
arsim të lartë mund të përfitojnë nga leje e zgjatur e lindjes, ndërsa fëmijët e prindërve
më pak të arsimuar mund të vuajnë, madje edhe në aspektin edukativ. Dëshmitë mbi
ndikimin e të ardhurave lidhur me punësimin në arritjet arsimore të fëmijës janë të
përziera. Vlerësimet e efektit të punësimit prindëror për arritjet arsimore të fëmijëve janë
disi kontradiktore. Efekti që ka punësimi i prindërve në performancën arsimore të
fëmijëve të tyre varet nga cilësia e përkujdesit që marrin fëmijët nga përkujdesi jo-
prindëror. Si për shembull nga gjyshërit, nga edukatorët etj. Nuk është parë të ketë ndonjë
të dhënë me rëndësi statistikore mes nënave që punojnë më kohë të plotë dhe atyre nuk
punojnë gjatë periudhës së adoleshencës së fëmijëve11.
Të tjera studime treguan se mamatë të cilat kanë qënë të punësuara me kohë të plotë
gjatë kohës që fëmijët e tyre ishin nën moshën 5 vjeçare, panvarësisht se rrisnin të
ardhurat e familjes, kishin më pak kohë fizike për të ndërvepruar me familjen dhe kjo gjë
kishte tendencën të ndikonte në reduktimin e arritjeve akademike. Periudhat e tejzgjatura
të punësimit me kohë të plotë të nënave kur fëmijët e tyre ishin nga mosha një deri në
pesë vjeç kishin tendencë të reduktonin shancet e fëmijëve për tu vlerësuar me nota
maksimaleve; rriste mundësinë e papunësisë dhe inaktivitetit ekonomik në moshë e rritur
të hershme; rriste mundësinë që fëmijët të përjetonin stres psikologjik në moshën e rritur
të hershme; reduktonte shancet e vajzave për tu bërë nëna përpara moshës 21 vjeç. Nënat
e punësuara me kohë të pjesshme kanë më pak ndikim në fëmijët e tyre në moshën e
adoleshencës apo më të rritur.12 Një periudhë e tejzgjatur e punësimit të nënave me kohë
11 Cahn, J. (2011). Adolescent children of newly-Orthodox Jewish parents: Family functioning, parenting, and community integration as correlates of adjustment. (Unpublished doctoral dissertation). Yeshiva University Azrieli Graduate School of Jewish Education and Administration, New York. 12 Lois Wladis Hoffman, PhD “The Effects of the Mother 's Employment on the Family and the Child”
28
28
të pjesshme kur fëmijët e tyre ishin parashkollorë ndikonin në reduktimin e arritjeve
akademike te tyre por gjithsesi ky efekt ishte më i vogël se sa kur nënat punonin me kohë
të plotë gjatë kësaj moshe. Ndikimi që kishte punësimi i baballarëve tek fëmijët në
përgjithësi ishte më pak i rëndësishëm statistikisht sesa puna e paguar e nënave. Periudhat
e tejzgjatura të punësimit të baballarëve kishin tendencë të reduktonin mundësitë e
papunësisë dhe inaktivitetit ekonomik të fëmijëve të tyre në moshën e rritur të hershme;
reduktonin mundësitë që fëmijët të përjetonin stres psikologjik si edhe rriste mundësitë
që fëmijët të vlerësoheshin maksimalisht në shkollë.
Në vijim të analizave studiues të tjerë theksojnë se statusi i punësimit të nënës ka ndikim
tek familja dhe fëmijët, por shumë pak prej këtyre ndikimeve janë negative. Në fakt, pjesa
më e madhe duket të jenë pozitive, nivel akademik më i lartë tek fëmijët, sjellje sociale
më të mira, dhe sens më i lartë kompetence dhe efektiviteti tek vajzat. Në përgjithësi
rezultatet e studimeve sugjerojnë se pjesa më e madhe e familjeve përshtaten me
punësimin e nënës, dhe duke e bërë këtë, familja jeton në një mjedis që funksionon mirë.
Në familjet me dy prindër, babai merr me shumë përgjegjësi mbi detyrat familjare që
lidhen me shtëpinë apo përkujdesjen e fëmijëve dhe kjo gjë duket se sjell benefite për
fëmijën. Në klasën punëtore, nënat që punojnë tregojnë një nivel më të madh mirëqënieje
sesa ato që përkujdesen për shtëpinë me kohë të plotë dhe kjo gjë ndikon në prindërimin
e tyre në mënyrë pozitive. Edhe në klasën e mesme, ku nënat e punësuara nuk treguan
një nivel të lartë mirëqënieje, nga ana tjetër nuk treguan as nivel të ulët mirëqënieje.
Rëndësi të madhe për fëmijët dhe të rinjtë ka më shumë stabiliteti dhe cilësia e
përkujdesjes së nënës sesa punësimi i saj, i cili nuk duket se luan ndonjë rol negativ në
vetvete.
2.4.3 Arsimimi i prindërve dhe fëmijët
Niveli i arsimimit të prindërve është një tregues i rëndësishëm në rezultatet akademike
dhe sjelljen që do të kenë fëmijët e tyre. (Davis-Kean, 2005; Dearing, McCartney, dhe
Taylor, 2002; Duncan, Brooks-Gunn, dhe Klebanov, 1994; Haveman dhe Wolfe, 1995;
Nagin dhe Tremblay, 2001; Smith, Brooks-Gunn, dhe Klebanov, 1997). Pjesa më e
madhe e studimeve që lidhen me mënyrën sesi arsimimi i prindërve formëzon fëmijët
është realizuar përmes analizave korrelacionale kros-seksionale ose dizajneve
longitunalë për një kohë të kufizuar ku prindërit dhe fëmijët janë ndjekur gjatë periudhës
së adoleshencës së këtyre të fundit.
29
29
Sipas literaturës së shqyrtuar është vërejtur një lidhje mes varfërisë dhe statusit të ulët
socioekonomik e një sërë ndikimesh negative tek fëmijët, duke përfshirë koeficient
inteligjence të ulët, performancë të ulët akademike si edhe probleme socio-emocionale
(Sirin, 2005White, 1982McLoyd’s (1989; 1998). Arsimimi i prindërve është një indeks
mjaft i rëndësishëm dhe sipas të dhënave parashikon dhe ka ndikim në sjelljen dhe arritjet
akademike të fëmijëve. Për shembull, sipas një analize të dhënash të bëra nga Duncan
and Brooks-Gunn (1997) u arrit në përfundimin se mes arsimimit të nënave dhe arritjeve
intelektuale të fëmijëve ekziston një lidhje statistikore e rëndësishme, madje kjo lidhje
ndikon më shumë seç mund të ndikonin indikatorë të tjerë si për shembull të ardhurat
familjare.
Davis-Kean (2005) kanë gjetur efekte të drejtpërdrejta mes arsimimit të prindërve por jo
të ardhurave tek arritjet akademike të fëmijëve. Conger etj., 2002; McLoyd, 1989; Mistry,
Vanderwater, Huston, dhe McLoyd (2002) theksojnë se efektet që ka stresi me bazë
socioekonomik (si për shembull vështirësitë financiare apo punësimi i paqëndrueshën)
në arritjet e fëmijëve ndërmjetësohen përmes përmes stresit prindëror dhe modelve të
ndërveprimit familjar (si për shembull depresioni prindëror, mungesa ose treguesit e ulët
të përkujdesjes dhe ngrohtësisë prindërore). Pra, variabla si edukimi prindëror dhe të
ardhurat ndikojnë në nivelin e ndërveprimit mes pjesëtarëve të familjes dhe rrjedhimisht
në sjelljen e fëmijëve. Është i mirënjohur fakti, edhe në modele më të gjëra të të mësuarit
social, prindërit kanë një ndikim të konsiderueshëm në sjelljen e fëmijëve të tyre
(Huesmann, 1998). Për shembull, fëmijët që jetojnë në realitete ku prindërit e tyre
tregojnë agresivitet, refuzim si edhe konflikte bashkëshortore shfaqin agresivitet të lartë,
madje efektet e prindërimit jo të mirë dhe agresivitetit të fëmijëve janë dydrejtimshe
(Cummings dhe Davies, 1994; Eron etj., 1971; Huesmann etj., 1984; Lefkowitz etj.,
1977) (Patterson, 1982). Presupozohet se fëmijët i mësojnë stilet e zgjidhjes së
problemeve përmes agresivitetit si rezultat i ekspozimit të përsëritur përballë modeleve
të këtilla.
Arsimimi i prindërve dhe modelet e ndërveprimit në familje gjatë fëmijërisë mund të
lidhen në mënyrë më të drejtpërdrejtë me zhvillimin e suksesit akademik të fëmijëve dhe
qëndrimeve apo sjelljeve të orientuara drejt suksesit. Sipas kornizës socio-konjitive dhe
të mësuarit social (Bandura, 1986), sjellja e fëmijëve formësohet pjesërisht përmes
vëzhgimit dhe eksperiencave të të mësuarit në mënyrë të drejtpërdrejtë. Këto eksperienca
çojnë në formimin e vlerave dhe besimeve të cilat udhëheqin dhe mbajnë të qëndrueshme
30
30
sjelljen e njeriut gjatë kalimit të viteve. (Anderson dhe Huesmann, 2003; Huesmann,
1998). Sipas Eccles (Eccles, 1993; Eccles, Vida, dhe Barber, 2004; Eccles, Wigfield, dhe
Schiefele, 1998), ky proçes konjitiv mban përgjegjësi për forcimin e sjelljeve që lidhen
me arritjet akademike dhe rrjedhimisht me të qënit i suksesshëm. Korniza e Eccles
thekson në mënyrë të veçantë rëndësinë e pritshmërivë të fëmijëve për sukses. (Frome
dhe Eccles, 1998).
Për shembull, një fëmijë, prindërit e të cilit e ekspozojnë atë ndaj modeleve të sjelljeve
të orientuara drejt suksesit (arritje e rezultateve të larta, leximi i shpeshtë, inkurajimi i një
kodi etik të fortë pune) dhe që i sigurojnë mundësi për ti realizuar këto të fundit (përmes
blerjes së librave, vizitave në muzeume të ndryshëm, kurse pas shkolle, video edukative
etj të ngjashme me këto) duhet të zhvillojnë besimin se arritjet duhet të vlerësohen, të
kërkohen dhe të paraprihen. Ky lloj besimi duhet që më pas të prodhojë në këmbim
rezultate të sukseshme në zhvillimin e fëmijëve, duke përfshirë këtu diplomimin,
ndjekjen e studimeve të larta, përfitimin e vendeve të punës me pozita të larta etj. Jo
rastësisht ekzistojnë marrëdhënie pozitive mes nivelit arsimor të prindërve dhe
pritshmërive që fëmijët e tyre të jenë të sukseshëm (Davis-Kean, 2005) duke nënkuptuar
se sa më i lartë të jetë arsimimi i prindërve aq më shumë ata inkurajojnë fëmijët e tyre që
të kenë pritshmëri të larta për vetveten. Nga ana tjetër, është e rëndësishme të përmenden
gjetjet e McLoyd’s (1989) i cili theksonte se prindërit të cilët jetonin në vështirësi
ekonomike kanë fëmijë të cilët janë më pesimist për të ardhmen që i pret në nivelin e
arsimimit të tyre apo punësimit.
Sipas një tjetër studimi (Guerra dhe Huesmann, 2004; Metropolitan Area Child Study
Research Group, 2002; gjetjet nënkuptojnë se ekziston një influencë e përbashkët e
faktorëve mjedisorë dhe kontekstual tek fëmijët (si për shembull arsimimi i prindërve,
ndërveprimet familjare, klima sociale në shkollë, lagjia etj) dhe faktorët personalë (si për
shembull koefiçenti i inteligjencës dhe agresiviteti) që i jep formë stileve konjitive
(sjelljeve e orintuara drejt suksesit) në adoleshencë. Sipas kësaj pikëpamjeje faktorët
konjitivë si besimet dhe pritshmëritë gjatë adoleshencës shërbejnë si ndërlidhës të
brendshëm mes faktorëve personalë dhe kontekstualë dhe rezultateve të mëvonshme.
Kërkimet mbi sjelljen tregojnë se fëmijët që vijnë nga familje me prindër me nivel të ulët
arsimor kanë tendencën të zhvillojnë shqetësime psikiatrike si edhe funksionim social të
papërshtatshëm (McCoy, Firck, Loney, dhe Ellis, 1999). Sipas Dodge, Pettit, dhe Bates,
31
31
(1994) fëmijët që jetojnë në familje në të cilat prindërit kanë nivel të ulët arsimor kanë
më shumë gjasa për të manifestuar probleme me sjelljen, ku sipas mësuesve dhe
bashkëmosharëve zgjat për një periudhë mëse 4 vjeçare.
Në familjet me të ardhura të ulëta arsimimi i prindërve është nën nivelin mesatar gjë e
cila ndikon në proçesin e të mësuarit të fëmijëve të tyre. (Feldman dhe Eidelman, 2009;
Kearney, 1997; Segawa, 2008). Këta prindër kanë tendencen të jenë të mbilodhur, të
mbingarkuar, të stresuar më shumë se normalja dhe shumë autoritarë me fëmijët e tyre
duke përdorur të njëjtat masa disiplinore siç përdornin prindërit e tyre. Shpeshherë ata
tregojnë mungesë ndjeshmërie dhe ngrohtësie (Evans, 2004) dhe dështojnë në ndërtimin
e marrëdhënieve solide me fëmijët e tyre (Ahnert, Pinquart, dhe Lamb, 2006).
2.4.4 Impakti i të ardhurave
Kërkimet dokumentojnë në mënyrë të vazhdueshme se varfëria ka efekte mjaft
të dëmshme në zhvillimin e fëmijëve, duke i përballuer ata me një risk të lartë problemesh
shëndetësore, kequshqyerje (Klerman, 1991), nota të ulëta në shkollë , braktisje të
shkollës (Levin, 1986), probleme emocionale dhe sjellore si depresioni, vet-vlerësim i
ulët, çrregullime të sjelljes dhe konflikte me bashkëmoshatarët (Brooks-Gunn, Britto,
dhe Brady, 1999; Duncan dhe Brooks-Gunn, 1997; Klerman, 1991; Marsiglio etj., 2000;
Mayer, 1997; McLoyd, 1989; McLoyd dhe Wilson, 1991). Në familjet amerikano-
meksikane të ardhurat e babait asocioheshin negativisht me simptoma depresioni të
nënave dhe fëmijëve adoleshentë (Crouter, Davis, Updegraff, Delgado, dhe Fortner,
2006). Nga ana tjetër, të ardhurat e babait asociohen pozitivisht me arritjet akademike
(Hill dhe Duncan, 1987; Kaplan, Lancaster, dhe Anderson, 1998; Yeung, Duncan dhe
Hill, 2000), mirëqënien psikologjike (Amato, 1998) dhe të ardhurat e fëmijëve të rritur
(Behrman dhe Taubman, 1985).
Në përfundim mund të themi se pjesa më e madhe e studimeve japin një kornizë të
përgjithshme mbi ndikimin që ka punësimi i prindërve tek fëmijët por nuk fokusohen në
zbërthimin e ndikimit që ka koha e shpenzuar me fëmijët dhe të ardhurave si pasojë e
punësimit. Për shembull niveli i lartë i të ardhurave në një familje i mundëson prindërve
që të paguajnë për shkolla më të mira, kurse mësimi pas shkolle gjë e cila mund të
reduktojë stresin në familje duke rezultuar në një marrëdhënie më pozitive mes prindërve
dhe fëmijëve. Ato pak studime të cilat bëjnë një ndarje mes kohës së shpenzuar dhe
nivelit të të ardhurave sjellin përfundime mikse. Disa prej tyre nuk gjejnë ndonjë ndikim
32
32
pozitiv mes të ardhurave vjetore dhe rezultateve konjitive të fëmijëve13 ndërkohë që të
tjerët gjejnë1415.
2.5 Mirëqënia emocionale
Mirëqënia emocionale është një term përdorimi i të cilit është rritur ndjeshëm
gjatë viteve të fundit. Problematikat e nje mirëqënieje emocionale jo të mirë lidhen me
shqetësime të shëndetit mendor si stresi, depresioni dhe ankthi. Këto mund të
kontribuojnë në një shëndet të sëmurë psiqikisht si probleme gjumi, probleme në të ngënë
dhe mungesë energjie.16 Nga ana tjetër një mirëqënie e mirë emocionale kontribuon në
aftësinë për tu për përballur me problemet e jetës, vetvlerësim më të lartë, performancë
dhe produktivitet më të lartë në punë madje edhe jetëgjatësi më të madhe.17 Matja e
mirëqënies emocionale është me interes për shumë njerëz duke përfshirë mësuesit,
prindërit, punonjësit socialë, psikologë, punonjës të shëndetit mendor etj.
Studimi i mirëqënies emocionale dhe sociale në fëmijëri dhe më tej është një koncept
holistik dhe ende në fillesat e veta. Gjithsesi, këto koncepte po studiohen për dekada me
rradhë në përpjekje për ti dhënë një kuptim më të ngushtë panvarësisht përcaktimeve të
shumëllojshme. Mungesa e çrregullimeve të shëndetit mendor është një tipar i mirëqënies
emocionale dhe sociale tek individët, megjithatë këto koncepte përfshijnë më shumë se
kaq.
E thënë në mënyrë të përgjithshme. Mirëqënia emocionale dhe sociale i referohet
mënyrës se si një person mendon dhe ndihet kundrejt vetes dhe të tjerëve. Kjo përfshin
aftësinë për tu adaptuar dhe përballur me sfidat e përditshmërisë (rezilieca dhe aftësitë
përballuese) ndërsa jetojnë një jetë përmbushëse. Ndaj, theksohet rëndësia e fuqisë
emocionale dhe sjellore tek individët dhe mënyrës se si ata i përgjigjen apo reagojnë ndaj
një fatkëqësie.
13 Schildberg-Hörisch, H. “Does parental employment affect children’s educational attainment?” Economics of Education Review 30:6 (2011): 1456– 1467. 14 Baum, C. L. “Does early maternal employment harm child development? An analysis of the potential benefits of leave taking.” Journal of Labor Economics 21:2 (2003): 409–448 15 James-Burdumy, S. “The effect of maternal labor force participation on child development.” Journal of Labor Economi 23:1 (2005): 177–211 16 Jump up ^ "Emotional Well Being dhe Mental Health". Harvard Health Publications: Harvard medical School. Harvard University. Retrieved 16 December 2010 17 Jump up ^ Fredrickson, Barbara L; Thomas Joiner (March 2002). "Positive Emotions Trigger Upward Spirals Toward Emotional Well-Being". Psychological Science 13 (2). doi:10.1111/1467-9280.00431. Retrieved 16 December 2010
33
33
Shumë prej këtyre karakteristikave apo atributeve të mirëqënies emocionale dhe sociale
ndjekin një shteg zhvillimor, ndaj mosha është një faktor kyç në matjeje (Denham etj.
2009; Humphrey etj. 2010). Backgroundi kulturor është gjithashtu shumë i rëndësishëm
në këtë aspekt për shkak të diferencave sociale në norma dhe vlera mes grupeve të
ndryshëm kulturorë (Hamilton dhe Redmond 2010). Mirëqënia emocionale dhe sociale e
një individi fillon që në fëmijrinë e tij duke përfshirë karakteristikat individuale dhe
karakteristikat e mjedisit ku ai/ajo jeton siç është familja, shkolla dhe komuniteti. Ndaj
edhe literatura që ekzaminon mirëqënien emocionale dhe sociale të një fëmije apo të riu
duhet të marrë në konsideratë disa karakteristika të shumëfishta që mund të identifikohen
si faktorë që i ndihmojnë fëmijët të përparojnë dhe të kenë sukses (Humphrey etj. 2010;
Weare dhe Gray 2003).
2.5.1 Konceptualizimet e mirëqënies
Nuk egziston një përkufizim i pranuar gjërësisht për mirëqënien dhe ky
koncept është debatuar nga një numër jo i vogël disiplinash duke përfshirë
shëndetësinë, ekonominë, marketingun, mjekësinë, sociologjinë dhe psikologjnë.
Liu (1976, cituar tek Felce dhe Perry,1995) ka thënë se ekzistojnë po aq përkufizime
për mirëqënien saç ka edhe njerëz, duke patur parasysh që mirëqënia është një
çështje opinioni personal. Megjithatë egziston një marrëveshje e përgjithshme që
mirëqënia përfshin të gjitha aspektet e jetës dhe mund të kategorizohet në disa pjesë
përbërëse (Hird, 2003). Fondacioni i shëndetit mendor e përcakton mirëqënien
emocionale si një koncept i cili lidhet me një sens pozitiv mirëqënieje i cili bën të
mundur që një individ të funksionojë në shoqëri duke plotësuar kërkesar e jetës së
përditshme siç janë një shëndet i mirë mendor dhe aftësia për të rigjetur veten pas një
sëmundjeje, ndryshimi apo fatkeqësie.’ Autorë të tjerë e shohin si një koncept
gjithëpërfshirës që lidhet me cilësinë e jetës së njerëzve; mirëqënia përshkruhet si një
proçes dinamik që rrjedh nga mënyra se si njerëzit ndërveprojnë me botën që i rrethon
(Rees etj 2010a). Përdorimi i këtij koncepti ka mundësuar një hetim të gjërë në të gjitha
aspektet që lidhen me shëndetin. Në termat e politikave është përdorur për të fokusuar
vëmendjen në mënyrat se si qeveria mund të promovojë shëndetin e mirë emocional
dhe mendor duke e shtrirë kontekstin përtej trajtimeve të çrregullimeve apo sëmundjeve
mendore (Carlisle, Henderson dhe Hanlon 2009: 1556). Është përdorur gjithashtu si një
koncept ekologjik, pozitiv që përfshin shkallët e zhvillimit përgjatë gjithë jetës, duke
34
34
integruar funksionet fizike, konjitive, ato socio-emocionale si edhe të pasurit të një
dimensioni subjektiv në kuptimin e kënaqësisë të shoqëruar me përmbushjen e
potencialit vetjak (Pollard dhe Davidson 2001: 8).
2.5.2 Trendet dhe indikatorët e mirëqënies emocionale
Ka disa përcaktime kur diskutohet për mirëqënien e fëmijëve dhe adoleshentëve
dhe mjaft debate lidhur me indikatorët që duhen përdorur për të matur mirëqënien
emocionale dhe psikologjike të fëmijëve dhe të rinjve. Në mënyrë që të matet mirëqënia
e fëmijëve dhe të rinjve, trendi i viteve të fundit ka qënë kundrejt fokusimit tek indikatorët
pozitivë dhe atyre difiçitarë. Matjet e mirëqënies janë bazuar kryesisht në të dhëna
objektive si statistikat kombëtare të cilat plotësohen nga matjet subjektive të nxjerra nga
vetëraportimet e fëmijëve dhe të rinjve, si edhe raportimeve të të rriturve, që mund të
jenë prindër ose mësues.
Në një nivel më të përgjithshëm mirëqënia emocionale dhe shëndeti mendor i referohet
arritjeve të piketave të prishme të zhvillimit dhe të krijimit të aftësive efektive
përballuese, atashim të sigurt dhe marrëdhënie sociale pozitive. Shqetësimet emocionale
manifestohen në sjellje të brendësuara (si ankthi dhe depresioni), përmes sjelljeve të
jashtme (si ato agresive, të dhunshme dhe mosbindjes) dhe kanë impakt në suksesin që
fëmijët dhe të rinjtë kanë në përformancën akademike.
Është bërë një punë shumë e madhe për të ndarë shkallët, matjet dhe treguesit e
mirëqënies (Bradshaw, 2002; Hird, 2003; Bradshaw and Mayhew, 2005), dhe janë
përdorur një larmi matjesh dhe indikatorësh prej qeverive për të aksesuar impaktin
e politikave në incidencën e varfërisë dhe disavantazhimit (raporti i përvitshëm
“Mundësi për të Gjithë”). Pollard and Davidson (2001) kanë prezantuar disa matje
psikometrike të mirëqënies në mënyrë që të përshkruajnë mirëqënien emocionale dhe
sociale duke përfshirë edhe elemente si:
aftësia për tu përballur me stresorët
zhvillimi i autonomisë dhe besimit
zhvillimi i sistemit vetjak, i cili përfshin identitetin, vetë-konceptin dhe vet-
vlerësimin
zhvillimi i empatisë dhe simpatisë
formimi i marrëdhënieve pozitive sociale me prindërit, motrat/vëllezërit dhe
bashkëmoshatarët
35
35
Siç u diskutua edhe më sipër në lidhje më konceptin e mirëqënies në tërësi, nuk ekziston
një indikator i vetëm ose një set indikatorësh që të pranohen universalisht nga kërkuesit
apo akademikët si të përshtatshëm për të matur aspektet sociale dhe emocionale të
mirëqënies. “kjo gjë paraqet probleme për kërkuesit dhe politikëbërësit që punojnë në
këtë fushë, duke e shndërruar kështu monitorimin e progresit në problem më vete”
(Hamilton dhe Redmond 2010: 16).
Shumë matje ekzistuese janë bazuar në prezencën e problemeve emocionale, sociale dhe
sjellore duke treguar një defiçit në mirëqënien sociale dhe emocionale. (Pollard dhe Lee
2003: 69). Për pasojë, kërkimet shpeshherë janë përfshirë në vëzhgimin e sjelljeve të cilat
konsiderohen si problematike në këndvështrimin social (si përshembull sjelljet
problematike apo me tendencë mosbindjeje në shkollë), e cila është shoqëruar më
vëzhgimin e një seti tjetër problematikash, si përshembull hiperaktiviteti ose vet-
vlerësimi i ulët. (Hamilton dhe Redmond 2010: 6).
Mirëqënia emocionale është një fushë e gjërë e cila përfshin një sërë komponentësh
plotësues. Në lidhje me të rinjtë, mirëqënia emocionale përfshin shkallën në të cilën ata
raportojnë se janë të lumtur dhe/ose janë duke përjetuar ndonjë shqetësim apo kënaqësi
në jetën e tyre duke përfshirë këtu edhe çrregullimet mendore të matura klinikisht.
Mirëqënia emocionale është jetike për cilësinë e jetës së adoleshentëve dhe mund të
ndikojë në eksperiencat dhe kënaqësitë që ata marrin nga jeta, duke përfshirë këtu
shëndetin, përvojat arsimore dhe rezultatet. Përjetimet e adoleshencës mund të kënë një
ndikim shumë të rëndësishëm në jetën si adult dhe duke patur parasysh që adoleshentët
e sotëm janë prindër, mësues dhe lidera të së ardhmes, mirëqënia e tyre emocionale mund
të ketë implikime mjaft të rëndësishme ndaj është esenciale që të ekzistojnë një
kuptueshmëri e qartë e influencës që mirëqënia emocionale ka dhe për këtë janë
identifikuar një sërë faktorësh.
Literatura nuk është e plotë në informacionet që lidhen me faktin nëse ka patur një rritje
të nivelit të shqetësimeve emocionale apo problemeve me shëndetin mendor përgjatë
viteve të fundit. Disa studime tregojnë norma shumë të larta të ankesave që lidhen me
shëndetin mendor dhe rritje të problemeve sjellore dhe atyre emocionale siç janë ankthi
apo depresioni.
Megjithatë, të tjera studime nuk e mbështesin nocionin e rritjes dramatike të problemeve
sjellore apo emocionale të fëmijëve apo të rinjve. Më së shumti, ata sugjerojnë se shumica
36
36
fëmijëve dhe të rinjve kanë një ecuri të mirë dhe diferencat në sjellje ose temperament
janë modeste. Studime të tjera tregojnë për diferenca mes vajzave dhe djemve përsa i
përket prevalencës së problemeve të shëndetit mendor, duke identifikuar djemtë si target
grupin që demostrojnë sjellet e dukshme problematike (agresivitet, përdorim dhune,
mosbindje) ndërsa vajzat demostrojnë sjelljet e brendësuara (ankth, depresion).
Ajo çka vlen të përmendet nuk është fakti se problemet psikologjike, emocionale dhe të
shëndetit mendor tek fëmijët dhe të rinjtë janë më prevalente në kohët e sotme sesa në
dekadat e mëparshme por që tani ato janë më ekstreme (si ato pozitivet ashtu edhe
negativet) se më përpara.
Kjo mund të shpjegojë se përse disa studime kanë një rritje të treguesve pozitivë siç janë
vetvlerësimi dhe lumturia, dhe nga ana tjetër pse të tjerë kanë një rritje të tipareve
negative si problemet e shëndetit.
Trendet inkonsistente përsa i përket të dhënave mbi shqetësimet psikologjike apo
emocionale mund ti atribuohen pjesërisht ndryshimeve në mënyrën sesi problemet e
shëndetit mendor janë matur dhe variacioneve në metodologji që kërkuesit kanë përdorur.
Faktorët që mund të kenë impakt në mirëqënien emocionale të të rinjve janë:
zhvillimi i teknologjisë komunikuese (e cila ka çuar në cyber-bullizëm)
shëndet fizik jo i mirë, që mund të ndikojë në shëndetin mendor
pakënaqësi nga format trupore dhe çrregullime të të ngrënit
ndryshime në strukturën familjare, duke përfshirë familjet me një prind dhe
rritjen e prishjes së numrit të martesave
presioni në arsimim, duke përfshirë një rritje në theksin që i vihet arritjeve në
shkollë dhe pamundësisë për tu shkëputur prej saj nga ata të cilët janë identifikuar
si jo shumë në favor për të patur sukses
faktorët ekonomikë
ndryshimet e shpejta social-kulturore me një debat të madh mbi impaktin që kanë
vlerat individualiste dhe materialiste në alienimin individual dhe fragmentimin
social
2.5.3 Studime mbi modelet e punësimit të prindërve dhe mirëqënies emocionale
Jeta e të fëmijëve dhe të rinjve është komplekse ndaj mirëqënia përfshin
shumë aspekte të jetës së tyre. Janë realizuar një sërë studimesh në Shtetet e
37
37
Bashkuara, Mbretërinë e Bashkuar dhe në shumë vende të tjera të cilat marrin në
konsideratë efektet që punësimi i prindërve mund të ketë në mirëqënien e fëmijëve
të tyre, duke theksuar këtu çështjet që lidhen me zhvillimin, aftësitë konjitive,
arsimimin dhe sjelljen.
Edhe pse pjesa më e madhe e këtyre studimeve i referohet ndikimeve që punësimi
i nënave ka, një pjesë e vogël e literaturës (por në rritje) është duke u zhvilluar për
të identifikuar efektet që punësimi dhe papunësia e baballarëve ka në tek fëmijët.
Ndikimi i punësimit të prindërve, sidomos i nënës, në zhvillimin e hershëm të
fëmijës, ka qënë tema e shumë punëve kërkimore dhe debateve, si në Mbretërinë e
Bashkuar ashtu edhe në SHBA, ku fokusi ka qënë kryesisht zhvillimi i
marrëdhënieve ndërlidhëse. Bowlby (1969) sugjeroi se foshnjat që ndahen nga
nënat e tyre për periudha të gjata, e kanë më të vështirë të krijojnë marrëdhënie të
forta ndërlidhëse, gjë që mendohet të ketë një impakt negativ në mirëqënien e tyre
të mëvonshme psikologjike. Ndonëse krijimi i marrëdhënieve ndërlidhëse është i
rëndësishëm, hipoteza e Bowlbit e deprivimit mëmësor është zhvlerësuar në tërësi
(Shih Belsky, 1988; Phoenix etj, 1991, dhe Buxton, 1988). Ky seksion do të trajtojë
impaktin e konsiderueshëm që ka punësimi dhe papunësia e prindërve, lidhur me
mirëqenien emocionale të fëmijëve si në fëmijëri, ashtu edhe në moshë madhore.
Joshi dhe Verropoulou (2000) përdorën të dhëna nga brezi i dytë NCDS për të
studiuar efektet e punësimit të nënave si në moshë të hershme të fëmijës, ashtu edhe
në moshë më të vonë, lidhur me impaktin e tij emocional. Duke përdorur vlera
standarde, nënave ju kërkua që të raportonin nëse fëmijët e tyre shfaqnin sjellje
agresive (mosbindje, tallje, hiperenergji) apo ankth (shqetësim dhe trishtim).
Fakti që nënat kanë qënë objektive në raportimin e ankthit të fëmijëve të tyre mund
të trajtohet me dyshim, pasi nënat mund të ngurrojnë të pranojnë që fëmijët e tyre
shfaqin shenja ankthi, sidomos nëse kjo buron nga fakti se ato janë të punësuara.
Fëmijët që i kanë patur nënat të punësuara në çdo kohë ndërmjet foshnjërisë dhe
moshës së arsimit të detyrueshëm, shfaqën nivele më të ulëta ankthi në kohën e
intervistimit në vitin 1991 (kur ishin në moshën 5-17 vjeç) krahasuar me fëmijët të
cilët i kishin patur nënat të papunësuara. Ekziston gjithashtu një lidhje pozitive me
punësimin e nënave dhe mungesës së ankthit, dhe kjo ishte më e madhe kur nënat
ishin të punësuara me kohë të pjesshme. Për më tepër, kur merrej në konsideratë
38
38
punësimi i të dy prindërve, të jetuarit në një familje me prindër të papunë, lidhej në
mënyrë direkte me nivele më të larta ankthi.
Në një tjetër studim (Ermisch dhe Francesconi 2001) u përdorën kampione të
ndryshme të të rinjve të marrë nga BHPS të lindur ndërmjet viteve 1970 dhe 1981.
Ata zbuluan praninë e një mase ankthi psikologjik të përjetuar nga të rinjtë, gjatë
pyetjeve në lidhje me një sërë treguesish të mirëqenies personale. Ata gjetën se
fëmijët me nëna të punësuara me kohë të plotë pasi ata kishin arritur moshën 6-10
vjeç, kishin më pak gjasa që të përjetonin ankth psikologjik, se në rastet e punësimit
me kohë të pjesshme, në kohën kur fëmija ishte akoma në moshën nga 1 në 5 vjeç.
Punësimi me kohë të plotë i baballarëve në kohën kur fëmijët ishin në moshen nga
1 deri në 5 vjeç, redukton mundësitë që fëmijët të përjetonin nivele stresi
psikologjik në vitet e tyre të rinisë.
Efekti i punësimit të prindërve përsa i përket nivelit të ankthit tek fëmijët është
kësisoj komleks, si dhe sugjeron një lloj kompromisi ndërmjet kohës dhe të
ardhurave. Impakti që ka punësimi i nënave në kohën që ato shpenzojnë me fëmijët
e tyre është diskutuar pothuajse kudo, por punësimi me kohë të plotë mund të
reduktojë apo ta kufizojë disi këtë kohë, duke ndikuar ndjeshëm në efektet negative
të ankthit. Gjithësesi, vëzhgimi i niveleve më të larta të ankthit në radhët e fëmijëve
që rriten me prindër të papunë, mund të jetë një tregues që rritja e të ardhurave si
rezultat i punësimit të nënave, në njëfarë mënyre e redukton nivelin e ankthit tek
fëmijët. Të jetuarit në një shtëpi me të ardhura të ulëta mund të rritë nivelin e stresit
tek prindërit, e për pasojë mund të ndikojë në marrëdhënien e tyre me fëmijët.
Ndonëse nuk është trajtuar veçmas nga Joshi dhe Verropoulou (2000), punësimi i
babait duket se ka një efekt pozitiv në mirëqenien emocionale të fëmijës, si në
fëmijëri, ashtu edhe në moshë madhore. Janë ngritur gjithashtu disa çështje lidhur
me drejtimin e efekteve pozitive të punësimit të nënave tek nivelet e ankthit që
manifeston fëmija. A ka vërtet efekt pozitiv punësimi i nënave, apo ndoshta ato duhet
të lënë punën, që fëmijët e tyre të përjetojnë nivele më të ulëta ankthi? Impakti që
punësimi apo papunësia e prindërve mund të ketë në mirëqenien emocionale të
fëmijës është i rëndësishëm, duke qënë se siguria emocionale në fëmijëri dhe në
rininë e hershme, ka ndikim në fusha të tjera të jetës, të tilla si krijimi i marrëdhënieve
të qëndrueshme ndërlidhëse, si edhe prespektivave për punë. Ndonëse ka edhe
rezultate të lëkundura, studimet e mëparshme kanë treguar se punësimi i nënave ka
tendencë të reduktojë shfaqjen e niveleve të ankthit tek fëmijët. Punësimi i
39
39
baballarëve ka të njëjtin efekt, sidomos duke e mbajtur familjen jashtë sferës së një
strehe me të papunë. Të dy këto studime përdorin përshkallëzimin, duke përdorur
matjen e aspekteve të ndryshme të mirëqenies emocionale, dhe do të ishte interesante
të merrej në shqyrtim nëse impakti i punësimit të prindërve dhe i papunësisë është i
njëjtë kur këto çështje trajtohen veçmas. Ashtu siç ndodh edhe me fushat e tjera të
jetës së fëmijëve, egziston edhe nevoja për të studiuar impaktin e punësimit të nënës
dhe babait jo veçmas, por sëbashku.
40
41
KAPITULLI III
METODOLOGJIA
3.1 Hyrje
Në këtë kapitull flitet për metodologjinë e studimit. Në çështjet metodologjike janë
përfshirë metoda e studimit, mbledhja dhe administrimi i të dhënave, popullata dhe
kampionimi, si dhe nënçështje të tjera me interes për mbledhjen dhe analizimin e të
dhënave.
Kapitulli është i organizuar si më poshtë. Në nënseksionin 3.2 flitet për metodën e
studimit, ndërsa në nënseksionin 3.3 diskutohet mbi procesin e mbledhjes dhe
administrimit të të dhënave. Në seksionin 3.4 përshkruhet kampionimi dhe testimi i
pyetësorit; në seksionin 3.5 përshkruhet instrumenti kërkimor dhe origjina e zhvillimit të
qasjes. Seksioni 3.6 përmban një diskutim mbi besueshmërinë dhe vlefshëmërinë e
pyetjeve dhe gjetjeve të këtij studimi. Në seksionet në vazhdim përshkruhen analizat
sasiore që janë përdorur në studim. Kapitulli përmbyllet me konsideratat etike dhe
kufizimet e studimit.
3.2 Metoda e studimit
Ky hulumtim është realizuar përmes kërkimit përshkrues sasior i cili përdoret për
të përshkruar karakteristikat e një popullate ose fenomeni nën studim duke mbledhur
informacion pa ndërhyrë në manipulimin e mjedisit. Shpeshherë këtyre studimeve u
41
42
referohen si korrelacionale ose vëzhguese. Në shkencat sociale ky lloj kërkimi mund të
na japë informacion mbi karakteristikat e shëndetit, sjelljes dhe qëndrimeve të një grupi
të caktuar. Kërkimet deskriptive na mundësojnë identifikimin e marrëdhënieve mes
fenomeneve që na rrethojnë. Qëllimi kryesor i këtij dizajni kërkimor është të përshkruajë
të dhënat dhe karakteristikat e asaj çka po studiohet përmes matjeve të shpërndarjes
qëndrore, mesatareve, modës, medianës, deviancës nga mesatarja, variacionit,
përqindjeve dhe korrelacionit mes variablave. Kombinimi i përmbledhjeve të
karakteristikave të studiuara dhe statistikave korrelacionale sëbashku me fokusin e
pyetjeve kërkimore, medotave dhe rezultateve bën që ky dizajn kërkimor të dallojë nga
të tjerët. Tre qëllimet kryesore të këtij dizajni janë: përshkrimi, shpjegimi dhe vërtetimi i
gjejtjeve ku ndër to spikat përdorimi i informacionit statistikor në interes të
politikëbërësve. Këto studime mund të japin të dhëna mjaft të dobishme që çojnë drejt
rekomandimeve të rëndësishme.
Pyetjet kërkimore që ky studim merr përsipër t’u përgjigjet:
o Çfarë ndikimi ka niveli arsimor i nënës dhe babait në vështirësitë psikologjike,
sjelljet agresive, problemet e vemëndjes, problemet me sjelljen, tërheqjen sociale,
problemet e mendimit dhe çrregullimet somatike të fëmijëve të tyre?
o Cili është impakti që ka statusi i punësimit të nënës dhe babait, në vështirësitë
psikologjike, sjelljet agresive, problemet e vemëndjes, problemet me sjelljen,
tërheqjen sociale, problemet e mendimit dhe çrregullimet somatike të të rinjve të
sotëm?
o A ndikon niveli i të ardhurave monetare të familjes në vështirësitë psikologjike,
sjelljet agresive, problemet e vemëndjes, problemet me sjelljen, tërheqjen sociale,
problemet e mendimit dhe çrregullimet somatike të fëmijëve të tyre?
o Çfarë ndikimi ka niveli arsimor i nënës dhe babait në performancën akademike të
fëmijëve të tyre?
o Cili është impakti që ka statusi i punësimit të nënës dhe babait në rezultatet
akademike të fëmijëve të tyre?
o A ndikon niveli i të ardhurave monetare të familjes në arritjet akademike të të
rinjve të sotëm?
42
43
3.3 Mbledhja dhe administrimi i të dhënave
Mbledhja dhe administrimi i të dhënave u realizua nga studiuesja gjatë muajit
janar 2016. Për mbledhjen e të dhënave u përdor pyetësori i ASEBA i cili është një
pyetësor me matje ekzaminuese me një cilësi të lartë standartizimi për problemet
emocionale, të sjelljes dhe të kompetencave sociale tek fëmijët dhe adoleshentët, të
zhvilluara nga Achenbach dhe që përdoren në mënyrë respektive për prindërit, fëmijët,
të rinjtë dhe mësuesit. Në këtë studim është përdorur vetëm njëri prej këtyre
instrumentëve, konkretisht YSR - Vetë-Raportimi i të Rinjve (the Youth SelfReport),
megjithatë për karakteristikat e këtij instrumenti do të diskutohet më në detaje në
seksionet e mëposhtme.
3.4 Popullata e studimit dhe kampionimi
Popullata përkufizohet si i gjithë grupi prej të cilit mund të merret informacion
për arritjen e objektivit të studimit. Në rastin tonë, meqë kërkohet informacion mbi
efektin që ka statusi social e ekonomik i prindërve në performancën akademike dhe
sjelljen e të rinjve, popullata përfshin të gjithë të rinjtë, me fokus në të rinjtë e shkollave
të mesme të qytetit të Tiranës. Procedura e përzgjedhjes së kampionit ishte me tre faza.
Kampioni është i shtresëzuar dhe i grupëzuar (clusters). Në fazën e parë u përzgjodhën
të gjithë shkollat e qytetit të Tiranës, me përjashtim të shkollës “Sinan Tafaj” që u përdor
për pilotim. Në fazën e dytë, në çdo shkollë u përzgjodhën në mënyrë të rastësishme të
paktën 3 klasa, dhe në fazën e tretë, individët brenda klasave iu nënshtruan plotësimit të
pyetësorit të gjithë nxënësit që kishin dëshirë.
Llogaritja e përmasës së kampionit është bërë në bazë të formulës për zgjedhjet, duke e
konsideruar numrin e të rinjve të popullatës si të pafundëm.
𝑁𝑁 = 𝑍𝑍2 ∗ 𝑝𝑝 ∗ (1 − 𝑝𝑝)𝑐𝑐2
ku Z është vlera Z (1.96 për intervalin e besimit 95%); p është përqindja e përzgjedhjes
së një vlere të caktuar, shprehur si shifër dhjetore (0.5 për të marrë zgjedhjen me përmasë
maksimale) dhe c është intervali i besimit i shprehur në shifër dhjetore (në rastin tonë
është vendosur që ky gabim të jetë 0.03 = ±3). Pra, duke llogaritur sipas formulës së
mësipërme, kampioni ynë duhet të konsistojë prej 1167 nxënësish. Duke marrë parasysh
se disa prej nxënësve mund të mos u përgjigjen të gjithë pyetjeve (me apo pa dashje), u
43
44
vendos që të merrej një kampion më i lartë për të kompensuar për këto humbje potenciale.
Kampioni përfundimtar rezultoi të jetë 1260.
3.4.1 Testimi i pyetësorit
Pavarësisht se hartimi i pyetësorit dhe vlefshmëria e tij si një mjet për arritjen e
objektivave të këtij studimi janë provuar tashmë në vende të tjera, u krye një fazë pilotimi
për të adresuar probleme që lidhen me gjuhën e përdorur (përkthimi), përshtatshmërinë
me lidhjen që merret në shqyrtim, si dhe kuptueshmërinë e pyetjeve individuale. Gjuha e
përdorur në pyetësor duhet të jetë e kuptueshme dhe e thjeshtë, të mos ketë nënkuptime
apo dykuptime, që udhëzimet kanë qenë të qarta, dhe që individët të cilëve u drejtohen
këto pyetje të kenë mundësi dhe njohuri të mjaftueshme për t’iu përgjigjur pyetjeve.
Testimi i pyetësorit u krye mbi një mostër prej 30 nxënësish të shkollës “Sinan Tafaj”.
Përzgjedhja e nxënësve për pilotim ishte e tillë që të mbulonte nxënës me performancë
akademike të niveleve të ndryshme, që kishin prindër me status social e ekonomik të
ndryshëm, dhe të moshave të ndryshme, në mënyrë që të arrihej një diversitet sa më i
madh i kampionit të pilotimit. Në formulimin final të tij u konsultuan edhe ekspertë të
hartimit të pyetësorëve dhe analizave statistikore, sidomos për çështje të kodimit të të
dhënave dhe përshtatshmërisë së tyre me analizat që parashikohen të kryhen me këto të
dhëna.
Koha e kërkuar për përgjigjet e pyetësorit ishte afërsisht se 15 minuta. Pas pilotimit, disa
prej pyetjeve të pyetësorit u riformuluan për të shmangur dykuptimësinë apo faktin që
pyetja ka qenë e paqartë. Gjithashtu, në pyetësorin origjinal u shtuan pyetjet mbi statusin
e prindërve në seksionin demografik, si dhe u eliminuan disa pyetje të hapura, të cilat jo
vetëm që në përgjithësi nuk merrnin përgjigje, por edhe nuk ishin relevante për studimin
tonë.
3.5 Instrumenti kërkimor
Instrumenti i përdorur për mbledhjen e të dhënave në këtë studim është YSR -
Vetë-Raportimi i të Rinjve (the Youth SelfReport). ASEBA ofron një qasje të kuptueshme
në vlerësimin e funksioneve adaptive dhe joadaptive të fëmijëve dhe adoleshentëve.
44
45
3.5.1 Origjina e zhvillimit të qasjes ASEBA
Instrumentet për moshën shkollore të ASEBA-s përfshijnë CBCL - Listën e Plotë
të Sjelljeve të Fëmijëve (Child Behavior Checklist); YSR - Vetë-Raportimi i të Rinjve (the
Youth SelfReport) dhe TRF - Formulari i Raportimit të Mësuesve (the Teacher’s Report
Form).
Këta pyetësorë janë matje ekzaminuese me një cilësi të lartë standartizimi për problemet
emocionale, të sjelljes dhe të kompetencave sociale tek fëmijët dhe adoleshentët, të
zhvilluara nga Achenbach dhe që përdoren në mënyrë respektive për prindërit,
adoleshentët dhe mësuesit.
ASEBA ofron një qasje të kuptueshme në vlerësimin e funksioneve adaptive dhe
joadaptive të fëmijëve dhe adoleshentëve. Ky është një instrument me një përdorim mjaft
të gjërë në shërbimet e shëndetit mendor, në shkolla, në mjedise mjekësore, në shërbimet
për fëmijë dhe familje, në agjensitë e shëndetit publik, në këshillimin e fëmijëve, në
trajnim dhe kërkime shkencore.
Përkthimet e këtij instrumenti janë realizuar në më shumë se 80 gjuhë dhe ka mëse 7000
publikime të raportuara të cilët kanë përdorur materiale nga ASEBA, duke përfshirë këtu
punën e mëse 9000 autorëve nga më shumë se 80 grupe dhe shoqëri të ndryshme
kulturore.
Qasja ASEBA e ka origjinën që në vitin 1960 ku Achenbach u përpoq të zhvillonte një
kornizë më të qartë për psikopatologjitë e fëmijëve dhe adoleshentëve sesa ato që tashmë
mbizotëronin në sistemin diagnoztikues. Në atë kohë, Manuali Diagnoztikues dhe
Statistikor i Shoqatës Amerikane të Psikiatrisë (DSM) parashikonte vetëm dy kategori të
çrregullimeve të fëmijrisë. Në vitin 1966, filloi të investigonte në diversitetin e
simptomave që mund të çonin një fëmijë drejt trajtimeve psikiatrike. Të dhënat u
mblodhën nga 1000 pacientë duke u bazuar në dosjet e tyre të shëndetit mendor dhe nga
përshkrimet e literaturës që ishin të aksesueshme në atë kohë. Ai prodhoi një listë të
plotë18 të sjelljeve parandaluese të fëmijëve. Më vonë, kjo listë u përdor për të mbledhur
informacion nga prindërit dhe shërbeu si një bazë për zhvillimin e CBCL19.
18 Achenbach TM. “The classification of children’s psychiatric symptoms: a factor-analytic study”. Psychol Monogr 1966; 80:1-37 19 Achenbach TM. “The child behavior profile: I. Boys aged 6-11”. J Consult Clin Psychol 1978; 46:478-88.
45
46
Profili i sjelljes së fëmijëve që derivoi nga CBLC u standartizua fillimisht për djem të
moshës 6 deri në 11 vjeç dhe më vonë u zgjerua për të dyja gjinitë nga mosha 6 deri në
16 vjeç20.
Në vitin 1983 Achenbach dhe Edelbrock publikuan Manualin e Listës së Plotë të Sjelljeve
të Fëmijëve nga mosha 4 deri 16 vjeç dhe në vitin 1991 u publkua një version i rishikuar
i CBCL nga mosha 4 deri në 18 vjeç pa ndonjë ndryshim të rëndësishëm në përmbajtje
në krahasim me temat e versionit të vitit 1983.
Ndryshimet më të rëndësishme të versionit të vitit 1991 përfshinin zhvillimin e
“simptomave kros-informuese” duke kombinuar informacion prej prindërve, të rinjve
dhe mësuesve. Profilet e rezultateve për CBCL, YSR dhe TRF para vitit 1991 u zhvilluan
në mënyrë të veçuara njëra-tjetra. Para vitit 1991 shkallët e sindromave patën një
funksionim të mirë në përshkrimin dhe vlerësimin e modeleve që ishin nxjerrë në mënyrë
empirike për grupe dhe gjini specifike, ashtu siç shiheshin nga një informator i caktuar
(prind, i ri apo mësues). Versionet e vitit 1991 të CBCL,YSR dhe TRF u dizenjuan në
mënyrë të tillë që të përmirsohej në të njëjtën kohë struktura konceptuale dhe aplikimi
praktik i vlerësimeve empirike duke u fokusuar më së shumti në sindromat të cilat ishin
më të zakonshme për të dyja gjinitë dhe me intervale të ndryshme moshore.
YSR/11-18 përfshinte 20 tema që fillonin nga 0 deri në katër sipas rregullave të
paracaktuara të përshkruara në manual21. Temat që lidheshin me kompentencat sociale
jepnin rezultate për tre elementë (aktivitetet, shkollën dhe aspektin social) dhe një tjetër
shkallë që mbulonte kompetencat e përgjithshme sociale. Seksioni i kompetencave
sociale vlerëson22: përfshirjen e fëmijëve apo të rrinjve në aktivitete të ndryshme si (sa
kohë shpenzojnë në sporte, hobi apo lojra dhe përformancën e tyre në këto aktivitete
krahasuar me bashkëmoshatarët e tyre; sa aktivë janë ata në organizatat, klubet, grupet
apo skuadrat në të cilat marrin pjesë; dhe a i realizojnë siç duhet punët e shtëpisë) 23;
modelet e ndërveprimit social (sa shokë/shoqe të ngushta kanë, a takohen shpesh; a kanë
marrëdhënie të mira me anëtarët e tjerë të familjes dhe bashkëmoshatarët; sa të pavarur
20 Achenbach TM, Edelbrok C. “The child behavior profile: II. Boys aged 12-16 and girls aged 6-11 and 12-16”. J Consult Clin Psychol 1979; 47:223-33 21 Achenbach TM, Rescorla LA. “Manual for the ASEBA school-age forms & profiles. Burlington”: Research Centre for Children, Youth and Families, University of Vermont; 2001. 22 Holmbeck GN, Thill AW, Bachanas P, Garber J, Miller KB, Abad M, et al. “Evidence-based assessment in pediatric psychology: measures of psychosocial adjustment and psychopathology”. J Pediatr Psychol 2008; 33:958-80. 23 Achenbach TM. “Manual for the Child Behavior Checklist/4-18 and 1991 profile”. Burlington: Department of Psychiatry, University of Vermont; 1991.
46
47
janë kur punojnë apo luajnë vetëm); dhe performancen në shkollë (përformanca në lëndë
të ndryshme akademike; probleme të tjera në shkollë). Ky seksion hulumton gjithashtu
për sëmudje apo paaftësi të ndryshme, shqetësimet apo gjërat e pëlqyeshme për fëmijët/
të rinjtë.
Seksioni i sjelljes për të tre instrumentet përbëhet nga 118 tema ku secila prej tyre ka tre
shkallë matjeje apo vlerësimi. Zero (e pavërtetë), një (e vërtetë) dhe dy (shumë ose
shpeshherë e vërtetë). Këto tema japin rezultate për tetë shkallë ose sindroma të
përgjithshme që lidhen me ( Ankthin/Depresionin; Të qënit i tërhequr socialisht; Ankesat
Somatike; Problemet Sociale, Problemet e Mendimit; Problemet e Vëmendjes; Sjelljet
që thyejnë rregullat ; dhe Sjelljet Agresive). Emrat e vendosuar për këto sindroma
reflektojnë përmbajtjen e temave dhe fjalori i përdorur është përzgjedhur në mënyrë të
tillë që të lehtësojë komunikimin mes profesionistëve të shëndetit mendor dhe
përdoruesëve të pyetësorit.
Këto sindroma përftohen empirikisht të identifikuara nga analiza faktoriale, por nuk
duhet të përdoren kurrsesi si diagnoza psikiatrike.
3.5.2 Përshkrimi i instrumentit përfundimtar të përdorur në studim
Në këtë seksion do të trajtohet më gjërësisht instrumenti i përdorur duke u fokuar
më në thellësi së secilën prej temave që ai trajton si edhe ndryshimet që janë parë të
arsyeshme për tu realizuar gjatë dhe para zhvillimit të proçesit së mbledhjes së të
dhënave. Një ndër arsyet që u përdor ky instrument, përveç të tjerave, ishte fakti që kishte
fleksibilitet të mjaftueshëm për të ndryshuar formatin, mund të validohej në mënyrë të
pavarur, mund të përdorej edhe nga individë jo ekspertë pa patur nevojë për trajnim në
posaçëm, si edhe ka gjetur përdorim nga më shumë se 100 organizata botërore (Matrix
of Tools, July 2012) gjë e cila thekson kualitetin e padiskutueshëm të këtij instrumenti.
Siç edhe u vu re edhe nga përshkrimet e mësipërme, instrumenti i Achenbach është një
instrument me një përdorim të gjërë dhe për target grupe që shkojnë përtej atij që është
përdorur në këtë studim. Duke patur parasysh se ky hulumtim trajton impaktin që
punësimi apo papunësia e prindërve ka tek të rinjtë e sotëm, qartazi, instrumenti që do të
përdorej ishte YSR ose Vetë-Raportimi i të rinjve. Sipas të dhënave ky instrument mund
të përdoret për individë nga mosha 11 deri në 18 vjeç ndaj edhe u gjykua më i
përshtatshmi për target grupin e përzgjedhur. Gjatë pilotimit të instrumentit u pa e
arsyeshme që disa prej temave të instrumentit të hiqeshin ose të modifikoheshin duke u
47
48
përshtatur konteksit shqiptar por edhe për të minimizuar disi kohën që ky pyetësor
kërkonte për tu plotësuar. Gjithashtu, sërisht në këtë fazë pilotimi u pa e arsyeshme që
individët nën moshën 14-15 vjeç të mos ishin pjesë e anketimit sepse një pjesë e
konsiderueshme e pyetjeve ishin të paqarta për ta dhe disi të sikletshme, këto lidheshin
kryesisht me pyetje apo pohime për seksin por edhe fjalë të cilat për ta ishin të panjohura.
Duke parë se pyetësorët e shpërndarë tek ky target grup rezultonin të paplotësuar, të
plotësuar me shumë gabime ose që merrnin shumë kohë gjatë plotësimit për shkak të
pyetjeve të shumta që pjesëmarrësit nën 15 vjeç kishin, u pa e arsyeshme që ky studim të
realizohej vetëm me individë mbi moshën 14-15 vjeç, ndaj edhe kampionimi i
përzgjedhjes së përgjigjedhënësve është fokusuar vetëm në gjimnaze dhe jo në shkolla 9
vjeçare. Në një fazë të mëvonshme, ndoshta për këtë target grup, pra individët nën
moshën 14-15 vjeç duhet të studiohen duke përdorur instrumentin CBCL (Listën e Plotë
të Sjelljes së Fëmijëve) duke patur parasysh se ajo është konceptuar për individë nga
mosha 6 deri në 18 vjeç. Instrumenti tjetër TRF (Formulari i Raportimit të Mësuesve)
nuk u përdor sepse ky target grup nuk bënte pjesë në qëllimin apo objektivat e këtij
hulumtimi.
Instrumenti i përdorur në këtë studim përbëhet nga tre seksione të ndryshme ku secili prej
tyre përfshinte një gamë pyetjesh të cilat lidhen me aspekte të ndryshme të jetës së një të
riu.
Seksioni A
Ky seksion përbënte pjesën hyrëse të këtij pyetësori dhe përbëhej prej tetë pyetjesh të
cilat jepnin kryesisht informacione demografike për pjesëmarrësit në studim si edhe të
dhëna të përgjithshme për familjet e tyre. Këto të dhëna lidheshin me nivelin e arsimimit
të prindërve të adoleshentit, respektivisht të nënës dhe babait. Alternativat e mundshme
ishin gjashtë: “pa arsim”; “me arsim fillor”; “me arsim 8 vjeçar”; “me arsim të mesëm”;
“universitar” dhe “pasuniversitar”. Pyetja tjetër jepte informacion për punësimin e nënës
dhe babait ku alternativat e mundshme ishin katër: “të papunë”; “në punë”; “me kohë të
pjesshme”; “në punë me kohë të plotë” dhe një alternative e hapur ku anketuesit mund të
shënonin informacionin të cilin nuk e gjenin në alternativat e paraqitura. Pyetja e rradhës
kërkonte të dhëna mbi profesionet e prindërve të të rinjve, ku listoheshin alternative si
“specialistë”; “nëpunës”; “drejtues të mesëm” dhe ‘drejtues të lartë’ ndërsa pyetja e
gjashtë lidhej me të ardhurat që familjet e tyre dispononin në muaj. Alternativat e kësaj
pyetjeje varionin nga “nën 20.000 lekë në muaj” deri në “mbi 150.000 lekë në muaj”.
48
49
Renditja e alternativave për pyetjen e pestë dhe të gjashtë është bazuar në të dhënat e
instat për grupet e profesioneve dhe të ardhurat mujore për familje. Pyetja e shtatë e këtij
seksioni kërkonte informacion se me kë jetonin aktualisht prindërit e të rinjve të anketuar.
Alternativat e propozuara ishin: “bashkë”; “të divorcuar”; “të ndarë”; “në emigracion”;
“nuk jeton njëri prej tyre”; dhe “nuk jeton asnjëri”. Pyetja e tetë dhe e fundit e këtij
seksioni merrte informacion se me kë jetonin përgjigjedhënësit e këtij studimi.
Alternativat e paraqitura ishin: “vetëm me prindin/prindërit”; “me prindin/prindërit dhe
motër/vëlla”; “prindërit, fëmijët dhe gjyshërit”; “vetëm me gjyshërit”; dhe për ata të cilët
nuk e gjenin veten tek asnjëra nga këto alternative ishte mundësia e përzgjedhjes së
alternativës “tjetër” ku mund të specifikonin situatën e tyre.
Seksioni B
Pyetjet e këtij seksioni prezantonin katër tema të reja që cilat lidheshin me aspektin
social, arsimor dhe aktivitetet sportive apo të ndonjë karakteri tjetër. Pyetja e parë dhe
dytë e këtij seksioni kërkonte informacion mbi angazhimet në aktivitetet jashtë shkollore
të pjesëmarrësve në studim. Konkrekisht, adoleshentëve u kërkohet të plotësojnë llojet e
aktiviteteve sportive në të cilat ata shpezojnë kohë dhe për secilën prej tyre u kërkohet të
japin informacion për kohën që ata shpenzojnë krahasuar me bashkëmoshatarët e tyre
dhe sesa të aftë mendojnë se janë në këto aktivitetve sportive krahasuar sërisht me
bashkëmoshatarët e tyre. Për të dyja këto pyetje alternativat e prezantuara janë në tre
shkallë: “nën mesatare”; “mesatare” dhe “mbi mesatare”. Lista e sporteve të prezantuara
ishin: “futboll”; “volejboll”; “basketboll”; “tenis”; “not” dhe “palestër,vrap”. Nëse të
anketuarit nuk angazhoheshin në ndonjërin apo asnjërin prej aktivitetve të listuara, ata
mund të shenjonin alternativen “nuk bëj fare”,e cila qëndronte e renditur e para përbri
secilës prej aktiviteteve. Pyetja tjetër e këtij seksioni kërkonte informacion mbi llojet e
aktiviteteve apo hobive që adoleshentët preferonin, sa kohë shpenzonin me to dhe se sa
të aftë, të informuar mendonin se ishin krahasuar me bashkëmoshatarët e tyre. Edhe në
këtë pyetje alternativat e propozuara janë në tre shkallë, si në pyetjen më sipër, dhe për
secilën prej tyre qëndronte opsioni “nuk bëj fare”. Llojet e aktivitetve të listuara janë:
lexoj libra jashtëshkollorë, luaj ose kaloj kohë në kompjuter, shpenzoj kohë në
smartphone duke naviguar në internet (facebook, instagram, snapchat) etj.
Pyetja e tretë e këtij seksioni lidhet me performacën akademike të përgjigjedhësve në
shkollë. Lëndët e listura në këtë tabelë ishin: matematikë, letërsi, gjuhë shqipe, shkencat
natyrore (kimi, fizike, biologji), shkencat shoqërore (histori, gjeografi, qytetari,
49
50
ekonomi), gjuhë e huaj, teknologji, arte (muzikë, histori arti,art pamor),edukimi fizik e
sporte, si edhe karriera dhe aftësimi për jetën. Alternativat e përgjigjeve për këto grup
pyetjesh ishin në kategorizuara në katër shkallë, ku për secilën prej lëndëve adoleshentët
mund të përzgjidhnin opsionin “ngelës”; “nën mesatare”; “mesatare” dhe “mbi mesatare”
në varësi të performancës që ata mendonin se kishin në secilën prej këtyre lendëve.
Pyetja e katërt e këtij seksioni analizonte marrëdhëniet mes të anketurëve dhe vëllezërit
ose motrat, me bashkëmoshatarët dhe me prindërit. Për secilën nga këto grup pyetjesh
ata dispononin tre alternative, të cilat ishin: “të këqija”; “mesatare” dhe “të mira”. Në
pyetjen e marrëdhënieve me motrat apo vëllezërit për ata të cilët nuk kishin motra apo
vëllezër kishin udhëzim të qartë që këtë pyetje të mos e plotësonin.
Në pyetjen e pestë të seksionit të dytë të pyetësorit, informacioni i kërkuar sërisht lidhet
me aspektin social të marrëdhënieve të përgjigjedhënësve. Në këtë pjesë ata duhet të
jepnin informacion mbi numrin e shokëve apo shoqeve të ngushta që kishin. Alternativat
e propozuara për këtë pyetje janë pesë: “asnjë”; “një”; “dy”; “tre” dhe “katër ose më
shumë”.
Pyetja e gjashtë dhe fundit e këtij seksioni jep të dhëna për kohën që të rinjtë kalojnë me
miqtë e tyre jashtë orarit të shkollës. Opsionet për këtë pyetje ishin: “më pak se një herë
në javë”; “një ose dy herë në javë” dhe “tre herë në javë ose më shumë”.
Seksioni C
Pjesa e tretë dhe e fundit e këtij intrumenti përbëhej nga 112 pohime ku për secilin prej
tyre të anketuarit duhet të rrethonin njërën prej tre alternativave të propozuara, ku e para,
e cila shenjohej me nr “1” do të rrethohej nëse pohimi në fjalë ishte “i pavërtetë”, numri
“2” nëse pohimi ishte “pjesërisht ose ndonjëherë i vërtetë” dhe numri “3” nëse pohimi
është “shumë ose shpeshherë i vërtetë”. Pohimet e përdorura japin rezultate për tetë
shkallë ose sindroma të përgjithshme që lidhen me ( Ankthin/Depresionin; Të qënit i
tërhequr socialisht; Ankesat Somatike; Problemet Sociale, Problemet e Mendimit;
Problemet e Vëmendjes; Sjelljet që thyejnë rregullat ; dhe Sjelljet Agresive). Emrat e
vendosuar për këto sindroma reflektojnë përmbajtjen e temave dhe fjalori i përdorur është
përzgjedhur në mënyrë të tillë që të lehtësojë komunikimin mes profesionistëve të
shëndetit mendor dhe përdoruesëve të pyetësorit. Pohimet nuk janë domosdoshmërisht
të listuara sipas grupimeve të mësipërme edhe pse në disa prej prej tyre mund të vërehet
një tendencë e tillë, kjo kryesisht tek pohimet që paraqesin çrregullimet somatike.
50
51
Në grupin e problemeve që lidhen vështirësitë psikologjike të tipit ankth përfshihen disa
nga këto pohime: Janë të pakta gjërat apo aktivitetet që më pëlqejnë apo më kënaqin;
Unë nuk i përfundoj gjërat që nis; Ndihem i/e vetmuar; Ndihem konfuz/e dhe i/e paqartë;
Qaj shpesh; Ndjej se askush nuk më do; Ndihem inferior/e, i/e pavlerë; Më vënë në lojë
shpesh; Kafshoj thonjë; Ndihem nervoz/e ose i/e tensionuar; Shoh ëndrra të këqija; Kam
shumë frikë ose ankth; Ndihem shumë në faj; Ndihem i/e mbilodhur pa ndonjë arsye;
Vihem lehtësisht në siklet; Fle më pak se bashkëmoshatarët e mi; Fle më shumë se
bashkëmoshatarët e mi gjatë ditës ose gjatë natës; Ruaj ose mbaj shumë gjëra të cilat nuk
më hyjnë në punë; Më ndryshon humori papritur; Flas shumë; Kam probleme,
çrregullime me gjumin; Nuk kam shumë energji; Jam i/e palumtur, i/e mërzitur ose në
depresion; Shqetësohem shumë. Këto janë disa ose pjesa më e madhe e pohimeve që
përgjigjedhënsësit duhet ti përgjigjeshin duke përzgjedhur njërën nga tre shkallët e
prezantuara. Secili prej tyre duhet të gjykonte në se këto pohime qëndronin ose jo në
momëntin që është plotësuat pyetësori ose në gjashtë muajt e fundit.
Grupi tjetër i pohimeve lidhet me sjelljet agresive, megjithatë, një pjesë e pohimeve të
përfshira në këtë kategori përveç sjelljeve agresive parashtron edhe mosbindjen apo
tendencën për të thyer rregullat në shkolë apo mjëdise të tjera. U pa e arsyeshme që të
klasifikoheshin brenda kësa kategorie për lehtësi në analizim. Disa prej pohime që bëjnë
pjesë në këtë grup janë: I thyej rregullat në shtëpi, shkollë ose kudo tjetër; Bëhem pjesë
e shumë zënkave; Shoqërohem me shokë/ shoqe që futen në telashe; Unë debatoj ose
grindem shpesh; Unë i sulmoj njerëzit fizikisht; Bërtas shpesh; I acaroj gjërat, situatat;
Vjedh në shtëpinë time; Vjedh jashtë shtëpisë sime; Përdor shumë fjalë të pista; Nxehem
shpejt; I kërcënoj shpesh të tjerët; Pi cigare; Bërtas më shumë se të tjerët.
Në grupin e problemeve me vëmendjen pohimet që prezantojnë këto shqetësime janë:
Nuk jam i/e vëmendshmë, hutohem shpejt; Disa veprime i përsërish shpesh; Ndihem i/e
hutuar, i/e shpërqëndruar; Shoh shpesh ëndrra me sy hapur; E ka të vështirë të rri në një
vend; dhe kam të vështirë të përqëndrohem ose të mbaj vëmendjen diku.
Në grupin e problemeve me sjelljen bëjnë pjesë këto pohime: Unë mburrem, shes mend;
Unë konsumoj alkol pa lejen e prindërve; I shkatërroj vetë gjërat/arritjet e mia; I
shkatërroj gjërat /arritjet e të tjerëve; Kam varësi të tepërt ndaj të rriturve; Nuk u bindem
prindërve; Nuk bindem në shkollë; Nuk ndihem keq pasi kam bërë diçka të gabuar ose
që nuk duhet ta bëja; Jam xheloz/e për të tjerët; Veproj pa u menduar; Gënjej ose bëj me
51
52
hile; Rezultatet e mia në shkollë lënë për të dëshiruar; dhe më pëlqen të qëndroj larg
shtëpisë.
Pohimet që manifestojnë të qënurit të tërhequr socialisht, të veçuar nga shoqëria janë:
Nuk shkoj mirë me bashkëmoshatarët; Kam frikë nga disa kafshë situata ose vende jashtë
shkolle; Kam frikë të shkoj në shkollë; Më pëlqen të rri më shumë vetëm se me të tjerët;
Jam i/e ngathët, nuk orientohem mirë; Nuk më pëlqen të përfshihem në bisedë me të tjerë;
Jam i/e fshehtë, i mbaj gjërat për vete; Jam shumë i/e ndrojtur, i/e tërhequr; Nuk jam i/e
vëmendëshme, hutohem shpejt.
Në grupin e pohimeve që karakterizojnë shqetësimet apo çrregullimet somatike ndër të
tjera janë: Përdor ilaçe pa ndonjë arsye mjekësore; Ngacmoj fytyrën ose pjesë të tjera të
trupit; Nuk ushqehem aq mirë saç duhet; Ha më tepër seç duhet; Pjesë të trupit tim
pulsojnë ose dridhen; Ndihem i/e mbilodhur pa ndonjë arsye; Jam mbipeshë; Kam
probleme të ndryshme fizike pa ndonjë arsye të njohur mjekësore si : Dhimbje (Jo koke
as stomaku); Dhimbje koke; Ndjesi të vjelli, nausea; Probleme me sytë të cilat nuk
korrigjohen me syze; Acarim ose probleme të tjera me lëkurën; Dhimbje stomaku; Të
vjella.
Problemet sociale gjenden nën pohimet si: Tregohem cinik/e me të tjerët; Sillem nën
nivelin e moshës sime; Bashkëmoshatarët e mi nuk më kanë qejf; Më pëlqen më shumë
të rri me më të rritur sesa me bashëkmoshatarët e mi; Më pëlqen më shumë të rri me më
të vegjël sesa me bashkëmoshatarët e mi; Mburrem ose dua të bie në sy; Gjërat që unë
bëj të tjerëve u duken të çuditshme; Përpiqem të tërheq vëmendjen e të tjerëve, të bie në
sy; Jam njeri dyshues; I vë të tjerët në lojë; Mendoj shpesh për seksin; si edhe do të doja
të isha i gjinisë së kundërt.
Pjesa e atërt dhe fundit e seksionit të tretë të pyetësorit lidhet me pohimet e problemeve
të mendimin. Ndër të tjera pohimet që i bashkëngjiten kësaj pjese janë: Më shkon shpesh
në mendje vetvrasja; Kam mendime të cilat të tjerëve u duken të çuditshme; Ruaj/mbaj
shumë gjëra që nuk më hyjnë në punë; Kam probleme me të folurin, bllokohem shpesh;
Shoh gjëra që të tjerët nuk arrijnë ti shohin; Dëgjoj zhurma ose zëra të cilat njerëzit e
tjerë mendojnë se nuk i dëgjojnë; Lëndohem shpesh, pa qëllim; Ndjej se duhet të jem
perfekt/e; Ndjej se të tjerët duan të ma hedhin; Kam frikë se mund të bëj ose të mendoj
diçka të keqe; Lëndoj veten në mënyrë të vetëdijshme; si edhe ka disa mendime të cialt
nuk i heq dot nga mendja.
52
53
3.6 Besueshmëria dhe vlefshmëria e pyetjeve
Besueshmëria lidhet me konsistencën dhe qëndrueshmërinë e gjetjeve. Kjo
karakteristikë pasqyrohet më qartë në çështjet që lidhen me matjet. Për të patur mjete
matëse të besueshme duhet që ato të jenë konsistente. Ekzistojnë dy aspekte të këtij
nocioni. Së pari, një matje duhet të jetë e besueshme nga jashtë, që do të thotë se nuk
duhet të luhatet me kalimin e kohës. Kjo i refrohet metodës së testimit dhe ri-testimit.
Pra, testimit të të njëjtit pjesëmarës dy herë brenda një kohë të caktuar me të njëjtin
pyetësor. Në këtë studim testimi dhe ritestimi i pyetësorit u vlerësua në një nën-kampion
prej 30 të rinjsh. Pyetësori u përsërit për këta 30 pjesëmarrës me një diferencë kohore 1
mujore nga realizimi i pyetësorit të parë. Koeficienti i korrelacionit Pearson rezultoi të
ishte r=0.79, gjë e cila tregon për një qëndrueshmëri të pyetësorit në kohë.
Së dyti, një matje duhet të jetë e besueshme së brendshmi. Besueshmëria e brendshme është një
çështje që lidhet kryesisht me atë që quhet shkalla e temave të shumëfishta. Ajo i
përgjigjet pyetjes: a janë të gjitha temat që përbëjnë shkallën koherente? Në fjalë të tjera,
a janë ato të gjitha të lidhura me njëra-tjetrën? Besueshmëria e brendshme shpesh
realizohet duke përdorur një verifikim të njohur si besueshmëri e ndarë përgjysëm ku më
pas më pas të ekzaminohet nëse rezultatet e përgjigjedhënësve të njërës gjysmë lidhen
dhe rezultatet gjysmës tjetër. Pra, edhe në këtë rast flitet për të njëjtin pjesëmarrës i cili
realizon një testim të ndarë në dy pjesë. Nëse përgjigjet e secilës prej dy pjesëve japin
rezultate të ngjashme atëherë mund të thuhet se kemi besueshmëri të brendshme. Në
rastin e këtij pyetësori, për variablat e përfshirë në analizën e vështirësive psikologjike
koefiçenti Alfa i Cronbach rezultoi 0.875. Një shifër e tillë tregon se të dhënat kanë një
qëndrueshmëri relativisht të lartë, pra besueshmëria e shkallës është mjaft e mirë për
kryerjen e analizës faktoriale. Në rastin e faktorëve për sjelljet agresive koefiçenti Alfa i
Cronbach rezultoi 0.86. Për faktorët e problemeve me vëmendjen statistika alfa e
Cronbach e ka vlerën 0.634, që është disi i ulët. Përsa i përket qëndrueshmërisësë
faktorëve për problemet me sjelljen, statistika alfa e Cronbach ka rezultuar rreth 0.7, pra
në një masë të pranueshme. Për faktorët e problemeve me tërheqjen sociale Alfa e
Cronbach është 0.59 dhe tregon për një qëndrueshmëri të dobët. Për faktorët e
shqetësimeve somatike vlera e alfës së Cronbach është 0.744 dhe kategorizohet si një
vlerë e pranueshme për qëndrueshmërinë. Në nxjerrjen e faktorëve për problemet sociale
shifrat tregojnë se përshtatshmëria e kampionit është e pranueshme, gjithsesi nën
mesataren, por qëndrueshmëria e rezultateve (Cronbach’s alpha) është në pikëpyetje. Për
53
54
faktorët e problemeve të mendimit alfa e Cronbach rezultoi 0.729, pra në nivele të
pranueshme.
Përsa i përket garancisë mbi vlefshmërinë e instrumentit matës, në këtë rast, vlefshmërinë
e pyetësorit për efektivitetin e matjes, janë përdorur disa kritere vlerësimi. Vlefshmëria
lidhet me hetimin e çështjes nëse pyetësori arrin objektivat për të cilët është krijuar, dhe
nëse kjo arrihet, në vijim shtrohet pyetja se sa e saktë është kjo matje. Ka disa kritere që
përdoren për të siguruar vlefshmërinë e pyetësorit, si për shembull të shihet nëse pyetjet
janë ato të duhurat për kontekstin e studimit, si dhe nëse pyetësori në tërësinë e tij mat
faktorët me interes, përdorimi i matjeve të performancës dhe krahasimi i tyre me masa
standarte. Vlefshmëria e brendshme lidhet me përfundimet që bazohen në rezultatet
aktuale dhe jo në opinione që influencohen nga anshmëri të kërkimit, gjë që lidhet
drejtpërdrejt me çështjen e qëndrueshmërisë dhe seriozitetit të gjetjeve. Vlefshmëria e
brendshme tregon se sa të sigurtë mund të jemi për lidhjet e shkakësisë që mund të nxirren
prej kërkimit.
Vlefshmëria e jashtme lidhet me çështjen e përgjithësimit- në çfarë popullate apo grupi
mund t’i përgjithësojmë gjetjet tona? Nëse një studim ka vlefshmëri të jashtme, atëherë
është i përgjithsueshëm për një popullatë specifike. Kriteri i vlefshmërisë së jashtme është
bazuar në rishikimin e literaturës për aplikimin e modelin teorik të varësisë së
performancës së të rinjve nga statusi socio-ekonomik i prindërve nëpërmjet pyetësorit
ASEBA-YSR. Gjithashtu, siç do të shpjegohet në seksionin x.x mbi kampionimin,
zgjedhja jonë ka qënë përfaqësuese, gjë që garanton që përfundimet e këtij pyetësori të
shtrihen në gjithë popullatën nën konsideratë. Plotësimi i kritereve të tjera konfirmohet
nga pilotimi i pyetësorit.
3.7 Analizimi i të dhënave
Në këtë sesksion prezantohet mëyra sesi është realizuar analiza e të dhënave duke
shpjeguar hollësisht testet statistikore të përdorura.
3.7.1 Analiza faktoriale
Në këtë studim është përdorur analiza faktoriale si një ndër metodat statistikore
për të përshkruar variabilitetin mes përgjigjedhënësve. Kjo është një analizë eksploruese,
e cila grupon variablat e ngjashme në dimensione. Ky proçes mund të quhet edhe
identifikim i variablave të fshehura. Analiza faktoriale redukton informacionin në një
54
55
model duke reduktuar përmasat e informacionit. Kjo proçedurë ka qëllime të
shumëfishta, ndër to thjeshtëzimin e të dhënave, si psh reduktimin e numrit të variablave
në modele regresioni të parashikueshëm, në testimin e teorive për të verifikuar
konstruksionin e shkallëve dhe operacionalizimin. Analiza faktoriale përdoret gjithashtu
për të ndërtuar indekse, ku mënyra më e zakonshme për ta realizuar këtë është të
mbledhësh variablat në një ose më shumë indekse. Testet që janë përdorur në këtë studim
kanë patur si qëllim të testojnë apo kontrollojnë sesa të përshtatshme janë të dhënat për
një analizë faktoriale dhe sa të besueshme mund të jenë të dhënat e një analizë të tillë.
Një masë e përshtatshmërisë së të dhënave për kryerjen e analizës faktoriale është matja
Kaiser-Meyer-Olkin (KMO), e cila duhet të marrë një vlerë më të madhe se 0.5 dhe testi
i sfericitetit i Bartlett (Bartlett's test of sphericity) i cili duhet të rezultojë statistikisht i
rëndësishëm. Të dy këta teste kanë si qëllim ekplorimin e matricës së korrelacioneve,
bazuar në supozimet paraprake të analizes faktoriale, ku duhet të ekzistojë korrelacioni
mes variablave të marrë në konsideratë për analizën. KMO merr vlera mes 0 dhe 1, por
kërkuesit rekomandojnë që vlera e tij duhet te jetë mbi 0.6. Testi i sfericitetit i Bartlett
teston hipotezën zero se matrica e korrelacioneve është matricë njësi, pra elementët e
diagonales kryesore janë 1 dhe elementët jashtë diagonales janë 0. Ky është një rast ideal
në të cilin variablat e marrë në shqyrtim nuk kanë asnjë lidhje me njëri tjetrin. Testi i
sfericitetit i Bartlett lidhet me rëndësinë e studimit, pra tregon vlefshmërinë dhe
përshtatshmërinë e përgjigjeve të mbledhura me anë të pyetësorëve për adresimin e
problemit nën studim. Analiza quhet e përshtatshme nëse vlera e testit është më e vogël
se 0.05, rast në të cilin hidhet poshtë hipoteza zero e mungesës së korrelacionit mes
variablave në nivelin 5 përqind, pra konfirmohet parakushti i analizës faktoriale për
variabla të korreluar.
3.7.2 Testi hi-katror
Testi hi-katror është një test statistikor mjaft i shpejtë, gjithashtu i njohur si testi
i Pearson, i cili është përdorur për të ekzaminuar marrëdhënien mes dy ose më shumë
varialblave kategorike dhe përdor tabelat me dy hyrje, që njihen gjithashtu edhe si tabela
kontingjence. Këto tabela përmbledhin informacionin që nevojitet për kryerjen e
inferencave statistikore dhe testimit statistikor të lidhjes mes variablave bazuar në të
dhënat e vëzhguara. Në tabelat me dy hyrje, vlera e pritur për cdo qelizë është:
totali sipas rreshtit x totalin sipas kolonës
56
numrin total të vëzhgimeve
Variablat duhet të jenë të nivelit ordinal ose nominal si edhe duhet të konsistojnë në dy
ose më shumë grupe të pavarura. Pasi llogariten vlerat e pritura, statistika hi-katror
llogaritet me formulën e mëposhtme:
𝑋𝑋2 = ∑ (𝑣𝑣𝑣𝑣𝑣𝑣𝑣𝑣𝑣𝑣 𝑣𝑣 𝑣𝑣ë𝑧𝑧ℎ𝑔𝑔𝑔𝑔𝑣𝑣𝑣𝑣 − 𝑣𝑣𝑣𝑣𝑣𝑣𝑣𝑣ë𝑛𝑛 𝑣𝑣 𝑝𝑝𝑣𝑣𝑝𝑝𝑝𝑝𝑔𝑔𝑣𝑣)2 𝑣𝑣𝑣𝑣𝑣𝑣𝑣𝑣ë𝑛𝑛 𝑣𝑣 𝑝𝑝𝑣𝑣𝑝𝑝𝑝𝑝𝑔𝑔𝑣𝑣
Shpërndarja e kësaj statistike eshte χ2 (Hi-katror) me (r-1)(c-1) shkallë lirie, ku
r përfaqëson numrin e rreshtave të tabelës me dy hyrje dhe c përfaqëson numrin e
kolonave. Kjo shpërndarje merr vetëm vlera pozitive dhe vlera p-value për testin Hi-
katror është probabiliteti i vëzhgimit të një vlere të paktën po aq ekstreme sa statistika e
testit për një shpërndarje Hi-katror (P( χ2 ≥ X2) me (r-1)(c-1) shkallë lirie. Testi hi-katror
mund të testojë nëse shpërndarja e një variable në një kampion të caktuar i përafrohet një
shpërndarjeje të supozuar teorike. Së dyti, testi hi-katror përdoret për të testuar pavarësinë
mes dy variablave, që do te thotë nëse njëri variabël nuk është i varur nga tjetri. Në fjalë
të tjera testohet nëse ekziston ndonjë lidhje statistikisht e rëndësishme mes variablit të
varur dhe variablit të pavarur. Për shkak të natyrës së pyetjeve dhe alternativave të
përgjigjeve, pra fakti që këto janë variablat e instrumentit kërkimor në këtë studim janë
cilësorë, e që tregojnë përkatësi në grupe, përdorimi i testit hi-katror dhe tabelave të
kontingjencës ishin të nevojshëm për të testuar hipotezat. Hipoteza zero në këto teste
është ajo e pavarësisë mes variablave.
Nëse vlera e p ≤ ( 0.05) tregon prova të forta kundër hipotezën nul, ndaj e hedh
poshtë atë.
Nëse vlera e p >( 0.05) tregon prova të dobëta kundër hipotezën nul, ndaj nuk e
hedh dot poshtë atë.
3.7.3 ANOVA
Për të testuar këto hipoteza është përdorur testi t i krahasimit të mesatareve mes
dy grupeve të pavarur, si dhe analiza e variancës ANOVA në rastin e variablave me më
shumë se dy kategori. Anova përdoret për të përcaktuar nëse ka ndonjë diferencë me
rëndësi statistikore mes mesatareve të dy ose më shumë grupeve të pavarura (jo të
lidhura) me njëra-tjetrën, (edhe pse tendenca është të përdoret kur ka një minimum prej
tre grupesh më shumë sesa dy grupe). Është e rëndësishme të kuptohet që anova është
55
model duke reduktuar përmasat e informacionit. Kjo proçedurë ka qëllime të
shumëfishta, ndër to thjeshtëzimin e të dhënave, si psh reduktimin e numrit të variablave
në modele regresioni të parashikueshëm, në testimin e teorive për të verifikuar
konstruksionin e shkallëve dhe operacionalizimin. Analiza faktoriale përdoret gjithashtu
për të ndërtuar indekse, ku mënyra më e zakonshme për ta realizuar këtë është të
mbledhësh variablat në një ose më shumë indekse. Testet që janë përdorur në këtë studim
kanë patur si qëllim të testojnë apo kontrollojnë sesa të përshtatshme janë të dhënat për
një analizë faktoriale dhe sa të besueshme mund të jenë të dhënat e një analizë të tillë.
Një masë e përshtatshmërisë së të dhënave për kryerjen e analizës faktoriale është matja
Kaiser-Meyer-Olkin (KMO), e cila duhet të marrë një vlerë më të madhe se 0.5 dhe testi
i sfericitetit i Bartlett (Bartlett's test of sphericity) i cili duhet të rezultojë statistikisht i
rëndësishëm. Të dy këta teste kanë si qëllim ekplorimin e matricës së korrelacioneve,
bazuar në supozimet paraprake të analizes faktoriale, ku duhet të ekzistojë korrelacioni
mes variablave të marrë në konsideratë për analizën. KMO merr vlera mes 0 dhe 1, por
kërkuesit rekomandojnë që vlera e tij duhet te jetë mbi 0.6. Testi i sfericitetit i Bartlett
teston hipotezën zero se matrica e korrelacioneve është matricë njësi, pra elementët e
diagonales kryesore janë 1 dhe elementët jashtë diagonales janë 0. Ky është një rast ideal
në të cilin variablat e marrë në shqyrtim nuk kanë asnjë lidhje me njëri tjetrin. Testi i
sfericitetit i Bartlett lidhet me rëndësinë e studimit, pra tregon vlefshmërinë dhe
përshtatshmërinë e përgjigjeve të mbledhura me anë të pyetësorëve për adresimin e
problemit nën studim. Analiza quhet e përshtatshme nëse vlera e testit është më e vogël
se 0.05, rast në të cilin hidhet poshtë hipoteza zero e mungesës së korrelacionit mes
variablave në nivelin 5 përqind, pra konfirmohet parakushti i analizës faktoriale për
variabla të korreluar.
3.7.2 Testi hi-katror
Testi hi-katror është një test statistikor mjaft i shpejtë, gjithashtu i njohur si testi
i Pearson, i cili është përdorur për të ekzaminuar marrëdhënien mes dy ose më shumë
varialblave kategorike dhe përdor tabelat me dy hyrje, që njihen gjithashtu edhe si tabela
kontingjence. Këto tabela përmbledhin informacionin që nevojitet për kryerjen e
inferencave statistikore dhe testimit statistikor të lidhjes mes variablave bazuar në të
dhënat e vëzhguara. Në tabelat me dy hyrje, vlera e pritur për cdo qelizë është:
totali sipas rreshtit x totalin sipas kolonës
55
56
numrin total të vëzhgimeve
Variablat duhet të jenë të nivelit ordinal ose nominal si edhe duhet të konsistojnë në dy
ose më shumë grupe të pavarura. Pasi llogariten vlerat e pritura, statistika hi-katror
llogaritet me formulën e mëposhtme:
𝑋𝑋2 = ∑ (𝑣𝑣𝑣𝑣𝑣𝑣𝑣𝑣𝑣𝑣 𝑣𝑣 𝑣𝑣ë𝑧𝑧ℎ𝑔𝑔𝑔𝑔𝑣𝑣𝑣𝑣 − 𝑣𝑣𝑣𝑣𝑣𝑣𝑣𝑣ë𝑛𝑛 𝑣𝑣 𝑝𝑝𝑣𝑣𝑝𝑝𝑝𝑝𝑔𝑔𝑣𝑣)2 𝑣𝑣𝑣𝑣𝑣𝑣𝑣𝑣ë𝑛𝑛 𝑣𝑣 𝑝𝑝𝑣𝑣𝑝𝑝𝑝𝑝𝑔𝑔𝑣𝑣
Shpërndarja e kësaj statistike eshte χ2 (Hi-katror) me (r-1)(c-1) shkallë lirie, ku
r përfaqëson numrin e rreshtave të tabelës me dy hyrje dhe c përfaqëson numrin e
kolonave. Kjo shpërndarje merr vetëm vlera pozitive dhe vlera p-value për testin Hi-
katror është probabiliteti i vëzhgimit të një vlere të paktën po aq ekstreme sa statistika e
testit për një shpërndarje Hi-katror (P( χ2 ≥ X2) me (r-1)(c-1) shkallë lirie. Testi hi-katror
mund të testojë nëse shpërndarja e një variable në një kampion të caktuar i përafrohet një
shpërndarjeje të supozuar teorike. Së dyti, testi hi-katror përdoret për të testuar pavarësinë
mes dy variablave, që do te thotë nëse njëri variabël nuk është i varur nga tjetri. Në fjalë
të tjera testohet nëse ekziston ndonjë lidhje statistikisht e rëndësishme mes variablit të
varur dhe variablit të pavarur. Për shkak të natyrës së pyetjeve dhe alternativave të
përgjigjeve, pra fakti që këto janë variablat e instrumentit kërkimor në këtë studim janë
cilësorë, e që tregojnë përkatësi në grupe, përdorimi i testit hi-katror dhe tabelave të
kontingjencës ishin të nevojshëm për të testuar hipotezat. Hipoteza zero në këto teste
është ajo e pavarësisë mes variablave.
Nëse vlera e p ≤ ( 0.05) tregon prova të forta kundër hipotezën nul, ndaj e hedh
poshtë atë.
Nëse vlera e p >( 0.05) tregon prova të dobëta kundër hipotezën nul, ndaj nuk e
hedh dot poshtë atë.
3.7.3 ANOVA
Për të testuar këto hipoteza është përdorur testi t i krahasimit të mesatareve mes
dy grupeve të pavarur, si dhe analiza e variancës ANOVA në rastin e variablave me më
shumë se dy kategori. Anova përdoret për të përcaktuar nëse ka ndonjë diferencë me
rëndësi statistikore mes mesatareve të dy ose më shumë grupeve të pavarura (jo të
lidhura) me njëra-tjetrën, (edhe pse tendenca është të përdoret kur ka një minimum prej
tre grupesh më shumë sesa dy grupe). Është e rëndësishme të kuptohet që anova është
56
57
një test statistikor që përfshin disa tema dhe nuk tregon dot se cilët nga këto grupe janë
statistikisht të ndryshme nga njëra-tjetra, e vetmja gjë që tregon është se të paktën nga
këto grupe janë të ndryshme. Duke patur parasysh se mund të ketë më shumë sesa dy
grupe në një dizajn kërkimor, të përcaktohet se kush nga këto grupe ndryshon nga tjetri
është shumë e rëndësishme. Kjo realizohet duke përdorur testin post-hoc. Është shumë e
rëndësishme që përpara se të përdoret kjo lloj analize statistikore të sigurohemi që të
dhënat që duam të analizojmë mund të analizohen përmes saj. Ky proçes është shumë i
rëndësishëm pasi nëse duam të kemi një rezultat të vlefshëm duhet që të dhënat të
analizohen vetëm pasi ato kanë plotësuar gjashtë supozimet që kërkon “one –way
Anova”.
Këto supozime janë:
1. Variabla e varur duhet të matet në nivel interval ose raport.
2. Variabla e pavarur duhet të konsistojë në dy ose më shumë grupe të pavarura
kategorikë.
3. Duhet që të mos ketë asnjë marrëdhënie mes observimeve të secilit grup ose edhe
brenda vetë grupit.
4. Nuk duhet të ketë “outliers” vëzhgime ekstreme me rëndësi.
5. Variabla e varur duhet të ketë një shpërndarje përafërsisht normale për secilën
kategori të variablës së pavarur24.
6. Duhet të jetë homogjeniteti i variancave. Kjo realizohet përmes testit të Levene.
3.8 Konsideratat etike
Për realizimin e këtij studimi u morën lejet përkatëse si në DART ashtu edhe
tek drejtoreshat dhe drejtorët (ose zv. drejtorët) e secilës prej shkollave të përfshira në
studim. Në të dyja rastet u kontrollua informacioni dhe strukturimi i pyetësorit nga
personat përgjegjës në dhënien e lejes për të realizuar studimin me target grupin e
përzgjedhur.
Gjatë realizimit të këtij studimi të gjithë pjesëmarrësit u trajtuan me respektin dhe
konsideratën e duhur. Atyre ju prezantua qartësisht se cili ishte qëllimi i këtij studimi
duke lejuar hapësirën e nevojshme për të drejtuar pyetje mbi çfarëdolloj paqartësie, si
24 Testet janë realizuar të gjitha por nuk janë përshirë në shtojca për shkak të madhësisë së tyre. Të interesuarit mund të më kontaktojnë në adresën e email-it “[email protected]”.
57
një test statistikor që përfshin disa tema dhe nuk tregon dot se cilët nga këto grupe janë
statistikisht të ndryshme nga njëra-tjetra, e vetmja gjë që tregon është se të paktën nga
këto grupe janë të ndryshme. Duke patur parasysh se mund të ketë më shumë sesa dy
grupe në një dizajn kërkimor, të përcaktohet se kush nga këto grupe ndryshon nga tjetri
është shumë e rëndësishme. Kjo realizohet duke përdorur testin post-hoc. Është shumë e
rëndësishme që përpara se të përdoret kjo lloj analize statistikore të sigurohemi që të
dhënat që duam të analizojmë mund të analizohen përmes saj. Ky proçes është shumë i
rëndësishëm pasi nëse duam të kemi një rezultat të vlefshëm duhet që të dhënat të
analizohen vetëm pasi ato kanë plotësuar gjashtë supozimet që kërkon “one –way
Anova”.
Këto supozime janë:
1. Variabla e varur duhet të matet në nivel interval ose raport.
2. Variabla e pavarur duhet të konsistojë në dy ose më shumë grupe të pavarura
kategorikë.
3. Duhet që të mos ketë asnjë marrëdhënie mes observimeve të secilit grup ose edhe
brenda vetë grupit.
4. Nuk duhet të ketë “outliers” vëzhgime ekstreme me rëndësi.
5. Variabla e varur duhet të ketë një shpërndarje përafërsisht normale për secilën
kategori të variablës së pavarur24.
6. Duhet të jetë homogjeniteti i variancave. Kjo realizohet përmes testit të Levene.
3.8 Konsideratat etike
Për realizimin e këtij studimi u morën lejet përkatëse si në DART ashtu edhe
tek drejtoreshat dhe drejtorët (ose zv. drejtorët) e secilës prej shkollave të përfshira në
studim. Në të dyja rastet u kontrollua informacioni dhe strukturimi i pyetësorit nga
personat përgjegjës në dhënien e lejes për të realizuar studimin me target grupin e
përzgjedhur.
Gjatë realizimit të këtij studimi të gjithë pjesëmarrësit u trajtuan me respektin dhe
konsideratën e duhur. Atyre ju prezantua qartësisht se cili ishte qëllimi i këtij studimi
duke lejuar hapësirën e nevojshme për të drejtuar pyetje mbi çfarëdolloj paqartësie, si
24 Testet janë realizuar të gjitha por nuk janë përshirë në shtojca për shkak të madhësisë së tyre. Të interesuarit mund të më kontaktojnë në adresën e email-it “[email protected]”.
57
58
edhe i’u shpjegua përse pjesëmarrja e tyre ishte e rëndësishme në këtë hulumtim. Gjatë
prezantimit të pyetësorit, të rinjve ju bë e qartë se çdo informacion i dhënë ishte
tërësisht konfidencial dhe nuk kishte asnjë element në pyetësor i cili mund ti
identifikonte. Në asnjë moment gjatë realizimit të mbledhjes së të dhënave nuk pati rast
që të anketurit të ndodheshin në pozita që mund të kërcënonin mirëqënien e tyre fizike
apo psikologjike. Gjithshtu të anketuarëve ju bë me dije se edhe pse pjesëmarrja e tyre
ishte mjaft e rëndësishme për këtë studim, ata mund të tërhiqeshin në çdo kohë nga
plotësimi i pyetësorit.
3.9 Kufizimet e studimit
Të dhënat e këtij studimi fokusohen vetëm tek të rinjtë që jetojnë dhe studiojnë
në shkollat e mesme publike të përgjithshme në qytetin e Tiranës ndaj edhe nuk mund të
jenë përfaqësuese për të gjithë Shqipërinë, megjithatë do të japë një kontribut të
rëndësishëm për kryeqytetin. Një tjetër kufizim i këtij studimi është mungesa e
pjesëmarrjes së prindërve, mësuesve dhe/ose psikologëve e punojnësve social të
shkollave për të reflektuar një panoramë më të qartë të elementëve ndikues në mirëqënien
emocionale dhe performancës akademike në marrëdhënie me statusin e punësimit të
prindërve. Disavantazh tjetër është mungesa e përqasjes cilësore si dizajn kërkimor e cila
mund të jepte nje tjetër këndvështrim mbi mendimet dhe ndjenjat që të rinjtë kanë sipas
perceptimit të tyre mbi konceptin e mirëqënies emocionale dhe mënyrës se si ajo mund
të jetë influencuar nga niveli arsimor i prinderve të tyre, statusit arsimor dhe të ardhurave
familjare.
58
59
KAPITULLI IV
ANALIZA E TË DHËNAVE
4.1 Hyrje
Ky kapitull analizon të dhënat e mbledhura me anë të një anketimi, i cili u krye gjatë
muajit janar 2016 në gjimnazet e Tiranës bazuar në një pyetësor i cili është i mirënjohur
për përdorim në anketimet me qëllim të njëjtë. U tentua që kampioni të jetë përfaqësues
dhe proporcional me popullatën. Popullata u konsiderua rreth 20000 nxënës. Në mungesë
të të dhënave mbi numrin e saktë të nxënësve të shkollave të mesme të qytetit të Tiranës,
u tentua një zgjedhje më e madhe në shkollat që kanë më shumë nxënës dhe një numër
më i vogël të ankëtuarisht në shkollat më të vogla. Brenda shkollës u zgjodh në mënyrë
të rastësishme të paktën tre klasa. Të gjithë nxënësit që ndodheshin në këto klasa u
përzgjodhën për plotësimin e pyetësorit. Një teknikë e tillë rrit saktësinë e vlerësimeve të
marra dhe rrjedhimisht edhe të përgjithësimeve që kryhen mbi rezultatet e anketimit. U
planifikua të mblidhej informacion nga rreth 1300 të anketuar, që duke patur parasysh se
jo të gjithë nxënësit do t’u përgjigjeshin të gjitha pyetjeve, të mund të rezultonte në një
numër të vlefshëm përgjigjesh prej rreth 1064. Një kampion i tillë jep një marzh gabimi
apo interval besimi prej 3 përqind me një besueshmëri prej 95 përqind. Të dhënat
rezultuan në një kampion më të lartë se kjo shifër, pra marzhi i gabimit është më i vogël
se 3 përqind në pothuaj të gjitha pyetjet e anketës.
Ky kapitull është i organizuar në tri seksione kryesore. Në seksionin 4.2 paraqitet analiza
përshkruese, e cila përmban në parim analizën e karakteristikave demografike të
59
60
kampionit dhe analizën univariante. Kjo e fundit do të mundësojnë njohjën e thellë të
kampionit dhe të informacionit të mbledhur nëpërmjet anketimit, si dhe do të jetë një
paraqitje e situatës, sjelljeve dhe problematikave që hasin nxënësit e shkollave të mesme
të qytetit të Tiranës. Në seksionin 4.3 paraqitet analiza bivariante, e cila do të ndihmojë
për testimin e një sërë hipotezash të hedhura në fillim të këtij punimi. Në seksionin 4.4
paraqitet analiza multivariante. Analiza multivariante përbën analizën e fundit dhe më
komplekse të punimit, që do të mundësojë edhe dhënien e rekomandimeve.
4.2 Analiza përshkruese
Ky nënseksion paraqet analizën univariante të informacionit të mbledhur me anë të
pyetësorëve. Në fillim paraqitet një përmbledhje e detajuar e karakteristikave të
zgjedhjes/kampionit, ndërsa në vijim përmblidhet informacioni mbi secilin prej
variablave të seksionit C të pyetësorit, që lidhen me vlerësimin e pohimeve të ndryshme
në lidhje me sjelljen e nxënësve. Interpretimi i përqindjeve në këtë pjesë është organizuar
sipas faktorëve të sjelljes apo problematikave të saj, në vend të përdorimit të rradhës së
pohimeve në pyetësor. Kjo analizë paraprin kryerjen e testeve të përshtatshme për disa
prej hipotezave të shtruara në punim, të cilat do të jënë pjesë përbërëse e analizës
bivariante.
4.2.1 Karakteristikat demografike të zgjedhjes
Tabela 4.1 mund të vihet re se shpërndarja sipas shkollave të mesme e zgjedhjes është e
konsiderueshme. Në të përfshihen pothuajse të gjitha shkollat e mesme publike të qytetit
të Tiranës me përqëndrim më të madh të vrojtimeve në gjimnazet që kanë numër më të
lartë nxënësish në mënyrë që kampioni të jetë sa më përfaqësues. Konkretisht, në
gjimnazin “Ismail Qemali” janë anketuar 247 nxënës që përbëjnë 19.9 përqind të
kampionit, në gjimnazin “Partizani” janë anketuar 125 nxënës apo 10.1 përqind e numrit
total të nxënësve të anketuar, ndërsa në gjimnazin “Sami Frashëri” janë anketuar 118
nxënës (9.5 përqind). Gjimnazi me përfaqësim më të ulët është “Aleks Buda” me 52 të
anketuar ose rreth 4 përqind të zgjedhjes. Gjimnazet si “Abdullah keta” dhe “Besnik
Sykja” përfaqësohen me rreth 5 përqind të të gjithë kampionit. Përfaqësim të njëjtë kanë
edhe gjimnazet “Eqerem Cabej” dhe “Arben Broci” me rreth 6 përqind të zgjedhjes,
gjimnazet “Cajupi” dhe “Myslym Keta” me rreth 8 përqind, dhe gjimnazi “Qemal Stafa”
me rreth 7 përqind.
60
61
Tabela 4.1. Ndarja e kampionit sipas gjimnazeve të Tiranës
Frekuencat Përqindjet Shkollat e Mesme Abdulla Keta 66 5.3 Aleks Buda 40 3.2 Arben Broci 73 5.9 Besnik Sykja 61 4.9 Cajupi 94 7.6 Eqerem Cabej 79 6.4 Ismail Qemali 247 19.9 Myslym Keta 94 7.6 Partizani 125 10.1 Petro Nini Luarasi 99 8.0 Qemal Stafa 91 7.3 Sami Frashëri 118 9.5 Sander Prosi 52 4.2
Më poshtë përmblidhen karakteristikat kryesore socio-demografike të kampionit
përfundimtar, i cili përbëhet nga 1239 nxënës të shkollave të mesme. Karakteristikat
demografike, mbi të cilat është mbledhur informacion, janë mosha, gjinia, përbërja e
familjes, niveli arsimor i prindërve, punësimi i prindërve, profesioni i prindërve, të
ardhurat mujore të familjes si dhe gjendja civile e prindërve.
Tabela 4.2 paraqet karakteristikat demografike të nxënësve. Kampioni përbëhet nga 716
meshkuj dhe 471 femra, që përkojnë respektivisht me rreth 60 përqind dhe 40 përqind të
kampionit. Për sa i përket moshës së të anketuarve vihet re se dominojnë nxënësit e
grupmoshës 16-18 vjeç, ndër të cilët veçohen ata që janë 17 vite (34.4 përqind) dhe ata
me 16 vite (34 përqind). Të anketuarit me grupmoshë më të madhe se 16-18 vjeç përbëjnë
vetëm 2.3 përqind të kampionit. Mosha mesatare e të anketuarëve është 16 vite e 7 muaj.
Tabela 4.2. Karakteristikat demografike të nxënësve të zgjedhjes
Karakteristika Frekuencat Përqindjet Gjinia Mashkull 716 60.3 Femër 471 39.7 Mosha
15 109 9.1 16 408 34.0 17 413 34.4 18 243 20.3 19 21 1.8
61
62
20 2 .2 22 2 .2 25 1 .1
Mosha mesatare: 16.74 Devijimi standard: 1.01
Në lidhje me nivelin arsimor të familjarëve është mbledhur informacion mbi nivelin
arsimor të nënës dhe babait. Në tabelën 4.3 vihet re se baballarët kanë nivel arsimor
përgjithësisht më të lartë se nënat. Diferencat janë më të dukshme për nivelet më të larta
të arsimit, ndërsa për nivelet e ulëta pothuajse nuk ka diferenca.
Vetëm 0.8 përqind e nënave dhe baballarëve janë të paarsimuar dhe 0.2 përqind e tyre
kanë kryer vetëm arsim fillor. Niveli arsimor më i zakonshëm për të dy prindërit është ai
i mesëm. Përkatësisht 54.1 përqind e nënave dhe 50.6 përqind e baballarëve kanë këtë
nivel arsimor. 26 përqind e nënave kanë përfunduar arsimin universitar, dhe vetëm 9.4
përqind e tyre kanë kryer studime pasuniversitare (master dhe doktoraturë). Si përqindja
e baballarëve me nivel arsimor universitar, ashtu edhe përqindja e atyre me arsim
pasuniversitar janë më të lartë se përqindjet respektive për nënat. Diferencat janë 2.4 dhe
2.1 përqind në favor të baballarëve, përkatësisht.
Duke kaluar tek punësimi i prindërve vihet re se ka më shumë nëna të papuna (24.9
përqind) se sa baballarë (9.4 përqind). Punësimi me kohë të plotë është dominues në të
dy grupet edhe pse 6 përqind më i lartë tek prindi mashkull. Vetëm 8.8 përqind e nënave
punojnë me kohë të pjesshme, ndërkohë që një tregues i tillë është 14.4 përqind tek
baballarët.
Për sa i përket profesionit të prindërve, përfaqësimi më i lartë vihet re tek alternativa
“nënpunës”, përkatësisht 55.5 % e nënave dhe 39.2 përqind e baballarëve. Sakaq, ka
diferencë të lartë për pozicionet drejtuese të punësimit, ku përfaqësimi është më i lartë
për baballarët si në rastin e drejtuesve të mesëm ashtu edhe në rastin e drejtuesve të lartë,
përkatësisht 3.6 dhe 8.8 përqind më i lartë. Këto diferenca janë të pritshme për realitetin
shqiptar që dominohet nga meshkujt në pozita drejtuese.
Tabela 4.3. Karakteristikat e prindërve të nxënësve të anketuar
Nëna Babai Karakteristika Frekuenca Përqindja Frekuenca Përqindja Niveli i arsimit
Pa arsim 10 .8 10 .8 Fillor 3 .2 2 .2 8 Vjeçar 116 9.5 101 8.3 I mesëm 664 54.1 613 50.6 Universitar 319 26.0 346 28.6
62
20 2 .2 22 2 .2 25 1 .1
Mosha mesatare: 16.74 Devijimi standard: 1.01
Në lidhje me nivelin arsimor të familjarëve është mbledhur informacion mbi nivelin
arsimor të nënës dhe babait. Në tabelën 4.3 vihet re se baballarët kanë nivel arsimor
përgjithësisht më të lartë se nënat. Diferencat janë më të dukshme për nivelet më të larta
të arsimit, ndërsa për nivelet e ulëta pothuajse nuk ka diferenca.
Vetëm 0.8 përqind e nënave dhe baballarëve janë të paarsimuar dhe 0.2 përqind e tyre
kanë kryer vetëm arsim fillor. Niveli arsimor më i zakonshëm për të dy prindërit është ai
i mesëm. Përkatësisht 54.1 përqind e nënave dhe 50.6 përqind e baballarëve kanë këtë
nivel arsimor. 26 përqind e nënave kanë përfunduar arsimin universitar, dhe vetëm 9.4
përqind e tyre kanë kryer studime pasuniversitare (master dhe doktoraturë). Si përqindja
e baballarëve me nivel arsimor universitar, ashtu edhe përqindja e atyre me arsim
pasuniversitar janë më të lartë se përqindjet respektive për nënat. Diferencat janë 2.4 dhe
2.1 përqind në favor të baballarëve, përkatësisht.
Duke kaluar tek punësimi i prindërve vihet re se ka më shumë nëna të papuna (24.9
përqind) se sa baballarë (9.4 përqind). Punësimi me kohë të plotë është dominues në të
dy grupet edhe pse 6 përqind më i lartë tek prindi mashkull. Vetëm 8.8 përqind e nënave
punojnë me kohë të pjesshme, ndërkohë që një tregues i tillë është 14.4 përqind tek
baballarët.
Për sa i përket profesionit të prindërve, përfaqësimi më i lartë vihet re tek alternativa
“nënpunës”, përkatësisht 55.5 % e nënave dhe 39.2 përqind e baballarëve. Sakaq, ka
diferencë të lartë për pozicionet drejtuese të punësimit, ku përfaqësimi është më i lartë
për baballarët si në rastin e drejtuesve të mesëm ashtu edhe në rastin e drejtuesve të lartë,
përkatësisht 3.6 dhe 8.8 përqind më i lartë. Këto diferenca janë të pritshme për realitetin
shqiptar që dominohet nga meshkujt në pozita drejtuese.
Tabela 4.3. Karakteristikat e prindërve të nxënësve të anketuar
Nëna Babai Karakteristika Frekuenca Përqindja Frekuenca Përqindja Niveli i arsimit
Pa arsim 10 .8 10 .8 Fillor 3 .2 2 .2 8 Vjeçar 116 9.5 101 8.3 I mesëm 664 54.1 613 50.6 Universitar 319 26.0 346 28.6
62
63
Pasuniversitar 115 9.4 139 11.5 Punësimi
Pa punë 302 24.9 112 9.4 Punon me kohë të pjesshme
107 8.8 172 14.4
Punon me kohë të plotë 726 59.9 788 65.9 Tjetër 77 6.4 123 10.3
Profesioni Specialist/e 168 17.5 236 21.4 Nëpunëse 534 55.5 432 39.2 Drejtuese e Mesme 177 18.4 243 22.0 Drejtuese e Lartë 83 8.6 192 17.4
Në Tabelën 4.4 janë paraqitur karakteristikat e tjera të prindërve të të anketuarve si dhe
familjeve të tyre. Në lidhje më statusin civil të prindërve, 1120 të anketuar konstatojnë
se prindërit e tyre jetojnë bashke dhe vetëm 3 përqind e prindërve janë të divorcuar. Pjesa
tjetër, rreth 4.6 përqind e prindërve jetojnë të ndarë (0.7 përqind), në emigracion (1.2
përqind) apo njëri prej tyre nuk jeton (3.7 përqind). Pjesa dërrmuese e të anketuarve (66.8
përqind) jeton me prindin/prindërit dhe motrën/vëllain. Vetëm 9.8 përqind e tyre jeton
vetëm me prindin/prindërit, dhe 20.1 përqind jetojnë me prindërit, motrat/vëllezërit dhe
gjyshërit. Të anketuarit janë pyetur mbi të ardhurat mujore të familjes, ku vlen të
përmendet se rreth 10 përqind e nxënësve të anketuar nuk i janë përgjigjur pyetjes. Dy
janë nivelet mbizotëruese të të ardhurave mujore të familjes; 30,000 – 50,000 lekë dhe
50,000 – 80,000, përkatësisht 26.2 përqind dhe 27.4 përqind. Vetëm 77 familje (6.7
përqind) gjenerojnë të ardhura mujore nën 20,000 lekë dhe 131 (11.5 përqind) familje
kanë të ardhura në nivelin mbi 150,000 lekë.
Tabela 4.4 Karakteristika të tjera të prindërve dhe familjes
Karakteristika Frekuenca Përqindja Statusi civil i prindërve
Bashkë 1120 91.2 Të divorcuar 37 3.0 Të ndarë 8 .7 Në emigracion 15 1.2 Nuk jeton njëri prej tyre 46 3.7
Pjesëtarët e familjes Vetëm me prindin/prindërit 121 9.8 Me prindin/prindërit dhe motër/vëlla 823 66.8 Prindërit, fëmijët, dhe gjyshërit 248 20.1 Vetëm me gjyshërit 8 .6 Tjetër 32 2.6
Të ardhurat mujore të familjes Nën 20,000 lekë/muaj 77 6.7
63
Pasuniversitar 115 9.4 139 11.5 Punësimi
Pa punë 302 24.9 112 9.4 Punon me kohë të pjesshme
107 8.8 172 14.4
Punon me kohë të plotë 726 59.9 788 65.9 Tjetër 77 6.4 123 10.3
Profesioni Specialist/e 168 17.5 236 21.4 Nëpunëse 534 55.5 432 39.2 Drejtuese e Mesme 177 18.4 243 22.0 Drejtuese e Lartë 83 8.6 192 17.4
Në Tabelën 4.4 janë paraqitur karakteristikat e tjera të prindërve të të anketuarve si dhe
familjeve të tyre. Në lidhje më statusin civil të prindërve, 1120 të anketuar konstatojnë
se prindërit e tyre jetojnë bashke dhe vetëm 3 përqind e prindërve janë të divorcuar. Pjesa
tjetër, rreth 4.6 përqind e prindërve jetojnë të ndarë (0.7 përqind), në emigracion (1.2
përqind) apo njëri prej tyre nuk jeton (3.7 përqind). Pjesa dërrmuese e të anketuarve (66.8
përqind) jeton me prindin/prindërit dhe motrën/vëllain. Vetëm 9.8 përqind e tyre jeton
vetëm me prindin/prindërit, dhe 20.1 përqind jetojnë me prindërit, motrat/vëllezërit dhe
gjyshërit. Të anketuarit janë pyetur mbi të ardhurat mujore të familjes, ku vlen të
përmendet se rreth 10 përqind e nxënësve të anketuar nuk i janë përgjigjur pyetjes. Dy
janë nivelet mbizotëruese të të ardhurave mujore të familjes; 30,000 – 50,000 lekë dhe
50,000 – 80,000, përkatësisht 26.2 përqind dhe 27.4 përqind. Vetëm 77 familje (6.7
përqind) gjenerojnë të ardhura mujore nën 20,000 lekë dhe 131 (11.5 përqind) familje
kanë të ardhura në nivelin mbi 150,000 lekë.
Tabela 4.4 Karakteristika të tjera të prindërve dhe familjes
Karakteristika Frekuenca Përqindja Statusi civil i prindërve
Bashkë 1120 91.2 Të divorcuar 37 3.0 Të ndarë 8 .7 Në emigracion 15 1.2 Nuk jeton njëri prej tyre 46 3.7
Pjesëtarët e familjes Vetëm me prindin/prindërit 121 9.8 Me prindin/prindërit dhe motër/vëlla 823 66.8 Prindërit, fëmijët, dhe gjyshërit 248 20.1 Vetëm me gjyshërit 8 .6 Tjetër 32 2.6
Të ardhurat mujore të familjes Nën 20,000 lekë/muaj 77 6.7
63
Pasuniversitar 115 9.4 139 11.5 Punësimi
Pa punë 302 24.9 112 9.4 Punon me kohë të pjesshme
107 8.8 172 14.4
Punon me kohë të plotë 726 59.9 788 65.9 Tjetër 77 6.4 123 10.3
Profesioni Specialist/e 168 17.5 236 21.4 Nëpunëse 534 55.5 432 39.2 Drejtuese e Mesme 177 18.4 243 22.0 Drejtuese e Lartë 83 8.6 192 17.4
Në Tabelën 4.4 janë paraqitur karakteristikat e tjera të prindërve të të anketuarve si dhe
familjeve të tyre. Në lidhje më statusin civil të prindërve, 1120 të anketuar konstatojnë
se prindërit e tyre jetojnë bashke dhe vetëm 3 përqind e prindërve janë të divorcuar. Pjesa
tjetër, rreth 4.6 përqind e prindërve jetojnë të ndarë (0.7 përqind), në emigracion (1.2
përqind) apo njëri prej tyre nuk jeton (3.7 përqind). Pjesa dërrmuese e të anketuarve (66.8
përqind) jeton me prindin/prindërit dhe motrën/vëllain. Vetëm 9.8 përqind e tyre jeton
vetëm me prindin/prindërit, dhe 20.1 përqind jetojnë me prindërit, motrat/vëllezërit dhe
gjyshërit. Të anketuarit janë pyetur mbi të ardhurat mujore të familjes, ku vlen të
përmendet se rreth 10 përqind e nxënësve të anketuar nuk i janë përgjigjur pyetjes. Dy
janë nivelet mbizotëruese të të ardhurave mujore të familjes; 30,000 – 50,000 lekë dhe
50,000 – 80,000, përkatësisht 26.2 përqind dhe 27.4 përqind. Vetëm 77 familje (6.7
përqind) gjenerojnë të ardhura mujore nën 20,000 lekë dhe 131 (11.5 përqind) familje
kanë të ardhura në nivelin mbi 150,000 lekë.
Tabela 4.4 Karakteristika të tjera të prindërve dhe familjes
Karakteristika Frekuenca Përqindja Statusi civil i prindërve
Bashkë 1120 91.2 Të divorcuar 37 3.0 Të ndarë 8 .7 Në emigracion 15 1.2 Nuk jeton njëri prej tyre 46 3.7
Pjesëtarët e familjes Vetëm me prindin/prindërit 121 9.8 Me prindin/prindërit dhe motër/vëlla 823 66.8 Prindërit, fëmijët, dhe gjyshërit 248 20.1 Vetëm me gjyshërit 8 .6 Tjetër 32 2.6
Të ardhurat mujore të familjes Nën 20,000 lekë/muaj 77 6.7
63
64
30,000 - 50,000 lekë/muaj 299 26.1 50,000 - 80,000 lekë/muaj 313 27.4 100,000 - 150.000 lekë/muaj 185 16.2 100,000 - 150.000 lekë/muaj 139 12.2 Mbi 150,000 lekë/muaj 131 11.5
Të anketuarit janë pyetur lidhur me aktivitetet sportive që ata preferojnë, vlerësimin e
kohës që shpenzojnë për to si dhe nivelin e përgatitjes krahasuar me bashkëmoshatarët e
tyre. Nxënësve që ushtrojnë sportet e listuar u është kërkuar të vlerësojnë kohën e
shpenzuar për këtë sport dhe nivelin e përgatitjes krahasuar me bashkëmoshatarët.
Tabelat 4.5 dhe 4.6 përmbledhin aktivitetet sportive që praktikojnë të anketuarit, kohën
që shpenzojnë në to dhe përgatitjen e të anketuarve.
Nga Tabela 4.5 vëmë re se rreth 49 përqind e nxënësve nuk ushtrojnë futbollin, ndërkohë
që 51 përqind e tyre e preferojnë, dhe 47 përqind e këtyre shpenzojnë pothuajse të njëjtën
kohë me bashkëmoshatarët e tyre për praktikimin e tij. Vetëm 22.5 përqind e të
anketuarve që preferojnë futbollin shprehen se shpenzojnë më shumë kohë se
bashkëmoshatarët duke luajtur futboll. Për sa i përket nivelit të përgatitjes, rreth 53
përqind e të anketuarve ndihen po aq të përgatitur sa edhe bashkëmoshatarët e tyre dhe
vetëm 18 përqind e tyre mendojnë se luajnë futboll në nivelin nën mesatar.
Tabela 4.5. Përqindjet e përgjigjeve mbi preferencën e aktiviteteve sportive
Llojet e aktiviteteve sportive
Frekuenca Përqindja
Futboll Nuk ushtron 540 48.5 Ushtron 573 51.5
Basketboll Nuk ushtron 463 42.2 Ushtron 634 57.8
Volejboll Nuk ushtron 289 26.3 Ushtron 811 73.7
Tenis Nuk ushtron 778 72.2 Ushtron 299 27.8
Not Nuk ushtron 474 44.1 Ushtron 602 55.9
Palestër/vrap Nuk ushtron 243 22.0 Ushtron 861 78.0
64
30,000 - 50,000 lekë/muaj 299 26.1 50,000 - 80,000 lekë/muaj 313 27.4 100,000 - 150.000 lekë/muaj 185 16.2 100,000 - 150.000 lekë/muaj 139 12.2 Mbi 150,000 lekë/muaj 131 11.5
Të anketuarit janë pyetur lidhur me aktivitetet sportive që ata preferojnë, vlerësimin e
kohës që shpenzojnë për to si dhe nivelin e përgatitjes krahasuar me bashkëmoshatarët e
tyre. Nxënësve që ushtrojnë sportet e listuar u është kërkuar të vlerësojnë kohën e
shpenzuar për këtë sport dhe nivelin e përgatitjes krahasuar me bashkëmoshatarët.
Tabelat 4.5 dhe 4.6 përmbledhin aktivitetet sportive që praktikojnë të anketuarit, kohën
që shpenzojnë në to dhe përgatitjen e të anketuarve.
Nga Tabela 4.5 vëmë re se rreth 49 përqind e nxënësve nuk ushtrojnë futbollin, ndërkohë
që 51 përqind e tyre e preferojnë, dhe 47 përqind e këtyre shpenzojnë pothuajse të njëjtën
kohë me bashkëmoshatarët e tyre për praktikimin e tij. Vetëm 22.5 përqind e të
anketuarve që preferojnë futbollin shprehen se shpenzojnë më shumë kohë se
bashkëmoshatarët duke luajtur futboll. Për sa i përket nivelit të përgatitjes, rreth 53
përqind e të anketuarve ndihen po aq të përgatitur sa edhe bashkëmoshatarët e tyre dhe
vetëm 18 përqind e tyre mendojnë se luajnë futboll në nivelin nën mesatar.
Tabela 4.5. Përqindjet e përgjigjeve mbi preferencën e aktiviteteve sportive
Llojet e aktiviteteve sportive
Frekuenca Përqindja
Futboll Nuk ushtron 540 48.5 Ushtron 573 51.5
Basketboll Nuk ushtron 463 42.2 Ushtron 634 57.8
Volejboll Nuk ushtron 289 26.3 Ushtron 811 73.7
Tenis Nuk ushtron 778 72.2 Ushtron 299 27.8
Not Nuk ushtron 474 44.1 Ushtron 602 55.9
Palestër/vrap Nuk ushtron 243 22.0 Ushtron 861 78.0
64
65
Duke kaluar tek basketbolli shohim se sërish pjesa më e madhe e nxënësve, 58 përqind e
tyre e ushtron si sport. Nga ata që e preferojnë, rreth 42 përqind mendojnë se shpenzojnë
po aq kohë sa edhe bashkëmoshatarët e tyre në praktikimin e tij krahasuar me 7.4 përqind
që mendojnë se kalojnë krahasimisht më shumë kohë duke u praktikuar. 56 përqind e të
anketuarve mendojnë se luajnë basketboll në nivel mesatar, vetëm 16 përqind gjykojnë
se ndihen mbi-mesatarisht të përgatitur krahasuar me bashkëmoshatarët.
Volejbolli ushtrohet në masën 74 përqind dhe se 54 përqind e tyre shpenzojnë
krahasimisht të njëjtën kohë me bashkëmoshatarët duke u praktikuar. Ashtu si në rastin
e futbollit dhe basketbollit, 59 përqind e të anketuarve që e praktikojnë mendojnë se janë
po aq të përgatitur sa bashkëmoshatarët e tyre. Për sa i përket tenisit, nuk ushtrohet nga
mbi 70 përqind e të anketuarve. Pjesa më e madhe e atyre që e praktikojnë, gati 70 përqind
i kushtojnë kohë më pak kohë se bashkëmoshatarët e tyre duke e vlerësuar kështu
përgatitjen e tyre krahasimisht më të dobët. Si noti, ashtu edhe palestra/vrapi praktikohen
nga pjesa më e madhe e nxënësve, përkatësisht 55 përqind praktikojnë notin dhe 76
përqind bëjnë palestër. Për të dy aktivitetet sportive shumica e të anketuarve konstatojnë
se shpenzojnë po kohë sa edhe bashkëmoshatarët në praktimimin e tyre, përkatësisht 43
përqind në rastin e notit dhe 53 përqind në rastin e palestrës. Niveli i përgatitjes në të dyja
sportet vlerësohet nga rreth 50 përqind e të anketuarve si i krahasueshëm me
bashkëmoshatarët.
Tabela 4.6. Krahasimi me bashkëmoshatarët i kohës së shpenzuar dhe përgatitjes në aktivitetet sportive
Koha e shpenzuar në aktivitetet sportive
Përgatitja në aktivitetet sportive
Llojet e aktiviteteve sportive
Frekuenca Përqindja Frekuenca Përqindja
Futboll Nën mesatare 171 30.5 95 17.8 Mesatare 264 47.1 281 52.6 Mbi mesatare 126 22.5 158 29.6
Basketboll Nën mesatare 317 51.0 162 27.6 Mesatare 259 41.6 329 56.1 Mbi mesatare 46 7.4 95 16.2
Volejboll Nën mesatare 234 29.7 118 15.7 Mesatare 421 53.5 443 58.9 Mbi mesatare 132 16.8 191 25.4
Tenis Nën mesatare 201 69.8 137 48.2
65
66
Mesatare 65 22.6 108 38.0 Mbi mesatare 22 7.6 39 13.7
Not Nën mesatare 224 38.4 103 18.3 Mesatare 251 43.1 288 51.2 Mbi mesatare 108 18.5 172 30.6
Palestër/vrap Nën mesatare 143 16.9 73 9.0 Mesatare 444 52.5 427 52.7 Mbi mesatare 258 30.5 310 38.3
Të anketuarit janë pyetur edhe mbi aktivitetet të tjera që ata janë të apasionuar. Si në
rastin e aktiviteteve sportive, atyre u është kërkuar të përcaktojnë nivelin e kohës që
shpenzojnë në kryerjen e tyre si dhe nivelin e aftësisë në to krahasuar me
bashkëmoshatarët e tyre. Tabela 4.8 përmbledh përqindjet e ushtrimit të aktiviteteve të
listuara, ndërsa Tabela 4.8 përmbledh krahasimin e kohës së ushtrimit të këtyre
aktiviteteve me ato të bashkëmoshatarëve si dhe aftësive të tyre në to, përsëri krahasuar
me bashkëmoshatarët.
Tabela 4.7. Përqindjet e përgjigjeve mbi preferencën e aktiviteteve/hobive
Llojet e aktiviteteve/hobive
Frekuenca Përqindja
Librat jashtëshkollorë Nuk lexoj 193 82.8 Lexoj 930 17.2
Kompjuter Nuk përdor 82 92.6 Përdor 1033 7.4
Celular (facebook, instagram) Nuk përdor 75 93.4 Përdor 1054 6.6
Tabela 4.8. Përqindjet e përgjigjeve të krahasimit të kohës së shpenzuar në aktivitete/hobe dhe aftësive.
Koha Aftësitë Llojet e aktiviteteve/hobive Frekuenca Përqindja Frekuenca Përqindja
Libra jashtëshkollorë Nën mesatare 241 26.2 146 16.8 Mesatare 505 54.8 457 52.5 Mbi mesatare 175 19.0 267 30.7
Kompjuter Nën mesatare 154 15.2 92 9.6 Mesatare 522 51.4 531 55.2
66
67
Mbi mesatare 340 33.5 339 35.2 Celular (facebook, instagram)
Nën mesatare 102 9.8 87 8.8 Mesatare 393 37.9 444 44.8 Mbi mesatare 541 52.2 459 46.4
Nga Tabela 4.7 vërehet se 82.8 përqind e nxënësve lexojnë libra jashtëshkollorë dhe më
shumë se gjysma e tyre, saktësisht 54.8 përqind shpenzojnë po aq kohë sa
bashkëmoshatarët në leximin e tyre (Tabela 4.8). 19 përqind e atyre që preferojnë të
lexojnë libra jashtëshkollorë kalojnë më shumë kohë se bashkëmoshatarët duke lexuar
dhe pjesa tjetër, rreth 26 përqind shprehen se alokojnë krahasimisht më pak kohë në to.
Pjesa më e madhe, rreth 53 përqind mendojnë se janë po aq të aftë sa moshatarët e tyre
në leximin e librave jashtëshkollorë. 22 përqind më pak, pra 31 përqind e tyre shprehen
se kanë aftësi mbi mesatare në leximin e librave dhe 17 përqind mendojnë se nuk janë aq
të mirë në leximin e librave jashtëshkollorë.
Duke kaluar tek kompjuteri, ai përdoret nga 93 përqind e nxënësve dhe 51 përqind e tyre
shpenzojnë mesatarisht kohë me të, pra pothuajse të njëjtën kohë si bashkëmoshatarët e
tyre. Mbi 33 përqind e tyre e vlerësojnë se shpenzojnë krahasimisht më shumë kohë se
bashkëmoshatarët e tyre para një kompjuteri dhe vetëm 15 përqind shprehen për të
kundërtën. Nga 93 përqind e nxënësve që përdorin kompjuter, pjesa më e madhe, rreth
55 përqind shprehen se kanë aftësi mesatare të përdorimit të kompjuterit dhe 35 përqind
mendojnë se zotërojnë aftësi mbi mesatare krahasuar me bashkëmoshatarët. Janë shumë
pak, gati 10 përqind ata që kanë aftësi nën mesataren në përdorimin e kompjuterit se
bashkëmoshatarët e tyre.
Siç pritej, janë plot 93 përqind nxënësit që përdorin celularë dhe aplikacionet si facebook
apo instagram. Ndryshe nga dy aktivitetet e tjera, rreth 52 përqind e të anketuarve
shpenzojnë kohë mbi mesataren e bashkëmoshatarëve të tyre me to dhe vetëm 10 përqind
shprehen se e përdorin celularin më pak krahasuar me bashkëmoshatarët. 46 përqind e
nxënësve të pyetur gjykojnë se kanë aftësi mbi mesatare në përdorimin e celularit dhe 45
përqind shprehen se e përdorin celularin po aq mirë sa edhe moshatarët e tyre.
Për sa i përket performancës akademike të të anketuarve, në Tabelën 4.9 jepen përqindjet
e vlerësimit të lëndëve kryesore. Të anketuarit vlerësojnë performancën e tyre duke
filluar nga niveli jo kalues deri tek niveli mbi mesataren. Janë përzgjedhur gjithsej dhjetë
lëndë/gruplëndë: Matematikë, Letërsi, Gjuhë shqipe, Shkencat natyror (Kimi, Fizikë,
67
68
Biologji, Shkencat shoqërore (Histori, Gjeografi, Qytetari, Ekonomi), Gjuhë e huaj,
Teknologji, Arte (Muzikë, Histori arti, Art Pamor), Edukimi fizik dhe sporte, Karriera
dhe aftësimi për jetën.
Nga shifrat në Tabelën 4.9 vërehet se lëndët në të cilat nxënësit kanë rezultuar jo kalues
në përqindje më të larta krahasuar me lëndët e tjera janë matematika dhe shkencat
natyrore me rreth 4 përqind secila. Nga ana tjetër, lëndët në të cilat të anketuarit kanë
vetëvlerësuar masivisht si mbi mesatare performancën akademike të tyre janë shkencat
shoqërore me 50 përqind, gjuhë e huaj me 47 përqind, teknologji me 50 përqind, arte me
65 përqind, edukim fizik dhe sporte me 72 përqind dhe edukimi për karrierën dhe aftësimi
për jetën me 70 përqind.
Tabela 4.9. Përqindjet e përgjigjeve të vlerësimit të performancës akademike
Lëndët Frekuenca Përqindja Matematikë
Ngelës 50 4.1 Nën mesataren 291 23.9 Mesatar/e 551 45.3 Mbi mesataren 324 26.6
Letërsi Ngelës 28 2.3 Nën mesataren 92 7.6 Mesatar/e 592 48.9 Mbi mesataren 499 41.2
Gjuhë shqipe Ngelës 25 2.1 Nën mesataren 91 7.6 Mesatar/e 572 48.0 Mbi mesataren 503 42.2
Shkencat natyrore (Kimi, Fizikë, Biologji) Ngelës 52 4.3 Nën mesataren 213 17.5 Mesatar/e 600 49.4 Mbi mesataren 349 28.7
Shkencat shoqërore (Histori, Gjeografi, Qytetari, Ekonomi) Ngelës 27 2.2 Nën mesataren 84 7.0 Mesatar/e 491 40.7 Mbi mesataren 605 50.1
Gjuhë e huaj Ngelës 23 1.9 Nën mesataren 168 13.8 Mesatar/e 454 37.3 Mbi mesataren 572 47.0
Teknologji
68
69
Ngelës 23 1.9 Nën mesataren 87 7.2 Mesatar/e 495 41.2 Mbi mesataren 596 49.6
Arte (Muzikë, Histori Arti, Art Pamor) Ngelës 21 1.7 Nën mesataren 70 5.8 Mesatar/e 333 27.4 Mbi mesataren 790 65.1
Edukimi Fizik dhe Sporte Ngelës 15 1.2 Nën mesataren 49 4.0 Mesatar/e 282 23.2 Mbi mesataren 867 71.5
Karriera dhe Aftësimi për jetën Ngelës 18 1.5 Nën mesataren 50 4.1 Mesatar/e 300 24.8 Mbi mesataren 841 69.6
Është me rëndësi të përmendet se të anketuarit vlerësojnë në përqindje shumë të vogla
performancën akademike në nivelin nën mesatar. Raste të tilla vihen re tek letërsia me
7.6 përqind, shkencat shoqërore me 7 përqind, edukimi fizik me 4 përqind dhe po ashtu
edukimi për karrierën dhe aftësimi për jetën. Shumica e nxënësve vlerësojnë
performancën e tyre akademike mesatare në të gjitha lëndët, përfshirë ato me përqindje
të konsiderueshme të nivelit jokalues, por edhe ato me përqindje dominuese të nivelit
mbi mesatar.
Në vijim, për t’iu përqasur faktorëve që ndikojnë në mirëqënien e të rinjve, të anketuarit
janë pyetur mbi marrëdhëniet me grupet shoqërore si familja dhe shoqëria. Në tabelën
4.10 jepen përqindjet e përgjigjeve vlerësuese lidhur me to.
Tabela 4.10. Marrëdhëniet e të anketuarëve më pjesëtarët e familjes dhe bashkëmoshatarët
Marrëdhëniet Frekuenca Përqindja Me motrën/vëllain (motrat/vëllezërit)
Të këqija 24 2.1 Mesatare 116 10.0 Të mira 1018 87.9
Me bashkëmoshatarët Të këqija 17 1.4 Mesatare 221 18.2 Të mira 979 80.4
69
70
Me prindërit Të këqija 21 1.7 Mesatare 112 9.2 Të mira 1084 89.1
Nga Tabela 4.10 duke qartë se shumica e të anketuarve, 1018 prej tyre apo 88 përqind
kanë marrëdhënie të mira me motrat apo vëllezërit dhe se vetëm një pjesë e vogël, rreth
2 pëqrind konstatojnë marrëdhënie të këqija me ta. E njëjta dukuri, edhe pse në përqindje
më të ulëta, ndodh edhe tek marrrëdhëniet me bashkëmoshatarët dhe prindërit. 80 përqind
e tyre shprehen se kanë marrëdhënie të mira me bashkëmoshatarët dhe 9 përqind më tepër
evidentojnë marrëdhënie të mira me prindërit. Si në rastin e marrëdhënieve me prindërit
ashtu edhe më motrat/vëllezërit, janë shumë pak ata që kanë marrëdhënie që vlerësohen
si mesatarisht të mira, përkatësisht 9 dhe 10 përqind.
Tabela 4.11 paraqet vlerësimet për numrin e shokëve/shoqeve të ngushta që kanë të
anketuarit. Rreth 42 përqind e të anketuarve kanë nga 4 ose më shumë shokë/shoqe të
ngushta. Vetëm 4 përqind e tyre nuk kanë marrëdhënie shoqërore të ngushta dhe rreth 13
përqind kanë vetëm një shok/shoqe të ngushtë. Rreth 7 përqind më shumë, konkrretisht
19.5 përqind kanë 2 miqësi të ngushta dhe pjesa tjetër, rreth 22 përqind shprehet se është
3 numri i shokëve/shoqeve të ngushta.
Tabela 4.11. Përqindjet e përgjigjeve lidhur me numrin e shokëve/shoqeve të ngushta
Nr i shokëve/shoqeve të ngushta Frekuencat Përqindjet Asnjë 49 4.0 1 159 13.1 2 237 19.5 3 265 21.8 4 ose më shumë 505 41.6
Analiza përshkruese e karakteristikave demografike të zgjedhjes përmbyllet me kohën
që të anketuarit shpenzojnë me miqtë e tyre, e matur kjo me ‘herë në javë’. Nga tabela
4.12 vëhehet se shumica apo 52 përqind e të anketuarve kalojnë kohë tre ose më shumë
herë në javë me miqtë e tyre. Vetëm 9.5 përqind e tyre kalojnë më pak se një herë në javë
kohë me miqtë e tyre dhe një pjesë e mirë, rreth 38 përqind kalon një ose dy herë në javë
kohë me ta.
70
71
Tabela 4.12. Koha e shpenzuar me miqtë
Koha e shpenzuar Frekuenca Përqindja Më pak se 1 herë 116 9.5 1 ose 2 herë 467 38.3 3 herë ose më shumë 636 52.2
4.2.2 Problemet me Vëmendjen
Në këtë seksion është mbledhur informacion mbi veprimet/shenjat që përcaktojnë
problemet me vëmendjen. Të anketuarit janë pyetur mbi faktorë si vështirësitë në
përqëndrim, vështirësitë e qëndrimit në një vend, të parit e ëndrrrave me sy hapur,
hutimin dhe shpërqëndrimin, përsëritjen e veprimeve si dhe humbjen e vëmendjes.
Grafiku 4.1 jep në përqindje vlerësimin që i bën i anketuari një sërë pohimesh që lidhen
me problemet e vëmendjes.
Të pyetur mbi vlerësimin e tyre mbi vërtetësinë e shprehjes “E kam të vështirë të
përqëndrohem ose të mbaj vëmendjen diku”, rreth 50 përqind e të anketuarve pohojnë
pjesërisht shprehjen dhe rreth 40 përqind nuk kanë probleme me vëmendjen. Vetëm 10
përqind e të pyeturve kanë probleme me përqëndrimin.
Rreth 46 përqind e të anketuarve kanë pjesërisht probleme me të qëndruarit në një vend
dhe 63 përqind mendojnë se qëndrimi në një vend nuk përbën problem për ta. Vetëm 26
përqind mendojnë se kanë probleme të mëdha me qëndrimin në një vend.
Duket qartë se shikimi i ëndrrave me sy hapur nuk është dukuri masive që shoqëron
kampionin. Përkundrazi, plot 60 përqind e të anketuarve nuk e konsiderojnë problem.
Nga ana tjetër, 27 përqind e vlerësojnë si pjesërisht të vërtetë pohimin dhe vetëm 12
përqind konstatojnë se shohin shpesh ëndrra me sy hapur.
71
72
Grafiku 4.1 Përqindjet e përgjigjeve mbi problemet me vëmendjen.
Pjesa më e madhe e të anketuarve, 646 prej tyre ose rreth 53 përqind konstatojnë se nuk
kanë probleme me hutimin apo shpërqëndrimin. Rreth 39 përqind e tyre pohojnë
pjesërisht se ndihen të hutuar apo të shpërqëndruar dhe 30 përqind më pak apo 8.6 përqind
e tyre e ndeshin një dukuri të tillë shpesh.
Qartësisht mund të themi se shumica e nxënësve, rreth 54 përqind, pohojnë pjesërisht
përsëritjen e veprimeve dhe rreth 34 përqind prej tyre mendojnë se nuk ndeshin përsëritje
të veprimeve. Vetëm 12 përqind janë ata të cilët ndjejnë shpeshtësi në përsëritjen e
veprimeve.
Për sa i përket humbjes së vëmendjes, janë shumë pak, përkatësisht 7 përqind e të
anketuarve, të cilët ndeshen me humbjen e vëmendjes, ndërkohë që shumica, rreth 63
përqind nuk kanë një problem të tillë. Rreth 30 përqind e nxënësve shprehen se humbja
e vëmendjes përbën pjesërisht një problem për ta.
4.2.3 Probleme me sjelljen
Në këtë seksion është mbledhur informacioni mbi veprimet/shenjat që përcaktojnë
problemet me sjelljen. Të anketuarit janë pyetur mbi qëndrimin e tyre rreth një sërë
pohimesh që lidhen me konsumin e alkolit pa lejen e prindërve, mburrjen dhe shitjen e
39.928.3
60.652.8
33.9
63
49.6
45.5
27.3 38.6
54.1
30.1
10.526.2
12.2 8.6 12 6.9
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
Vështirësia nëpërqëndrim
Të qëndruarit nënjë vend.
Të parit ëndrrame sy hapur.
Probleme meshpërqëndrimin
dhe hutimin.
Shpeshtësia epërsëritjes sëveprimeve.
Probleme mehumbjen evëmendjes.
Nuk është i vërtetë Pjesërisht ose ndonjëherë i vërtetë Shumë ose shpeshherë i vërtetë
72
Grafiku 4.1 Përqindjet e përgjigjeve mbi problemet me vëmendjen.
Pjesa më e madhe e të anketuarve, 646 prej tyre ose rreth 53 përqind konstatojnë se nuk
kanë probleme me hutimin apo shpërqëndrimin. Rreth 39 përqind e tyre pohojnë
pjesërisht se ndihen të hutuar apo të shpërqëndruar dhe 30 përqind më pak apo 8.6 përqind
e tyre e ndeshin një dukuri të tillë shpesh.
Qartësisht mund të themi se shumica e nxënësve, rreth 54 përqind, pohojnë pjesërisht
përsëritjen e veprimeve dhe rreth 34 përqind prej tyre mendojnë se nuk ndeshin përsëritje
të veprimeve. Vetëm 12 përqind janë ata të cilët ndjejnë shpeshtësi në përsëritjen e
veprimeve.
Për sa i përket humbjes së vëmendjes, janë shumë pak, përkatësisht 7 përqind e të
anketuarve, të cilët ndeshen me humbjen e vëmendjes, ndërkohë që shumica, rreth 63
përqind nuk kanë një problem të tillë. Rreth 30 përqind e nxënësve shprehen se humbja
e vëmendjes përbën pjesërisht një problem për ta.
4.2.3 Probleme me sjelljen
Në këtë seksion është mbledhur informacioni mbi veprimet/shenjat që përcaktojnë
problemet me sjelljen. Të anketuarit janë pyetur mbi qëndrimin e tyre rreth një sërë
pohimesh që lidhen me konsumin e alkolit pa lejen e prindërve, mburrjen dhe shitjen e
39.928.3
60.652.8
33.9
63
49.6
45.5
27.3 38.6
54.1
30.1
10.526.2
12.2 8.6 12 6.9
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
Vështirësia nëpërqëndrim
Të qëndruarit nënjë vend.
Të parit ëndrrame sy hapur.
Probleme meshpërqëndrimin
dhe hutimin.
Shpeshtësia epërsëritjes sëveprimeve.
Probleme mehumbjen evëmendjes.
Nuk është i vërtetë Pjesërisht ose ndonjëherë i vërtetë Shumë ose shpeshherë i vërtetë
72
Grafiku 4.1 Përqindjet e përgjigjeve mbi problemet me vëmendjen.
Pjesa më e madhe e të anketuarve, 646 prej tyre ose rreth 53 përqind konstatojnë se nuk
kanë probleme me hutimin apo shpërqëndrimin. Rreth 39 përqind e tyre pohojnë
pjesërisht se ndihen të hutuar apo të shpërqëndruar dhe 30 përqind më pak apo 8.6 përqind
e tyre e ndeshin një dukuri të tillë shpesh.
Qartësisht mund të themi se shumica e nxënësve, rreth 54 përqind, pohojnë pjesërisht
përsëritjen e veprimeve dhe rreth 34 përqind prej tyre mendojnë se nuk ndeshin përsëritje
të veprimeve. Vetëm 12 përqind janë ata të cilët ndjejnë shpeshtësi në përsëritjen e
veprimeve.
Për sa i përket humbjes së vëmendjes, janë shumë pak, përkatësisht 7 përqind e të
anketuarve, të cilët ndeshen me humbjen e vëmendjes, ndërkohë që shumica, rreth 63
përqind nuk kanë një problem të tillë. Rreth 30 përqind e nxënësve shprehen se humbja
e vëmendjes përbën pjesërisht një problem për ta.
4.2.3 Probleme me sjelljen
Në këtë seksion është mbledhur informacioni mbi veprimet/shenjat që përcaktojnë
problemet me sjelljen. Të anketuarit janë pyetur mbi qëndrimin e tyre rreth një sërë
pohimesh që lidhen me konsumin e alkolit pa lejen e prindërve, mburrjen dhe shitjen e
39.928.3
60.652.8
33.9
63
49.6
45.5
27.3 38.6
54.1
30.1
10.526.2
12.2 8.6 12 6.9
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
Vështirësia nëpërqëndrim
Të qëndruarit nënjë vend.
Të parit ëndrrame sy hapur.
Probleme meshpërqëndrimin
dhe hutimin.
Shpeshtësia epërsëritjes sëveprimeve.
Probleme mehumbjen evëmendjes.
Nuk është i vërtetë Pjesërisht ose ndonjëherë i vërtetë Shumë ose shpeshherë i vërtetë
72
73
mendve, varësisë ndaj të rriturve, shkatërrimin e arritjeve të veta dhe të të tjerrëve,
bindjen ndaj prindërve, bindjen në shkollë, pendesën për gabimet, xhelozinë për të tjerët,
veprimet e pavetëdijshme, gënjeshtrat apo sjelljet hileqare, dështimin në rezultatet në
mësime si dhe qëndrimin larg shtëpisë. Të anketuarit shprehin qëndrimin e tyre ndaj
pohimeve njësoj si në seksionin e problemeve me vëmendjen. Grafiku 4.2 jep përqindjet
e përgjigjeve në lidhje me problemet e sjelljes.
Grafiku 4.2. Përqindjet e përgjigjeve në lidhje me problemet e sjelljes.
Nga grafiku vërehet se të anketuarit masivisht i vlerësojnë si të pavërteta të gjitha pohime.
Pohimin “unë konsumoj alkol pa lejen e prindërve” e vlerësojnë të pavërtetë rreth 79
përqind e nxënësve, pjesërisht të vërtetë rreth 16 përqind e tyre dhe shumë të vërtetë
vetëm 5.6 përqind e tyre.
Për pohimin “unë mburrem, shes mend” rreth 83 përqind e të anketuarve shprehen se nuk
është i vërtetë, rreth 13 përqind e tyre konstatojnë se pohimi është pjesërisht i vërtetë dhe
një pjesë e vogël, rreth 4 përqind mendon se pohimi është shumë ose shpeshherë i vërtetë.
70 përqind e nxënësve mendojnë se pohimi “kam varësi të tepërt nga të rriturit” nuk është
i vërtetë, rreth 25 përqind shprehin se pohimi është pjesërisht i vërtetë dhe 5.4 përqind e
konsiderojnë pohimin shumë të vërtetë.
78.6 83.370.1 70.4
89.274.4
15.7 12.824.5 23
7.321.1
5.6 3.9 5.4 6.7 3.6 4.5
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
Unë konsumojalkol pa lejen e
prindërve
Unë mburrem,shes mend
Kam varësi tëtepërt ndaj të
rriturve
I shkatërroj vetëgjërat/arritjet e
mia
I shkatërrojgjërat/arritjet të
tjerëve
Nuk u bindemprindërve
Nuk është i vërtetë Pjesërisht ose ndonjëherë i vërtetë Shumë ose shpeshherë i vërtetë
73
mendve, varësisë ndaj të rriturve, shkatërrimin e arritjeve të veta dhe të të tjerrëve,
bindjen ndaj prindërve, bindjen në shkollë, pendesën për gabimet, xhelozinë për të tjerët,
veprimet e pavetëdijshme, gënjeshtrat apo sjelljet hileqare, dështimin në rezultatet në
mësime si dhe qëndrimin larg shtëpisë. Të anketuarit shprehin qëndrimin e tyre ndaj
pohimeve njësoj si në seksionin e problemeve me vëmendjen. Grafiku 4.2 jep përqindjet
e përgjigjeve në lidhje me problemet e sjelljes.
Grafiku 4.2. Përqindjet e përgjigjeve në lidhje me problemet e sjelljes.
Nga grafiku vërehet se të anketuarit masivisht i vlerësojnë si të pavërteta të gjitha pohime.
Pohimin “unë konsumoj alkol pa lejen e prindërve” e vlerësojnë të pavërtetë rreth 79
përqind e nxënësve, pjesërisht të vërtetë rreth 16 përqind e tyre dhe shumë të vërtetë
vetëm 5.6 përqind e tyre.
Për pohimin “unë mburrem, shes mend” rreth 83 përqind e të anketuarve shprehen se nuk
është i vërtetë, rreth 13 përqind e tyre konstatojnë se pohimi është pjesërisht i vërtetë dhe
një pjesë e vogël, rreth 4 përqind mendon se pohimi është shumë ose shpeshherë i vërtetë.
70 përqind e nxënësve mendojnë se pohimi “kam varësi të tepërt nga të rriturit” nuk është
i vërtetë, rreth 25 përqind shprehin se pohimi është pjesërisht i vërtetë dhe 5.4 përqind e
konsiderojnë pohimin shumë të vërtetë.
78.6 83.370.1 70.4
89.274.4
15.7 12.824.5 23
7.321.1
5.6 3.9 5.4 6.7 3.6 4.5
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
Unë konsumojalkol pa lejen e
prindërve
Unë mburrem,shes mend
Kam varësi tëtepërt ndaj të
rriturve
I shkatërroj vetëgjërat/arritjet e
mia
I shkatërrojgjërat/arritjet të
tjerëve
Nuk u bindemprindërve
Nuk është i vërtetë Pjesërisht ose ndonjëherë i vërtetë Shumë ose shpeshherë i vërtetë
73
mendve, varësisë ndaj të rriturve, shkatërrimin e arritjeve të veta dhe të të tjerrëve,
bindjen ndaj prindërve, bindjen në shkollë, pendesën për gabimet, xhelozinë për të tjerët,
veprimet e pavetëdijshme, gënjeshtrat apo sjelljet hileqare, dështimin në rezultatet në
mësime si dhe qëndrimin larg shtëpisë. Të anketuarit shprehin qëndrimin e tyre ndaj
pohimeve njësoj si në seksionin e problemeve me vëmendjen. Grafiku 4.2 jep përqindjet
e përgjigjeve në lidhje me problemet e sjelljes.
Grafiku 4.2. Përqindjet e përgjigjeve në lidhje me problemet e sjelljes.
Nga grafiku vërehet se të anketuarit masivisht i vlerësojnë si të pavërteta të gjitha pohime.
Pohimin “unë konsumoj alkol pa lejen e prindërve” e vlerësojnë të pavërtetë rreth 79
përqind e nxënësve, pjesërisht të vërtetë rreth 16 përqind e tyre dhe shumë të vërtetë
vetëm 5.6 përqind e tyre.
Për pohimin “unë mburrem, shes mend” rreth 83 përqind e të anketuarve shprehen se nuk
është i vërtetë, rreth 13 përqind e tyre konstatojnë se pohimi është pjesërisht i vërtetë dhe
një pjesë e vogël, rreth 4 përqind mendon se pohimi është shumë ose shpeshherë i vërtetë.
70 përqind e nxënësve mendojnë se pohimi “kam varësi të tepërt nga të rriturit” nuk është
i vërtetë, rreth 25 përqind shprehin se pohimi është pjesërisht i vërtetë dhe 5.4 përqind e
konsiderojnë pohimin shumë të vërtetë.
78.6 83.370.1 70.4
89.274.4
15.7 12.824.5 23
7.321.1
5.6 3.9 5.4 6.7 3.6 4.5
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
Unë konsumojalkol pa lejen e
prindërve
Unë mburrem,shes mend
Kam varësi tëtepërt ndaj të
rriturve
I shkatërroj vetëgjërat/arritjet e
mia
I shkatërrojgjërat/arritjet të
tjerëve
Nuk u bindemprindërve
Nuk është i vërtetë Pjesërisht ose ndonjëherë i vërtetë Shumë ose shpeshherë i vërtetë
73
74
Edhe për pohimin “i shkatërroj vetë gjërat/arritjet e mia” shumica e të anketuarve apo
70.4 përqind e tyre konstatojnë se pohimi është i pavërtetë dhe më pak se 7 përqind e
konsiderojnë si shumë të vërtetë.
Për pohimin e rradhës, “i shkatërroj vetë gjërat/arritjet e të tjerëve”, rreth 89 përqind e
nxënësve shprehen për pavërtetësi të pohimit dhe vetëm 3.6 përqind mendojnë se pohimi
është shumë ose shpeshherë i vërtetë.
Së fundmi, për pohimin “nuk u bindem prindërve”, rreth 21 përqind e nxënësve
përgjigjen për vërtetësi të pjesshme të këtij pohimi dhe shumica e tyre, gati 75 përqind
konstatojnë se pohimi nuk është i vërtetë.
Grafiku 4.3. Përqindjet e përgjigjeve mbi problemet e sjelljes (vazhdim).
Edhe për serinë e dytë të pohimeve që përcaktojnë problemet me sjelljen të anketuarit në
të shumtën e rasteve nuk bien dakord me vërtetësinë e pohimit. Rreth 81 përqind e tyre
mendojnë se pohimi “nuk bindem në shkollë” nuk është i vërtetë dhe shumë pak apo 4.7
përqind bien shumë dakord me vërtetësinë e pohimit.
Për pohimin “nuk ndihem keq pasi kam bërë diçka që s’duhet ose të gabuar” rreth 71
përqind përgjigjen se pohimi nuk është i vërtetë dhe rreth 19 përqind bien dakord
pjesërisht me pohimin. Edhe për pohimin “ndihem xheloz/e për të tjerët rreth 70 përqind
e të anketuarve mendojnë se pohimi nuk është i vërtetë dhe më pak se 5 përqind e
konsiderojnë pohimin shumë të vërtetë.
80.870.8 70.1
51
76.9
54.1 56.6
14.418.5 24.6
41.9
17.4
33.7 30.9
4.7 10.6 5.4 7.2 5.7 12.2 12.5
0%10%20%30%40%50%60%70%80%90%
100%
Nuk bindemnë shkollë
Nuk ndihem keq pasi kam bërë diçka që s’duhet ose të
gabuar
Jam xheloz/epër të tjerët
Veproj pa umenduar
Unë gënjejose bej me
hile
Rezultatet emia në shkollë
lënë për tëdëshiruar
Më pëlqen tëqëndroj larg
shtëpisë
Nuk është i vërtetë Pjesërisht ose ndonjëherë i vërtetë Shumë ose shpeshherë i vërtetë
74
Edhe për pohimin “i shkatërroj vetë gjërat/arritjet e mia” shumica e të anketuarve apo
70.4 përqind e tyre konstatojnë se pohimi është i pavërtetë dhe më pak se 7 përqind e
konsiderojnë si shumë të vërtetë.
Për pohimin e rradhës, “i shkatërroj vetë gjërat/arritjet e të tjerëve”, rreth 89 përqind e
nxënësve shprehen për pavërtetësi të pohimit dhe vetëm 3.6 përqind mendojnë se pohimi
është shumë ose shpeshherë i vërtetë.
Së fundmi, për pohimin “nuk u bindem prindërve”, rreth 21 përqind e nxënësve
përgjigjen për vërtetësi të pjesshme të këtij pohimi dhe shumica e tyre, gati 75 përqind
konstatojnë se pohimi nuk është i vërtetë.
Grafiku 4.3. Përqindjet e përgjigjeve mbi problemet e sjelljes (vazhdim).
Edhe për serinë e dytë të pohimeve që përcaktojnë problemet me sjelljen të anketuarit në
të shumtën e rasteve nuk bien dakord me vërtetësinë e pohimit. Rreth 81 përqind e tyre
mendojnë se pohimi “nuk bindem në shkollë” nuk është i vërtetë dhe shumë pak apo 4.7
përqind bien shumë dakord me vërtetësinë e pohimit.
Për pohimin “nuk ndihem keq pasi kam bërë diçka që s’duhet ose të gabuar” rreth 71
përqind përgjigjen se pohimi nuk është i vërtetë dhe rreth 19 përqind bien dakord
pjesërisht me pohimin. Edhe për pohimin “ndihem xheloz/e për të tjerët rreth 70 përqind
e të anketuarve mendojnë se pohimi nuk është i vërtetë dhe më pak se 5 përqind e
konsiderojnë pohimin shumë të vërtetë.
80.870.8 70.1
51
76.9
54.1 56.6
14.418.5 24.6
41.9
17.4
33.7 30.9
4.7 10.6 5.4 7.2 5.7 12.2 12.5
0%10%20%30%40%50%60%70%80%90%
100%
Nuk bindemnë shkollë
Nuk ndihem keq pasi kam bërë diçka që s’duhet ose të
gabuar
Jam xheloz/epër të tjerët
Veproj pa umenduar
Unë gënjejose bej me
hile
Rezultatet emia në shkollë
lënë për tëdëshiruar
Më pëlqen tëqëndroj larg
shtëpisë
Nuk është i vërtetë Pjesërisht ose ndonjëherë i vërtetë Shumë ose shpeshherë i vërtetë
74
Edhe për pohimin “i shkatërroj vetë gjërat/arritjet e mia” shumica e të anketuarve apo
70.4 përqind e tyre konstatojnë se pohimi është i pavërtetë dhe më pak se 7 përqind e
konsiderojnë si shumë të vërtetë.
Për pohimin e rradhës, “i shkatërroj vetë gjërat/arritjet e të tjerëve”, rreth 89 përqind e
nxënësve shprehen për pavërtetësi të pohimit dhe vetëm 3.6 përqind mendojnë se pohimi
është shumë ose shpeshherë i vërtetë.
Së fundmi, për pohimin “nuk u bindem prindërve”, rreth 21 përqind e nxënësve
përgjigjen për vërtetësi të pjesshme të këtij pohimi dhe shumica e tyre, gati 75 përqind
konstatojnë se pohimi nuk është i vërtetë.
Grafiku 4.3. Përqindjet e përgjigjeve mbi problemet e sjelljes (vazhdim).
Edhe për serinë e dytë të pohimeve që përcaktojnë problemet me sjelljen të anketuarit në
të shumtën e rasteve nuk bien dakord me vërtetësinë e pohimit. Rreth 81 përqind e tyre
mendojnë se pohimi “nuk bindem në shkollë” nuk është i vërtetë dhe shumë pak apo 4.7
përqind bien shumë dakord me vërtetësinë e pohimit.
Për pohimin “nuk ndihem keq pasi kam bërë diçka që s’duhet ose të gabuar” rreth 71
përqind përgjigjen se pohimi nuk është i vërtetë dhe rreth 19 përqind bien dakord
pjesërisht me pohimin. Edhe për pohimin “ndihem xheloz/e për të tjerët rreth 70 përqind
e të anketuarve mendojnë se pohimi nuk është i vërtetë dhe më pak se 5 përqind e
konsiderojnë pohimin shumë të vërtetë.
80.870.8 70.1
51
76.9
54.1 56.6
14.418.5 24.6
41.9
17.4
33.7 30.9
4.7 10.6 5.4 7.2 5.7 12.2 12.5
0%10%20%30%40%50%60%70%80%90%
100%
Nuk bindemnë shkollë
Nuk ndihem keq pasi kam bërë diçka që s’duhet ose të
gabuar
Jam xheloz/epër të tjerët
Veproj pa umenduar
Unë gënjejose bej me
hile
Rezultatet emia në shkollë
lënë për tëdëshiruar
Më pëlqen tëqëndroj larg
shtëpisë
Nuk është i vërtetë Pjesërisht ose ndonjëherë i vërtetë Shumë ose shpeshherë i vërtetë
74
75
51 përqind e nxënësve nuk janë dakord me pohimin “veproj pa u menduar” dhe një shifër
e konsiderueshme prej rreth 42 përdind bie pjesërisht dakord. Nëse 77 përqind e nxënësve
nuk mendojnë se gënjejnë apo bëjnë me hile, vetëm 5.7 përqind pohon një veprim të tillë.
Për pohimin e rradhës, “rezultatet e mia në shkollë lënë për të dëshiruar”, rreth 54 pëqind
mendojnë se pohimi nuk është i vërtetë dhe një pjesë e mirë e tyre, rreth 34 përqind pohon
pjessërisht.
Në mënyrë të ngjashme të anketuarit përgjigjen edhe për pohimin e fundit të seksionit
lidhur me problemet e sjelljes. Rreth 57 përqind e tyre konstataton se pohimi “më pëlqen
të qëndroj larg shtëpisë” nuk është i vërtetë dhe plot 31 përqind e vlerësojnë pohimin
pjesërisht të vërtetë.
Në grafikun 4.4 paraqitet bateria e fundit e pyetjeve mbi problemet me sjelljen. Siç mund
të vihet re nga grafiku, për pohimin e parë të këtij grafiku, e cila ka të bëjë me
vetëvlerësimin e sinqeritet, pjesa më e madhe e të anketuarve (71 përqind) përgjigjen se
janë shumë të sinqertë, ndërsa 22 përqind e tyre deklarojnë se janë pjesërisht ose vetëm
ndonjëherë të sinqertë. Vetëm një përqindje e vogël kanë përzgjedhur opsionin që ky
pohim nuk është i vertetë. Një grup i tillë do të ishte interesant të studiohej më thellë, për
të zbuluar arsyet pas mungesës së vetëdijshme të sinqeritetit. Gjithsesi, një analizë e tillë
është jashtë fokusit të këtij punimi.
Në pohimin në vijim u është kërkuar nxënësve të krahasojnë veten me të tjerët dhe të
identifikojnë nëse ata bëjnë gjëra më mirë se të tjerët. Përqindjet e përgjigjeve janë në
favor të alternativës së dytë të përgjigjeve; 54 përqind e të anketuarve mendojnë se
ndonjëherë mund të bëjnë diçka më mirë se të tjerët. Është interesante që rreth 33 përqind
e të anketuarve kanë deklaruar se ata i bëjnë gjërat përgjithësisht më mirë se të tjerët,
ndërkohë që 13 përqindëshi i mbetur ka deklaruar se ky pohim nuk është asnjëherë i
vërtetë.
75
76
Grafiku 4.4. Përqindjet e përgjigjeve mbi problemet e sjelljes (vazhdim).
Në vijim është mbledhur informacion mbi dakordësinë e të aketuarve me dy pohime mbi
prirjet për punët me dorë dhe ndihmën që mund t’u ofrojnë njerëzve në nevojë. Në lidhje
me pohimin e parë, përgjigjet janë në trend rënës, pra shumica e të anketuarve (52
përqind) nuk kanë prirje apo talent për të bërë punë dore, 29 përqind kanë prirje të
pjesshme ose merren ndonjëherë me këto punë, ndërsa përqindja e mbetur (19 përqind)
deklarojnë se kanë prirje dhe ky pohim është shumë i vërtetë.
Në lidhje me pohimin “përpiqem t’i ndihmoj njerëzit kur kam mundësi” vihet re se
tendenca e përgjigjeve është e kundërt me pohimin mbi prirjet për punët me dorë. Pjesa
më e madhe e të anketuarve, mbi 70 përqind deklaron se ky pohim është shumë i vertetë
ose shpeshherë i vërtetë, rreth 23 përqind mendojnë se kjo ndodh ndonjëherë, pra pohimi
është pjesërisht e vërtetë. Sakaq, pjesa e mbetur e të anketuarve prej 6 përqind, deklarojnë
se ky nuk është një pohim i vërtetë për ta, pra ata nuk i ndihmojnë njerëzit kur kanë
mundësi, gjë që sigurisht do të kërkonte një analizë më të thellë për zbulimin e arsyeve.
4.2.4 Sjellje agresive
Në këtë seksion është mbledhur informacion mbi veprimet/shenjat që përcaktojnë sjelljet
agresive. Të anketuarit janë pyetur sërish mbi qëndrimin e tyre rreth një sërë pohimesh
që lidhen me shpeshtësinë e të debatuarit/grindurit, thyerrjes së rregullave në
shtëpi/shkollë, përfshirjes në zënka, shoqërimit me shokë/shoqe që futen në telashe,
sulmet fizike ndaj të tjerëve, toneve të larta të komunikimit, acarimit të situatave, vjedhjes
në shtëpi dhe vjedhjes jashtë shtëpisë, përdorimit të fjalorit të pistë, gjaknxehtësisë,
shpeshtësisë së kërcënimit ndaj të tjerëve, pirjes së duhanit, shmangjes nga orët
6.712.8
51.9
6.0
22.2
54.4
29.122.7
71.1
32.8
19.0
71.3
0
10
20
30
40
50
60
70
80
Jam i/e sinqertë. �Disa gjëra i bejmë mirë se të
tjerët
�Kam prirje përpunët me dorë.
�Përpiqem tindihmoj njerëzit
kur kam mundësi.
Nuk është i vërtetë
Pjesërisht ose ndonjëherëi vërtetë
Shumë ose shpeshherë ivërtetë
76
Grafiku 4.4. Përqindjet e përgjigjeve mbi problemet e sjelljes (vazhdim).
Në vijim është mbledhur informacion mbi dakordësinë e të aketuarve me dy pohime mbi
prirjet për punët me dorë dhe ndihmën që mund t’u ofrojnë njerëzve në nevojë. Në lidhje
me pohimin e parë, përgjigjet janë në trend rënës, pra shumica e të anketuarve (52
përqind) nuk kanë prirje apo talent për të bërë punë dore, 29 përqind kanë prirje të
pjesshme ose merren ndonjëherë me këto punë, ndërsa përqindja e mbetur (19 përqind)
deklarojnë se kanë prirje dhe ky pohim është shumë i vërtetë.
Në lidhje me pohimin “përpiqem t’i ndihmoj njerëzit kur kam mundësi” vihet re se
tendenca e përgjigjeve është e kundërt me pohimin mbi prirjet për punët me dorë. Pjesa
më e madhe e të anketuarve, mbi 70 përqind deklaron se ky pohim është shumë i vertetë
ose shpeshherë i vërtetë, rreth 23 përqind mendojnë se kjo ndodh ndonjëherë, pra pohimi
është pjesërisht e vërtetë. Sakaq, pjesa e mbetur e të anketuarve prej 6 përqind, deklarojnë
se ky nuk është një pohim i vërtetë për ta, pra ata nuk i ndihmojnë njerëzit kur kanë
mundësi, gjë që sigurisht do të kërkonte një analizë më të thellë për zbulimin e arsyeve.
4.2.4 Sjellje agresive
Në këtë seksion është mbledhur informacion mbi veprimet/shenjat që përcaktojnë sjelljet
agresive. Të anketuarit janë pyetur sërish mbi qëndrimin e tyre rreth një sërë pohimesh
që lidhen me shpeshtësinë e të debatuarit/grindurit, thyerrjes së rregullave në
shtëpi/shkollë, përfshirjes në zënka, shoqërimit me shokë/shoqe që futen në telashe,
sulmet fizike ndaj të tjerëve, toneve të larta të komunikimit, acarimit të situatave, vjedhjes
në shtëpi dhe vjedhjes jashtë shtëpisë, përdorimit të fjalorit të pistë, gjaknxehtësisë,
shpeshtësisë së kërcënimit ndaj të tjerëve, pirjes së duhanit, shmangjes nga orët
6.712.8
51.9
6.0
22.2
54.4
29.122.7
71.1
32.8
19.0
71.3
0
10
20
30
40
50
60
70
80
Jam i/e sinqertë. �Disa gjëra i bejmë mirë se të
tjerët
�Kam prirje përpunët me dorë.
�Përpiqem tindihmoj njerëzit
kur kam mundësi.
Nuk është i vërtetë
Pjesërisht ose ndonjëherëi vërtetë
Shumë ose shpeshherë ivërtetë
76
Grafiku 4.4. Përqindjet e përgjigjeve mbi problemet e sjelljes (vazhdim).
Në vijim është mbledhur informacion mbi dakordësinë e të aketuarve me dy pohime mbi
prirjet për punët me dorë dhe ndihmën që mund t’u ofrojnë njerëzve në nevojë. Në lidhje
me pohimin e parë, përgjigjet janë në trend rënës, pra shumica e të anketuarve (52
përqind) nuk kanë prirje apo talent për të bërë punë dore, 29 përqind kanë prirje të
pjesshme ose merren ndonjëherë me këto punë, ndërsa përqindja e mbetur (19 përqind)
deklarojnë se kanë prirje dhe ky pohim është shumë i vërtetë.
Në lidhje me pohimin “përpiqem t’i ndihmoj njerëzit kur kam mundësi” vihet re se
tendenca e përgjigjeve është e kundërt me pohimin mbi prirjet për punët me dorë. Pjesa
më e madhe e të anketuarve, mbi 70 përqind deklaron se ky pohim është shumë i vertetë
ose shpeshherë i vërtetë, rreth 23 përqind mendojnë se kjo ndodh ndonjëherë, pra pohimi
është pjesërisht e vërtetë. Sakaq, pjesa e mbetur e të anketuarve prej 6 përqind, deklarojnë
se ky nuk është një pohim i vërtetë për ta, pra ata nuk i ndihmojnë njerëzit kur kanë
mundësi, gjë që sigurisht do të kërkonte një analizë më të thellë për zbulimin e arsyeve.
4.2.4 Sjellje agresive
Në këtë seksion është mbledhur informacion mbi veprimet/shenjat që përcaktojnë sjelljet
agresive. Të anketuarit janë pyetur sërish mbi qëndrimin e tyre rreth një sërë pohimesh
që lidhen me shpeshtësinë e të debatuarit/grindurit, thyerrjes së rregullave në
shtëpi/shkollë, përfshirjes në zënka, shoqërimit me shokë/shoqe që futen në telashe,
sulmet fizike ndaj të tjerëve, toneve të larta të komunikimit, acarimit të situatave, vjedhjes
në shtëpi dhe vjedhjes jashtë shtëpisë, përdorimit të fjalorit të pistë, gjaknxehtësisë,
shpeshtësisë së kërcënimit ndaj të tjerëve, pirjes së duhanit, shmangjes nga orët
6.712.8
51.9
6.0
22.2
54.4
29.122.7
71.1
32.8
19.0
71.3
0
10
20
30
40
50
60
70
80
Jam i/e sinqertë. �Disa gjëra i bejmë mirë se të
tjerët
�Kam prirje përpunët me dorë.
�Përpiqem tindihmoj njerëzit
kur kam mundësi.
Nuk është i vërtetë
Pjesërisht ose ndonjëherëi vërtetë
Shumë ose shpeshherë ivërtetë
76
77
mësimore, toneve të larta të komunikimit krahasuar me të tjerët si dhe sjelljeve
ngatërrestare. Të anketuarit shprehin qëndrimin e tyre ndaj pohimeve njësoj si në
seksionet e mësipërme. Në Grafikun 4.5 jepen përqindjet e përgjigjeve vlerësuese për
pohimet e këtij seksioni.
Grafiku 4.5. Përqindjet e përgjigjeve vlerësuese në lidhje me sjelljet agresive.
Në mënyrë të ngjashme me seksionin e problemeve me sjelljen ku dukej qartë trendi
rënës i vërtetësisë së pohimit, edhe në Grafikun 4.5 vërejmë se të anketuarit i vlerësojnë
në shumicën e rasteve si të pavërteta pohimet e këtij seksioni. Rreth 49 përqind e tyre
mendojnë se pohimi “unë debatoj/grindem” nuk është i vërtetë dhe një pjesë e mirë e
tyre, rreth 43 përqind bien dakord pjesërisht me pohimin.
Për pohimin “i thyej rregullat në shtëpi, shkollë ose kudo tjetër” 74 përqind përgjigjen se
pohimi nuk është i vërtetë dhe vetëm 5 përqind pohojnë fort pohimin. Për pohimin
“bëhem pjesë e shumë zënkave” rreth 74 përqind e të anketuarve konstatojnë se pohimi
nuk është i vërtetë dhe rreth 20 përqind e konsiderojnë pohimin pjesërisht të vërtetë.
Pjesa më e madhe e të anketuarve, rreth 72 përqind nuk janë dakord me pohimin
“shoqërohem me shokë/shoqe që futen në telashe”. Më pak se 7 përqind mendojnë se
pohimi është shumë i vërtetë.
86.5 përqind e gjimnazistëve nuk bien dakord me pohimin se sulmojnë njerëzit fizikisht,
vetëm 3.8 përqind pohon një veprim të tillë, ndësa për pohimin “bërtas shpesh”, rreth 58
49
74 74.1 71.586.5
47.7
43
21 19.9 21.89.7
36.9
8.1 5 6 6.7 3.815.4
0%10%20%30%40%50%60%70%80%90%
100%
Unëdebatoj/grindem
shpesh
I thyej rregullatnë shtëpi,
shkollë ose kudotjetër
Bëhem pjesë eshumë zënkave
Shoqërohem meshokë/shoqe qëfuten në telashe
Unë i sulmojnjerëzit fizikisht
Bërtas shpesh
Nuk është i vërtetë Pjesërisht ose ndonjëherë i vërtetë Shumë ose shpeshherë i vërtetë
77
mësimore, toneve të larta të komunikimit krahasuar me të tjerët si dhe sjelljeve
ngatërrestare. Të anketuarit shprehin qëndrimin e tyre ndaj pohimeve njësoj si në
seksionet e mësipërme. Në Grafikun 4.5 jepen përqindjet e përgjigjeve vlerësuese për
pohimet e këtij seksioni.
Grafiku 4.5. Përqindjet e përgjigjeve vlerësuese në lidhje me sjelljet agresive.
Në mënyrë të ngjashme me seksionin e problemeve me sjelljen ku dukej qartë trendi
rënës i vërtetësisë së pohimit, edhe në Grafikun 4.5 vërejmë se të anketuarit i vlerësojnë
në shumicën e rasteve si të pavërteta pohimet e këtij seksioni. Rreth 49 përqind e tyre
mendojnë se pohimi “unë debatoj/grindem” nuk është i vërtetë dhe një pjesë e mirë e
tyre, rreth 43 përqind bien dakord pjesërisht me pohimin.
Për pohimin “i thyej rregullat në shtëpi, shkollë ose kudo tjetër” 74 përqind përgjigjen se
pohimi nuk është i vërtetë dhe vetëm 5 përqind pohojnë fort pohimin. Për pohimin
“bëhem pjesë e shumë zënkave” rreth 74 përqind e të anketuarve konstatojnë se pohimi
nuk është i vërtetë dhe rreth 20 përqind e konsiderojnë pohimin pjesërisht të vërtetë.
Pjesa më e madhe e të anketuarve, rreth 72 përqind nuk janë dakord me pohimin
“shoqërohem me shokë/shoqe që futen në telashe”. Më pak se 7 përqind mendojnë se
pohimi është shumë i vërtetë.
86.5 përqind e gjimnazistëve nuk bien dakord me pohimin se sulmojnë njerëzit fizikisht,
vetëm 3.8 përqind pohon një veprim të tillë, ndësa për pohimin “bërtas shpesh”, rreth 58
49
74 74.1 71.586.5
47.7
43
21 19.9 21.89.7
36.9
8.1 5 6 6.7 3.815.4
0%10%20%30%40%50%60%70%80%90%
100%
Unëdebatoj/grindem
shpesh
I thyej rregullatnë shtëpi,
shkollë ose kudotjetër
Bëhem pjesë eshumë zënkave
Shoqërohem meshokë/shoqe qëfuten në telashe
Unë i sulmojnjerëzit fizikisht
Bërtas shpesh
Nuk është i vërtetë Pjesërisht ose ndonjëherë i vërtetë Shumë ose shpeshherë i vërtetë
77
mësimore, toneve të larta të komunikimit krahasuar me të tjerët si dhe sjelljeve
ngatërrestare. Të anketuarit shprehin qëndrimin e tyre ndaj pohimeve njësoj si në
seksionet e mësipërme. Në Grafikun 4.5 jepen përqindjet e përgjigjeve vlerësuese për
pohimet e këtij seksioni.
Grafiku 4.5. Përqindjet e përgjigjeve vlerësuese në lidhje me sjelljet agresive.
Në mënyrë të ngjashme me seksionin e problemeve me sjelljen ku dukej qartë trendi
rënës i vërtetësisë së pohimit, edhe në Grafikun 4.5 vërejmë se të anketuarit i vlerësojnë
në shumicën e rasteve si të pavërteta pohimet e këtij seksioni. Rreth 49 përqind e tyre
mendojnë se pohimi “unë debatoj/grindem” nuk është i vërtetë dhe një pjesë e mirë e
tyre, rreth 43 përqind bien dakord pjesërisht me pohimin.
Për pohimin “i thyej rregullat në shtëpi, shkollë ose kudo tjetër” 74 përqind përgjigjen se
pohimi nuk është i vërtetë dhe vetëm 5 përqind pohojnë fort pohimin. Për pohimin
“bëhem pjesë e shumë zënkave” rreth 74 përqind e të anketuarve konstatojnë se pohimi
nuk është i vërtetë dhe rreth 20 përqind e konsiderojnë pohimin pjesërisht të vërtetë.
Pjesa më e madhe e të anketuarve, rreth 72 përqind nuk janë dakord me pohimin
“shoqërohem me shokë/shoqe që futen në telashe”. Më pak se 7 përqind mendojnë se
pohimi është shumë i vërtetë.
86.5 përqind e gjimnazistëve nuk bien dakord me pohimin se sulmojnë njerëzit fizikisht,
vetëm 3.8 përqind pohon një veprim të tillë, ndësa për pohimin “bërtas shpesh”, rreth 58
49
74 74.1 71.586.5
47.7
43
21 19.9 21.89.7
36.9
8.1 5 6 6.7 3.815.4
0%10%20%30%40%50%60%70%80%90%
100%
Unëdebatoj/grindem
shpesh
I thyej rregullatnë shtëpi,
shkollë ose kudotjetër
Bëhem pjesë eshumë zënkave
Shoqërohem meshokë/shoqe qëfuten në telashe
Unë i sulmojnjerëzit fizikisht
Bërtas shpesh
Nuk është i vërtetë Pjesërisht ose ndonjëherë i vërtetë Shumë ose shpeshherë i vërtetë
77
78
përqind mendojnë se pohimi nuk është i vërtetë dhe një pjesë e konsiderueshme e
nxënësve, 37 përqind e tyre, shprehen për vërtetësi të pjesshme të pohimit.
Grafiku 4.6. Përqindjet e përgjigjeve në lidhje me sjelljet agresive (vazhdim)25.
Nga Grafiku 4.6 vërehet trendi i mëparshëm i vlerësimit masivisht të pohimeve si të
pavërteta. Rreth 66 përqind e tyre e vlerësojnë pohimin “i acaroj gjërat, situatat” të
pavërtetë dhe rreth 25 përqind mendojnë se pohimi është pjesërisht i vërtetë. Për pohimin
“vjedh në shtëpinë time” 94 përqind e të anketuarve shprehen se pohimi nuk është i
vërtetë dhe më pak se 3 përqind konstatojnë se pohimi është shumë ose shpeshherë i
vërtetë. Një vlerësim i ngjashëm ndodh edhe për pohimin “vjedh jashtë shtëpisë time” ku
94 përqind e nxënësve mendojnë se pohimi nuk është i vërtetë, dhe rreth e përqind e
konsiderojnë pohimin shumë të vërtetë.
Për pohimin “përdor fjalë të pista” shumica e të anketuarve apo rreth 62 përqind
konstatojnë se pohimi është i pavërtetë dhe një pjesë e mirë e tyre, rreth 26 përqind e
konsiderojnë pohimin si shumë të vërtetë. Pohimi “i shkatërroj vetë gjërat/arritjet e të
tjerëve”, vlerësohet nga rreth 83 përqind e gjimnazistëve si i pavërtetë dhe vetëm 5
përqind mendojnë se pohimi është shumë ose shpeshherë i vërtetë.
25 Në këtë grafik renditja e përqindjeve në boshtin “y” fillon nga 60% në mënyrë që të ketë një pamje më të qartë dhe më të kuptueshme të të dhënave.
66.4
93.9 93.8
62.2
82.7
24.8
3.5 2.9
26.3
12.5
8.82.6 3.3
11.54.8
60%
65%
70%
75%
80%
85%
90%
95%
100%
I acaroj gjërat,situatat
Vjedh në shtëpinëtime
Vjedh jashtështëpisë sime
Përdor fjalë të pista I kërcënoj shpesh tëtjerët
Nuk është i vërtetë Pjesërisht ose ndonjëherë i vërtetë Shumë ose shpeshherë i vërtetë
78
përqind mendojnë se pohimi nuk është i vërtetë dhe një pjesë e konsiderueshme e
nxënësve, 37 përqind e tyre, shprehen për vërtetësi të pjesshme të pohimit.
Grafiku 4.6. Përqindjet e përgjigjeve në lidhje me sjelljet agresive (vazhdim)25.
Nga Grafiku 4.6 vërehet trendi i mëparshëm i vlerësimit masivisht të pohimeve si të
pavërteta. Rreth 66 përqind e tyre e vlerësojnë pohimin “i acaroj gjërat, situatat” të
pavërtetë dhe rreth 25 përqind mendojnë se pohimi është pjesërisht i vërtetë. Për pohimin
“vjedh në shtëpinë time” 94 përqind e të anketuarve shprehen se pohimi nuk është i
vërtetë dhe më pak se 3 përqind konstatojnë se pohimi është shumë ose shpeshherë i
vërtetë. Një vlerësim i ngjashëm ndodh edhe për pohimin “vjedh jashtë shtëpisë time” ku
94 përqind e nxënësve mendojnë se pohimi nuk është i vërtetë, dhe rreth e përqind e
konsiderojnë pohimin shumë të vërtetë.
Për pohimin “përdor fjalë të pista” shumica e të anketuarve apo rreth 62 përqind
konstatojnë se pohimi është i pavërtetë dhe një pjesë e mirë e tyre, rreth 26 përqind e
konsiderojnë pohimin si shumë të vërtetë. Pohimi “i shkatërroj vetë gjërat/arritjet e të
tjerëve”, vlerësohet nga rreth 83 përqind e gjimnazistëve si i pavërtetë dhe vetëm 5
përqind mendojnë se pohimi është shumë ose shpeshherë i vërtetë.
25 Në këtë grafik renditja e përqindjeve në boshtin “y” fillon nga 60% në mënyrë që të ketë një pamje më të qartë dhe më të kuptueshme të të dhënave.
66.4
93.9 93.8
62.2
82.7
24.8
3.5 2.9
26.3
12.5
8.82.6 3.3
11.54.8
60%
65%
70%
75%
80%
85%
90%
95%
100%
I acaroj gjërat,situatat
Vjedh në shtëpinëtime
Vjedh jashtështëpisë sime
Përdor fjalë të pista I kërcënoj shpesh tëtjerët
Nuk është i vërtetë Pjesërisht ose ndonjëherë i vërtetë Shumë ose shpeshherë i vërtetë
78
përqind mendojnë se pohimi nuk është i vërtetë dhe një pjesë e konsiderueshme e
nxënësve, 37 përqind e tyre, shprehen për vërtetësi të pjesshme të pohimit.
Grafiku 4.6. Përqindjet e përgjigjeve në lidhje me sjelljet agresive (vazhdim)25.
Nga Grafiku 4.6 vërehet trendi i mëparshëm i vlerësimit masivisht të pohimeve si të
pavërteta. Rreth 66 përqind e tyre e vlerësojnë pohimin “i acaroj gjërat, situatat” të
pavërtetë dhe rreth 25 përqind mendojnë se pohimi është pjesërisht i vërtetë. Për pohimin
“vjedh në shtëpinë time” 94 përqind e të anketuarve shprehen se pohimi nuk është i
vërtetë dhe më pak se 3 përqind konstatojnë se pohimi është shumë ose shpeshherë i
vërtetë. Një vlerësim i ngjashëm ndodh edhe për pohimin “vjedh jashtë shtëpisë time” ku
94 përqind e nxënësve mendojnë se pohimi nuk është i vërtetë, dhe rreth e përqind e
konsiderojnë pohimin shumë të vërtetë.
Për pohimin “përdor fjalë të pista” shumica e të anketuarve apo rreth 62 përqind
konstatojnë se pohimi është i pavërtetë dhe një pjesë e mirë e tyre, rreth 26 përqind e
konsiderojnë pohimin si shumë të vërtetë. Pohimi “i shkatërroj vetë gjërat/arritjet e të
tjerëve”, vlerësohet nga rreth 83 përqind e gjimnazistëve si i pavërtetë dhe vetëm 5
përqind mendojnë se pohimi është shumë ose shpeshherë i vërtetë.
25 Në këtë grafik renditja e përqindjeve në boshtin “y” fillon nga 60% në mënyrë që të ketë një pamje më të qartë dhe më të kuptueshme të të dhënave.
66.4
93.9 93.8
62.2
82.7
24.8
3.5 2.9
26.3
12.5
8.82.6 3.3
11.54.8
60%
65%
70%
75%
80%
85%
90%
95%
100%
I acaroj gjërat,situatat
Vjedh në shtëpinëtime
Vjedh jashtështëpisë sime
Përdor fjalë të pista I kërcënoj shpesh tëtjerët
Nuk është i vërtetë Pjesërisht ose ndonjëherë i vërtetë Shumë ose shpeshherë i vërtetë
78
përqind mendojnë se pohimi nuk është i vërtetë dhe një pjesë e konsiderueshme e
nxënësve, 37 përqind e tyre, shprehen për vërtetësi të pjesshme të pohimit.
Grafiku 4.6. Përqindjet e përgjigjeve në lidhje me sjelljet agresive (vazhdim)25.
Nga Grafiku 4.6 vërehet trendi i mëparshëm i vlerësimit masivisht të pohimeve si të
pavërteta. Rreth 66 përqind e tyre e vlerësojnë pohimin “i acaroj gjërat, situatat” të
pavërtetë dhe rreth 25 përqind mendojnë se pohimi është pjesërisht i vërtetë. Për pohimin
“vjedh në shtëpinë time” 94 përqind e të anketuarve shprehen se pohimi nuk është i
vërtetë dhe më pak se 3 përqind konstatojnë se pohimi është shumë ose shpeshherë i
vërtetë. Një vlerësim i ngjashëm ndodh edhe për pohimin “vjedh jashtë shtëpisë time” ku
94 përqind e nxënësve mendojnë se pohimi nuk është i vërtetë, dhe rreth e përqind e
konsiderojnë pohimin shumë të vërtetë.
Për pohimin “përdor fjalë të pista” shumica e të anketuarve apo rreth 62 përqind
konstatojnë se pohimi është i pavërtetë dhe një pjesë e mirë e tyre, rreth 26 përqind e
konsiderojnë pohimin si shumë të vërtetë. Pohimi “i shkatërroj vetë gjërat/arritjet e të
tjerëve”, vlerësohet nga rreth 83 përqind e gjimnazistëve si i pavërtetë dhe vetëm 5
përqind mendojnë se pohimi është shumë ose shpeshherë i vërtetë.
25 Në këtë grafik renditja e përqindjeve në boshtin “y” fillon nga 60% në mënyrë që të ketë një pamje më të qartë dhe më të kuptueshme të të dhënave.
66.4
93.9 93.8
62.2
82.7
24.8
3.5 2.9
26.3
12.5
8.82.6 3.3
11.54.8
60%
65%
70%
75%
80%
85%
90%
95%
100%
I acaroj gjërat,situatat
Vjedh në shtëpinëtime
Vjedh jashtështëpisë sime
Përdor fjalë të pista I kërcënoj shpesh tëtjerët
Nuk është i vërtetë Pjesërisht ose ndonjëherë i vërtetë Shumë ose shpeshherë i vërtetë
78
79
Grafiku 4.7. Përqindjet e përgjigjeve në lidhje me sjelljet agresive (vazhdim).
Nga Grafiku 4.7 vërejmë se ekziston një variacion në vlerësimin e vërtetësisë së
pohimeve të seksionit nga gjimnazistët. Kjo mund të shpjegohet nga zbutja e nivelit të
agresivitetit në pohime apo nga diferencat socio-kulturore të zgjedhjes. Rreth 79 përqind
e tyre mendojnë se pohimi “pi cigare” nuk është i vërtetë dhe vetëm pak prej tyre, rreth
9 përqind bien dakord për vërtetësinë e pohimit. Për pohimin “lë ndonjë orë mësimi”
rreth 51 përqind përgjigjen se pohimi nuk është i vërtetë dhe një pjesë e konsiderueshme,
rreth 37 përqind pohojnë pjesërisht vërtetësinë e pohimit.
Për pohimin “bërtas më shumë se të tjerët” rreth 67 përqind e nxënësve konstatojnë se
pohimi nuk është i vërtetë dhe rreth 24 përqind e konsiderojnë pohimin pjesërisht të
vërtetë. Rreth 79 përqind nuk janë dakord me pohimin “unë ngatërrohem me të tjerët”
dhe rreth 5 përqind mendojnë se pohimi është shumë apo shpeshherë i vërtetë. 28.8
përqind e gjimnazistëve nuk bien dakord se nxehen shpejtë, por pjesa më e madhe e tyre
(rreth 40 përqind) pohon një gjendje të tillë.
4.2.5 Vështirësitë psikologjike
Në këtë seksion është mbledhur informacion mbi veprimet/situatat që sjellin vështirësi
psikologjike. Të anketuarit janë pyetur mbi qëndrimin e tyre rreth një sërë pohimesh në
lidhje me mungesën e vendosmërisë, pakënaqësinë ndaj aktiviteteve, adhurimin ndaj
kafshëve, vetminë, konfuzionin dhe paqartësinë, të qarit, të qënit i vetmuar, inferioritetin,
vënien në lojë, shenjat e stresit (kafshimi i thonjve dhe ëndrrat e këqija), frikën dhe
ankthin, ndjenjën e fajit, mbilodhjen, sikletin, orët e gjumit krahasuar me
79.1
51.167.3
78.9
28.8
12.1
36.723.8
16
39.4
8.9 12.3 8.8 5.1
31.8
0%10%20%30%40%50%60%70%80%90%
100%
Pi cigare Lë ndonjë orëmësimi, ose gjithë
ditën
Bërtas më shumë setë tjerët
Unë ngatërrohemme të tjerët
Nxehem shpejt
Nuk është i vërtetë Pjesërisht ose ndonjëherë i vërtetë Shumë ose shpeshherë i vërtetë
79
Grafiku 4.7. Përqindjet e përgjigjeve në lidhje me sjelljet agresive (vazhdim).
Nga Grafiku 4.7 vërejmë se ekziston një variacion në vlerësimin e vërtetësisë së
pohimeve të seksionit nga gjimnazistët. Kjo mund të shpjegohet nga zbutja e nivelit të
agresivitetit në pohime apo nga diferencat socio-kulturore të zgjedhjes. Rreth 79 përqind
e tyre mendojnë se pohimi “pi cigare” nuk është i vërtetë dhe vetëm pak prej tyre, rreth
9 përqind bien dakord për vërtetësinë e pohimit. Për pohimin “lë ndonjë orë mësimi”
rreth 51 përqind përgjigjen se pohimi nuk është i vërtetë dhe një pjesë e konsiderueshme,
rreth 37 përqind pohojnë pjesërisht vërtetësinë e pohimit.
Për pohimin “bërtas më shumë se të tjerët” rreth 67 përqind e nxënësve konstatojnë se
pohimi nuk është i vërtetë dhe rreth 24 përqind e konsiderojnë pohimin pjesërisht të
vërtetë. Rreth 79 përqind nuk janë dakord me pohimin “unë ngatërrohem me të tjerët”
dhe rreth 5 përqind mendojnë se pohimi është shumë apo shpeshherë i vërtetë. 28.8
përqind e gjimnazistëve nuk bien dakord se nxehen shpejtë, por pjesa më e madhe e tyre
(rreth 40 përqind) pohon një gjendje të tillë.
4.2.5 Vështirësitë psikologjike
Në këtë seksion është mbledhur informacion mbi veprimet/situatat që sjellin vështirësi
psikologjike. Të anketuarit janë pyetur mbi qëndrimin e tyre rreth një sërë pohimesh në
lidhje me mungesën e vendosmërisë, pakënaqësinë ndaj aktiviteteve, adhurimin ndaj
kafshëve, vetminë, konfuzionin dhe paqartësinë, të qarit, të qënit i vetmuar, inferioritetin,
vënien në lojë, shenjat e stresit (kafshimi i thonjve dhe ëndrrat e këqija), frikën dhe
ankthin, ndjenjën e fajit, mbilodhjen, sikletin, orët e gjumit krahasuar me
79.1
51.167.3
78.9
28.8
12.1
36.723.8
16
39.4
8.9 12.3 8.8 5.1
31.8
0%10%20%30%40%50%60%70%80%90%
100%
Pi cigare Lë ndonjë orëmësimi, ose gjithë
ditën
Bërtas më shumë setë tjerët
Unë ngatërrohemme të tjerët
Nxehem shpejt
Nuk është i vërtetë Pjesërisht ose ndonjëherë i vërtetë Shumë ose shpeshherë i vërtetë
79
Grafiku 4.7. Përqindjet e përgjigjeve në lidhje me sjelljet agresive (vazhdim).
Nga Grafiku 4.7 vërejmë se ekziston një variacion në vlerësimin e vërtetësisë së
pohimeve të seksionit nga gjimnazistët. Kjo mund të shpjegohet nga zbutja e nivelit të
agresivitetit në pohime apo nga diferencat socio-kulturore të zgjedhjes. Rreth 79 përqind
e tyre mendojnë se pohimi “pi cigare” nuk është i vërtetë dhe vetëm pak prej tyre, rreth
9 përqind bien dakord për vërtetësinë e pohimit. Për pohimin “lë ndonjë orë mësimi”
rreth 51 përqind përgjigjen se pohimi nuk është i vërtetë dhe një pjesë e konsiderueshme,
rreth 37 përqind pohojnë pjesërisht vërtetësinë e pohimit.
Për pohimin “bërtas më shumë se të tjerët” rreth 67 përqind e nxënësve konstatojnë se
pohimi nuk është i vërtetë dhe rreth 24 përqind e konsiderojnë pohimin pjesërisht të
vërtetë. Rreth 79 përqind nuk janë dakord me pohimin “unë ngatërrohem me të tjerët”
dhe rreth 5 përqind mendojnë se pohimi është shumë apo shpeshherë i vërtetë. 28.8
përqind e gjimnazistëve nuk bien dakord se nxehen shpejtë, por pjesa më e madhe e tyre
(rreth 40 përqind) pohon një gjendje të tillë.
4.2.5 Vështirësitë psikologjike
Në këtë seksion është mbledhur informacion mbi veprimet/situatat që sjellin vështirësi
psikologjike. Të anketuarit janë pyetur mbi qëndrimin e tyre rreth një sërë pohimesh në
lidhje me mungesën e vendosmërisë, pakënaqësinë ndaj aktiviteteve, adhurimin ndaj
kafshëve, vetminë, konfuzionin dhe paqartësinë, të qarit, të qënit i vetmuar, inferioritetin,
vënien në lojë, shenjat e stresit (kafshimi i thonjve dhe ëndrrat e këqija), frikën dhe
ankthin, ndjenjën e fajit, mbilodhjen, sikletin, orët e gjumit krahasuar me
79.1
51.167.3
78.9
28.8
12.1
36.723.8
16
39.4
8.9 12.3 8.8 5.1
31.8
0%10%20%30%40%50%60%70%80%90%
100%
Pi cigare Lë ndonjë orëmësimi, ose gjithë
ditën
Bërtas më shumë setë tjerët
Unë ngatërrohemme të tjerët
Nxehem shpejt
Nuk është i vërtetë Pjesërisht ose ndonjëherë i vërtetë Shumë ose shpeshherë i vërtetë
79
80
bashkëmoshatarët, ruajtjen e sendeve pa vlerë, ndryshimi i humorit, të folurit vend e pa
vend, çrregullimet e gjumit si dhe mungesën e energjisë. Të anketuarit shprehin
qëndrimin e tyre ndaj pohimeve njësoj si në seksionet e mësipërme. Le të komentojmë
përqindjet e përgjigjeve mbi dakortësinë e nxënësve për pohimet e këtij seksioni sipas
Grafikut 4.7.
Grafiku 4.8. Përqindjet e përgjigjeve në lidhje me vështirësitë psikologjike.
Nga Grafiku 4.8 dallojmë se pohimet që shprehin faktorët e vëshirësive psikologjike
vlerësohen ndryshe nga individë të njëjtë. Rreth 61 përqind e tyre e vlerësojnë pohimin
“unë nuk i përfundoj gjërat që nis” të pavërtetë dhe plot 32 përqind mendojnë se pohimi
është pjesërisht i vërtetë. Mbi pohimin “janë të pakta gjërat/aktivitetet që më pëlqejnë”
pothuajse gjysma e të anketuarve shprehen se pohimi nuk është i vërtetë dhe rreth 40
përqind konstatojnë se pohimi është shumë ose shpeshherë i vërtetë.
Një vlerësim i ngjashëm ndodh edhe për pohimin “ndihem konfuz/e dhe i/e paqartë” ku
rreth 47 përqind e nxënësve mendojnë se pohimi nuk është i vërtetë, dhe rreth 44 përqind
e konsiderojnë pohimin pjesërisht të vërtetë. Pohimi “më pëlqejnë kafshët” vlerësohet në
masën 53 përqind si shumë i vërtetë dhe shumë pak apo 17.6 përqind nuk i pëlqejnë
kafshët. Për pohimin “qaj shpesh” shumica e të anketuarve (rreth 58 përqind) konstatojnë
se pohimi është i pavërtetë dhe vetëm 15 përqind shprehen se qajnë shpesh.
61 49.6
17.6
66.146.6
58.2
32.139.5
29.1
26.144.1 26.7
7 10.9
53.3
7.8 9.3 15
0%10%20%30%40%50%60%70%80%90%
100%
Unë nuk ipërfundoj gjërat
që nis
Janë të paktagjërat/aktivitetetqë më pëlqejnë
apo që mëkënaqin
Më pëlqejnëkafshë
Ndjehem i/evetmuar
Ndjehemkonfuz/e dhe i/e
paqartë
Qaj shpesh
Nuk është i vërtetë Pjesërisht ose ndonjëherë i vërtetë Shumë ose shpeshherë i vërtetë
80
bashkëmoshatarët, ruajtjen e sendeve pa vlerë, ndryshimi i humorit, të folurit vend e pa
vend, çrregullimet e gjumit si dhe mungesën e energjisë. Të anketuarit shprehin
qëndrimin e tyre ndaj pohimeve njësoj si në seksionet e mësipërme. Le të komentojmë
përqindjet e përgjigjeve mbi dakortësinë e nxënësve për pohimet e këtij seksioni sipas
Grafikut 4.7.
Grafiku 4.8. Përqindjet e përgjigjeve në lidhje me vështirësitë psikologjike.
Nga Grafiku 4.8 dallojmë se pohimet që shprehin faktorët e vëshirësive psikologjike
vlerësohen ndryshe nga individë të njëjtë. Rreth 61 përqind e tyre e vlerësojnë pohimin
“unë nuk i përfundoj gjërat që nis” të pavërtetë dhe plot 32 përqind mendojnë se pohimi
është pjesërisht i vërtetë. Mbi pohimin “janë të pakta gjërat/aktivitetet që më pëlqejnë”
pothuajse gjysma e të anketuarve shprehen se pohimi nuk është i vërtetë dhe rreth 40
përqind konstatojnë se pohimi është shumë ose shpeshherë i vërtetë.
Një vlerësim i ngjashëm ndodh edhe për pohimin “ndihem konfuz/e dhe i/e paqartë” ku
rreth 47 përqind e nxënësve mendojnë se pohimi nuk është i vërtetë, dhe rreth 44 përqind
e konsiderojnë pohimin pjesërisht të vërtetë. Pohimi “më pëlqejnë kafshët” vlerësohet në
masën 53 përqind si shumë i vërtetë dhe shumë pak apo 17.6 përqind nuk i pëlqejnë
kafshët. Për pohimin “qaj shpesh” shumica e të anketuarve (rreth 58 përqind) konstatojnë
se pohimi është i pavërtetë dhe vetëm 15 përqind shprehen se qajnë shpesh.
61 49.6
17.6
66.146.6
58.2
32.139.5
29.1
26.144.1 26.7
7 10.9
53.3
7.8 9.3 15
0%10%20%30%40%50%60%70%80%90%
100%
Unë nuk ipërfundoj gjërat
që nis
Janë të paktagjërat/aktivitetetqë më pëlqejnë
apo që mëkënaqin
Më pëlqejnëkafshë
Ndjehem i/evetmuar
Ndjehemkonfuz/e dhe i/e
paqartë
Qaj shpesh
Nuk është i vërtetë Pjesërisht ose ndonjëherë i vërtetë Shumë ose shpeshherë i vërtetë
80
bashkëmoshatarët, ruajtjen e sendeve pa vlerë, ndryshimi i humorit, të folurit vend e pa
vend, çrregullimet e gjumit si dhe mungesën e energjisë. Të anketuarit shprehin
qëndrimin e tyre ndaj pohimeve njësoj si në seksionet e mësipërme. Le të komentojmë
përqindjet e përgjigjeve mbi dakortësinë e nxënësve për pohimet e këtij seksioni sipas
Grafikut 4.7.
Grafiku 4.8. Përqindjet e përgjigjeve në lidhje me vështirësitë psikologjike.
Nga Grafiku 4.8 dallojmë se pohimet që shprehin faktorët e vëshirësive psikologjike
vlerësohen ndryshe nga individë të njëjtë. Rreth 61 përqind e tyre e vlerësojnë pohimin
“unë nuk i përfundoj gjërat që nis” të pavërtetë dhe plot 32 përqind mendojnë se pohimi
është pjesërisht i vërtetë. Mbi pohimin “janë të pakta gjërat/aktivitetet që më pëlqejnë”
pothuajse gjysma e të anketuarve shprehen se pohimi nuk është i vërtetë dhe rreth 40
përqind konstatojnë se pohimi është shumë ose shpeshherë i vërtetë.
Një vlerësim i ngjashëm ndodh edhe për pohimin “ndihem konfuz/e dhe i/e paqartë” ku
rreth 47 përqind e nxënësve mendojnë se pohimi nuk është i vërtetë, dhe rreth 44 përqind
e konsiderojnë pohimin pjesërisht të vërtetë. Pohimi “më pëlqejnë kafshët” vlerësohet në
masën 53 përqind si shumë i vërtetë dhe shumë pak apo 17.6 përqind nuk i pëlqejnë
kafshët. Për pohimin “qaj shpesh” shumica e të anketuarve (rreth 58 përqind) konstatojnë
se pohimi është i pavërtetë dhe vetëm 15 përqind shprehen se qajnë shpesh.
61 49.6
17.6
66.146.6
58.2
32.139.5
29.1
26.144.1 26.7
7 10.9
53.3
7.8 9.3 15
0%10%20%30%40%50%60%70%80%90%
100%
Unë nuk ipërfundoj gjërat
që nis
Janë të paktagjërat/aktivitetetqë më pëlqejnë
apo që mëkënaqin
Më pëlqejnëkafshë
Ndjehem i/evetmuar
Ndjehemkonfuz/e dhe i/e
paqartë
Qaj shpesh
Nuk është i vërtetë Pjesërisht ose ndonjëherë i vërtetë Shumë ose shpeshherë i vërtetë
80
81
Grafiku 4.9. Përqindjet e përgjigjeve në lidhje me vështirësitë psikologjike (vazhdim)26.
Nga grafiku më sipër dallojmë se në më të shumtën e rasteve gjimnazistët mohojnë
vërtetësinë e pohimit dhe vetëm për dy pohime dyzohen në vlerësimin e dakordimit me
pohimin. Konkretisht për pohimin “ndjej se askush nuk më do” rreth 71 përqind e tyre e
vlerësojnë pohimin të pavërtetë dhe vetëm 6.5 përqind mendojnë se pohimi është shumë
i vërtetë. Edhe për pohimin “ndihem inferior/e, pa vlerë” shumica, apo rreth 82 përqind,
shprehen se pohimi nuk është i vërtetë dhe më pak se përqind konstatojnë se pohimi është
shumë ose shpeshherë i vërtetë.
Një vlerësim i ngjashëm ndodh edhe për pohimin “më vënë në lojë të tjerët” ku rreth 86
përqind e nxënësve mendojnë se pohimi nuk është i vërtetë, dhe më pak se 4 përqind e
konsiderojnë pohimin shumë të vërtetë. Pohimi “kafshoj thonjtë” vlerësohet nga 58
përqind e gjimnazistëve si i pavërtetë dhe rreth 22 përqind shprehen për vërtetësi të
pjesshme të pohimit. Për pohimin “ndihem nervoz/e i ose e tensionuar” shumica e të
anketuarve apo rreth 46 përqind e tyre besojnë se pohimi është pjesërisht i vërtetë
ndërkohë që vetëm 12 përqind bien shumë dakord me pohimin. Po ashtu pohimi “shoh
ëndrra të këqija” konstatohet nga rreth 46 përqind e gjimnazistëve si pjesërisht i vërtetë
dhe plot 40 përqind mohojnë vërtetësinë e pohimit.
26 Në këtë grafik renditja e përqindjeve në boshtin “y” fillon nga 30% për të patur një pamje më të qartë dhe më të kuptueshme të të dhënave.
70.781.8 85.5
57.7
41.9 40
22.7
14.6 11.1
21.946.1 46.2
6.5 3.7 3.4
20.512.1 13.8
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
Ndjej se askushnuk më do
Ndiheminferior/e, pa
vlerë
Më vënë në lojëshpesh
Kafshoj thonjt Ndihemnervoz/e ose i/e
tensionuar
Shoh ëndrra tëkëqija
Nuk është i vërtetë Pjesërisht ose ndonjëherë i vërtetë Shumë ose shpeshherë i vërtetë
81
Grafiku 4.9. Përqindjet e përgjigjeve në lidhje me vështirësitë psikologjike (vazhdim)26.
Nga grafiku më sipër dallojmë se në më të shumtën e rasteve gjimnazistët mohojnë
vërtetësinë e pohimit dhe vetëm për dy pohime dyzohen në vlerësimin e dakordimit me
pohimin. Konkretisht për pohimin “ndjej se askush nuk më do” rreth 71 përqind e tyre e
vlerësojnë pohimin të pavërtetë dhe vetëm 6.5 përqind mendojnë se pohimi është shumë
i vërtetë. Edhe për pohimin “ndihem inferior/e, pa vlerë” shumica, apo rreth 82 përqind,
shprehen se pohimi nuk është i vërtetë dhe më pak se përqind konstatojnë se pohimi është
shumë ose shpeshherë i vërtetë.
Një vlerësim i ngjashëm ndodh edhe për pohimin “më vënë në lojë të tjerët” ku rreth 86
përqind e nxënësve mendojnë se pohimi nuk është i vërtetë, dhe më pak se 4 përqind e
konsiderojnë pohimin shumë të vërtetë. Pohimi “kafshoj thonjtë” vlerësohet nga 58
përqind e gjimnazistëve si i pavërtetë dhe rreth 22 përqind shprehen për vërtetësi të
pjesshme të pohimit. Për pohimin “ndihem nervoz/e i ose e tensionuar” shumica e të
anketuarve apo rreth 46 përqind e tyre besojnë se pohimi është pjesërisht i vërtetë
ndërkohë që vetëm 12 përqind bien shumë dakord me pohimin. Po ashtu pohimi “shoh
ëndrra të këqija” konstatohet nga rreth 46 përqind e gjimnazistëve si pjesërisht i vërtetë
dhe plot 40 përqind mohojnë vërtetësinë e pohimit.
26 Në këtë grafik renditja e përqindjeve në boshtin “y” fillon nga 30% për të patur një pamje më të qartë dhe më të kuptueshme të të dhënave.
70.781.8 85.5
57.7
41.9 40
22.7
14.6 11.1
21.946.1 46.2
6.5 3.7 3.4
20.512.1 13.8
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
Ndjej se askushnuk më do
Ndiheminferior/e, pa
vlerë
Më vënë në lojëshpesh
Kafshoj thonjt Ndihemnervoz/e ose i/e
tensionuar
Shoh ëndrra tëkëqija
Nuk është i vërtetë Pjesërisht ose ndonjëherë i vërtetë Shumë ose shpeshherë i vërtetë
81
Grafiku 4.9. Përqindjet e përgjigjeve në lidhje me vështirësitë psikologjike (vazhdim)26.
Nga grafiku më sipër dallojmë se në më të shumtën e rasteve gjimnazistët mohojnë
vërtetësinë e pohimit dhe vetëm për dy pohime dyzohen në vlerësimin e dakordimit me
pohimin. Konkretisht për pohimin “ndjej se askush nuk më do” rreth 71 përqind e tyre e
vlerësojnë pohimin të pavërtetë dhe vetëm 6.5 përqind mendojnë se pohimi është shumë
i vërtetë. Edhe për pohimin “ndihem inferior/e, pa vlerë” shumica, apo rreth 82 përqind,
shprehen se pohimi nuk është i vërtetë dhe më pak se përqind konstatojnë se pohimi është
shumë ose shpeshherë i vërtetë.
Një vlerësim i ngjashëm ndodh edhe për pohimin “më vënë në lojë të tjerët” ku rreth 86
përqind e nxënësve mendojnë se pohimi nuk është i vërtetë, dhe më pak se 4 përqind e
konsiderojnë pohimin shumë të vërtetë. Pohimi “kafshoj thonjtë” vlerësohet nga 58
përqind e gjimnazistëve si i pavërtetë dhe rreth 22 përqind shprehen për vërtetësi të
pjesshme të pohimit. Për pohimin “ndihem nervoz/e i ose e tensionuar” shumica e të
anketuarve apo rreth 46 përqind e tyre besojnë se pohimi është pjesërisht i vërtetë
ndërkohë që vetëm 12 përqind bien shumë dakord me pohimin. Po ashtu pohimi “shoh
ëndrra të këqija” konstatohet nga rreth 46 përqind e gjimnazistëve si pjesërisht i vërtetë
dhe plot 40 përqind mohojnë vërtetësinë e pohimit.
26 Në këtë grafik renditja e përqindjeve në boshtin “y” fillon nga 30% për të patur një pamje më të qartë dhe më të kuptueshme të të dhënave.
70.781.8 85.5
57.7
41.9 40
22.7
14.6 11.1
21.946.1 46.2
6.5 3.7 3.4
20.512.1 13.8
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
Ndjej se askushnuk më do
Ndiheminferior/e, pa
vlerë
Më vënë në lojëshpesh
Kafshoj thonjt Ndihemnervoz/e ose i/e
tensionuar
Shoh ëndrra tëkëqija
Nuk është i vërtetë Pjesërisht ose ndonjëherë i vërtetë Shumë ose shpeshherë i vërtetë
81
Grafiku 4.9. Përqindjet e përgjigjeve në lidhje me vështirësitë psikologjike (vazhdim)26.
Nga grafiku më sipër dallojmë se në më të shumtën e rasteve gjimnazistët mohojnë
vërtetësinë e pohimit dhe vetëm për dy pohime dyzohen në vlerësimin e dakordimit me
pohimin. Konkretisht për pohimin “ndjej se askush nuk më do” rreth 71 përqind e tyre e
vlerësojnë pohimin të pavërtetë dhe vetëm 6.5 përqind mendojnë se pohimi është shumë
i vërtetë. Edhe për pohimin “ndihem inferior/e, pa vlerë” shumica, apo rreth 82 përqind,
shprehen se pohimi nuk është i vërtetë dhe më pak se përqind konstatojnë se pohimi është
shumë ose shpeshherë i vërtetë.
Një vlerësim i ngjashëm ndodh edhe për pohimin “më vënë në lojë të tjerët” ku rreth 86
përqind e nxënësve mendojnë se pohimi nuk është i vërtetë, dhe më pak se 4 përqind e
konsiderojnë pohimin shumë të vërtetë. Pohimi “kafshoj thonjtë” vlerësohet nga 58
përqind e gjimnazistëve si i pavërtetë dhe rreth 22 përqind shprehen për vërtetësi të
pjesshme të pohimit. Për pohimin “ndihem nervoz/e i ose e tensionuar” shumica e të
anketuarve apo rreth 46 përqind e tyre besojnë se pohimi është pjesërisht i vërtetë
ndërkohë që vetëm 12 përqind bien shumë dakord me pohimin. Po ashtu pohimi “shoh
ëndrra të këqija” konstatohet nga rreth 46 përqind e gjimnazistëve si pjesërisht i vërtetë
dhe plot 40 përqind mohojnë vërtetësinë e pohimit.
26 Në këtë grafik renditja e përqindjeve në boshtin “y” fillon nga 30% për të patur një pamje më të qartë dhe më të kuptueshme të të dhënave.
70.781.8 85.5
57.7
41.9 40
22.7
14.6 11.1
21.946.1 46.2
6.5 3.7 3.4
20.512.1 13.8
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
Ndjej se askushnuk më do
Ndiheminferior/e, pa
vlerë
Më vënë në lojëshpesh
Kafshoj thonjt Ndihemnervoz/e ose i/e
tensionuar
Shoh ëndrra tëkëqija
Nuk është i vërtetë Pjesërisht ose ndonjëherë i vërtetë Shumë ose shpeshherë i vërtetë
81
82
Grafiku 4.10. Përqindjet e përgjigjeve në lidhje me vështirësitë psikologjike (vazhdim).
Nga Grafiku 4.10 vërejmë se për pohimin “kam shumë frikë ose ankth” rreth 65 përqind
e gjimnazistëve mendojnë se pohimi nuk është i vërtetë dhe vetëm pak prej tyre, rreth 9
përqind bien dakord për vërtetësinë e pohimit. Rreth 74 përqind përgjigjen se nuk ndihen
aspak në faj dhe vetëm 6 përqind mendojnë të kundërtën. Për pohimin “ndihem i/e
mbilodhur pa ndonjë arsye” rreth 50 përqind e nxënësve konstatojnë se pohimi nuk është
i vërtetë dhe plot 34 përqind e tyre konsiderojnë pohimin pjesërisht të vërtetë.
Vënia lehtësisht në siklet mohohet nga rreth 36 përqind e nxënësve ndërkohë që pjesa më
e madhe apo rreth 44 përqind pohojnë pjesërisht. Rreth 52 përqind nuk janë dakord me
pohimin “fle më pak se bashkëmoshatarët e mi”dhe vetëm 13 përqind mendojnë se
pohimi është shumë apo shpeshherë i vërtetë. Nëse 49 përqind e gjimnazistëve shprehen
se nuk flenë më shumë se bashkëmoshatarët e tyre gjatë ditës ose natës, plot 33 përqind
konstatojnë se flenë po aq sa moshatarët e tyre.
64.5 7450.4 36.4 51.9 49.1
26.5 20.133.7
43.534.8 33.1
9 5.9 15.9 20.1 13.4 17.8
0%20%40%60%80%
100%
Nuk është i vërtetë Pjesërisht ose ndonjëherë i vërtetë Shumë ose shpeshherë i vërtetë
Grafiku 4.10. Përqindjet e përgjigjeve në lidhje me vështirësitë psikologjike (vazhdim).
82
Grafiku 4.10. Përqindjet e përgjigjeve në lidhje me vështirësitë psikologjike (vazhdim).
Nga Grafiku 4.10 vërejmë se për pohimin “kam shumë frikë ose ankth” rreth 65 përqind
e gjimnazistëve mendojnë se pohimi nuk është i vërtetë dhe vetëm pak prej tyre, rreth 9
përqind bien dakord për vërtetësinë e pohimit. Rreth 74 përqind përgjigjen se nuk ndihen
aspak në faj dhe vetëm 6 përqind mendojnë të kundërtën. Për pohimin “ndihem i/e
mbilodhur pa ndonjë arsye” rreth 50 përqind e nxënësve konstatojnë se pohimi nuk është
i vërtetë dhe plot 34 përqind e tyre konsiderojnë pohimin pjesërisht të vërtetë.
Vënia lehtësisht në siklet mohohet nga rreth 36 përqind e nxënësve ndërkohë që pjesa më
e madhe apo rreth 44 përqind pohojnë pjesërisht. Rreth 52 përqind nuk janë dakord me
pohimin “fle më pak se bashkëmoshatarët e mi”dhe vetëm 13 përqind mendojnë se
pohimi është shumë apo shpeshherë i vërtetë. Nëse 49 përqind e gjimnazistëve shprehen
se nuk flenë më shumë se bashkëmoshatarët e tyre gjatë ditës ose natës, plot 33 përqind
konstatojnë se flenë po aq sa moshatarët e tyre.
64.5 7450.4 36.4 51.9 49.1
26.5 20.133.7
43.534.8 33.1
9 5.9 15.9 20.1 13.4 17.8
0%20%40%60%80%
100%
Nuk është i vërtetë Pjesërisht ose ndonjëherë i vërtetë Shumë ose shpeshherë i vërtetë
82
83
Grafiku 4.11. Përqindjet e përgjigjeve vlerësuese në lidhje me vështirësitë psikologjike (vazhdim).
Për grupin e fundit të pohimeve të seksionit “vështirësitë psikologjike” vërejmë se
përmbyset trendi i përgjigjeve përgjithësisht mohuese. Në shumicën prej pohimeve të
Grafikut 4.11 gjimnazistët bien pjesërisht dakord me pohimin. Rreth 38 përqind e tyre
mendojnë se pohimi “ruaj/mbaj shumë gjëra të cilat nuk më hyjnë në punë” nuk është i
vërtetë dhe pjesa më e madhe apo 45 përqind bien pjesërisht dakord me vërtetësinë e
pohimit.
Për pohimin “më ndryshon humori papritur” plot 42 përqind përgjigjen se pohimi është
pjesërisht i vërtetë ndërkohë që ka më shumë nga ata që mendojnë se pohimi është shumë
i vërtetë krahasuar me ata që mohojnë plotësisht pohimin, përkatësisht rreth 30 dhe 28
përqind. Edhe për pohimin “flas shumë” pjesa më e madhe apo rreth 46 përqind e të
anketuarve mendon se pohimi është pjessërisht i vërtetë dhe vetëm 22 përqind bien shumë
dakord me faktin se flasin vend e pa vend.
Mbi 30 përqind e nxënësve mendojnë se kanë pjesërisht probleme/çrregullime me gjumin
ndërkohë që tek rreth 54 përqind e tyre nuk shfaqet ky shqetësim. Shumica po rreth 58
përqind nuk janë dakord me pohimin “nuk kam shumë energji” dhe një shifër e
konsiderueshme prej rreth 31 përqind bie pjesërisht dakord. Nëse rreth 74 përqind e
nxënësve nuk mendojnë se ndihen të palumtur apo në depresion, janë 30 përqind ata të
cilët pohojnë pjesërisht një gjendje të tillë. Pohimi i fundit i seksionit të vështirësive
psikologjike,”shqetësohem shumë” vlerësohet masivisht nga 40.5 përqind e
37.827.5 32.4
57.4 57.873.8
33.5
45.3
42.345.6
30.5 3120.4
40.5
16.930.2 22
12.1 11.3 5.826
0%10%20%30%40%50%60%70%80%90%
100%
Ruaj/mbajshumë gjëratë cilat nuk
më hyjnë nëpunë
Me ndryshonhumoripapritur
Flas shumë Kamprobleme/çrregullimeme gjumin
Nuk kamshumë energji
Jam i/epalumtur, i/emërzitur osenë depresion
Shqetësohemshumë
Nuk është i vërtetë Pjesërisht ose ndonjëherë i vërtetë Shumë ose shpeshherë i vërtetë
83
Grafiku 4.11. Përqindjet e përgjigjeve vlerësuese në lidhje me vështirësitë psikologjike (vazhdim).
Për grupin e fundit të pohimeve të seksionit “vështirësitë psikologjike” vërejmë se
përmbyset trendi i përgjigjeve përgjithësisht mohuese. Në shumicën prej pohimeve të
Grafikut 4.11 gjimnazistët bien pjesërisht dakord me pohimin. Rreth 38 përqind e tyre
mendojnë se pohimi “ruaj/mbaj shumë gjëra të cilat nuk më hyjnë në punë” nuk është i
vërtetë dhe pjesa më e madhe apo 45 përqind bien pjesërisht dakord me vërtetësinë e
pohimit.
Për pohimin “më ndryshon humori papritur” plot 42 përqind përgjigjen se pohimi është
pjesërisht i vërtetë ndërkohë që ka më shumë nga ata që mendojnë se pohimi është shumë
i vërtetë krahasuar me ata që mohojnë plotësisht pohimin, përkatësisht rreth 30 dhe 28
përqind. Edhe për pohimin “flas shumë” pjesa më e madhe apo rreth 46 përqind e të
anketuarve mendon se pohimi është pjessërisht i vërtetë dhe vetëm 22 përqind bien shumë
dakord me faktin se flasin vend e pa vend.
Mbi 30 përqind e nxënësve mendojnë se kanë pjesërisht probleme/çrregullime me gjumin
ndërkohë që tek rreth 54 përqind e tyre nuk shfaqet ky shqetësim. Shumica po rreth 58
përqind nuk janë dakord me pohimin “nuk kam shumë energji” dhe një shifër e
konsiderueshme prej rreth 31 përqind bie pjesërisht dakord. Nëse rreth 74 përqind e
nxënësve nuk mendojnë se ndihen të palumtur apo në depresion, janë 30 përqind ata të
cilët pohojnë pjesërisht një gjendje të tillë. Pohimi i fundit i seksionit të vështirësive
psikologjike,”shqetësohem shumë” vlerësohet masivisht nga 40.5 përqind e
37.827.5 32.4
57.4 57.873.8
33.5
45.3
42.345.6
30.5 3120.4
40.5
16.930.2 22
12.1 11.3 5.826
0%10%20%30%40%50%60%70%80%90%
100%
Ruaj/mbajshumë gjëratë cilat nuk
më hyjnë nëpunë
Me ndryshonhumoripapritur
Flas shumë Kamprobleme/çrregullimeme gjumin
Nuk kamshumë energji
Jam i/epalumtur, i/emërzitur osenë depresion
Shqetësohemshumë
Nuk është i vërtetë Pjesërisht ose ndonjëherë i vërtetë Shumë ose shpeshherë i vërtetë
83
Grafiku 4.11. Përqindjet e përgjigjeve vlerësuese në lidhje me vështirësitë psikologjike (vazhdim).
Për grupin e fundit të pohimeve të seksionit “vështirësitë psikologjike” vërejmë se
përmbyset trendi i përgjigjeve përgjithësisht mohuese. Në shumicën prej pohimeve të
Grafikut 4.11 gjimnazistët bien pjesërisht dakord me pohimin. Rreth 38 përqind e tyre
mendojnë se pohimi “ruaj/mbaj shumë gjëra të cilat nuk më hyjnë në punë” nuk është i
vërtetë dhe pjesa më e madhe apo 45 përqind bien pjesërisht dakord me vërtetësinë e
pohimit.
Për pohimin “më ndryshon humori papritur” plot 42 përqind përgjigjen se pohimi është
pjesërisht i vërtetë ndërkohë që ka më shumë nga ata që mendojnë se pohimi është shumë
i vërtetë krahasuar me ata që mohojnë plotësisht pohimin, përkatësisht rreth 30 dhe 28
përqind. Edhe për pohimin “flas shumë” pjesa më e madhe apo rreth 46 përqind e të
anketuarve mendon se pohimi është pjessërisht i vërtetë dhe vetëm 22 përqind bien shumë
dakord me faktin se flasin vend e pa vend.
Mbi 30 përqind e nxënësve mendojnë se kanë pjesërisht probleme/çrregullime me gjumin
ndërkohë që tek rreth 54 përqind e tyre nuk shfaqet ky shqetësim. Shumica po rreth 58
përqind nuk janë dakord me pohimin “nuk kam shumë energji” dhe një shifër e
konsiderueshme prej rreth 31 përqind bie pjesërisht dakord. Nëse rreth 74 përqind e
nxënësve nuk mendojnë se ndihen të palumtur apo në depresion, janë 30 përqind ata të
cilët pohojnë pjesërisht një gjendje të tillë. Pohimi i fundit i seksionit të vështirësive
psikologjike,”shqetësohem shumë” vlerësohet masivisht nga 40.5 përqind e
37.827.5 32.4
57.4 57.873.8
33.5
45.3
42.345.6
30.5 3120.4
40.5
16.930.2 22
12.1 11.3 5.826
0%10%20%30%40%50%60%70%80%90%
100%
Ruaj/mbajshumë gjëratë cilat nuk
më hyjnë nëpunë
Me ndryshonhumoripapritur
Flas shumë Kamprobleme/çrregullimeme gjumin
Nuk kamshumë energji
Jam i/epalumtur, i/emërzitur osenë depresion
Shqetësohemshumë
Nuk është i vërtetë Pjesërisht ose ndonjëherë i vërtetë Shumë ose shpeshherë i vërtetë
83
84
gjimnazistëve si pjesërisht i vërtetë dhe plot 34 përqind mendojnë se pohimi është i
gabuar.
4.2.6 Sjelljet e tërheqjes sociale
Në këtë seksion është mbledhur informacion mbi veprimet apo shenjat të cilat tregojnë
mbi karakteristikat e një sjellje të tërhequr sociale që përgjigjedhënësit mund të kenë
ndjerë gjatë gjashtë muajve të fundit nga momenti kur është realizuar mbledhja e të
dhënave. Pohimet që pasqyrojnë këtë sjellje janë: nuk shkoj mirë me bashkëmoshatarët,
kam frikë nga disa situata ose vende jashtë shkollës, më pëlqen më shumë të rri vetëm
sesa me të tjerët, nuk më pëlqen të përfshihem në bisedë me të tjerë, kam frikë të shkoj
në shkollë, jam i/e ngathët nuk orientohem mirë, i mbaj gjërat për vete, jam i fshehtë, jam
shumë i/e ndrojtur dhe së fundmi jam kokëfortë.
Edhe për këtë seksion pohimet që janë vlerësuar kryesisht si të pavërtetë prej
gjimnazistëve të pyetur. Siç shihet edhe në grafikun 4.12 mëse 80 përqind e tyre mohojnë
se nuk shkojnë mirë me bashkëmoshatarët e tyre dhe vetëm 15 përqind e të anketuarve
gjykojnë se ky pohim është pjesërisht ose ndonjëherë i vërtetë. Për pohimin “kam frikë
nga kafshë, situata ose vende jashtë shkolle” kemi një barazi në përgjigjedhënie, rreth 43
përqind, mes atyre që e shohin këtë pohim si të pavërtetë dhe atyre që e shohin si
pjesërisht të vërtetë. Ndërkohë pjesa e mbetur, rreth 13 përqind e vlerësojnë këtë pohim
si shumë të vërtetë.
Grafiku 4.12 Përqindjet e përgjigjeve në lidhje me sjelljet e tërheqjes sociale.
79.8
43.7 49.3 53.1
83.8
15.5
43.1 37.338.6
10.94.6
13.2 13.3 8.3 5.4
0%10%20%30%40%50%60%70%80%90%
100%
Nuk shkoj mirë mebashkëmoshatarët
Kam frikë nga disakafshë, situata ose
vende jashtëshkollës.
Më pëlqen mëshumë të rri vetëm
se me të tjerët.
Nuk më pelqen tëpërfshihem në
bisedë me të tjerë
Kam frikë të shkojnë shkollë
Nuk është e vërtetë Pjesërisht ose ndonjëherë e vërtetë Shumë ose shpeshherë e vërtetë
84
gjimnazistëve si pjesërisht i vërtetë dhe plot 34 përqind mendojnë se pohimi është i
gabuar.
4.2.6 Sjelljet e tërheqjes sociale
Në këtë seksion është mbledhur informacion mbi veprimet apo shenjat të cilat tregojnë
mbi karakteristikat e një sjellje të tërhequr sociale që përgjigjedhënësit mund të kenë
ndjerë gjatë gjashtë muajve të fundit nga momenti kur është realizuar mbledhja e të
dhënave. Pohimet që pasqyrojnë këtë sjellje janë: nuk shkoj mirë me bashkëmoshatarët,
kam frikë nga disa situata ose vende jashtë shkollës, më pëlqen më shumë të rri vetëm
sesa me të tjerët, nuk më pëlqen të përfshihem në bisedë me të tjerë, kam frikë të shkoj
në shkollë, jam i/e ngathët nuk orientohem mirë, i mbaj gjërat për vete, jam i fshehtë, jam
shumë i/e ndrojtur dhe së fundmi jam kokëfortë.
Edhe për këtë seksion pohimet që janë vlerësuar kryesisht si të pavërtetë prej
gjimnazistëve të pyetur. Siç shihet edhe në grafikun 4.12 mëse 80 përqind e tyre mohojnë
se nuk shkojnë mirë me bashkëmoshatarët e tyre dhe vetëm 15 përqind e të anketuarve
gjykojnë se ky pohim është pjesërisht ose ndonjëherë i vërtetë. Për pohimin “kam frikë
nga kafshë, situata ose vende jashtë shkolle” kemi një barazi në përgjigjedhënie, rreth 43
përqind, mes atyre që e shohin këtë pohim si të pavërtetë dhe atyre që e shohin si
pjesërisht të vërtetë. Ndërkohë pjesa e mbetur, rreth 13 përqind e vlerësojnë këtë pohim
si shumë të vërtetë.
Grafiku 4.12 Përqindjet e përgjigjeve në lidhje me sjelljet e tërheqjes sociale.
79.8
43.7 49.3 53.1
83.8
15.5
43.1 37.338.6
10.94.6
13.2 13.3 8.3 5.4
0%10%20%30%40%50%60%70%80%90%
100%
Nuk shkoj mirë mebashkëmoshatarët
Kam frikë nga disakafshë, situata ose
vende jashtëshkollës.
Më pëlqen mëshumë të rri vetëm
se me të tjerët.
Nuk më pelqen tëpërfshihem në
bisedë me të tjerë
Kam frikë të shkojnë shkollë
Nuk është e vërtetë Pjesërisht ose ndonjëherë e vërtetë Shumë ose shpeshherë e vërtetë
84
85
Rreth 50 përqind e të anketuarve mohojnë se u pëlqen të rrinë më shumë vetëm sesa me
bashkëmoshatarët e tyre ndërsa 37 përqind e tyre e vlerësojnë këtë pohim si pjesërisht të
vërtetë. Për pohimin “Nuk më pëlqen të përfshihem në bisedë me të tjerë” 53 përqind
përgjigjen se pohimi nuk është i vërtetë dhe vetëm 8 përqind pranojnë se pohimi është
shpeshherë i vërtetë.
Siç edhe mund të vërehet nga grafiku, një përqindje relativisht e lartë e të anketuarve,
rreth 84 përqind mohojnë të kenë frikë të shkojnë në shkojnë në shkollë, megjithatë një
sasi prej 10 përqind e gjykoi këtë pohim si pjesërisht të vërtetë dhe mëse 5 përqind e tyre
si të tërësisht të vërtetë.
Në serinë e dytë të pohimeve që lidhen me sjelljet e tërhequra, të paraqitura në Grafikun
4.13 vërejmë se mbi 78 përqind e të anketurëve nuk e shohin si të vërtetë pohimin “Jam
i/e ngathët, nuk orientohem mirë”, ndërsa 17 përqind e tyre besojnë se ky pohim është
ndonjëherë ose pjesërisht i vërtetë. Rreth 42 përqind e të anketuarve kanë pranuar se
ndonjëherë janë të fshehtë ose i mbajnë gjërat për vete, ndërsa 39 përqind e tyre e
mohojnë këtë pohim. 56 përqind e të anketuarve nuk bien dakort me pohimin “Jam shumë
i ndrojtur apo i tërhequr”, ndërsa 33 përqind e tyre e pranojnë si pjesërisht të vërtetë këtë
pohim. Për pohimin e fundit të këtij seksioni vetëm 17 përqind e të anketuarëve e shohin
si të pa vërtetë pohimin “Jam kokëfortë”, sepse shumica e tyre, rreth 45 përqind kanë
pranuar se ky pohim është shumë i vërtetë për ta. Pjesa tjetër, rreth 38 përqind e vlerësuan
këtë pohim si pjesërisht të vërtetë.
Grafiku 4.13 Përqindjet e përgjigjeve në lidhje me sjelljet e tërheqjes sociale (vazhdim).
78.9
38.656
17
17.2
42.3
33.1
37.9
3.919.1 10.8
45.1
0%10%20%30%40%50%60%70%80%90%
100%
Jam i/e ngathët, nukorientohem mirë
Jam i/e fshehtë, imbaj gjërat për vete
Jam shumë i/endrojtur, i tërhequr
Jam kokfortë
Nuk është e vërtetë Pjesërisht ose ndonjëherë e vërtetë
Shumë ose shpeshherë e vërtetë
85
86
4.2.7 Çrregullimet somatike
Në këtë seksion është mbledhur informacion mbi disa shenja/tregues të dhimbjeve apo
problemeve të tjera fizike, të cilat nuk lidhen me ndonjë diagnozë të caktuar mjekësore
ose që nuk mund të trajtohen apo kurohen me medikamente. Të anketuarit janë pyetur
nëse gjatë këtyre gjashtë muajve të fundit kanë patur dhimbje koke, stomaku, nausea, të
vjella, probleme me sytë që nuk korrigjohen me syze, acarim apo probleme të tjera të
lëkurës, nëse kishin si zakon të ngacmonin fytyrën apo pjesë të tjera të trupit me duar,
nëse ndjenin pulsime apo dridhje në pjesë të caktuar ta trupit, nëse ushqeheshin siç duhet,
nëse hanin më tepër seç duhet dhe nëse ndodhte të përdornin ilaçe pa ndonjë arsye të
caktuar mjekësore.
Grafikët 4.14 dhe 4.15 paraqesin grafikisht mënyrën se si përgjigjedhënësit janë shprehur
në lidhje me vërtetësinë e këtyre pohimeve.
Grafiku 4.14. Përqindjet e përgjigjeve mbi ankesat somatike.
Siç shihet edhe nga grafiku pjesa dërrmuese e të anketuarve nuk bien dakort me këto
shprehje. Të pyetur nëse ndiejnë dhimbje në përgjithësi, jo dhimbje koke apo stomaku,
rreth 77 përqind e të anketurve janë përgjigjur negativisht, 17 përqind e tyre kanë
konstatuar se kjo ka ndodhur ndonjëherë ndërsa vetëm 6 përqind theksuan se ky pohim
është shumë apo shpesherë i vërtetë për ta.
76.8
43.8
82.4 84.269.2
86.1
58.7
17.6
42.2
13.5 11.624.6
10.5
33.5
5.6 14.14.2 4.2 6.2 3.4 7.9
0%10%20%30%40%50%60%70%80%90%
100%
Dhimbje (jostomaku, as
koke)
Dhimbje koke Ndjesi tëvjelli, nausea
Probleme mesytë që nukkorrigjohen
me syze
Dhimbjestomaku
Te vjella Ngacmojfytyrën dhe
pjesë të tjeratë trupit me
duar
Nuk është i vërtetë Pjesërisht ose ndonjëherë i vërtetë Shumë ose shpeshherë i vërtetë
86
87
Përsa i përket dhimbjes së kokës kemi një barazi deri diku në të dhëna, sepse ndërkohë
që 44 përqind e tyre nuk bien dakort me këtë pohim, 43 përqind e tyre e pranojnë këtë
pohim si pjesërisht ose ndonjëherë të vërtetë. Ndërsa pjesa e mbetur, 14 përqind, pranojnë
se dhimbja e kokës i shoqëron shpeshherë.
Rreth 83 përqind e të anketurëve mohojnë të kenë patur ndjesi të vjelli apo nausea, ndërsa
13 përqind e tyre e shohin si pjesërisht të vërtetë këtë pohim. Po ashtu, problemet me sytë
që nuk mund të korrigjohen me syze nuk janë një problem për të anketuarit pasi mëse 84
përqind e tyre e kanë hedhur poshtë këtë pohim. Vetëm 11 përqind e tyre besojnë se kjo
shprehje është ndonjëherë apo pjesërisht e vërtetë për ta.
Rreth 70 përqind e të anketuarve e vlerësojnë pohimin “Dhimbje stomaku” të pavërtetë
dhe 25 përqind e tyre konstatojnë se është ndonjëherë i vërtetë. Po ashtu, edhe për
pohimin “Të vjella” kemi një përqindje të madhe të të anketurëve, rreth 86 përqind, që e
gjykojnë tërësisht të pavërtetë, duke patur vetëm një vlerë prej 10 përqind të
gjimnazistëve që mendojnë se ky pohim është pjesërisht i vërtetë.
Ngacmimi i fytyrës apo pjesëve të tjera të trupit është një pohim që mohohet nga rreth 59
përqind e të anketuarve, por shihet si ndonjëherë i vërtetë nga 33 përqind e tyre dhe si
shumë i vërtetë nga 8 përqind e tyre.
Në serinë e dytë të ankesave somatike të cilat janë pasqyruar në grafikun 4.15 sërish
konstatohet trendi i mëparshëm i vlerësimit masivisht të pohimeve si të pavërteta. Rreth
53 përqind e të anketuarëve mendojnë se pohimi “Nuk ushqehem aq mirë saç duhet” nuk
është i vërtetë, ndërsa 37 përqind e tyre besojnë se ky pohim qëndron pjesërisht. Për
pohimin “Ha më tepër seç duhet” 48 përqind e gjimnazistëve e shohin si të pavërtetë
ndërsa 36 përqind e tyre mendojnë se ky pohim është pjesërisht i vërtetë sipas pikëpamjes
së tyre. Një vlerësim i ngjashëm ndodh edhe me pohimin “pjesë të trupit tim pulsojnë
apo dridhen”, ku rreth 58 përqind e të anketuarve e hedhin poshtë këtë pohim si të
pavërtetë dhe 32 përqind e tyre e pranojnë si pjesërisht të vërtetë.
87
88
Grafiku 4.15. Përqindjet e përgjigjeve mbi ankesat somatike (vazhdim).
Rreth 50 përqind e të anketuarve nuk ndihen të mbilodhur pa ndonjë arsye, ndërsa 34
përqind e tyre gjykojnë se ndonjëherë e kanë këtë ndjesi. Pjesa dërrmuese e tyre, 83
përqind, nuk mendojnë se janë mbipeshë, 11 përqind e tyre mendojnë se ky pohim është
ndonjëherë i vërtetë për ta dhe vetëm 6 përqind e tyre besojnë se pohimi është shumë i
vërtetë.
Qartazi, pohimi që lidhet me acarimin e lëkurës apo pjesë të tjera të trupit mohohet nga
mëse 75 përqind e përgjigjedhënësve dhe shihet si pjesërisht i vërtetë nga 19 përqind e
tyre. Edhe për pohimin “Përdor ilaçe pa arsye mjekësore” një pjesë mjaft e madhe e të
anketuarve, rreth 90 përqind e shohin si tërësisht të pavërtetë dhe vetëm 6 përqind e tyre
gjykojnë si pjesërisht të vërtetë.
4.2.8 Problemet sociale
Në këtë seksion është mbledhur informacion mbi veprimet/mendimet apo shenjat që
mund të shihen si një pjesë e disa problemeve sociale. Të anketuarit janë pyetur mbi
çështje që lidhen me bashkëmoshatarët që nuk i kanë qejf, gjërat që ata bëjnë të tjerëve u
duken të çuditshme, nëse i vënë të tjerët në lojë, nëse do të donin të ishin të gjinisë së
kundërt, nëse preferojnë të rrinë me persona më të mëdhenj se bashkëmoshatarët e tyre,
nëse preferojnë të kalojnë kohë me persona më të vegjël se bashkëmoshatarët, nëse kanë
tendencë të mburren apo të bien në sy, nëse janë natyra dyshuese, nëse sillen nën nivelin
e moshës së tyre, nëse tregohen cinikë me të tjerët, nëse përpiqen të tërheqin vëmendjen
52.4 57.8 48.2 50.4
83 75.390
36.7 31.635.8 33.7
11.2 195.810.8 9.6 16 15.9 5.7 5.7 4.2
0%10%20%30%40%50%60%70%80%90%
100%
Nuk është i vërtetë Pjesërisht ose ndonjëherë i vërtetë Shumë ose shpeshherë i vërtetë
88
Grafiku 4.15. Përqindjet e përgjigjeve mbi ankesat somatike (vazhdim).
Rreth 50 përqind e të anketuarve nuk ndihen të mbilodhur pa ndonjë arsye, ndërsa 34
përqind e tyre gjykojnë se ndonjëherë e kanë këtë ndjesi. Pjesa dërrmuese e tyre, 83
përqind, nuk mendojnë se janë mbipeshë, 11 përqind e tyre mendojnë se ky pohim është
ndonjëherë i vërtetë për ta dhe vetëm 6 përqind e tyre besojnë se pohimi është shumë i
vërtetë.
Qartazi, pohimi që lidhet me acarimin e lëkurës apo pjesë të tjera të trupit mohohet nga
mëse 75 përqind e përgjigjedhënësve dhe shihet si pjesërisht i vërtetë nga 19 përqind e
tyre. Edhe për pohimin “Përdor ilaçe pa arsye mjekësore” një pjesë mjaft e madhe e të
anketuarve, rreth 90 përqind e shohin si tërësisht të pavërtetë dhe vetëm 6 përqind e tyre
gjykojnë si pjesërisht të vërtetë.
4.2.8 Problemet sociale
Në këtë seksion është mbledhur informacion mbi veprimet/mendimet apo shenjat që
mund të shihen si një pjesë e disa problemeve sociale. Të anketuarit janë pyetur mbi
çështje që lidhen me bashkëmoshatarët që nuk i kanë qejf, gjërat që ata bëjnë të tjerëve u
duken të çuditshme, nëse i vënë të tjerët në lojë, nëse do të donin të ishin të gjinisë së
kundërt, nëse preferojnë të rrinë me persona më të mëdhenj se bashkëmoshatarët e tyre,
nëse preferojnë të kalojnë kohë me persona më të vegjël se bashkëmoshatarët, nëse kanë
tendencë të mburren apo të bien në sy, nëse janë natyra dyshuese, nëse sillen nën nivelin
e moshës së tyre, nëse tregohen cinikë me të tjerët, nëse përpiqen të tërheqin vëmendjen
52.4 57.8 48.2 50.4
83 75.390
36.7 31.635.8 33.7
11.2 195.810.8 9.6 16 15.9 5.7 5.7 4.2
0%10%20%30%40%50%60%70%80%90%
100%
Nuk është i vërtetë Pjesërisht ose ndonjëherë i vërtetë Shumë ose shpeshherë i vërtetë
88
89
e të tjerëve apo të bien në sy dhe nëse mendojnë për seksin. Grafikët e mëposhtëm japin
në përqindje vlerësimin që i bën i anketuari një sërë pohimesh që lidhen me problemet
sociale.
Të pyetur mbi vlerësimin e tyre mbi vërtetësinë e shprehjes “Bashkëmoshatarët e mi nuk
më kanë qejf”, rreth 81 përqind e të anketuarve e mohojnë shprehjen dhe vetëm 15
përqind e tyre pranojnë se shprehja është pjesërisht e vërtetë.
Rreth 62 përqind e të anketuarve nuk bien dakort me vërtetësinë e pohimit “Gjërat që unë
bëj të tjerëve u duken të çuditshme”, ndërsa 29 përqind e tyre konstatojnë se kjo shprehje
është pjesërisht e vërtetë. Rreth 56 përqind e të anketurëve mohojnë se i vënë të tjerët
shumë në lojë, 32 përqind e tyre pranojnë se parapëlqejnë ta bëjnë ndonjëherë këtë gjë,
ndërsa 11 përqind e gjinazistëve pranojnë se e bëjnë shpesh këtë veprim. Niveli i mohimit
prej të anketuarve për pohimin “Do të doja të isha i gjinisë së kundërt” është relativisht i
madh, rreth 72 përqind, ndërsa 17 përqind e tyre kanë pohuar se e mendojnë ndonjëherë
këtë gjë dhe vetëm 11 përqind e të gjithë të anketuarëve pranojnë vërtetësinë e këtij
mohimi.
Grafiku 4.16. Përqindjet e përgjigjeve në lidhje me problemet sociale.
Në serinë e dytë të pohimeve që lidhen me problemet sociale sërish kemi një trend
kryesisht mohues në vërtetësinë e pohimeve të prezantuara. Mëse 82 përqind e të
anketuarëve nuk u pëlqen të shoqërohen me persona më të vegjël sesa bashkëmoshatarët
e tyre, ndërkohë që 14 përqind pranojnë se ndonjëherë u pëlqen të kalojnë kohë me më
81.462.1 56.4
72.2
15.1
28.8 32.316.9
3.5 9.1 11.3 10.8
0%10%20%30%40%50%60%70%80%90%
100%
Bashkëmoshatarët e minuk më kanë qejf
Gjërat që unë bëj, tëtjerëve u duken të
cuditshme
I vë të tjerët shumë nëlojë
Do të doja të isha igjinisë së kundërt
Nuk është i vërtetë Pjesërisht ose ndonjëherë i vërtetë Shumë ose shpeshherë i vërtetë
89
e të tjerëve apo të bien në sy dhe nëse mendojnë për seksin. Grafikët e mëposhtëm japin
në përqindje vlerësimin që i bën i anketuari një sërë pohimesh që lidhen me problemet
sociale.
Të pyetur mbi vlerësimin e tyre mbi vërtetësinë e shprehjes “Bashkëmoshatarët e mi nuk
më kanë qejf”, rreth 81 përqind e të anketuarve e mohojnë shprehjen dhe vetëm 15
përqind e tyre pranojnë se shprehja është pjesërisht e vërtetë.
Rreth 62 përqind e të anketuarve nuk bien dakort me vërtetësinë e pohimit “Gjërat që unë
bëj të tjerëve u duken të çuditshme”, ndërsa 29 përqind e tyre konstatojnë se kjo shprehje
është pjesërisht e vërtetë. Rreth 56 përqind e të anketurëve mohojnë se i vënë të tjerët
shumë në lojë, 32 përqind e tyre pranojnë se parapëlqejnë ta bëjnë ndonjëherë këtë gjë,
ndërsa 11 përqind e gjinazistëve pranojnë se e bëjnë shpesh këtë veprim. Niveli i mohimit
prej të anketuarve për pohimin “Do të doja të isha i gjinisë së kundërt” është relativisht i
madh, rreth 72 përqind, ndërsa 17 përqind e tyre kanë pohuar se e mendojnë ndonjëherë
këtë gjë dhe vetëm 11 përqind e të gjithë të anketuarëve pranojnë vërtetësinë e këtij
mohimi.
Grafiku 4.16. Përqindjet e përgjigjeve në lidhje me problemet sociale.
Në serinë e dytë të pohimeve që lidhen me problemet sociale sërish kemi një trend
kryesisht mohues në vërtetësinë e pohimeve të prezantuara. Mëse 82 përqind e të
anketuarëve nuk u pëlqen të shoqërohen me persona më të vegjël sesa bashkëmoshatarët
e tyre, ndërkohë që 14 përqind pranojnë se ndonjëherë u pëlqen të kalojnë kohë me më
81.462.1 56.4
72.2
15.1
28.8 32.316.9
3.5 9.1 11.3 10.8
0%10%20%30%40%50%60%70%80%90%
100%
Bashkëmoshatarët e minuk më kanë qejf
Gjërat që unë bëj, tëtjerëve u duken të
cuditshme
I vë të tjerët shumë nëlojë
Do të doja të isha igjinisë së kundërt
Nuk është i vërtetë Pjesërisht ose ndonjëherë i vërtetë Shumë ose shpeshherë i vërtetë
89
e të tjerëve apo të bien në sy dhe nëse mendojnë për seksin. Grafikët e mëposhtëm japin
në përqindje vlerësimin që i bën i anketuari një sërë pohimesh që lidhen me problemet
sociale.
Të pyetur mbi vlerësimin e tyre mbi vërtetësinë e shprehjes “Bashkëmoshatarët e mi nuk
më kanë qejf”, rreth 81 përqind e të anketuarve e mohojnë shprehjen dhe vetëm 15
përqind e tyre pranojnë se shprehja është pjesërisht e vërtetë.
Rreth 62 përqind e të anketuarve nuk bien dakort me vërtetësinë e pohimit “Gjërat që unë
bëj të tjerëve u duken të çuditshme”, ndërsa 29 përqind e tyre konstatojnë se kjo shprehje
është pjesërisht e vërtetë. Rreth 56 përqind e të anketurëve mohojnë se i vënë të tjerët
shumë në lojë, 32 përqind e tyre pranojnë se parapëlqejnë ta bëjnë ndonjëherë këtë gjë,
ndërsa 11 përqind e gjinazistëve pranojnë se e bëjnë shpesh këtë veprim. Niveli i mohimit
prej të anketuarve për pohimin “Do të doja të isha i gjinisë së kundërt” është relativisht i
madh, rreth 72 përqind, ndërsa 17 përqind e tyre kanë pohuar se e mendojnë ndonjëherë
këtë gjë dhe vetëm 11 përqind e të gjithë të anketuarëve pranojnë vërtetësinë e këtij
mohimi.
Grafiku 4.16. Përqindjet e përgjigjeve në lidhje me problemet sociale.
Në serinë e dytë të pohimeve që lidhen me problemet sociale sërish kemi një trend
kryesisht mohues në vërtetësinë e pohimeve të prezantuara. Mëse 82 përqind e të
anketuarëve nuk u pëlqen të shoqërohen me persona më të vegjël sesa bashkëmoshatarët
e tyre, ndërkohë që 14 përqind pranojnë se ndonjëherë u pëlqen të kalojnë kohë me më
81.462.1 56.4
72.2
15.1
28.8 32.316.9
3.5 9.1 11.3 10.8
0%10%20%30%40%50%60%70%80%90%
100%
Bashkëmoshatarët e minuk më kanë qejf
Gjërat që unë bëj, tëtjerëve u duken të
cuditshme
I vë të tjerët shumë nëlojë
Do të doja të isha igjinisë së kundërt
Nuk është i vërtetë Pjesërisht ose ndonjëherë i vërtetë Shumë ose shpeshherë i vërtetë
89
90
të vegjël. Shifrat ndryshojnë dukshëm në pohimin e rradhës. Të pyetur nëse “u pëlqen të
kalojnë kohë me persona më të rritur” 40 përqind e të anketurve pranuan ky pohim është
pjesërisht i vërtetë, 15 përqind e gjykuan si plotësisht të vërtetë, ndërsa 45 përqind e
mohuan tërësisht vërtetësinë e këtij pohimi. Rreth 79 përqind e të rinjve mohojnë se
mburren apo duan të bien në sy, duke u ndjekur nga një vlerë prej 17 përqind të atyre që
mendojnë se ky pohim i përfaqëson pjesërisht.
Grafiku 4.17. Përqindjet e përgjigjeve në lidhje me problemet sociale (vazhdim).
Për 43 përqind të përgjigjedhënësve pohimi “Jam njeri dyshues” pranohen si ndonjeherë
i vërtetë, për 2 përqind si shpeshherë i vërtetë dhe për pjesën e mbetur, rreth 34 përqind,
ky pohim është tërësisht i pavërtetë.
Në serinë e tretë dhe të fundit të pohimeve që lidhen me problemet e ndryshem sociale
ashtu si në dy grafikët e tjerë duket qartësisht se të anketuarit nuk bien dakort me
vërtetësinë e pohimeve të prezantuara. Rreth 62 përqind e të anketurëve mohojnë se sillen
nën nivelin e moshës së tyre, ndërkohë që 27 përqind e tyre pranojnë se e bëjnë
ndonjëherë këtë sjellje dhe 11 përqind e tyre pohojnë se ky veprim është shumë i vërtetë
për ta.
Pohimi “Tregohem cinik me të tjerët” është parë si i pavërtetë nga një shumicë prej 77
përqind të të anketuarve, 27 përqind e tyre pohojnë se kjo sjellje është pjesërisht e vërtetë
dhe vetëm 11 përqind e pranojnë pohimin si shpeshherë të vërtetë. Rreth 66 përqind e të
anketuarve nuk janë dakort me pohimin “Përpiqem të tërheq vëmendjen e të tjerëve apo
44.9
82.3 77.5
34.1
40
14.1 17.3
43
15.13.7 5.2
22.9
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
Më pëlqen të rri me mëtë rritur
Më pëlqen të rri me mëtë vegjël
Mburrem ose dua të bienë sy
Jam njeri dyshues
Nuk është i vërtetë Pjesërisht ose ndonjëherë i vërtetë Shumë ose shpeshherë i vërtetë
90
të vegjël. Shifrat ndryshojnë dukshëm në pohimin e rradhës. Të pyetur nëse “u pëlqen të
kalojnë kohë me persona më të rritur” 40 përqind e të anketurve pranuan ky pohim është
pjesërisht i vërtetë, 15 përqind e gjykuan si plotësisht të vërtetë, ndërsa 45 përqind e
mohuan tërësisht vërtetësinë e këtij pohimi. Rreth 79 përqind e të rinjve mohojnë se
mburren apo duan të bien në sy, duke u ndjekur nga një vlerë prej 17 përqind të atyre që
mendojnë se ky pohim i përfaqëson pjesërisht.
Grafiku 4.17. Përqindjet e përgjigjeve në lidhje me problemet sociale (vazhdim).
Për 43 përqind të përgjigjedhënësve pohimi “Jam njeri dyshues” pranohen si ndonjeherë
i vërtetë, për 2 përqind si shpeshherë i vërtetë dhe për pjesën e mbetur, rreth 34 përqind,
ky pohim është tërësisht i pavërtetë.
Në serinë e tretë dhe të fundit të pohimeve që lidhen me problemet e ndryshem sociale
ashtu si në dy grafikët e tjerë duket qartësisht se të anketuarit nuk bien dakort me
vërtetësinë e pohimeve të prezantuara. Rreth 62 përqind e të anketurëve mohojnë se sillen
nën nivelin e moshës së tyre, ndërkohë që 27 përqind e tyre pranojnë se e bëjnë
ndonjëherë këtë sjellje dhe 11 përqind e tyre pohojnë se ky veprim është shumë i vërtetë
për ta.
Pohimi “Tregohem cinik me të tjerët” është parë si i pavërtetë nga një shumicë prej 77
përqind të të anketuarve, 27 përqind e tyre pohojnë se kjo sjellje është pjesërisht e vërtetë
dhe vetëm 11 përqind e pranojnë pohimin si shpeshherë të vërtetë. Rreth 66 përqind e të
anketuarve nuk janë dakort me pohimin “Përpiqem të tërheq vëmendjen e të tjerëve apo
44.9
82.3 77.5
34.1
40
14.1 17.3
43
15.13.7 5.2
22.9
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
Më pëlqen të rri me mëtë rritur
Më pëlqen të rri me mëtë vegjël
Mburrem ose dua të bienë sy
Jam njeri dyshues
Nuk është i vërtetë Pjesërisht ose ndonjëherë i vërtetë Shumë ose shpeshherë i vërtetë
90
të vegjël. Shifrat ndryshojnë dukshëm në pohimin e rradhës. Të pyetur nëse “u pëlqen të
kalojnë kohë me persona më të rritur” 40 përqind e të anketurve pranuan ky pohim është
pjesërisht i vërtetë, 15 përqind e gjykuan si plotësisht të vërtetë, ndërsa 45 përqind e
mohuan tërësisht vërtetësinë e këtij pohimi. Rreth 79 përqind e të rinjve mohojnë se
mburren apo duan të bien në sy, duke u ndjekur nga një vlerë prej 17 përqind të atyre që
mendojnë se ky pohim i përfaqëson pjesërisht.
Grafiku 4.17. Përqindjet e përgjigjeve në lidhje me problemet sociale (vazhdim).
Për 43 përqind të përgjigjedhënësve pohimi “Jam njeri dyshues” pranohen si ndonjeherë
i vërtetë, për 2 përqind si shpeshherë i vërtetë dhe për pjesën e mbetur, rreth 34 përqind,
ky pohim është tërësisht i pavërtetë.
Në serinë e tretë dhe të fundit të pohimeve që lidhen me problemet e ndryshem sociale
ashtu si në dy grafikët e tjerë duket qartësisht se të anketuarit nuk bien dakort me
vërtetësinë e pohimeve të prezantuara. Rreth 62 përqind e të anketurëve mohojnë se sillen
nën nivelin e moshës së tyre, ndërkohë që 27 përqind e tyre pranojnë se e bëjnë
ndonjëherë këtë sjellje dhe 11 përqind e tyre pohojnë se ky veprim është shumë i vërtetë
për ta.
Pohimi “Tregohem cinik me të tjerët” është parë si i pavërtetë nga një shumicë prej 77
përqind të të anketuarve, 27 përqind e tyre pohojnë se kjo sjellje është pjesërisht e vërtetë
dhe vetëm 11 përqind e pranojnë pohimin si shpeshherë të vërtetë. Rreth 66 përqind e të
anketuarve nuk janë dakort me pohimin “Përpiqem të tërheq vëmendjen e të tjerëve apo
44.9
82.3 77.5
34.1
40
14.1 17.3
43
15.13.7 5.2
22.9
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
Më pëlqen të rri me mëtë rritur
Më pëlqen të rri me mëtë vegjël
Mburrem ose dua të bienë sy
Jam njeri dyshues
Nuk është i vërtetë Pjesërisht ose ndonjëherë i vërtetë Shumë ose shpeshherë i vërtetë
90
91
të bie në sy”, ndërkohë që 29 përqind e tyre pranojnë se ndonjëherë ky pohin është i
vërtetë për ta. Shumica e gjimnazistëve rreth 57 përqind, kanë mohuar se mendojnë
shumë për seksin, të paktën në gjashtë muajt e fundit nga koha kur janë mbledhur të
dhënat, ndërsa 23 përqind e tyre besojnë se ky pohim është ndonjëherë i vërtetë për ta
dhe së fundmi 20 përqind e të gjithë të anketuarve kanë pranuar se mendojnë shumë ose
shpeshherë për seksin.
Grafiku 4.18. Përqindjet e përgjigjeve në lidhje me problemet sociale (vazhdim).
4.2.9 Probleme mendimi
Në këtë seksion është marrë informacion mbi mendimet që pjesëmarrësit në këtë studim
mund të kenë përjetuar në momente të caktuara gjatë gjashtë muajve të fundit nga
plotësimi i pyetësorit. Gjimnazistët janë pyetur nëse kanë mendime të cilat nuk i heqin
dot nga mendja, nëse në mënyrë të vetëdijshme lëndojnë veten, nëse kanë frikë se mund
të bëjnë ose të mendojnë diçka të keqe, nëse ndjejnë se duhet të jenë perfekt, nëse kanë
përshtypjen se të tjerët duan t’ua hedhin, nëse lëndohen shpesh dhe pa qëllim, nëse
dëgjojnë zhurma ose zëra që të tjerët nuk i dëgjojnë, nëse shohin gjëra që të tjerët nuk
arrijnë t’i shohin, problemet që mund të kenë me të folurin, mendime që
bashkëmoshatarëve të tyre mund t’u duken të çuditshme, nëse ruajnë gjëra të
panevojshme dhe së fundi nëse kanë patur ndonjëherë mendime vetëvrasëse. Në Grafikun
4.19 jepen në përqindje vlerësimet që të anketuarit japin në lidhje me problemet që lidhen
me mendimet.
62.377.1
66.256.8
26.717.1
28.5
23.3
11.1 5.8 5.320
0%10%20%30%40%50%60%70%80%90%
100%
Unë sillem nën nivelin emoshës time
Tregohem cinik/e me tëtjerët
Përpiqem të tërheqvëmendjen e të tjerëve,
të bie në sy
Mendoj shumë përseksin
Nuk është i vërtetë Pjesërisht ose ndonjëherë i vërtetë Shumë ose shpeshherë i vërtetë
91
të bie në sy”, ndërkohë që 29 përqind e tyre pranojnë se ndonjëherë ky pohin është i
vërtetë për ta. Shumica e gjimnazistëve rreth 57 përqind, kanë mohuar se mendojnë
shumë për seksin, të paktën në gjashtë muajt e fundit nga koha kur janë mbledhur të
dhënat, ndërsa 23 përqind e tyre besojnë se ky pohim është ndonjëherë i vërtetë për ta
dhe së fundmi 20 përqind e të gjithë të anketuarve kanë pranuar se mendojnë shumë ose
shpeshherë për seksin.
Grafiku 4.18. Përqindjet e përgjigjeve në lidhje me problemet sociale (vazhdim).
4.2.9 Probleme mendimi
Në këtë seksion është marrë informacion mbi mendimet që pjesëmarrësit në këtë studim
mund të kenë përjetuar në momente të caktuara gjatë gjashtë muajve të fundit nga
plotësimi i pyetësorit. Gjimnazistët janë pyetur nëse kanë mendime të cilat nuk i heqin
dot nga mendja, nëse në mënyrë të vetëdijshme lëndojnë veten, nëse kanë frikë se mund
të bëjnë ose të mendojnë diçka të keqe, nëse ndjejnë se duhet të jenë perfekt, nëse kanë
përshtypjen se të tjerët duan t’ua hedhin, nëse lëndohen shpesh dhe pa qëllim, nëse
dëgjojnë zhurma ose zëra që të tjerët nuk i dëgjojnë, nëse shohin gjëra që të tjerët nuk
arrijnë t’i shohin, problemet që mund të kenë me të folurin, mendime që
bashkëmoshatarëve të tyre mund t’u duken të çuditshme, nëse ruajnë gjëra të
panevojshme dhe së fundi nëse kanë patur ndonjëherë mendime vetëvrasëse. Në Grafikun
4.19 jepen në përqindje vlerësimet që të anketuarit japin në lidhje me problemet që lidhen
me mendimet.
62.377.1
66.256.8
26.717.1
28.5
23.3
11.1 5.8 5.320
0%10%20%30%40%50%60%70%80%90%
100%
Unë sillem nën nivelin emoshës time
Tregohem cinik/e me tëtjerët
Përpiqem të tërheqvëmendjen e të tjerëve,
të bie në sy
Mendoj shumë përseksin
Nuk është i vërtetë Pjesërisht ose ndonjëherë i vërtetë Shumë ose shpeshherë i vërtetë
91
të bie në sy”, ndërkohë që 29 përqind e tyre pranojnë se ndonjëherë ky pohin është i
vërtetë për ta. Shumica e gjimnazistëve rreth 57 përqind, kanë mohuar se mendojnë
shumë për seksin, të paktën në gjashtë muajt e fundit nga koha kur janë mbledhur të
dhënat, ndërsa 23 përqind e tyre besojnë se ky pohim është ndonjëherë i vërtetë për ta
dhe së fundmi 20 përqind e të gjithë të anketuarve kanë pranuar se mendojnë shumë ose
shpeshherë për seksin.
Grafiku 4.18. Përqindjet e përgjigjeve në lidhje me problemet sociale (vazhdim).
4.2.9 Probleme mendimi
Në këtë seksion është marrë informacion mbi mendimet që pjesëmarrësit në këtë studim
mund të kenë përjetuar në momente të caktuara gjatë gjashtë muajve të fundit nga
plotësimi i pyetësorit. Gjimnazistët janë pyetur nëse kanë mendime të cilat nuk i heqin
dot nga mendja, nëse në mënyrë të vetëdijshme lëndojnë veten, nëse kanë frikë se mund
të bëjnë ose të mendojnë diçka të keqe, nëse ndjejnë se duhet të jenë perfekt, nëse kanë
përshtypjen se të tjerët duan t’ua hedhin, nëse lëndohen shpesh dhe pa qëllim, nëse
dëgjojnë zhurma ose zëra që të tjerët nuk i dëgjojnë, nëse shohin gjëra që të tjerët nuk
arrijnë t’i shohin, problemet që mund të kenë me të folurin, mendime që
bashkëmoshatarëve të tyre mund t’u duken të çuditshme, nëse ruajnë gjëra të
panevojshme dhe së fundi nëse kanë patur ndonjëherë mendime vetëvrasëse. Në Grafikun
4.19 jepen në përqindje vlerësimet që të anketuarit japin në lidhje me problemet që lidhen
me mendimet.
62.377.1
66.256.8
26.717.1
28.5
23.3
11.1 5.8 5.320
0%10%20%30%40%50%60%70%80%90%
100%
Unë sillem nën nivelin emoshës time
Tregohem cinik/e me tëtjerët
Përpiqem të tërheqvëmendjen e të tjerëve,
të bie në sy
Mendoj shumë përseksin
Nuk është i vërtetë Pjesërisht ose ndonjëherë i vërtetë Shumë ose shpeshherë i vërtetë
91
92
Grafiku 4.19 Përqindjet e përgjigjeve mbi problemet me mendimet.
Pjesa më e madhe e të anketuarve 45 përqind pranojnë se ndonjëherë kanë disa mendime
të cilat nuk i heqin dot nga mendja, ndërkohë që një përqindje e konsiderueshme, 37
përqind theksojnë se ky pohim për ta është shumë ose shpeshherë i vërtetë. 59 përqind e
gjimnazistëve nuk kanë frikë se mund të bëjnë ose të mendojnë diçka të keqe, ndërkohë
që 34 përqind e tyre e kanë ndonjëherë këtë frikë.
Të pyetur për vërtetësinë e shprehjes “Lëndohem shpesh pa qëllim”, rreth 57 përqind e
të anketuarëve e hedhin poshtë si pohim ndërsa 33 përqind pranojnë se kjo e fundit është
pjesërisht ose ndonjëherë e vërtetë. Nga grafiku duket qartë se përgjigjedhënësit nuk
dëgjojnë zhurma ose zëra të cilat të tjerët nuk i dëgjojnë, rreth 83 përqind e tyre e kanë
mohuar këtë shprehje, megjithatë rreth 12 përqind e tyre pranojnë pjesërisht vërtetësinë
e këtij pohimi.
Përsa i përket problemeve me të folurin, janë shumë pak, rreth 8 përqind ata të cilët
ndeshen me një bllokim të tillë, ndërsa 23 përqind e të anketuarve pranojnë se ndonjëherë
ky pohim është i vërtetë për ta.
Rreth 51 përqind e të anketuarve mohojnë të kenë mendime që të tjerëve u duken të
çuditshme, ndërsa mëse 35 përqind e tyre pranojnë se ky pohim është pjesërisht ose
ndonjëherë i vërtetë.
67.6
39.5 45.9
67.9
37.8
82.5
23.6
39.945
21.5
45.3
11.28.7
20.69.1 10.5 16.9
6.2
0%
20%
40%
60%
80%
100%
Në mënyrë tëvetëdijshmelëndoj veten
Ndjej se duhet tëjem
perfekt/perfekte
Ndjej se të tjerëtduan të ma
hedhin
Shoh gjëra që tëtjerët nuk arrijnë
ti shohin
Ruaj/mbajshumë gjëra të
cilat nuk mëhyjnë në punë
Më shkon shpeshnë mendjevetvrasja
Nuk është i vërtetë Pjesërisht ose ndonjëherë i vërtetë Shumë ose shpeshherë i vërtetë
92
Grafiku 4.19 Përqindjet e përgjigjeve mbi problemet me mendimet.
Pjesa më e madhe e të anketuarve 45 përqind pranojnë se ndonjëherë kanë disa mendime
të cilat nuk i heqin dot nga mendja, ndërkohë që një përqindje e konsiderueshme, 37
përqind theksojnë se ky pohim për ta është shumë ose shpeshherë i vërtetë. 59 përqind e
gjimnazistëve nuk kanë frikë se mund të bëjnë ose të mendojnë diçka të keqe, ndërkohë
që 34 përqind e tyre e kanë ndonjëherë këtë frikë.
Të pyetur për vërtetësinë e shprehjes “Lëndohem shpesh pa qëllim”, rreth 57 përqind e
të anketuarëve e hedhin poshtë si pohim ndërsa 33 përqind pranojnë se kjo e fundit është
pjesërisht ose ndonjëherë e vërtetë. Nga grafiku duket qartë se përgjigjedhënësit nuk
dëgjojnë zhurma ose zëra të cilat të tjerët nuk i dëgjojnë, rreth 83 përqind e tyre e kanë
mohuar këtë shprehje, megjithatë rreth 12 përqind e tyre pranojnë pjesërisht vërtetësinë
e këtij pohimi.
Përsa i përket problemeve me të folurin, janë shumë pak, rreth 8 përqind ata të cilët
ndeshen me një bllokim të tillë, ndërsa 23 përqind e të anketuarve pranojnë se ndonjëherë
ky pohim është i vërtetë për ta.
Rreth 51 përqind e të anketuarve mohojnë të kenë mendime që të tjerëve u duken të
çuditshme, ndërsa mëse 35 përqind e tyre pranojnë se ky pohim është pjesërisht ose
ndonjëherë i vërtetë.
67.6
39.5 45.9
67.9
37.8
82.5
23.6
39.945
21.5
45.3
11.28.7
20.69.1 10.5 16.9
6.2
0%
20%
40%
60%
80%
100%
Në mënyrë tëvetëdijshmelëndoj veten
Ndjej se duhet tëjem
perfekt/perfekte
Ndjej se të tjerëtduan të ma
hedhin
Shoh gjëra që tëtjerët nuk arrijnë
ti shohin
Ruaj/mbajshumë gjëra të
cilat nuk mëhyjnë në punë
Më shkon shpeshnë mendjevetvrasja
Nuk është i vërtetë Pjesërisht ose ndonjëherë i vërtetë Shumë ose shpeshherë i vërtetë
92
Grafiku 4.19 Përqindjet e përgjigjeve mbi problemet me mendimet.
Pjesa më e madhe e të anketuarve 45 përqind pranojnë se ndonjëherë kanë disa mendime
të cilat nuk i heqin dot nga mendja, ndërkohë që një përqindje e konsiderueshme, 37
përqind theksojnë se ky pohim për ta është shumë ose shpeshherë i vërtetë. 59 përqind e
gjimnazistëve nuk kanë frikë se mund të bëjnë ose të mendojnë diçka të keqe, ndërkohë
që 34 përqind e tyre e kanë ndonjëherë këtë frikë.
Të pyetur për vërtetësinë e shprehjes “Lëndohem shpesh pa qëllim”, rreth 57 përqind e
të anketuarëve e hedhin poshtë si pohim ndërsa 33 përqind pranojnë se kjo e fundit është
pjesërisht ose ndonjëherë e vërtetë. Nga grafiku duket qartë se përgjigjedhënësit nuk
dëgjojnë zhurma ose zëra të cilat të tjerët nuk i dëgjojnë, rreth 83 përqind e tyre e kanë
mohuar këtë shprehje, megjithatë rreth 12 përqind e tyre pranojnë pjesërisht vërtetësinë
e këtij pohimi.
Përsa i përket problemeve me të folurin, janë shumë pak, rreth 8 përqind ata të cilët
ndeshen me një bllokim të tillë, ndërsa 23 përqind e të anketuarve pranojnë se ndonjëherë
ky pohim është i vërtetë për ta.
Rreth 51 përqind e të anketuarve mohojnë të kenë mendime që të tjerëve u duken të
çuditshme, ndërsa mëse 35 përqind e tyre pranojnë se ky pohim është pjesërisht ose
ndonjëherë i vërtetë.
67.6
39.5 45.9
67.9
37.8
82.5
23.6
39.945
21.5
45.3
11.28.7
20.69.1 10.5 16.9
6.2
0%
20%
40%
60%
80%
100%
Në mënyrë tëvetëdijshmelëndoj veten
Ndjej se duhet tëjem
perfekt/perfekte
Ndjej se të tjerëtduan të ma
hedhin
Shoh gjëra që tëtjerët nuk arrijnë
ti shohin
Ruaj/mbajshumë gjëra të
cilat nuk mëhyjnë në punë
Më shkon shpeshnë mendjevetvrasja
Nuk është i vërtetë Pjesërisht ose ndonjëherë i vërtetë Shumë ose shpeshherë i vërtetë
92
93
Grafiku 4.20. Përqindjet e përgjigjeve mbi problemet me mendimet (vazhdim).
Në vazhdimësinë e pohimeve që lidhen me problemet me mendimet, të paraqitur në
Grafikun 4.20, rreth 67 përqind e të anketuarve mohojnë të kenë lënduar veten në mënyrë
të vetëdijshme, ndërsa mëse 23 përqind e tyre kanë pranuar se ky pohim është pjesërisht
ose ndonjëherë i vërtetë.
Për pohimin “Ndjej se duhet të jem perfekt/e” kemi një barazi në përqindje, rreth 39
përqind, mes të anketuarve që e kanë mohuar këtë pohim si të vërtetë dhe atyre që e kanë
pranuar si pjesërisht ose ndonjëherë të vërtetë. 45 përqind e të anketuarve nuk bien
dakort me pohimin se të tjerët duan t’ua hedhin, por 45 përqind e tyre pranojnë se e kanë
ndonjëherë këtë ndjesi.
Siç shihet qartazi edhe në grafik, mëse 67 përqind e të anketuarëve nuk shohin gjëra që
të tjerët nuk arrijnë ti shohin por 21 përqind e tyre pranojnë se ky pohim është pjesërisht
i vërtetë për ta.
Ruajtja apo mbajtja e gjërave të cila nuk u hyjnë në punë konstatohet të jetë pjesërisht e
vërtetë vetëm për 45 përqind të të anketuarve, ndërsa për 37 përqind të tyre ky pohim
nuk është aspak i vërtetë.
Pohimi “Më shkon shpesh mendja tek vetvrasja” vlerësohet nga rreth 83 përqind e
përgjigjedhënësve si i pavërtetë, 11 përqind e tyre e pranojnë si pjesërisht ose ndonjëherë
67.6
39.5 45.967.9
37.8
82.5
23.6
39.945
21.5
45.3
11.28.7
20.69.1 10.5 16.9
6.2
0%10%20%30%40%50%60%70%80%90%
100%
Në mënyrë tëvetëdijshmelëndoj veten
Ndjej se duhettë jem
perfekt/perfekte
Ndjej se të tjerëtduan të ma
hedhin
Shoh gjëra që tëtjerët nuk
arrijnë ti shohin
Ruaj/mbajshumë gjëra të
cilat nuk mëhyjnë në punë
Më shkonshpesh në
mendjevetvrasja
Nuk është i vërtetë Pjesërisht ose ndonjëherë i vërtetë Shumë ose shpeshherë i vërtetë
93
Grafiku 4.20. Përqindjet e përgjigjeve mbi problemet me mendimet (vazhdim).
Në vazhdimësinë e pohimeve që lidhen me problemet me mendimet, të paraqitur në
Grafikun 4.20, rreth 67 përqind e të anketuarve mohojnë të kenë lënduar veten në mënyrë
të vetëdijshme, ndërsa mëse 23 përqind e tyre kanë pranuar se ky pohim është pjesërisht
ose ndonjëherë i vërtetë.
Për pohimin “Ndjej se duhet të jem perfekt/e” kemi një barazi në përqindje, rreth 39
përqind, mes të anketuarve që e kanë mohuar këtë pohim si të vërtetë dhe atyre që e kanë
pranuar si pjesërisht ose ndonjëherë të vërtetë. 45 përqind e të anketuarve nuk bien
dakort me pohimin se të tjerët duan t’ua hedhin, por 45 përqind e tyre pranojnë se e kanë
ndonjëherë këtë ndjesi.
Siç shihet qartazi edhe në grafik, mëse 67 përqind e të anketuarëve nuk shohin gjëra që
të tjerët nuk arrijnë ti shohin por 21 përqind e tyre pranojnë se ky pohim është pjesërisht
i vërtetë për ta.
Ruajtja apo mbajtja e gjërave të cila nuk u hyjnë në punë konstatohet të jetë pjesërisht e
vërtetë vetëm për 45 përqind të të anketuarve, ndërsa për 37 përqind të tyre ky pohim
nuk është aspak i vërtetë.
Pohimi “Më shkon shpesh mendja tek vetvrasja” vlerësohet nga rreth 83 përqind e
përgjigjedhënësve si i pavërtetë, 11 përqind e tyre e pranojnë si pjesërisht ose ndonjëherë
67.6
39.5 45.967.9
37.8
82.5
23.6
39.945
21.5
45.3
11.28.7
20.69.1 10.5 16.9
6.2
0%10%20%30%40%50%60%70%80%90%
100%
Në mënyrë tëvetëdijshmelëndoj veten
Ndjej se duhettë jem
perfekt/perfekte
Ndjej se të tjerëtduan të ma
hedhin
Shoh gjëra që tëtjerët nuk
arrijnë ti shohin
Ruaj/mbajshumë gjëra të
cilat nuk mëhyjnë në punë
Më shkonshpesh në
mendjevetvrasja
Nuk është i vërtetë Pjesërisht ose ndonjëherë i vërtetë Shumë ose shpeshherë i vërtetë
93
Grafiku 4.20. Përqindjet e përgjigjeve mbi problemet me mendimet (vazhdim).
Në vazhdimësinë e pohimeve që lidhen me problemet me mendimet, të paraqitur në
Grafikun 4.20, rreth 67 përqind e të anketuarve mohojnë të kenë lënduar veten në mënyrë
të vetëdijshme, ndërsa mëse 23 përqind e tyre kanë pranuar se ky pohim është pjesërisht
ose ndonjëherë i vërtetë.
Për pohimin “Ndjej se duhet të jem perfekt/e” kemi një barazi në përqindje, rreth 39
përqind, mes të anketuarve që e kanë mohuar këtë pohim si të vërtetë dhe atyre që e kanë
pranuar si pjesërisht ose ndonjëherë të vërtetë. 45 përqind e të anketuarve nuk bien
dakort me pohimin se të tjerët duan t’ua hedhin, por 45 përqind e tyre pranojnë se e kanë
ndonjëherë këtë ndjesi.
Siç shihet qartazi edhe në grafik, mëse 67 përqind e të anketuarëve nuk shohin gjëra që
të tjerët nuk arrijnë ti shohin por 21 përqind e tyre pranojnë se ky pohim është pjesërisht
i vërtetë për ta.
Ruajtja apo mbajtja e gjërave të cila nuk u hyjnë në punë konstatohet të jetë pjesërisht e
vërtetë vetëm për 45 përqind të të anketuarve, ndërsa për 37 përqind të tyre ky pohim
nuk është aspak i vërtetë.
Pohimi “Më shkon shpesh mendja tek vetvrasja” vlerësohet nga rreth 83 përqind e
përgjigjedhënësve si i pavërtetë, 11 përqind e tyre e pranojnë si pjesërisht ose ndonjëherë
67.6
39.5 45.967.9
37.8
82.5
23.6
39.945
21.5
45.3
11.28.7
20.69.1 10.5 16.9
6.2
0%10%20%30%40%50%60%70%80%90%
100%
Në mënyrë tëvetëdijshmelëndoj veten
Ndjej se duhettë jem
perfekt/perfekte
Ndjej se të tjerëtduan të ma
hedhin
Shoh gjëra që tëtjerët nuk
arrijnë ti shohin
Ruaj/mbajshumë gjëra të
cilat nuk mëhyjnë në punë
Më shkonshpesh në
mendjevetvrasja
Nuk është i vërtetë Pjesërisht ose ndonjëherë i vërtetë Shumë ose shpeshherë i vërtetë
93
94
të vërtetë, ndërsa 6 përqind e gjimnazistëve kanë pranuar se vetvrasja është një mendim
që u kalon shpeshherë nëpër mend.
4.3 Analiza bivariante
Në këtë seksion do të testohen disa nga hipotezat e hedhura në këtë punim. Për shkak të
natyrës së pyetjeve dhe alternativave të përgjigjeve, pra fakti që këto janë variabla
cilësorë, e që tregojnë përkatësi në grupe, do të përdoret testi hi-katror dhe tabelat e
kontingjencës për të testuar hipotezat. Hipoteza zero në këto teste është ajo e pavarësisë
mes variablave. Meqë në rastin tonë, lidhjet janë të një natyre ku është i identifikueshëm
lehtësisht variabli “shkak” dhe ai pasojë, formulimi i hipotezave të parashtrojë pikërisht
këtë lidhje me drejtim të paracaktuar. Për shembull, pritshmëritë janë që statusi i
punësimit të prindërve të jetë një nga shkaqet e performancës së ulët akademike të
fëmijës, por jo anasjelltas. Si nivel besimi është zgjedhur niveli prej 5 përqind, pra
hipoteza zero hidhet poshtë në rastet kur probabiliteti i vëzhgimit të një vlere të statistikës
hi-katror është më e vogël se 0.05.
Analiza e mëposhtme dhe testimi i lidhjeve mes variablave të ndryshëm është ndërtuar
në bazë të rezultateve të tabelave të kontingjencës dhe testit hi-katror për rëndësinë
statistikore të lidhjeve mes variablave. Interpretimet e lidhjeve janë kryer vetëm nëse
testet për performancën akademike janë të vlefshme, pra nëse supozimi që me pak se 20
përqind e qelizave të tabelës të kenë frekuenca të pritura më të vogla se 5 dhe që vlera
minimale e pritur të jetë të paktën 1, qëndron. Siç u shpjegua në nënseksionin 4.2.1, të
dhënat e mbledhura mbi arsimimin dhe punësimin e prindërve janë kategorike; po kështu
edhe ato mbi performancën akademike të gjimnazistëve. Nisur nga natyra e të dhënave
që kemi në dispozicion, si masë e fortësisë së lidhjes është përdorur koefiçenti i
4.3.1 Lidhja mes arsimit të prindërve dhe performancës akademike
Në këtë nënseksion testohet lidhja midis karakteristikave të prindërve me interes për këtë
studim, si niveli arsimor i prindërve dhe punësimi i tyre, si dhe të ardhurave mujore të
familjes dhe performancës akademike të adoleshentëve në 10 lëndë apo grup-lëndë të
përzgjedhura, mbi të cilat është marrë informacion me anë të anketimit.
Në Tabelat A1- A20 janë paraqitur rezultatet e krostabulimeve ndërmjet nivelit arsimor
të prindërve dhe performancës akademike të nxënësve në dhjetë lëndët/grup-lëndët e
përzgjedhura. Fillimisht janë analizuar krostabulimet e arsimimit të nënës me
94
95
performancën akademike të gjimnazistëve (Tabelat A1-A10). Rezultatet e testit Hi-katror
nga krostabulimet e nivelit arsimor të nënës (Tabela A1) tregojnë se lidhja e arsimit të
nënës me performancën e nxënësve në matematikë është e rëndësishme në nivelin 5
pra sa më i lartë të jetë niveli arsimor i nënës, aq më e lartë është performanca akademike
e gjimnazistit. Konkretisht, rreth 33 dhe 55 përqind e atyre që e kanë nënën me arsim
universitar dhe pasuniversitar kanë performancë mbi mesatare në matematikë, ndërkaq
vetëm 11 përqind e atyre që kanë nënën me arsim 8-vjeçar kanë performancë akademike
mbi mesataren.
Rezulton gjithashtu e rëndësishme lidhja e arsimimit të nënës me performancën në letërsi
në nivelin 5 përqind (Tabela A2). Shifrat në tabelë tregojnë se 35 përqind e nxënësve me
performancë mbi mesataren e kanë nënën me arsim 8 vjeçar ose më pak, krahasuar me
rreth gati 60 përqind që e kanë nënën me arsim pasuniversitar. Megjithatë lidhja nuk
duket të jetë shumë e fortë në nivelet e tjera të edukimit të nënës dhe koefiçenti i
korrelacionit është 0.11. Mund të vërejmë se rreth 18 përqind e atyre që janë ngelës në
letërsi e kanë nënën me arsim 8 vjeçar ose më pak, dhe plot 41 përqind e atyre që kanë të
njëjtin rezultat mësimor e kanë nënën me nivel universitar. Kjo mund të shpjegohet me
faktin se faktorët ndikues në vlerësimin e performancës në këtë lëndë mund të jenë të
lidhur më shumë me aftësitë dhe talentin individual, sesa me ndikimin e prindërve.
Edhe në rastin e krostabulimit për lëndën e gjuhës shqipe vërejmë se lidhja mes nivelit
arsimor të nënës dhe performancës akademike në gjuhën shqipe është pozitive dhe
statistikisht e rëndësishme në nivelin 5 përqind. Koefiçenti i korrelacionit mes tyre është
13 përqind. Nga Tabela A3 vihet re se nga ata që kanë nënën me arsim 8 vjeçar apo më
pak, rreth 5.1 përqind janë jo kalues dhe rreth 36 përqind kanë performancë mbi mesatare.
Ndërkohë që, nga gjimnazistët që kanë nënën me arsim pasuniversitar, vetëm 0.9 përqind
janë ngelës dhe rreth 66 përqind kanë performancë akademike mbi mesatare.
Testi Hi-katror për lidhjen mes nivelit arsimor të nënës dhe performancës në shkencat
natyrore (Tabelës A4) tregon se lidhja është statistikisht e rëndësishme në nivelin 5
përqind. Koefiçenti i korrelacionit mes tyre është 0.14. Në këtë rast dallojmë të njëjtin
trend si në performancën në matematikë. Rreth 24 përqind e atyre që e kanë nënën me
arsim të mesëm rezultojnë me performancë akademike mbi mesatare, ndërsa një shifër e
tillë është rreth 33 dhe 54 përqind për nxënësit nënat e të cilëve kanë nivel arsimor
95
96
universitar dhe pasuniversitar, përkatësisht. Gjithashtu, vërehet se nuk përbën diferencë
të madhe arsimimi i nënës për nivele mesatare të performancës në këtë lëndë.
Tabela A5 tregon rezultatet e krostabulimit për grup-lëndët e shkencave shoqërore. Edhe
në këtë rast lidhja e performancës akademike me nivelin arsimor të nënës del pozitive
lidhje është 0.12. Pavarësisht fortësisë së lidhjes, vetëm 1.8 përqind e atyre që kanë nënën
me arsim pasuniversitar kanë rezultate jokaluese në shkencat shoqërore dhe rreth 66
përqind kanë performancë akademike mbi mesatare. Ndërkohë, nga ata që e kanë nënë
me arsim 8 vjeçar ose më pak, rreth 4 përqind kanë rezultat jokalues dhe 46 përqind kanë
performancë mbi mesatare.
Rezultatet e testit Hi-katror nga krostabulimet e nivelit arsimor të nënës (Tabela A6)
tregojnë se lidhja e arsimit të nënës me performancën e nxënësve në gjuhën e huaj është
e rëndësishme në nivelin 5 përqind. Lidhja është pozitive dhe koefiçenti i korrelacionit
është më i fortë se në lidhjet e shqyrtuara më sipër, rreth 0.27. Vihet re se për nivelin
arsimor pasuniversitar të nënës, më pak se 2 përqind e nxënësve kanë performancë
jokaluese dhe gati 80 përqind kanë performancë mbi mesatare në gjuhën e huaj. Nëse i
referohemi nivelit arsimor 8 vjeçar apo më pak këto shifra janë përkatësisht 4 dhe 21
përqind. Diferenca të tilla në performancë, qartësisht të dallueshme mbështetin fortësinë
e lidhjes.
Nga krostabulimi midis arsimimit të nënës dhe performancës akademike në teknologji
(Tabela A7) vërejmë se lidhja është pozitive dhe statistikisht e rëndësishme në nivelin 5
përqind. Koefiçenti i korrelacionit mes tyre është 0.16. Rezultatet tregojnë se rreth 32
përqind e atyre që kanë performancë mbi mesatare e kanë nënën me arsim 8 vjeçar apo
më pak, ndërkaq, kjo shifër është rreth 55 përqind për nivelin arsimor universitar dhe 77
përqind për nivelin pasuniversitar.
Nga shifrat e Tabelës A8 mbi lidhjen midis nivelit arsimor të nënës dhe rezultateve
mësimore në arte të nxënësve, vihet re se lidhja mes tyre është pozitive dhe statistikisht
e rëndësishme në nivelin 5 përqind. Edhe pse fortësia e lidhjes është vetëm 6 përqind,
nga ata që e kanë nënën me arsim 8 vjeçar apo më pak, 65 përqind kanë përformancë mbi
mesatare dhe një tregues i tillë është 10 pikë përqindje më i lartë, apo 75 përqind, për
nivelin arsimor pasuniversitar. Lidhja e dobët mund të shpjegohet nga ndikimi i
komponentit talent në arritjen e rezultateve të larta në Muzikë apo Art Pamor.
96
97
Për krostabulimet ndërmjet nivelit arsimor të nënës dhe performancës akademike në
aftësimin për karrierrën dhe edukimin fizik dhe sporte (Tabela A9 dhe A10) testi Hi-
katror është i pavlefshëm pasi nuk plotëson supozimin se më pak se 20 përqind e qelizave
duhet të kenë frekuenca të pritura më të vogla se 5.
Rezultatet e testit Hi-katror nga krostabulimet e nivelit arsimor të babait me
performancën e nxënësve (Tabela A11) tregojnë se lidhja e arsimit të babait me
performancën e nxënësve në matematikë, është e rëndësishme, në nivelin 5 përqind.
të jetë arsimi i babait, aq më e lartë është performanca akademike e nxënësit në
matematikë. Përkatësisht 31 dhe 53 përqind e atyre që kanë babain me arsim universitar
dhe pasuniversitar, kanë performancë mbi mesatare në matematikë, ndërsa tek ata të cilët
e kanë babanë me arsim 8-vjeçar ose më pak, kjo shifër është vetëm 14 përqind.
Krostabulimi i nivelit arsimor të babait me performancën akademike në letërsi (Tabela
A12) tregon për një lidhje statistikisht të rëndësishme në nivelin 5 përqind. Koefiçenti i
korrelacionit midis tyre është 11 përqind. Rreth 30 përqind e atyre që e kanë babain me
arsim 8-vjeçar, kanë performancë mbi mesatare në këtë lëndë, dhe për nivele të larta të
arsimit të babait (universitar dhe pasuniversitar) janë përkatësisht rreth 46 dhe 48 përqind
gjimnazistët me performancë mbi mesatare.
Gjithashtu, rezulton e rëndësishme lidhja e arsimit të babait me performancën në gjuhë
shqipe në nivelin 5 përqind (Tabela A13) dhe koefiçenti i korrelacionit është 14 përqind.
Në këtë rast vërejmë se rreth 46 përqind dhe 59 përqind e atyre që kanë babain me arsim
universitar dhe pasuniversitar respektivisht kanë performancë mbi mesatare në gjuhën
shqipe, ndërsa ata të cilët e kanë babain me arsim fillor ose më pak, janë rreth 28 përqind.
Pavarësisht dobësisë së lidhjes, shohim se nga ata që janë ngelës, 44 përqind e kanë
babain me arsim të mesëm dhe vetëm 4 përqind e kanë babain me arsim pasuniversitar.
Nga krostabulimi ndërmjet nivelit arsimor të babait dhe performancës akademike në
shkencat natyrore vihet re lidhja është pozitive dhe statisikisht e rëndësishme në nivelin
5 përqind. Koefiçenti i korrelacionit i lidhjes është 16 përqind. Nga tabela e kontigjencës
shohim se nga ata që janë ngelës plot 52 përqind e kanë babin me arsim të mesëm. Nëse
krahasohet e njëjta kategori performance, por për nivele arsimore më të larta të babait,
shihet se janë më pak se 8 përqind nxënësit jokalues që e kanë babain me arsim
pasuniversitar.
97
98
Nga Tabela A15 vihet re një lidhje statistikisht e rëndësishme e nivelit arsimor të babait
me performancën e nxënësve në grup-lëndët e shkencave shoqërore në nivelin 5 përqind.
42 përqind e atyre që e kanë
babain me arsim fillor ose më pak kanë arritur rezultate mbi mesatare, ndërsa për ata që
e kanë babain me arsim universitar dhe pasuniversitar, kjo shifër është 56 dhe 62 përqind.
Testi Hi-Katror (Tabela A16) tregon se lidhja midis nivelit arsimor të babait dhe
performancës akademike në gjuhën e huaj është statistikisht e rëndësishme në nivelin 5
përqind. Në këtë rast koefiçenti i korrelacionit është 23 përqind. Vihet re se rreth 23
përqind e atyre që e kanë babain me arsim fillor ose më pak kanë performancë mbi
mesatare në gjuhën e huaj. Ndërkaq, për nivelet e larta arsimore të babait, universitar dhe
pasuniversitar, janë rreth 56 përqind dhe 72 përqind e nxënësve me performancë mbi
mesataren në këtë lëndë. Pra, vihet re një diferencë e konsiderueshme në performancë,
dhe mund të thuhet se ata që kanë prindër më të arsimuar kanë njohuri më të mira në
gjuhët e huaja.
Rezultatet e testit Hi-katror nga krostabulimet e nivelit arsimor të babait me
performancën e nxënësve në lëndën e teknologjisë (Tabela A17), tregojnë se lidhja është
statistikisht e rëndësishme në nivelin 5 përqind. Lidhja është pozitive dhe koefiçenti i
korrelacionit është 0.13. Shohim se janë rreth 35 përqind nxënësit me performancë mbi
mesatare, të cilët kanë babain me arsim 8- vjeçar, ndërsa ata që kanë babain me arsim
pasuniversitar dhe që kanë performancë mbi mesataren janë rreth 68 përqind.
Tabela A18 jep rezultatet e krostabulimit midis arsimimit të babait dhe performancës
akademike në arte. Edhe në këtë rast lidhja del pozitive dhe statistikisht e rëndësishme
në nivelin 5 përqind. Koefiçenti i korrelacionit midis tyre është 6 përqind, pra edhe pse
lidhja positive është statistikisht e rëndësishme, ajo nuk duket të jetë aq e fortë. Nga tabela
shohim se nuk ekziston një trend plotësisht i qartë në funksion të rezultateve të lidhjes.
Vihet re se nga ata që janë ngelës, rreth 38 përqind e kanë babain me arsim të mesëm,
krahasuar me 14 përqind që e kanë babain me arsim pasuniversitar. Lidhja jo shumë e
fortë mund t’i atribuohet edhe prirjeve artistike të gjimnazistëve në lëndët e muzikës dhe
artit pamor.
Testi Hi- katror për lidhjen ndërmjet nivelit arsimor të babait dhe performancës
akademike në edukimin fizik dhe sporte (Tabela A19) është i pavlefshëm, pasi nuk
qëndron supozimin se më pak se 20 përqind e qelizave duhet të kenë frekuenca të pritura
më të vogla se 5.
98
99
Nga krostabulimi i Tabelës A20, vihet re një lidhje pozitive dhe statistikisht e
rëndësishme në nivelin 5 përqind midis nivelit arsimor të babait dhe performancës së
nxënësve në karrierë dhe aftësimin për jetën. Megjithatë, fortësia e lidhjes është vetëm 4
përqind. Shohim se nga nxënësit me performancë mbi mesatare, rreth 8 përqind e kanë
babain me arsim fillor ndërsa, për të njëjtin nivel performance, janë rreth 30 përqind ata
që e kanë babain me nivel arsimor universitar.
4.3.2 Lidhja mes statusit të punësimit të prindërve dhe performancës akademike
Në këtë nënseksion paraqiten rezultatet e krostabulimeve midis punësimit të prindërve
dhe performancës akademike të nxënësve në lëndët apo gruplëndët e zgjedhura. Si në
rastin e krostabulimeve më sipër, do të testohet nëse nxënësit, prindërit e së cilëve janë
të punësuar me kohë të plotë kanë performancë akademike më të lartë se nxënësit, që i
kanë prindërit të punësuar me kohë të pjesshme apo të papunë. Fillimisht është analizuar
lidhja e punësimit të nënës me performancën akademike të nxënësit dhe në të njëjtën
mënyrë, në vijim, paraqiten edhe rezultatet e krostabulimeve për punësimin e babait.
Në Tabelën A21 jepen testet mbi lidhjen e statusit të punësimit të nënës dhe rezultatin
mësimor në matematikë. Rezultatet tregojnë se lidhja mes tyre është pozitive dhe
statistikisht e rëndësishme në nivelin 5 përqind. Koefiçenti i korrelacionit mes këtyre
variablave është 0.064, pra një lidhje e dobët. Nga tabela e krostabulimit përkatës vihet
se re se 6.5 përqind e atyre që e kanë nënën të papunë kanë rezultat jokalues në
matematikë. Lidhja e dobët mes punësimit të nënës dhe performancës në matematikë
vihet re tek fakti se 2.8 përqind e nxënësve që e kanë nënën të punësuar me kohë të plotë
janë ngelës në matematikë. Po ashtu, nëse i referohemi performancës mbi mesatare në
matematike për të gjithë nivelet e punësimit të nënës, shohim se përqindjet janë shumë
afër njëra tjetrës. Rreth 30 përqind e atyre që e kanë nënën të punësuar me kohë të plotë
kanë rezultate mbi mesatare në matematikë dhe vetëm 9 pikë përqindje më pak (21
përqind) janë nxënësit me të njëjtin nivel performance, por që e kanë nënën të papunë.
Tek krostabulimi ndërmjet punësimit të nënës dhe performancës akademike në letërsi
(Tabela A22) vihet re se pavarësisht lidhjes statistikisht të rëndësishme në nivelin 5
përqind, koefiçenti i korrelacionit është i papërfillshëm. Pra, presim që të mos kemi
diferenca të larta në performancën akademike të gjimnazistëve në letërsi pavarësisht
punësimit të nënës. Konkretisht, rreth 41 përqind e atyre që e kanë nënën pa punë kanë
performancë mbi mesatare në letërsi. Një shifër e tillë është rreth 43 përqind për nxënësit
që e kanë nënën të punësuar me kohë të plotë. Ndërkaq, janë rreth 38 përqind nxënësit
99
100
me performancë mbi mesatare në letërsi që e kanë nënën të punësuar me kohë të
pjesshme.
Është gjithashtu e rëndësishme statistikisht në nivelin 5 përqind lidhja mes punësimit të
nënës dhe performancës akademikë në gjuhën shqipe. Nga testi Hi-katror (Tabela A23)
vihet re se koefiçenti i korrelacionit është 2.7 përqind. Pavarësisht fortësisë së lidhjes,
shohim se nga ata me performancë mbi mesatare në gjuhën shqipe, 23 përqind e kanë
nënën të papunë, krahasuar me rreth dyfishin apo 64 përqind e tyre që e kanë nënën të
punësuar me kohë të plotë.
Nga Tabela A24 shohim se pavarësisht vlefshmërisë së testit Hi-katror për lidhjen midis
punësimit të nënës dhe performancës akademike në shkencat natyrore, lidhja mes tyre
rezulton statistikisht e parëndësishme në nivelin 5 përqind. Pra, hipoteza zero nuk mund
të hidhet poshtë, gjë që do të thotë se variacioni në statusin e punësimit të nënës nuk
shoqërohet me variacion në performancën akademike në grup lëndët e shkencave
natyrore.
Nga krostabulimi i Tabelës A25 vihet re se lidhja midis punësimit të nënës dhe
rezultateve mësimore në shkencat shoqërore është negative dhe statistikisht e
rëndësishme në nivelin 5 përqind. Koefiçenti Kendall’s i korrelacionit mes tyre është
negative dhe ka një vlerë prej -0.003, një shifër kjo mjaft e ulët. Nga ata që janë ngelës
në shkencat shoqërore, më pak se 1 përqind e kanë nënën të punësuar me kohë të
pjesshme dhe plot 39 përqind e kanë nënën të punësuar me kohë të plotë.
Krostabulimi ndërmjet punësimit të nënës dhe performancës në gjuhën e huaj (Tabela
A26) tregon se lidhja mes tyre është pozitive dhe statistikisht e rëndësishme në nivelin 5
përqind. Koefiçenti i korrelacionit mes tyre është 0.09. Edhe pse lidhja nuk është aq e
fortë, vihet re se nga ata me performancë mbi mesatare në gjuhën e huaj, rreth 21 përqind
e kanë nënën pa punë dhe rreth 65 përqind e kanë nënën të punësuar me kohë të plotë.
Nga ana tjetër është më e madhe përqindja e atyre me rezultat jokalues në gjuhën e huaj
që e kanë nënën të punësuar me kohë të plotë krahasuar me ata që e kanë nënën të papunë.
Fortësia e lidhjes mund të shpjegohet me faktin se performanca në gjuhët e huaja
ndikohet nga përkushtimi dhe dëshira individuale e nxënësve për të thelluar njohuritë në
to. Një cilësi e tillë nuk fitohet domosdoshmërisht në shkollë.
Nga testi Hi-katror i lidhjes mes punësimit të nënës dhe performancës akademike në
teknologji (Tabela A27) rezulton se lidhja është pozitive dhe statistikisht e rëndësishme
në nivelin 5 përqind. Koefiçenti i korrelacionit mes tyre është 4.8 përqind. Nga nxënësit
100
101
me performancë mbi mesatare në teknologji shohim se vetëm 8 përqind e kanë nënën të
punësuar me kohë të pjesshme, ndërkohë që 64 përqind e tyre e kanë nënën të punësuar
me kohë të plotë. Nëse i referohemi nivelit jokalues në këtë lëndë, shohim se përqindjet
ndjekin trend të ndryshëm nga një nivel punësimi në tjetrin. Janë rreth 40 përqind
gjimnazistët ngelës në teknologji që e kanë nënë të papunë, rreth 9 përqind nxënësit nënat
e të cilëve punojnë me kohë të pjesshme dhe rreth 30 përqind ata të cilët i kanë nënat të
punësuara me kohë të plotë. Rezultate të tilla, që variojnë nga një kategori në tjetrën,
shpjegojnë fortësinë e lidhjes.
Nga Tabela A28 e krostabulimit ndërmjet punësimit të nënës dhe performancës në arte
vihet re se lidhja mes variablave është statistikisht e rëndësishme në nivelin 5 përqind.
Por, koefiçenti i korrelacionit me tyre është vetëm 0.6 përqind. Pavarësisht lidhjes së
dobët, shohim se rreth 23 përqind e atyre që kanë performancë mbi mesatare në arte, e
kanë nënën të papunë krahasuar me rreth 62 përqind të nxënësve, nëna e të cilëve është
e punësuar me kohë të plotë. Po ashtu, rreth 24 përqind e atyre që janë ngelës në arte e
kanë nënën të papunë krahasuar me 52 përqind të gjimnazistëve, nëna e të cilëve punon
me kohë të plotë. Ndërsa nga krostabulimet e Tabelave A29 dhe A30 vëmë re se nuk
plotësohet supozimi se më pak se 20 përqind e qelizave duhet të kenë frekuenca të pritura
më të vogla se 5. Pra, testi Hi-katror për të dy rastet, performancën në edukim fizik dhe
sporte si dhe edukimin për karrierën, është i pavlefshëm.
Nga krostabulimi i nivelit të punësimit të babait dhe performancës akademike në
matematikë (Tabela A31), vihet re se lidhja mes tyre është pozitive dhe statistikisht e
rëndësishme në nivelin 5 përqind. Koefiçenti Kendall’s i korrelacionit mes tyre është
13 përqind. Kjo tregon se sa më i lartë të jetë punësimi i babait, aq më e lartë është
performanca e nxënësit në matematikë. Nga tabela shohim se rreth 4 përqind e atyre që
e kanë babain pa punë, kanë performancë mbi mesatare në matematikë krahasuar me 77
përqind e nxënësve që e kanë babain të punësuar me kohë të plotë.
Testi Hi-katror i lidhjes së punësimit të babait me performancën akademike në letërsi
(Tabela A32), tregon se lidhja midis tyre është pozitive dhe statistikisht e rëndësishme
në nivelin 5 përqind. Koefiçenti i korrelacionit mes tyre është 0.072. Vihet re se nga ata
me performancë mbi mesatare, 7 përqind e kanë babain të papunë krahasuar me rreth 70
përqind, babai i të cilëve punon me kohë të plotë.
Eshtë gjithashtu pozitive dhe statistikisht e rëndësishme në nivelin 5 përqind lidhja mes
nivelit të punësimit të babait me performancën akademike në gjuhën shqipe (Tabela
101
102
A33). Koefiçenti i korrelacionit mes tyre është 0.066 (6.6 përqind). Pavarësisht fortësisë
së lidhjes, rreth 7 përqind e atyre që kanë performancë mbi mesatare në gjuhën shqipe, e
kanë babain pa punë krahasuar me rreth 70 përqind të nxënësve që e kanë babain të
punësuar me kohë të pjesshme. Gjithashtu, rreth 8 përqind e atyre që e kanë babain të
papunë, janë ngelës në këtë lëndë. Kjo shifër është vetëm 1 përqind tek gjimnazistët, të
cilët e kanë babanë të punësuar me kohë të plotë.
Tabela A34 tregon për një lidhje pozitive dhe statistikisht të rëndësishme mes punësimit
të babait dhe rezultateve mësimore në shkencat natyrore. Koefiçenti i korrelacionit në
këtë rast është 10 përqind. Më pak se 7 përqind e nxënësve me nivel mbi mesatar në
shkencat natyrore e kanë babin të papunë krahasuar me rreth 71 përqind të atyre, babai i
të cilëve punon me kohë të pjesshme. Si në rastin më sipër, nëse rreth 13 përqind e
nxënësve, babai i të cilëve i përket forcës punëtore të papunë janë ngelës në shkencat
natyre, kjo shifër është më pak se 3 përqind tek gjimnazistët që e kanë babain të punësuar
me kohë të plotë.
Krostabulimi ndërmjet punësimit të babait dhe performancës akademike në shkencat
natyrore (Tabela A35) rezultoi në një lidhje pozitive dhe statistikisht të rëndësishme mes
variablave në nivelin 5 përqind. Koefiçenti Kendall’s në këtë rast është 0.05. Kjo
tregon se rreth 8 përqind e atyre që e kanë babain të papunë, janë ngelës në shkencat
shoqërore, krahasuar me rreth 1 dhe 2 përqind të nxënësve, babai i të cilëvë është i
punësuar me kohë të pjesshme dhe kohë të plotë përkatësisht.
Edhe në rastin e gjuhës së huaj, lidhja mes punësimit të babait dhe performancës në
gjuhën e huaj është pozitive dhe statistikisht e rëndësishme në nivelin 5 përqind (tabela
A36). Koefiçenti i korrelacionit (rreth 13 përqind) mes tyre është më i lartë se në rastin e
nivelit të punësimit të nënës. Kjo vihet re tek përqindjet e nxënësve me performancë mbi
mesatare në gjuhën e huaj. Kjo lidhje mund të shpjegohet nga shifrat në Tabelën A36, të
cilat tregojnë se rreth 6 përqind e atyre që kanë rezultate mbi mesatare në këtë lëndë e
kanë babain pa punë, krahasuar me gati 70 përqind të nxënësve me të njëjtën
performancë, që e kanë babanë të punësuar me kohë të plotë.
Në krostabulimin e Tabelës A37 ndërmjet nivelit të punësimit të babait dhe performancës
në teknologji, vihet re se lidhja mes tyre është pozitive dhe statistikisht e rëndësishme në
nivelin 5 përqind. Koefiçenti i korrelacionit është rreth 4 përqind. Lidhja e dobët në këtë
rast dallohet tek diferenca e papërfillshme e performancës mbimesatare të nxënësve që e
kanë babain të punësuar me kohë të pjesshme dhe me kohë të plotë. Nga tabela shohim
102
103
se vetëm 49 përqind e nxënësve që e kanë babain të punësuar me kohë të pjesshme, kanë
rezultate mbi mesatare në teknologji, krahasuar me 51 përqind të gjimnazistëve, babai i
të cilëvë punon me kohë të plotë, një diference pothuaj e papërfillshme në terma reale,
edhe pse statistikisht e rëndësishme.
Testi Hi-katror i lidhjes mes punësimit të babait dhe performancës akademikë në arte
(Tabela A38), tregon se lidhja është pozitive dhe statistikisht e rëndësishme në nivelin 5
përqind. Megjithatë, koefiçenti i korrelacionit në këtë rast është vetëm 0.3 përqind. Kjo
vihet re tek fakti se 3.8, 1.8 dhe 1.4 përqind e atyre që janë ngelës e kanë babain të papunë,
të punësuar me kohë të pjesshme dhe me kohë të plotë përkatësisht. Nga ana tjetër, nëse
vetëm 7.4 përqind e nxënësve më performancë mbi mesatare e kanë babain të papunë,
kjo shifër është plot 70 përqind tek gjimnazistët që e kanë babain të punësuar me kohë të
plotë. Testet Hi-katror të lidhjeve mes punësimit të babait dhe performancës akademike
në edukim fizik dhe edukimin për karrierëm (Tabelat A39-A40) rezultuan të pavlefshëm,
pasi në të dy rastet nuk përmbushet supozimi se më pak se 20 përqind e qelizave duhet
të kenë frekuenca të pritura më të vogla se 5.
4.3.3 Lidhja mes të ardhurave familjare dhe performancës akademike
Në tabelat (A41-A50) janë paraqitur rezultatet e krostabulimeve ndërmjet të ardhurave
mujore të familjes dhe performancës akademike të nxënësve në dhjetë lëndët/grup lëndët
e përzgjedhura. Rezultatet e testit Hi-katror nga krostabulimi i nivelit të të ardhurave
mujore të familjes në Tabelën A41 tregojnë se lidhja është pozitive dhe e rëndësishme në
nivelin 5 përqind. Koefiçienti i korrelacionit Kendall's është 0.16. Pra, sa më të larta të
jenë të ardhurat mujore të familjes aq më e lartë është performanca akademike e
gjimnazistit. Konkretisht, tek familjet me të ardhura mujore nën 20,000 lekë/muaj vetëm
15 përqind e nxënësve kanë performancë mbi mesatare në lëndën e matematikës
krahasuar me rreth 34 përqind të nxënësve që vijnë nga familje me të ardhura mujore mbi
150,000 lekë/muaj. Po kaq, pra rreth 34 përqind janë edhe nxënësit me rezultate mbi
mesatare, familjet e të cilëve kanë të ardhura mujore 100,000-150,000. Nga gjimnazistët
ngelës në matematikë, rreth 13 përqind vijnë nga familje që kanë të ardhura mujore
50,000-100,000 dhe më pak se 11 përqind i përkasin kategorisë së të ardhurave familjare
100,000-150,000. Ndërkaq, kjo shifër është rreth 24 përqind për ata me të ardhura nën
20,000.
Edhe lidhja midis të ardhurave mujore të familjes dhe performancës në letërsi rezulton
pozitive dhe e rëndësishme në nivelin 5 përqind (Tabela A42). Koefiçienti i korrelacionit
103
104
mes tyre është vetëm 4 përqind. Lidhja e dobët vihet re tek fakti se për çdo nivel të
ardhurash mbi 20,000 lekë/muaj përqindjet e nxënësve me rezultat mbi mesatar në letërsi
janë të përafërta. Megjithatë, vetëm rreth 5 përqind e atyre që kanë rezultat mbi mesatar
në këtë lëndë vijnë nga familje me të ardhura nën 20,000 krahasuar me 12 përqind të
gjimnazistëve që kanë të ardhura mujore në familje mbi 150,000 lekë/muaj apo me rreth
14 përqind, të ardhurat mujore të familjeve të të cilëve janë 100,000-150,000 lekë/muaj.
Ekziston një lidhje pozitive dhe statistikisht e rëndësishme në nivelin 5 përqind edhe në
rastin e performancës në gjuhën shqipe. Koefiçienti i korrelacionit për këtë lidhje është
0.07 (Tabela A43). Nga ata që janë ngelës në këtë lëndë, 28 përqind vijnë nga familjet
me të ardhura nën 20,000 lekë/muaj krahasuar me 16 perqind të nxënësve, të ardhurat
familjare të të cilëve i përkasin intervalit 50,000 - 150.000 dhe po ashtu atyre me të
ardhura mujore mbi 150,000 lekë/muaj. Nëse nga gjimnazistët me performancë mbi
mesatare në gjuhën shqipe, vetëm 5 përqind kanë të ardhura mujore familjare nën 20,000
lekë/muaj, kjo shifër është gati 18 përqind për ata me të ardhura 80,000-100,000 dhe rreth
15 përqind për ata me të ardhura 100,000-150,000 lekë/muaj. Pra, vërehet qartë trendi që
sa më i lartë të jetë niveli i të ardhurave mujore të familjes, aq më e lartë është
performanca e nxënësit në këtë lëndë.
Në Tabelën A44 paraqitet krostabulimi i nivelit të të ardhurave mujore me performancën
e nxënësve në lëndët e shkencës natyrore. Testi Hi-katror tregon se lidhja mes tyre është
statistikisht e rëndësishme në nivelin 5% dhe koefiçienti i korrelacionit është 0.096. Edhe
në lëndët e shkencave natyrore vërehet një diferencë e qartë përsa i përket lidhjes të
ardhura mujore-performancë akademike. Vetëm rreth 6 përqind e atyre më performancë
mbi mesatare u përkasin familjeve me të ardhura nën 20,000 lekë/muaj. Kjo shifër është
28 përqind për nivelin 50,000-80,000 të të ardhurave mujore dhe 16 përqind për nivelet
80,000-100,000 dhe 100,000-150,000. Nga ata që janë ngelës në këtë lëndë, rreth 25
përqind kanë të ardhura mujore nën 20,000 lekë/muaj krahasuar me gjysmën apo rreth
12 përqind që u përkasin familjeve më të ardhura mbi 150,000 lekë/muaj.
Krostabulimi për grup-lëndët e shkencave shoqërore (Tabela A45) rezulton në një lidhje
pozitive dhe statistikisht të rëndësishme në nivelin e rëndësisë 5 përqind. Pavarësisht
koefiçientit të ulët të korrelacionit (0.064), rreth 5.5 përqind e nxënësve me performancë
mbi mesatare kanë të ardhura nën 20,000 krahasuar me dyfishin apo rreth 11 përqind që
u përkasin familjeve me të ardhura mujore mbi 150,000 lekë/muaj.
104
105
Testi Hi-katror i lidhjes mes të ardhurave mujore të familjes dhe performancës në gjuhën
e huaj (Tabela A46), tregon se lidhja është pozitive dhe statistikisht e rëndësishme në
nivelin 5 përqind. Koefiçienti Kendall’s i korrelacionit mes tyre është 0.134. Nga tabela
vërejmë se janë rreth 30 përqind e nxënësve me të ardhura mujore të familjes nën 20,000
kanë rezultate mbi mesatare në gjuhën e huaj krahasuar me rreth 48, 52 dhe 61 përqind e
gjimnazistëve që u përkasin familjeve me të ardhura mujore 50,000-80,000, 80,000-
100,000 dhe 100,000-150,000 respektivisht.
Në Tabelën A47 paraqiten rezultatet e krostabulimit ndërmjet nivelit të të ardhurave
mujore të familjeve dhe performancës akademike në teknologji. Vërehet se lidhja mes
tyre është pozitive dhe statistikisht e rëndësishme në nivelin 5 përqind. Koefiçienti i
korrelacionit në këtë rast është 12 përqind. Nga ata me të ardhura mujore nën 20,000
lekë/muaj, rreth 30 përqind kanë performancë mbi mesatare, krahasuar respektivisht me
57 dhe 58 përqind të nxënësve që u përkasin familjeve me të ardhura mujore 80,000-
100,000 dhe 100,000-150,000. Përsa i përket krostabulimeve ndërmjet nivelit të të
ardhurave mujore të familjes dhe performancës akademike të nxënësvë në arte, edukimin
fizik dhe edukimin per karrierën (Tabelat A48-A50), testi Hi-katror është i pavlefshëm
sepse nuk plotëson supozimin se më pak se 20 përqind e qelizave duhet të kenë frekuenca
të pritura më të vogla se 5.
4.4 Analiza faktoriale
Në këtë seksion do të testohen hipotezat e këtij punimi që kanë të bëjnë me sjelljet e
adoleshentëve. Duke qënë se numri i variablave që janë tregues të sjelljeve, vështirësive,
shqetësimeve dhe problemeve sociale apo të mendimit që hasin adoleshentët, është
shumë i lartë (112), në këtë seksion do të përdoret analiza e faktorëve për reduktimin e
këtij numri. Nga këto analiza do të nxirret një numër i reduktuar faktorësh për secilën
sjellje dhe këta faktorë do të përdoren në seksionin e ardhshëm për të testuar hipotezat e
shtruara për mënyrën se si ndikohen sjellje të ndryshme nga arsimimi i prindërve,
punësimi i prindërve dhe niveli i të ardhurave familjare.
Disa teste janë përdorur për të testuar apo kontrolluar sa të përshtatshme janë të dhënat
për një analizë faktoriale dhe sa të besueshme mund të jenë të dhënat e një analize të tillë.
Një masë e përshtatshmërisë së të dhënave për kryerjen e analizës faktoriale është matja
Kaiser-Meyer-Olkin (KMO), e cila duhet të marrë një vlerë më të madhe se 0.5 dhe testi
105
106
i sfericitetit i Bartlett (Bartlett's test of sphericity) i cili duhet të rezultojë statistikisht i
rëndësishëm. Të dy këta teste kanë si qëllim ekplorimin e matricës së korrelacioneve,
bazuar në supozimet paraprake të analizes faktoriale, ku duhet të ekzistojë korrelacioni
mes variablave të marrë në konsideratë për analizën. KMO merr vlera mes 0 dhe 1, por
kërkuesit rekomandojnë që vlera e tij duhet te jetë mbi 0.6. Testi i sfericitetit i Bartlett
teston hipotezën zero se matrica e korrelacioneve është matricë njësi, pra elementët e
diagonales kryesore janë 1 dhe elementët jashtë diagonales janë 0. Ky është një rast ideal
në të cilin variablat e marrë në shqyrtim nuk kanë asnjë lidhje me njëri tjetrin. Testi i
sfericitetit i Bartlett lidhet me rëndësinë e studimit, pra tregon vlefshmërinë dhe
përshtatshmërinë e përgjigjeve të mbledhura me anë të pyetësorëve për adresimin e
problemit nën studim. Analiza quhet e përshtatshme nëse vlera e testit është më e vogël
se 0.05, rast në të cilin hidhet poshtë hipoteza zero e mungesës së korrelacionit mes
variablave në nivelin 5 përqind, pra konfirmohet parakushti i analizës faktoriale për
variabla të korreluar.
4.4.1 Nxjerrja e faktorëve për vështirësitë psikologjike
Për nxjerrjen e faktorëve mbi vështirësitë psikologjike të adoleshentëve janë përdorur
faktorët që u analizuan në seksionin 4.2.1. Për analizën faktoriale u vendos që të
mbaheshin ata faktorë që e kishin vlerën eigen më të madhe se një. Një tjetër kriter që u
përdor përpara se të vendosej përfundimisht se cilët variabla do të përfshihen në analizë
ishte edhe ai i numrit të variablave që kanë korrelacion me një faktor. Kriteri i përdorur
në këtë rast është që faktorët e përzgjedhur të kenë të paktën dy variabla në përbërje të
tyre. Bazuar në këto kritere u përjashtuan nga analiza 5 variabla, pra analiza u krye me
20 variabla. Rrotullimi i përdorur për interpretim më të mirë të faktorëve të nxjerrë nga
analiza është Varimax. Përpara se të kryhet analiza e faktorëve u llogarit koefiçenti Alfa
i Cronbach për variablat e përfshirë në analizë, i cili rezultoi 0.875, edhe më i lartë se në
rastin kur 25 variabla përfshihen në analizë (0.858). Një shifër e tillë tregon se të dhënat
kanë një qëndrueshmëri relativisht të lartë, pra besueshmëria e shkallës është mjaft e mirë
për kryerjen e analizës faktoriale. Gjithashtu, në pikënisje të analizës faktoriale u kryen
dy teste të tjera për përshtatshmërinë e të dhënave për kryerjen e analizës faktoriale.
Konkretisht, u krye testi i sfericitetit i Bartlet dhe u llogarit matja e përshtatshmërisë së
kampionit Kaiser-Meyer-Olkin (KMO). Përfundimet e këtyre testeve janë paraqitur në
Tabelën 4.13. Testi i sfericitetit i Bartlet rezultoi statistikisht i rëndësishëm në nivelin 1
përqind, ndërsa matja KMO flet për një kampion tejet të mirë për kryerjen e një analize
106
107
faktoriale. Kjo garanton rezultate të besueshme të kësaj analize. Gjithashtu, është
ekzaminuar matrica anti-imazh dhe të gjithë koeficientët e diagonales kryesore të saj kanë
rezultuar mjaftueshëm të mëdhenj (të rangut 0.815 – 0.957) dhe elementët jashtë kësaj
diagonaleje janë mjaftueshëm të vegjël. Pra, kjo matricë rekomandon përshtatshmërinë e
të gjithë variablave për përfshirjen e tyre në analizë.
Tabela 4.13. Matja Kaiser-Meyer-Olkin, testi i sfericitetit i Bartlett dhe Alfa e Cronbach për variablat tregues të vështirësive psikologjike
KMO and Bartlett's Test Kaiser-Meyer-Olkin Measure of Sampling Adequacy.
.927
Bartlett's Test of Sphericity
Approx. Chi-Square 5686.428 df 190 Sig. 0.000
Reliability Statistics Cronbach's Alpha Cronbach's Alpha Based
on Standardized Items N of Items
.875 .878 20
Tabela 4.14 paraqet variablat e përfshirë në regresion, dhe korrelacionin e tyre me katër
komponentët e nxjerrë nga analiza faktoriale. Komponenti i parë është i lidhur me
variablat: Ndjehem i/e vetmuar, Ndjehem konfuz/e dhe i/e paqartë, Qaj shpesh, Ndihem
nervoz/e ose i/e tensionuar, Kam shumë frikë ose ankth, Ndiej mbilodhje pa ndonjë arsye,
Vihem lehtësisht në siklet, Më ndryshon humori papritur, Jam i/e palumtur, i/e
mërzitur ose në depresion dhe Shqetësohem shumë. Ky faktor shpjegon 20.57 përqind të
variancës.
Faktori i dytë është i lidhur ngushtë me variabla të tjerë dhe konkretisht me: Ndjej se
askush nuk më do, Ndihem inferior/e, pa vlerë, Më vënë në lojë shpesh, dhe Ndihem
shumë në faj. Ky faktor shpjegon 21.8 përqind të variancës totale.
Faktori i tretë është i lidhur me tre variabla orgjinalë: Unë nuk i përfundoj gjërat që nis,
Janë të pakta gjërat/aktivitetet që më pëlqejnë apo që më kënaqin, dhe Shqetësohem
shumë. Varianca e këtij komponenti është 8.74 përqind e variancës totale të variablave
origjinalë.
Faktori i katërt i kësaj analize rezultoi në një lidhje të lartë me tre variabla: Shoh ëndrra
të këqija, Flas shumë dhe Kam probleme/ çrregullime me gjumin. Ky komponent
shpjegon 7.5 përqind të variancës. Pra, në total të katër faktorët e nxjerrë shpjegojnë rreth
107
108
50 përqind të variancës origjinale të variablave të përfshirë në të. Janë llogaritur vlerat e
secilit prej faktorëve për secilin individ të kampionit dhe këto vlera do të përdoren në
seksionin e ardhshëm për të parë nëse ka një lidhje mes tyre dhe karakteristikave të
prindërve dhe të familjes.
Tabela 4.14. Faktorët e nxjerrë nga analiza faktoriale për vështirësitë psikologjike
1 2 3 4 C4 Unë nuk i përfundoj gjërat që nis .010 .251 .567 .096 C5 Janë të pakta gjërat/aktivitetet që më pëlqejnë apo që më kënaqin
.043 .070 .699 -.114
C12 Ndjehem i/e vetmuar .555 .445 .192 -.259 C13 Ndjehem konfuz/e dhe i/e paqartë .616 .177 .208 -.065 C14 Qaj shpesh .648 .210 -.150 .039 C33 Ndjej se askush nuk më do. .433 .622 .044 -.022 C35 Ndihem inferior/e, pa vlerë. .279 .700 .211 .015 C38 Më vënë në lojë shpesh -.085 .738 .135 .297 C45 Ndihem nervoz/e ose i/e tensionuar .571 .195 .164 .218 C47 Shoh ëndrra të këqija .389 .142 .134 .401 C50 Kam shumë frikë ose ankth .545 .326 .161 .167 C52 Ndihem shumë në faj .362 .530 .085 .147 C54 Ndiej mbilodhje pa ndonjë arsye .567 .041 .388 .211 C71 Vihem lehtësisht në siklet .529 .117 .044 .157 C87 Më ndryshon humori papritur. .491 .007 .147 .430 C93 Flas shumë. .072 .122 -.111 .732 C100 Kam probleme/ çrregullime me gjumin. .293 .074 .383 .432 C102 Nuk kam shumë energji. .463 .104 .519 .113 C103 Jam i/e palumtur, i/e mërzitur ose në depresion. .527 .414 .300 .043 C112 Shqetësohem shumë. .631 .099 .003 .264
4.4.2 Nxjerrja e faktorëve për sjelljet agresive
Edhe në rastin e ndërtimit të faktorëve mbi sjelljet agresive të adoleshentëve u ndoq e
njëjta procedurë si në rastin e mësipërm. Në fillim u krye analiza e besueshmërisë së të
dhënave, dhe më pas u krye testi i sfericitetit i Bartlett, matja KMO dhe kontrolli i
elementëve të matricës anti-imazh. Rezultatet paraqiten në Tabelën 4.15. Siç shihet nga
tabela, shifrat tregojnë se kampioni ynë është mjaft i mirë për një analizë faktoriale. Testi
i sfericitetit i Bartlett ka rezultuar statistikisht i rëndësishëm në nivelin 1 përqind, dhe
matja KMO rreth 0.9, pra të dhënat tona janë shumë të mira për kryerjen e analizës
faktoriale. Statistika alfa e Cronbach është 0.86 që konfirmon rezultatet e dy testeve të
mësipërme. Edhe matrica anti-imazh rekomandon që të dhënat janë shumë të mira.
108
50 përqind të variancës origjinale të variablave të përfshirë në të. Janë llogaritur vlerat e
secilit prej faktorëve për secilin individ të kampionit dhe këto vlera do të përdoren në
seksionin e ardhshëm për të parë nëse ka një lidhje mes tyre dhe karakteristikave të
prindërve dhe të familjes.
Tabela 4.14. Faktorët e nxjerrë nga analiza faktoriale për vështirësitë psikologjike
1 2 3 4 C4 Unë nuk i përfundoj gjërat që nis .010 .251 .567 .096 C5 Janë të pakta gjërat/aktivitetet që më pëlqejnë apo që më kënaqin
.043 .070 .699 -.114
C12 Ndjehem i/e vetmuar .555 .445 .192 -.259 C13 Ndjehem konfuz/e dhe i/e paqartë .616 .177 .208 -.065 C14 Qaj shpesh .648 .210 -.150 .039 C33 Ndjej se askush nuk më do. .433 .622 .044 -.022 C35 Ndihem inferior/e, pa vlerë. .279 .700 .211 .015 C38 Më vënë në lojë shpesh -.085 .738 .135 .297 C45 Ndihem nervoz/e ose i/e tensionuar .571 .195 .164 .218 C47 Shoh ëndrra të këqija .389 .142 .134 .401 C50 Kam shumë frikë ose ankth .545 .326 .161 .167 C52 Ndihem shumë në faj .362 .530 .085 .147 C54 Ndiej mbilodhje pa ndonjë arsye .567 .041 .388 .211 C71 Vihem lehtësisht në siklet .529 .117 .044 .157 C87 Më ndryshon humori papritur. .491 .007 .147 .430 C93 Flas shumë. .072 .122 -.111 .732 C100 Kam probleme/ çrregullime me gjumin. .293 .074 .383 .432 C102 Nuk kam shumë energji. .463 .104 .519 .113 C103 Jam i/e palumtur, i/e mërzitur ose në depresion. .527 .414 .300 .043 C112 Shqetësohem shumë. .631 .099 .003 .264
4.4.2 Nxjerrja e faktorëve për sjelljet agresive
Edhe në rastin e ndërtimit të faktorëve mbi sjelljet agresive të adoleshentëve u ndoq e
njëjta procedurë si në rastin e mësipërm. Në fillim u krye analiza e besueshmërisë së të
dhënave, dhe më pas u krye testi i sfericitetit i Bartlett, matja KMO dhe kontrolli i
elementëve të matricës anti-imazh. Rezultatet paraqiten në Tabelën 4.15. Siç shihet nga
tabela, shifrat tregojnë se kampioni ynë është mjaft i mirë për një analizë faktoriale. Testi
i sfericitetit i Bartlett ka rezultuar statistikisht i rëndësishëm në nivelin 1 përqind, dhe
matja KMO rreth 0.9, pra të dhënat tona janë shumë të mira për kryerjen e analizës
faktoriale. Statistika alfa e Cronbach është 0.86 që konfirmon rezultatet e dy testeve të
mësipërme. Edhe matrica anti-imazh rekomandon që të dhënat janë shumë të mira.
108
50 përqind të variancës origjinale të variablave të përfshirë në të. Janë llogaritur vlerat e
secilit prej faktorëve për secilin individ të kampionit dhe këto vlera do të përdoren në
seksionin e ardhshëm për të parë nëse ka një lidhje mes tyre dhe karakteristikave të
prindërve dhe të familjes.
Tabela 4.14. Faktorët e nxjerrë nga analiza faktoriale për vështirësitë psikologjike
1 2 3 4 C4 Unë nuk i përfundoj gjërat që nis .010 .251 .567 .096 C5 Janë të pakta gjërat/aktivitetet që më pëlqejnë apo që më kënaqin
.043 .070 .699 -.114
C12 Ndjehem i/e vetmuar .555 .445 .192 -.259 C13 Ndjehem konfuz/e dhe i/e paqartë .616 .177 .208 -.065 C14 Qaj shpesh .648 .210 -.150 .039 C33 Ndjej se askush nuk më do. .433 .622 .044 -.022 C35 Ndihem inferior/e, pa vlerë. .279 .700 .211 .015 C38 Më vënë në lojë shpesh -.085 .738 .135 .297 C45 Ndihem nervoz/e ose i/e tensionuar .571 .195 .164 .218 C47 Shoh ëndrra të këqija .389 .142 .134 .401 C50 Kam shumë frikë ose ankth .545 .326 .161 .167 C52 Ndihem shumë në faj .362 .530 .085 .147 C54 Ndiej mbilodhje pa ndonjë arsye .567 .041 .388 .211 C71 Vihem lehtësisht në siklet .529 .117 .044 .157 C87 Më ndryshon humori papritur. .491 .007 .147 .430 C93 Flas shumë. .072 .122 -.111 .732 C100 Kam probleme/ çrregullime me gjumin. .293 .074 .383 .432 C102 Nuk kam shumë energji. .463 .104 .519 .113 C103 Jam i/e palumtur, i/e mërzitur ose në depresion. .527 .414 .300 .043 C112 Shqetësohem shumë. .631 .099 .003 .264
4.4.2 Nxjerrja e faktorëve për sjelljet agresive
Edhe në rastin e ndërtimit të faktorëve mbi sjelljet agresive të adoleshentëve u ndoq e
njëjta procedurë si në rastin e mësipërm. Në fillim u krye analiza e besueshmërisë së të
dhënave, dhe më pas u krye testi i sfericitetit i Bartlett, matja KMO dhe kontrolli i
elementëve të matricës anti-imazh. Rezultatet paraqiten në Tabelën 4.15. Siç shihet nga
tabela, shifrat tregojnë se kampioni ynë është mjaft i mirë për një analizë faktoriale. Testi
i sfericitetit i Bartlett ka rezultuar statistikisht i rëndësishëm në nivelin 1 përqind, dhe
matja KMO rreth 0.9, pra të dhënat tona janë shumë të mira për kryerjen e analizës
faktoriale. Statistika alfa e Cronbach është 0.86 që konfirmon rezultatet e dy testeve të
mësipërme. Edhe matrica anti-imazh rekomandon që të dhënat janë shumë të mira.
108
109
Elementët e diagonales kryesore janë të gjithë në rangun 0.791 – 0.954 dhe elementët
jashtë kësaj diagonaleje mjaftueshëm të vegjël, pra të dhënat janë mëse të përshtatshme
për kryerjen e analizës faktoriale dhe besueshmërinë e rezultateve të nxjerra prej saj.
Tabela 4.15. Matja Kaiser-Meyer-Olkin, testi i sfericitetit i Bartlett dhe alfa e Cronbach për variablat tregues të sjelljeve agresive
KMO and Bartlett's Test Kaiser-Meyer-Olkin Measure of Sampling Adequacy.
.898
Bartlett's Test of Sphericity
Approx. Chi-Square 5334.488 df 120 Sig. 0.000
Reliability Statistics Cronbach's Alpha
Cronbach's Alpha Based on Standardized Items
N of Items
.861 .869 16
Rezultatet e faktorëve dhe koefiçentëve të tyre të korrelacionit me variablat e përfshirë
në analizë janë përmbledhur në Tabelën 4.16. Analiza faktoriale rezultoi në nxjerrjen e 3
komponentëve. Faktori i parë është i lidhur me variablat: Unë debatoj/grindem shpesh,
Bëhem pjesë e shumë zënkave, Bërtas shpesh, I acaroj gjërat, situatat, Nxehem shpejt
dhe Bërtas më shumë se të tjerët. Ky faktor shpjegon 17.67 të variancës totale të 16
variablave të përfshirë në analizë.
Faktori i dytë është i lidhur ngushtë me variablat: I thyej rregullat në shtëpi, shkollë ose
kudo tjetër, Shoqërohem me shokë/shoqe që futen në telashe, Përdor fjalë të pista, Pi
cigare dhe Lë ndonjë orë mësimi, ose gjithë ditën. Faktori shpjegon 17.03 të të gjithë
variancës origjinale të variablave.
Në faktorin e fundit përfshihen 5 variablat e tjerë: Unë i sulmoj njerëzit fizikisht, Vjedh
në shtëpinë time, Vjedh jashtë shtëpisë sime, I kërcënoj shpesh të tjerët dhe Unë
ngatërrohem me të tjerët, faktorë që kanë të bëjnë me dhunën fizike dhe vjedhjen. Ky
faktor shpjegon 16.84 përqind të variancës. Pra, të tre faktorët e nxjerrë së bashku
shpjegojnë rreth 52 përqind të variancës orgjinale të 16 variablave të përfshirë në model.
109
110
Tabela 4.16. Faktorët e nxjerrë nga analiza faktoriale për sjelljen agresive
1 2 3 C3 Unë debatoj/grindem shpesh .635 .205 .042 C28 I thyej rregullat në shtëpi, shkollë ose kudo tjetër.
.298 .549 .221
C37 Bëhem pjesë e shumë zënkave .453 .338 .291 C39 Shoqërohem me shokë/shoqe që futen në telashe
.196 .553 .294
C57 Unë i sulmoj njerëzit fizikisht. .294 .309 .577 C68 Bërtas shpesh. .770 .047 .080 C72 I acaroj gjërat, situatat .524 .302 .213 C81 Vjedh në shtëpinë time. .023 .113 .809 C82 Vjedh jashtë shtëpisë sime. .028 .123 .835 C90 Përdor fjalë të pista. .140 .695 .117 C95 Nxehem shpejt. .717 .114 -.033 C97 I kërcënoj shpesh të tjerët .174 .249 .617 C99 Pi cigare. .070 .696 .191 C101 Lë ndonjë orë mësimi, ose gjithë ditën. .146 .732 .085 C104 Bërtas më shumë se të tjerët .683 .142 .319 C111 Unë ngatërrohem me të tjerët. .282 .383 .442
4.4.3 Nxjerrja e faktorëve për problemet me vëmendjen
Rezultatet e përshtatshmërisë së kampionit për kryerjen e analizës faktoriale për rastin e
grupit të variablave të konsideruar nën siglën e problemeve me vëmendjen janë më pak
entuziaste se në dy rastet e mësipërme. Matja KMO është 0.739, që mund të cilësohet si
mesatarisht e mirë, testi i sfericitetit i Barlett është statistikisht i rëndësishëm, ndërsa
statistika alfa e Cronbach e ka vlerën 0.634, që është disi i ulët. Edhe shifrat e diagonales
kryesore të matricës anti-imazh janë më të ulëta se në rastet e mëparshme. Ato lëvizin
nga 0.694 – 0.829, që janë gjithsesi të pranueshme për analizën faktoriale.
Nga analiza faktoriale rezultoi që vetëm një komponent ka vlerën eigen më të madhe se
një, pra është nxjerrë vetëm një faktor për problemet me vëmendjen, i cili përfshin gjithë
variablat e konsideruar për këtë analizë dhe shpjegon 37 përqind të variancës origjinale
të variablave të përfshirë në analizë. Këta janë: E kam të vështirë të përqëndrohem ose të
mbaj vëmendjen diku, E kam të vështirë të rri në një vend, Shoh shpesh ëndrra me sy
hapur, Ndihem i/e hutuar, i/e shpërqëndruar, Disa veprime i përsëris shpesh, dhe Nuk
jam i/e vëmendshme, hutohem shpejt,
110
111
Tabela 4.17. Matja Kaiser-Meyer-Olkin, testi i sfericitetit i Bartlett dhe alfa e Cronbach për variablat tregues të problemeve me vëmendjen
KMO and Bartlett's Test Kaiser-Meyer-Olkin Measure of Sampling Adequacy. .739 Bartlett's Test of Sphericity
Approx. Chi-Square 857.588 Df 15 Sig. .000
Reliability Statistics Cronbach's Alpha Cronbach's Alpha Based on
Standardized Items N of Items
.634 .643 6
4.4.4 Nxjerrja e faktorëve për problemet me sjelljen
Elementët e diagonales së matricës anti-imazh për variablat që janë tregues të problemeve
me sjelljen kanë rangun 0.683 – 0.911. Në Tabelën 4.18 jepen testet dhe matjet e tjera
për përshtatshmërinë dhe konsistencën e kampionit për analizën faktoriale. Testi KMO
ka rezultuar në një masë prej 0.852 që konsiderohet si mes nivelit “meritorious” dhe
“marvelous”, ndërsa testi i Bartlett ka rezultuar statistikisht i rëndësishëm. Përsa i përket
qëndrueshmërisë, statistika alfa e Cronbach ka rezultuar rreth 0.7, pra në një masë të
pranueshme.
Tabela 4.18. Matja Kaiser-Meyer-Olkin, testi i sfericitetit i Bartlett dhe alfa e Cronbach për variablat tregues të problemeve me sjelljen
KMO and Bartlett's Test Kaiser-Meyer-Olkin Measure of Sampling Adequacy. .852 Bartlett's Test of Sphericity
Approx. Chi-Square 2523.289 Df 136 Sig. 0.000
Reliability Statistics Cronbach's Alpha Cronbach's Alpha Based on
Standardized Items N of Items
.684 .701 17
Në Tabelën 4.19 paraqiten variablat dhe faktorët e nxjerre nga kjo analizë faktoriale. Siç
mund të shihet janë 4 faktorët që kanë rezultuar me vlerën eigen më të madhe se një. Të
katër këta komponentë së bashku shpjegojnë rreth 44 përqind të variancës totale
origjinale të variablave të përfshirë në të. Komponenti i parë është i lidhur ngushtë me
variablat: Unë konsumoj alkol pa lejen e prindërve, I shkatërroj vetë gjërat/arritjet e mia,
111
112
I shkatërroj gjërat/arritjet të tjerëve, Nuk u bindem prindërve, Nuk bindem në shkollë,
Nuk ndihem në faj pasi kam bërë diçka që s’duhet ose të gabuar, Rezultatet e mia në
shkollë lënë për të dëshiruar dhe Më pëlqen të qëndroj larg shtëpisë. Duket sikur ky
komponent ka lidhje me sjellje problematike destruktive. Komponenti i parë shpjegon
rreth 16 përqind të variancës totale. Komponenti i dytë është i lidhur fort me variablat:
Unë mburrem, shes mend, Unë gënjej ose bej me hile, dhe ka korrelacion negativ me
variablin Përpiqem t’i ndihmoj njerëzit kur kam mundësi. Varianca e shpjeguar prej këtij
komponenti është 11.5 përqind. Komponenti i tretë ka lidhje me dy variabla, që janë
përkatësisht variabli “Disa gjëra i bej më mirë se të tjerët" dhe "Kam prirje për punët me
dorë", që tregon për një komponent edhe logjikisht të vlefshëm, që mund të quhet i lidhur
me talentet që kanë adoleshentët. Varianca e shpjeguar prej këtij komponenti është 8.3
përqind. Komponenti i fundit është i lidhur ngushtë me dy variablat e mbetur: “Jam
xheloz/e për të tjerët” dhe "Veproj pa u menduar". Ai shpjegon 8 përqind të variancës
totale.
Tabela 4.19. Faktorët e nxjerrë nga analiza faktoriale për probleme me sjelljen
1 2 3 4 C2 Unë konsumoj alkol pa lejen e prindërve .480 .332 .199 -.324 C7 Unë mburrem, shes mend .147 .543 .173 .294 C11 Kam varësi të tepërt ndaj të rriturve .123 .010 -.190 .711 C15 Jam i/e sinqertë. -.033 -.666 .117 .017 C20 I shkatërroj vetë gjërat/arritjet e mia. .619 -.031 -.028 .210 C21 I shkatërroj gjërat/arritjet të tjerëve. .500 .401 .047 .001 C22 Nuk u bindem prindërve. .652 .236 .061 .129 C23 Nuk bindem në shkollë. .650 .277 .108 .027 C26 Nuk ndihem në faj pasi kam bërë diçka që s’duhet ose të gabuar.
.311 .264 .139 .209
C27 Jam xheloz/e për të tjerët. .110 .232 .293 .563 C41 Veproj pa u menduar .417 .090 .131 .443 C43 Unë gënjej ose bej me hile .267 .551 .243 .169 C49 Disa gjëra i bej më mirë se të tjerët .038 -.027 .758 .032 C61 Rezultatet e mia në shkollë lënë për të dëshiruar.
.533 -.116 -.126 .068
C67 Më pëlqen të qëndroj larg shtëpisë. .560 .018 .205 .099 C73 Kam prirje për punët me dorë. .062 -.011 .583 -.001 C109 Përpiqem ti ndihmoj njerëzit kur kam mundësi.
.063 -.603 .349 .005
112
113
4.4.5 Nxjerrja e faktorëve për problemet me tërheqjen
Tabela 4.20 jep testet për përshtatshmërinë e kampionit dhe statistikën e qëndrueshmërisë
për analizën faktoriale për problemet me tërheqjen. Vihet re se matja KMO tregon se të
dhënat janë mesatarisht të mira, dhe testi i Bartlett ka rezultuar statistikisht i rëndësishëm.
Përsa i përket elementëve të diagonales kryesore të matricës anti-imazh ato kanë rezultuar
në një rang prej 0.477 – 0.794. Alfa e Cronbach është 0.59 dhe tregon për një
qëndrueshmëri të dobët.
Tabela 4.20. Matja Kaiser-Meyer-Olkin, testi i sfericitetit i Bartlett dhe alfa e Cronbach për variablat tregues të problemeve me sjelljen
KMO and Bartlett's Test Kaiser-Meyer-Olkin Measure of Sampling Adequacy. .721 Bartlett's Test of Sphericity
Approx. Chi-Square 927.277 df 45 Sig. .000
Reliability Statistics Cronbach's Alpha Cronbach's Alpha Based on
Standardized Items N of Items
.588 .596 10
Analiza faktoriale për problemet me tërheqjen kanë përfshirë si variabla origjinalë 10 të
tillë të interpretuar në seksionin 4.2.6. Rezultatet e analizës paraqiten në Tabelën 4.21
paraqiten rezultatet e analizës, e cila ka rezultuar në nxjerrjen e 3 komponentëve me anë
të metodës së rrotullimit Varimax, të cilët së bashku shpjegojnë rreth 47 përqind të
variancës totale që përmbanin 10 variablat origjinalë.Komponenti i parë është i lidhur
ngushtë me variablat: "Më pëlqen më shumë të rri vetëm se me të tjerët", "Nuk më pëlqen
të përfshihem në bisedë me të tjerë", "Jam i/e fshehtë, i mbaj gjërat për vete" dhe "Jam
shume i/e ndrojtur, i/e tërhequr.". Ky komponent shpjegon 16.75 përqind të variancës
totale. Komponenti i dytë është i lidhur ngushtë me variablat “ Nuk shkoj mirë me
bashkëmoshatarët”, “Kam frikë nga disa kafshë, situata ose vende jashtë shkollë”, “Kam
frikë të shkoj në shkollë" dhe “Jam i/e ngathët, nuk orientohem mirë." Faktori i dytë
shpjegon 16.5 përqind të variancës totale. Komponenti i tretë shpjegon 13.6 përqind të
variancës totale të variablave të përfshirë në analizë. Ai është i lidhur me variablin " Jam
kokëfortë" dhe me variablin “Më pëlqen të rri, të kaloj kohë me njerëz të tjerë".
113
114
Tabela 4.21. Faktorët e nxjerrë nga analiza faktoriale për probleme me tërheqjen
1 2 3 C25 Nuk shkoj mirë me bashkëmoshatarët. .199 .527 -.066 C29 Kam frikë nga disa kafshë, situata ose vende jashtë shkollë.
.091 .472 .276
C30 Kam frikë të shkoj në shkollë. -.091 .730 -.003 C42 Më pëlqen më shumë të rri vetëm se me të tjerët. .670 .169 .009 C62 Jam i/e ngathët, nuk orientohem mirë. .289 .618 -.080 C65 Nuk më pëlqen të përfshihem në bisedë me të tjerë.
.635 .047 -.105
C69 Jam i/e fshehtë, i mbaj gjërat për vete. .604 .121 .296 C75 Jam shume i/e ndrojtur, i/e tërhequr. .446 .415 .024 C86 Jam kokfortë. .269 -.110 .732 C88 Më pëlqen të rri, të kaloj kohë me njerëz të tjerë. -.214 .082 .799
4.4.6 Nxjerrja e faktorëve për shqetësimet somatike
Matja KMO është në nivele të njëjta me atë të analizës së mësipërme, pra mes një niveli
“meritorious” dhe një “marvelous” (Tabela 4.22). Testi i sfericitetit i Bartlett ka rezultuar
statistikisht i rëndësishëm. Shifrat e diagonales kryesore të matricës anti-imazh janë
mjaftueshëm të larta dhe lëvizin në një rang prej 0.698 në 0.913, ndërsa shifrat jashtë
kësaj diagonaleje janë mjaftueshëm të vogla. Vlera e alfës së Cronbach është 0.744 dhe
kategorizohet si një vlerë e pranueshme për qëndrueshmërinë.
Tabela 4.22. Matja Kaiser-Meyer-Olkin, testi i sfericitetit i Bartlett dhe alfa e Cronbach për variablat tregues të shqetësimeve somatike
KMO and Bartlett's Test Kaiser-Meyer-Olkin Measure of Sampling Adequacy.
.852
Bartlett's Test of Sphericity
Approx. Chi-Square 3539.652 df 120 Sig. 0.000
Reliability Statistics Cronbach's Alpha
Cronbach's Alpha Based on Standardized Items
N of Items
.744 .759 16
Faktori i parë shpjegon 19.17 përqind të variancës dhe është i lidhur me variablat: "Pjesë
të trupit tim pulsojnë/dridhen", "Dhimbje (jo stomaku as koke)", "Dhimbje koke",
"Ndjesi te vjelli, nausea", "Dhimbje stomaku", dhe "Të vjella". Pra, duket qe ky
114
115
komponent është i lidhur me dhimbjet e llojeve të ndryshme që mund të ndjeje
adoleshenti.
Faktori i dytë është i lidhur me variablat "Ngre zërin për të drejtat e mia", "Më pëlqen t’i
bëj të tjerët të qeshin", "Më pëlqen t’i ndihmoj të tjerët", "Më pëlqen të jem i/e drejtë me
të tjerët", "Më pëlqejnë barcaletat, shakatë" dhe shpjegon 14.66 përqind të variancës.
Faktori i tretë është i lidhur me variablat: “Nuk ushqehem aq mirë sa ç’duhet”, “Jam
mbipeshë”, “Probleme me sytë (që nuk korrigjohen me syze)", "Acarim dhe probleme te
tjera me lekurën" dhe “Përdor ilaçe pa arsye mjekësore”. Ky komponent shpjegon 12.61
përqind të variancës. Pra, të tre komponentët e nxjerrë shpjegojnë në total 46.45 përqind
të variancës origjinale që përmbanin 16 variablat e përfshirë në analizë.
Tabela 4.23. Faktorët e nxjerrë nga analiza faktoriale për shqetësimet somatike
1 2 3 C24 Nuk ushqehem aq mirë sa ç’duhet. .030 .059 .658 C46 Pjesë të trupit tim pulsojnë/dridhen .482 .075 .315 C55 Jam mbipeshë .183 -.022 .561 C56a Dhimbje (jo stomaku as koke) .672 -.048 .245 C56b Dhimbje koke. .681 .131 .071 C56c Ndjesi te vjelli, nausea. .759 .012 .137 C56d Probleme me sytë (që nuk korrigjohen me syze).
.370 -.001 .524
C56e Acarim dhe probleme te tjera me lekurën.
.276 .037 .598
C56f Dhimbje stomaku .704 .051 .182 C56g Të vjella .710 -.042 .251 C80 Ngre zërin për të drejtat e mia. -.008 .487 .074 C92 Më pëlqen ti bej të tjerët të qeshin. .049 .717 -.026 C98 Më pëlqen ti ndihmoj të tjerët. .134 .638 -.129 C105 Përdor ilaçe pa arsye mjekësore. .270 -.234 .577 C106 Më pëlqen të jem i/e drejtë me të tjerët .017 .718 -.038 C107 Më pëlqejnë barcaletat, shakatë. -.041 .764 .034
4.4.7 Nxjerrja e faktorëve për problemet sociale
Për nxjerrjen e një numri më të reduktuar të faktorëve që përmbledhin informacionin e
variablave që kanë të bëjnë me problemet sociale, u përfshinë të 12 variablat e analizuar
në nënseksionin 4.2.8. Ashtu si në nënseksionet e mësipërm, para kryerjes së analizës
faktoriale u kryen testet dhe kontrollet për përshtatshmërinë e kampionit dhe
qëndrueshmërinë. Rezultatet janë përmbledhur në Tabelën 4.24. Shifrat tregojnë se
përshtatshmëria e kampionit është e pranueshme, gjithsesi nën mesataren, por
115
116
qëndrueshmëria e rezultateve (Cronbach’s alpha) është në pikëpyetje. Testi i sfericitetit i
Bartlett është statistikisht i rëndësishëm, ndërsa elementët e diagonales kryesore të
matricës anti-imazh variojnë nga 0.661 në 0.828.
Tabela 4.24. Matja Kaiser-Meyer-Olkin, testi i sfericitetit i Bartlett dhe alfa e Cronbach për variablat tregues të problemeve sociale
KMO and Bartlett's Test Kaiser-Meyer-Olkin Measure of Sampling Adequacy. .737 Bartlett's Test of Sphericity
Approx. Chi-Square 1341.692 df 66 Sig. .000
Reliability Statistics Cronbach's Alpha
Cronbach's Alpha Based on Standardized Items
N of Items
.653 .667 12
Tabela 4.25 paraqet rezultatet e analizës faktoriale, e cila rezultoi në 4 faktorë, një numër
i lartë ky për 12 variablat e përfshirë në analizë, gjë që tregon për variancë unike të
variablave të përfshirë. Të katër faktorët së bashku shpjegojnë 52 përqind të variancës
totale të variablave origjinalë. Asnjë prej faktorëve nuk është specifikisht i lidhur me
ndonjë numër të lartë variablash krahasimisht me faktorët e tjerë.
Faktori i parë është i lidhur me variablat “Tregohem cinik/e me të tjerët”, "Më pëlqen
më shumë të rri me më të rritur sesa me bashkëmoshatarët e mi", "I vë të tjerët shumë në
lojë", dhe "Mendoj shumë për seksin". Ky faktor shpjegon 15.45 përqind të variancës
totale. Faktori i dytë është i lidhur me nevojën për të tërhequr vëmendje pasi variablat më
fort të korreluar me këtë faktor janë: “Përpiqem të tërheq vëmendjen e të tjerëve/bie në
sy” dhe "Mburrem ose dua të bie në sy" dhe shpjegon 12.9 të variancës. Faktori i tretë
është i lidhur me faktorë që kanë të bëjnë me një zhvillim të vonuar të adoleshentëve dhe
përfshin informacionin e variablave si “Unë sillem nën nivelin e moshës sime”,
"Bashkëmoshatarët e mi nuk më kanë qejf", "Më pëlqen të rri më shumë me më të vegjël
sesa me bashkëmoshatarët e mi". Ky faktor shpjegon rreth 12 përqind të variancës totale.
Faktori i katërt është i lidhur me variablat "Gjërat që unë bëj të tjerëve u duken të
çuditshme", "Jam njeri dyshues", dhe “Do të doja isha i gjinisë së kundërt”. Ky faktor
shpjegon 11.74 përqind të variancës.
116
117
Tabela 4.25. Faktorët e nxjerrë nga analiza faktoriale për problemet sociale
1 2 3 4 C1 Unë sillem nën nivelin e moshës sime. -.152 .230 .537 -.017 C16 Tregohem cinik/e me të tjerët .590 .096 .289 -.073 C19 Përpiqem të tërheq vëmendjen e të tjerëve/bie në sy.
.083 .815 .042 .085
C48 Bashkëmoshatarët e mi nuk më kanë qejf.
.411 -.104 .504 .250
C63 Më pëlqen më shumë të rri me më të rritur sesa me bashkëmoshatarët e mi.
.593 -.034 -.073 .128
C64 Më pëlqen të rri më shumë me më të vegjël sesa me bashkëmoshatarët e mi
.063 .089 .733 .036
C74 Mburrem ose dua të bie në sy .182 .758 .263 .081 C84 Gjërat që unë bej të tjerëve u duken të çuditshme.
.390 -.062 .337 .514
C89 Jam njeri dyshues. .301 .196 -.176 .634 C94 I vë të tjerët shumë në lojë. .517 .290 .067 .192 C96 Mendoj shumë për seksin. .601 .311 -.178 -.163 C110 Do të doja isha i gjinisë së kundërt. -.215 .063 .129 .761
4.4.8 Nxjerrja e faktorëve për problemet e mendimit
Bashkësia e 11 variablave të diskutuar në nënseksionin 4.2.9 për problemet e mendimit
u morr në konsideratë për reduktimin e informacionit që ata përmbajnë deri në nxjerrjen
e një numri faktorësh që përfaqësojnë këtë sjellje. Alfa e Cronbach rezultoi 0.729, pra në
nivele të pranueshme, matja KMO rezultoi në një nivel të kënaqshëm, dhe testi i
sfericitetit i Bartlett rezultoi statistikisht i rëndësishëm. Elementët e diagonales kryesore
të matricës anti-imazh variojnë nga 0.793 deri në 0.862 dhe elementët jashtë kësaj
diagonaleje janë mjaftueshëm të vegjël. Pra, të dhënat janë të përshtatshme për kryerjen
e një analize faktoriale, rezultatet e së cilës paraqiten në Tabelën 4.27.
Tabela 4.26. Matja Kaiser-Meyer-Olkin, testi i sfericitetit i Bartlett dhe alfa e Cronbach për variablat tregues të problemeve të mendimit
KMO and Bartlett's Test Kaiser-Meyer-Olkin Measure of Sampling Adequacy.
.834
Bartlett's Test of Sphericity
Approx. Chi-Square 1651.396 Df 55 Sig. 0.000
Reliability Statistics Cronbach's Alpha
Cronbach's Alpha Based on Standardized Items
N of Items
.729 .737 11
117
118
Nga analiza faktoriale u nxorrën tre faktorë, të cilët së bashku shpjegojnë 43.32 përqind
të variancës totale. Faktori i parë është i lidhur me variablat: “Ka disa mendime të cilat
nuk i heq dot nga mendja”, “Në mënyrë të vetëdijshme lëndoj veten”, “Kam frikë se
mund të bëj ose të mendoj diçka të keqe”, “Ndjej se të tjerët duan të ma hedhin” dhe
“Lëndohem shpesh pa qëllim”. Ky faktor shpjegon 21.23 përqind të variancës.
Faktori i dytë është i lidhur me 4 variabla. Këta janë: " Dëgjoj zhurma ose zëra të cilat
njerëzit e tjerë mendojnë se nuk i dëgjojnë", "Shoh gjëra që të tjerët nuk arrijnë t’i
shohin", "Kam mendime të cilat të tjerëve u duken të çuditshme." dhe "Më shkon shpesh
në mendje vetvrasja". Edhe ky faktor shpjegon një sasi të konsiderueshme të variancës
totale të përfshirë në variablat origjinalë të problemeve me mendimin, e më konkretisht
ai shpjegon 17.25 përqind të saj.
Faktori i tretë i lidhur me problemet me mendimin ka lidhje të fortë me një variabël, i cili
është "Kam problem me të folurin, bllokohem shpesh". Megjithë lidhjen vetëm me një
variabël, fakti që një pjesë e konsiderueshme e variancës totale, rreth 10 përqind,
shpjegohet prej këtij variabli, u vendos që ky faktor të mbahet dhe të përdoret për testimin
e hipotezave, pasi ai mund të mbartë në vetvete një natyrë apo veçori të ndryshme
krahasuar me dy faktorët e tjerë të problemeve me mendimin.
Tabela 4.27. Faktorët e nxjerrë nga analiza faktoriale për problemet e mendimit
1 2 3 C9 Ka disa mendime të cilat nuk i heq dot nga mendja.
.515 .032 .463
C18 Në mënyrë të vetëdijshme lëndoj veten. .669 .192 -.131 C31 Kam frikë se mund të bëj ose të mendoj diçka të keqe.
.644 .141 .068
C32 Ndjej se duhet të jem perfekt/perfekte .168 .151 .641 C34 Ndjej se të tjerët duan të ma hedhin. .566 .111 .206 C36 Lëndohem shpesh pa qëllim .727 .136 .044 C40 Dëgjoj zhurma ose zëra të cilat njerëzit e tjerë mendojnë se nuk i dëgjojnë.
.209 .621 -.133
C70 Shoh gjëra që të tjerët nuk arrijnë ti shohin. .027 .757 .167 C79 Kam problem me të folurin, bllokohem shpesh.
.416 .290 -.464
C85 Kam mendime të cilat të tjerëve u duken të çuditshme.
.123 .668 .241
C91 Më shkon shpesh në mendje vetvrasja. .315 .545 -.269
118
119
4.5 Testimi i hipotezave mbi lidhjen e sjelljes dhe problemeve me karakteristikat e
prindërve dhe familjes
Në këtë nënseksion do të kryhet testimi i hipotezave që lidhen me ndikimin e
karakteristikave të prindërve në sjelljet dhe problemet që shfaqin adoleshentët. Për të
testuar këto hipoteza është përdorur testi t i krahasimit të mesatareve mes dy grupeve të
pavarur, si dhe analiza e variancës ANOVA në rastin e variablave me më shumë se dy
kategori. Në fillim është testuar hipoteza nëse niveli arsimor i nënës ndikon në sjelljet
dhe problemet e fëmijës. Hipoteza zero është që nuk ka ndikim, ndërsa ajo alternative që
ka.
4.5.1 Krahasimi i mesatareve të vështirësive psikologjike sipas karakteristikave të
prindërve dhe familjes
Rezultatet e testit për krahasimin e mesatareve të faktorëve përfaqësues të vështirësive
psikologjike janë paraqitur në Tabelën 4.28. Rezultatet tregojnë se në nivelin e
besueshmërisë 95 përqind mesataret e 4 indekseve të lidhur me vështirësitë psikologjike
janë statistikisht të njëjta për të gjithë kategoritë e nivelit të arsimit të nënës. Pra, arsimimi
i nënës nuk ndikon në nivelin e vështirësive psikologjike të rinjve.
Tabela 4.28 ANOVA për krahasimin e mesatareve të vështirësive psikologjike sipas nivelit të arsimit të nënës
Shuma e katrorëve
df Katrorët mesatarë
F Sig.
Vështirësi psikologjike 1
Mes grupeve 4.512 3 1.504 1.504 .212 Brenda grupeve 1040.335 1040 1.000 Total 1044.848 1043
Vështirësi psikologjike 2
Mes grupeve 7.348 3 2.449 2.445 .063 Brenda grupeve 1041.980 1040 1.002 Total 1049.327 1043
Vështirësi psikologjike 3
Mes grupeve 5.523 3 1.841 1.835 .139 Brenda grupeve 1043.203 1040 1.003 Total 1048.726 1043
Vështirësi psikologjike 4
Mes grupeve 5.664 3 1.888 1.900 .128 Brenda grupeve 1033.413 1040 .994 Total 1039.077 1043
Në Tabelën 4.29 paraqiten rezultatet e testimit mbi lidhjen mes vështirësive psikologjike
dhe arsimit të babait. Në ndryshim nga mesataret e indekseve të vështirësive psikologjike
për nënën, faktori i parë i vështirësive psikologjike rezulton të ketë një diferencë
statistikisht të ndryshme nga zero sipas nivelit të arsimimit të babait.
119
120
Tabela 4.29 ANOVA për krahasimin e mesatareve të vështirësive psikologjike sipas nivelit të arsimit të babait
Shuma e katrorëve
df Katrorët mesatarë
F Sig.
Vështirësi psikologjike 1
Mes grupeve 19.636 3 6.545 6.626 .000 Brenda grupeve
1015.545 1028 .988
Total 1035.181 1031 Vështirësi psikologjike 2
Mes grupeve 5.555 3 1.852 1.844 .138 Brenda grupeve
1032.564 1028 1.004
Total 1038.120 1031 Vështirësi psikologjike 3
Mes grupeve 2.725 3 .908 .903 .439 Brenda grupeve
1034.442 1028 1.006
Total 1037.167 1031 Vështirësi psikologjike 4
Mes grupeve 3.638 3 1.213 1.214 .303 Brenda grupeve
1026.781 1028 .999
Total 1030.419 1031
Për të shpjeguar më tej këtë diferencë statistikisht të rëndësishme mes grupeve është kryer
testi Tukey’s b, rezultatet e të cilit paraqiten në Tabelën 4.30. Rezultatet tregojnë se për
tre nivelet më të larta të edukimit nuk ka diferenca statistikisht të rëndësishme mes
mesatareve, por mesataret e këtyre grupeve janë statistikisht të ndryshme nga ato të grupit
të adoleshentëve që e kanë babain me arsim 8 vjeçar apo më të ulët. Ashtu si pritej,
mesatarja e indeksit për këtë grup është më e lartë. Pra, adoleshentët që kanë babain me
nivel arsimor më të ulët kanë më shumë vështirësi psikologjike krahasuar me
bashkëmoshatarët e tyre prindërit e të cilëve kanë nivel më të lartë arsimor.
Tabela 4.30 Tukey’s b për krahasimin e mesatareve të vështirësive psikologjike sipas nivelit të arsimit të babait
Arsimi i babait N Subset for alpha = 0.05 1 2
Pasuniversitar 119 -.2500298 Universitar 301 -.0279410 I mesëm 523 .0215080 8 vjeçar ose më pak 89 .3633281
Në Tabelën 4.31 janë përmbledhur rezultatet e ANOVA-s për vështirësitë psikologjike
dhe statusit të punësimit të nënës dhe babait. Shifrat në tabelë tregojnë se ka diferenca të
rëndësishme statistikisht në nivelin 5 përqind sipas statusit të punësimit vetëm për
120
121
faktorin e dytë të lidhur me vështirësitë psikologjike. Në fakt, nga kryerja e testit Tukey’s
b ka rezultate kontradiktore. Ky test konfirmon se statusi i punësimit të nënës nuk çon në
diferenca statistikisht të rëndësishmë në mesataren e indeksit të dytë të vështirësive
psikologjike. Në ngjashmëri me rezultatin mbi nivelin e edukimit të babait, testi Tukey’s
b rezultoi në diferenca statistikisht të rëndësishme në indeksin e dytë të vështirësitë
psikologjike sipas statusit të punësimit të babait. Rezultatet tregojnë se adoleshentët që e
kanë babain të papunë e kanë indeksin e vështirësive statistikisht më të lartë se të atyre
që i kanë prindërit të punësuar me kohë të plotë. Ndërkaq diferencat mes kategorive të
tjera janë më pak të theksuara.
Tabela 4.31 ANOVA për krahasimin e mesatareve të vështirësive psikologjike sipas statusit të punësimit
Shuma e katrorëve
df Katrorët mesatarë
F Sig.
Punë
sim
i i n
ënës
Vështirësi psikologjike
1
Mes grupeve 4.056 3 1.352 1.348 .257 Brenda grupeve
1033.805 1031 1.003
Total 1037.861 1034 Vështirësi
psikologjike 2
Mes grupeve 8.450 3 2.817 2.803 .039 Brenda grupeve
1036.083 1031 1.005
Total 1044.532 1034 Vështirësi
psikologjike 3
Mes grupeve 2.304 3 .768 .771 .510 Brenda grupeve
1027.145 1031 .996
Total 1029.449 1034 Vështirësi
psikologjike 4
Mes grupeve 4.342 3 1.447 1.446 .228 Brenda grupeve
1031.807 1031 1.001
Total 1036.148 1034
Punë
sim
i i b
abai
t
Vështirësi psikologjike
1
Mes grupeve 5.462 3 1.821 1.814 .143 Brenda grupeve
1018.530 1015 1.003
Total 1023.992 1018 Vështirësi
psikologjike 2
Mes grupeve 11.826 3 3.942 3.952 .008 Brenda grupeve
1012.399 1015 .997
Total 1024.225 1018 Vështirësi
psikologjike 3
Mes grupeve .405 3 .135 .134 .940 Brenda grupeve
1022.629 1015 1.008
Total 1023.034 1018 Vështirësi
psikologjike 4
Mes grupeve .715 3 .238 .239 .869 Brenda grupeve
1009.867 1015 .995
Total 1010.582 1018
121
122
Tabela 4.32 Tukey’s b për krahasimin e mesatareve të vështirësive psikologjike sipas statusit të punësimit
Punësimi i nënës Punësimi i babait N Subset for
alpha = 0.05 N Subset for
alpha = 0.05 1 1 2
Punon me kohë të plotë 633 -.0598 104 -.0902 Punon me kohë të pjesshme 85 -.0286 671 -.0523 -.0523 Tjetër 64 .1356 149 .1654 .1654 Pa punë 253 .1399 95 .2310
Situata është e ndryshme në lidhje me ndikimin e të ardhurave familjare në vështirësitë
psikologjike të adoleshentëve. Rezultatet e ANOVA-s të paraqitur në Tabelën 4.33
tregojnë se vështirësitë psikologjike të adoleshentëve kanë lidhje me nivelin e të
ardhurave brenda familjes. 3 nga 4 indekset e ndërtuar për vështirësitë psikologjike kanë
rezultuar me diferenca statistikisht të rëndësishme në mesataret e tyre sipas grupeve të të
ardhurave. Për të parë më konkretisht diferencat në mesatare është kryer testi Tukey’s b.
Tabela 4.33 ANOVA për krahasimin e mesatareve të vështirësive psikologjike sipas nivelit të të ardhurave
Shuma e katrorëve
df Katrorët mesatarë
F Sig.
Vështirësi psikologjike 1
Mes grupeve 13.947 5 2.789 2.768 .017 Brenda grupeve
980.375 973 1.008
Total 994.322 978 Vështirësi psikologjike 2
Mes grupeve 41.633 5 8.327 8.304 .000 Brenda grupeve
975.705 973 1.003
Total 1017.338 978 Vështirësi psikologjike 3
Mes grupeve 15.345 5 3.069 3.122 .008 Brenda grupeve
956.458 973 .983
Total 971.803 978 Vështirësi psikologjike 4
Mes grupeve 6.575 5 1.315 1.305 .259 Brenda grupeve
980.104 973 1.007
Total 986.679 978
122
123
Tabela 4.34 Tukey’s b për krahasimin e mesatareve të vështirësive psikologjike sipas nivelit të të ardhurave
Faktori 1 Faktori 2 Faktori 3 Të ardhurat mujore N 1 2 1 2 1 Mbi 150.000 107 -.2432 .1155 .1125 80.000-100.000 149 -.0341 -.0341 -.1450 .2351 100.000-150.000 126 -.0216 -.0216 .0036 .0771 50.000-80.000 271 -.0193 -.0193 -.0789 -.1064 30.000-50.000 264 .0856 .0856 -.0216 -.0840 Nën 30.000 62 .2939 .7555 .0504
Rezultatet e testit Tukey’s b për të tre indekset paraqiten në Tabelën 4.34. Shifrat japin
evidencë se ka diferenca statistikisht të rëndësishme mes indeksit të parë dhe të dytë të
vështirësive psikologjike, por jo në faktorin e tretë. Lidhja është ajo e pritura, sa më të
larta të jenë të ardhurat aq më të ulëta janë vështirësitë psikologjike të adoleshentëve.
Lidhja është më e theksuar për nivelet tejet të ulëta të të ardhurave dhe diferencat zbehen
për nivele më të mira të të ardhurave
4.5.2 Krahasimi i mesatareve të indekseve të sjelljes agresive dhe problemeve të
vëmendjes sipas karakteristikave të prindërve dhe familjes
Në Tabelën 4.35 paraqiten rezultatet e testimit për barazinë e mesatares së indekseve të
sjelljes agresive dhe të indeksit të vëmendjes mes niveleve të arsimit të nënës dhe atyre
të babait. Rezultatet japin evidencë për mesatare statistikisht të ndryshme mes niveleve
të arsimimit të nënës për faktorin e dytë të sjelljes agresive, ndërsa për arsimimin e babait
mund të thuhet se ka diferenca statistikisht të rëndësishme mes mesatareve të faktorit e
parë dhe të dytë të sjelljes agresive, si dhe me indeksin e vëmendjes në nivelin 5 përqind.
Tabela 4.35 ANOVA për krahasimin e mesatareve të indekseve të sjelljes agresive dhe problemeve me vëmendjen sipas nivelit arsimor
Shuma e katrorëve
df Katrorët mesatarë
F Sig.
Niv
eli a
rsim
or i
nënë
s Sjellje agresive 1
Mes grupeve
2.077 3 .692 .690 .558
Brenda grupeve
1103.342 1100 1.003
Total 1105.419 1103 Sjellje agresive 2
Mes grupeve
21.051 3 7.017 7.231 .000
Brenda grupeve
1067.413 1100 .970
123
124
Total 1088.464 1103 Sjellje agresive 3
Mes grupeve
1.550 3 .517 .517 .671
Brenda grupeve
1098.712 1100 .999
Total 1100.262 1103 Problemet me vëmendjen
Mes grupeve
2.988 3 .996 .991 .396
Brenda grupeve
1155.561 1150 1.005
Total 1158.550 1153
Niv
eli a
rsim
or i
baba
it
Sjellje agresive 1
Mes grupeve
8.443 3 2.814 2.808 .038
Brenda grupeve
1089.302 1087 1.002
Total 1097.745 1090 Sjellje agresive 2
Mes grupeve
10.584 3 3.528 3.558 .014
Brenda grupeve
1078.015 1087 .992
Total 1088.599 1090 Sjellje agresive 3
Mes grupeve
1.912 3 .637 .642 .588
Brenda grupeve
1078.975 1087 .993
Total 1080.887 1090 Problemet me vëmendjen
Mes grupeve
9.573 3 3.191 3.204 .023
Brenda grupeve
1131.406 1136 .996
Total 1140.979 1139
Tabela 4.36 Tukey’s b për krahasimin e mesatareve të indekseve të sjelljes agresive dhe të indeksit të vëmendjes sipas nivelit arsimorë të nënës dhe babait
Arsimi i nënës Arsimi i babait Niveli arsimor Sjellje agresive
1 Sjellje agresive
1 Sjellje
agresive 2 Probleme
me vëmendjen
N 1 2 N 1 2 1 2 1 2 8 vjeçar ose më pak
114 -.105 97 .239 -.112 .248
I mesëm 598 -.111 551 .000 -.065 .021 .021 Universitar 285 .167 319 .007 .056 .056 -.045 Pasuniversitar 107 .206 124 -.154 .221 -.140
124
125
Nga Tabela 4.36 vihet re se diferencat janë në drejtim të papritur. Sa më i lartë të jetë
arsimi i nënës, aq më i lartë është indeksi i parë i sjelljes agresive. E njëjta situatë paraqitet
edhe në indeksin e dytë të sjelljes agresive në lidhje me arsimimin e babait. Vihet re që
indeksi rritet me rritjen e arsimit të babait. Ndërsa përsa i përket indeksit të parë të sjelljes
agresive dhe krahasimit të mesatareve të tij sipas nivelit arsimor të babait, vihet re se
sjellja agresive e adoleshentëve është më e lartë për nivelin e ulët arsimor të babait, dhe
është statistikisht e njëjtë dhe në nivele më të ulëta për nivelet më të larta arsimore të tij.
Përsa i përket problemeve me vëmendjen, indeksi merr vlera më të larta për adoleshentët
prindërit e të cilëve kanë nivel të ulët arsimor, dhe merr vlera më të ulëta dhe statistikisht
të njëjta për nivelet e arsimit universitar e mw të lartë. Pra, vëmendja e adoleshentëve
është më e mirë në rastet kur babai ka nivel më të lartë arsimor.
Në Tabelën 4.37 paraqiten rezultatet e krahasimit të mesatareve të indekseve të sjelljes
agresive dhe problemeve me vëmendjen me statusin e punëimit të prindërve. Testet e
diferencës në mesatare të ndryshme nga zero rezultuan të rëndësishme statistikisht për
grupimin sipas statusit të punësimit të nënës dhe babait të faktorit të tretë të sjelljes
agresive, si dhe për indeksin e parë të sjelljes agresive dhe problemeve me vëmendjen
sipas statusit të punësimit të babait. Për të parë më konkretisht se si qëndrojnë diferencat
në mesatare është kryer testi Tukey’s b për këto raste.
Tabela 4.37 ANOVA për krahasimin e mesatareve të indekseve të sjelljes agresive dhe problemeve me vëmendjen sipas statusit të punësimit
Shuma e katrorëve
df Katrorët mesatarë
F Sig.
Punë
sim
i i n
ënës
Sjellje agresive 1
Mes grupeve .326 3 .109 .109 .955 Brenda grupeve
1085.402 1089 .997
Total 1085.728 1092 Sjellje agresive 2
Mes grupeve 1.976 3 .659 .661 .576 Brenda grupeve
1085.717 1089 .997
Total 1087.694 1092 Sjellje agresive 3
Mes grupeve 9.633 3 3.211 3.301 .020 Brenda grupeve
1059.395 1089 .973
Total 1069.028 1092 Problemet me vëmendjen
Mes grupeve 1.337 3 .446 .445 .721 Brenda grupeve
1142.976 1140 1.003
Total 1144.313 1143
125
Nga Tabela 4.36 vihet re se diferencat janë në drejtim të papritur. Sa më i lartë të jetë
arsimi i nënës, aq më i lartë është indeksi i parë i sjelljes agresive. E njëjta situatë paraqitet
edhe në indeksin e dytë të sjelljes agresive në lidhje me arsimimin e babait. Vihet re që
indeksi rritet me rritjen e arsimit të babait. Ndërsa përsa i përket indeksit të parë të sjelljes
agresive dhe krahasimit të mesatareve të tij sipas nivelit arsimor të babait, vihet re se
sjellja agresive e adoleshentëve është më e lartë për nivelin e ulët arsimor të babait, dhe
është statistikisht e njëjtë dhe në nivele më të ulëta për nivelet më të larta arsimore të tij.
Përsa i përket problemeve me vëmendjen, indeksi merr vlera më të larta për adoleshentët
prindërit e të cilëve kanë nivel të ulët arsimor, dhe merr vlera më të ulëta dhe statistikisht
të njëjta për nivelet e arsimit universitar e mw të lartë. Pra, vëmendja e adoleshentëve
është më e mirë në rastet kur babai ka nivel më të lartë arsimor.
Në Tabelën 4.37 paraqiten rezultatet e krahasimit të mesatareve të indekseve të sjelljes
agresive dhe problemeve me vëmendjen me statusin e punëimit të prindërve. Testet e
diferencës në mesatare të ndryshme nga zero rezultuan të rëndësishme statistikisht për
grupimin sipas statusit të punësimit të nënës dhe babait të faktorit të tretë të sjelljes
agresive, si dhe për indeksin e parë të sjelljes agresive dhe problemeve me vëmendjen
sipas statusit të punësimit të babait. Për të parë më konkretisht se si qëndrojnë diferencat
në mesatare është kryer testi Tukey’s b për këto raste.
Tabela 4.37 ANOVA për krahasimin e mesatareve të indekseve të sjelljes agresive dhe problemeve me vëmendjen sipas statusit të punësimit
Shuma e katrorëve
df Katrorët mesatarë
F Sig.
Punë
sim
i i n
ënës
Sjellje agresive 1
Mes grupeve .326 3 .109 .109 .955 Brenda grupeve
1085.402 1089 .997
Total 1085.728 1092 Sjellje agresive 2
Mes grupeve 1.976 3 .659 .661 .576 Brenda grupeve
1085.717 1089 .997
Total 1087.694 1092 Sjellje agresive 3
Mes grupeve 9.633 3 3.211 3.301 .020 Brenda grupeve
1059.395 1089 .973
Total 1069.028 1092 Problemet me vëmendjen
Mes grupeve 1.337 3 .446 .445 .721 Brenda grupeve
1142.976 1140 1.003
Total 1144.313 1143
125
126
Punë
sim
i i b
abai
t
Sjellje agresive 1
Mes grupeve 9.605 3 3.202 3.213 .022 Brenda grupeve
1067.295 1071 .997
Total 1076.900 1074 Sjellje agresive 2
Mes grupeve 5.414 3 1.805 1.833 .139 Brenda grupeve
1054.432 1071 .985
Total 1059.846 1074 Sjellje agresive 3
Mes grupeve 16.716 3 5.572 5.652 .001 Brenda grupeve
1055.850 1071 .986
Total 1072.566 1074 Problemet me vëmendjen
Mes grupeve 12.534 3 4.178 4.204 .006 Brenda grupeve
1112.065 1119 .994
Total 1124.599 1122
Nga Tabela e rezultateve vihet re se diferencat statistikisht të ndryshme nga zero mes
mesatareve të indekseve konfirmohen vetëm për rastin e indeksit të tretë të sjelljes
agresive dhe problemeve me vëmendjen sipas statusit të punësimit të babait.
Adoleshentët që kanë babain pa punë kanë një mesatare më të lartë të indeksit të sjelljes
agresive, krahasuar me bashkëmoshatarët e tyre, baballarët e të cilëve kanë një punë të
cilësdo kohëzgjatje kohore. Gjithashtu, mesataret e indeksit të problemeve me vëmendjen
janë më të larta për adoleshentët që e kanë babain pa punë, dhe janë statistikisht më të
ulëta për statuset e tjera të punësimit.
Tabela 4.38 Tukey’s b për krahasimin e mesatareve të indekseve të sjelljes agresive dhe të indeksit të vëmendjes sipas statusit të punësimit të babait
Punësimi i nënës
Punësimi i babait
Sjellje agresive 3
Sjellje agresive 1
Sjellje agresive 3
Problemet me vëmendjen
N 1 N 1 N 1 2 N 1 2 Punon me kohë të plotë
662 -.069 709 -.054 709 -.062 736 -.041
Punon me kohë të pjesshme
98 -.060 157 .160 157 .046 164 .139 .139
Pa punë 263 .114 95 .187 95 .379 104 .258 Tjetër 70 .198 114 -.044 114 -.008 119 -.102
126
128
Mbi 150.000 114 .334 .364
4.5.3 Krahasimi i mesatareve të indekseve të problemeve me sjelljen sipas
karakteristikave të prindërve dhe familjes
Në këtë nënseksion është testuar hipoteza zero se problemet me sjelljen nuk kanë lidhje
me nivelin arsimor të prindërve, punësimin e tyre dhe të ardhurat familjare mujore Për të
testuar hipotezën janë përdorur 4 indekset e problemeve me sjelljen të nxjerrë nga analiza
faktoriale nën nënseksionin 4.2.3. Në fillim është testuar hipoteza e mesatareve të
barabarta sipas arsimit të nënës dhe të babait, rezultatet e së cilës paraqiten në Tabelën
4.41. Siç mund të vihet re mesataret e indeksit të dytë, të tretë dhe të katërt janë të
ndryshëm sipas nivelit arsimor të nënës dhe atë të babait. Për të hetuar më tej diferencat
mes mesatareve të indekseve sipas grupeve të ndryshëm është kryer testi i Tukey’s b për
secilin prej indekseve, mesataret e të cilit rezultuan statistikisht të ndryshme.
Rezultatet e testit Tukey’s b për barazinë mes mesatareve të indekseve të dytë, të tretë
dhe të katërt të problemeve me sjelljen sipas nivelit arsimor të nënës (Tabela 4.42)
tregojnë se indeksi i dytë është më i lartë adoleshentët që i kanë nënat me arsim më të
lartë kanë më shumë probleme me sjelljen, se bashkëmoshatarët e tyre. Për indeksin e
tretë të problemeve me sjelljen vihet re se indeksi është në nivele të larta si për
adoleshentët nëna e të cilëve ka nivel të ulët, edhe për ata me nivel të lartë arsimor, dhe
ka vlera të ulëta për nivelin e mesëm arsimor. Ndërsa përsa i përket indeksit të katërt të
problemeve me sjelljen, rezultatet e testit tregojnë se gjimnazistët që e kanë nënën me
arsim pasuniversitar e universitar kanë vlera më të ulëta të indeksit të katërt të problemeve
me sjelljem, dhe vlerat vijnë në rritje me uljen e nivelit arsimor të nënës.
Tabela 4.41 ANOVA për krahasimin e mesatareve të indekseve të problemeve me sjelljen sipas nivelit arsimor të prindërve
Shuma e katrorëve
df Katrorët mesatarë
F Sig.
Ars
imi i
nën
ës
Problemet me sjelljen 1
Mes grupeve 1.148 3 .383 .381 .767 Brenda grupeve
1075.340 1071 1.004
Total 1076.488 1074 Problemet me sjelljen 2
Mes grupeve 14.436 3 4.812 4.892 .002 Brenda grupeve
1053.385 1071 .984
Total 1067.821 1074 Mes grupeve 21.690 3 7.230 7.396 .000
127
Në Tabelën 4.39 paraqitet krahasimi i mesatareve të indekseve të sjelljes agresive dhe
problemeve me vëmendjen sipas nivelit të të ardhurave. Vetëm dy prej indekseve kanë
rezultuar në mesatare statistikisht të rëndësishme mes grupeve të të ardhurave,
përkatësisht indeksi i dytë dhe i tretë i sjelljes agresive, për të cilët është kryer edhe
eksplorimi i mëtejshëm i diferencave me anë të testit Tukey’s b.
Tabela 4.39 ANOVA për krahasimin e mesatareve të indekseve të sjelljes agresive dhe problemeve me vëmendjen sipas nivelit të të ardhurave
Shuma e katrorëve
df Katrorët mesatarë
F Sig.
Sjellje agresive 1
Mes grupeve 4.679 5 .936 .954 .445 Brenda grupeve
1007.031 1027 .981
Total 1011.710 1032 Sjellje agresive 2
Mes grupeve 26.118 5 5.224 5.269 .000 Brenda grupeve
1018.241 1027 .991
Total 1044.359 1032 Sjellje agresive 3
Mes grupeve 33.580 5 6.716 6.659 .000 Brenda grupeve
1035.850 1027 1.009
Total 1069.429 1032 Problemet me vëmendjen
Mes grupeve 7.142 5 1.428 1.406 .219 Brenda grupeve
1092.237 1075 1.016
Total 1099.379 1080
Testi i Tukey’s b i ndau të dy indekset në dy grupe. Për indeksin e dytë të sjelljes agresive
vihet re se sa më të larta të jenë të ardhurat, aq më i lartë është indeksi, ndërsa për indeksin
e tretë të sjelljes agresive ka një tendencë krejt tjetër; adoleshentët në të dy skajet e të
ardhurave familjare e kanë indeksin e sjelljeve agresive më të lartë se bashkëmoshatarët
e tyre që vijnë nga familje me të ardhura relativisht të mesme apo të mira.
Tabela 4.40 Tukey’s b për krahasimin e mesatareve të indeksit të dytë dhe të tretë të sjelljes agresive sipas të ardhurave
Sjellje agresive 2 Sjellje agresive 3 Të ardhurat mujore N 1 2 1 2 Nën 30.000 63 -.145 .456 30.000-50.000 273 -.123 -.070 50.000-80.000 291 -.102 -.093 80.000-100.000 165 .094 .094 -.097 100.000-150.000 127 .167 .167 .008
127
Në Tabelën 4.39 paraqitet krahasimi i mesatareve të indekseve të sjelljes agresive dhe
problemeve me vëmendjen sipas nivelit të të ardhurave. Vetëm dy prej indekseve kanë
rezultuar në mesatare statistikisht të rëndësishme mes grupeve të të ardhurave,
përkatësisht indeksi i dytë dhe i tretë i sjelljes agresive, për të cilët është kryer edhe
eksplorimi i mëtejshëm i diferencave me anë të testit Tukey’s b.
Tabela 4.39 ANOVA për krahasimin e mesatareve të indekseve të sjelljes agresive dhe problemeve me vëmendjen sipas nivelit të të ardhurave
Shuma e katrorëve
df Katrorët mesatarë
F Sig.
Sjellje agresive 1
Mes grupeve 4.679 5 .936 .954 .445 Brenda grupeve
1007.031 1027 .981
Total 1011.710 1032 Sjellje agresive 2
Mes grupeve 26.118 5 5.224 5.269 .000 Brenda grupeve
1018.241 1027 .991
Total 1044.359 1032 Sjellje agresive 3
Mes grupeve 33.580 5 6.716 6.659 .000 Brenda grupeve
1035.850 1027 1.009
Total 1069.429 1032 Problemet me vëmendjen
Mes grupeve 7.142 5 1.428 1.406 .219 Brenda grupeve
1092.237 1075 1.016
Total 1099.379 1080
Testi i Tukey’s b i ndau të dy indekset në dy grupe. Për indeksin e dytë të sjelljes agresive
vihet re se sa më të larta të jenë të ardhurat, aq më i lartë është indeksi, ndërsa për indeksin
e tretë të sjelljes agresive ka një tendencë krejt tjetër; adoleshentët në të dy skajet e të
ardhurave familjare e kanë indeksin e sjelljeve agresive më të lartë se bashkëmoshatarët
e tyre që vijnë nga familje me të ardhura relativisht të mesme apo të mira.
Tabela 4.40 Tukey’s b për krahasimin e mesatareve të indeksit të dytë dhe të tretë të sjelljes agresive sipas të ardhurave
Sjellje agresive 2 Sjellje agresive 3 Të ardhurat mujore N 1 2 1 2 Nën 30.000 63 -.145 .456 30.000-50.000 273 -.123 -.070 50.000-80.000 291 -.102 -.093 80.000-100.000 165 .094 .094 -.097 100.000-150.000 127 .167 .167 .008
127
Në Tabelën 4.39 paraqitet krahasimi i mesatareve të indekseve të sjelljes agresive dhe
problemeve me vëmendjen sipas nivelit të të ardhurave. Vetëm dy prej indekseve kanë
rezultuar në mesatare statistikisht të rëndësishme mes grupeve të të ardhurave,
përkatësisht indeksi i dytë dhe i tretë i sjelljes agresive, për të cilët është kryer edhe
eksplorimi i mëtejshëm i diferencave me anë të testit Tukey’s b.
Tabela 4.39 ANOVA për krahasimin e mesatareve të indekseve të sjelljes agresive dhe problemeve me vëmendjen sipas nivelit të të ardhurave
Shuma e katrorëve
df Katrorët mesatarë
F Sig.
Sjellje agresive 1
Mes grupeve 4.679 5 .936 .954 .445 Brenda grupeve
1007.031 1027 .981
Total 1011.710 1032 Sjellje agresive 2
Mes grupeve 26.118 5 5.224 5.269 .000 Brenda grupeve
1018.241 1027 .991
Total 1044.359 1032 Sjellje agresive 3
Mes grupeve 33.580 5 6.716 6.659 .000 Brenda grupeve
1035.850 1027 1.009
Total 1069.429 1032 Problemet me vëmendjen
Mes grupeve 7.142 5 1.428 1.406 .219 Brenda grupeve
1092.237 1075 1.016
Total 1099.379 1080
Testi i Tukey’s b i ndau të dy indekset në dy grupe. Për indeksin e dytë të sjelljes agresive
vihet re se sa më të larta të jenë të ardhurat, aq më i lartë është indeksi, ndërsa për indeksin
e tretë të sjelljes agresive ka një tendencë krejt tjetër; adoleshentët në të dy skajet e të
ardhurave familjare e kanë indeksin e sjelljeve agresive më të lartë se bashkëmoshatarët
e tyre që vijnë nga familje me të ardhura relativisht të mesme apo të mira.
Tabela 4.40 Tukey’s b për krahasimin e mesatareve të indeksit të dytë dhe të tretë të sjelljes agresive sipas të ardhurave
Sjellje agresive 2 Sjellje agresive 3 Të ardhurat mujore N 1 2 1 2 Nën 30.000 63 -.145 .456 30.000-50.000 273 -.123 -.070 50.000-80.000 291 -.102 -.093 80.000-100.000 165 .094 .094 -.097 100.000-150.000 127 .167 .167 .008
127
128
Mbi 150.000 114 .334 .364
4.5.3 Krahasimi i mesatareve të indekseve të problemeve me sjelljen sipas
karakteristikave të prindërve dhe familjes
Në këtë nënseksion është testuar hipoteza zero se problemet me sjelljen nuk kanë lidhje
me nivelin arsimor të prindërve, punësimin e tyre dhe të ardhurat familjare mujore Për të
testuar hipotezën janë përdorur 4 indekset e problemeve me sjelljen të nxjerrë nga analiza
faktoriale nën nënseksionin 4.2.3. Në fillim është testuar hipoteza e mesatareve të
barabarta sipas arsimit të nënës dhe të babait, rezultatet e së cilës paraqiten në Tabelën
4.41. Siç mund të vihet re mesataret e indeksit të dytë, të tretë dhe të katërt janë të
ndryshëm sipas nivelit arsimor të nënës dhe atë të babait. Për të hetuar më tej diferencat
mes mesatareve të indekseve sipas grupeve të ndryshëm është kryer testi i Tukey’s b për
secilin prej indekseve, mesataret e të cilit rezultuan statistikisht të ndryshme.
Rezultatet e testit Tukey’s b për barazinë mes mesatareve të indekseve të dytë, të tretë
dhe të katërt të problemeve me sjelljen sipas nivelit arsimor të nënës (Tabela 4.42)
tregojnë se indeksi i dytë është më i lartë adoleshentët që i kanë nënat me arsim më të
lartë kanë më shumë probleme me sjelljen, se bashkëmoshatarët e tyre. Për indeksin e
tretë të problemeve me sjelljen vihet re se indeksi është në nivele të larta si për
adoleshentët nëna e të cilëve ka nivel të ulët, edhe për ata me nivel të lartë arsimor, dhe
ka vlera të ulëta për nivelin e mesëm arsimor. Ndërsa përsa i përket indeksit të katërt të
problemeve me sjelljen, rezultatet e testit tregojnë se gjimnazistët që e kanë nënën me
arsim pasuniversitar e universitar kanë vlera më të ulëta të indeksit të katërt të problemeve
me sjelljem, dhe vlerat vijnë në rritje me uljen e nivelit arsimor të nënës.
Tabela 4.41 ANOVA për krahasimin e mesatareve të indekseve të problemeve me sjelljen sipas nivelit arsimor të prindërve
Shuma e katrorëve
df Katrorët mesatarë
F Sig.
Ars
imi i
nën
ës
Problemet me sjelljen 1
Mes grupeve 1.148 3 .383 .381 .767 Brenda grupeve
1075.340 1071 1.004
Total 1076.488 1074 Problemet me sjelljen 2
Mes grupeve 14.436 3 4.812 4.892 .002 Brenda grupeve
1053.385 1071 .984
Total 1067.821 1074 Mes grupeve 21.690 3 7.230 7.396 .000
128
129
Problemet me sjelljen 3
Brenda grupeve
1047.006 1071 .978
Total 1068.695 1074 Problemet me sjelljen 4
Mes grupeve 24.596 3 8.199 8.361 .000 Brenda grupeve
1050.173 1071 .981
Total 1074.769 1074
Ars
imi i
bab
ait
Problemet me sjelljen 1
Mes grupeve 5.656 3 1.885 1.873 .132 Brenda grupeve
1064.187 1057 1.007
Total 1069.843 1060 Problemet me sjelljen 2
Mes grupeve 19.269 3 6.423 6.508 .000 Brenda grupeve
1043.151 1057 .987
Total 1062.420 1060 Problemet me sjelljen 3
Mes grupeve 18.914 3 6.305 6.422 .000 Brenda grupeve
1037.626 1057 .982
Total 1056.540 1060 Problemet me sjelljen 4
Mes grupeve 18.373 3 6.124 6.168 .000 Brenda grupeve
1049.564 1057 .993
Total 1067.937 1060
Mesatarja e indeksit të dytë të problemeve me sjelljen është më e ulët për nivelet të ulëta
të arsimit të babait dhe rritet me rritjen e nivelit arsimor të tij, një situatë kjo e ngjashme
me rastin e mesatareve të këtij indeksi sipas nivelit arsimor të nënës. Kjo tendencë
përsëritet edhe në rastin e indeksit të tretë të problemeve me sjelljen, kur përsëri nivelet
më të ulëta arsimore të babait shoqërohen me vlera më të ulëta të indeksit, dhe me rritjen
e nivelit arsimor, rritet edhe vlera e indeksit, një tendencë kjo e ndryshme nga rasti i nënës
për këtë indeks. Përsa i përket ndryshimit të mesatareve të indeksit të katërt të problemeve
me sjelljen sipas arsimit të babait situata është pothuajse e njëjtë me rastin e mësipërm
mbi mesataret sipas nivelit arsimor të nënës. Rritja e nivelit arsimor të babait shoqërohet
me ulje të ndjeshme të vlerës së indeksit.
Tabela 4.42 Tukey’s b për krahasimin e mesatareve të indeksit të dytë, të tretë dhe të katërt të problemeve me sjelljen sipas arsimit të nënës dhe babait
Problemet me sjelljen 2
Problemet me sjelljen 3
Problemet me sjelljen 4
Nën
a
N 1 2 1 2 1 2 3 8 vjeçar ose më pak
112 -.181 .200 .284
I mesëm 579 -.057 -.113 .070 .070
129
Problemet me sjelljen 3
Brenda grupeve
1047.006 1071 .978
Total 1068.695 1074 Problemet me sjelljen 4
Mes grupeve 24.596 3 8.199 8.361 .000 Brenda grupeve
1050.173 1071 .981
Total 1074.769 1074
Ars
imi i
bab
ait
Problemet me sjelljen 1
Mes grupeve 5.656 3 1.885 1.873 .132 Brenda grupeve
1064.187 1057 1.007
Total 1069.843 1060 Problemet me sjelljen 2
Mes grupeve 19.269 3 6.423 6.508 .000 Brenda grupeve
1043.151 1057 .987
Total 1062.420 1060 Problemet me sjelljen 3
Mes grupeve 18.914 3 6.305 6.422 .000 Brenda grupeve
1037.626 1057 .982
Total 1056.540 1060 Problemet me sjelljen 4
Mes grupeve 18.373 3 6.124 6.168 .000 Brenda grupeve
1049.564 1057 .993
Total 1067.937 1060
Mesatarja e indeksit të dytë të problemeve me sjelljen është më e ulët për nivelet të ulëta
të arsimit të babait dhe rritet me rritjen e nivelit arsimor të tij, një situatë kjo e ngjashme
me rastin e mesatareve të këtij indeksi sipas nivelit arsimor të nënës. Kjo tendencë
përsëritet edhe në rastin e indeksit të tretë të problemeve me sjelljen, kur përsëri nivelet
më të ulëta arsimore të babait shoqërohen me vlera më të ulëta të indeksit, dhe me rritjen
e nivelit arsimor, rritet edhe vlera e indeksit, një tendencë kjo e ndryshme nga rasti i nënës
për këtë indeks. Përsa i përket ndryshimit të mesatareve të indeksit të katërt të problemeve
me sjelljen sipas arsimit të babait situata është pothuajse e njëjtë me rastin e mësipërm
mbi mesataret sipas nivelit arsimor të nënës. Rritja e nivelit arsimor të babait shoqërohet
me ulje të ndjeshme të vlerës së indeksit.
Tabela 4.42 Tukey’s b për krahasimin e mesatareve të indeksit të dytë, të tretë dhe të katërt të problemeve me sjelljen sipas arsimit të nënës dhe babait
Problemet me sjelljen 2
Problemet me sjelljen 3
Problemet me sjelljen 4
Nën
a
N 1 2 1 2 1 2 3 8 vjeçar ose më pak
112 -.181 .200 .284
I mesëm 579 -.057 -.113 .070 .070
129
Problemet me sjelljen 3
Brenda grupeve
1047.006 1071 .978
Total 1068.695 1074 Problemet me sjelljen 4
Mes grupeve 24.596 3 8.199 8.361 .000 Brenda grupeve
1050.173 1071 .981
Total 1074.769 1074
Ars
imi i
bab
ait
Problemet me sjelljen 1
Mes grupeve 5.656 3 1.885 1.873 .132 Brenda grupeve
1064.187 1057 1.007
Total 1069.843 1060 Problemet me sjelljen 2
Mes grupeve 19.269 3 6.423 6.508 .000 Brenda grupeve
1043.151 1057 .987
Total 1062.420 1060 Problemet me sjelljen 3
Mes grupeve 18.914 3 6.305 6.422 .000 Brenda grupeve
1037.626 1057 .982
Total 1056.540 1060 Problemet me sjelljen 4
Mes grupeve 18.373 3 6.124 6.168 .000 Brenda grupeve
1049.564 1057 .993
Total 1067.937 1060
Mesatarja e indeksit të dytë të problemeve me sjelljen është më e ulët për nivelet të ulëta
të arsimit të babait dhe rritet me rritjen e nivelit arsimor të tij, një situatë kjo e ngjashme
me rastin e mesatareve të këtij indeksi sipas nivelit arsimor të nënës. Kjo tendencë
përsëritet edhe në rastin e indeksit të tretë të problemeve me sjelljen, kur përsëri nivelet
më të ulëta arsimore të babait shoqërohen me vlera më të ulëta të indeksit, dhe me rritjen
e nivelit arsimor, rritet edhe vlera e indeksit, një tendencë kjo e ndryshme nga rasti i nënës
për këtë indeks. Përsa i përket ndryshimit të mesatareve të indeksit të katërt të problemeve
me sjelljen sipas arsimit të babait situata është pothuajse e njëjtë me rastin e mësipërm
mbi mesataret sipas nivelit arsimor të nënës. Rritja e nivelit arsimor të babait shoqërohet
me ulje të ndjeshme të vlerës së indeksit.
Tabela 4.42 Tukey’s b për krahasimin e mesatareve të indeksit të dytë, të tretë dhe të katërt të problemeve me sjelljen sipas arsimit të nënës dhe babait
Problemet me sjelljen 2
Problemet me sjelljen 3
Problemet me sjelljen 4
Nën
a
N 1 2 1 2 1 2 3 8 vjeçar ose më pak
112 -.181 .200 .284
I mesëm 579 -.057 -.113 .070 .070
129
130
Universitar 280 .075 .075 .061 .061 -.173 -.173 Pasuniversitar 104 .266 .291 -.204
Bab
ai
8 vjeçar ose më pak
95 -.178 .016 .203
I mesëm 537 -.079 -.082 .099 .099 Universitar 310 .058 .030 -.112 -.112 Pasuniversitar 119 .316 .356 -.215
Në Tabelën 4.43 jepet ANOVA për krahasimin e mesatareve të indekseve të problemeve
me sjelljen sipas punësimit të prindërve. Nga kjo tabelë vihet re se hipoteza zero e
diferencës në mesatare është e barabartë me zero hidhet poshtë vetëm për rastin e faktorit
të katërt të problemeve me sjelljen, si për statusin e punësimit të nënës edhe për atë të
babait. Por, rezultatet e testit Tukey’s b ishin kontradiktore dhe nuk treguan diferenca
statistikisht të rëndësishme mes mesatareve të indeksit të katërt të problemeve me sjelljen
sipas nivelit të punësimit të prindërve, edhe pse për kampionin tonë mesataret janë më të
ulëta për ata adoleshentë që i kanë prindërit të punësuar me kohë të plotë.
Së fundi, është testuar për barazinë e mesatareve të indekseve të problemeve me sjelljen
sipas nivelit të të ardhurave familjare mujore. Rezultatet paraqiten në Tabelën 4.44. Të
katër indekset kanë rezultuar në mesatare të ndryshme mes grupeve të të ardhurave dhe
për të hetuar këto diferenca është kryer në vijim testi Tukey’s b (Tabela 4.45). Rezultatet
e këtij testi tregojnë se nuk ka një tendencë të qartë në problemet me sjelljen sipas nivelit
të të ardhurave.
Tabela 4.43 ANOVA për krahasimin e mesatareve të indekseve të problemeve me sjelljen sipas punësimit të prindërve
Shuma e katrorëve
df Katrorët mesatarë
F Sig.
Punë
sim
i i n
ënës
Problemet me sjelljen 1
Mes grupeve 3.375 3 1.125 1.119 .340 Brenda grupeve
1065.568 1060 1.005
Total 1068.944 1063 Problemet me sjelljen 2
Mes grupeve .519 3 .173 .173 .915 Brenda grupeve
1062.450 1060 1.002
Total 1062.969 1063 Problemet me sjelljen 3
Mes grupeve 2.399 3 .800 .796 .496 Brenda grupeve
1065.132 1060 1.005
Total 1067.531 1063 Mes grupeve 10.858 3 3.619 3.628 .013
130
Universitar 280 .075 .075 .061 .061 -.173 -.173 Pasuniversitar 104 .266 .291 -.204
Bab
ai
8 vjeçar ose më pak
95 -.178 .016 .203
I mesëm 537 -.079 -.082 .099 .099 Universitar 310 .058 .030 -.112 -.112 Pasuniversitar 119 .316 .356 -.215
Në Tabelën 4.43 jepet ANOVA për krahasimin e mesatareve të indekseve të problemeve
me sjelljen sipas punësimit të prindërve. Nga kjo tabelë vihet re se hipoteza zero e
diferencës në mesatare është e barabartë me zero hidhet poshtë vetëm për rastin e faktorit
të katërt të problemeve me sjelljen, si për statusin e punësimit të nënës edhe për atë të
babait. Por, rezultatet e testit Tukey’s b ishin kontradiktore dhe nuk treguan diferenca
statistikisht të rëndësishme mes mesatareve të indeksit të katërt të problemeve me sjelljen
sipas nivelit të punësimit të prindërve, edhe pse për kampionin tonë mesataret janë më të
ulëta për ata adoleshentë që i kanë prindërit të punësuar me kohë të plotë.
Së fundi, është testuar për barazinë e mesatareve të indekseve të problemeve me sjelljen
sipas nivelit të të ardhurave familjare mujore. Rezultatet paraqiten në Tabelën 4.44. Të
katër indekset kanë rezultuar në mesatare të ndryshme mes grupeve të të ardhurave dhe
për të hetuar këto diferenca është kryer në vijim testi Tukey’s b (Tabela 4.45). Rezultatet
e këtij testi tregojnë se nuk ka një tendencë të qartë në problemet me sjelljen sipas nivelit
të të ardhurave.
Tabela 4.43 ANOVA për krahasimin e mesatareve të indekseve të problemeve me sjelljen sipas punësimit të prindërve
Shuma e katrorëve
df Katrorët mesatarë
F Sig.
Punë
sim
i i n
ënës
Problemet me sjelljen 1
Mes grupeve 3.375 3 1.125 1.119 .340 Brenda grupeve
1065.568 1060 1.005
Total 1068.944 1063 Problemet me sjelljen 2
Mes grupeve .519 3 .173 .173 .915 Brenda grupeve
1062.450 1060 1.002
Total 1062.969 1063 Problemet me sjelljen 3
Mes grupeve 2.399 3 .800 .796 .496 Brenda grupeve
1065.132 1060 1.005
Total 1067.531 1063 Mes grupeve 10.858 3 3.619 3.628 .013
130
131
Problemet me sjelljen 4
Brenda grupeve
1057.465 1060 .998
Total 1068.323 1063 Pu
nësi
mi i
bab
ait
Problemet me sjelljen 1
Mes grupeve 4.561 3 1.520 1.497 .214 Brenda grupeve
1060.949 1045 1.015
Total 1065.510 1048 Problemet me sjelljen 2
Mes grupeve 5.064 3 1.688 1.692 .167 Brenda grupeve
1042.693 1045 .998
Total 1047.757 1048 Problemet me sjelljen 3
Mes grupeve .662 3 .221 .218 .884 Brenda grupeve
1058.028 1045 1.012
Total 1058.690 1048 Problemet me sjelljen 4
Mes grupeve 9.207 3 3.069 3.089 .026 Brenda grupeve
1038.222 1045 .994
Total 1047.429 1048
Tabela 4.44 ANOVA për krahasimin e mesatareve të indekseve të problemeve me sjelljen sipas nivelit të të ardhurave familjare
Shuma e katrorëve
df Katrorët mesatarë
F Sig.
Problemet me sjelljen 1
Mes grupeve 20.291 5 4.058 4.042 .001 Brenda grupeve
1006.995 1003 1.004
Total 1027.286 1008 Problemet me sjelljen 2
Mes grupeve 39.054 5 7.811 7.958 .000 Brenda grupeve
984.511 1003 .982
Total 1023.565 1008 Problemet me sjelljen 3
Mes grupeve 11.780 5 2.356 2.333 .040 Brenda grupeve
1012.707 1003 1.010
Total 1024.487 1008 Problemet me sjelljen 4
Mes grupeve 13.108 5 2.622 2.627 .023 Brenda grupeve
1000.965 1003 .998
Total 1014.073 1008
131
132
Tabela 4.45 Tukey’s b për krahasimin e mesatareve të indekseve të problemeve me sjelljen sipas nivelit të të ardhurave familjare
Të ardhurat mujore
Problemet me sjelljen 1
Problemet me sjelljen 2
Problemet me sjelljen 3
Problemet me sjelljen 4
N 1 2 1 2 1 1 2 Nën 20.000 64 .342 -.010 -.097 .254 30.000-50.000
271 -.101 -.120 -.122 .111 .111
50.000-80.000
278 -.081 -.108 -.036 -.032 -.032
80.000-100.000
161 -.021 -.009 .144 .009 .009
100.000-150.000
124 .154 .154 .047 .145 -.211
Mbi 150.000 111 .219 .219 .534 .087 -.007 -.007
4.5.4 Krahasimi i mesatareve të indekseve të tërheqjes sipas karakteristikave të
prindërve dhe familjes
Tabela 4.46 paraqet rezultatet e analizës ANOVA për problemet me tërheqjen sipas
arsimit të prindërve. Përveç faktorit të dytë të tërheqjes dhe testimit të barazisë së
mesatareve të tij sipas nivelit të arsimit të nënës, të gjithë testet e tjera kanë rezultuar
statistikisht të rëndësishëm në nivelin 5 përqind. Shifrat e rezultuara nga testi Tukey’s b
për rastin e diferencave të rëndësishme statistikore në indeks paraqiten në Tabelën 4.47.
Testet e krahasimit dypalësh të rëndësisë statistikore të indekseve tregojnë se indeksi i
parë i tërheqjes ka vlerë më të lartë për nivelin e ulët arsimor të nënës, dhe tërheqja është
konsiderueshëm më e ulët për nivelet e tjera arsimore. Për indeksin e tretë, duket se vlera
më e lartë arrihet për arsimin pasuniversitar të nënës, ndërsa tre nivelet e tjera arsimore
kanë pothuajse nivel të njëjtë të këtij indeksi. Përsa i përket mesatareve të indekseve sipas
nivelit arsimor të babait, vihet re se për dy indekset e para të tërheqjes, vlerat janë më të
larta për nivele më të ulëta të arsimit të babait, dhe tërheqja ulët me rritjen e arsimit të tij,
ndërsa për indeksin e tretë nuk duket të ketë diferenca të rëndësishme mes grupeve.
132
133
Tabela 4.46 ANOVA për krahasimin e mesatareve të indekseve të tërheqjes sipas nivelit arsimor të nënës dhe babait
Shuma e katrorëve
df Katrorët mesatarë
F Sig. A
rsim
i i n
ënës
Tërheqje 1
Mes grupeve 18.793 3 6.264 6.324 .000 Brenda grupeve
1096.622 1107 .991
Total 1115.415 1110 Tërheqje 2
Mes grupeve 4.222 3 1.407 1.420 .235 Brenda grupeve
1096.892 1107 .991
Total 1101.114 1110 Tërheqje 3
Mes grupeve 8.546 3 2.849 2.876 .035 Brenda grupeve
1096.485 1107 .991
Total 1105.031 1110
Ars
imi i
bab
ait
Tërheqje 1
Mes grupeve 8.404 3 2.801 2.793 .039 Brenda grupeve
1096.150 1093 1.003
Total 1104.554 1096 Tërheqje 2
Mes grupeve 8.548 3 2.849 2.891 .034 Brenda grupeve
1077.486 1093 .986
Total 1086.034 1096 Tërheqje 3
Mes grupeve 8.513 3 2.838 2.874 .035 Brenda grupeve
1079.289 1093 .987
Total 1087.802 1096
Tabela 4.47 Tukey’s b për krahasimin e mesatareve të indekseve të tërheqjes sipas nivelit arsimor të prindërve
Arsimi i nënës Arsimi i babait
Indeks 1 Indeks 3 Indeks 1 Indeks 2 Indeks 3 N 1 2 1 2 N 1 2 1 2 1
8 vjeçar ose më pak
114 0.340 -0.003 99 0.177 0.234 -0.016
I mesëm 603 -0.052 -0.041 557 0.018 0.018 -0.012 -0.012 -0.076
Universitar 291 0.045 -0.025 316 0.004 0.004 0.000 0.000 0.088 Pasuniversitar 103 -0.183 0.268 125 -
0.202 -0.156 0.150
Në lidhje me statusin e punësimit të nënës dhe babait, testi i krahasimit të mesatareve
tregon se në nivelin 5 përqind nuk ka diferenca të rëndësishme statistikisht, përveçse për
faktorin e dytë i cili është mesatarisht i ndryshëm sipas statusit të punësimit të babait
133
Tabela 4.46 ANOVA për krahasimin e mesatareve të indekseve të tërheqjes sipas nivelit arsimor të nënës dhe babait
Shuma e katrorëve
df Katrorët mesatarë
F Sig. A
rsim
i i n
ënës
Tërheqje 1
Mes grupeve 18.793 3 6.264 6.324 .000 Brenda grupeve
1096.622 1107 .991
Total 1115.415 1110 Tërheqje 2
Mes grupeve 4.222 3 1.407 1.420 .235 Brenda grupeve
1096.892 1107 .991
Total 1101.114 1110 Tërheqje 3
Mes grupeve 8.546 3 2.849 2.876 .035 Brenda grupeve
1096.485 1107 .991
Total 1105.031 1110
Ars
imi i
bab
ait
Tërheqje 1
Mes grupeve 8.404 3 2.801 2.793 .039 Brenda grupeve
1096.150 1093 1.003
Total 1104.554 1096 Tërheqje 2
Mes grupeve 8.548 3 2.849 2.891 .034 Brenda grupeve
1077.486 1093 .986
Total 1086.034 1096 Tërheqje 3
Mes grupeve 8.513 3 2.838 2.874 .035 Brenda grupeve
1079.289 1093 .987
Total 1087.802 1096
Tabela 4.47 Tukey’s b për krahasimin e mesatareve të indekseve të tërheqjes sipas nivelit arsimor të prindërve
Arsimi i nënës Arsimi i babait
Indeks 1 Indeks 3 Indeks 1 Indeks 2 Indeks 3 N 1 2 1 2 N 1 2 1 2 1
8 vjeçar ose më pak
114 0.340 -0.003 99 0.177 0.234 -0.016
I mesëm 603 -0.052 -0.041 557 0.018 0.018 -0.012 -0.012 -0.076
Universitar 291 0.045 -0.025 316 0.004 0.004 0.000 0.000 0.088 Pasuniversitar 103 -0.183 0.268 125 -
0.202 -0.156 0.150
Në lidhje me statusin e punësimit të nënës dhe babait, testi i krahasimit të mesatareve
tregon se në nivelin 5 përqind nuk ka diferenca të rëndësishme statistikisht, përveçse për
faktorin e dytë i cili është mesatarisht i ndryshëm sipas statusit të punësimit të babait
133
Tabela 4.46 ANOVA për krahasimin e mesatareve të indekseve të tërheqjes sipas nivelit arsimor të nënës dhe babait
Shuma e katrorëve
df Katrorët mesatarë
F Sig. A
rsim
i i n
ënës
Tërheqje 1
Mes grupeve 18.793 3 6.264 6.324 .000 Brenda grupeve
1096.622 1107 .991
Total 1115.415 1110 Tërheqje 2
Mes grupeve 4.222 3 1.407 1.420 .235 Brenda grupeve
1096.892 1107 .991
Total 1101.114 1110 Tërheqje 3
Mes grupeve 8.546 3 2.849 2.876 .035 Brenda grupeve
1096.485 1107 .991
Total 1105.031 1110
Ars
imi i
bab
ait
Tërheqje 1
Mes grupeve 8.404 3 2.801 2.793 .039 Brenda grupeve
1096.150 1093 1.003
Total 1104.554 1096 Tërheqje 2
Mes grupeve 8.548 3 2.849 2.891 .034 Brenda grupeve
1077.486 1093 .986
Total 1086.034 1096 Tërheqje 3
Mes grupeve 8.513 3 2.838 2.874 .035 Brenda grupeve
1079.289 1093 .987
Total 1087.802 1096
Tabela 4.47 Tukey’s b për krahasimin e mesatareve të indekseve të tërheqjes sipas nivelit arsimor të prindërve
Arsimi i nënës Arsimi i babait
Indeks 1 Indeks 3 Indeks 1 Indeks 2 Indeks 3 N 1 2 1 2 N 1 2 1 2 1
8 vjeçar ose më pak
114 0.340 -0.003 99 0.177 0.234 -0.016
I mesëm 603 -0.052 -0.041 557 0.018 0.018 -0.012 -0.012 -0.076
Universitar 291 0.045 -0.025 316 0.004 0.004 0.000 0.000 0.088 Pasuniversitar 103 -0.183 0.268 125 -
0.202 -0.156 0.150
Në lidhje me statusin e punësimit të nënës dhe babait, testi i krahasimit të mesatareve
tregon se në nivelin 5 përqind nuk ka diferenca të rëndësishme statistikisht, përveçse për
faktorin e dytë i cili është mesatarisht i ndryshëm sipas statusit të punësimit të babait
133
Tabela 4.46 ANOVA për krahasimin e mesatareve të indekseve të tërheqjes sipas nivelit arsimor të nënës dhe babait
Shuma e katrorëve
df Katrorët mesatarë
F Sig. A
rsim
i i n
ënës
Tërheqje 1
Mes grupeve 18.793 3 6.264 6.324 .000 Brenda grupeve
1096.622 1107 .991
Total 1115.415 1110 Tërheqje 2
Mes grupeve 4.222 3 1.407 1.420 .235 Brenda grupeve
1096.892 1107 .991
Total 1101.114 1110 Tërheqje 3
Mes grupeve 8.546 3 2.849 2.876 .035 Brenda grupeve
1096.485 1107 .991
Total 1105.031 1110
Ars
imi i
bab
ait
Tërheqje 1
Mes grupeve 8.404 3 2.801 2.793 .039 Brenda grupeve
1096.150 1093 1.003
Total 1104.554 1096 Tërheqje 2
Mes grupeve 8.548 3 2.849 2.891 .034 Brenda grupeve
1077.486 1093 .986
Total 1086.034 1096 Tërheqje 3
Mes grupeve 8.513 3 2.838 2.874 .035 Brenda grupeve
1079.289 1093 .987
Total 1087.802 1096
Tabela 4.47 Tukey’s b për krahasimin e mesatareve të indekseve të tërheqjes sipas nivelit arsimor të prindërve
Arsimi i nënës Arsimi i babait
Indeks 1 Indeks 3 Indeks 1 Indeks 2 Indeks 3 N 1 2 1 2 N 1 2 1 2 1
8 vjeçar ose më pak
114 0.340 -0.003 99 0.177 0.234 -0.016
I mesëm 603 -0.052 -0.041 557 0.018 0.018 -0.012 -0.012 -0.076
Universitar 291 0.045 -0.025 316 0.004 0.004 0.000 0.000 0.088 Pasuniversitar 103 -0.183 0.268 125 -
0.202 -0.156 0.150
Në lidhje me statusin e punësimit të nënës dhe babait, testi i krahasimit të mesatareve
tregon se në nivelin 5 përqind nuk ka diferenca të rëndësishme statistikisht, përveçse për
faktorin e dytë i cili është mesatarisht i ndryshëm sipas statusit të punësimit të babait
133
134
(Tabela A48). Eksplorimi i diferencave të mesatareve të indeksit të dytë të tërheqjes sipas
statusit të punësimit të babait (Tabela 4.49) tregon se vlera e indeksit të tërheqjes është
më e lartë për adoleshentët që i kanë prindërit të papunë, dhe kjo shifër është statistikisht
e ndryshme nga mesataret e tri grupimeve të tjera, mes të cilave nuk ka diferenca të
rëndësishme statistikisht.
Tabela 4.48 ANOVA për krahasimin e mesatareve të indekseve të tërheqjes sipas statusit të punësimit të nënës dhe babait
Shuma e katrorëve
df Katrorët mesatarë
F Sig.
Punë
sim
i i n
ënës
Tërheqje 1
Mes grupeve 2.766 3 .922 .913 .434 Brenda grupeve
1106.692 1096 1.010
Total 1109.458 1099 Tërheqje 2
Mes grupeve 6.732 3 2.244 2.298 .076 Brenda grupeve
1070.175 1096 .976
Total 1076.907 1099 Tërheqje 3
Mes grupeve 2.169 3 .723 .722 .539 Brenda grupeve
1098.235 1096 1.002
Total 1100.404 1099
Punë
sim
i i b
abai
t
Tërheqje 1
Mes grupeve 3.966 3 1.322 1.339 .260 Brenda grupeve
1066.270 1080 .987
Total 1070.235 1083 Tërheqje 2
Mes grupeve 12.414 3 4.138 4.170 .006 Brenda grupeve
1071.802 1080 .992
Total 1084.216 1083 Tërheqje 3
Mes grupeve 6.848 3 2.283 2.273 .079 Brenda grupeve
1084.752 1080 1.004
Total 1091.600 1083
Tabela 4.49 Tukey’s b për krahasimin e mesatareve të indeksit të dytë të tërheqjes sipas statusit të punësimit të babait
N 1 2 Punon me kohë të plotë 708 -.0412 Punon me kohë të pjesshme 160 -.0488 Tjetër 115 .0398 Pa punë 101 .3247
Testi i fundit për krahasimin e mesatareve të indekseve të tërheqjes për këtë nënseksion
është sipas të ardhurave familjare mujore (Tabela 4.50). Vetëm testi ANOVA i indeksit
134
135
të dytë të tërheqjes ka rezultuar i rëndësishëm statistikisht në nivelin 5 përqind. Nga
rezultatet e testit Tukey’s b (Tabela 4.51) mund të thuhet se ideksi i dytë i tërheqjes ka
vlera të larta për të dy ekstremet e të ardhurave, pra si adoleshentët që vijnë nga familje
me të ardhura të ulëta, edhe ata që vijnë nga familje me të ardhura të larta kanë indeks
mesatarisht të njëjtë të tërheqjes, dhe mesatarja e këtij indeksi për këta dy grupe është i
ndryshëm nga i grupeve të tjera të të ardhurave familjare mujore. Mesataret e indeksit
për grupet e mbetura janë statistikisht të njëjta.
Tabela 4.50 ANOVA për krahasimin e mesatareve të indekseve të tërheqjes sipas nivelit të të ardhurave familjare
Shuma e katrorëve
df Katrorët mesatarë
F Sig.
Tërheqje 1 Mes grupeve 8.155 5 1.631 1.607 .155 Brenda grupeve 1048.463 1033 1.015 Total 1056.618 1038
Tërheqje 2 Mes grupeve 15.292 5 3.058 3.037 .010 Brenda grupeve 1040.254 1033 1.007 Total 1055.547 1038
Tërheqje 3 Mes grupeve 5.587 5 1.117 1.130 .343 Brenda grupeve 1021.773 1033 .989 Total 1027.360 1038
Tabela 4.51 Tukey’s b për krahasimin e mesatareve të indekseve të tërheqjes sipas nivelit të të ardhurave familjare
N 1 2 100.000-150.000 128 -.0523 50.000-80.000 291 -.0513 80.000-100.000 163 -.0239 30.000-50.000 276 -.0141 Mbi 150.000 114 .1332 .1332 Nën 20.000 67 .4268
4.5.5 Krahasimi i mesatareve të indekseve të shqetësimeve somatike sipas
karakteristikave të prindërve dhe familjes
Ky nënseksion i kushtohet lidhjes mes nivelit të shqetësimeve somatike dhe nivelit
arsimor të prindërve, statusit të punësimit të tyre dhe të ardhurave familjare. Në Tabelën
4.52 paraqiten testet ANOVA të tre indekseve të shqetësimeve somatike sipas nivelit
arsimor të nënës dhe të babait. Vihet re se tre prej mesatareve janë statistikisht të njëjta
135
136
pasi testi Fisher i barazisë së mesatareve të grupeve është statistikisht i parëndësishëm.
Konkretisht, këto janë mesataret e indeksit të parë dhe të dytë të shqetësimeve somatike
sipas nivelit arsimor të nënës, dhe mesataret e indeksit të dytë të shqetësimeve somatike
sipas grupimeve të nivelit arsimor të babait. Ndërkaq, kanë rezultuar të rëndësishme
statistikisht diferencat mes mesatareve të indeksit të tretë të shqetësimeve somatike sipas
niveleve arsimore të nënës në nivelin 5 përqind, dhe të indeksit të parë të shqetësimeve
somatike sipas nivelit të arsimit të babait në nivelin 1 përqind. Këto diferenca janë testuar
më tej nëpërmjet testit Tukey’s b.
Tabela 4.52 ANOVA për krahasimin e mesatareve të indekseve të shqetësimeve somatike sipas nivelit arsimor të prindërve
Shuma e katrorëve
df Katrorët mesatarë
F Sig.
Ars
imi i
nën
ës
Shqetësime somatike 1
Mes grupeve
6.699 3 2.233 2.234 .083
Brenda grupeve
990.586 991 1.000
Total 997.285 994 Shqetësime somatike 2
Mes grupeve
5.024 3 1.675 1.690 .167
Brenda grupeve
982.057 991 .991
Total 987.081 994 Shqetësime somatike 3
Mes grupeve
8.127 3 2.709 2.713 .044
Brenda grupeve
989.529 991 .999
Total 997.656 994
Ars
imi i
bab
ait
Shqetësime somatike 1
Mes grupeve
12.823 3 4.274 4.304 .005
Brenda grupeve
971.348 978 .993
Total 984.171 981 Shqetësime somatike 2
Mes grupeve
4.299 3 1.433 1.462 .223
Brenda grupeve
958.656 978 .980
Total 962.955 981 Shqetësime somatike 3
Mes grupeve
11.755 3 3.918 3.980 .008
Brenda grupeve
962.876 978 .985
Total 974.631 981
136
137
Rezultatet e testit Tukey’s b (Tabela 4.53) tregojnë se nuk ka diferenca të rëndësishme
mes mesatareve të indeksit të tretë të shqetësimeve somatike sipas dy niveleve më të larta
të arsimit, atij universitar dhe pasuniversitar, madje adoleshentët me prindër me arsim të
tillë kanë një mesatare statistikisht të njëjtë të indeksit të tretë të shqetësimeve somatike
me bashkëmoshatarët e tyre që i kanë prindërit me arsim tetëvjeçar. Vetëm ata që i kanë
prindërit me arsim të mesëm kanë një mesatare më të ulët, edhe pse statistikisht të njëjtë
me atë të gjimnazistëve me prindër me arsim më të lartë. Pra, në përfundim, duket disi e
paqartë lidhja mes nivelit të shqëtësimeve somatike dhe arsimimit të nënës.
Tabela 4.53 Tukey’s b për krahasimin e mesatareve të indekseve të shqetësimeve somatike sipas nivelit arsimor të prindërve
Arsimi i nënës Arsimi i babait Shqetësime somatike 3 Shqetësime
somatike 1 Shqetësime somatike 3
N 1 2 N 1 2 1 2 8 vjeçar ose më pak 101 .2468 88 .0765 .2966 I mesëm 541 -.0548 492 .0519 -.0467 Universitar 252 .0032 .0032 283 .0133 .0451 .0451 Pasuniversitar 101 .0588 .0588 119 -.3032 -.1409
Përsa i përket dy indekseve të shqetësimeve somatike, të parit dhe të tretit, që kanë
rezultuar me diferenca statistikisht të ndryshme sipas nivelit arsimor të babait, mund të
thuhet qartazi se adoleshentët që i kanë prindërit me arsim pasuniversitar kanë më pak
shqetësime somatike se bashkëmoshatarët e tyre me prindër me nivel arsimor më të ulët.
Mesataret e indeksit të parë të shqetësimeve somatike janë të njëjta për adoleshentët që i
kanë prindërit me arsim tetëvjeçar, të mesëm apo universitar.
Siç u diskutua në nënseksionin 4.4.6, në indeksin e tretë të shqetësimeve somatike
përfshihen variabla si mosushqyerja e mire, mbipesha, problemet me sytë dhe me
lekurën. Ky indeks i shqetësimeve somatike ka një tendencë të ndryshme nga sa u pa më
sipër. Mesataret e tij sipas nivelit arsimor të babait janë statistikisht të njëjta për arsimin
e mesëm, universitar dhe pasuniversitar. Adoleshentët që i kanë prindërit me arsim
tetëvjeçar kanë nivel më të lartë të shqetësimeve somatike, dhe ata me që i kanë prindërit
me arsim pasuniversitar kanë nivelin më të ulët të këtyre shqetësimeve. Në nivelet e
ndërmjetme të arsimimit diferencat në indeksin e tretë të shqetësimeve somatike janë të
parëndësishme.
137
Rezultatet e testit Tukey’s b (Tabela 4.53) tregojnë se nuk ka diferenca të rëndësishme
mes mesatareve të indeksit të tretë të shqetësimeve somatike sipas dy niveleve më të larta
të arsimit, atij universitar dhe pasuniversitar, madje adoleshentët me prindër me arsim të
tillë kanë një mesatare statistikisht të njëjtë të indeksit të tretë të shqetësimeve somatike
me bashkëmoshatarët e tyre që i kanë prindërit me arsim tetëvjeçar. Vetëm ata që i kanë
prindërit me arsim të mesëm kanë një mesatare më të ulët, edhe pse statistikisht të njëjtë
me atë të gjimnazistëve me prindër me arsim më të lartë. Pra, në përfundim, duket disi e
paqartë lidhja mes nivelit të shqëtësimeve somatike dhe arsimimit të nënës.
Tabela 4.53 Tukey’s b për krahasimin e mesatareve të indekseve të shqetësimeve somatike sipas nivelit arsimor të prindërve
Arsimi i nënës Arsimi i babait Shqetësime somatike 3 Shqetësime
somatike 1 Shqetësime somatike 3
N 1 2 N 1 2 1 2 8 vjeçar ose më pak 101 .2468 88 .0765 .2966 I mesëm 541 -.0548 492 .0519 -.0467 Universitar 252 .0032 .0032 283 .0133 .0451 .0451 Pasuniversitar 101 .0588 .0588 119 -.3032 -.1409
Përsa i përket dy indekseve të shqetësimeve somatike, të parit dhe të tretit, që kanë
rezultuar me diferenca statistikisht të ndryshme sipas nivelit arsimor të babait, mund të
thuhet qartazi se adoleshentët që i kanë prindërit me arsim pasuniversitar kanë më pak
shqetësime somatike se bashkëmoshatarët e tyre me prindër me nivel arsimor më të ulët.
Mesataret e indeksit të parë të shqetësimeve somatike janë të njëjta për adoleshentët që i
kanë prindërit me arsim tetëvjeçar, të mesëm apo universitar.
Siç u diskutua në nënseksionin 4.4.6, në indeksin e tretë të shqetësimeve somatike
përfshihen variabla si mosushqyerja e mire, mbipesha, problemet me sytë dhe me
lekurën. Ky indeks i shqetësimeve somatike ka një tendencë të ndryshme nga sa u pa më
sipër. Mesataret e tij sipas nivelit arsimor të babait janë statistikisht të njëjta për arsimin
e mesëm, universitar dhe pasuniversitar. Adoleshentët që i kanë prindërit me arsim
tetëvjeçar kanë nivel më të lartë të shqetësimeve somatike, dhe ata me që i kanë prindërit
me arsim pasuniversitar kanë nivelin më të ulët të këtyre shqetësimeve. Në nivelet e
ndërmjetme të arsimimit diferencat në indeksin e tretë të shqetësimeve somatike janë të
parëndësishme.
137
Rezultatet e testit Tukey’s b (Tabela 4.53) tregojnë se nuk ka diferenca të rëndësishme
mes mesatareve të indeksit të tretë të shqetësimeve somatike sipas dy niveleve më të larta
të arsimit, atij universitar dhe pasuniversitar, madje adoleshentët me prindër me arsim të
tillë kanë një mesatare statistikisht të njëjtë të indeksit të tretë të shqetësimeve somatike
me bashkëmoshatarët e tyre që i kanë prindërit me arsim tetëvjeçar. Vetëm ata që i kanë
prindërit me arsim të mesëm kanë një mesatare më të ulët, edhe pse statistikisht të njëjtë
me atë të gjimnazistëve me prindër me arsim më të lartë. Pra, në përfundim, duket disi e
paqartë lidhja mes nivelit të shqëtësimeve somatike dhe arsimimit të nënës.
Tabela 4.53 Tukey’s b për krahasimin e mesatareve të indekseve të shqetësimeve somatike sipas nivelit arsimor të prindërve
Arsimi i nënës Arsimi i babait Shqetësime somatike 3 Shqetësime
somatike 1 Shqetësime somatike 3
N 1 2 N 1 2 1 2 8 vjeçar ose më pak 101 .2468 88 .0765 .2966 I mesëm 541 -.0548 492 .0519 -.0467 Universitar 252 .0032 .0032 283 .0133 .0451 .0451 Pasuniversitar 101 .0588 .0588 119 -.3032 -.1409
Përsa i përket dy indekseve të shqetësimeve somatike, të parit dhe të tretit, që kanë
rezultuar me diferenca statistikisht të ndryshme sipas nivelit arsimor të babait, mund të
thuhet qartazi se adoleshentët që i kanë prindërit me arsim pasuniversitar kanë më pak
shqetësime somatike se bashkëmoshatarët e tyre me prindër me nivel arsimor më të ulët.
Mesataret e indeksit të parë të shqetësimeve somatike janë të njëjta për adoleshentët që i
kanë prindërit me arsim tetëvjeçar, të mesëm apo universitar.
Siç u diskutua në nënseksionin 4.4.6, në indeksin e tretë të shqetësimeve somatike
përfshihen variabla si mosushqyerja e mire, mbipesha, problemet me sytë dhe me
lekurën. Ky indeks i shqetësimeve somatike ka një tendencë të ndryshme nga sa u pa më
sipër. Mesataret e tij sipas nivelit arsimor të babait janë statistikisht të njëjta për arsimin
e mesëm, universitar dhe pasuniversitar. Adoleshentët që i kanë prindërit me arsim
tetëvjeçar kanë nivel më të lartë të shqetësimeve somatike, dhe ata me që i kanë prindërit
me arsim pasuniversitar kanë nivelin më të ulët të këtyre shqetësimeve. Në nivelet e
ndërmjetme të arsimimit diferencat në indeksin e tretë të shqetësimeve somatike janë të
parëndësishme.
137
138
Tabela 4.54 paraqet testet e barazisë së mesatareve për indekset e shqetësimeve somatike
sipas statusit të punësimit të prindërve. Në nivelin 5 përqind ka diferenca të
parëndësishme statistikisht për 5 nga 6 testet e kryer. I vetmi indeks i cili ka mesatare të
ndryshme statistikisht sipas punësimit të babait është indeksi i tretë i shqetësimeve
somatike. Diferencat në mesatare janë testuar me anë të testit Tukey’s b (Tabela 4.55),
rezultatet e të cilit tregojnë se më shumë se sa një punë me kohë të plotë, të pjesshme,
rastësore apo sezonale, është i rëndësishëm fakti nëse babai punon apo jo. Mesatarja e
indeksit të shqetësimeve somatike është statistikisht më e lartë për adoleshentët që e kanë
babanë të papunë, krahasuar me bashkëmoshatarët e tyre. Megjithë diferencat që vërehen
në mesataret e atyre që punojnë me kohë të plotë, të pjesshme apo tjetër, këto diferenca
nuk janë të rëndësishme statistikisht.
Tabela 4.54 ANOVA për krahasimin e mesatareve të indekseve të shqetësimeve somatike sipas statusit të punësimit të prindërve
Shuma e katrorëve
df Katrorët mesatarë
F Sig.
Punë
sim
i i n
ënës
Shqetësime somatike 1
Mes grupeve
6.935 3 2.312 2.301 .076
Brenda grupeve
985.548 981 1.005
Total 992.483 984 Shqetësime somatike 2
Mes grupeve
3.220 3 1.073 1.072 .360
Brenda grupeve
982.661 981 1.002
Total 985.882 984 Shqetësime somatike 3
Mes grupeve
7.742 3 2.581 2.574 .053
Brenda grupeve
983.444 981 1.002
Total 991.186 984
Punë
sim
i i b
abai
t
Shqetësime somatike 1
Mes grupeve
4.074 3 1.358 1.361 .253
Brenda grupeve
964.609 967 .998
Total 968.684 970 Shqetësime somatike 2
Mes grupeve
3.878 3 1.293 1.275 .282
Brenda grupeve
980.103 967 1.014
Total 983.981 970 Shqetësime somatike 3
Mes grupeve
14.463 3 4.821 5.003 .002
Brenda grupeve
931.753 967 .964
138
Tabela 4.54 paraqet testet e barazisë së mesatareve për indekset e shqetësimeve somatike
sipas statusit të punësimit të prindërve. Në nivelin 5 përqind ka diferenca të
parëndësishme statistikisht për 5 nga 6 testet e kryer. I vetmi indeks i cili ka mesatare të
ndryshme statistikisht sipas punësimit të babait është indeksi i tretë i shqetësimeve
somatike. Diferencat në mesatare janë testuar me anë të testit Tukey’s b (Tabela 4.55),
rezultatet e të cilit tregojnë se më shumë se sa një punë me kohë të plotë, të pjesshme,
rastësore apo sezonale, është i rëndësishëm fakti nëse babai punon apo jo. Mesatarja e
indeksit të shqetësimeve somatike është statistikisht më e lartë për adoleshentët që e kanë
babanë të papunë, krahasuar me bashkëmoshatarët e tyre. Megjithë diferencat që vërehen
në mesataret e atyre që punojnë me kohë të plotë, të pjesshme apo tjetër, këto diferenca
nuk janë të rëndësishme statistikisht.
Tabela 4.54 ANOVA për krahasimin e mesatareve të indekseve të shqetësimeve somatike sipas statusit të punësimit të prindërve
Shuma e katrorëve
df Katrorët mesatarë
F Sig.
Punë
sim
i i n
ënës
Shqetësime somatike 1
Mes grupeve
6.935 3 2.312 2.301 .076
Brenda grupeve
985.548 981 1.005
Total 992.483 984 Shqetësime somatike 2
Mes grupeve
3.220 3 1.073 1.072 .360
Brenda grupeve
982.661 981 1.002
Total 985.882 984 Shqetësime somatike 3
Mes grupeve
7.742 3 2.581 2.574 .053
Brenda grupeve
983.444 981 1.002
Total 991.186 984
Punë
sim
i i b
abai
t
Shqetësime somatike 1
Mes grupeve
4.074 3 1.358 1.361 .253
Brenda grupeve
964.609 967 .998
Total 968.684 970 Shqetësime somatike 2
Mes grupeve
3.878 3 1.293 1.275 .282
Brenda grupeve
980.103 967 1.014
Total 983.981 970 Shqetësime somatike 3
Mes grupeve
14.463 3 4.821 5.003 .002
Brenda grupeve
931.753 967 .964
139
Total 946.216 970
Tabela 4.55 Tukey’s b për krahasimin e mesatareve të indeksit të tretë të shqetësimeve somatike sipas statusit të punësimit të babait
N 1 2 Punon me kohë të plotë 634 -.0619 Punon me kohë të pjesshme 147 .0362 Tjetër 103 .0456 Pa punë 87 .3656
Së fundi, në lidhje me indekset e shqetësimeve somatike u testua barazia e mesatareve te
indekseve sipas nivelit të të ardhurave familjare (Tabela 4.56). Përsëri, ashtu si në
testimet e mësipërme, vetëm indeksi i tretë i këtyre shqetësimeve ka mesatare statistikisht
të ndryshme mes grupeve të të ardhurave, ndërkohë që dy indekset e tjera kanë rezultuar
në diferenca statistikisht zero mes mesatareve të grupeve në nivelin 5 përqind. Testi
Tukey’s b për diferencat në mesataren e indeksit të tretë të shqetësimeve somatike mes
grupeve të ndryshme të të ardhurave (Tabela 4.57) tregoi se adoleshentët që vijnë nga
familjet në dy ekstremet e të ardhurave kanë nivel më të lartë shqetësimesh somatike
krahasuar me nivelet e mesme/ndërmjetme të të ardhurave. Diferencat mes mesatareve
të tjera nuk janë të rëndësishme statistikisht në nivelin 5 përqind.
Tabela 4.56 ANOVA për krahasimin e mesatareve të indekseve të shqetësimeve somatike sipas nivelit të të ardhurave familjare
Shuma e katrorëve
df Katrorët mesatarë
F Sig.
Shqetësime somatike 1
Mes grupeve 11.272 5 2.254 2.209 .051 Brenda grupeve
941.861 923 1.020
Total 953.133 928 Shqetësime somatike 2
Mes grupeve 3.274 5 .655 .641 .669 Brenda grupeve
943.078 923 1.022
Total 946.352 928 Shqetësime somatike 3
Mes grupeve 27.184 5 5.437 5.428 .000 Brenda grupeve
924.566 923 1.002
Total 951.751 928
138
Tabela 4.54 paraqet testet e barazisë së mesatareve për indekset e shqetësimeve somatike
sipas statusit të punësimit të prindërve. Në nivelin 5 përqind ka diferenca të
parëndësishme statistikisht për 5 nga 6 testet e kryer. I vetmi indeks i cili ka mesatare të
ndryshme statistikisht sipas punësimit të babait është indeksi i tretë i shqetësimeve
somatike. Diferencat në mesatare janë testuar me anë të testit Tukey’s b (Tabela 4.55),
rezultatet e të cilit tregojnë se më shumë se sa një punë me kohë të plotë, të pjesshme,
rastësore apo sezonale, është i rëndësishëm fakti nëse babai punon apo jo. Mesatarja e
indeksit të shqetësimeve somatike është statistikisht më e lartë për adoleshentët që e kanë
babanë të papunë, krahasuar me bashkëmoshatarët e tyre. Megjithë diferencat që vërehen
në mesataret e atyre që punojnë me kohë të plotë, të pjesshme apo tjetër, këto diferenca
nuk janë të rëndësishme statistikisht.
Tabela 4.54 ANOVA për krahasimin e mesatareve të indekseve të shqetësimeve somatike sipas statusit të punësimit të prindërve
Shuma e katrorëve
df Katrorët mesatarë
F Sig.
Punë
simi i
nën
ës
Shqetësime somatike 1
Mes grupeve
6.935 3 2.312 2.301 .076
Brenda grupeve
985.548 981 1.005
Total 992.483 984 Shqetësime somatike 2
Mes grupeve
3.220 3 1.073 1.072 .360
Brenda grupeve
982.661 981 1.002
Total 985.882 984 Shqetësime somatike 3
Mes grupeve
7.742 3 2.581 2.574 .053
Brenda grupeve
983.444 981 1.002
Total 991.186 984
Punë
simi i
bab
ait
Shqetësime somatike 1
Mes grupeve
4.074 3 1.358 1.361 .253
Brenda grupeve
964.609 967 .998
Total 968.684 970 Shqetësime somatike 2
Mes grupeve
3.878 3 1.293 1.275 .282
Brenda grupeve
980.103 967 1.014
Total 983.981 970 Shqetësime somatike 3
Mes grupeve
14.463 3 4.821 5.003 .002
Brenda grupeve
931.753 967 .964
138
139
Total 946.216 970
Tabela 4.55 Tukey’s b për krahasimin e mesatareve të indeksit të tretë të shqetësimeve somatike sipas statusit të punësimit të babait
N 1 2 Punon me kohë të plotë 634 -.0619 Punon me kohë të pjesshme 147 .0362 Tjetër 103 .0456 Pa punë 87 .3656
Së fundi, në lidhje me indekset e shqetësimeve somatike u testua barazia e mesatareve te
indekseve sipas nivelit të të ardhurave familjare (Tabela 4.56). Përsëri, ashtu si në
testimet e mësipërme, vetëm indeksi i tretë i këtyre shqetësimeve ka mesatare statistikisht
të ndryshme mes grupeve të të ardhurave, ndërkohë që dy indekset e tjera kanë rezultuar
në diferenca statistikisht zero mes mesatareve të grupeve në nivelin 5 përqind. Testi
Tukey’s b për diferencat në mesataren e indeksit të tretë të shqetësimeve somatike mes
grupeve të ndryshme të të ardhurave (Tabela 4.57) tregoi se adoleshentët që vijnë nga
familjet në dy ekstremet e të ardhurave kanë nivel më të lartë shqetësimesh somatike
krahasuar me nivelet e mesme/ndërmjetme të të ardhurave. Diferencat mes mesatareve
të tjera nuk janë të rëndësishme statistikisht në nivelin 5 përqind.
Tabela 4.56 ANOVA për krahasimin e mesatareve të indekseve të shqetësimeve somatike sipas nivelit të të ardhurave familjare
Shuma e katrorëve
df Katrorët mesatarë
F Sig.
Shqetësime somatike 1
Mes grupeve 11.272 5 2.254 2.209 .051 Brenda grupeve
941.861 923 1.020
Total 953.133 928 Shqetësime somatike 2
Mes grupeve 3.274 5 .655 .641 .669 Brenda grupeve
943.078 923 1.022
Total 946.352 928 Shqetësime somatike 3
Mes grupeve 27.184 5 5.437 5.428 .000 Brenda grupeve
924.566 923 1.002
Total 951.751 928
139
140
Tabela 4.57 Tukey’s b për krahasimin e mesatareve të indeksit të tretë të shqetësimeve somatike sipas nivelit të të ardhurave familjare
N 1 2 80.000-100.000 147 -.1326 50.000-80.000 258 -.0887 30.000-50.000 241 -.0799 100.000-150.000 118 .1194 Mbi 150.000 111 .2305 .2305 Nën 20.000 54 .4996
4.5.6 Krahasimi i mesatareve të indekseve të problemeve sociale sipas karakteristikave
të prindërve dhe familjes
Për problemet e sjelljeve sociale u ndërtuan 4 indekse në nënseksionin 4.4.8. Faktori i
parë është i lidhur më shumë me të treguarit e një sjelljeje për një moshë më të madhe, i
dyti me dëshirën për të tërhequr vëmendje e për të rënë në sy, i treti me një zhvillim të
vonuar të adoleshentëve dhe faktori i katërt është i lidhur me të qënit i ndryshëm nga të
tjerët. Nga Tabela 4.56 vihet re se për indeksin e dytë dhe të katërt hipoteza zero e
barazisë së mesatareve të indekseve sipas nivelit arsimor të prindërve nuk mund të hidhet
poshtë, pra diferencat mes mesatareve të grupeve janë statistikisht zero. Por, ka diferenca
të rëndësishme statistikisht në nivelin 5 përqind mes mesatareve të indeksit të parë dhe
të tretë, si sipas nivelit arsimor të nënës edhe sipas atij të babait dhe këto diferenca janë
eksploruar më tej për diferenca dypalëshe me anë të testit Tukey’s b (Tabela 4.57).
Tabela 4.58 ANOVA për krahasimin e mesatareve të indekseve të problemeve sociale sipas nivelit arsimor të prindërve
Shuma e katrorëve
df Katrorët mesatarë
F Sig.
Ars
imi i
nën
ës
Problemet sociale 1
Mes grupeve 28.869 3 9.623 9.850 .000 Brenda grupeve
992.595 1016 .977
Total 1021.464 1019 Problemet sociale 2
Mes grupeve 3.224 3 1.075 1.076 .358 Brenda grupeve
1015.044 1016 .999
Total 1018.268 1019 Problemet sociale 3
Mes grupeve 29.094 3 9.698 9.905 .000 Brenda grupeve
994.784 1016 .979
Total 1023.878 1019 Mes grupeve 2.419 3 .806 .804 .492
140
141
Problemet sociale 4
Brenda grupeve
1018.785 1016 1.003
Total 1021.203 1019 A
rsim
i i b
abai
t Problemet sociale 1
Mes grupeve 24.134 3 8.045 8.204 .000 Brenda grupeve
983.553 1003 .981
Total 1007.687 1006 Problemet sociale 2
Mes grupeve 5.892 3 1.964 1.947 .120 Brenda grupeve
1011.873 1003 1.009
Total 1017.764 1006 Problemet sociale 3
Mes grupeve 22.885 3 7.628 7.915 .000 Brenda grupeve
966.705 1003 .964
Total 989.590 1006 Problemet sociale 4
Mes grupeve 2.319 3 .773 .765 .514 Brenda grupeve
1013.208 1003 1.010
Total 1015.527 1006
Rezultatet e testit të Tukey tregojnë se adoleshentët që i kanë prindërit me arsim
universitar e pasuniversitar e kanë indeksin e parë të problemeve sociale mesatarisht më
të lartë se bashkëmoshatarët e tyre, prindërit e të cilëve kanë nivel arsimor më të ulët.
Pra, adoleshentët me prindër më të arsimuar kanë më shumë prirje për të manifestuar
sjellje prej të rrituri, të rrinë me persona më të rritur se vetja, etj. Tendenca është e njëjtë
si për nivelin arsimor të nënës edhe për atë të babait.Faktori i tretë, i cili ka të bëjë me
një sjellje të vonuar të adoleshentëve, ka një mesatare statistikisht më të lartë për
adoleshentët që i kanë prindërit me arsim tetëvjeçar. Kjo mesatare ulet me rritjen e nivelit
arsimor të prindërve. Pra, rezultatet konfirmojnë pritshmërinë se prindër më të arsimuar
kanë fëmijë me më pak probleme sociale të llojit të këtij indeksi.
Tabela 4.59 Tukey’s b për krahasimin e mesatareve të indekseve të problemeve sociale sipas nivelit arsimor të prindërve Arsimi i nënës Arsimi i babait Problemet
sociale 1 Problemet sociale 3
Problemet sociale 1
Problemet sociale 3
N 1 2 1 2 3 N 1 2 1 2 3 8 vjeçar ose më pak
107
-.073
.332
89 -.016
.255
I mesëm 545
-.127
.053 509
-.134
.079 .079
Universitar 272
.141 .141
-.090
297
.127 .127
-.079
-.079
Pasuniversitar
96 .384
-.376
112
.301
-.328
141
142
Në vijim janë testuar mesataret e indekseve të problemeve sociale sipas statusit të
punësimit të prindërve (Tabela 4.58). Rezultatet tregojnë se hipoteza zero e barazisë së
mesatareve mund të hidhet poshtë në nivelin 5 përqind vetëm për indeksin e tretë të
problemeve sociale, si për statusin e punësimit të nënës, edhe për atë të babait. Eksplorimi
i mëtejshëm i barazisë së mesatareve dypalëshe të këtij indeksi sipas statusit të punësimit
të nënës rezultoi i parëndësishëm statistikisht në nivelin 5 përqind, por rezultoi në
diferenca të rëndësishme statistikisht sipas statusit të punësimit të babait. Rezultatet e
këtij testimi të fundit paraqiten në Tabelën 4.59 dhe tregojnë se adoleshentët që i kanë
prindërit të papunë kanë mesatare statistikisht më të lartë të këtij indeksi, krahasuar me
mesataret e indeksit për tri grupet e tjera të punësimit, mes të cilëve mesataret e punësimit
janë statistikisht të njëjta.
Në Tabelën 4.60 paraqiten rezultatet e ANOVA për testimin e barazisë së mesatareve të
katër indekseve të problemeve sociale sipas nivelit të të ardhurave familjare mujore. Tre
prej katër testeve kanë rezultuar të rëndësishëm statistikisht. Tre indekset e para i janë
nënshtruar në vijim testimit për barazinë e mesatareve sipas grupimeve dyshe të nivelit
të të ardhurave (Tabela 4.61).
Tabela 4.60 ANOVA për krahasimin e mesatareve të indekseve të problemeve sociale sipas statusit të punësimit të prindërve
Shuma e katrorëve
df Katrorët mesatarë
F Sig.
Punë
sim
i i n
ënës
Problemet sociale 1
Mes grupeve 7.404 3 2.468 2.466 .061 Brenda grupeve
1006.940 1006 1.001
Total 1014.344 1009 Problemet sociale 2
Mes grupeve 1.887 3 .629 .622 .601 Brenda grupeve
1017.530 1006 1.011
Total 1019.417 1009 Problemet sociale 3
Mes grupeve 12.999 3 4.333 4.397 .004 Brenda grupeve
991.453 1006 .986
Total 1004.452 1009 Problemet sociale 4
Mes grupeve 5.741 3 1.914 1.904 .127 Brenda grupeve
1011.302 1006 1.005
Total 1017.044 1009
P u n ë s i m i i b a b a i t Mes grupeve 6.839 3 2.280 2.296 .076
142
Në vijim janë testuar mesataret e indekseve të problemeve sociale sipas statusit të
punësimit të prindërve (Tabela 4.58). Rezultatet tregojnë se hipoteza zero e barazisë së
mesatareve mund të hidhet poshtë në nivelin 5 përqind vetëm për indeksin e tretë të
problemeve sociale, si për statusin e punësimit të nënës, edhe për atë të babait. Eksplorimi
i mëtejshëm i barazisë së mesatareve dypalëshe të këtij indeksi sipas statusit të punësimit
të nënës rezultoi i parëndësishëm statistikisht në nivelin 5 përqind, por rezultoi në
diferenca të rëndësishme statistikisht sipas statusit të punësimit të babait. Rezultatet e
këtij testimi të fundit paraqiten në Tabelën 4.59 dhe tregojnë se adoleshentët që i kanë
prindërit të papunë kanë mesatare statistikisht më të lartë të këtij indeksi, krahasuar me
mesataret e indeksit për tri grupet e tjera të punësimit, mes të cilëve mesataret e punësimit
janë statistikisht të njëjta.
Në Tabelën 4.60 paraqiten rezultatet e ANOVA për testimin e barazisë së mesatareve të
katër indekseve të problemeve sociale sipas nivelit të të ardhurave familjare mujore. Tre
prej katër testeve kanë rezultuar të rëndësishëm statistikisht. Tre indekset e para i janë
nënshtruar në vijim testimit për barazinë e mesatareve sipas grupimeve dyshe të nivelit
të të ardhurave (Tabela 4.61).
Tabela 4.60 ANOVA për krahasimin e mesatareve të indekseve të problemeve sociale sipas statusit të punësimit të prindërve
Shuma e katrorëve
df Katrorët mesatarë
F Sig.
Punë
sim
i i n
ënës
Problemet sociale 1
Mes grupeve 7.404 3 2.468 2.466 .061 Brenda grupeve
1006.940 1006 1.001
Total 1014.344 1009 Problemet sociale 2
Mes grupeve 1.887 3 .629 .622 .601 Brenda grupeve
1017.530 1006 1.011
Total 1019.417 1009 Problemet sociale 3
Mes grupeve 12.999 3 4.333 4.397 .004 Brenda grupeve
991.453 1006 .986
Total 1004.452 1009 Problemet sociale 4
Mes grupeve 5.741 3 1.914 1.904 .127 Brenda grupeve
1011.302 1006 1.005
Total 1017.044 1009
P u n ë s i m i i b a b a i t Mes grupeve 6.839 3 2.280 2.296 .076
142
143
Problemet sociale 1
Brenda grupeve
981.988 989 .993
Total 988.827 992 Problemet sociale 2
Mes grupeve 1.331 3 .444 .438 .726 Brenda grupeve
1000.329 989 1.011
Total 1001.660 992 Problemet sociale 3
Mes grupeve 19.383 3 6.461 6.589 .000 Brenda grupeve
969.703 989 .980
Total 989.086 992 Problemet sociale 4
Mes grupeve 6.809 3 2.270 2.259 .080 Brenda grupeve
993.853 989 1.005
Total 1000.662 992
Tabela 4.61 Tukey’s b për krahasimin e mesatareve të indeksit të tretë të problemeve sociale sipas statusit të punësimit të babait
N 1 2 Punon me kohë të plotë 654 -.0680 Tjetër 101 -.0651 Punon me kohë të pjesshme 146 .0906 Pa punë 92 .4002
Testimi tregoi se nuk ka një tendencë të qartë në diferencat e mesatareve për indeksin e
parë të problemeve sociale. Mesataret e problematikës që përfshin ky faktor janë më të
larta për nivelet më ta larta të të ardhurava, dhe për nivelin më të ulët të të ardhurave.
Ndërkaq, dy indekset e tjera shfaqin një tendencë më të qartë. Indeksi i dytë i problemeve
sociale, i cili ka të bëjë me dëshirën për të rënë në sy, ka një mesatare më të ulët për
adoleshentët që vijnë nga familje me të ardhura të ulëta, dhe mesatarja e tij rritet me
rritjen e të ardhurave sipas grupeve. E kundërta ndodh me indeksin e tretë, i cili lidhet
me një zhvillim disi të vonuar të adoleshentëve. Ky indeks ka mesatare statistikisht më
të lartë për adoleshentët që vijnë nga familje me të ardhura të ulëta dhe vlerat e mesatares
janë statistikisht të njëjta për grupimet e tjera të të ardhurave.
143
144
Tabela 4.62 ANOVA për krahasimin e mesatareve të indekseve të problemeve sociale sipas nivelit të të ardhurave familjare
Shuma e katrorëve
df Katrorët mesatarë
F Sig.
Problemet sociale 1
Mes grupeve 29.272 5 5.854 5.979 .000 Brenda grupeve
933.101 953 .979
Total 962.374 958 Problemet sociale 2
Mes grupeve 15.774 5 3.155 3.126 .008 Brenda grupeve
961.699 953 1.009
Total 977.473 958 Problemet sociale 3
Mes grupeve 53.797 5 10.759 11.179 .000 Brenda grupeve
917.246 953 .962
Total 971.043 958 Problemet sociale 4
Mes grupeve 10.009 5 2.002 2.037 .071 Brenda grupeve
936.498 953 .983
Total 946.507 958
Tabela 4.63 Tukey’s b për krahasimin e mesatareve të indekseve të problemeve sociale sipas nivelit të të ardhurave familjare
Problemet sociale 1
Problemet sociale 2
Problemet sociale 3
N 1 2 1 2 1 2 Nën 30.000 59 .1275 .1275 -.3593 .8032 30.000-50.000 253 -.1810 -.0510 -.0510 .1400 50.000-80.000 276 -.1141 -.0192 -.0921 80.000-100.000 153 .0486 .0486 .0133 -.1599 100.000-150.000 115 .1520 .1520 .0963 -.1962 Mbi 150.000 103 .3617 .2474 -.0370
4.5.7 Krahasimi i mesatareve të indekseve të problemeve të mendimit sipas
karakteristikave të prindërve dhe familjes
Në këtë nënseksion do të testohen hipotezat që kanë të bëjnë me problemet të mendimit.
Do të testohet barazia e mesatareve të tre indekseve të problemeve të mendimit të
ndërtuar me anë të analizës faktoriale, sipas arsimimit të nënës, nivelit arsimor të babait,
statusit të punësimit të tyre dhe të ardhurave familjare. Fillimisht, janë testuar hipotezat
mbi barazinë e mesatareve të indekseve sipas nivelit arsimor të prindërve; përfundimet e
testimit janë prezantuar në Tabelën 4.62. Në 5 nga 6 testimet e kryera nuk mund të hidhet
poshtë hipoteza zero se mesataret e indekseve janë të barabarta mes niveleve të arsimit
144
145
të prindit përkatës. Në nivelin e besimit 5 përqind ka rezultuar statistikisht e ndryshme
nga zero vetëm diferenca mes mesatareve të indeksit të parë të problemeve të mendimit
mes niveleve të ndryshme të arsimit të babait. Kjo lidhje është testuar për barazitë dy nga
dy të mesatareve të indeksit me anë të testit Tukey’s b. Rezultatet e testit paraqiten në
Tabelën 4.63. Vihet re se mesataret e indeksit janë më të ulëta për nivelet e larta të arsimit,
dhe rriten me uljen e nivelit arsimor të prindit, një rezultat ku që pritej.
Tabela 4.64 ANOVA për krahasimin e mesatareve të indekseve të problemeve të mendimit sipas nivelit arsimor të prindërve
Shuma e katrorëve
df Katrorët mesatarë
F Sig.
Ars
imi i
nën
ës
Probleme të mendimit 1
Mes grupeve 3.280 3 1.093 1.089 .353 Brenda grupeve
1095.256 1091 1.004
Total 1098.536 1094 Probleme të mendimit 2
Mes grupeve 3.538 3 1.179 1.182 .315 Brenda grupeve
1088.436 1091 .998
Total 1091.974 1094 Probleme të mendimit 3
Mes grupeve .736 3 .245 .246 .864 Brenda grupeve
1087.079 1091 .996
Total 1087.815 1094
Ars
imi i
bab
ait
Probleme të mendimit 1
Mes grupeve 12.652 3 4.217 4.240 .005 Brenda grupeve
1071.166 1077 .995
Total 1083.818 1080 Probleme të mendimit 2
Mes grupeve 7.336 3 2.445 2.457 .062 Brenda grupeve
1071.857 1077 .995
Total 1079.193 1080 Probleme të mendimit 3
Mes grupeve 2.858 3 .953 .957 .413 Brenda grupeve
1072.715 1077 .996
Total 1075.574 1080
Tabela 4.65 Tukey’s b për krahasimin e mesatareve të indeksit të parë të problemeve të mendimit sipas nivelit arsimor të babait
N 1 2 Pasuniversitar 125 -.2282 Universitar 314 -.0635 -.0635 I mesëm 547 .0696 8 vjeçar ose më pak 95 .1538
145
146
Tabela 4.64 paraqet rezultatet e testit ANOVA për krahasimin e mesatareve të indekseve
të problemeve sociale sipas statusit të punësimit të prindërve. Asnjë nga hipotezat zero
në lidhje me barazinë e mesatareve të indekseve të mendimit sipas statusit të punësimit
të nënës nuk mund të hidhet poshtë në nivelin 5 përqind. Ndërsa përsa i përket hipotezave
të barazisë së mesatareve sipas statusit të punësimit të babait, mesataret e indeksit të parë
të problemeve të mendimit kanë rezultuar të ndryshme në nivelin 5 përqind. Tabela 4.65
paraqet rezultatet e testit Tukey’s b për krahasimin e mesatareve të indeksit të parë të
problemeve sociale sipas statusit të punësimit të babait. Rezultatet japin evidenca se
indeksi i problemeve të mendimit është më i lartë tek adoleshentët që i kanë prindërit të
papunë. Sakaq, grupet e tjera i kanë mesataret më të ulëta dhe statistikisht të njëjta mes
tyre.
Në Tabelën 4.66 jepen testet ANOVA për krahasimin e mesatareve të indekseve të
problemeve të mendimit sipas nivelit të të ardhurave familjare. Në nivelin 5 përqind dy
prej hipotezave të barazisë së mesatareve hidhen poshtë, përkatësisht hipoteza mbi
barazinë e mesatareve të indeksit të parë dhe të dytë të mendimit sipas të ardhurave
familjare mujore. Këto diferenca janë eksploruar dhe testuar në vijim me anë të testit
Tukey’s b (Tabela 4.67). Siç mund të shihet nga shifrat në tabelë, mesatarja e indeksit të
parë të problemeve të mendimit është më e lartë për adoleshentët që vijnë nga familje me
të ardhura të ulëta. Ajo është statistikisht më e ulët në grupet e tjera, dhe statistikisht
mesataret e këtyre grupeve janë të njëjta.
Tabela 4.66 ANOVA për krahasimin e mesatareve të indekseve të problemeve të mendimit sipas statusit të punësimit të prindërve
Shuma e katrorëve
df Katrorët mesatarë
F Sig.
Punë
sim
i i n
ënës
Probleme të
mendimit 1
Mes grupeve 2.546 3 .849 .848 .468 Brenda grupeve
1084.095 1083 1.001
Total 1086.642 1086 Probleme
të mendimit 2
Mes grupeve 4.048 3 1.349 1.349 .257 Brenda grupeve
1082.967 1083 1.000
Total 1087.015 1086 Probleme
të mendimit 3
Mes grupeve .862 3 .287 .288 .834 Brenda grupeve
1080.307 1083 .998
Total 1081.169 1086
Punë
sim
i i
baba
it
Probleme të
mendimit 1
Mes grupeve 14.869 3 4.956 4.959 .002 Brenda grupeve
1066.513 1067 1.000
146
147
Total 1081.382 1070 Probleme
të mendimit 2
Mes grupeve 4.336 3 1.445 1.440 .229 Brenda grupeve
1070.692 1067 1.003
Total 1075.028 1070 Probleme
të mendimit 3
Mes grupeve 6.530 3 2.177 2.168 .090 Brenda grupeve
1071.111 1067 1.004
Total 1077.640 1070
Tabela 4.67 Tukey’s b për krahasimin e mesatareve të indeksit të parë të problemeve të mendimit sipas statusit të punësimit të babait
N 1 2 Tjetër 115 -.1260 Punon me kohë të plotë 697 -.0495 Punon me kohë të pjesshme 163 .1561 .1561 Pa punë 96 .2771
Tabela 4.68 ANOVA për krahasimin e mesatareve të indekseve të problemeve të mendimit sipas nivelit të të ardhurave familjare
Shuma e katrorëve
df Katrorët mesatarë
F Sig.
Probleme të mendimit 1
Mes grupeve 22.054 5 4.411 4.455 .001 Brenda grupeve 1011.771 1022 .990 Total 1033.825 1027
Probleme të mendimit 2
Mes grupeve 11.900 5 2.380 2.387 .036 Brenda grupeve 1018.824 1022 .997 Total 1030.724 1027
Probleme të mendimit 3
Mes grupeve 10.513 5 2.103 2.093 .064 Brenda grupeve 1026.636 1022 1.005 Total 1037.148 1027
Tabela 4.69 Tukey’s b për krahasimin e mesatareve të indekseve të problemeve të mendimit sipas nivelit të të ardhurave familjare
N 1 2 80.000-100.000 161 -.2392 Mbi 150.000 113 -.1103 50.000-80.000 281 .0159 100.000-150.000 132 .0439 30.000-50.000 275 .0630 Nën 30.000 66 .3904
147
149
KAPITULLI V
DISKUTIME
5.1 Hyrje
Në këtë studim është hulumtuar mbi impaktin që punësimi apo papunësia e
prindërve mund të ketë tek fëmijët e tyre, konkretisht të rinjtë. Punësimi ose mungesa e
punësimit lidhet ngushtësisht me nivelin e të ardhurave në të cilën një familje jeton por
gjithashtu edhe me nivelin arsimor të prindërve siç edhe u diskutua në seksionin e
literaturës. Është vërejtur një lidhje mes një statusi të ulët socioekonomik dhe një sërë
ndikimesh negative tek fëmijët, duke përfshirë koefiçient inteligjence të ulët,
performancë të ulët akademike si edhe probleme socio-emocionale (Sirin, 2005, White
1982, McLoyd’s (1989; 1998). Ndaj, duke ditur apriori që këto tre elementë, statusi i
punësimit të prindërve, niveli i arsimimit të prindërve dhe niveli i të ardhurave familjare
bashkëjetojnë me njëra-tjterën, në këtë seksion do të diskutohet mbi implikimet që secila
prej tyre ka në treguesit e mirëqënies emocionale dhe performancës akademike të të
rinjve të sotëm. Pjesa më e madhe e studimeve fokusohen në ndikimet që punësimi i
prindërve ka tek fëmijët në moshë të vogël dhe shumë pak studime janë realizuar për
fëmijët në moshë të rritur, ndaj edhe ky studim mundohet që ta plotësojë këtë boshllëk.
5.2 Analizimi i karakteristikave socioekonomike të prindërve në marrëdhënie
me mirëqënien emocionale të fëmijëve të tyre
Të jesh i ri mbart me vete një sërë faktorë risku të cilat mund të ndikojnë
negativisht në mirëqënien emocionale të një individi. Disa nga këto faktorë mund të jenë
jetesa në një familje me të ardhura të ulëta, prindër të papunë, nivel i ulët
148
150
arsimor,disavantazhe ekonomike, sëmundje etj. Secili prej këtyre faktorëve mund të ketë
një impakt shumë të madh në mirëqënien e një individi duke rezultuar në vështirësi
psikologjike, probleme të ndryshme sociale, sjellje agresive, tërheqje sociale, vet-
vlerësim të ulët e madje edhe çrregullime somatike.
5.2.1 Niveli arsimor i prindërve dhe mirëqënia emocionale e të rinjve
Niveli i arsimimit të prindërve është një tregues i shumë i rëndësishëm në sjelljen
dhe rezultatet akademike që do të kenë fëmijët e tyre. (Davis-Kean, 2005; Dearing,
McCartney, dhe Taylor, 2002; Duncan, Brooks-Gunn, dhe Klebanov, 1994; Haveman
dhe Wolfe, 1995; Nagin dhe Tremblay, 2001; Smith, Brooks-Gunn, dhe Klebanov,
1997). Fëmijët, prindërit e të cilëve kanë nivele më të larta arsimimi kanë patur rezultate
shumë herë më pozitive se fëmijët, prindërit e të cilëve kanë nivele më të ulëta arsimimi.
Këto rezultate janë vërejtur në disa aspekte, duke përfshirë sjelljet pro-sociale, dëshirën
për të ndjekur shkollën, arritjet akademike27 dhe tendenca më të ulëta për të konsumuar
duhan apo alkol28 . Gjithashtu këta fëmijë kanë më shumë gjasa për të patur akses në
resurset njerëzore, materiale dhe sociale29. Një ndër aspektet me rëndësi të këtij studimi,
mes të tjerash, ishte identifikimi i marrëdhënies mes nivelit arsimor të prindërve dhe
mirëqënies emocionale të fëmijëve të tyre. Por shumica e studimeve të realizuara
fokusoheshin kryesisht në identifikimin e marrëdhënieve mes nivelit arsimor të prindërve
dhe performancës akademike të fëmijëve të tyre dhe shumë pak lidheshin me
identifikimin e impaktit që mund të kishte në mirëqënien emocionale.
Megjithatë, ky studim arriti në përfundimin se niveli arsimor i nënës nuk ndikon në
nivelin e vështirësive psikologjike tek të rinjtë por nuk mund të thuhet e njëjta gjë për
ndikimin që ka niveli arsimor i babait. Të dhënat treguan se të anketuarit të cilët e kanë
babain me arsim 8-vjeçar apo më të ulët hasin më shumë vështirësi psikologjike sesa ata
të cilët e i kanë baballarët me arsim të mesëm apo të lartë. Ata raportuan se ndiheshin të
27 Chandler, K., Nord, C., Lennon, J., dhe Liu, B. (1999). Statistics in brief: Home literacy activities dhe signs of children's emerging literacy, 1993 and 1999. Washington, DC: National Center for Education Statistics. 28 Child Trends Databank. (2015). Daily Cigarette Use. Available at: http://www.childtrends.org/?indicators=daily-cigarette-use; Child Trends Databank. (2015). Binge Drinking. Available at: http://www.childtrends.org/?indicators=binge-drinking; U.S. Department of Health and Human Services. (2008). Health, United States, 2008: With special feature on the health of young adults [Electronic Version] from http://www.cdc.gov/nchs/data/hus/hus08.pdf. 29 Nord, C., dhe West, J. (2001). Fathers' and mothers' involvement in their children's schools by family type and resident status. Washington, DC: U.S. Department of Education, National Center for Education Statistics.; Colemen, J. S. (1988). Social capital in the creation of human capital. American Journal of Sociology, 94, 995-1120
149
151
vetmuar, konfuz, të frikësuar, nervoz, i ndryshon humori papritur, të mërzitur, të
shqetësuar dhe të mbilodhur pa ndonjë arsye të caktuar. Sipas të dhënave statistikore në
Mbretërinë e Bashkuar, problemet e shëndetit mendor ishin më të prekshme tek fëmijët,
prindërit e të cilëve kishin nivel të ulët arsimor30, gjë e cila vërtetohet edhe ne rezultatet
e këtij studimi. Përsa i përket treguesve të sjelljeve agresive çuditërisht rezultatet treguan
se sa më i lartë të jetë arsimi i nënës aq më shumë të anketuarit kishin tendencën që të
debatonin, të bëheshin pjesë e zënkave të bërtisnin, të acaronin situatat dhe të nxeheshin
shpejt. E njëjta situatë paraqitet edhe në rastin e arsimit të babait, për disa nga sjelljet
agresive, konkretisht ato të indeksit të dytë si thyerja e rregullave në shtëpi në shkollë
apo vende të tjera, shoqërimi me shokë/shoqe që futen shpesh në telashe, përdorimi i
fjalëve të pista, pirja e cigareve dhe lënia e orëve të mësimit, kishin tendencë në rritje me
rritjen e arsimit të babait. Sipas Cummings dhe Davies, (1994); Eron etj., (1971);
Huesmann etj., (1984) ; Lefkowitz etj., (1977) Patterson, (1982) fëmijët që jetojnë në
realitete ku prindërit e tyre tregojnë agresivitet, refuzim si edhe konflikte bashkëshortore
shfaqin agresivitet të lartë, ndoshta kjo shpjegon edhe rezultatet e kësaj pjese të studimi
gjë të cilën ky studim nuk e konfirmon. Mund të jenë disa arsye të këtyre
moskonvergjencave, si ndikimi i elementëve agresiv shoqëror, të cilët formësojnë më
tepër sjelljen e të rinjve sesa elementët prindëror; arsye tjetër mund të jetë ndikimi i vetë
bashkëmosharëve agresiv në modelimin e këtyre sjelljeve; si dhe elementët kulturor
vëndas. Presupozohet se fëmijët i mësojnë stilet e zgjidhjes së problemeve përmes
agresivitetit si rezultat i ekspozimit të përsëritur përballë modeleve të këtilla. Për të
konkluduar më profesionalisht mbi tipologjinë dhe shkaqet e sjelljeve agresive të
sipërpërmendura nevojiten studime të thelluara. Përsa i përket problemeve me vëmendjen
ato rriten për ata të rinj prindërit e të cilëve kanë nivel arsimor të ulët. Këto probleme
lidhen kryesisht me vështirësitë për t’u përqëndruar, për të qëndruar në një vend, veprime
që i përsërisin shpesh, hutimet e shpeshta etj.
Të rinjtë nënat e të cilëve kanë arsim universitar ose pasuniversitar shfaqin një nivel të
ulët të problemeve me sjelljen, ndërsa me uljen e nivelit arsimor të nënës vlerat vijnë
duke u rritur. Përsa i përket arsimit të babait, rezultatet tregojnë se sa më i ulët të jetë
niveli arsimor i babait aq më e ulët është tendenca e të rinjve për tu mburrur, shitur mend
apo për të gënjyer, ndërkohë që kjo tendencë rritet me rritjen e nivelit arsimor të babait.
Gjithashtu mund të theksojmë se me rritjen e nivelit arsimor të babait ulet tendenca e të
30 Mental health of children and young people in Great Britain, 2004; Office for National Statistics
150
152
rinjve për të vepruar pa u menduar apo për të ndjerë xhelozi per të tjerët. Këto të dhëna
mbështeten edhe nga Stipek (1998) i cili theksonte se një status ekonomik i ulët duke
përfshirë nivelet e ulëta të arsimimit prindëror mund të ndikojë negativisht marrëdhëniet
apo ndërveprimet familjare dhe mund të sjellë probleme sjellore tek fëmijët.
Në këtë studim u vërejt se të rinjtë nënat e të cilëve kishin një nivel të ulët arsimor kishin
tendencën për të patur një rritje të indeksit të parë të karakteristikave të tërheqjes sociale.
Këto karakteristika lidhen kryesisht me parapëlqimin për të qëndruar më shumë vetëm
sesa me të tjerët, mospëlqimin për tu përfshirë në bisedë me të tjerët dhe të qënurit i
ndrojtur. Këto qëndrime reflektoheshin në nivel më të ulët për nivelet e tjera arsimore të
nënës. Ndërsa në rastin e babait rezultatet treguan vlera të larta për dy indekset e para të
tërheqjes sociale në marrëdhënie me nivelin e ulët arsimor të babait. Përveç
karakteristikave të mësipërme këta të rinj theksuan se nuk shkonin mirë me
bashkëmoshatarët, kishin frikë nga vende apo situate të caktuara, ishin të ngathët dhe
kishin vështirësi në orientim. Me rritjen e nivelit arsimor të babait reflektimi i këtyre
karakteristikave zbehej. Sipas Feldman dhe Eidelman, (2009); Kearney, (1997); Segawa,
(2008) në familjet ku arsimimi i prindërve është nën nivelin mesatar egziston tendenca
që këta prindër të jenë të mbilodhur, të mbingarkuar, të stresuar më shumë se normalja
dhe shumë autoritarë me fëmijët e tyre duke përdorur të njëjtat masa disiplinore siç
përdornin prindërit e tyre. Shpeshherë ata tregojnë mungesë ndjeshmërie dhe ngrohtësie
(Evans, 2004) dhe dështojnë në ndërtimin e marrëdhënieve solide me fëmijët e tyre
(Ahnert, Pinquart, dhe Lamb, 2006). Ndaj duke u bazuar në këtë studim mund të
arsyetojmë se një ndër arsyet e tërheqjes sociale të këtyre të rinjve vjen si pasojë e një
mjedisi familjar jo shumë të ngrohtë dhe mbështetës, gjë e cila penalizon mundësitë e të
anketuarëve për të ndërtuar marrëdhënie me bashkëmoshatarët e tyre por tër të qënë më
bindës lind nevoja e sugjerimeve të studimeve të mëtejshme mbi ndikimin e mjedit
familjar në tërheqjen sociale të të rinjve.
Mund të thuhet qartazi se të rinjtë që i kanë prindërit me nivel arsimor pasuniversitar
kanë më pak shqetësime somatike se bashkëmoshatarët e tyre me prindër me nivel
arsimor më të ulët. Ajo çka vlen të përmendet për këtë pjesë të gjetjeve është fakti që të
rinjtë, prindërit e të cilëve janë me arsim 8 vjeçar pranuan se nuk ushqeheshin mirë,
vuanin nga mbipesha, problemet me sytë dhe lëkurën. Këto janë karakteristikat e indeksit
të tretë të shqetësimeve somatike. Të rinjtë, prindërit e të cilëve ishin me arsim të lartë,
nuk i reflektuan këto të dhëna.
151
153
Të rinjtë që i kanë prindërit me arsim universitar dhe pasuniversitar e kanë indeksin e
parë të problemeve sociale më të lartë se bashkëmoshatarët e tyre, prindërit e të cilëve
janë më arsim më të ulët. Pra, adoleshentët që i kanë prindërit më të arsimuar kanë
tendencën për të manifestuar sjellje prej të rrituri, rrinë me persona më të rritur se vetja,
i vënë të tjerët në lojë etj. Kjo prirje është e njëjtë si për nivelin e nënës ashtu edhe atë të
babait. Ndërsa të rinjtë, prindërit e të cilëve ishin me arsim 8 vjeçar raportuan sjellje disi
të vonuara për moshën e tyre , u pëlqen të rrinë me më të vegjël se vetja dhe mendonin
se bashkëmoshatarët e tyre nuk i kishin qejf. Kjo tendencë ulej me rritjen e nivelit arsimor
të prindërve. Kërkimet mbi sjelljen tregojnë se fëmijët që vijnë nga familje me prindër
me nivel të ulët arsimor kanë tendencën të zhvillojnë shqetësime psikiatrike si edhe
funksionim social të papërshtatshëm (McCoy, Firck, Loney, dhe Ellis, 1999). Mes nivelit
të arsimit të nënës dhe problemeve të mendimit të fëmijëve të tyre nuk u pa ndonjë
marrëdhënie me rëndësi statistikore për të gjitha indekset që përfaqësonin këtë kategori
por situata ndryshon në rastin e babait. Vihet re se mesataret e indeksit të parë të
problemeve të mendimit rriten me uljen e nivelit arsimor të babait dhe ulën me rritjen e
nivelit arsimor të tij. Pra, të rinjtë, baballarët e të cilëve kanë një nivel arsimor më të ulët
kanë tendencën për të lënduar veten, të kenë mendime të cilat nuk i kontrollojnë dot, të
ndjejnë se të tjerët duan t’ua hedhin dhe të lëndohen shpesh, pa qëllim. Këto të dhëna
mbështeten edhe nga studimi i Dodge, Pettit, dhe Bates, (1994) ku fëmijët që jetojnë në
familje në të cilat prindërit kanë nivel të ulët arsimor kanë më shumë gjasa për të
manifestuar probleme me sjelljen, ku sipas mësuesve dhe bashkëmosharëve zgjat për një
periudhë mëse 4 vjeçare.
5.2.2 Statusi i punësimit të prindërve dhe mirëqënia emocionale e të rinjve
Edhe pse pjesa më e madhe e studimeve i referohet ndikimeve që ka
punësimi i nënave, një pjesë e vogël e literaturës (por në rritje) është duke u
zhvilluar për të identifikuar efektet që ka punësimi dhe papunësia e baballarëve tek
fëmijët. Një pjesë e tyre kanë gjetur efekte jo shumë të favorshme mes punësimit të
nënave dhe rezultateve socio-emocionale dhe konjitive të fëmijëve. (Baydar dhe
Brooks-Gunn, 1991; Belsky dhe Eggebeen, 1991; Han, Waldfogel dhe Brooks-Gunn,
2001). Disa kërkime kanë arritur në përfundimin se rritja e punësimit në nënave
asociohet me benefite për fëmijët. (Garrett, Ng’andu dhe Ferron, 1994; Meyer dhe
Cancian, 1998; Vandell dhe Ramanan, 1992) , ndërkohë që studime të tjera nuk tregojnë
efekte të rëndësishme mbi efektet që mund të ketë rrjeti i punësimit të nënave në
152
154
mirëqënien e fëmijëve (Blau dhe Grossberg, 1990; Duncan dhe Chase-Lansdale, 2001;
Dunifon, Kalil, dhe Danziger, 2003; Harvey, 1999; Morris, Huston, Duncan, Crosby,
dhe Bos, 2001), rezultat i cili mbështetet në disa nga gjetjet e këtij studimi në rastin e
statusit të punësimit të nënave dhe impaktit që mund të ketë tek fëmijët e tyre.
Gjetjet e këtij studimi sugjerojnë se statusi i punësimit të nënës nuk ka ndonjë impakt
statistikisht të rëndësisëm në përjetimin e vështirësive psikologjike tek të rinjtë e
anketuar. Sipas Joshi dhe Verropoulou (2000) fëmijët që i kanë patur nënat të
punësuara në çdo kohë ndërmjet foshnjërisë dhe moshës së arsimit të detyrueshëm,
shfaqën nivele më të ulëta ankthi (kur ishin në moshën 5-17 vjeç) krahasuar me
fëmijët të cilët i kishin patur nënat të papunësuara. Ekziston gjithashtu një lidhje
pozitive me punësimin e nënave dhe mungesës së ankthit, dhe kjo ishte më e madhe
kur nënat ishin të punësuara me kohë të pjesshme. Edhe sipas Arendall (2000) nënat
që punojnë përjetojnë nivele më të larta të mirëqënies së përgjithshme dhe nivele më
të ulta të ankthit apo depresionit sesa nënat që kujdesen për angazhime në familje me
kohë të plotë, dhe kjo gjë mund të ketë të njëjtin efekt edhe tek fëmijët e tyre. E
njëjta gjë ndodh edhe me baballarët, ata të cilët nuk punojnë kanë më shumë gjasa të
ndihen ankthiozë ose më të depresuar në krahasim me baballarët që punojnë, gjë e
cila mund të ndikojë në një marrëdhënie ankthioze baba-fëmijë (Ray dhe McLoyd,
1986). Në rastin e përgjigjedhënësve të studimit tonë, ata të cilët kishin raportuar mbi
papunësinë e babait, rezultuan me një indeks vështirësish psikologjike më të lartë sesa
ata që i kanë baballarët të punësuar me kohë të plotë. Ata raportuan ndjesi inferioriteti, i
vinin shpesh në lojë, ndiheshin fajtorë dhe perceptonin se askush nuk i donte. Sjelljet
agresive që rezultuan me rëndësi statistikore në lidhje me punësimin e babait dhe nënës
janë faktorët që lidhen me dhunën fizike dhe vjedhjen. Ndërkohë që vihet re se sjellja
agresive e të rinjve është më e lartë për nivelin arsimor të ulët të babait dhe statistikisht e
njëjtë për nivelet e tjera arsimore më të larta. Problemet me vëmendjen janë më të larta
për të rinjtë që kanë babain pa punë dhe statistikisht më të ulëta për statuset e tjera të
punësimit.
Në rastin e efekteve që statusi i punësimit të prindërve ka në sjelljen e të rinjve testi
Tukey’s prodhoi rezultate kontradiktore dhe nuk paraqiti diferenca me rëndësi
statistikore. Pra, sipas këtyre të dhënave statusi i punësimit të prindërve nuk ka ndikim
në problemet që fëmijët e tyre mund të kenë me sjelljen. Ndërsa sipas literaturës së
studiuar nënat e punësuara me kohë të plotë kishin fëmijë me më shumë probleme me
153
155
sjelljen sipas mësuesve, ndërsa fëmijët, nënat e të cilëve kanë punuar part-time kanë
raportuar më pak probleme me sjelljen në krahasim me fëmijët, nënat e të cilëve kanë
punuar me kohë të plotë.31
Bowlby (1969) sugjeron se foshnjat që ndahen nga nënat e tyre për periudha të gjata
kohore, e kanë më të vështirë të krijojnë marrëdhënie të forta ndërlidhëse, gjë që
mendohet të ketë një impakt negativ në mirëqënien e tyre të mëvonshme
psikologjike. Edhe në studimin tonë, të rinjtë, prindërit e të cilëve ishin të papunë, kishin
tendenca për të patur frikë nga vende apo situata të caktuara, frikë për të shkuar në
shkollë, marrëdhënie jo të mira me bashkëmoshatarët si edhe mungesë orientimi. Ata,
gjithashtu,silleshin nën nivelin e moshës së tyre, shoqëroheshin me më të vegjël se vetja
dhe mendonin se bashkëmoshatarët e tyre nuk i kishin qejf. Pra, tendenca për t’ju
shmangur marrëdhënieve sociale dhe parapëlqimi i një jetë të tërhequr socialisht është i
dukshëm.
Statusi i punësimit të nënës nuk u duk të kishte ndonjë të dhënë statistikisht të
rëndësishme për të rinjtë dhe shqetësimet somatike. Përsa i përket statusit të punësimit të
babait u vu re se të rinjtë baballarët e të cilët ishin pa punë kishin tendenca për të
konsumuar ilaçe pa ndonjë arsye mjekësore, nuk ushqeheshin siç duhej, kishin probleme
me sytë dhe lëkurën.
Edhe në këtë rast është statusi i punësimit të babait ai që paraqet një lidhje me rëndësi
statistikore. Konkretisht, të rinjtë, baballarët e të cilëve janë të papunë shfaqin tendencë
më të lartë të problemeve të mendimit të indeksit të parë krahasuar me të rinjtë baballarët
e të cilëve punonin. Persa i përket statusit të punësimit të nënës asnjë nga hipotezat zero
nuk mund të hidhet poshtë.
5.2.3 Niveli i të ardhurave familjare dhe mirëqënia emocionale e të rinjve
Përsa i përket ndikimit të të ardhurave në vështirësitë psikologjike të
adoleshentëve shohim se sa më të larta të jenë të ardhurat e familjes aq më të ulta janë
vështirësitë psikologjike të të rinjve. Lidhja është më e theksuar për nivelet shumë të ulta
të të ardhurave familjare dhe zbehet për nivelet më të mira të të ardhurave. Të anketuarit
që jetojnë në familje me të ardhura relativisht të ulta kanë raportuar se qajnë shpesh,
31 David Pelcovitz Ph.D , 2013 “The Impact of Working Mothers on Child Development”
154
156
ndihen të vetmuar, të frikësuar, të palumtur, të mërzitur, inferior, në faj etj. Këto të dhëna
konfirmohen edhe nga gjetjet e McLoyd (1989) i cili theksonte se prindërit të cilët jetonin
në vështirësi ekonomike kanë fëmijë të cilët janë më pesimist për të ardhmen që i pret në
nivelin e arsimimit të tyre apo punësimit.
Përsa i përket lidhjes mes nivelit të të ardhurave familjare dhe sjelljeve agresive të dhënat
tregojnë se sa më të larta të jenë të ardhurat aq më të shpeshta janë rastet e thyerjes së
rregullave në shtëpi apo ambiente të tjera, shoqërimi me shokë/shoqe që kanë tendencën
për tu përfshirë në telashe, përdorimi i fjalëve të pista, pirja e cigares dhe lënia e orëve të
mësimit. Të rinjtë që kategorizohen në dy skajet e niveleve të të ardhurave familjare
përshfaqin sjellje agresive të indeksit të dytë më të larta se bashkëmoshatarët e tjerë që
vijnë nga familje me të ardhura mesatare apo të mira. Këto sjellje janë vjedhja, kërcënimi
dhe sulmi fizik ndaj të tjerëve.
E njëjta situatë paraqitet edhe për nivelet e të ardhurave dhe impaktit që ajo mund të ketë
në tërheqjen sociale. Të dhënat patën një indeks të njëjtë për dy ekstremet e të ardhurave
famijare. Pra, të rinjtë të cilët vijnë nga familje me të ardhura shumë të ulëta mujore
shfaqin të njëjtin nivel tërheqjeje sociale me ata të rinj të cilët vijnë nga familje me të
ardhura mujore të larta. Këta të rinj reflektonin tendenca për të patur frikë nga vende apo
situata të caktuara, frikë për të shkuar në shkollë, marrëdhënie jo të mira me
bashkëmoshatarët si edhe mungesë orientimi.
Të dhënat përsëriten edhe për rezultatet që lidhen me çrregullimet somatike. Të rinjtë që
nuk ushqehen aq mirë saç duhet, kanë probleme me sytë dhe lëkurën dhe përdorin ilaçe
pa ndonjë arsye të caktuar, vijnë nga familje të cilat kanë të ardhura mujore ose shumë të
larta ose shumë të ulëta, pra dy ekstremet e niveleve të të ardhurave. Përfundimet që
lidhen me nivelin e ulët të të ardhurave gjejnë mbështetje në literaturë sepse sipas Conger
etj.,( 2002); McLoyd, (1989); Mistry, Vanderwter, Huston, dhe McLoyd, (2002) të
jetuarit në një shtëpi me të ardhura të ulëta mund të rrisë nivelin e stresit tek prindërit,
e për pasojë mund të ndikojë në marrëdhënien e tyre me fëmijët. Ata theksojnë
gjithashtu se efektet që ka stresi me bazë socioekonomik (si për shembull vështirësitë
financiare) në arritjet e fëmijëve, ndërmjetësohen përmes stresit prindëror dhe modeleve
të ndërveprimit familjar (si për shembull depresioni prindëror, mungesë ose tregues të
ulët të përkujdesjes dhe ngrohtësisë prindërore). Por përsa i përket të dhënave që lidhin
sjelljen agresive, tërheqjen sociale dhe të tjera problematika me karakter social të të rinjve
që vijnë nga familje me nivel të lartë të ardhurash mund të spekulojmë se këto përfundime
155
157
justifikohen me faktin se paratë influencojnë mënyrën sesi ne mendojmë dhe sillemi, dhe
jo gjithmonë pozitivisht. Shpesh herë njerëzit që jetojnë në pozita më të favorshme
ekonomike kanë tendencë të tregohen më pak empatik me pjesën tjetër të shoqërisë të
cilët nuk gëzojnë të njëjtat pozita ekonomike. Fëmijët e rritur në familje të pasura mund
të duken sikur kanë gjithçka por të paturit gjithçka mund të ketë kostot e veta. Të paturit
“para nëpër duar” i jep mundësinë të rinjve të pasur të abuzojnë me substanca më shumë
sesa fëmijët që vijnë nga familje të varftra. Këta të rinj rrezikojnë të jenë më shumë pre
e depresionit, ankthit mashtrimeve, vjedhjeve dhe çrregullimeve të të ngrënit për shkak
se pasuria në vetvete mund të jetë burim stresi për prindërit e tyre dhe rrjedhimisht
reflektohet edhe tek fëmijët. Të qënit i pasur nuk do të thotë domosdosmërisht që
prindërit kanë mençurinë dhe qetësinë e duhur në edukimin e fëmijëve të tyre. Sigurisht
që këta fëmijë apo të rinj janë të privilegjuar në shumë aspekte por kjo nuk dotë thotë që
ata gëzojnë mirëqënie emocionale dhe psikologjike për shkak të pozitës ekonomike.
Të njëtin arsyetim mund të përdorim edhe përsa i përket nivelit të të ardhurave dhe
problemeve sociale ku të dhënat treguan një tendencë në rritje mes indeksit të dytë të
problemeve sociale që lidhet me dëshirën për të rënë në sy dhe nivelit të ulët të të ardhura
të familjes. Edhe në këtë rast u vërejt se të rinjtë të cilin vinin nga familje me të ardhura
të larta kishin prirje për tu mburrur apo rënë sy. Kjo tendencë nuk ishte e përfillshme për
të rinjtë të cilin jetonin në familje me nivelet e mesme të të ardhurave.
Të rinjtë që vinin nga familje me të ardhura të ulëta kishin tendencë më të lartë për të
lënduar veten në mënyrë të vetëdijshme, kishin mendime që nuk mund ti kontrollonin,
kishin frikë se mund të bënin diçka të keqe dhe ndjenin se të tjerët donin t’ua hidhnin.
Sipas studimeve në familjet me të ardhura të ulëta arsimimi i prindërve është nën nivelin
mesatar gjë e cila ndikon në proçesin e të mësuarit të fëmijëve të tyre (Feldman dhe
Eidelman, 2009; Kearney, 1997; Segawa, 2008). Këta prindër kanë tendencen të jenë të
mbilodhur, të mbi ngarkuar, të stresuar më shumë se normalja dhe shumë autoritarë me
fëmijët e tyre duke përdorur të njëjtat masa disiplinore siç përdornin prindërit e tyre.
Shpeshherë ata tregojnë mungesë ndjeshmërie dhe ngrohtësie (Evans, 2004) dhe
dështojnë në ndërtimin e marrëdhënieve solide me fëmijët e tyre (Ahnert, Pinquart, dhe
Lamb, 2006).
156
158
5.3 Analizimi i karakteristikave socioekonomike të prindërve në marrëdhënie
me performancën akademike të fëmijëve të tyre
Arsimi është trashëgimia më e mirë që një komb mund t’i japë qytëtarëve të vet,
sidomos të rinjve. Kjo sepse zhvillimi i çdo shteti ose komuniteti varet së tepërmi nga
cilësia e arsimit të atij vendi. Besohet gjërësisht se bazat e një zhvillimi të vërtetë duhet
të fillojnë me zhvillimin e burimeve njerëzore. Arsimimi është automjeti për zhvillimin
socio-ekonomik dhe mobilizimin social të çdo shoqërie.
5.3.1 Niveli i arsimit të prindërve dhe performanca akademike e të rinjve
Studimet sugjerojnë se nivelet e ulëta të arsimimit prindëror mund të ndikojnë
negativisht marrëdhëniet apo ndërveprimet familjare duke sjellë probleme sjellore tek
fëmijët dhe rrjedhimisht të rezultojë në arritje te ulta akademike me kalimin e kohës.
Edhe në këtë studim pjesa më e madhe e gjetjeve sugjerojnë se fëmijët e prindërve me
nivel të lartë arsimor kanë tendencën të kenë performancë akademike më të lartë sesa
fëmijët e prindërve me nivel më të ulët arsimor. Nga rezultatet e këtij studimi u vërejt se
sa më i lartë të jetë niveli arsimor i nënës aq më e lartë është performanca akademike e
të rinjve. Pjesa më e madhe e të anketuarëve, nënat e të cilëve kishin përfunduar arsimin
universitar ose pasuniversitar raportuan për një performancë mbi mesataren në lëndën e
matematikës. Të njëjtat përfundime u nxorrën edhe për të anketuarit baballarët e të cilëve
ishin me arsim universitar ose pasuniversitar. Sipas kornizës socio-konjitive dhe të
mësuarit social (Bandura, 1986), sjellja e fëmijëve formëzohet pjesërisht përmes
vëzhgimit dhe të eksperiencave të të mësuarit në mënyrë të drejtpërdrejtë. Këto
eksperienca çojnë në formimin e vlerave dhe besimeve të cilat udhëheqin dhe mbajnë të
qëndrueshme sjelljen e njeriut gjatë kalimit të viteve. (Anderson dhe Huesmann, 2003;
Huesmann, 1998). Sipas Eccles (Eccles, 1993; Eccles, Vida, dhe Barber, 2004; Eccles,
Wigfield, dhe Schiefele, 1998), ky proçes konjitiv mban përgjegjësi për forcimin e
sjelljeve që lidhen me arritjet akademike dhe rrjedhimisht me të qënurit i suksesshëm.
Në lëndën e letërsisë nuk u gjet i njëjti rezultat pasi të dhënat treguan se si ata të rinj që
e kishin nënën me arsim 8 vjeçar, edhe ata të rinj që e kishin nënën me arsim universitar
raportuan në përqindje respektivisht njëmbëdhjetë dhe dyzet e një se ishin ngelës në këtë
lëndë. Me një rezultat të tillë nuk mund të pranojmë se niveli i arsimit të nënës ndikon në
performancën akademike të fëmijëve të saj në lëndën e letërsisë. Kjo ndoshta mund të
157
159
shpjegohet me faktin se performanca në këtë lëndë lidhet më shumë me aftësinë dhe
talentin individual sesa me ndikimin e prindërve.
Në lëndën e gjuhës shqipe më shumë se gjysma e të rinjve nëna e të cilëve ishte me arsim
pasuniversitar, raportuan për performancë mbi mesataren në këtë lëndë. Sipas një analize
të dhënash të bëra nga Duncan and Brooks-Gunn (1997) u arrit në përfundimin se mes
arsimimit të nënave dhe arritjeve intelektuale të fëmijëve ekziston një lidhje statistikore
e rëndësishme, madje kjo lidhje ndikonte më shumë seç mund të ndikonin indikatorë të
tjerë si për shembull të ardhurat familjare.
Edhe në lëndët shoqërore vërehet një marrëdhënie e fortë mes performancës akademike
mbi mesatare në këto lëndë dhe arsimit pasuniversitar të nënës. Nga të dhënat për
performancën akademike në gjuhën e huaj u pa se të rinjtë nëna e të cilëve kishte nivel
arsimor pasuniversitar shoqëroheshin me një performancë akademike mbi mesataren prej
tyre. Në lëndën e teknologjisë performanca akademike e të rinjve të anketuar rritet me
rritjen e arsimit të nënës. Të njëjtat rezulate paraqiten edhe për nivelin e arsimit të babait.
Ato tregojnë se sa më i lartë të jetë ai aq më e lartë është performanca akademike e të
rinjve. Konkretisht në lëndën e letërsisë, të gjuhës shqipe, të gjuhës së huaj, teknologjisë
dhe të shkencave shoqërore përqindja më e madhe e adoleshentëve që kishin performancë
mbi mesataren, i kishin baballarët me arsim universitar ose pasuniversitar. Këto
përfundime na tregojnë se jo rastësisht ekzistojnë marrëdhënie pozitive mes nivelit
arsimor të prindërve dhe pritshmërive që fëmijët e tyre të jenë të sukseshëm. (Davis-
Kean, 2005), duke nënkuptuar se sa më i lartë të jetë arsimimi i prindërve aq më shumë
ata inkurajojnë fëmijët e tyre që të kenë pritshmëri të larta për vetveten. Nga ana tjetër,
është e rëndësishme të përmenden gjetjet e McLoyd (1989) i cili theksonte se prindërit të
cilët jetonin në vështirësi ekonomike kanë fëmijë të cilët janë më pesimist për të ardhmen
që i pret në nivelin e arsimimit të tyre apo punësimit.
Të dhënat për arritjet akademike në arte marrin një rrjedhë interesante pasi në dallim me
lëndët e mësipërme nuk shohim diferenca të konsiderueshme mes nivelit të arsimit të
nënës dhe babait dhe performancës akademike të përgjigjedhënësve. Si ata të rinj nëna e
të cilëve ka arsim 8 vjeçar edhe ata, nëna e të cilëve ka arsim pasuniversitar raportojnë
në mbi gjashtëdhjetë e pesë përqind të rasteve se kanë performancë mbi mesataren. Në
rastin e babait nuk është gjetur një trend plotësisht i qartë në funksion të rezultateve të
lidhjes. Këto rezultate mund të shpjegohen me ndikimin e komponentit talent në arritjen
158
160
e rezultateve në muzikë apo art pamor. Prirjet artistike që të anketurit mund të kenë në
këto lëndë e tejkalojnë ndikimin që mund të ketë niveli i arsimimit të prindërve të tyre në
performancën akademike në lëndët e muzikës dhe artit pamor.
5.3.2 Statusi i punësimit të prindërve dhe performanca akademike e të rinjve
Studimet theksojnë se fëmijët, nënat e të cilave punojnë me kohë të plotë gjatë
vitit të parë të jetës së tyre kanë rezultuar me arritje konjitive më të ulëta sesa fëmijët,
nënat e të cilëve nuk punojnë. Megjithatë nuk është parë të ketë ndonjë të dhënë me
rëndësi statistikore mes nënave që punojnë më kohë të plotë dhe atyre nuk punojnë gjatë
periudhës së adoleshencës së fëmijëve të tyre 32.Në këtë studim të dhënat fokusohen në
ndikimin që ka punësimi i nënës dhe babait në performancën akademike të fëmijëve të
tyre vetëm për target grupin e të rinjve. Mes punësimit të nënës dhe performancës
akademike në lëndën e matematikës u gjet një lidhje e dobët. Nga të dhënat u vërejt se
për të gjitha nivelet e punësimit të nënës, të rinjtë e anketuar kishin një performancë
mesatare në këtë lëndë. Në lëndën e letërsisë nuk u gjet ndonjë diferencë e lartë në
performancën akademike panvarësisht punësimit të nënës. Përqindjet rezultuan pak a
shumë të njëjta për të treja kategoritë e punësimit të nënës, si me kohë të plotë, me kohë
të pjesshme dhe pa punë. Në lëndën e gjuhës shqipe përqindja më e madhe e të
anketuarëve që kishin performancë mbi mesatare e kishin nënën të punësuar me kohë të
plotë. Në grupin e lëndëve të shkencave natyrore hipoteza zero nuk mund të hidhet poshtë
pasi variacioni në statusin e punësimit të nënës nuk shoqërohet me variacion në
performancën akademike në këtë grup lëndësh. Përsa i përket performancës në shkencat
shoqërore, edhe pse të rinjtë i kishin nënat të punësuara me kohë të plotë një përqindje e
konsiderueshme e tyre (diçka më pak se gjysma) pranuan se ishin ngelës në këtë lëndë.
Në gjuhën e huaj u pa një lidhje me rëndësi statistikore mes punësimit me kohë të plotë
të nënës dhe performancës mbi mesatare të të rinjve në këtë lëndë, por nga ana tjetër është
më e madhe përqindja e atyre me rezultat jokalues që e kanë nënën të punësuar me kohë
të plotë krahasuar me ata të cilët e kanë nënën të papunë. Fortësia e lidhjes mund të
shpjegohet me faktin se performanca në gjuhët e huaja ndikohet nga dëshira dhe
përkushtimi individual i të rinjve për të thelluar njohuritë në to dhe jo domosdoshmërisht
32 Cahn, J. (2011). Adolescent children of newly-Orthodox Jewish parents: Family functioning, parenting, and community integration as correlates of adjustment. (Unpublished doctoral dissertation). Yeshiva University Azrieli Graduate School of Jewish Education and Administration, New York.
159
161
një cilësi e tillë fitohet në shkollë. Rezultatet në lëndën e teknologjisë na prezantojnë një
numër relativisht të madh të të rinjve ngelës nëna e të cilëve është raportuar si e papunë
po ky numër nuk ka ndonjë diferencë shumë të madhe me të rinjtë nënat e të cilëve
punonin me kohë të plotë. Në lidhje me performancën akademike në arte u vërejt se numri
i të rinjve me performancë mbi mesatare që i kishin nënat të punësuara me kohë të plotë
ishte më lartë se numri i të rinjve me nënat e papuna. Në të njëjtën kohë edhe numri i të
rinjve ngelës në këtë lëndë, nëna e të cilëve punonte me kohë të plotë ishte sërisht më i
lartë se numri i të rinjve ngelës me nënën të papunësuar. Pra siç shihet qartazi nuk mund
të themi se ka një lidhje me rëndësi statistikore mes impaktit që mund të ketë punësimi
ose mungesa e punësimit të nënës në performancën akademike të të rinjve të sotëm që
jetojnë dhe studiojnë në qytetin e Tiranës. Sipas studimeve, kur fëmijët janë më të rritur
dhe frekuentojnë shkollën, është vënë re që punësimi i nënave ka impakt pozitiv për
arritjet arsimore të fëmijës, ndoshta me anë të rritjes së burimeve financiare që mund
të sjellë në familje, si dhe me anë të gjenerimit të një modeli për tu ndjekur nga
fëmijët33, por kjo nuk ka rezultuar në këtë studim. Analiza e këtij fenomeni në këtë rast
është disi kompleks për shkak se në këtë studim nuk kemi të dhëna të disponueshme mbi
punësimin e nënave kur të anketuarit ishin në moshë parashkollore (siç kanë pjesa
dërrmuese e studimeve në këtë fushë), ndaj në këto kushte mund të spekulojmë që nënat
e të anketurëve kanë qëndruar në shtëpi gjatë periudhës ku adoleshëntët kanë qënë në
moshë të vogël për të rifilluar aktivitetin okupacional në një kohë të mëvonshme.
Përsa i përket punësimit të baballarëve dhe ndikimit që ai mund të ketë në arritjet
akademike të fëmijëve studimet janë të limituara. Megjithatë, në ato pak studime sipas të
dhënave ndikimi që kishte punësimi i baballarëve tek fëmijët, në përgjithësi ishte më pak
i rëndësishëm statistikisht sesa puna e paguar e nënave34. Po në këtë studim vërehet
totalisht e kundërta pasi të dhënat mes statusit të punësimit të babait dhe performancës
akademike tregojnë se sa më i lartë të jetë punësimi i babait aq më e lartë është
performanca e fëmijëve të tyre në lëndën e matematikës. E njëta situatë paraqitet edhe
për lëndën e letërsisë, ndërsa në gjuhën shqipe dhe shkencat natyrore të anketuarit që
33 Lois Wladis Hoffman, PhD “The Effects of the Mother's Employment on the Family and the Child”
34 Ermisch, J., and M. Francesconi. “The effect of parental employment on child schooling” Journal of
Applied Econometrics 28:5 (2013): 796–822.
160
162
kishin performancë akademike mbi mesataren ishin ata, baballarët e të cilëve punonin me
kohë të pjesshme. Edhe në rastin e gjuhës së huaj mes punësimit të babait dhe
performancës akademike në këtë lëndë lidhja është pozitive dhe statistikisht e
rëndësishme. U vërejt se mëse shtatëdhjetë përqind e të anketuarëve baballarët e të cilëve
punonin me kohë të plotë kishin performancë mbi mesatare. Në lëndën e teknologjisë
rezultatet tregojnë një diferencë të papërfillshme e performancës mbi mesatare të të rinjve
që e kanë babain të punësuar me kohë të pjesshme dhe me kohë të plotë. Në performancën
akademike në arte, si në pjesën dërrmuese të të dhënave shumica e të rinjve baballarët e
të cilëve punojnë me kohë të plotë kishin performancë mbi mesataren në këtë lëndë.
Diferencat e kundërta në rezultate mes studimeve t bëra në vënde të tjera dhe këtij studimi
mund të vijnë si rezultat edhe i karakteristikave kulturore dhe vlerave ende tradicionale,
e cila e pozicionon figurën atërore dhe atë mashkullore si autoritare dhe përgjegjëse për
performancën jashtë familjes. Si i tillë në kulturën tonë, është babai përgjegjës për
sigurimin e të ardhurave në familje dhe për nxitjen e suksesit të fëmijëvë, sidomos kur
ata janë të së njëjtës gjini. Ndaj për të studiuar më thellë këtë rezultat, deri tani vetëm
shqipëtar propozohen studime të orientuara vetëm ndaj këtyre elementëve; ndikimit të
çështjes gjinore në përformancën akademike të fëmijëve dhe ndikimit të çështjes gjinore
në sjellje dhe në qëndrime të ndryshme nxisëse ndaj mirëqënies së fëmijëve.
5.3.3 Niveli i të ardhurave familjare dhe performanca akademike e të rinjve
Sipas studimeve të ndryshme punësimi i prindërve ose papunësia (rrjedhimisht
edhe të ardhurat) kanë një impakt të drejtpërdrejtë në rezultatet e fëmijëve të tyre
sepse ndikon në sasinë e të ardhurave që ata kanë në dispozicion për të investuar për
fëmijët. Kjo lidhet me trasmetimin ndërbreznor që diskutuam më sipër (Becker,
1981; Becker dhe Tomes, 1986; Ermisch dhe Francesconi, 2001). Jetesa në një
familje me të ardhura të ulëta, mund të rrisë nivelin e ankthit prindëror, i cili mund
të lëkundë mjedisin shoqëror të fëmijës, si dhe mund të limitojë zhvillimin konjitiv
(Parcel dhe Menaghan, 1994). Këto përfundime reflektohen edhe ne këtë studim pasi
numri më i madh i të rinjve ngelës në lëndën e matematikës, shkencave të natyres dhe të
gjuhës shqipe vinin nga familje që jetonin në një nivel të ardhurash nën njëzët mijë lekë
në muaj ndërkohë që të rinjtë me performancë mbi mesatare mbizotëronin në grupin e
familjeve me të ardhura njëqind mijë lekë të reja deri njëqind e pesëdhjetë mijë ose mbi
këtë shifër. Pra, sa më i lartë të jetë niveli i të ardhurave mujore familjare aq më e lartë
161
163
është performanca akademike e të rinjve të anketuar në këto lëndë. Rritja e të ardhurave
që vjen nga punësimi, ju mundëson prindërve të investojnë më shumë në kapitalin
njerëzor të fëmijëve të tyre, duke shpenzuar më shumë para për arsimimin dhe
edukimin, me anë të blerjes së librave, mësuesve personalë apo arsimit jo-publik
(Becker, 1981; Ermisch etj, 2001). E njëjta situatë reflektohet edhe në grupin e lëndëve
shkenca shoqërore, gjuhë e huaj dhe teknologji. Performanca akademike mbi mesataren
në këto lëndë reflektohet tek ata të rinj familjet e të cilëve kanë një nivel të ardhurash më
të lartë sesa bashkëmoshatarët e tyre. Në letërsi edhe pse lidhja mes të ardhurave dhe
performancës akademike rezultoi pozitive vihet re se për çdo nivel të ardhurash mbi
dyqind mijë lekë përqindjet e nxënësve me performancë mbi mesatare janë të përafërta.
Në bazë të këtyre rezultateve mund të thuhet se prindërit e fëmijëve të cilët kanë të
ardhura të ulëta nuk kanë mundësi që ti ndjekin fëmijët e tyre në aktivitetet shkollore, të
ndjekin mbledhjet e prindërve në shkolla për të kuptuar problematikat që mund të kenë
fëmijët e tyre. Rrjedhimisht sjellja dhe performanca e tyre akademike është e destinuar
që të mos ndryshojë për tu përmirsuar. Të jetuarit në nivele të ulëta të ardhurash mujore
si pasojë e mungesës së punësimit dhe nivelit arsimor ndikon në formimin e një kulture
të ngjashme në brezat pasardhës duke trashëguar të njëjën mënyrë mendimi dhe jetese,
pa ambicie akademike dhe rrjedhimisht në penalizimin e ndjekjes së shkollës së lartë,
përftimin të një profesioni që pason me mungesën e punësimit ose punësimit në një punë
me pagë të ulët duke rezultuar kështu në qëndrimin në të njëjtat nivele të ardhurash si
familja ku fëmijët kanë lindur.
Të gjitha të dhënat e literaturës së përzgjedhur mbështeten nga rezultatet e kesaj pjese të
studimit. Rritja me prind të papunë, rrjedhimisht edhe me të ardhura të ulëta, mund
të ulë pritshmëritë dhe aspiratat e vetë fëmijës, duke përcjellë kësisoj modele
negative tek fëmijët, si dhe duke mos ju siguruar atyre nxitjen e duhur për të investuar
në vetë arsimimin e tyre (Ermisch etj, 2001). Të ardhurat e ulëta reduktojnë shancet
e fëmijëve për sukses socio-ekonomik dhe të mirëqënies individuale, jo sepse këto
familje kanë më pak para për të investuar tek fëmijët e tyre, por sepse të ardhurat e
ulta, ulin cilësinë e investimeve jo-monetare, siç mund të jenë ndërveprimet e
prindërve me fëmijët e tyre. (Ermisch etj, 2001; Mayer, 2002).
162
164
5.4 Pikat e forta dhe të dobëta të studimit
Në dijeninë time ky është studimi i parë në Shqipëri që analizon lidhjet mes
statusit të punësimit të prindërve, nivelit arsimor të tyre dhe të ardhurave ekonomike
familjare me vështirësitë psikologjike, sjelljet agresive, problematikat e vëmendjes, të
mendimit, të sjelljes dhe performancës akademike të fëmijëve të tyre në moshën e
adoleshencës në Shqipëri. Një nga pikat më të forta të këtij studimi është numri relativisht
i konsiderueshëm i kampionit të bazuar në popullatën e studimit, gjë e cila siguron
përfaqësueshmërinë e target grupit të zgjedhur për studim. Megjithatë, nevoja për të
identifikuar problematikat dhe limitet që mund të jenë hasur gjatë realizimit të këtij
studimi është e pashmangshme. Fillimisht duhet theksuar se vetë natyra e këtij studimi
do të prodhonte rezultate me të sakta nëse do të realizohej përmes një tjetër dizajni
kërkimor, konkretisht atij longtidunal. Në këtë mënyrë do të identifikohej se si periudhat
e punësimit ose papunësisë së prindërve të shtrirë në vite ndikojnë drejtpërdrejtë tek
fëmijët e tyre dhe jo vetëm duke u bazuar në të dhëna të marra vetëm në një periudhë të
caktuar kohore. Pjesa dërrmuese e literaturës i mëshojnë ndikimit që ka punësimi i
nënave tek fëmijët në moshë të hershme, gjatë viteve të para të jetës së tyre si një nga
faktorët kryesorë që mund të ndikojë në problematikat që fëmija mund të shfaqë në
moshën e rritur. Ky informacion ishte i pamundur për tu siguruar përmes instrumentit të
përdorur në këtë studim.
Një pjesë e të anketuarëve të këtij studimi treguan mungesë serioziteti gjatë përdorimit
të pyetësorit duke mos ju përgjigjur të gjitha pyetjeve ose duke i plotësuar ato me njëri-
tjetrin gjë e cila mund të ketë ndikuar në vërtetësinë e disa prej të dhënave. Përfshirja e
mësuesve dhe prindërve në studim do të jepte një pamje më të plotë në analizën e
problematikave të ketij target grupi duke bërë të mundur kështu dhënien e
rekomandimeve me të përshtatshme.
Ka ende mangësi në kuptueshmërinë e henqeve që mund të lidhen me punësimin e
prindërve dhe ndikimin që mund të kenë tek fëmijët e tyre. Është e nevojshme që të
realizohen më shumë studime që të analizojnë impaktin e punësimit dhe papunësisë së
prindërve duke marrë në konsideratë variabla të tjera ndikuese siç mund të jenë koha në
sasi dhe cilësi e shpenzuar me fëmijët si, roli i përkujdesësve të tjerë përveç prindërve,
stresi prindëror, kënaqësia që prindërit kanë nga jeta, fleksibiliteti i prindërve në punë etj.
Për të patur një pamje më të qartë mes ndikimit që mund të ketë punësimi i prindërve dhe
mungesa e tij tek të rinjtë e sotëm është e nevojshme studimi dhe kuptueshmëria më në
163
165
thellësi të faktorëve ndikues përmes mbledhjes së të dhënave të dizenjuara specifikisht
për të adresuar këtë problematikë.
Një tjetër problem është mungesa e studimeve që lidhen ndertpërdrejtë me identifikimin
e marrëdhënieve mes punësimit të prindërve dhe të rinjve si target grup. Pjesë dërrmuese
e studimeve janë të fokusuara në moshën parashkollore ose gjatë vitit të parë të jetës së
fëmijëve dhe shumë pak studime synojnë të rinjtë.
164
167
KAPITULLI VI
PËRFUNDIME DHE REKOMANDIME
6.1 Hyrje
Ky studim u realizua për të përcaktuar impaktin që ka punësimi dhe papunësia e
prindërve tek të rinjtë e sotëm që jetojnë dhe studiojnë në qytetin e Tiranës. Në mënyrë
që të realizohej ky qëllim u shtruan disa pyetje kërkimore të cilat analizojnë nëse niveli
arsimor i nënës dhe babait, statusi i punësimit të tyre dhe niveli i të ardhurave familjare
ndikojnë në vështirësitë psikologjike, sjelljet agresive, problemet e vëmendjes, problemet
me sjelljen, tërheqjen sociale, problemet e mendimit, çrregullimet somatike si edhe në
performancën akademike të fëmijëve të tyre. Ajo vërehet është fakti se niveli arsimor i
nënës ashtu edhe statusi i punësimit të saj nuk kanë impakt në vështirësitë psikologjike
të të rinjve ose ky impakt është shumë i vogël në krahasim me ndikimin e statusit të
punësimit të babait dhe nivelit arsimor të tij. Të rinjtë baballarët e të cilëve ishin të papunë
dhe me një nivel të ulët arsimor shfaqnin vështirësi psikologjike më shumë sesa
bashkëmoshatarët e tyre me baballarë të punësuar dhe arsim të mesëm apo të lartë
6.1.1 Konkluzione mbi impaktin e nivelit arsimor të prindërve dhe mirëqënies
emocionale të të rinjve
Për probleme të ndryshme që lidhen me mirëqënien emocionale, kanë rezultuar
përfundime të ndryshme të studiuara në marrëdhënie me nivelin arsimor të prindërve. Në
përgjithësi niveli arsimor i babait rezulton të jetë më dominant krahasuar me nivelin
165
168
arsimor të nënës në ndikimin mbi problematikat që lidhen me mirëqënien emocionale të
të rinjve.
Studimi demostron se niveli arsimor i nënës nuk ndikon në nivelin e vështirësive
psikologjike tek të rinjtë por nuk mund të thuhet e njëjta gjë për ndikimin që ka
niveli arsimor i babait. Të rinjtë të cilët e kanë babain me arsim 8 vjeçar apo më
të ulët hasin më shumë vështirësi psikologjike duke u ndjerë të vetmuar, konfuz,
të frikësuar nervoz, të shqetësuar dhe me luhatje humori në krahasim me ata të
cilët e i kanë baballarët me arsim të mesëm apo të lartë.
Problemet e vëmendjes janë më evidente tek ata të rinj prindërit e të cilëve kanë
nivel të ulët arsimor. Ato shoqërohen me vështirësi në përqëndrim, veprime të
përsëritura etj.
Problemet në sjellje janë më të dukshme tek ata të rinj që e kanë nënën dhe babain
me nivel të ulët arsimor. Përveç të tjerash ata karakterizohen nga tendenca për tu
mburrur dhe për të gënjyer.
Të rinjtë nënat e të cilëve kishin një nivel të ulët arsimor kishin tendencën për të
qëndruar më shumë vetëm sesa me të tjerët si edhe karakterizoheshin nga
mospëlqimi për tu përfshirë në bisedë me të tjerët dhe të qënurit i/e ndrojtur.
Mund të thuhet qartazi se të rinjtë që i kanë prindërit me nivel arsimor
pasuniversitar kanë më pak shqetësime somatike se bashkëmoshatarët e tyre me
prindër me nivel arsimor më të ulët. Ata që i kishin prindërit me arsim 8 vjeçar
pranuan se nuk ushqeheshin mirë, vuanin nga mbipesha, problemet me sytë dhe
lëkurën.
Të rinjtë, baballarët e të cilëve kanë një nivel arsimor më të ulët kanë tendencën
për të lënduar veten, kanë mendime të cilat nuk i kontrollojnë dot, ndjejnë se të
tjerët duan t’ua hedhin dhe lëndohen shpesh, pa ndonjë qëllim të caktuar.
Me rritjen e nivelit arsimor të nënës dhe babait aq më shumë rritet tendenca e të
rinjve për të shfaqur sjellje agresive dhe mosbindjeje duke u përfshirë në zënka,
duke bërtitur, acaruar situatat, duke përdorur fjalë të pista, duke pirë cigare, duke
lënë mësimin etj. Ata gjithashtu shfaqin më shumë probleme sociale se
bashkëmoshatarët e tyre prindërit e të cilëve janë më arsim më të ulët, ndër të
tjera, duke manifestuar sjellje prej të rrituri, duke i vënë të tjerët në lojë etj.
166
169
6.1.2 Konkluzione mbi impaktin e punësimit të prindërve dhe mirëqënies emocionale
të të rinjve
Të dhënat demostrojnë se punësimi apo papunësia e nënës nuk ka ndonjë ndikim në
vështirësitë psikologjike, problemeve të vëmendjes, problemeve të mendimit dhe
çrregullimeve somatike. Nga ana tjetër papunësia e babait lidhet me një sërë problemesh
me vëmendjen, me mendimet, me sjelljet agresive të manifestuara përmes dhunës fizike
apo vjedhjes, si edhe një sërë vështirësish psikologjike si ndjesi inferioriteti, talljeje dhe
perceptimesh se askush nuk i donte.
Gjetjet e këtij studimi sugjerojnë se statusi i punësimit të nënës nuk ka ndonjë
impakt statistikisht të rëndësishëm në përjetimin e vështirësive psikologjike tek
të rinjtë e anketuar.
Papunësia e babait, rezulton të ketë një impakt më të lartë në vështirësitë
psikologjike të të rinjve krahasuar me të rinjtë baballarët e të cilëve janë të
punësuar me kohë të plotë. Të rinjtë manifestonin ndjesi inferioriteti, i vinin
shpesh në lojë, ndiheshin fajtorë dhe perceptonin se askush nuk i donte.
Sjelljet agresive që rezultuan me rëndësi statistikore në lidhje me punësimin e
babait dhe nënës janë faktorët që lidhen me dhunën fizike dhe vjedhjen. Të rinjtë
me baballarët të papunë raportuan nivele më të larta agresiviteti sesa ata që i
kishin të punësuar.
Problemet me vëmendjen janë më të larta për të rinjtë që kanë babain pa punë.
Të rinjtë, prindërit e të cilëve ishin të papunë, kishin tendenca për të patur frikë
nga vende apo situata të caktuara, frikë për të shkuar në shkollë, marrëdhënie jo
të mira me bashkëmoshatarët si edhe mungesë orientimi. Ata, gjithashtu,silleshin
nën nivelin e moshës së tyre, shoqëroheshin me më të vegjël se vetja dhe
mendonin se bashkëmoshatarët e tyre nuk i kishin qejf. Tendenca për t’ju
shmangur marrëdhënieve sociale ishte mjaft e theksuar.
Statusi i punësimit të nënës nuk kishte ndikim në shqetësimet somatike të të
rinjve.
Të rinjtë baballarët e të cilët ishin pa punë kishin tendenca për të konsumuar ilaçe
pa ndonjë arsye mjekësore, nuk ushqeheshin siç duhej, kishin probleme me sytë
dhe lëkurën.
Të rinjtë, baballarët e të cilëve janë të papunë shfaqën tendencë më të lartë të
problemeve të mendimit krahasuar me të rinjtë baballarët e të cilëve punonin.
167
170
6.1.3 Konkluzione mbi nivelin e të ardhurave familjare dhe mirëqënies emocionale të
të rinjve
Të ardhurat e ulëta të famijes ndikojnë drejtpërdrejtë në rritjen e vështirësive
psikologjike të të rinjve si edhe në tendencat për të lënduar veten. Të dhënat dëmostrojnë
që për të dy ekstremet e niveleve të të ardhurave familjare, qoftë shumë të ulëta apo
shumë të larta, të rinjë kanë predispozitën të jënë të tërhequr socialisht, të përfshihen në
sjellje problematike dhe paraqesin disa nga simptomat e çrregullimeve somatike si
problemet me lëkurën apo përdorimin e ilaçeve pa ndonjë arsye të caktuar mjekësore.
Sa më të larta të jenë të ardhurat e familjes aq më të ulta janë vështirësitë
psikologjike të të rinjve. Lidhja theksohet shumë për nivelet shumë të ulëta të të
ardhurave familjare.
Sa më të larta të jenë të ardhurat aq më të shpeshta janë rastet e thyerjes së
rregullave në shtëpi apo ambiente të tjera, shoqërimi me shokë/shoqe që kanë
tendencën për tu përfshirë në telashe, përdorimi i fjalëve të pista, pirja e cigares
dhe lënia e orëve të mësimit.
Të rinjtë që kategorizohen në dy skajet e niveleve të të ardhurave familjare
(shumë të varfër dhe shumë të pasur) kanë tendencën për tu përfshirë në sjellje si
vjedhja, kërcënimet dhe sulmet fizike ndaj të tjerëve krahasuar me të rinjtë që
vijnë nga familje me të ardhura mesatare apo të mira.
Të rinjtë të cilët vijnë nga familje me të ardhura shumë të ulëta mujore shfaqin të
njëjtin nivel tërheqjeje sociale me ata të rinj të cilët vijnë nga familje me të
ardhura mujore të larta. Këta të rinj reflektonin tendenca për të patur frikë nga
vende apo situata të caktuara, frikë për të shkuar në shkollë, marrëdhënie jo të
mira me bashkëmoshatarët si edhe mungesë orientimi.
Të rinjtë që nuk ushqehen aq mirë saç duhet, kanë probleme me sytë dhe lëkurën
dhe përdorin ilaçe pa ndonjë arsye të caktuar, vijnë nga familje të cilat kanë të
ardhura mujore ose shumë të larta ose shumë të ulëta, pra dy ekstremet e niveleve
të të ardhurave.
Të rinjtë të cilët vijnë nga familjet me nivele të ardhurash shumë të larta ose
shumë të ulëta kanë dëshirën për të rënë në sy. Kjo tendencë nuk ishte e
përfillshme për të rinjtë të cilin jetonin në familje me nivelet e mesme të të
ardhurave.
168
171
Të rinjtë që vinin nga familje me të ardhura të ulëta kishin tendencë më të lartë
për të lënduar veten në mënyrë të vetëdijshme, kishin mendime që nuk mund ti
kontrollonin, kishin frikë se mund të bënin diçka të keqe dhe ndjenin se të tjerët
donin t’ua hidhnin.
6.1.4 Konkluzione mbi nivelin arsimor të prindërve dhe performancës akademike të të
rinjve
Të dhënat treguan se sa më i lartë të jetë niveli i arsimit të nënës dhe babait aq më të
larta janë arritjet akademike të të rinjve të anketuar. Përjashtim bëjnë lëndët si artet apo
muzika të cilat kërkojnë talente të lindura më shumë sesa aftësi të kultivuara në arritjen
e një performance të kënaqshme.
Sa më i lartë të jetë niveli arsimor i nënës aq më e lartë është performanca
akademike e të rinjve.
Pjesa më e madhe e të anketuarëve, nënat e të cilëve kishin përfunduar arsimin
universitar ose pasuniversitar raportuan për një performancë mbi mesataren në
lëndën e matematikës, gjuhës shqipe, lëndëve shoqërore, gjuhë e huaj dhe
teknologji.
Niveli i arsimit të nënës nuk ndikon në performancën akademike të fëmijëve të
saj në lëndën e letërsisë.
Sa më i lartë të jetë niveli arsimor i babait aq më e lartë është performanca
akademike e të rinjve në lëndën e letërsisë, të gjuhës shqipe, të gjuhës së huaj,
teknologjisë dhe të shkencave shoqërore ku përqindja më e madhe e
adoleshentëve që kishin performancë mbi mesataren, i kishin baballarët me arsim
universitar ose pasuniversitar.
Të dhënat për arritjet akademike në arte nuk dhanë diferenca të konsiderueshme
mes nivelit të arsimit të nënës dhe babait dhe performancës akademike të
përgjigjedhënësve.
6.1.5 Konkluzione mbi punësimin e prindërve dhe performancës akademike të të rinjve
Statusi i punësimit të babait ka më shumë ndikim në rritjen e performancës akademike
të të rinjve krahasuar me statusin e punësimit të nënës. Të dhënat e studimit demostruan
se të rinjtë baballarët e të cilëve punonin me kohë të plotë kishin rezultate mbi mesataren
ne pjesën dërrmuese të lëndëve. Në përgjithësi të rinjtë, prindërit e të cilëve punonin me
169
172
kohë të plotë, kishin performancë më të lartë sesa ata të rinj, prindërit e të cilëve nuk ishin
të punësuar.
Për të gjitha nivelet e punësimit të nënës qoftë me kohë të plotë, të pjesshme apo
pa punë të rinjtë e anketuar demostruan performancë mesatare në lëndën e
matematikës ndërsa në lëndën e letërsisë nuk u gjet ndonjë diferencë e lartë pasi
përqindjet rezultuan pak a shumë të njëjta për të treja kategoritë e punësimit të
nënës. Në shkencat e natyrës nuk u gjet asnjë variacion mes arritjeve akademike
dhe punësimit të nënës.
Në lëndën e gjuhës shqipe dhe gjuhës së huaj përqindja më e madhe e të
anketuarëve që kishin performancë mbi mesatare e kishin nënën të punësuar me
kohë të plotë.
Në shkencat shoqërore, edhe pse të rinjtë i kishin nënat të punësuara me kohë të
plotë një përqindje e konsiderueshme e tyre (diçka më pak se gjysma) pranuan
se ishin ngelës në këtë lëndë.
Të rinjtë nëna e të cilëve ishte e papunë raportonin se ishin ngelës në lëndën e
teknologjisë.
Mbi performancën akademike në arte rezultatet demostruan se numri i të rinjve
me arritje mbi mesatare që i kishin nënat të punësuara me kohë të plotë ishte më
lartë se numri i të rinjve me nënat e papuna. Në të njëjtën kohë edhe numri i të
rinjve ngelës në këtë lëndë, nëna e të cilëve punonte me kohë të plotë ishte sërish
më i lartë se numri i të rinjve ngelës me nënën të papunësuar.
Mes statusit të punësimit të babait dhe performancës akademike rezultatet
tregojnë se sa më i lartë të jetë punësimi i babait aq më e lartë është performanca
e fëmijëve të tyre në lëndën e matematikës, letërsisë. në rastin e gjuhës së huaj,
mes punësimit të babait dhe performancës akademike në këtë lëndë, lidhja është
pozitive dhe statistikisht e rëndësishme. U vërejt se mëse shtatëdhjetë përqind e
të anketuarëve baballarët e të cilëve punonin me kohë të plotë kishin performancë
mbi mesatare.
Në gjuhën shqipe dhe shkencat natyrore të anketuarit që kishin performancë
akademike mbi mesataren ishin ata, baballarët e të cilëve punonin me kohë të
pjesshme.
Në lëndën e teknologjisë rezultatet tregojnë një diferencë të papërfillshme e
performancës mbi mesatare të të rinjve që e kanë babain të punësuar me kohë të
pjesshme dhe me kohë të plotë.
170
173
Në performancën akademike në arte, si në pjesën dërrmuese të të dhënave
shumica e të rinjve baballarët e të cilëve punojnë me kohë të plotë kishin
performancë mbi mesataren në këtë lëndë.
6.1.6 Konkluzione mbi nivelin e të ardhurave familjare dhe performancës akademike
të të rinjve
Niveli i ulët i të ardhurave familjare ka ndikim të dukshëm në arritjet akademike të
të rinjve të anketuar me përjashtim të lëndëve të letërsisë, arteve dhe muzikës ku
performanca në këto lëndë mund ti atribuohet më shumë preferencave dhe talenteve
individuale sesa faktorëve të tjerë.
Numri më i madh i të rinjve ngelës në lëndën e matematikës, shkencave të
natyres, shkencave shoqërore, gjuhë e huaj, teknologji dhe të gjuhës shqipe vinin
nga familje që jetonin në një nivel të ardhurash nën njëzët mijë lekë në muaj
ndërkohë që të rinjtë me performancë mbi mesatare mbizotëronin në grupin e
familjeve me të ardhura më të larta. Sa më i lartë të jetë niveli i të ardhurave
mujore familjare aq më e lartë është performanca akademike e të rinjve të
anketuar në këto lëndë. Në lëndën e letërsisë rezultatet janë të përafërta, pa
ndryshime të dukshme për nivele të ndryshme të ardhurash familjare.
6.2 Rekomandime
Ashtu si edhe është refruar në kapitujt e mësipërm, në pjesën më të madhe ky
studim rezultoi të ishte në përputhje me pritshmëritë edhe nga studime të ngjashme. Por
dihet që vendi ynë mbart specifika dhe diferenca kulturore nga vendet kryesisht
perëndimore të cilave ju referohet dhe studimi. Duke marrë në konideratë faktin se
përputhshmëria e këtij studimi me studime të tjera vjen si rezultat i njohjes së teorive të
rritjes dhe të mirëqënies së fëmijëve, rekomandimet do të orientohen kryesisht në
evidentimin e diferencave dhe saktësimin e specifikave të hasura.
6.2.1 Rekomandime për studime të mëtejshme
Të evidentojmë se cilët janë elementët specifikë të arsimimit të prindërve të cilët
kanë ndikim në treguesit e mirëqënies emocionale të fëmijëve. Pse niveli arsimor
i babait ndikon më tepër në egzistencën e vështirësive psikologjike dhe të
171
174
problemeve të sjelljes, të mendimit dhe të tërheqjes sociale të të rinjve të kësaj
grupmoshe.
Të shpjegojmë se cilët modele punësimi të prindërve kanë ndikimet më të mëdha
në shfaqen e problemeve emocionale të të rinjve. A ka modele të cilat mund të
ristrukturohen si dhe të evidentojnë nivelet e ndryshme të ndërhyrjes në modelet
e prindërimit, me qëllim parandalimin e shfaqjes së shqetësimeve emocionale të
të rinjve.
Të identifikohen të gjithë indikatorët e lidhur me të ardhurat e prindërve në
mënyrë që të përcaktohet pesha e rëndësisë së tyre në mirëqënien e të rinjve si
dhe nësë është e mundur të evidentohen edhe indikatorët zëvendësues të të
ardhurave të prindërve.
Të orientohen studime mbi ndikimin që specifika kulturore vendase ka në
mirëqënien e të rinjve, si dhe të thellohen kërkimet mbi ndikimin që elementët
kulturorë kanë në mënyrën e qasjes prindërore dhe përceptimit të të rinjve mbi
punësimin dhe arsimimin e prindërve.
Të rriten studimet mbi statusin e punësimit të prindërve nën elementët e
angazhimit, jo vetëm në aspektin kohor, por edhe të impenjimit dhe cilësisë në
marrëdhënie me të rinjtë dhe se si këto variabla ndikojnë në performancën e tyre
akademike.
Të hulumtohen në thellësi se si tipologjitë e ndryshme të diferencave të nivelit
arsimor ndërmjet prindërve, ndikojnë në përkushtim dhe se si cilësia e angazhimit
të tyre jep efekte në performancën akademike të të rinjve.
Të përfshihen në studimet e mirëqënies dhe performancës akademike edhe qasjet
e ofruesve të shërbimeve psiko-sociale e arsimore, siç janë mësuesit dhe
punonjësit social e psikologët, jo vetëm në shkolla.
Të zgjerohet fokusi i evidentimit të këndvështrimit të përgjithshëm prindëror mbi
mirëqënien emocionale dhe performancën akademike të të rinjve, dhe të shihet
mundësia e nxjerrjes në pah nëse është e mundur edhe të diferencave mes të rinjve
të rritur në mjedise familjare dhe atyre të trajtuar nëpër institucione përkujdesëse.
Të shihet mundësia e realizimit të studimeve gjatësore të mirëqënies të të rinjve
dhe marrëdhënies së saj me nivelin arsimor të prindërve, nivelin e të ardhurave
dhe statusin e punësimit të tyre, gjë e cila do mundësoje nxjerrjen në pah edhe të
orientimit të zhvillimit shoqëror.
172
175
Të reflekohen të gjithë gjetjet e mundshme me qëllim hartimin e një instrumenti
matës të mirëqënies dhe performacës akademike të të rinjve duke marrë në
konsideratë konteksin kulturor të vendit tonë.
6.2.2 Rekomandime për politikë-bërjen
Në formatimin e politikave që targetojne të rinjtë të marrë në konsideratë edhe
nivelin arsimor, statusin e punësimit dhe nivelin e të ardhurave të prindërve, në
mënyrë që treguesit e mirëqënies së të rinjve të dimensionohen cilësisht.
Të shihet mundësia e integrimit të ndikimit që kanë karakteristika të ndryshme të
prindërve në formatimin e programeve akademike për një performancë më të lartë
të të rinjve.
Të organizohen programe speciale, të dedikuara për ofrimin e shërbimit psiko-
social në shkolla, për të rinjtë e ardhur nga familje me të ardhura të ulta, për të
rinjtë prindërit e të cilëve janë të papunë dhe për të rinjtë prindërit e të cilëve kanë
nivel arsimor të ulët.
173
176
Referenca
Achenbach TM, Rescorla LA. Manual for the ASEBA school-age forms & profiles. Burlington:
Research Centre for Children, Youth and Families, University of Vermont; 2001.
Achenbach TM. The classification of children’s psychiatric symptoms: a factor-analytic study.
Psychol Monogr 1966; 80:1-37.
Achenbach TM. The child behavior profile: I. Boys aged 6-11. J Consult Clin Psychol 1978;
46:478-88.
Achenbach TM, Edelbrok C. The child behavior profile: II. Boys aged 12-16 and girls aged 6-
11 and 12-16. J Consult Clin Psychol 1979; 47:223-33.
Aldridge, S. (2001) Social mobility: a discussion paper, Performance and Innovation Unit, Cabinet Office, London. <www.renewal.net/Documents/RNET/Research/Socialmobilitydiscussion.pdf>
Amato, P. (1998) ‘More than money? Men’s contribution to their children’s lives’, in A. Booth and A. Crouter (eds) Men in families: when do they get involved? What difference does it make? Lawrence Erlbaum, Mahway, NJ.
Ashford, R. (1994) ‘Who is excluded from school? Does family status have an
influence?’, Pastoral Care in Education, 12, 1, 10-11.
Ashworth, K., Hardman, J., Liu, W-C., Maguire, S. and Middleton, S. (2001) Education Maintenance Allowance: the first year, a quantitative evaluation, Research Report 257, Department for Education and Employment, London. <www.dfes.gov.uk/research/data/uploadfiles/RR257.pdf> .
Balding, J. (2005) Young people in 2004, Schools Health Education Unit, University of
Exeter, Exeter.
174
177
Balding, J., Regis, D. and Wise, A. (1998) No worries? Young people and mental health, Schools Health Education Unit, University of Exeter, Exeter.
Baumeister, R., Campbell, J., Krueger, J. and Vohs, K. (2003) ‘Does high self-esteem
cause better performance, interpersonal success, happiness, or healthier lifestyles?’,
Science in the Public Interest, 4, 1, 1-44.
Becker, G. (1964) Human capital: a theoretical and empirical analysis, with special reference to education, National Bureau of Economic Research, New York, NY.
Becker, G. (1993) Human capital (third edition), University of Chicago Press, Chicago, IL.
Becker, G. and Tomes, N. (1976) ‘Child endowments and the quantity and quality of children’, Journal of Political Economy, 84, 4, S143-162.
Becker, G. and Tomes, N. (1979) ‘An equilibrium theory of the distribution of income
and intergenerational mobility’, Journal of Political Economy, 87, 6, 1153-1189.
Becker, G. and Tomes, N. (1986) ‘Human capital and the rise and fall of families’, Journal of Labor Economics, 4, 3, S1-39.
Ben-Zur, H. (2003) ‘Happy adolescents: the link between subjective well- being, internal
resources, and parental factors’, Journal of Youth and Adolescence, 32, 2, 67-79.
Bergman, M. and Scott, J. (2001) ‘Young adolescents’ well-being and health- risk
behaviours: gender and socio-economic differences’, Journal of Adolescence, 24, 2, 183-
197.
Blanden, J., Goodman, A., Gregg, P. and Machin, S. (2003) ‘Changes in
intergenerational mobility’, in M. Corak (ed) Generational income mobility, Cambridge
University Press, Cambridge.
175
178
Bogenschneider, K. and Steinberg, L. (1994) ‘Maternal employment and adolescents’
academic achievement: a developmental analysis’, Sociology of Education, 67, 1, 60-77.
Bourdieu, P (1973) ‘Cultural reproduction and social reproduction’, in R. Brown (ed) Knowledge, education and cultural change, Tavistock, London.
Bourdieu, P. (1983) ‘The forms of capital’, in J. Richardson (ed) (1986) Handbook of theory and research for the sociology of education, Greenwood Press, New York, NY.
Bradshaw, J. (2001) Poverty: the outcomes for children, Family Policy Studies Centre/National Children’s Bureau, London.
Bridges, L., Margie, N. and Zaff, J. (2001) Background for community-level work on emotional well-being in adolescence: reviewing the literature on contributing factors, Child Trends, Washington, DC.
<www.childtrends.org/what_works/youth_development/doc/KEmotional. pdf>
Brodie, G. and Berridge, D. (1996) School exclusions: research themes and issues, University of Luton Press, Luton.
Brooks, G., Gorman, T., Harman, J., Hutchinson, D. and Wilkin, A. (1998) Family
literacy works, Basic Skills Agency, London.
Brugha, T., Wing, J., Brewin, C., MacCarthy, B. and Lesage, A. (1993) ‘The relationship
of social network deficits with deficits in social functioning in long-term psychiatric
disorders’, Social Psychiatry and Psychiatric Epidemiology, 28, 5, 218-224.
Buchanan, A., Flouri, E. and Ten Brinke, J. (2002) ‘Emotional and behavioural problems in childhood and distress in adult life: risk and protective factors’, Australian and New Zealand Journal of Psychiatry, 36, 4, 521-527.
Buchanan, A., Ten Brinke, J. and Flouri, E. (2000) ‘Parental background, social disadvantage, public care, and psychological problems in adolescence’, Journal of the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry, 39, 11, 1415-1423.
176
179
Buchel, F. and Duncan, G. (1998) ‘Do parents’ social activities promote children’s school
attainments? Evidence from the German Socio- economic Panel’, Journal of Marriage
and the Family, 60, 1, 95-108.
Burt, R. (2000) ‘The network structure of social capital’, in R. Sutton, and B. Staw (eds) Research in organizational behaviour, JAI Press, Greenwich, CT.
Butler, N., Golding, J. and Howlett, B. (1986) From birth to five: a study of the health and behaviour of Britain's five year olds, Pergamon Press, Oxford.
Casey, B. and Smith, D. (1995) Truancy and youth transitions, Youth Cohort Study
Report 34, Research Strategy Branch, Department for Education and Employment,
Sheffield.
Chapman, S. and Abbott, W. (1913) ‘The tendency of children to enter their father's trades’, Journal of the Royal Statistical Society, 76, 6, 599-604.
Clark, A. and Oswald, A. (2002b) Well-being in panels, Working Paper, Department of
Economics, University of Warwick and DELTA, Paris.
<www.delta.ens.fr/clark/revClarkOsdec2002.pdf>
David Pelcovitz Ph.D , 2013 “The Impact of Working Mothers on Child Development”
Eric Jensen, “Teaching with Poverty in Mind; Chapter 2. How Poverty Affects Behavior and
Academic Performance”.
HannaH ScHildberg-HöriScH, “Parental employment and children’s academic
achievement”
Katherine A. Magnuson, “The Effect of Increasing Welfare Mothers’ Education on their
Young Children’s Academic Problems and School Readiness”
Gittins, D. (1998) The child in question, Macmillan Press, Basingstoke. Glass, D. (ed) (1954) Social mobility in Britain, Routledge and Kegan Paul,London.
177
180
Glendinning, A., Kloep, M. and Hendry, L. (2000) ‘Parenting practices and well-being in youth: family life in rural Scotland and Sweden’, in H. Ryan and J. Bull (eds) Changing families, changing communities: researching health and well-being among children and young people, Health Development Agency, London.
Lois Wladis Hoffman, PhD “The Effects of the Mother's Employment on the Family and the
Child”
Linda Cusworth, BA (Hons), 2006 “The impact of parental employment and
unemployment on children and young people”
Macdonald, R. and Marsh, J. (2001) Youth, the underclass and social exclusion: end of award report, Economic and Social Research Council, Swindon.
Machin, S. (1998) ‘Childhood disadvantage and intergenerational transmission of
economic status’, in A. Atkinson, and J. Hills (eds) Exclusion, employment and
opportunity, CASE Paper 4, London, Centre for the Analysis of Social Exclusion,
London School of Economics, London. <http://sticerd.lse.ac.uk/dps/case/cp/Paper4.PDF>
Machin, S. and Vignoles, A. (eds) (2005) What’s the good of education? The economics of education in the United Kingdom, Princeton University Press, Princeton, NJ.
Malcolm, H., Wilson, V., Davidson, J. and Kirk, S. (2003) Absence from school: a study of its causes and effects in seven LEAs, Research Report 424, Department for Education and Skills, London. <www.dfes.gov.uk/schoolattendance/uploads/Absence%20from%20sch ool.doc>.
Mayer, S. (1997) What money can’t buy: family income and children’s life chances, Harvard University Press, Cambridge, MA.
Mayer, S. (2002) The influence of parental income on children’s outcomes, Ministry of Social Development, Wellington, New Zealand.
<www.msd.govt.nz/documents/publications/csre/influence-of-parental- income.pdf>
McCulloch, A. and Joshi, H. (2000) Child development and family resources: an exploration of evidence from the second generation of the 1958 British Birth Cohort, Working Papers 2000-24, Institute for Social and Economic Research, University of Essex, Colchester.
178
181
McLanahan, S. (2000) The future of the family: fragile families in the 21st century, Paper
presented at the 2000 Population Association of America Meetings, Los Angeles
McMunn, A., Nazroo, J., Marmot, M., Boreham, R. and Goodman, R. (2001) ‘Children's
emotional and behavioural well-being and the family environment: findings from the
Health Survey for England’, Social Science and Medicine, 53, 4, 423-440.
McNamee, S. and Miller, R. (2004) The meritocracy myth, Rowman and Littlefield
Publishers, Lanham, MD.
McRae, S. (1991a) ‘Occupational change over childbirth: evidence from a national
survey’, Sociology, 25, 4, 589
Muller, C. (1995) ‘Maternal employment, parental involvement, and mathematics achievement among adolescents’, Journal of Marriage and the Family, 57,1, 85-100.
Parcel, T. and Menaghan G. (1994) ‘Early parental work, family social capital and early childhood outcomes’, American Journal of Sociology, 99, 4, 972-1109.
Payne, S. (1999) Poverty, social exclusion and mental health: findings from the 1999
PSE survey, Working Paper 15, Townsend Centre for International Poverty Research,
University of Bristol, Bristol
Ross, D. and Roberts, P. (1999) Income and child well-being: a new perspective on the
poverty debate, Canadian Council on Social Development, Ottawa, Canada.
<www.ccsd.ca/pubs/inckids/es.htm>
Eric F. Dubow, Paul Boxer, and L. Rowell Huesmann ‘Long-term Effects of Parents’ Education on Children’s Educational and Occupational Success: Mediation by Family Interactions, Child Aggression, and Teenage Aspirations’.
179
182
Schools Health Education Unit (2004) Trends: young people and emotional health and well-being 1983-2003, Schools Health Education Unit, University of Exeter, Exeter.
Sarah Allen, PhD and Kerry Daly, PhD, “The Effects of Father Involvement: An Updated
Research Summary of the Evidence Inventory”
Sigle-Rushton, W. (2004) Intergenerational and life-course transmission of social
exclusion in the 1970 British Cohort Study, CASE Paper 78, Centre for Analysis of Social
Exclusion, London School of Economics, London.
<http://sticerd.lse.ac.uk/dps/case/cp/CASEpaper78.pdf>
Sullivan, A. (2001) ‘Cultural capital and educational attainment’, Sociology, 35, 4, 893-912.
Skaalvik, E. and Hagtvet, K. (1990) ‘Academic achievement and self- concept: an analysis of causal predominance in a developmental perspective’, Journal of Personality and Social Psychology, 58, 2, 292- 307.
Winquist-Nord, C., Brimhall, D. and West, J. (1997) Fathers’ involvement in their children’s schools, Statistical Analysis Report 98-091, National Center for Educational Statistics, Washington, DC. <http://nces.ed.gov>
/pubs98/98091.pdf> World Health Organisation (WHO) (1994) The ICD-10 classification of mental and behavioural disorders: diagnostic criteria for research, WHO, Geneva, Switzerland.
Zick, C., Bryant, W. and Osterbacka, E. (2001) ‘Mothers’ employment, parental involvement, and the implications for intermediate child outcomes’, Social Science Research, 30,1, 25-49.
<http://wol.iza.org/articles/parental-employment-and-childrens-academic-achievement.pdf>
<http://www.ascd.org/publications/books/109074/chapters/How-Poverty-Affects-Behavior-
and-Academic-Performance.aspx>
<http://www.fira.ca/cms/documents/29/Effects_of_Father_Involvement.pdf>
<www.instat.gov.al/al/themes/t%C3%AB-ardhurat-e-familjes.aspx>
<www.instat.gov.al/al/themes/të-ardhurat-e-familjes.aspx?tab=tabs-5>
<instat.gov.al/al/themes/tregu-i-punës.aspx?tab=tabs-5>
<www.un.org/esa/socdev/documents/youth/fact-sheets/youth-definition.pdf>
<www.unesco.org/new/en/social-and-human-sciences/themes/youth/youth-definition/>
180
183
<docplayer.net/289146-Manual-for-the-aseba-brief-problem-monitor-bpm.html>
<www.health.gov.au/internet/publications/publishing.nsf/Content/mental-pubs-m-young-toc~mental-pubs-m-young-apc
181
PYETËSOR
Shtojca
Tabela A1. Krostabulimi i nivileit arsimor të nënës me performancën akademike në matematikë
Ngelës Nën mesataren Mesatar/e Mbi mesataren
Count 12 38 59 13 122% within Arsim_nëna Arsimi i nënës i rikoduar
9.8% 31.1% 48.4% 10.7% 100.0%
% within P11_a Matematikë 24.0% 13.1% 10.8% 4.1% 10.1%Count 24 182 312 142 660% within Arsim_nëna Arsimi i nënës i rikoduar
3.6% 27.6% 47.3% 21.5% 100.0%
% within P11_a Matematikë 48.0% 63.0% 57.0% 44.4% 54.7%Count 12 58 138 104 312% within Arsim_nëna Arsimi i nënës i rikoduar
3.8% 18.6% 44.2% 33.3% 100.0%
% within P11_a Matematikë 24.0% 20.1% 25.2% 32.5% 25.9%Count 2 11 38 61 112% within Arsim_nëna Arsimi i nënës i rikoduar
1.8% 9.8% 33.9% 54.5% 100.0%
% within P11_a Matematikë 4.0% 3.8% 6.9% 19.1% 9.3%Count 50 289 547 320 1206% within Arsim_nëna Arsimi i nënës i rikoduar
4.1% 24.0% 45.4% 26.5% 100.0%
% within P11_a Matematikë 100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 100.0%
Value df
Asymp. Sig. (2-sided)
Pearson Chi-Square 91.153a 9 .000Likelihood Ratio 87.531 9 .000Linear-by-Linear Association
59.816 1 .000
N of Valid Cases 1206
ValueAsymp.
Std. Errora Approx. Tb Approx. Sig.
Ordinal by Ordinal Kendall's tau-b
.212 .025 8.490 0.000
1206
b. Using the asymptotic standard error assuming the null hypothesis.
Arsim_nëna Arsimi i nënës i rikoduar
8 vjeçar ose më pak
I mesëm
Symmetric Measures
N of Valid Cases
a. Not assuming the null hypothesis.
Total
P11_a Matematikë
Universitar
Pasuniversitar
Total
Chi-Square Tests
a. 1 cells (6.3%) have expected count less than 5. The minimum expected count is 4.64.
Crosstab
182
186
Tabela A2. Krostabulimi i nivileit arsimor të nënës me performancën akademike në letërsi
Ngelës Nën mesataren Mesatar/e Mbi mesataren
Count 5 16 59 43 123% within Arsim_nëna Arsimi i nënës i rikoduar
4.1% 13.0% 48.0% 35.0% 100.0%
% within P11_b Letërsi 18.5% 17.8% 10.0% 8.7% 10.2%Count 10 51 345 245 651% within Arsim_nëna Arsimi i nënës i rikoduar
1.5% 7.8% 53.0% 37.6% 100.0%
% within P11_b Letërsi 37.0% 56.7% 58.7% 49.4% 54.2%Count 11 22 140 142 315% within Arsim_nëna Arsimi i nënës i rikoduar
3.5% 7.0% 44.4% 45.1% 100.0%
% within P11_b Letërsi 40.7% 24.4% 23.8% 28.6% 26.2%Count 1 1 44 66 112% within Arsim_nëna Arsimi i nënës i rikoduar
.9% .9% 39.3% 58.9% 100.0%
% within P11_b Letërsi 3.7% 1.1% 7.5% 13.3% 9.3%Count 27 90 588 496 1201% within Arsim_nëna Arsimi i nënës i rikoduar
2.2% 7.5% 49.0% 41.3% 100.0%
% within P11_b Letërsi 100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 100.0%
Value df
Asymp. Sig. (2-sided)
Pearson Chi-Square 36.546a 9 .000Likelihood Ratio 38.696 9 .000Linear-by-Linear Association
16.693 1 .000
N of Valid Cases 1201
ValueAsymp.
Std. Errora Approx. Tb Approx. Sig.
Ordinal by Ordinal Kendall's tau-b
.116 .026 4.410 .000
1201
Total
Chi-Square Tests
I mesëm
Universitar
Pasuniversitar
Crosstab
P11_b Letërsi
TotalArsim_nëna Arsimi i nënës i rikoduar
8 vjeçar ose më pak
a. 2 cells (12.5%) have expected count less than 5. The minimum expected count is 2.52.
Symmetric Measures
N of Valid Cases
a. Not assuming the null hypothesis.
b. Using the asymptotic standard error assuming the null hypothesis.
183
187
Tabela A3. Krostabulimi i nivileit arsimor të nënës me performancën akademike në gjuhën shqipe
Ngelës Nën mesataren Mesatar/e Mbi mesataren
Count 6 11 59 42 118% within Arsim_nëna Arsimi i nënës i rikoduar
5.1% 9.3% 50.0% 35.6% 100.0%
% within P11_c Gjuhë shqipe 25.0% 12.1% 10.4% 8.4% 10.0%Count 7 56 338 240 641% within Arsim_nëna Arsimi i nënës i rikoduar
1.1% 8.7% 52.7% 37.4% 100.0%
% within P11_c Gjuhë shqipe 29.2% 61.5% 59.6% 48.1% 54.3%Count 10 22 135 143 310% within Arsim_nëna Arsimi i nënës i rikoduar
3.2% 7.1% 43.5% 46.1% 100.0%
% within P11_c Gjuhë shqipe 41.7% 24.2% 23.8% 28.7% 26.2%Count 1 2 35 74 112% within Arsim_nëna Arsimi i nënës i rikoduar
.9% 1.8% 31.3% 66.1% 100.0%
% within P11_c Gjuhë shqipe 4.2% 2.2% 6.2% 14.8% 9.5%Count 24 91 567 499 1181% within Arsim_nëna Arsimi i nënës i rikoduar
2.0% 7.7% 48.0% 42.3% 100.0%
% within P11_c Gjuhë shqipe 100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 100.0%
Value df
Asymp. Sig. (2-sided)
Pearson Chi-Square 49.416a 9 .000Likelihood Ratio 49.329 9 .000Linear-by-Linear Association
19.048 1 .000
N of Valid Cases 1181
ValueAsymp.
Std. Errora Approx. Tb Approx. Sig.
Ordinal by Ordinal Kendall's tau-b
.134 .026 5.060 .000
1181
Total
Chi-Square Tests
Crosstab
a. 2 cells (12.5%) have expected count less than 5. The minimum expected count is 2.28.
P11_c Gjuhë shqipe
TotalArsim_nëna Arsimi i nënës i rikoduar
8 vjeçar ose më pak
I mesëm
Universitar
Pasuniversitar
Symmetric Measures
N of Valid Cases
a. Not assuming the null hypothesis.
b. Using the asymptotic standard error assuming the null hypothesis.
184
188
Tabela A4. Krostabulimi i nivileit arsimor të nënës me performancën akademike në shkencat natyrore
Ngelës Nën mesataren Mesatar/e Mbi mesataren
Count 14 20 65 25 124% within Arsim_nëna Arsimi i nënës i rikoduar
11.3% 16.1% 52.4% 20.2% 100.0%
% within P11_d Shkencat natyrore (Kimi, Fizike,Biologji)
27.5% 9.4% 10.9% 7.2% 10.3%
Count 20 133 344 157 654% within Arsim_nëna Arsimi i nënës i rikoduar
3.1% 20.3% 52.6% 24.0% 100.0%
% within P11_d Shkencat natyrore (Kimi, Fizike,Biologji)
39.2% 62.7% 57.8% 45.4% 54.3%
Count 11 49 148 105 313% within Arsim_nëna Arsimi i nënës i rikoduar
3.5% 15.7% 47.3% 33.5% 100.0%
% within P11_d Shkencat natyrore (Kimi, Fizike,Biologji)
21.6% 23.1% 24.9% 30.3% 26.0%
Count 6 10 38 59 113% within Arsim_nëna Arsimi i nënës i rikoduar
5.3% 8.8% 33.6% 52.2% 100.0%
% within P11_d Shkencat natyrore (Kimi, Fizike,Biologji)
11.8% 4.7% 6.4% 17.1% 9.4%
Count 51 212 595 346 1204% within Arsim_nëna Arsimi i nënës i rikoduar
4.2% 17.6% 49.4% 28.7% 100.0%
% within P11_d Shkencat natyrore (Kimi, Fizike,Biologji)
100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 100.0%
Value df
Asymp. Sig. (2-sided)
Pearson Chi-Square 65.932a 9 .000Likelihood Ratio 59.548 9 .000Linear-by-Linear Association
25.332 1 .000
N of Valid Cases 1204
ValueAsymp.
Std. Errora Approx. Tb Approx. Sig.
Ordinal by Ordinal Kendall's tau-b
.144 .026 5.477 .000
1204
a. 1 cells (6.3%) have expected count less than 5. The minimum expected count is 4.79.
Total
Chi-Square Tests
P11_d Shkencat natyrore (Kimi, Fizike,Biologji)
Symmetric Measures
N of Valid Cases
a. Not assuming the null hypothesis.
b. Using the asymptotic standard error assuming the null hypothesis.
TotalArsim_nëna Arsimi i nënës i rikoduar
8 vjeçar ose më pak
I mesëm
Universitar
Pasuniversitar
Crosstab
185
189
Tabela A5. Krostabulimi i nivileit arsimor të nënës me performancën akademike në shkencat shoqërore
Ngelës Nën mesataren Mesatar/e Mbi mesataren
Count 5 12 50 57 124% within Arsim_nëna Arsimi i nënës i rikoduar
4.0% 9.7% 40.3% 46.0% 100.0%
% within P11_e Shkencat shoqërore (Histori, Gjeografi, Qytetari, Ekonomi)
19.2% 14.3% 10.2% 9.5% 10.4%
Count 10 41 314 283 648% within Arsim_nëna Arsimi i nënës i rikoduar
1.5% 6.3% 48.5% 43.7% 100.0%
% within P11_e Shkencat shoqërore (Histori, Gjeografi, Qytetari, Ekonomi)
38.5% 48.8% 64.2% 47.3% 54.1%
Count 9 26 93 185 313% within Arsim_nëna Arsimi i nënës i rikoduar
2.9% 8.3% 29.7% 59.1% 100.0%
% within P11_e Shkencat shoqërore (Histori, Gjeografi, Qytetari, Ekonomi)
34.6% 31.0% 19.0% 30.9% 26.1%
Count 2 5 32 73 112% within Arsim_nëna Arsimi i nënës i rikoduar
1.8% 4.5% 28.6% 65.2% 100.0%
% within P11_e Shkencat shoqërore (Histori, Gjeografi, Qytetari, Ekonomi)
7.7% 6.0% 6.5% 12.2% 9.4%
Count 26 84 489 598 1197% within Arsim_nëna Arsimi i nënës i rikoduar
2.2% 7.0% 40.9% 50.0% 100.0%
% within P11_e Shkencat shoqërore (Histori, Gjeografi, Qytetari, Ekonomi)
100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 100.0%
Value df
Asymp. Sig. (2-sided)
Pearson Chi-Square 46.196a 9 .000Likelihood Ratio 46.325 9 .000Linear-by-Linear Association
10.681 1 .001
N of Valid Cases 1197
ValueAsymp.
Std. Errora Approx. Tb Approx. Sig.
Ordinal by Ordinal Kendall's tau-b
.120 .027 4.490 .000
1197N of Valid Cases
a. Not assuming the null hypothesis.
b. Using the asymptotic standard error assuming the null hypothesis.
Total
Chi-Square Tests
a. 2 cells (12.5%) have expected count less than 5. The minimum expected count is 2.43.
Symmetric Measures
CrosstabP11_e Shkencat shoqërore (Histori, Gjeografi, Qytetari, Ekonomi)
TotalArsim_nëna Arsimi i nënës i rikoduar
8 vjeçar ose më pak
I mesëm
Universitar
Pasuniversitar
186
190
Tabela A6. Krostabulimi i nivileit arsimor të nënës me performancën akademike në gjuhën e huaj
Ngelës Nën mesataren Mesatar/e Mbi mesataren
Count 5 37 55 27 124% within Arsim_nëna Arsimi i nënës i rikoduar
4.0% 29.8% 44.4% 21.8% 100.0%
% within P11_f Gjuhë e huaj 21.7% 22.3% 12.2% 4.8% 10.3%Count 7 99 287 264 657% within Arsim_nëna Arsimi i nënës i rikoduar
1.1% 15.1% 43.7% 40.2% 100.0%
% within P11_f Gjuhë e huaj 30.4% 59.6% 63.6% 46.6% 54.4%Count 9 30 86 188 313% within Arsim_nëna Arsimi i nënës i rikoduar
2.9% 9.6% 27.5% 60.1% 100.0%
% within P11_f Gjuhë e huaj 39.1% 18.1% 19.1% 33.2% 25.9%Count 2 0 23 88 113% within Arsim_nëna Arsimi i nënës i rikoduar
1.8% 0.0% 20.4% 77.9% 100.0%
% within P11_f Gjuhë e huaj 8.7% 0.0% 5.1% 15.5% 9.4%Count 23 166 451 567 1207% within Arsim_nëna Arsimi i nënës i rikoduar
1.9% 13.8% 37.4% 47.0% 100.0%
% within P11_f Gjuhë e huaj 100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 100.0%
Value df
Asymp. Sig. (2-sided)
Pearson Chi-Square 133.768a 9 .000Likelihood Ratio 145.296 9 .000Linear-by-Linear Association
91.601 1 .000
N of Valid Cases 1207
ValueAsymp.
Std. Errora Approx. Tb Approx. Sig.
Ordinal by Ordinal Kendall's tau-b
.268 .024 10.906 0.000
1207
Total
Chi-Square Tests
Crosstab
a. 2 cells (12.5%) have expected count less than 5. The minimum expected count is 2.15.
Symmetric Measures
N of Valid Cases
a. Not assuming the null hypothesis.
P11_f Gjuhë e huaj
TotalArsim_nëna Arsimi i nënës i rikoduar
8 vjeçar ose më pak
I mesëm
Universitar
Pasuniversitar
b. Using the asymptotic standard error assuming the null hypothesis.
187
191
Tabela A7. Krostabulimi i nivileit arsimor të nënës me performancën akademike në teknologji
Ngelës Nën mesataren Mesatar/e Mbi mesataren
Count 5 11 66 39 121% within Arsim_nëna Arsimi i nënës i rikoduar
4.1% 9.1% 54.5% 32.2% 100.0%
% within P11_g Teknologji 21.7% 12.8% 13.4% 6.6% 10.2%Count 9 47 293 298 647% within Arsim_nëna Arsimi i nënës i rikoduar
1.4% 7.3% 45.3% 46.1% 100.0%
% within P11_g Teknologji 39.1% 54.7% 59.7% 50.4% 54.3%Count 7 25 108 173 313% within Arsim_nëna Arsimi i nënës i rikoduar
2.2% 8.0% 34.5% 55.3% 100.0%
% within P11_g Teknologji 30.4% 29.1% 22.0% 29.3% 26.3%Count 2 3 24 81 110% within Arsim_nëna Arsimi i nënës i rikoduar
1.8% 2.7% 21.8% 73.6% 100.0%
% within P11_g Teknologji 8.7% 3.5% 4.9% 13.7% 9.2%Count 23 86 491 591 1191% within Arsim_nëna Arsimi i nënës i rikoduar
1.9% 7.2% 41.2% 49.6% 100.0%
% within P11_g Teknologji 100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 100.0%
Value df
Asymp. Sig. (2-sided)
Pearson Chi-Square 53.191a 9 .000Likelihood Ratio 54.540 9 .000Linear-by-Linear Association
29.190 1 .000
N of Valid Cases 1191
ValueAsymp.
Std. Errora Approx. Tb Approx. Sig.
Ordinal by Ordinal Kendall's tau-b
.158 .026 6.097 .000
1191N of Valid Cases
Total
Chi-Square Tests
a. 2 cells (12.5%) have expected count less than 5. The minimum expected count is 2.12.
Symmetric Measures
Crosstab
P11_g Teknologji
TotalArsim_nëna Arsimi i nënës i rikoduar
8 vjeçar ose më pak
I mesëm
Universitar
Pasuniversitar
a. Not assuming the null hypothesis.
b. Using the asymptotic standard error assuming the null hypothesis.
188
192
Tabela A8. Krostabulimi i nivileit arsimor të nënës me performancën akademike në arte
Ngelës Nën mesataren Mesatar/e Mbi mesataren
Count 4 10 29 80 123% within Arsim_nëna Arsimi i nënës i rikoduar
3.3% 8.1% 23.6% 65.0% 100.0%
% within P11_h Arte (Muzikë, Histori Arti, Art Pamor)
19.0% 14.7% 8.7% 10.2% 10.2%
Count 10 31 207 407 655% within Arsim_nëna Arsimi i nënës i rikoduar
1.5% 4.7% 31.6% 62.1% 100.0%
% within P11_h Arte (Muzikë, Histori Arti, Art Pamor)
47.6% 45.6% 62.3% 52.0% 54.4%
Count 5 21 76 212 314% within Arsim_nëna Arsimi i nënës i rikoduar
1.6% 6.7% 24.2% 67.5% 100.0%
% within P11_h Arte (Muzikë, Histori Arti, Art Pamor)
23.8% 30.9% 22.9% 27.1% 26.1%
Count 2 6 20 84 112% within Arsim_nëna Arsimi i nënës i rikoduar
1.8% 5.4% 17.9% 75.0% 100.0%
% within P11_h Arte (Muzikë, Histori Arti, Art Pamor)
9.5% 8.8% 6.0% 10.7% 9.3%
Count 21 68 332 783 1204% within Arsim_nëna Arsimi i nënës i rikoduar
1.7% 5.6% 27.6% 65.0% 100.0%
% within P11_h Arte (Muzikë, Histori Arti, Art Pamor)
100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 100.0%
Value df
Asymp. Sig. (2-sided)
Pearson Chi-Square 17.304a 9 .044Likelihood Ratio 17.244 9 .045Linear-by-Linear Association
2.748 1 .097
N of Valid Cases 1204
ValueAsymp.
Std. Errora Approx. Tb Approx. Sig.
Ordinal by Ordinal Kendall's tau-b
.055 .026 2.080 .038
1204
b. Using the asymptotic standard error assuming the null hypothesis.
N of Valid Cases
a. Not assuming the null hypothesis.
Pasuniversitar
Total
Chi-Square Tests
a. 2 cells (12.5%) have expected count less than 5. The minimum expected count is 1.95.
Symmetric Measures
Crosstab
P11_h Arte (Muzikë, Histori Arti, Art Pamor)
TotalArsim_nëna Arsimi i nënës i rikoduar
8 vjeçar ose më pak
I mesëm
Universitar
189
193
Tabela A9. Krostabulimi i nivileit arsimor të nënës me performancën akademike në edukimin fizik dhe sporte
Ngelës Nën mesataren Mesatar/e Mbi mesataren
Count 3 8 30 66 107% within Arsim_babai Arsimi i babait i rikoduar
2.8% 7.5% 28.0% 61.7% 100.0%
% within P11_i Edukimi Fizik dhe Sporte
20.0% 16.3% 10.8% 7.8% 9.0%
Count 7 22 134 440 603% within Arsim_babai Arsimi i babait i rikoduar
1.2% 3.6% 22.2% 73.0% 100.0%
% within P11_i Edukimi Fizik dhe Sporte
46.7% 44.9% 48.4% 51.9% 50.8%
Count 4 15 77 245 341% within Arsim_babai Arsimi i babait i rikoduar
1.2% 4.4% 22.6% 71.8% 100.0%
% within P11_i Edukimi Fizik dhe Sporte
26.7% 30.6% 27.8% 28.9% 28.7%
Count 1 4 36 96 137% within Arsim_babai Arsimi i babait i rikoduar
.7% 2.9% 26.3% 70.1% 100.0%
% within P11_i Edukimi Fizik dhe Sporte
6.7% 8.2% 13.0% 11.3% 11.5%
Count 15 49 277 847 1188% within Arsim_babai Arsimi i babait i rikoduar
1.3% 4.1% 23.3% 71.3% 100.0%
% within P11_i Edukimi Fizik dhe Sporte
100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 100.0%
Value df
Asymp. Sig. (2-sided)
Pearson Chi-Square 9.776a 9 .369Likelihood Ratio 8.794 9 .457Linear-by-Linear Association
4.543 1 .033
N of Valid Cases 1188
ValueAsymp.
Std. Errora Approx. Tb Approx. Sig.
Ordinal by Ordinal Kendall's tau-b
.022 .027 .808 .419
1188N of Valid Cases
a. Not assuming the null hypothesis.
b. Using the asymptotic standard error assuming the null hypothesis.
Pasuniversitar
Total
Chi-Square Tests
a. 4 cells (25.0%) have expected count less than 5. The minimum expected count is 1.35.
Symmetric Measures
Arsim_babai Arsimi i babait i rikoduar
8 vjeçar ose më pak
I mesëm
Universitar
Crosstab
P11_i Edukimi Fizik dhe Sporte
Total
190
194
Tabela A10. Krostabulimi i nivileit arsimor të nënës me performancën akademike në karrierrë dhe aftësimin për jetën
Ngelës Nën mesataren Mesatar/e Mbi mesataren
Count 4 8 27 83 122% within Arsim_nëna Arsimi i nënës i rikoduar
3.3% 6.6% 22.1% 68.0% 100.0%
% within P11_k Karriera dhe Aftësimi për Jetën
22.2% 16.3% 9.0% 10.0% 10.2%
Count 6 20 177 450 653% within Arsim_nëna Arsimi i nënës i rikoduar
.9% 3.1% 27.1% 68.9% 100.0%
% within P11_k Karriera dhe Aftësimi për Jetën
33.3% 40.8% 59.2% 54.0% 54.5%
Count 6 18 71 217 312% within Arsim_nëna Arsimi i nënës i rikoduar
1.9% 5.8% 22.8% 69.6% 100.0%
% within P11_k Karriera dhe Aftësimi për Jetën
33.3% 36.7% 23.7% 26.1% 26.0%
Count 2 3 24 83 112% within Arsim_nëna Arsimi i nënës i rikoduar
1.8% 2.7% 21.4% 74.1% 100.0%
% within P11_k Karriera dhe Aftësimi për Jetën
11.1% 6.1% 8.0% 10.0% 9.3%
Count 18 49 299 833 1199% within Arsim_nëna Arsimi i nënës i rikoduar
1.5% 4.1% 24.9% 69.5% 100.0%
% within P11_k Karriera dhe Aftësimi për Jetën
100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 100.0%
Value df
Asymp. Sig. (2-sided)
Pearson Chi-Square 13.852a 9 .128Likelihood Ratio 13.127 9 .157Linear-by-Linear Association
1.368 1 .242
N of Valid Cases 1199
ValueAsymp.
Std. Errora Approx. Tb Approx. Sig.
Ordinal by Ordinal Kendall's tau-b
.021 .027 .796 .426
1199a. Not assuming the null hypothesis.
Crosstab
P11_k Karriera dhe Aftësimi për Jetën
Total
Chi-Square Tests
a. 5 cells (31.3%) have expected count less than 5. The minimum expected count is 1.68.
Symmetric Measures
N of Valid Cases
Arsim_nëna Arsimi i nënës i rikoduar
8 vjeçar ose më pak
I mesëm
Universitar
Pasuniversitar
Total
b. Using the asymptotic standard error assuming the null hypothesis.
191
195
Tabela A11. Krostabulimi i nivileit arsimor të babait me performancën akademike në matematikë
Ngelës Nën mesataren Mesatar/e Mbi mesataren
Count 9 37 47 15 108% within Arsim_babai Arsimi i babait i rikoduar
8.3% 34.3% 43.5% 13.9% 100.0%
% within P11_a Matematikë 18.4% 12.9% 8.7% 4.8% 9.1%Count 26 162 296 121 605% within Arsim_babai Arsimi i babait i rikoduar
4.3% 26.8% 48.9% 20.0% 100.0%
% within P11_a Matematikë 53.1% 56.6% 54.8% 38.4% 50.8%Count 13 71 150 106 340% within Arsim_babai Arsimi i babait i rikoduar
3.8% 20.9% 44.1% 31.2% 100.0%
% within P11_a Matematikë 26.5% 24.8% 27.8% 33.7% 28.6%Count 1 16 47 73 137% within Arsim_babai Arsimi i babait i rikoduar
.7% 11.7% 34.3% 53.3% 100.0%
% within P11_a Matematikë 2.0% 5.6% 8.7% 23.2% 11.5%Count 49 286 540 315 1190% within Arsim_babai Arsimi i babait i rikoduar
4.1% 24.0% 45.4% 26.5% 100.0%
% within P11_a Matematikë 100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 100.0%
Value df
Asymp. Sig. (2-sided)
Pearson Chi-Square 86.962a 9 .000Likelihood Ratio 83.263 9 .000Linear-by-Linear Association
54.837 1 .000
N of Valid Cases 1190
ValueAsymp.
Std. Errora Approx. Tb Approx. Sig.
Ordinal by Ordinal Kendall's tau-b
.207 .025 8.184 .000
1190
Symmetric Measures
N of Valid Cases
a. Not assuming the null hypothesis.
b. Using the asymptotic standard error assuming the null hypothesis.
Crosstab
P11_a Matematikë
TotalArsim_babai Arsimi i babait i rikoduar
8 vjeçar ose më pak
I mesëm
Universitar
Pasuniversitar
Total
Chi-Square Tests
a. 1 cells (6.3%) have expected count less than 5. The minimum expected count is 4.45.
192
196
Tabela A12. Krostabulimi i nivileit arsimor të babait me performancën akademike në letërsi
Ngelës Nën mesataren Mesatar/e Mbi mesataren
Count 5 16 55 32 108% within Arsim_babai Arsimi i babait i rikoduar
4.6% 14.8% 50.9% 29.6% 100.0%
% within P11_b Letërsi 17.9% 18.4% 9.5% 6.5% 9.1%Count 12 47 306 235 600% within Arsim_babai Arsimi i babait i rikoduar
2.0% 7.8% 51.0% 39.2% 100.0%
% within P11_b Letërsi 42.9% 54.0% 52.6% 48.1% 50.6%Count 9 22 154 157 342% within Arsim_babai Arsimi i babait i rikoduar
2.6% 6.4% 45.0% 45.9% 100.0%
% within P11_b Letërsi 32.1% 25.3% 26.5% 32.1% 28.8%Count 2 2 67 65 136% within Arsim_babai Arsimi i babait i rikoduar
1.5% 1.5% 49.3% 47.8% 100.0%
% within P11_b Letërsi 7.1% 2.3% 11.5% 13.3% 11.5%Count 28 87 582 489 1186% within Arsim_babai Arsimi i babait i rikoduar
2.4% 7.3% 49.1% 41.2% 100.0%
% within P11_b Letërsi 100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 100.0%
Value df
Asymp. Sig. (2-sided)
Pearson Chi-Square 27.494a 9 .001Likelihood Ratio 28.609 9 .001Linear-by-Linear Association
19.799 1 .000
N of Valid Cases 1186
ValueAsymp.
Std. Errora Approx. Tb Approx. Sig.
Ordinal by Ordinal Kendall's tau-b
.107 .026 4.119 .000
1186
P11_b Letërsi
TotalArsim_babai Arsimi i babait i rikoduar
8 vjeçar ose më pak
I mesëm
Universitar
Pasuniversitar
Crosstab
Total
Chi-Square Tests
a. 2 cells (12.5%) have expected count less than 5. The minimum expected count is 2.55.
Symmetric Measures
N of Valid Cases
a. Not assuming the null hypothesis.
b. Using the asymptotic standard error assuming the null hypothesis.
193
197
Tabela A13. Krostabulimi i nivileit arsimor të babait me performancën akademike në gjuhën shqipe
Ngelës Nën mesataren Mesatar/e Mbi mesataren
Count 5 13 56 30 104% within Arsim_babai Arsimi i babait i rikoduar
4.8% 12.5% 53.8% 28.8% 100.0%
% within P11_c Gjuhë shqipe 20.0% 14.4% 10.0% 6.1% 8.9%Count 11 44 309 226 590% within Arsim_babai Arsimi i babait i rikoduar
1.9% 7.5% 52.4% 38.3% 100.0%
% within P11_c Gjuhë shqipe 44.0% 48.9% 55.3% 45.8% 50.6%Count 8 29 144 157 338% within Arsim_babai Arsimi i babait i rikoduar
2.4% 8.6% 42.6% 46.4% 100.0%
% within P11_c Gjuhë shqipe 32.0% 32.2% 25.8% 31.8% 29.0%Count 1 4 50 80 135% within Arsim_babai Arsimi i babait i rikoduar
.7% 3.0% 37.0% 59.3% 100.0%
% within P11_c Gjuhë shqipe 4.0% 4.4% 8.9% 16.2% 11.6%Count 25 90 559 493 1167% within Arsim_babai Arsimi i babait i rikoduar
2.1% 7.7% 47.9% 42.2% 100.0%
% within P11_c Gjuhë shqipe 100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 100.0%
Value df
Asymp. Sig. (2-sided)
Pearson Chi-Square 38.188a 9 .000Likelihood Ratio 38.229 9 .000Linear-by-Linear Association
25.996 1 .000
N of Valid Cases 1167
ValueAsymp.
Std. Errora Approx. Tb Approx. Sig.
Ordinal by Ordinal Kendall's tau-b
.138 .026 5.256 .000
1167
Chi-Square Tests
Arsim_babai Arsimi i babait i rikoduar
8 vjeçar ose më pak
I mesëm
Universitar
Pasuniversitar
Total
a. Not assuming the null hypothesis.
b. Using the asymptotic standard error assuming the null hypothesis.
P11_c Gjuhë shqipe
Total
Crosstab
a. 2 cells (12.5%) have expected count less than 5. The minimum expected count is 2.23.
Symmetric Measures
N of Valid Cases
194
198
Tabela A14. Krostabulimi i nivileit arsimor të babait me performancën akademike në shkencat natyrore
Ngelës Nën mesataren Mesatar/e Mbi mesataren
Count 9 25 55 18 107% within Arsim_babai Arsimi i babait i rikoduar
8.4% 23.4% 51.4% 16.8% 100.0%
% within P11_d Shkencat natyrore (Kimi, Fizike,Biologji)
17.3% 11.9% 9.4% 5.3% 9.0%
Count 27 118 316 144 605% within Arsim_babai Arsimi i babait i rikoduar
4.5% 19.5% 52.2% 23.8% 100.0%
% within P11_d Shkencat natyrore (Kimi, Fizike,Biologji)
51.9% 56.2% 53.7% 42.5% 50.9%
Count 12 53 169 106 340% within Arsim_babai Arsimi i babait i rikoduar
3.5% 15.6% 49.7% 31.2% 100.0%
% within P11_d Shkencat natyrore (Kimi, Fizike,Biologji)
23.1% 25.2% 28.7% 31.3% 28.6%
Count 4 14 48 71 137% within Arsim_babai Arsimi i babait i rikoduar
2.9% 10.2% 35.0% 51.8% 100.0%
% within P11_d Shkencat natyrore (Kimi, Fizike,Biologji)
7.7% 6.7% 8.2% 20.9% 11.5%
Count 52 210 588 339 1189% within Arsim_babai Arsimi i babait i rikoduar
4.4% 17.7% 49.5% 28.5% 100.0%
% within P11_d Shkencat natyrore (Kimi, Fizike,Biologji)
100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 100.0%
Value df
Asymp. Sig. (2-sided)
Pearson Chi-Square 57.060a 9 .000Likelihood Ratio 53.570 9 .000Linear-by-Linear Association
33.861 1 .000
N of Valid Cases 1189
ValueAsymp.
Std. Errora Approx. Tb Approx. Sig.
Ordinal by Ordinal Kendall's tau-b
.164 .026 6.352 .000
1189
Arsim_babai Arsimi i babait i rikoduar
8 vjeçar ose më pak
I mesëm
Universitar
Pasuniversitar
Total
Chi-Square Tests
a. 1 cells (6.3%) have expected count less than 5. The minimum expected count is 4.68.
N of Valid Cases
a. Not assuming the null hypothesis.
b. Using the asymptotic standard error assuming the null hypothesis.
Crosstab
P11_d Shkencat natyrore (Kimi, Fizike,Biologji)
Total
Symmetric Measures
195
199
Tabela A15. Krostabulimi i nivileit arsimor të babait me performancën akademike në shkencat shoqërore
Ngelës Nën mesataren Mesatar/e Mbi mesataren
Count 5 14 44 45 108% within Arsim_babai Arsimi i babait i rikoduar
4.6% 13.0% 40.7% 41.7% 100.0%
% within P11_e Shkencat shoqërore (Histori, Gjeografi, Qytetari, Ekonomi)
18.5% 16.9% 9.2% 7.6% 9.1%
Count 12 41 274 271 598% within Arsim_babai Arsimi i babait i rikoduar
2.0% 6.9% 45.8% 45.3% 100.0%
% within P11_e Shkencat shoqërore (Histori, Gjeografi, Qytetari, Ekonomi)
44.4% 49.4% 57.1% 45.8% 50.6%
Count 7 23 119 191 340% within Arsim_babai Arsimi i babait i rikoduar
2.1% 6.8% 35.0% 56.2% 100.0%
% within P11_e Shkencat shoqërore (Histori, Gjeografi, Qytetari, Ekonomi)
25.9% 27.7% 24.8% 32.3% 28.8%
Count 3 5 43 85 136% within Arsim_babai Arsimi i babait i rikoduar
2.2% 3.7% 31.6% 62.5% 100.0%
% within P11_e Shkencat shoqërore (Histori, Gjeografi, Qytetari, Ekonomi)
11.1% 6.0% 9.0% 14.4% 11.5%
Count 27 83 480 592 1182% within Arsim_babai Arsimi i babait i rikoduar
2.3% 7.0% 40.6% 50.1% 100.0%
% within P11_e Shkencat shoqërore (Histori, Gjeografi, Qytetari, Ekonomi)
100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 100.0%
Value df
Asymp. Sig. (2-sided)
Pearson Chi-Square 30.819a 9 .000Likelihood Ratio 29.569 9 .001Linear-by-Linear Association
17.863 1 .000
N of Valid Cases 1182
ValueAsymp.
Std. Errora Approx. Tb Approx. Sig.
Ordinal by Ordinal Kendall's tau-b
.123 .026 4.658 .000
1182
Chi-Square Tests
a. 2 cells (12.5%) have expected count less than 5. The minimum expected count is 2.47.
Symmetric Measures
Arsim_babai Arsimi i babait i rikoduar
8 vjeçar ose më pak
I mesëm
Universitar
Pasuniversitar
Total
a. Not assuming the null hypothesis.
b. Using the asymptotic standard error assuming the null hypothesis.
CrosstabP11_e Shkencat shoqërore (Histori, Gjeografi, Qytetari, Ekonomi)
Total
N of Valid Cases
196
200
Tabela A16. Krostabulimi i nivileit arsimor të babaitme performancën akademike në gjuhën e huaj
Ngelës Nën mesataren Mesatar/e Mbi mesataren
Count 5 29 50 25 109% within Arsim_babai Arsimi i babait i rikoduar
4.6% 26.6% 45.9% 22.9% 100.0%
% within P11_f Gjuhë e huaj 21.7% 17.7% 11.2% 4.5% 9.1%Count 5 95 263 244 607% within Arsim_babai Arsimi i babait i rikoduar
.8% 15.7% 43.3% 40.2% 100.0%
% within P11_f Gjuhë e huaj 21.7% 57.9% 58.7% 43.8% 50.9%Count 10 38 102 189 339% within Arsim_babai Arsimi i babait i rikoduar
2.9% 11.2% 30.1% 55.8% 100.0%
% within P11_f Gjuhë e huaj 43.5% 23.2% 22.8% 33.9% 28.4%Count 3 2 33 99 137% within Arsim_babai Arsimi i babait i rikoduar
2.2% 1.5% 24.1% 72.3% 100.0%
% within P11_f Gjuhë e huaj 13.0% 1.2% 7.4% 17.8% 11.5%Count 23 164 448 557 1192% within Arsim_babai Arsimi i babait i rikoduar
1.9% 13.8% 37.6% 46.7% 100.0%
% within P11_f Gjuhë e huaj 100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 100.0%
Value df
Asymp. Sig. (2-sided)
Pearson Chi-Square 103.828a 9 .000Likelihood Ratio 111.601 9 .000Linear-by-Linear Association
68.649 1 .000
N of Valid Cases 1192
ValueAsymp.
Std. Errora Approx. Tb Approx. Sig.
Ordinal by Ordinal Kendall's tau-b
.230 .025 9.231 0.000
1192
b. Using the asymptotic standard error assuming the null hypothesis.
Symmetric Measures
Crosstab
P11_f Gjuhë e huaj
TotalArsim_babai Arsimi i babait i rikoduar
8 vjeçar ose më pak
I mesëm
Universitar
Pasuniversitar
Total
Chi-Square Tests
a. 2 cells (12.5%) have expected count less than 5. The minimum expected count is 2.10.
N of Valid Cases
a. Not assuming the null hypothesis.
197
201
Tabela A17. Krostabulimi i nivileit arsimor të babait me performancën akademike në teknologji
Ngelës Nën mesataren Mesatar/e Mbi mesataren
Count 3 14 51 37 105% within Arsim_babai Arsimi i babait i rikoduar
2.9% 13.3% 48.6% 35.2% 100.0%
% within P11_g Teknologji 13.6% 16.3% 10.5% 6.4% 8.9%Count 9 45 266 275 595% within Arsim_babai Arsimi i babait i rikoduar
1.5% 7.6% 44.7% 46.2% 100.0%
% within P11_g Teknologji 40.9% 52.3% 54.7% 47.3% 50.6%Count 7 24 132 178 341% within Arsim_babai Arsimi i babait i rikoduar
2.1% 7.0% 38.7% 52.2% 100.0%
% within P11_g Teknologji 31.8% 27.9% 27.2% 30.6% 29.0%Count 3 3 37 91 134% within Arsim_babai Arsimi i babait i rikoduar
2.2% 2.2% 27.6% 67.9% 100.0%
% within P11_g Teknologji 13.6% 3.5% 7.6% 15.7% 11.4%Count 22 86 486 581 1175% within Arsim_babai Arsimi i babait i rikoduar
1.9% 7.3% 41.4% 49.4% 100.0%
% within P11_g Teknologji 100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 100.0%
Value df
Asymp. Sig. (2-sided)
Pearson Chi-Square 36.045a 9 .000Likelihood Ratio 36.997 9 .000Linear-by-Linear Association
22.667 1 .000
N of Valid Cases 1175
ValueAsymp.
Std. Errora Approx. Tb Approx. Sig.
Ordinal by Ordinal Kendall's tau-b
.134 .026 5.110 .000
1175
a. 2 cells (12.5%) have expected count less than 5. The minimum expected count is 1.97.
Symmetric Measures
N of Valid Cases
a. Not assuming the null hypothesis.
b. Using the asymptotic standard error assuming the null hypothesis.
Crosstab
P11_g Teknologji
TotalArsim_babai Arsimi i babait i rikoduar
8 vjeçar ose më pak
I mesëm
Universitar
Pasuniversitar
Total
Chi-Square Tests
198
202
Tabela A18. Krostabulimi i nivileit arsimor të babait me performancën akademike në arte
Ngelës Nën mesataren Mesatar/e Mbi mesataren
Count 4 11 31 63 109% within Arsim_babai Arsimi i babait i rikoduar
3.7% 10.1% 28.4% 57.8% 100.0%
% within P11_h Arte (Muzikë, Histori Arti, Art Pamor)
19.0% 16.2% 9.5% 8.2% 9.2%
Count 8 29 184 383 604% within Arsim_babai Arsimi i babait i rikoduar
1.3% 4.8% 30.5% 63.4% 100.0%
% within P11_h Arte (Muzikë, Histori Arti, Art Pamor)
38.1% 42.6% 56.3% 49.5% 50.8%
Count 6 19 85 230 340% within Arsim_babai Arsimi i babait i rikoduar
1.8% 5.6% 25.0% 67.6% 100.0%
% within P11_h Arte (Muzikë, Histori Arti, Art Pamor)
28.6% 27.9% 26.0% 29.8% 28.6%
Count 3 9 27 97 136% within Arsim_babai Arsimi i babait i rikoduar
2.2% 6.6% 19.9% 71.3% 100.0%
% within P11_h Arte (Muzikë, Histori Arti, Art Pamor)
14.3% 13.2% 8.3% 12.5% 11.4%
Count 21 68 327 773 1189% within Arsim_babai Arsimi i babait i rikoduar
1.8% 5.7% 27.5% 65.0% 100.0%
% within P11_h Arte (Muzikë, Histori Arti, Art Pamor)
100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 100.0%
Value df
Asymp. Sig. (2-sided)
Pearson Chi-Square 15.724a 9 .073Likelihood Ratio 14.878 9 .094Linear-by-Linear Association
6.187 1 .013
N of Valid Cases 1189
ValueAsymp.
Std. Errora Approx. Tb Approx. Sig.
Ordinal by Ordinal Kendall's tau-b
.064 .027 2.360 .018
1189
a. 2 cells (12.5%) have expected count less than 5. The minimum expected count is 1.93.
Symmetric Measures
N of Valid Cases
a. Not assuming the null hypothesis.
b. Using the asymptotic standard error assuming the null hypothesis.
Crosstab
P11_h Arte (Muzikë, Histori Arti, Art Pamor)
TotalArsim_babai Arsimi i babait i rikoduar
8 vjeçar ose më pak
I mesëm
Universitar
Pasuniversitar
Total
Chi-Square Tests
199
203
Tabela A19. Krostabulimi i nivileit arsimor të babait me performancën akademike në edukimin fizik dhe sporte
Ngelës Nën mesataren Mesatar/e Mbi mesataren
Count 3 8 30 66 107% within Arsim_babai Arsimi i babait i rikoduar
2.8% 7.5% 28.0% 61.7% 100.0%
% within P11_i Edukimi Fizik dhe Sporte
20.0% 16.3% 10.8% 7.8% 9.0%
Count 7 22 134 440 603% within Arsim_babai Arsimi i babait i rikoduar
1.2% 3.6% 22.2% 73.0% 100.0%
% within P11_i Edukimi Fizik dhe Sporte
46.7% 44.9% 48.4% 51.9% 50.8%
Count 4 15 77 245 341% within Arsim_babai Arsimi i babait i rikoduar
1.2% 4.4% 22.6% 71.8% 100.0%
% within P11_i Edukimi Fizik dhe Sporte
26.7% 30.6% 27.8% 28.9% 28.7%
Count 1 4 36 96 137% within Arsim_babai Arsimi i babait i rikoduar
.7% 2.9% 26.3% 70.1% 100.0%
% within P11_i Edukimi Fizik dhe Sporte
6.7% 8.2% 13.0% 11.3% 11.5%
Count 15 49 277 847 1188% within Arsim_babai Arsimi i babait i rikoduar
1.3% 4.1% 23.3% 71.3% 100.0%
% within P11_i Edukimi Fizik dhe Sporte
100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 100.0%
Value df
Asymp. Sig. (2-sided)
Pearson Chi-Square 9.776a 9 .369Likelihood Ratio 8.794 9 .457Linear-by-Linear Association
4.543 1 .033
N of Valid Cases 1188
ValueAsymp.
Std. Errora Approx. Tb Approx. Sig.
Ordinal by Ordinal Kendall's tau-b
.022 .027 .808 .419
1188N of Valid Cases
a. Not assuming the null hypothesis.
b. Using the asymptotic standard error assuming the null hypothesis.
Pasuniversitar
Total
Chi-Square Tests
a. 4 cells (25.0%) have expected count less than 5. The minimum expected count is 1.35.
Symmetric Measures
Arsim_babai Arsimi i babait i rikoduar
8 vjeçar ose më pak
I mesëm
Universitar
Crosstab
P11_i Edukimi Fizik dhe Sporte
Total
200
204
Tabela A20. Krostabulimi i nivileit arsimor të babait me performancën akademike në karrierrë dhe aftësimin për jetën
Ngelës Nën mesataren Mesatar/e Mbi mesataren
Count 5 9 27 68 109% within Arsim_babai Arsimi i babait i rikoduar
4.6% 8.3% 24.8% 62.4% 100.0%
% within P11_k Karriera dhe Aftësimi për Jetën
27.8% 18.0% 9.1% 8.3% 9.2%
Count 5 24 153 417 599% within Arsim_babai Arsimi i babait i rikoduar
.8% 4.0% 25.5% 69.6% 100.0%
% within P11_k Karriera dhe Aftësimi për Jetën
27.8% 48.0% 51.5% 51.0% 50.6%
Count 5 14 90 230 339% within Arsim_babai Arsimi i babait i rikoduar
1.5% 4.1% 26.5% 67.8% 100.0%
% within P11_k Karriera dhe Aftësimi për Jetën
27.8% 28.0% 30.3% 28.1% 28.7%
Count 3 3 27 103 136% within Arsim_babai Arsimi i babait i rikoduar
2.2% 2.2% 19.9% 75.7% 100.0%
% within P11_k Karriera dhe Aftësimi për Jetën
16.7% 6.0% 9.1% 12.6% 11.5%
Count 18 50 297 818 1183% within Arsim_babai Arsimi i babait i rikoduar
1.5% 4.2% 25.1% 69.1% 100.0%
% within P11_k Karriera dhe Aftësimi për Jetën
100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 100.0%
Value df
Asymp. Sig. (2-sided)
Pearson Chi-Square 18.095a 9 .034Likelihood Ratio 15.501 9 .078Linear-by-Linear Association
6.864 1 .009
N of Valid Cases 1183
ValueAsymp.
Std. Errora Approx. Tb Approx. Sig.
Ordinal by Ordinal Kendall's tau-b
.041 .027 1.517 .129
1183
b. Using the asymptotic standard error assuming the null hypothesis.
Total
Chi-Square Tests
a. Not assuming the null hypothesis.
a. 3 cells (18.8%) have expected count less than 5. The minimum expected count is 1.66.
Symmetric Measures
N of Valid Cases
Crosstab
P11_k Karriera dhe Aftësimi për Jetën
TotalArsim_babai Arsimi i babait i rikoduar
8 vjeçar ose më pak
I mesëm
Universitar
Pasuniversitar
201
205
Tabela A21. Krostabulimi i punësimit të nënës me performancën akademike në matematikë
Ngelës Nën mesataren Mesatar/e Mbi mesataren
Count 19 73 139 63 294% within P4a Punësimi i nënës suaj
6.5% 24.8% 47.3% 21.4% 100.0%
% within P11_a Matematikë 38.8% 25.7% 25.6% 19.8% 24.6%Count 5 31 45 23 104% within P4a Punësimi i nënës suaj
4.8% 29.8% 43.3% 22.1% 100.0%
% within P11_a Matematikë 10.2% 10.9% 8.3% 7.2% 8.7%Count 20 162 321 215 718% within P4a Punësimi i nënës suaj
2.8% 22.6% 44.7% 29.9% 100.0%
% within P11_a Matematikë 40.8% 57.0% 59.2% 67.6% 60.2%Count 5 18 37 17 77% within P4a Punësimi i nënës suaj
6.5% 23.4% 48.1% 22.1% 100.0%
% within P11_a Matematikë 10.2% 6.3% 6.8% 5.3% 6.5%Count 49 284 542 318 1193% within P4a Punësimi i nënës suaj
4.1% 23.8% 45.4% 26.7% 100.0%
% within P11_a Matematikë 100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 100.0%
Value df
Asymp. Sig. (2-sided)
Pearson Chi-Square 18.255a 9 .032Likelihood Ratio 17.964 9 .036Linear-by-Linear Association
7.070 1 .008
N of Valid Cases 1193
ValueAsymp.
Std. Errora Approx. Tb Approx. Sig.
Ordinal by Ordinal Kendall's tau-b
.064 .026 2.499 .012
1193
Total
Chi-Square Tests
Crosstab
P11_a Matematikë
a. 2 cells (12.5%) have expected count less than 5. The minimum expected count is 3.16.
Symmetric Measures
N of Valid Cases
a. Not assuming the null hypothesis.
b. Using the asymptotic standard error assuming the null hypothesis.
TotalP4a Punësimi i nënës suaj
Pa punë
Punon me kohë të pjesëshme
Punon me kohë të plotë
Tjetër
202
206
Tabela A22. Krostabulimi i punësimit të nënës me performancën akademike në letërsi
Ngelës Nën mesataren Mesatar/e Mbi mesataren
Count 11 26 134 121 292% within P4a Punësimi i nënës suaj
3.8% 8.9% 45.9% 41.4% 100.0%
% within P11_b Letërsi 39.3% 29.2% 23.0% 24.7% 24.6%Count 1 8 55 39 103% within P4a Punësimi i nënës suaj
1.0% 7.8% 53.4% 37.9% 100.0%
% within P11_b Letërsi 3.6% 9.0% 9.5% 8.0% 8.7%Count 12 52 345 308 717% within P4a Punësimi i nënës suaj
1.7% 7.3% 48.1% 43.0% 100.0%
% within P11_b Letërsi 42.9% 58.4% 59.3% 63.0% 60.4%Count 4 3 48 21 76% within P4a Punësimi i nënës suaj
5.3% 3.9% 63.2% 27.6% 100.0%
% within P11_b Letërsi 14.3% 3.4% 8.2% 4.3% 6.4%Count 28 89 582 489 1188% within P4a Punësimi i nënës suaj
2.4% 7.5% 49.0% 41.2% 100.0%
% within P11_b Letërsi 100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 100.0%
Value df
Asymp. Sig. (2-sided)
Pearson Chi-Square 17.990a 9 .035Likelihood Ratio 17.706 9 .039Linear-by-Linear Association
.277 1 .599
N of Valid Cases 1188
ValueAsymp.
Std. Errora Approx. Tb Approx. Sig.
Ordinal by Ordinal Kendall's tau-b
.000 .027 -.018 .985
1188a. Not assuming the null hypothesis.
Chi-Square Tests
a. 2 cells (12.5%) have expected count less than 5. The minimum expected count is 1.79.
Symmetric Measures
N of Valid Cases
Crosstab
P11_b Letërsi
TotalP4a Punësimi i nënës suaj
Pa punë
Punon me kohë të pjesëshme
Punon me kohë të plotë
Tjetër
Total
b. Using the asymptotic standard error assuming the null hypothesis.
203
207
Tabela A23. Krostabulimi i punësimit të nënës me performancën akademike në gjuhën shqipe
Ngelës Nën mesataren Mesatar/e Mbi mesataren
Count 11 22 138 114 285% within P4a Punësimi i nënës suaj
3.9% 7.7% 48.4% 40.0% 100.0%
% within P11_c Gjuhë shqipe 44.0% 24.7% 24.6% 23.0% 24.4%Count 1 7 56 40 104% within P4a Punësimi i nënës suaj
1.0% 6.7% 53.8% 38.5% 100.0%
% within P11_c Gjuhë shqipe 4.0% 7.9% 10.0% 8.1% 8.9%Count 9 55 322 320 706% within P4a Punësimi i nënës suaj
1.3% 7.8% 45.6% 45.3% 100.0%
% within P11_c Gjuhë shqipe 36.0% 61.8% 57.4% 64.6% 60.3%Count 4 5 45 21 75% within P4a Punësimi i nënës suaj
5.3% 6.7% 60.0% 28.0% 100.0%
% within P11_c Gjuhë shqipe 16.0% 5.6% 8.0% 4.2% 6.4%Count 25 89 561 495 1170% within P4a Punësimi i nënës suaj
2.1% 7.6% 47.9% 42.3% 100.0%
% within P11_c Gjuhë shqipe 100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 100.0%
Value df
Asymp. Sig. (2-sided)
Pearson Chi-Square 20.618a 9 .014Likelihood Ratio 19.679 9 .020Linear-by-Linear Association
.744 1 .388
N of Valid Cases 1170
ValueAsymp.
Std. Errora Approx. Tb Approx. Sig.
Ordinal by Ordinal Kendall's tau-b
.012 .027 .432 .666
1170N of Valid Cases
Crosstab
P11_c Gjuhë shqipe
TotalP4a Punësimi i nënës suaj
Pa punë
Punon me kohë të pjesëshme
Punon me kohë të plotë
Tjetër
a. Not assuming the null hypothesis.
b. Using the asymptotic standard error assuming the null hypothesis.
Total
Chi-Square Tests
a. 2 cells (12.5%) have expected count less than 5. The minimum expected count is 1.60.
Symmetric Measures
204
208
Tabela A24. Krostabulimi i punësimit të nënës me performancën akademike në shkencat natyrore
Ngelës Nën mesataren Mesatar/e Mbi mesataren
Count 16 51 147 78 292% within P4a Punësimi i nënës suaj
5.5% 17.5% 50.3% 26.7% 100.0%
% within P11_d Shkencat natyrore (Kimi, Fizike,Biologji)
31.4% 24.6% 24.8% 22.9% 24.5%
Count 5 22 51 27 105% within P4a Punësimi i nënës suaj
4.8% 21.0% 48.6% 25.7% 100.0%
% within P11_d Shkencat natyrore (Kimi, Fizike,Biologji)
9.8% 10.6% 8.6% 7.9% 8.8%
Count 25 119 358 215 717% within P4a Punësimi i nënës suaj
3.5% 16.6% 49.9% 30.0% 100.0%
% within P11_d Shkencat natyrore (Kimi, Fizike,Biologji)
49.0% 57.5% 60.5% 63.0% 60.2%
Count 5 15 36 21 77% within P4a Punësimi i nënës suaj
6.5% 19.5% 46.8% 27.3% 100.0%
% within P11_d Shkencat natyrore (Kimi, Fizike,Biologji)
9.8% 7.2% 6.1% 6.2% 6.5%
Count 51 207 592 341 1191% within P4a Punësimi i nënës suaj
4.3% 17.4% 49.7% 28.6% 100.0%
% within P11_d Shkencat natyrore (Kimi, Fizike,Biologji)
100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 100.0%
Value df
Asymp. Sig. (2-sided)
Pearson Chi-Square 5.583a 9 .781Likelihood Ratio 5.417 9 .797Linear-by-Linear Association
1.152 1 .283
N of Valid Cases 1191
ValueAsymp.
Std. Errora Approx. Tb Approx. Sig.
Ordinal by Ordinal Kendall's tau-b
.026 .026 .989 .323
1191N of Valid Cases
a. Not assuming the null hypothesis.
b. Using the asymptotic standard error assuming the null hypothesis.
P4a Punësimi i nënës suaj
Pa punë
Punon me kohë të pjesëshme
Punon me kohë të plotë
Crosstab
P11_d Shkencat natyrore (Kimi, Fizike,Biologji)
Total
Tjetër
Total
Chi-Square Tests
a. 2 cells (12.5%) have expected count less than 5. The minimum expected count is 3.30.
Symmetric Measures
205
209
Tabela A25. Krostabulimi i punësimit të nënës me performancën akademike në shkencat shoqërore
Ngelës Nën mesataren Mesatar/e Mbi mesataren
Count 11 25 109 146 291% within P4a Punësimi i nënës suaj
3.8% 8.6% 37.5% 50.2% 100.0%
% within P11_e Shkencat shoqërore (Histori, Gjeografi, Qytetari, Ekonomi)
42.3% 30.9% 22.9% 24.4% 24.6%
Count 0 7 47 51 105% within P4a Punësimi i nënës suaj
0.0% 6.7% 44.8% 48.6% 100.0%
% within P11_e Shkencat shoqërore (Histori, Gjeografi, Qytetari, Ekonomi)
0.0% 8.6% 9.9% 8.5% 8.9%
Count 10 46 280 376 712% within P4a Punësimi i nënës suaj
1.4% 6.5% 39.3% 52.8% 100.0%
% within P11_e Shkencat shoqërore (Histori, Gjeografi, Qytetari, Ekonomi)
38.5% 56.8% 58.7% 62.8% 60.2%
Count 5 3 41 26 75% within P4a Punësimi i nënës suaj
6.7% 4.0% 54.7% 34.7% 100.0%
% within P11_e Shkencat shoqërore (Histori, Gjeografi, Qytetari, Ekonomi)
19.2% 3.7% 8.6% 4.3% 6.3%
Count 26 81 477 599 1183% within P4a Punësimi i nënës suaj
2.2% 6.8% 40.3% 50.6% 100.0%
% within P11_e Shkencat shoqërore (Histori, Gjeografi, Qytetari, Ekonomi)
100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 100.0%
Value df
Asymp. Sig. (2-sided)
Pearson Chi-Square 26.468a 9 .002Likelihood Ratio 26.203 9 .002Linear-by-Linear Association
.279 1 .597
N of Valid Cases 1183
ValueAsymp.
Std. Errora Approx. Tb Approx. Sig.
Ordinal by Ordinal Kendall's tau-b
-.003 .027 -.118 .906
1183a. Not assuming the null hypothesis.
Crosstab
TotalP4a Punësimi i nënës suaj
Pa punë
Punon me kohë të pjesëshme
Punon me kohë të plotë
Tjetër
P11_e Shkencat shoqërore (Histori, Gjeografi, Qytetari, Ekonomi)
Total
Chi-Square Tests
a. 2 cells (12.5%) have expected count less than 5. The minimum expected count is 1.65.
Symmetric Measures
N of Valid Cases
b. Using the asymptotic standard error assuming the null hypothesis.
206
210
Tabela A26. Krostabulimi i punësimit të nënës me performancën akademike në gjuhën e huaj
Ngelës Nën mesataren Mesatar/e Mbi mesataren
Count 8 54 113 119 294% within P4a Punësimi i nënës suaj
2.7% 18.4% 38.4% 40.5% 100.0%
% within P11_f Gjuhë e huaj 36.4% 32.7% 25.5% 21.1% 24.6%Count 0 18 46 40 104% within P4a Punësimi i nënës suaj
0.0% 17.3% 44.2% 38.5% 100.0%
% within P11_f Gjuhë e huaj 0.0% 10.9% 10.4% 7.1% 8.7%Count 9 87 255 368 719% within P4a Punësimi i nënës suaj
1.3% 12.1% 35.5% 51.2% 100.0%
% within P11_f Gjuhë e huaj 40.9% 52.7% 57.6% 65.4% 60.3%Count 5 6 29 36 76% within P4a Punësimi i nënës suaj
6.6% 7.9% 38.2% 47.4% 100.0%
% within P11_f Gjuhë e huaj 22.7% 3.6% 6.5% 6.4% 6.4%Count 22 165 443 563 1193% within P4a Punësimi i nënës suaj
1.8% 13.8% 37.1% 47.2% 100.0%
% within P11_f Gjuhë e huaj 100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 100.0%
Value df
Asymp. Sig. (2-sided)
Pearson Chi-Square 31.549a 9 .000Likelihood Ratio 29.831 9 .000Linear-by-Linear Association
11.071 1 .001
N of Valid Cases 1193
ValueAsymp.
Std. Errora Approx. Tb Approx. Sig.
Ordinal by Ordinal Kendall's tau-b
.090 .027 3.359 .001
1193
a. 2 cells (12.5%) have expected count less than 5. The minimum expected count is 1.40.
Tjetër
Symmetric Measures
N of Valid Cases
a. Not assuming the null hypothesis.
b. Using the asymptotic standard error assuming the null hypothesis.
Crosstab
P11_f Gjuhë e huaj
TotalP4a Punësimi i nënës suaj
Pa punë
Punon me kohë të pjesëshme
Punon me kohë të plotë
Total
Chi-Square Tests
207
211
Tabela A27. Krostabulimi i punësimit të nënës me performancën akademike në teknologji
Ngelës Nën mesataren Mesatar/e Mbi mesataren
Count 9 26 125 130 290% within P4a Punësimi i nënës suaj
3.1% 9.0% 43.1% 44.8% 100.0%
% within P11_g Teknologji 39.1% 30.6% 25.9% 22.1% 24.6%Count 2 5 46 48 101% within P4a Punësimi i nënës suaj
2.0% 5.0% 45.5% 47.5% 100.0%
% within P11_g Teknologji 8.7% 5.9% 9.5% 8.2% 8.6%Count 7 50 280 375 712% within P4a Punësimi i nënës suaj
1.0% 7.0% 39.3% 52.7% 100.0%
% within P11_g Teknologji 30.4% 58.8% 58.0% 63.8% 60.4%Count 5 4 32 35 76% within P4a Punësimi i nënës suaj
6.6% 5.3% 42.1% 46.1% 100.0%
% within P11_g Teknologji 21.7% 4.7% 6.6% 6.0% 6.4%Count 23 85 483 588 1179% within P4a Punësimi i nënës suaj
2.0% 7.2% 41.0% 49.9% 100.0%
% within P11_g Teknologji 100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 100.0%
Value df
Asymp. Sig. (2-sided)
Pearson Chi-Square 20.389a 9 .016Likelihood Ratio 17.694 9 .039Linear-by-Linear Association
3.867 1 .049
N of Valid Cases 1179
ValueAsymp.
Std. Errora Approx. Tb Approx. Sig.
Ordinal by Ordinal Kendall's tau-b
.048 .027 1.761 .078
1179
Total
Chi-Square Tests
Total
Crosstab
P11_g Teknologji
a. 2 cells (12.5%) have expected count less than 5. The minimum expected count is 1.48.
Symmetric Measures
N of Valid Cases
a. Not assuming the null hypothesis.
b. Using the asymptotic standard error assuming the null hypothesis.
P4a Punësimi i nënës suaj
Pa punë
Punon me kohë të pjesëshme
Punon me kohë të plotë
Tjetër
208
212
Tabela A28. Krostabulimi i punësimit të nënës me performancën akademike në arte
Ngelës Nën mesataren Mesatar/e Mbi mesataren
Count 5 24 83 179 291% within P4a Punësimi i nënës suaj
1.7% 8.2% 28.5% 61.5% 100.0%
% within P11_h Arte (Muzikë, Histori Arti, Art Pamor)
23.8% 35.8% 25.8% 22.9% 24.4%
Count 0 3 25 78 106% within P4a Punësimi i nënës suaj
0.0% 2.8% 23.6% 73.6% 100.0%
% within P11_h Arte (Muzikë, Histori Arti, Art Pamor)
0.0% 4.5% 7.8% 10.0% 8.9%
Count 11 34 193 481 719% within P4a Punësimi i nënës suaj
1.5% 4.7% 26.8% 66.9% 100.0%
% within P11_h Arte (Muzikë, Histori Arti, Art Pamor)
52.4% 50.7% 59.9% 61.6% 60.4%
Count 5 6 21 43 75% within P4a Punësimi i nënës suaj
6.7% 8.0% 28.0% 57.3% 100.0%
% within P11_h Arte (Muzikë, Histori Arti, Art Pamor)
23.8% 9.0% 6.5% 5.5% 6.3%
Count 21 67 322 781 1191% within P4a Punësimi i nënës suaj
1.8% 5.6% 27.0% 65.6% 100.0%
% within P11_h Arte (Muzikë, Histori Arti, Art Pamor)
100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 100.0%
Value df
Asymp. Sig. (2-sided)
Pearson Chi-Square 22.608a 9 .007Likelihood Ratio 20.084 9 .017Linear-by-Linear Association
.130 1 .719
N of Valid Cases 1191
ValueAsymp.
Std. Errora Approx. Tb Approx. Sig.
Ordinal by Ordinal Kendall's tau-b
.006 .028 .220 .826
1191N of Valid Cases
P4a Punësimi i nënës suaj
Pa punë
Punon me kohë të pjesëshme
Punon me kohë të plotë
Tjetër
Total
Chi-Square Tests
a. 3 cells (18.8%) have expected count less than 5. The minimum expected count is 1.32.
Symmetric Measures
Crosstab
P11_h Arte (Muzikë, Histori Arti, Art Pamor)
Total
a. Not assuming the null hypothesis.
b. Using the asymptotic standard error assuming the null hypothesis.
209
213
Tabela A29. Krostabulimi i punësimit të nënës me performancën akademike në edukimin fizik dhe sporte
Ngelës Nën mesataren Mesatar/e Mbi mesataren
Count 4 15 78 195 292% within P4a Punësimi i nënës suaj
1.4% 5.1% 26.7% 66.8% 100.0%
% within P11_i Edukimi Fizik dhe Sporte
26.7% 31.9% 28.0% 23.0% 24.6%
Count 0 4 21 80 105% within P4a Punësimi i nënës suaj
0.0% 3.8% 20.0% 76.2% 100.0%
% within P11_i Edukimi Fizik dhe Sporte
0.0% 8.5% 7.5% 9.4% 8.8%
Count 10 27 159 520 716% within P4a Punësimi i nënës suaj
1.4% 3.8% 22.2% 72.6% 100.0%
% within P11_i Edukimi Fizik dhe Sporte
66.7% 57.4% 57.0% 61.3% 60.2%
Count 1 1 21 53 76% within P4a Punësimi i nënës suaj
1.3% 1.3% 27.6% 69.7% 100.0%
% within P11_i Edukimi Fizik dhe Sporte
6.7% 2.1% 7.5% 6.3% 6.4%
Count 15 47 279 848 1189% within P4a Punësimi i nënës suaj
1.3% 4.0% 23.5% 71.3% 100.0%
% within P11_i Edukimi Fizik dhe Sporte
100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 100.0%
Value df
Asymp. Sig. (2-sided)
Pearson Chi-Square 8.181a 9 .516Likelihood Ratio 9.843 9 .363Linear-by-Linear Association
1.911 1 .167
N of Valid Cases 1189
ValueAsymp.
Std. Errora Approx. Tb Approx. Sig.
Ordinal by Ordinal Kendall's tau-b
.033 .027 1.218 .223
1189
b. Using the asymptotic standard error assuming the null hypothesis.
Tjetër
N of Valid Cases
a. Not assuming the null hypothesis.
P4a Punësimi i nënës suaj
Pa punë
Punon me kohë të pjesëshme
Punon me kohë të plotë
Total
Chi-Square Tests
a. 5 cells (31.3%) have expected count less than 5. The minimum expected count is .96.
Symmetric Measures
Crosstab
P11_i Edukimi Fizik dhe Sporte
Total
210
214
Tabela A30. Krostabulimi i punësimit të nënës me performancën akademike në karrierrë dhe aftësimin për jetën
Ngelës Nën mesataren Mesatar/e Mbi mesataren
Count 8 15 70 200 293% within P4a Punësimi i nënës suaj
2.7% 5.1% 23.9% 68.3% 100.0%
% within P11_k Karriera dhe Aftësimi për Jetën
44.4% 31.3% 23.8% 24.2% 24.7%
Count 0 4 25 77 106% within P4a Punësimi i nënës suaj
0.0% 3.8% 23.6% 72.6% 100.0%
% within P11_k Karriera dhe Aftësimi për Jetën
0.0% 8.3% 8.5% 9.3% 8.9%
Count 6 26 175 506 713% within P4a Punësimi i nënës suaj
.8% 3.6% 24.5% 71.0% 100.0%
% within P11_k Karriera dhe Aftësimi për Jetën
33.3% 54.2% 59.5% 61.3% 60.1%
Count 4 3 24 43 74% within P4a Punësimi i nënës suaj
5.4% 4.1% 32.4% 58.1% 100.0%
% within P11_k Karriera dhe Aftësimi për Jetën
22.2% 6.3% 8.2% 5.2% 6.2%
Count 18 48 294 826 1186% within P4a Punësimi i nënës suaj
1.5% 4.0% 24.8% 69.6% 100.0%
% within P11_k Karriera dhe Aftësimi për Jetën
100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 100.0%
Value df
Asymp. Sig. (2-sided)
Pearson Chi-Square 18.829a 9 .027Likelihood Ratio 17.219 9 .045Linear-by-Linear Association
.139 1 .709
N of Valid Cases 1186
ValueAsymp.
Std. Errora Approx. Tb Approx. Sig.
Ordinal by Ordinal Kendall's tau-b
-.008 .028 -.287 .774
1186
Crosstab
Chi-Square Tests
a. 5 cells (31.3%) have expected count less than 5. The minimum expected count is 1.12.
Symmetric Measures
N of Valid Cases
P11_k Karriera dhe Aftësimi për Jetën
TotalP4a Punësimi i nënës suaj
Pa punë
Punon me kohë të pjesëshme
Punon me kohë të plotë
Tjetër
Total
a. Not assuming the null hypothesis.
b. Using the asymptotic standard error assuming the null hypothesis.
211
215
Tabela A31. Krostabulimi i punësimit të babait me performancën akademike në matematikë
Ngelës Nën mesataren Mesatar/e Mbi mesataren
Count 12 31 48 14 105% within P4b Punësimi i babait tuaj
11.4% 29.5% 45.7% 13.3% 100.0%
% within P11_a Matematikë 24.5% 11.2% 9.0% 4.4% 8.9%Count 7 56 79 27 169% within P4b Punësimi i babait tuaj
4.1% 33.1% 46.7% 16.0% 100.0%
% within P11_a Matematikë 14.3% 20.1% 14.8% 8.5% 14.4%Count 24 168 344 244 780% within P4b Punësimi i babait tuaj
3.1% 21.5% 44.1% 31.3% 100.0%
% within P11_a Matematikë 49.0% 60.4% 64.7% 77.0% 66.3%Count 6 23 61 32 122% within P4b Punësimi i babait tuaj
4.9% 18.9% 50.0% 26.2% 100.0%
% within P11_a Matematikë 12.2% 8.3% 11.5% 10.1% 10.4%Count 49 278 532 317 1176% within P4b Punësimi i babait tuaj
4.2% 23.6% 45.2% 27.0% 100.0%
% within P11_a Matematikë 100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 100.0%
Value df
Asymp. Sig. (2-sided)
Pearson Chi-Square 47.453a 9 .000Likelihood Ratio 45.328 9 .000Linear-by-Linear Association
27.105 1 .000
N of Valid Cases 1176
ValueAsymp.
Std. Errora Approx. Tb Approx. Sig.
Ordinal by Ordinal Kendall's tau-b
.129 .025 5.068 .000
1176
Crosstab
P11_a Matematikë
Total
N of Valid Cases
a. Not assuming the null hypothesis.
b. Using the asymptotic standard error assuming the null hypothesis.
P4b Punësimi i babait tuaj
Pa punë
Punon me kohë të pjesëshme
Punon me kohë të plotë
Tjetër
Total
Chi-Square Tests
a. 1 cells (6.3%) have expected count less than 5. The minimum expected count is 4.38.
Symmetric Measures
212
216
Tabela A32. Krostabulimi i punësimit të babait me performancën akademike në letërsi
Ngelës Nën mesataren Mesatar/e Mbi mesataren
Count 7 15 50 34 106% within P4b Punësimi i babait tuaj
6.6% 14.2% 47.2% 32.1% 100.0%
% within P11_b Letërsi 26.9% 16.7% 8.8% 7.0% 9.1%Count 4 13 86 63 166% within P4b Punësimi i babait tuaj
2.4% 7.8% 51.8% 38.0% 100.0%
% within P11_b Letërsi 15.4% 14.4% 15.1% 13.0% 14.2%Count 11 58 372 335 776% within P4b Punësimi i babait tuaj
1.4% 7.5% 47.9% 43.2% 100.0%
% within P11_b Letërsi 42.3% 64.4% 65.3% 69.4% 66.4%Count 4 4 62 51 121% within P4b Punësimi i babait tuaj
3.3% 3.3% 51.2% 42.1% 100.0%
% within P11_b Letërsi 15.4% 4.4% 10.9% 10.6% 10.4%Count 26 90 570 483 1169% within P4b Punësimi i babait tuaj
2.2% 7.7% 48.8% 41.3% 100.0%
% within P11_b Letërsi 100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 100.0%
Value df
Asymp. Sig. (2-sided)
Pearson Chi-Square 24.836a 9 .003Likelihood Ratio 21.766 9 .010Linear-by-Linear Association
11.866 1 .001
N of Valid Cases 1169
ValueAsymp.
Std. Errora Approx. Tb Approx. Sig.
Ordinal by Ordinal Kendall's tau-b
.072 .027 2.630 .009
1169a. Not assuming the null hypothesis.
b. Using the asymptotic standard error assuming the null hypothesis.
a. 3 cells (18.8%) have expected count less than 5. The minimum expected count is 2.36.
Symmetric Measures
P11_b Letërsi
TotalP4b Punësimi i babait tuaj
Pa punë
Punon me kohë të pjesëshme
Punon me kohë të plotë
Tjetër
Total
Chi-Square Tests
Crosstab
N of Valid Cases
213
217
Tabela A33. Krostabulimi i punësimit të babait me performancën akademike në gjuhën shqipe
Ngelës Nën mesataren Mesatar/e Mbi mesataren
Count 8 13 46 35 102% within P4b Punësimi i babait tuaj
7.8% 12.7% 45.1% 34.3% 100.0%
% within P11_c Gjuhë shqipe 33.3% 14.6% 8.4% 7.1% 8.8%Count 4 13 87 63 167% within P4b Punësimi i babait tuaj
2.4% 7.8% 52.1% 37.7% 100.0%
% within P11_c Gjuhë shqipe 16.7% 14.6% 15.8% 12.9% 14.5%Count 9 56 357 342 764% within P4b Punësimi i babait tuaj
1.2% 7.3% 46.7% 44.8% 100.0%
% within P11_c Gjuhë shqipe 37.5% 62.9% 64.9% 69.8% 66.3%Count 3 7 60 50 120% within P4b Punësimi i babait tuaj
2.5% 5.8% 50.0% 41.7% 100.0%
% within P11_c Gjuhë shqipe 12.5% 7.9% 10.9% 10.2% 10.4%Count 24 89 550 490 1153% within P4b Punësimi i babait tuaj
2.1% 7.7% 47.7% 42.5% 100.0%
% within P11_c Gjuhë shqipe 100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 100.0%
Value df
Asymp. Sig. (2-sided)
Pearson Chi-Square 28.037a 9 .001Likelihood Ratio 21.410 9 .011Linear-by-Linear Association
11.365 1 .001
N of Valid Cases 1153
ValueAsymp.
Std. Errora Approx. Tb Approx. Sig.
Ordinal by Ordinal Kendall's tau-b
.066 .028 2.384 .017
1153N of Valid Cases
a. Not assuming the null hypothesis.
b. Using the asymptotic standard error assuming the null hypothesis.
Tjetër
Total
Chi-Square Tests
a. 3 cells (18.8%) have expected count less than 5. The minimum expected count is 2.12.
Symmetric Measures
Crosstab
P11_c Gjuhë shqipe
TotalP4b Punësimi i babait tuaj
Pa punë
Punon me kohë të pjesëshme
Punon me kohë të plotë
214
218
Tabela A34. Krostabulimi i punësimit të babait me performancën akademike në shkencat natyrore
Ngelës Nën mesataren Mesatar/e Mbi mesataren
Count 14 25 44 22 105% within P4b Punësimi i babait tuaj
13.3% 23.8% 41.9% 21.0% 100.0%
% within P11_d Shkencat natyrore (Kimi, Fizike,Biologji)
28.0% 12.2% 7.6% 6.5% 9.0%
Count 10 34 88 36 168% within P4b Punësimi i babait tuaj
6.0% 20.2% 52.4% 21.4% 100.0%
% within P11_d Shkencat natyrore (Kimi, Fizike,Biologji)
20.0% 16.6% 15.1% 10.7% 14.3%
Count 21 128 390 239 778% within P4b Punësimi i babait tuaj
2.7% 16.5% 50.1% 30.7% 100.0%
% within P11_d Shkencat natyrore (Kimi, Fizike,Biologji)
42.0% 62.4% 67.0% 71.1% 66.3%
Count 5 18 60 39 122% within P4b Punësimi i babait tuaj
4.1% 14.8% 49.2% 32.0% 100.0%
% within P11_d Shkencat natyrore (Kimi, Fizike,Biologji)
10.0% 8.8% 10.3% 11.6% 10.4%
Count 50 205 582 336 1173% within P4b Punësimi i babait tuaj
4.3% 17.5% 49.6% 28.6% 100.0%
% within P11_d Shkencat natyrore (Kimi, Fizike,Biologji)
100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 100.0%
Value df
Asymp. Sig. (2-sided)
Pearson Chi-Square 38.415a 9 .000Likelihood Ratio 31.876 9 .000Linear-by-Linear Association
23.137 1 .000
N of Valid Cases 1173
ValueAsymp.
Std. Errora Approx. Tb Approx. Sig.
Ordinal by Ordinal Kendall's tau-b
.108 .027 4.018 .000
1173
Total
Chi-Square Tests
a. 1 cells (6.3%) have expected count less than 5. The minimum expected count is 4.48.
Symmetric Measures
Crosstab
P11_d Shkencat natyrore (Kimi, Fizike,Biologji)
TotalP4b Punësimi i babait tuaj
Pa punë
Punon me kohë të pjesëshme
Punon me kohë të plotë
Tjetër
N of Valid Cases
a. Not assuming the null hypothesis.
b. Using the asymptotic standard error assuming the null hypothesis.
215
219
Tabela A35. Krostabulimi i punësimit të babait me performancën akademike në shkencat shoqërore
Ngelës Nën mesataren Mesatar/e Mbi mesataren
Count 8 10 41 48 107% within P4b Punësimi i babait tuaj
7.5% 9.3% 38.3% 44.9% 100.0%
% within P11_e Shkencat shoqërore (Histori, Gjeografi, Qytetari, Ekonomi)
32.0% 12.0% 8.7% 8.2% 9.2%
Count 2 12 84 70 168% within P4b Punësimi i babait tuaj
1.2% 7.1% 50.0% 41.7% 100.0%
% within P11_e Shkencat shoqërore (Histori, Gjeografi, Qytetari, Ekonomi)
8.0% 14.5% 17.8% 11.9% 14.4%
Count 11 55 292 415 773% within P4b Punësimi i babait tuaj
1.4% 7.1% 37.8% 53.7% 100.0%
% within P11_e Shkencat shoqërore (Histori, Gjeografi, Qytetari, Ekonomi)
44.0% 66.3% 61.9% 70.7% 66.2%
Count 4 6 55 54 119% within P4b Punësimi i babait tuaj
3.4% 5.0% 46.2% 45.4% 100.0%
% within P11_e Shkencat shoqërore (Histori, Gjeografi, Qytetari, Ekonomi)
16.0% 7.2% 11.7% 9.2% 10.2%
Count 25 83 472 587 1167% within P4b Punësimi i babait tuaj
2.1% 7.1% 40.4% 50.3% 100.0%
% within P11_e Shkencat shoqërore (Histori, Gjeografi, Qytetari, Ekonomi)
100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 100.0%
Value df
Asymp. Sig. (2-sided)
Pearson Chi-Square 30.794a 9 .000Likelihood Ratio 25.329 9 .003Linear-by-Linear Association
5.885 1 .015
N of Valid Cases 1167
ValueAsymp.
Std. Errora Approx. Tb Approx. Sig.
Ordinal by Ordinal Kendall's tau-b
.051 .027 1.851 .064
1167
Total
Chi-Square Tests
a. 3 cells (18.8%) have expected count less than 5. The minimum expected count is 2.29.
Symmetric Measures
N of Valid Cases
a. Not assuming the null hypothesis.
b. Using the asymptotic standard error assuming the null hypothesis.
CrosstabP11_e Shkencat shoqërore (Histori, Gjeografi, Qytetari, Ekonomi)
TotalP4b Punësimi i babait tuaj
Pa punë
Punon me kohë të pjesëshme
Punon me kohë të plotë
Tjetër
216
220
Tabela A36. Krostabulimi i punësimit të babait me performancën akademike në gjuhën e huaj
Ngelës Nën mesataren Mesatar/e Mbi mesataren
Count 6 24 41 35 106% within P4b Punësimi i babait tuaj
5.7% 22.6% 38.7% 33.0% 100.0%
% within P11_f Gjuhë e huaj 26.1% 14.7% 9.4% 6.3% 9.0%Count 2 32 70 66 170% within P4b Punësimi i babait tuaj
1.2% 18.8% 41.2% 38.8% 100.0%
% within P11_f Gjuhë e huaj 8.7% 19.6% 16.1% 11.9% 14.5%Count 9 102 280 385 776% within P4b Punësimi i babait tuaj
1.2% 13.1% 36.1% 49.6% 100.0%
% within P11_f Gjuhë e huaj 39.1% 62.6% 64.4% 69.5% 66.0%Count 6 5 44 68 123% within P4b Punësimi i babait tuaj
4.9% 4.1% 35.8% 55.3% 100.0%
% within P11_f Gjuhë e huaj 26.1% 3.1% 10.1% 12.3% 10.5%Count 23 163 435 554 1175% within P4b Punësimi i babait tuaj
2.0% 13.9% 37.0% 47.1% 100.0%
% within P11_f Gjuhë e huaj 100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 100.0%
Value df
Asymp. Sig. (2-sided)
Pearson Chi-Square 44.364a 9 .000Likelihood Ratio 43.397 9 .000Linear-by-Linear Association
24.661 1 .000
N of Valid Cases 1175
ValueAsymp.
Std. Errora Approx. Tb Approx. Sig.
Ordinal by Ordinal Kendall's tau-b
.127 .026 4.773 .000
1175
b. Using the asymptotic standard error assuming the null hypothesis.
Crosstab
P11_f Gjuhë e huaj
Total
a. 3 cells (18.8%) have expected count less than 5. The minimum expected count is 2.07.
Symmetric Measures
N of Valid Cases
a. Not assuming the null hypothesis.
P4b Punësimi i babait tuaj
Pa punë
Punon me kohë të pjesëshme
Punon me kohë të plotë
Tjetër
Total
Chi-Square Tests
217
221
Tabela A37. Krostabulimi i punësimit të babait me performancën akademike në teknologji
Ngelës Nën mesataren Mesatar/e Mbi mesataren
Count 6 13 45 41 105% within P4b Punësimi i babait tuaj
5.7% 12.4% 42.9% 39.0% 100.0%
% within P11_g Teknologji 26.1% 15.3% 9.5% 7.1% 9.0%Count 2 10 73 82 167% within P4b Punësimi i babait tuaj
1.2% 6.0% 43.7% 49.1% 100.0%
% within P11_g Teknologji 8.7% 11.8% 15.4% 14.2% 14.4%Count 11 54 305 400 770% within P4b Punësimi i babait tuaj
1.4% 7.0% 39.6% 51.9% 100.0%
% within P11_g Teknologji 47.8% 63.5% 64.2% 69.1% 66.3%Count 4 8 52 56 120% within P4b Punësimi i babait tuaj
3.3% 6.7% 43.3% 46.7% 100.0%
% within P11_g Teknologji 17.4% 9.4% 10.9% 9.7% 10.3%Count 23 85 475 579 1162% within P4b Punësimi i babait tuaj
2.0% 7.3% 40.9% 49.8% 100.0%
% within P11_g Teknologji 100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 100.0%
Value df
Asymp. Sig. (2-sided)
Pearson Chi-Square 18.768a 9 .027Likelihood Ratio 15.845 9 .070Linear-by-Linear Association
4.677 1 .031
N of Valid Cases 1162
ValueAsymp.
Std. Errora Approx. Tb Approx. Sig.
Ordinal by Ordinal Kendall's tau-b
.038 .028 1.372 .170
1162N of Valid Cases
a. Not assuming the null hypothesis.
b. Using the asymptotic standard error assuming the null hypothesis.
Crosstab
P11_g Teknologji
TotalP4b Punësimi i babait tuaj
Pa punë
Punon me kohë të pjesëshme
Punon me kohë të plotë
Tjetër
a. 3 cells (18.8%) have expected count less than 5. The minimum expected count is 2.08.
Total
Chi-Square Tests
Symmetric Measures
218
222
Tabela A38. Krostabulimi i punësimit të babait me performancën akademike në arte
Ngelës Nën mesataren Mesatar/e Mbi mesataren
Count 4 11 34 57 106% within P4b Punësimi i babait tuaj
3.8% 10.4% 32.1% 53.8% 100.0%
% within P11_h Arte (Muzikë, Histori Arti, Art Pamor)
19.0% 16.2% 10.7% 7.4% 9.0%
Count 3 7 40 121 171% within P4b Punësimi i babait tuaj
1.8% 4.1% 23.4% 70.8% 100.0%
% within P11_h Arte (Muzikë, Histori Arti, Art Pamor)
14.3% 10.3% 12.6% 15.8% 14.6%
Count 10 45 204 519 778% within P4b Punësimi i babait tuaj
1.3% 5.8% 26.2% 66.7% 100.0%
% within P11_h Arte (Muzikë, Histori Arti, Art Pamor)
47.6% 66.2% 64.2% 67.7% 66.3%
Count 4 5 40 70 119% within P4b Punësimi i babait tuaj
3.4% 4.2% 33.6% 58.8% 100.0%
% within P11_h Arte (Muzikë, Histori Arti, Art Pamor)
19.0% 7.4% 12.6% 9.1% 10.1%
Count 21 68 318 767 1174% within P4b Punësimi i babait tuaj
1.8% 5.8% 27.1% 65.3% 100.0%
% within P11_h Arte (Muzikë, Histori Arti, Art Pamor)
100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 100.0%
Value df
Asymp. Sig. (2-sided)
Pearson Chi-Square 18.161a 9 .033Likelihood Ratio 16.785 9 .052Linear-by-Linear Association
1.398 1 .237
N of Valid Cases 1174
ValueAsymp.
Std. Errora Approx. Tb Approx. Sig.
Ordinal by Ordinal Kendall's tau-b
.003 .028 .124 .901
1174
a. 3 cells (18.8%) have expected count less than 5. The minimum expected count is 1.90.
Symmetric Measures
N of Valid Cases
a. Not assuming the null hypothesis.
P11_h Arte (Muzikë, Histori Arti, Art Pamor)
TotalP4b Punësimi i babait tuaj
Pa punë
Punon me kohë të pjesëshme
Punon me kohë të plotë
Tjetër
Total
Chi-Square Tests
Crosstab
b. Using the asymptotic standard error assuming the null hypothesis.
219
223
Tabela A39. Krostabulimi i punësimit të babait me performancën akademike në edukimin fizik dhe sporte
Ngelës Nën mesataren Mesatar/e Mbi mesataren
Count 3 7 29 67 106% within P4b Punësimi i babait tuaj
2.8% 6.6% 27.4% 63.2% 100.0%
% within P11_i Edukimi Fizik dhe Sporte
20.0% 14.9% 10.6% 8.0% 9.0%
Count 3 4 37 127 171% within P4b Punësimi i babait tuaj
1.8% 2.3% 21.6% 74.3% 100.0%
% within P11_i Edukimi Fizik dhe Sporte
20.0% 8.5% 13.5% 15.2% 14.6%
Count 8 33 179 554 774% within P4b Punësimi i babait tuaj
1.0% 4.3% 23.1% 71.6% 100.0%
% within P11_i Edukimi Fizik dhe Sporte
53.3% 70.2% 65.3% 66.3% 66.0%
Count 1 3 29 88 121% within P4b Punësimi i babait tuaj
.8% 2.5% 24.0% 72.7% 100.0%
% within P11_i Edukimi Fizik dhe Sporte
6.7% 6.4% 10.6% 10.5% 10.3%
Count 15 47 274 836 1172% within P4b Punësimi i babait tuaj
1.3% 4.0% 23.4% 71.3% 100.0%
% within P11_i Edukimi Fizik dhe Sporte
100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 100.0%
Value df
Asymp. Sig. (2-sided)
Pearson Chi-Square 8.858a 9 .450Likelihood Ratio 8.398 9 .495Linear-by-Linear Association
3.022 1 .082
N of Valid Cases 1172
ValueAsymp.
Std. Errora Approx. Tb Approx. Sig.
Ordinal by Ordinal Kendall's tau-b
.026 .027 .954 .340
1172
Total
Chi-Square Tests
Crosstab
a. 5 cells (31.3%) have expected count less than 5. The minimum expected count is 1.36.
Symmetric Measures
N of Valid Cases
a. Not assuming the null hypothesis.
b. Using the asymptotic standard error assuming the null hypothesis.
P11_i Edukimi Fizik dhe Sporte
TotalP4b Punësimi i babait tuaj
Pa punë
Punon me kohë të pjesëshme
Punon me kohë të plotë
Tjetër
220
224
Tabela A40. Krostabulimi i punësimit të babait me performancën akademike në karrierrë dhe aftësimin për jetën
Ngelës Nën mesataren Mesatar/e Mbi mesataren
Count 5 8 28 65 106% within P4b Punësimi i babait tuaj
4.7% 7.5% 26.4% 61.3% 100.0%
% within P11_k Karriera dhe Aftësimi për Jetën
27.8% 16.3% 9.7% 8.0% 9.1%
Count 2 6 49 111 168% within P4b Punësimi i babait tuaj
1.2% 3.6% 29.2% 66.1% 100.0%
% within P11_k Karriera dhe Aftësimi për Jetën
11.1% 12.2% 17.0% 13.7% 14.4%
Count 8 29 180 559 776% within P4b Punësimi i babait tuaj
1.0% 3.7% 23.2% 72.0% 100.0%
% within P11_k Karriera dhe Aftësimi për Jetën
44.4% 59.2% 62.3% 68.8% 66.4%
Count 3 6 32 78 119% within P4b Punësimi i babait tuaj
2.5% 5.0% 26.9% 65.5% 100.0%
% within P11_k Karriera dhe Aftësimi për Jetën
16.7% 12.2% 11.1% 9.6% 10.2%
Count 18 49 289 813 1169% within P4b Punësimi i babait tuaj
1.5% 4.2% 24.7% 69.5% 100.0%
% within P11_k Karriera dhe Aftësimi për Jetën
100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 100.0%
Value df
Asymp. Sig. (2-sided)
Pearson Chi-Square 17.432a 9 .042Likelihood Ratio 14.442 9 .107Linear-by-Linear Association
4.188 1 .041
N of Valid Cases 1169
ValueAsymp.
Std. Errora Approx. Tb Approx. Sig.
Ordinal by Ordinal Kendall's tau-b
.039 .029 1.336 .182
1169N of Valid Cases
a. Not assuming the null hypothesis.
b. Using the asymptotic standard error assuming the null hypothesis.
P4b Punësimi i babait tuaj
Pa punë
Punon me kohë të pjesëshme
Punon me kohë të plotë
Tjetër
Total
Chi-Square Tests
a. 5 cells (31.3%) have expected count less than 5. The minimum expected count is 1.63.
Crosstab
P11_k Karriera dhe Aftësimi për Jetën
Total
Symmetric Measures
221
225
Tabela A41. Krostabulimi i nivelit të të ardhurave mujore të familjes me performancën akademike në matematikë
Ngelës Nën mesataren Mesatar/e Mbi mesataren
Count 11 23 28 11 73% within P6 Të ardhurat mujore të familjes suaj variojnë:
15.1% 31.5% 38.4% 15.1% 100.0%
% within P11_a Matematikë 23.9% 8.5% 5.4% 3.8% 6.5%Count 8 92 157 40 297% within P6 Të ardhurat mujore të familjes suaj variojnë:
2.7% 31.0% 52.9% 13.5% 100.0%
% within P11_a Matematikë 17.4% 33.9% 30.3% 13.8% 26.4%Count 6 76 146 81 309% within P6 Të ardhurat mujore të familjes suaj variojnë:
1.9% 24.6% 47.2% 26.2% 100.0%
% within P11_a Matematikë 13.0% 28.0% 28.1% 27.9% 27.4%Count 6 34 75 67 182% within P6 Të ardhurat mujore të familjes suaj variojnë:
3.3% 18.7% 41.2% 36.8% 100.0%
% within P11_a Matematikë 13.0% 12.5% 14.5% 23.1% 16.2%Count 5 22 64 48 139% within P6 Të ardhurat mujore të familjes suaj variojnë:
3.6% 15.8% 46.0% 34.5% 100.0%
% within P11_a Matematikë 10.9% 8.1% 12.3% 16.6% 12.3%Count 10 24 49 43 126% within P6 Të ardhurat mujore të familjes suaj variojnë:
7.9% 19.0% 38.9% 34.1% 100.0%
% within P11_a Matematikë 21.7% 8.9% 9.4% 14.8% 11.2%Count 46 271 519 290 1126% within P6 Të ardhurat mujore të familjes suaj variojnë:
4.1% 24.1% 46.1% 25.8% 100.0%
% within P11_a Matematikë 100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 100.0%
Value df
Asymp. Sig. (2-sided)
Pearson Chi-Square 89.662a 15 .000Likelihood Ratio 83.608 15 .000Linear-by-Linear Association
29.301 1 .000
N of Valid Cases 1126
ValueAsymp.
Std. Errora Approx. Tb Approx. Sig.
Ordinal by Ordinal Kendall's tau-b
.159 .025 6.306 .000
1126
a. 1 cells (4.2%) have expected count less than 5. The minimum expected count is 2.98.
Symmetric Measures
N of Valid Cases
a. Not assuming the null hypothesis.
b. Using the asymptotic standard error assuming the null hypothesis.
80.000-100.000
100.000-150.000
Mbi 150.000
Total
Chi-Square Tests
P6 Të ardhurat mujore të familjes suaj variojnë:
Nën 20.000
30.000-50.000
50.000-80.000
Crosstab
P11_a Matematikë
Total
222
226
Tabela A42. Krostabulimi i nivelit të të ardhurave mujore të familjes me performancën akademike në letërsi
Ngelës Nën mesataren Mesatar/e Mbi mesataren
Count 5 10 35 22 72% within P6 Të ardhurat mujore të familjes suaj variojnë:
6.9% 13.9% 48.6% 30.6% 100.0%
% within P11_b Letërsi 18.5% 11.9% 6.4% 4.7% 6.4%Count 3 22 152 118 295% within P6 Të ardhurat mujore të familjes suaj variojnë:
1.0% 7.5% 51.5% 40.0% 100.0%
% within P11_b Letërsi 11.1% 26.2% 27.9% 25.2% 26.2%Count 4 20 156 128 308% within P6 Të ardhurat mujore të familjes suaj variojnë:
1.3% 6.5% 50.6% 41.6% 100.0%
% within P11_b Letërsi 14.8% 23.8% 28.6% 27.4% 27.4%Count 6 9 89 79 183% within P6 Të ardhurat mujore të familjes suaj variojnë:
3.3% 4.9% 48.6% 43.2% 100.0%
% within P11_b Letërsi 22.2% 10.7% 16.3% 16.9% 16.3%Count 5 6 63 65 139% within P6 Të ardhurat mujore të familjes suaj variojnë:
3.6% 4.3% 45.3% 46.8% 100.0%
% within P11_b Letërsi 18.5% 7.1% 11.6% 13.9% 12.4%Count 4 17 50 56 127% within P6 Të ardhurat mujore të familjes suaj variojnë:
3.1% 13.4% 39.4% 44.1% 100.0%
% within P11_b Letërsi 14.8% 20.2% 9.2% 12.0% 11.3%Count 27 84 545 468 1124% within P6 Të ardhurat mujore të familjes suaj variojnë:
2.4% 7.5% 48.5% 41.6% 100.0%
% within P11_b Letërsi 100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 100.0%
Value df
Asymp. Sig. (2-sided)
Pearson Chi-Square 32.365a 15 .006Likelihood Ratio 29.983 15 .012Linear-by-Linear Association
1.156 1 .282
N of Valid Cases 1124
ValueAsymp.
Std. Errora Approx. Tb Approx. Sig.
Ordinal by Ordinal Kendall's tau-b
.044 .027 1.651 .099
1124N of Valid Cases
a. Not assuming the null hypothesis.
b. Using the asymptotic standard error assuming the null hypothesis.
Crosstab
P11_b Letërsi
Total
Total
Chi-Square Tests
a. 4 cells (16.7%) have expected count less than 5. The minimum expected count is 1.73.
Symmetric Measures
P6 Të ardhurat mujore të familjes suaj variojnë:
Nën 20.000
30.000-50.000
50.000-80.000
80.000-100.000
100.000-150.000
Mbi 150.000
223
227
Tabela A43. Krostabulimi i nivelit të të ardhurave mujore të familjes me performancën akademike në gjuhën shqipe
Ngelës Nën mesataren Mesatar/e Mbi mesataren
Count 7 6 38 22 73% within P6 Të ardhurat mujore të familjes suaj variojnë:
9.6% 8.2% 52.1% 30.1% 100.0%
% within P11_c Gjuhë shqipe 28.0% 7.0% 7.2% 4.8% 6.6%Count 2 22 159 106 289% within P6 Të ardhurat mujore të familjes suaj variojnë:
.7% 7.6% 55.0% 36.7% 100.0%
% within P11_c Gjuhë shqipe 8.0% 25.6% 30.0% 22.9% 26.2%Count 4 24 144 129 301% within P6 Të ardhurat mujore të familjes suaj variojnë:
1.3% 8.0% 47.8% 42.9% 100.0%
% within P11_c Gjuhë shqipe 16.0% 27.9% 27.2% 27.9% 27.3%Count 4 10 86 81 181% within P6 Të ardhurat mujore të familjes suaj variojnë:
2.2% 5.5% 47.5% 44.8% 100.0%
% within P11_c Gjuhë shqipe 16.0% 11.6% 16.2% 17.5% 16.4%Count 4 7 57 68 136% within P6 Të ardhurat mujore të familjes suaj variojnë:
2.9% 5.1% 41.9% 50.0% 100.0%
% within P11_c Gjuhë shqipe 16.0% 8.1% 10.8% 14.7% 12.3%Count 4 17 46 57 124% within P6 Të ardhurat mujore të familjes suaj variojnë:
3.2% 13.7% 37.1% 46.0% 100.0%
% within P11_c Gjuhë shqipe 16.0% 19.8% 8.7% 12.3% 11.2%Count 25 86 530 463 1104% within P6 Të ardhurat mujore të familjes suaj variojnë:
2.3% 7.8% 48.0% 41.9% 100.0%
% within P11_c Gjuhë shqipe 100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 100.0%
Value df
Asymp. Sig. (2-sided)
Pearson Chi-Square 45.095a 15 .000Likelihood Ratio 38.264 15 .001Linear-by-Linear Association
3.750 1 .053
N of Valid Cases 1104
ValueAsymp.
Std. Errora Approx. Tb Approx. Sig.
Ordinal by Ordinal Kendall's tau-b
.070 .027 2.638 .008
1104
Symmetric Measures
Total
Crosstab
Chi-Square Tests
a. 4 cells (16.7%) have expected count less than 5. The minimum expected count is 1.65.
P11_c Gjuhë shqipe
N of Valid Cases
a. Not assuming the null hypothesis.
b. Using the asymptotic standard error assuming the null hypothesis.
TotalP6 Të ardhurat mujore të familjes suaj variojnë:
Nën 20.000
30.000-50.000
50.000-80.000
80.000-100.000
100.000-150.000
Mbi 150.000
224
228
Tabela A44. Krostabulimi i nivelit të të ardhurave mujore të familjes me performancën akademike në shkencat natyrore
Ngelës Nën mesataren Mesatar/e Mbi mesataren
Count 12 11 31 20 74% within P6 Të ardhurat mujore të familjes suaj variojnë:
16.2% 14.9% 41.9% 27.0% 100.0%
% within P11_d Shkencat natyrore (Kimi, Fizike,Biologji)
24.5% 5.6% 5.5% 6.3% 6.6%
Count 8 71 154 61 294% within P6 Të ardhurat mujore të familjes suaj variojnë:
2.7% 24.1% 52.4% 20.7% 100.0%
% within P11_d Shkencat natyrore (Kimi, Fizike,Biologji)
16.3% 36.0% 27.5% 19.2% 26.2%
Count 8 50 160 90 308% within P6 Të ardhurat mujore të familjes suaj variojnë:
2.6% 16.2% 51.9% 29.2% 100.0%
% within P11_d Shkencat natyrore (Kimi, Fizike,Biologji)
16.3% 25.4% 28.6% 28.3% 27.4%
Count 7 26 98 51 182% within P6 Të ardhurat mujore të familjes suaj variojnë:
3.8% 14.3% 53.8% 28.0% 100.0%
% within P11_d Shkencat natyrore (Kimi, Fizike,Biologji)
14.3% 13.2% 17.5% 16.0% 16.2%
Count 6 22 59 51 138% within P6 Të ardhurat mujore të familjes suaj variojnë:
4.3% 15.9% 42.8% 37.0% 100.0%
% within P11_d Shkencat natyrore (Kimi, Fizike,Biologji)
12.2% 11.2% 10.5% 16.0% 12.3%
Count 8 17 58 45 128% within P6 Të ardhurat mujore të familjes suaj variojnë:
6.3% 13.3% 45.3% 35.2% 100.0%
% within P11_d Shkencat natyrore (Kimi, Fizike,Biologji)
16.3% 8.6% 10.4% 14.2% 11.4%
Count 49 197 560 318 1124% within P6 Të ardhurat mujore të familjes suaj variojnë:
4.4% 17.5% 49.8% 28.3% 100.0%
% within P11_d Shkencat natyrore (Kimi, Fizike,Biologji)
100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 100.0%
Value df
Asymp. Sig. (2-sided)
Pearson Chi-Square 55.528a 15 .000Likelihood Ratio 45.868 15 .000Linear-by-Linear Association
11.238 1 .001
N of Valid Cases 1124
ValueAsymp.
Std. Errora Approx. Tb Approx. Sig.
Ordinal by Ordinal Kendall's tau-b
.096 .026 3.682 .000
1124
P11_d Shkencat natyrore (Kimi, Fizike,Biologji)
TotalP6 Të ardhurat mujore të familjes suaj variojnë:
Nën 20.000
30.000-50.000
50.000-80.000
80.000-100.000
100.000-150.000
Mbi 150.000
a. 1 cells (4.2%) have expected count less than 5. The minimum expected count is 3.23.
Symmetric Measures
N of Valid Cases
a. Not assuming the null hypothesis.
b. Using the asymptotic standard error assuming the null hypothesis.
Total
Chi-Square Tests
Crosstab
225
229
Tabela A45. Krostabulimi i nivelit të të ardhurave mujore të familjes me performancën akademike në shkencat shoqërore
Ngelës Nën mesataren Mesatar/e Mbi mesataren
Count 4 7 31 31 73% within P6 Të ardhurat mujore të familjes suaj variojnë:
5.5% 9.6% 42.5% 42.5% 100.0%
% within P11_e Shkencat shoqërore (Histori, Gjeografi, Qytetari, Ekonomi)
15.4% 9.3% 6.8% 5.5% 6.5%
Count 3 25 136 128 292% within P6 Të ardhurat mujore të familjes suaj variojnë:
1.0% 8.6% 46.6% 43.8% 100.0%
% within P11_e Shkencat shoqërore (Histori, Gjeografi, Qytetari, Ekonomi)
11.5% 33.3% 29.8% 22.9% 26.1%
Count 4 20 123 158 305% within P6 Të ardhurat mujore të familjes suaj variojnë:
1.3% 6.6% 40.3% 51.8% 100.0%
% within P11_e Shkencat shoqërore (Histori, Gjeografi, Qytetari, Ekonomi)
15.4% 26.7% 26.9% 28.3% 27.3%
Count 5 9 67 103 184% within P6 Të ardhurat mujore të familjes suaj variojnë:
2.7% 4.9% 36.4% 56.0% 100.0%
% within P11_e Shkencat shoqërore (Histori, Gjeografi, Qytetari, Ekonomi)
19.2% 12.0% 14.7% 18.4% 16.5%
Count 4 6 49 78 137% within P6 Të ardhurat mujore të familjes suaj variojnë:
2.9% 4.4% 35.8% 56.9% 100.0%
% within P11_e Shkencat shoqërore (Histori, Gjeografi, Qytetari, Ekonomi)
15.4% 8.0% 10.7% 14.0% 12.3%
Count 6 8 51 61 126% within P6 Të ardhurat mujore të familjes suaj variojnë:
4.8% 6.3% 40.5% 48.4% 100.0%
% within P11_e Shkencat shoqërore (Histori, Gjeografi, Qytetari, Ekonomi)
23.1% 10.7% 11.2% 10.9% 11.3%
Count 26 75 457 559 1117% within P6 Të ardhurat mujore të familjes suaj variojnë:
2.3% 6.7% 40.9% 50.0% 100.0%
% within P11_e Shkencat shoqërore (Histori, Gjeografi, Qytetari, Ekonomi)
100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 100.0%
Value df
Asymp. Sig. (2-sided)
Pearson Chi-Square 24.662a 15 .055Likelihood Ratio 23.885 15 .067Linear-by-Linear Association
2.296 1 .130
N of Valid Cases 1117
ValueAsymp.
Std. Errora Approx. Tb Approx. Sig.
Ordinal by Ordinal Kendall's tau-b
.064 .026 2.432 .015
1117
Total
Chi-Square Tests
a. 5 cells (20.8%) have expected count less than 5. The minimum expected count is 1.70.
Symmetric Measures
P11_e Shkencat shoqërore (Histori, Gjeografi, Qytetari, Ekonomi)
TotalP6 Të ardhurat mujore të familjes suaj variojnë:
Nën 20.000
30.000-50.000
50.000-80.000
80.000-100.000
100.000-150.000
Mbi 150.000
N of Valid Cases
a. Not assuming the null hypothesis.
b. Using the asymptotic standard error assuming the null hypothesis.
Crosstab
226
230
Tabela A46. Krostabulimi i nivelit të të ardhurave mujore të familjes me performancën akademike në gjuhën e huaj
Ngelës Nën mesataren Mesatar/e Mbi mesataren
Count 3 15 34 22 74% within P6 Të ardhurat mujore të familjes suaj variojnë:
4.1% 20.3% 45.9% 29.7% 100.0%
% within P11_f Gjuhë e huaj 13.0% 9.8% 8.0% 4.2% 6.6%Count 2 55 129 112 298% within P6 Të ardhurat mujore të familjes suaj variojnë:
.7% 18.5% 43.3% 37.6% 100.0%
% within P11_f Gjuhë e huaj 8.7% 35.9% 30.4% 21.3% 26.4%Count 2 39 120 146 307% within P6 Të ardhurat mujore të familjes suaj variojnë:
.7% 12.7% 39.1% 47.6% 100.0%
% within P11_f Gjuhë e huaj 8.7% 25.5% 28.3% 27.7% 27.2%Count 6 22 61 93 182% within P6 Të ardhurat mujore të familjes suaj variojnë:
3.3% 12.1% 33.5% 51.1% 100.0%
% within P11_f Gjuhë e huaj 26.1% 14.4% 14.4% 17.6% 16.1%Count 4 12 37 86 139% within P6 Të ardhurat mujore të familjes suaj variojnë:
2.9% 8.6% 26.6% 61.9% 100.0%
% within P11_f Gjuhë e huaj 17.4% 7.8% 8.7% 16.3% 12.3%Count 6 10 43 68 127% within P6 Të ardhurat mujore të familjes suaj variojnë:
4.7% 7.9% 33.9% 53.5% 100.0%
% within P11_f Gjuhë e huaj 26.1% 6.5% 10.1% 12.9% 11.3%Count 23 153 424 527 1127% within P6 Të ardhurat mujore të familjes suaj variojnë:
2.0% 13.6% 37.6% 46.8% 100.0%
% within P11_f Gjuhë e huaj 100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 100.0%
Value df
Asymp. Sig. (2-sided)
Pearson Chi-Square 55.776a 15 .000Likelihood Ratio 56.775 15 .000Linear-by-Linear Association
18.017 1 .000
N of Valid Cases 1127
ValueAsymp.
Std. Errora Approx. Tb Approx. Sig.
Ordinal by Ordinal Kendall's tau-b
.134 .025 5.333 .000
1127
Total
Chi-Square Tests
a. 4 cells (16.7%) have expected count less than 5. The minimum expected count is 1.51.
Symmetric Measures
TotalP6 Të ardhurat mujore të familjes suaj variojnë:
Nën 20.000
30.000-50.000
50.000-80.000
80.000-100.000
100.000-150.000
Mbi 150.000
P11_f Gjuhë e huaj
N of Valid Cases
a. Not assuming the null hypothesis.
b. Using the asymptotic standard error assuming the null hypothesis.
Crosstab
227
231
Tabela A47. Krostabulimi i nivelit të të ardhurave mujore të familjes me performancën akademike në teknologji
Ngelës Nën mesataren Mesatar/e Mbi mesataren
Count 4 10 37 22 73% within P6 Të ardhurat mujore të familjes suaj variojnë:
5.5% 13.7% 50.7% 30.1% 100.0%
% within P11_g Teknologji 17.4% 12.3% 8.1% 4.0% 6.6%Count 4 21 149 117 291% within P6 Të ardhurat mujore të familjes suaj variojnë:
1.4% 7.2% 51.2% 40.2% 100.0%
% within P11_g Teknologji 17.4% 25.9% 32.5% 21.3% 26.1%Count 2 22 122 157 303% within P6 Të ardhurat mujore të familjes suaj variojnë:
.7% 7.3% 40.3% 51.8% 100.0%
% within P11_g Teknologji 8.7% 27.2% 26.6% 28.5% 27.2%Count 4 8 66 103 181% within P6 Të ardhurat mujore të familjes suaj variojnë:
2.2% 4.4% 36.5% 56.9% 100.0%
% within P11_g Teknologji 17.4% 9.9% 14.4% 18.7% 16.3%Count 3 11 44 81 139% within P6 Të ardhurat mujore të familjes suaj variojnë:
2.2% 7.9% 31.7% 58.3% 100.0%
% within P11_g Teknologji 13.0% 13.6% 9.6% 14.7% 12.5%Count 6 9 41 70 126% within P6 Të ardhurat mujore të familjes suaj variojnë:
4.8% 7.1% 32.5% 55.6% 100.0%
% within P11_g Teknologji 26.1% 11.1% 8.9% 12.7% 11.3%Count 23 81 459 550 1113% within P6 Të ardhurat mujore të familjes suaj variojnë:
2.1% 7.3% 41.2% 49.4% 100.0%
% within P11_g Teknologji 100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 100.0%
Value df
Asymp. Sig. (2-sided)
Pearson Chi-Square 49.516a 15 .000Likelihood Ratio 48.499 15 .000Linear-by-Linear Association
11.122 1 .001
N of Valid Cases 1113
ValueAsymp.
Std. Errora Approx. Tb Approx. Sig.
Ordinal by Ordinal Kendall's tau-b
.121 .026 4.624 .000
1113
Total
Chi-Square Tests
a. 4 cells (16.7%) have expected count less than 5. The minimum expected count is 1.51.
Symmetric Measures
TotalP6 Të ardhurat mujore të familjes suaj variojnë:
Nën 20.000
30.000-50.000
50.000-80.000
80.000-100.000
100.000-150.000
Mbi 150.000
P11_g Teknologji
N of Valid Cases
a. Not assuming the null hypothesis.
b. Using the asymptotic standard error assuming the null hypothesis.
Crosstab
Tabela A48. Krostabulimi i nivelit të të ardhurave mujore të familjes me performancën akademike në arte
228
232
Ngelës Nën mesataren Mesatar/e Mbi mesataren
Count 2 10 22 40 74% within P6 Të ardhurat mujore të familjes suaj variojnë:
2.7% 13.5% 29.7% 54.1% 100.0%
% within P11_h Arte (Muzikë, Histori Arti, Art Pamor)
9.5% 15.9% 7.0% 5.5% 6.6%
Count 2 14 84 196 296% within P6 Të ardhurat mujore të familjes suaj variojnë:
.7% 4.7% 28.4% 66.2% 100.0%
% within P11_h Arte (Muzikë, Histori Arti, Art Pamor)
9.5% 22.2% 26.8% 26.8% 26.3%
Count 2 13 73 220 308% within P6 Të ardhurat mujore të familjes suaj variojnë:
.6% 4.2% 23.7% 71.4% 100.0%
% within P11_h Arte (Muzikë, Histori Arti, Art Pamor)
9.5% 20.6% 23.3% 30.1% 27.3%
Count 4 6 58 114 182% within P6 Të ardhurat mujore të familjes suaj variojnë:
2.2% 3.3% 31.9% 62.6% 100.0%
% within P11_h Arte (Muzikë, Histori Arti, Art Pamor)
19.0% 9.5% 18.5% 15.6% 16.1%
Count 4 7 39 89 139% within P6 Të ardhurat mujore të familjes suaj variojnë:
2.9% 5.0% 28.1% 64.0% 100.0%
% within P11_h Arte (Muzikë, Histori Arti, Art Pamor)
19.0% 11.1% 12.5% 12.2% 12.3%
Count 7 13 37 71 128% within P6 Të ardhurat mujore të familjes suaj variojnë:
5.5% 10.2% 28.9% 55.5% 100.0%
% within P11_h Arte (Muzikë, Histori Arti, Art Pamor)
33.3% 20.6% 11.8% 9.7% 11.4%
Count 21 63 313 730 1127% within P6 Të ardhurat mujore të familjes suaj variojnë:
1.9% 5.6% 27.8% 64.8% 100.0%
% within P11_h Arte (Muzikë, Histori Arti, Art Pamor)
100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 100.0%
Value df
Asymp. Sig. (2-sided)
Pearson Chi-Square 39.568a 15 .001Likelihood Ratio 35.129 15 .002Linear-by-Linear Association
4.681 1 .031
N of Valid Cases 1127
ValueAsymp.
Std. Errora Approx. Tb Approx. Sig.
Ordinal by Ordinal Kendall's tau-b
-.032 .027 -1.151 .250
1127
Total
Chi-Square Tests
a. 5 cells (20.8%) have expected count less than 5. The minimum expected count is 1.38.
Symmetric Measures
TotalP6 Të ardhurat mujore të familjes suaj variojnë:
Nën 20.000
30.000-50.000
50.000-80.000
80.000-100.000
100.000-150.000
Mbi 150.000
P11_h Arte (Muzikë, Histori Arti, Art Pamor)
Crosstab
N of Valid Cases
a. Not assuming the null hypothesis.
b. Using the asymptotic standard error assuming the null hypothesis.
231
Tabela A47. Krostabulimi i nivelit të të ardhurave mujore të familjes me performancën akademike në teknologji
Ngelës Nën mesataren Mesatar/e Mbi mesataren
Count 4 10 37 22 73% within P6 Të ardhurat mujore të familjes suaj variojnë:
5.5% 13.7% 50.7% 30.1% 100.0%
% within P11_g Teknologji 17.4% 12.3% 8.1% 4.0% 6.6%Count 4 21 149 117 291% within P6 Të ardhurat mujore të familjes suaj variojnë:
1.4% 7.2% 51.2% 40.2% 100.0%
% within P11_g Teknologji 17.4% 25.9% 32.5% 21.3% 26.1%Count 2 22 122 157 303% within P6 Të ardhurat mujore të familjes suaj variojnë:
.7% 7.3% 40.3% 51.8% 100.0%
% within P11_g Teknologji 8.7% 27.2% 26.6% 28.5% 27.2%Count 4 8 66 103 181% within P6 Të ardhurat mujore të familjes suaj variojnë:
2.2% 4.4% 36.5% 56.9% 100.0%
% within P11_g Teknologji 17.4% 9.9% 14.4% 18.7% 16.3%Count 3 11 44 81 139% within P6 Të ardhurat mujore të familjes suaj variojnë:
2.2% 7.9% 31.7% 58.3% 100.0%
% within P11_g Teknologji 13.0% 13.6% 9.6% 14.7% 12.5%Count 6 9 41 70 126% within P6 Të ardhurat mujore të familjes suaj variojnë:
4.8% 7.1% 32.5% 55.6% 100.0%
% within P11_g Teknologji 26.1% 11.1% 8.9% 12.7% 11.3%Count 23 81 459 550 1113% within P6 Të ardhurat mujore të familjes suaj variojnë:
2.1% 7.3% 41.2% 49.4% 100.0%
% within P11_g Teknologji 100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 100.0%
Value df
Asymp. Sig. (2-sided)
Pearson Chi-Square 49.516a 15 .000Likelihood Ratio 48.499 15 .000Linear-by-Linear Association
11.122 1 .001
N of Valid Cases 1113
ValueAsymp.
Std. Errora Approx. Tb Approx. Sig.
Ordinal by Ordinal Kendall's tau-b
.121 .026 4.624 .000
1113
Total
Chi-Square Tests
a. 4 cells (16.7%) have expected count less than 5. The minimum expected count is 1.51.
Symmetric Measures
TotalP6 Të ardhurat mujore të familjes suaj variojnë:
Nën 20.000
30.000-50.000
50.000-80.000
80.000-100.000
100.000-150.000
Mbi 150.000
P11_g Teknologji
N of Valid Cases
a. Not assuming the null hypothesis.
b. Using the asymptotic standard error assuming the null hypothesis.
Crosstab
Tabela A48. Krostabulimi i nivelit të të ardhurave mujore të familjes me performancën akademike në arte
229
233
Tabela A49. Krostabulimi i nivelit të të ardhurave mujore të familjes me performancën akademike në edukimin fizik dhe sporte
Ngelës Nën mesataren Mesatar/e Mbi mesataren
Count 2 3 23 46 74% within P6 Të ardhurat mujore të familjes suaj variojnë:
2.7% 4.1% 31.1% 62.2% 100.0%
% within P11_i Edukimi Fizik dhe Sporte
13.3% 6.7% 8.8% 5.7% 6.6%
Count 3 12 68 211 294% within P6 Të ardhurat mujore të familjes suaj variojnë:
1.0% 4.1% 23.1% 71.8% 100.0%
% within P11_i Edukimi Fizik dhe Sporte
20.0% 26.7% 26.1% 26.3% 26.2%
Count 3 15 65 224 307% within P6 Të ardhurat mujore të familjes suaj variojnë:
1.0% 4.9% 21.2% 73.0% 100.0%
% within P11_i Edukimi Fizik dhe Sporte
20.0% 33.3% 24.9% 27.9% 27.3%
Count 3 8 40 132 183% within P6 Të ardhurat mujore të familjes suaj variojnë:
1.6% 4.4% 21.9% 72.1% 100.0%
% within P11_i Edukimi Fizik dhe Sporte
20.0% 17.8% 15.3% 16.4% 16.3%
Count 2 3 38 96 139% within P6 Të ardhurat mujore të familjes suaj variojnë:
1.4% 2.2% 27.3% 69.1% 100.0%
% within P11_i Edukimi Fizik dhe Sporte
13.3% 6.7% 14.6% 12.0% 12.4%
Count 2 4 27 94 127% within P6 Të ardhurat mujore të familjes suaj variojnë:
1.6% 3.1% 21.3% 74.0% 100.0%
% within P11_i Edukimi Fizik dhe Sporte
13.3% 8.9% 10.3% 11.7% 11.3%
Count 15 45 261 803 1124% within P6 Të ardhurat mujore të familjes suaj variojnë:
1.3% 4.0% 23.2% 71.4% 100.0%
% within P11_i Edukimi Fizik dhe Sporte
100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 100.0%
Value df
Asymp. Sig. (2-sided)
Pearson Chi-Square 8.952a 15 .880Likelihood Ratio 8.788 15 .888Linear-by-Linear Association
.632 1 .427
N of Valid Cases 1124
ValueAsymp.
Std. Errora Approx. Tb Approx. Sig.
Ordinal by Ordinal Kendall's tau-b
.021 .026 .809 .419
1124
Total
Chi-Square Tests
a. 7 cells (29.2%) have expected count less than 5. The minimum expected count is .99.
Symmetric Measures
Total
N of Valid Cases
a. Not assuming the null hypothesis.
b. Using the asymptotic standard error assuming the null hypothesis.
Crosstab
30.000-50.000
50.000-80.000
80.000-100.000
100.000-150.000
Mbi 150.000
P6 Të ardhurat mujore të familjes suaj variojnë:
Nën 20.000
P11_i Edukimi Fizik dhe Sporte
230
234
Tabela A50. Krostabulimi i nivelit të të ardhurave me performancën akademike në karrierë dhe aftësimin për jetën
P6 Të ardhurat mujore të familjes suaj variojnë: * P11_k Karriera dhe Aftësimi për Jetën
Ngelës Nën mesataren Mesatar/e Mbi mesataren
Count 3 4 23 43 73% within P6 Të ardhurat mujore të familjes suaj variojnë:
4.1% 5.5% 31.5% 58.9% 100.0%
% within P11_k Karriera dhe Aftësimi për Jetën
16.7% 8.5% 8.3% 5.5% 6.5%
Count 1 12 74 207 294% within P6 Të ardhurat mujore të familjes suaj variojnë:
.3% 4.1% 25.2% 70.4% 100.0%
% within P11_k Karriera dhe Aftësimi për Jetën
5.6% 25.5% 26.6% 26.6% 26.3%
Count 2 12 67 226 307% within P6 Të ardhurat mujore të familjes suaj variojnë:
.7% 3.9% 21.8% 73.6% 100.0%
% within P11_k Karriera dhe Aftësimi për Jetën
11.1% 25.5% 24.1% 29.1% 27.4%
Count 4 8 40 130 182% within P6 Të ardhurat mujore të familjes suaj variojnë:
2.2% 4.4% 22.0% 71.4% 100.0%
% within P11_k Karriera dhe Aftësimi për Jetën
22.2% 17.0% 14.4% 16.7% 16.3%
Count 3 4 36 94 137% within P6 Të ardhurat mujore të familjes suaj variojnë:
2.2% 2.9% 26.3% 68.6% 100.0%
% within P11_k Karriera dhe Aftësimi për Jetën
16.7% 8.5% 12.9% 12.1% 12.2%
Count 5 7 38 77 127% within P6 Të ardhurat mujore të familjes suaj variojnë:
3.9% 5.5% 29.9% 60.6% 100.0%
% within P11_k Karriera dhe Aftësimi për Jetën
27.8% 14.9% 13.7% 9.9% 11.3%
Count 18 47 278 777 1120% within P6 Të ardhurat mujore të familjes suaj variojnë:
1.6% 4.2% 24.8% 69.4% 100.0%
% within P11_k Karriera dhe Aftësimi për Jetën
100.0% 100.0% 100.0% 100.0% 100.0%
Value df
Asymp. Sig. (2-sided)
Pearson Chi-Square 21.926a 15 .110Likelihood Ratio 21.645 15 .117Linear-by-Linear Association
1.915 1 .166
N of Valid Cases 1120
ValueAsymp.
Std. Errora Approx. Tb Approx. Sig.
Ordinal by Ordinal Kendall's tau-b
-.017 .027 -.640 .522
1120
Total
Chi-Square Tests
TotalP6 Të ardhurat mujore të familjes suaj variojnë:
Nën 20.000
30.000-50.000
50.000-80.000
80.000-100.000
100.000-150.000
Mbi 150.000
N of Valid Cases
Crosstab
a. 7 cells (29.2%) have expected count less than 5. The minimum expected count is 1.17.
Symmetric Measures
P11_k Karriera dhe Aftësimi për Jetën
231
PYETËSOR
Përshëndetje! Unë quhem Eneida Zalli dhe jam duke realizuar një studim në lidhje me mirëqënien e përgjithshme të të rinjve të sotëm në qytetin eTiranës. Informacioni që ju do të jepni do të ngelet tërësisht konfidencial dhe do të përdoret vetëm për arsye studimore. Plotësimi i pyetësorit nuk do të zgjasë më shumë se 15 min. Nuk jeni të detyruar t’i përgjigjeni pyetjeve që i gjykoni të papërshtatshme. Pjesëmarrja juaj është shumë e rëndësishme për këtë studim. Për çdo paqartësi, mund t’i drejtoheni anketuesit. Faleminderit!
Udhëzim: Rrethoni përgjigjet tuaja. Seksioni A 1. Mosha:______________ 2. Gjinia: 1. femër 2. mashkull 3. Niveli i arsimimit i prindërve tuaj: a. Nëna: 1. Pa arsim 2. Fillor 3. 8 Vjeçar 4. I mesëm 5. Universitar 6. Pasuniversitar
b. Babai: 1. Pa arsim 2. Fillor 3. 8 Vjeçar 4. I mesëm 5. Universitar 6. Pasuniversitar 4. Punësimi i prindërve tuaj: a. Nëna: 1. Pa punë 2. Punon me kohë të pjesëshme 3. Punon me kohë të plotë 4. Tjetër b.Babai: 1. Pa punë 2. Punon me kohë të pjesëshme 3. Punon me kohë të plotë 4. Tjetër 5. Profesioni i prindërve tuaj: a. Nëna: 1. Specialiste 2. Nëpunëse 3. Drejtuese e Mesme 4. Drejtuese e Lartë b.Babai: 1. Specialist 2. Nëpunës 3. Drejtues i Mesëm 4. Drejtues i Lartë 6. Të ardhurat mujore të familjes suaj në lekë variojnë:
1. Nën 20.000 2. 30.000-50.000 3. 50.000-80.000 4. 80.000-100.000 5. 100.000-150.000 6. Mbi 150.000
7. Prindërit tuaj jetojnë: 1. Bashkë 2. Të divorcuar 3. Të ndarë 4. Në emigracion 5. Nuk jeton njëri prej tyre 6. Nuk jeton asnjëri
8. Në familjen tuaj ju jetoni me? 1. Vetëm me prindin/prindërit 2. Me prindin/prindërit dhe motër/vëlla 3. Prindërit, fëmijët, dhe gjyshërit
4. Vetëm me gjyshërit 5. Tjetër, specifiko________________________
Seksioni B 9. Ju lutem shënoni llojet e aktiviteteve sportive që preferoni, sa kohë shpenzoni me to dhe sesa të përgatitur mendoni se jeni në këto aktivitete krahasuar me bashkëmoshatarët tuaj.
Nuk Bëj Fare
Krahasuar me bashkëmoshatarët tuaj sa kohë shpenzoni për secilin prej tyre?
Krahasuar me bashkëmoshatarët tuaj sa të aftë mendoni se jeni në secilin prej tyre?
Llojet e sporteve/aktiviteteve fizike
Nën mesatare
Mesatare Mbi mesatare
Nën mesatare
Mesatare Mbi mesatare
a. Futboll b. Basketboll c. Volejboll d. Tenis e. Not f. Palestër/vrap
232
2
10. Ju lutem shënoni llojet e aktiviteteve, hobive që preferoni, sa kohë shpenzoni me to dhe sesa të përgatitur mendoni se jeni në këto aktivitete krahasuar me bashkëmoshatarët tuaj.
Nuk bëj fare
Krahasuar me bashkëmoshatarët tuaj sa kohë shpenzoni për secilin prej tyre?
Krahasuar me bashkëmoshatarët tuaj sa të aftë mendoni se jeni në secilin prej tyre?
Llojet e aktiviteteve/hobive Nën mesatare
Mesatare Mbi mesatare
Nën mesatare
Mesatare Mbi mesatare
a. Lexoj libra jashtëshkollorë b. Kompjuter c.Celular(facebook,instagram) 11. Shënoni për secilën nga lëndët ose grupet e lëndëve performancën tuaj akademike: Lëndët
Ngelës Nën
mesataren Mesatar/e
Mbi mesataren
a. Matematikë b. Letërsi c. Gjuhë shqipe d. Shkencat natyrore (Kimi, Fizike,Biologji) e. Shkencat shoqërore (Histori, Gjeografi, Qytetari, Ekonomi) f. Gjuhë e huaj g. Teknologji h. Arte (Muzikë, Histori Arti, Art Pamor) i. Edukimi Fizik dhe Sporte k. Karriera dhe Aftësimi për Jetën 12. Duke u krahasuar me të tjerët rreth jush si i gjykoni marrëdhëniet e mëposhtme? (Shënim: Nëse nuk keni motra ose vëllezër pyetjen e parë mos e plotësoni.) Të këqija Mesatare Të mira a. Si janë marrëdhëniet tuaja me motrën ose vëllain (motrat/ vëllezërit)?
b. Si janë marrëdhëniet tuaja me bashkëmoshatarët? c. Si janë marrëdhëniet tuaja me prindërit? 13. Sa shokë/shoqe të ngushta keni?
0. Asnjë 1. 1 2. 2 3. 3 4. 4 ose më shumë 14. Sa herë në javë kaloni kohë më miqtë jashtë orarit të shkollës?
0. Më pak se 1 herë 1. 1 ose 2 herë 2. 3 herë ose më shumë
233
3
Seksioni C Më poshtë gjenden një seri pohimesh që lidhen me moshën tuaj. Për çdo pohim që është i vërtetë për ju në këtë moment ose 6 muajt e fundit, ju lutem qarkoni nr 3 nëse pohimi është shumë ose shpeshherë i vërtetë. Qarkoni nr. 2 nëse pohimi është pjesërisht ose ndonjëherë i vërtetë për ju. Nëse pohimi nuk është i vërtetë për ju, atëherë qarkoni nr. 1. 1 = e pavërtetë 2 = pjesërisht ose ndonjëherë i vërtetë 3 = shumë ose shpeshherë i vërtetë 1. Unë sillem nën nivelin e moshës sime. 1 2 3 2. Unë konsumoj alkol pa lejen e
prindërve 1 2 3
3. Unë debatoj/grindem shpesh 1 2 3 4. Unë nuk i përfundoj gjërat që nis 1 2 3 5. Janë të pakta gjërat/aktivitetet që më
pëlqejnë apo që më kënaqin. 1 2 3
6. Më pëlqejnë kafshët 1 2 3 7. Unë mburrem, shes mend 1 2 3 8. E kam të vështirë të përqëndrohem ose
të mbaj vëmendjen diku. 1 2 3
9. Ka disa mendime të cilat nuk i heq dot nga mendja. 1 2 3
10. E kam të vështirë të rri në një vend 1 2 3 11. Kam varësi të tepërt ndaj të rriturve 1 2 3 12. Ndjehem i/e vetmuar 1 2 3 13. Ndjehem konfuz/e dhe i/e paqartë 1 2 3 14. Qaj shpesh 1 2 3 15. Jam i/e sinqertë. 1 2 3 16. Tregohem cinik/e me të tjerët 1 2 3 17. Shoh shpesh ëndrra me sy hapur. 1 2 3 18. Në mënyrë të vetëdijshme lëndoj
veten. 1 2 3
19. Përpiqem të tërheq vëmendjen e të tjerëve/bie në sy. 1 2 3
20. I shkatërroj vetë gjërat/arritjet e mia. 1 2 3 21. I shkatërroj gjërat/arritjet të tjerëve. 1 2 3 22. Nuk u bindem prindërve. 1 2 3 23. Nuk bindem në shkollë. 1 2 3 24. Nuk ushqehem aq mirë sa ç’duhet. 1 2 3 25. Nuk shkoj mirë me bashkëmoshatarët. 1 2 3 26. Nuk ndihem keq pasi kam bërë diçka
që s’duhet ose të gabuar. 1 2 3
27. Jam xheloz/e për të tjerët. 1 2 3 28. I thyej rregullat në shtëpi, shkollë ose
kudo tjetër. 1 2 3
29. Kam frikë nga disa kafshë, situata ose 1 2 3
vende jashtë shkollë. 30. Kam frikë të shkoj në shkollë. 1 2 3 31. Kam frikë se mund të bëj ose të mendoj
diçka të keqe. 1 2 3
32. Ndjej se duhet të jem perfekt/perfekte 1 2 3 33. Ndjej se askush nuk më do. 1 2 3 34. Ndjej se të tjerët duan të ma hedhin. 1 2 3 35. Ndihem inferior/e, pa vlerë. 1 2 3 36. Lëndohem shpesh pa qëllim 1 2 3 37. Bëhem pjesë e shumë zënkave 1 2 3 38. Më vënë në lojë shpesh 1 2 3 39. Shoqërohem me shokë/shoqe që futen
në telashe 1 2 3
40. Dëgjoj zhurma ose zëra të cilat njerëzit e tjerë mendojnë se nuk i dëgjojnë. 1 2 3
41. Veproj pa u menduar 1 2 3 42. Më pëlqen më shumë të rri vetëm se
me të tjerët. 1 2 3
43. Unë gënjej ose bej me hile 1 2 3 44. Kafshoj thonjtë 1 2 3 45. Ndihem nervoz/e ose i/e tensionuar 1 2 3 46. Pjesë të trupit tim pulsojnë/dridhen 1 2 3 47. Shoh ëndrra të këqija 1 2 3 48. Bashkëmoshatarët e mi nuk më kanë
qejf. 1 2 3
49. Disa gjëra i bej më mirë se të tjerët 1 2 3 50. Kam shumë frikë ose ankth 1 2 3 51. Ndihem i/e hutuar, i/e shpërqëndruar 1 2 3 52. Ndihem shumë në faj 1 2 3 53. Ha më tepër seç duhet 1 2 3 54. Ndihem i/e mbilodhur pa ndonjë arsye 1 2 3 55. Jam mbipeshë 1 2 3 56. Kam probleme fizike pa ndonjë arsye të
njohur mjekësore:
a. Dhimbje (jo stomaku as koke) 1 2 3 b. Dhimbje koke. 1 2 3
234
4
c. Ndjesi te vjelli, nausea. 1 2 3 d. Probleme me sytë (që nuk
korrigjohen me syze). 1 2 3
e. Acarim dhe probleme te tjera me lekurën. 1 2 3
f. Dhimbje stomaku 1 2 3 g. Të vjella 1 2 3
57. Unë i sulmoj njerëzit fizikisht. 1 2 3 58. Ngacmoj fytyrën ose pjesë të jera të
trupit me duar. 1 2 3
59. Jam shumë i/e shoqërueshëm (me
shokët edhe shoqet). 1 2 3
60. Më pëlqen të provoj gjëra të reja. 1 2 3 61. Rezultatet e mia në shkollë lënë për të
dëshiruar. 1 2 3
62. Jam i/e ngathët, nuk orientohem mirë. 1 2 3 63. Më pëlqen më shumë të rri me më të
rritur sesa me bashkëmoshatarët e mi. 1 2 3
64. Më pëlqen të rri më shumë me më të vegjël sesa me bashkëmoshatarët e mi 1 2 3
65. Nuk më pëlqen të përfshihem në bisedë me të tjerë. 1 2 3
66. Disa veprime i përsëris shpesh. 1 2 3 67. Më pëlqen të qëndroj larg shtëpisë. 1 2 3 68. Bërtas shpesh. 1 2 3 69. Jam i/e fshehtë, i mbaj gjërat për vete. 1 2 3 70. Shoh gjëra që të tjerët nuk arrijnë ti
shohin. 1 2 3
71. Vihem lehtësisht në siklet 1 2 3 72. I acaroj gjërat, situatat 1 2 3 73. Kam prirje për punët me dorë. 1 2 3 74. Mburrem ose dua të bie në sy 1 2 3 75. Jam shume i/e ndrojtur, i/e tërhequr. 1 2 3 76. Fle më pak se bashkëmoshatarët e mi 1 2 3 77. Fle më shumë se bashkëmoshatarët e
mi gjatë ditës ose natës. 1 2 3
78. Nuk jam i/e vëmendshme, hutohem shpejt. 1 2 3
79. Kam problem me të folurin, bllokohem shpesh. 1 2 3
80. Ngre zërin për të drejtat e mia. 1 2 3 81. Vjedh në shtëpinë time. 1 2 3 82. Vjedh jashtë shtëpisë sime. 1 2 3 83. Ruaj/mbaj shumë gjëra të cilat nuk më
hyjnë në punë. 1 2 3
84. Gjërat që unë bej të tjerëve u duken të çuditshme. 1 2 3
85. Kam mendime të cilat të tjerëve u duken të çuditshme. 1 2 3
86. Jam kokfortë. 1 2 3 87. Me ndryshon humori papritur. 1 2 3 88. Më pëlqen të rri, të kaloj kohë me
njerëz të tjerë. 1 2 3
89. Jam njeri dyshues. 1 2 3 90. Përdor fjalë të pista. 1 2 3 91. Më shkon shpesh në mendje vetvrasja. 1 2 3 92. Më pëlqen ti bej të tjerët të qeshin. 1 2 3 93. Flas shumë. 1 2 3 94. I vë të tjerët shumë në lojë. 1 2 3 95. Nxehem shpejt. 1 2 3 96. Mendoj shumë për seksin. 1 2 3 97. I kërcënoj shpesh të tjerët 1 2 3 98. Më pëlqen ti ndihmoj të tjerët. 1 2 3 99. Pi cigare. 1 2 3 100. Kam probleme/ çrregullime me gjumin. 1 2 3 101. Lë ndonjë orë mësimi, ose gjithë ditën. 1 2 3 102. Nuk kam shumë energji. 1 2 3 103. Jam i/e palumtur, i/e mërzitur ose në
depresion. 1 2 3
104. Bërtas më shumë se të tjerët. 1 2 3 105. Përdor ilaçe pa arsye mjekësore. 1 2 3 106. Më pëlqen të jem i/e drejtë me të tjerët. 1 2 3 107. Më pëlqejnë barcaletat, shakatë. 1 2 3 108. Më pëlqen ta marr jetën lehtë/pa e
vrarë shumë mendjen. 1 2 3
109. Përpiqem ti ndihmoj njerëzit kur kam mundësi. 1 2 3
110. Do të doja isha i gjinisë së kundërt. 1 2 3 111. Unë ngatërrohem me të tjerët. 1 2 3 112. Shqetësohem shumë. 1 2 3
