Inception Report · Web viewDuke kombinuar të dhënat e INSTAT, nga totali i MNB që gjenerohen në 2016, rreth 326,000 ton (ose 25 % e totalit) që gjenerohet depozitohet në landfill-e

Strategjia kombëtare e menaxhimit të integruar të mbetjeve30 Janar 2018

Faqe 1 në 162

Faqe 2 në 162

Lista e tabelave

Faqe 3 në 162

Lista e grafikëve

Faqe 4 në 162

SHKURTIME

AKBN Agjencia Kombëtare e Burimeve Natyrore

AKM Agjensia Kombëtare e Mjedisit

ARM Agjensia Rajonale e Mjedisit

AT Asistencë Teknike

BE Bashkimi Evropian

IK Investime Kapitale

INSTAT Instituti i Statistikave

IPA Instrumenti i Paraaderimit

ISHMP Inspektoriati Shtetëror i Mjedisit dhe Pyjeve

KE Këshilli i Evropës

MF Ministria e Financave

MFE Ministria e Financave dhe Ekonomisë

MIE Ministria Infrastrukturës dhe Energjisë

MIM Menaxhimi i Integruar i Mbetjeve

MM Ministria e Mjedisit

MNB Mbetje të Ngurta Bashkiake

MNP Mbetjet nga Ndërtimi dhe Prishjet

MPEE Mbetjet nga Pajisjet Elektrike dhe Elektronike

MTM Ministria Turizimit dhe Mjedisit

MSA Marrëveshja e Stabilizim Asocijimit

NJQV Njësitë e Qeverisjes Vendore

O & M Operimi dhe Mirëmbajtje

PCB Difileni poliklorur

PE Parlamenti Evropian

PEE Pajisjet Elektrike dhe Elektronike

PK Plani Kombëtar për Menaxhimin e Integruar të Mbetjeve

PKIE Plani Kombëtar për Integrimin Evropian

PV Pushteti Vendor

RIOT Rrjeti i Integruar i Objekteve të Trajtimit

QQ Qeveria Qendrore

QSH Qeveria Shqiptare

QV Qeverisja Vendore

SMMAI Sektori i Menaxhimit të Mbetjeve dhe Aksidenteve Industriale

VKM Vendim i Këshillit të Ministrave

Faqe 5 në 162

1 Hyrje

1.1 Objektivat dhe qëllimi i strategjisë

Strategjia Kombëtare e Menaxhimit të Integruar të Mbetjeve (Strategjia) është dokumenti kryesor planifikues në fushën e menaxhimit të mbetjeve bashkiake, jo-bashkiake dhe të rrezikshme në Shqipëri. Strategjia është hartuar për herë të parë në vitin 2010. Drejtimet kryesore të dokumentit të parë të Strategjisë kanë qenë planifikimi, edukimi, kuadri ligjor dhe burimet e financimit.

Dokumenti aktual, përfaqëson Strategjinë e rishikuar dhe mbulon periudhën 2018-2033. Kjo Strategji ka si qëllim kryesor të përditësojë politikat dhe Planin Kombëtar për Menaxhimin e Integruar të Mbetjeve, si dhe të rivlerësojë aftësitë e vendit për të përmbushur detyrimet e anëtarësimit në Bashkimin Evropian (BE) që rrjedhin nga acquis communautaire, Kapitulli 27 për mjedisin. Krahas përmbushjes së synimeve në planin e detyrimeve të antarësimit në BE, dokumenti do të përshtasë drejtimet strategjike për ti bërë ato me efikase dhe të realizueshme për zbatuesit e politikave të menaxhimit të integruar të mbetjeve dhe mbrojtjes së mjedisit në përgjithësi, si në nivelin qendror ashtu edhe atë vendor.

Strategjia gjen zgjidhje praktike dhe efikase për të adresuar problemet madhore, me të cilat përballet vendi për menaxhimin e mbetjeve. Strategjia përbën rrugën e qasjes për të përmbushur detyrimet specifike që lindin nga Direktiva Kuadër 2008/98 e KE e amenduar, të cilat janë mishëruara më së shumti, por jo plotësisht, në Ligj Nr.10463, datë 22.9.2011 “Për menaxhimin e integruar të mbetjeve”, i ndryshuar, si dhe të gjitha aktet e tjera ligjore dhe teknike të cilat plotësojnë kuadrin rregullator të menaxhimit të integruar të mbetjeve në Shqipëri. Nën këndvështrimin e ri, Strategjia do të përbëjë rrugën për të përbushur detyrimet që rrjedhin nga të gjitha ndryshimet në Direktivat e BE mbi mbetjet, përfshirë edhe objektvat ambicioze të Paketës së Ekonomisë Qarkulluese.

Strategjia është hartuar që të zbatohet në 3 faza 5 vjeçare zhvillimi, dhe bazohet mbi objektiva dhe masa spefike që mbështeten në burimet e mundshme financiare të vendit dhe të huaja.

Ky dokument strategjik merr parasysh zhvillimet planifikuese dhe infrastrukturore që janë zhvilluar ose që janë në zhvillim në këtë sektor gjatë 7 viteve të fundit që janë kryer si në nivelet e qeverisjes qendrore dhe vendore, përfshirjen më të madhe që ka biznesi privat dhe investimet që janë bërë në nivelin e grumbullimit, transferimit dhe veçanërisht të trajtimit të mbetjeve. Gjithashtu, Strategjia është referuar me praktikat më të mira nga vendet fqinje, të cilat kanë kaluar paraprakisht ose janë në procesin e rrugëtimit të antarësimit në BE.

1.2 Rruga e Shqipërisë drejt Anëtarsimit në Bashkimin Evropian

Shqipëria dhe Bashkimi Evropian (BE) kanë nënshkruar Marrëveshjen e Stabilizim Asocijimit (MSA) në qershor 2006. MSA ka hyrë në fuqi në Prill 2009; dokumenti pasqyron rrugën e Shqipërisë drejt asocijimit dhe antarësimit të vendit në BE. Nënshkrimi i MSA e detyron Shqipërinë që gradualisht të përshtasë legjislacionin me Acquis të BE, duke përfshirë edhe fushën e mjedisit dhe vecanërisht menaxhimin e mbetjeve.

Përafrimi i legjislacionit po kryhet nëpërmjet zbatimit të Planit Kombëtar për Integrimin Evropian (PKIE) 2015 – 2020, i cili është miratuar nga Qeveria Shqiptare (QSH) në vitin 2015.

Në 27 qershor 2014, Këshilli i Evropës (KE) i ka akorduar Shqipërisë statusin e vendit kandidat; që nga ajo kohë hapja e negocijatave ka mbetur pezull dhe pritet që të fillojnë sapo që Shqipëria të ketë përmbushur rekomandimet sipas Raportit të Progresit të KE të vitit 2015 e në vijim.

2 Parimet bazë të menaxhimit të mbetjeve

Strategjia rregullon menaxhimin e rrymave të ndryshme të mbetjeve në territorin e Republikës së Shqipërisë nga gjenerimi deri tek asgjesimi përfundimtar mbi bazën e një qasje të integruar që do të strukturohet në përputhje me mundësitë reale që ka vendi për të përshtatur në kohë standardet më të

Faqe 6 në 162

mira Evropiane, në mënyrë që të shmangë dhe zvogëlojë në masën më të madhe ndikimet negative në shëndetin e njeriut, mbrojtjen e mjedisit dhe përshtatjen ndaj ndryshimeve klimatike.

Strategjia është strukturuar që të përmbushë parimet bazë të BE të cilat janë harmonizuar në legjislacionin që mbulon fushën e menaxhimit të mbetjeve.

2.1.1 Hierarkia e mbetjeve

Parimi kryesor për menaxhimin e mbetjeve është hierarkia e mbetjeve. Strategjia merr parasysh dhe rëndësinë e menaxhimit të mbetjeve sipas parimit të ekonomisë qarkulluese për të mundësuar mbrojtjen sa më të plotë të burimeve natyrore dhe rritjen e efiçiencës së përdorimit të produkteve.

Siç përcaktohet dhe në ligjin Nr.10463, datë 22.9.2011 “Për menaxhimin e integruar të mbetjeve”, i ndryshuar, menaxhimi ndjek radhën e mëposhtëme, në zbatim të hierarkisë:

1. Parandalimi (i gjenerimit të mbetjeve)

2. Ripërdorimi

3. Riciklimi

4. Rikuperimi

5. Asgjësimi i mbetjeve

Figura 1: Hierarkia e menaxhimit të mbetjeve sipas Direktivës Kuadër 2008/98 KE1

Parimet të tjera bazë për menaxhimin e mbetjeve përcaktohen në ligjin kuadër për mjedisin (Ligj Nr.10431, datë 9.6.2011 “Për mbrojtjen e mjedisit”, i ndryshuar) dhe në ligjin kuadër për menaxhimin e integruar të mbetjeve (Ligj Nr.10463, datë 22.9.2011 “Për menaxhimin e integruar të mbetjeve”, i ndryshuar). Këto parime janë:

2.1.2 Parimi i Zhvillimit të Qëndrueshëm

Zhvillimi i qëndrueshëm i menaxhimit të integruar të mbetjve nënkupton se burimet natyrore do të përdoren me eficiencë, duke nxitur zvogëlimin e gjenerimit të mbetjeve, ripërdorimin e materialeve të riciklueshme, përdorimin e burimeve të rinovueshme të energjisë, duke shkaktuar ndikimin më të vogël të mundshëm mbi mjedisin.

1 Neni 3, Direktiva Kuader 2008/98KE

Faqe 7 në 162

Parandalimi

Ripërdorimi

Riciklimi

RikuperimiDepozitimi

MBETJE

PRODUKTE

2.1.3 Përdorimi i teknologjisë më të mirë të mundëshme bazuar mbi efektivitetin e kostos dhe pranueshmërinë mjedisore.

Shkarkimet nga objektet e trajtimit të mbetjeve dhe landfill-et, duhet të zvogëlohen maksimalisht dhe në mënyrën me eficiente ne aspektin teknik dhe ekonomik.

2.1.4 Parimi i përgjegjësisë së zgjeruar të prodhuesit të mbetjeve

Gjeneruesve të mbetjeve iu kërkohet që të mbajnë përgjegjësi për koston e parandalimit, dhe depozitimit, si dhe të gjitha kostot e menaxhimit të mbetjeve të cilat nuk mbulohen nga të ardhurat që mund të krijohen prej riciklimit të mbetjeve. Këta gjenerues janë gjithashtu përgjegjës për zbatimin e masave parandaluese dhe cdëmtuese në lidhje me dëmet që shkaktojnë ose që mund të shkaktojnë në mjedis nga mbetjet që ata gjenerojnë.

2.1.5 Parimi “Ndotësi paguan”

Ata që ndosin mjedisin, përfshirë dhe ekonomitë familjare, do të jenë përgjegjës për mbulimin e kostove për menaxhimin e mbetjeve, përfshirë edhe pranimin e masave për parandalimin dhe eleminimin e dëmeve që shkaktohen nga mbetjet që ata shkarkojnë në mjedis.

Parime të tjera për menaxhimin e integruar të mbetjeve zbatohen në përputhje me dispozitat e ligjit 10443 për mbrojtjen e mjedisit dhe ligjit 10463 për menaxhimin e integruar të mbetjeve. Përafrimi i aqcuis të BE në fushën e mjedisit dhe menaxhimit të mbetjeve

1. Parimi i parandalimit dhe marrja e masave paraprake

2. Parimi i zëvendësimit dhe/ose kompensimit

3. Parimi i qasjes së integruar

4. Parimi i përgjegjësisë së ndërsjelltë dhe bashkëpunimit

5. Parimi i së drejtës për informimin dhe pjesëmarrjen e publikut

6. Parimi i nxitjes së veprimtarive për mbrojtjen e mjedisit

Përvec parimeve bazuar në legjislacionin në fuqi, Strategjia mbështetet edhe në parime praktike, të cilat janë konsoliduar mbi bazën e nevojave dhe përvojave më të mira në vend, të cilat janë renditur si më poshtë:

2.1.6 Eleminimi i mangësive që ndeshen në politikat dhe ligjet , praktikat e sotme që lidhen me fushën e menaxhimit të mbetjeve.

Bazuar në mangësitë që janë identifikuar nga analiza e gjendjes në kuadër të hartimit të kësaj Strategjie në fushën e menaxhimit të mbetjeve, është themelore që të kontrollohen dhe përmirësohen ligjet, rregulloret dhe të gjitha procedurat në respekt të kushteve konkrete, të standardeve evropiane dhe të krijimit të rrjetit të objekteve dhe instalimeve të nevojshme që sigurojnë efektivitet dhe eficience në sistemin e menaxhimit të mbetjeve.

2.1.7 Qasja e zhvillimit me faza

Sistemi i integruar i menaxhimit të mbetjeve dhe arritja e targeteve të vendosura në këtë Strategji do të zhvillohen dhe përmirësohen gradualisht, nëpërmjet hapave dhe treguesve të matshëm dhe një sistemi të përshtatshëm monitorimi dhe verifikimi të rezultateve të cdo faze.

Shqipëria po përpiqet të përafrojë legjislacionin e saj me kërkesat e BE, duke shtuar në këtë mënyrë kapacitetet për të ndërmarrë përgjegjësi të tjera më të zgjeruara në kuadër të procesit të asocijimit dhe antarësimit, përfshirë fushën e mjedisit dhe në vecanti atë të menaxhimit të mbetjeve.

Faqe 8 në 162

Disa Raporte Progresi të njëpasnjëshme nga KE, kanë vënë në dukje se është bërë progres, i cili është modest, në lidhje me zbatimin e masave që lidhen me mjedisin dhe menaxhimin e mbetjeve, ndër të cilat vlen të përmenden se:

“Legjislacioni në fushën e mbetjeve ka përparuar duke u njësuar me Acquis përvec trajtimit ligjor të qarkullimit të mbetjeve të riciklueshme, minerare dhe mbetjeve elektronike. Dekreti i Presidentit nr. 9765, datë 14.10.2016,2 ka anulluar amendimet e ligjit 10463, të cilat u miratuan nga Kuvendi i Shqipërisë në shtator 2016. Dekreti i Presidentit u miratua nga Kuvendi në shtator 2017 duke lënë në fuqi ligjin 10 463 “Për menaxhimin e integruar të mbetjeve” sic ishte amenduar në vitin 2014, për rrjedhojë konfirmoi ndalimin e importit të mbetjeve për riciklim”.

Tabela 1: Njësimi i legjislacionit të Shqipërisë për MMB me Direktivat e BE

Bashkimi Evropian Shqipëria

Direktiva Kuadër 2008/98 KE për Mbetjet (19.11.2008)

Ligji 10463/2011 “Për menaxhimin e integruar të mbetjeve”

Akte nënligjore për mbledhjen e diferencuar të mbetjeve në burim (VKM 408, 25.062008)

Plani Kombëtar për Menaxhimin e Mbetjeve 2010 – 2025

Direktiva 94/62/KE për Paketimin (20.12.1994)

VKM nr. 177/2012 për Paketimin dhe Mbetjet nga Pakektimi

Direktiva 99/31/KE për Landfill-et e Mbetjeve (20.04.1999)

VKM nr. 452/2012 për landfill-et e Mbetjeve

Direktiva 2000/76/KE për Incinerimin e Mbetjeve (04.12.2000)

VKM nr. 178/2012 për Incinerimin e Mbetjeve

Këto raporte kanë vënë në dukje gjithashtu se;

Venddepozitimet e mbetjeve janë identifikuar në një hartë dixhitale, por përmirësimi i kushteve të depozitimit dhe mbyllja e atyre më problematike ka mbetur pezull;

Zbatimi i ligjit për kontrollin e mbetjeve që gjenerohen nga transporti detar është i dobët dhe duhet forcuar.

Ndarja e mbetjeve në burim nuk ekziston, ndërsa grumbullimi i mbetjeve me qëllim riciklimin zhvillohet vetëm në kushte informale.

Kapacitetet institucionale mbeten të dobta në të gjitha nivelet administrative dhe qeverisëse,

Strategjia Kombëtare dhe Plani i Kombëtar të miratuar në vitin 2011, së bashku me Planet Rajonale të Menaxhimit të Mbetjeve nuk janë zbatuar;

Ka përfunduar ndërtimi i një landfill-i në Korcë dhe është në pragun e fillimit një landfill në Vlorë. Është ndërtuar një incinerator në Elbasan dhe janë projektuar dy të tjerë, respektivisht në Fier dhe Tiranë.

2 Vendim i Kuvendit të Shqipërisë nr. 95/2017, datë 29.9.2017, Për miratimin e dekretit nr. 9765, datë 14.10.2016, të Presidentit të Republikës, “Për kthimin e ligjit nr. 92/2016 “Për disa shtesa dhe ndryshime në ligjin nr. 10463, datë 22.9.2011, “Për menaxhimin e integruar të mbetjeve”, të ndryshuar

Faqe 9 në 162

2.2 Detyrimet të tjera ndërkombëtare

Ndërmjet dokumentave dhe akteve më të rëndësishme ndërkombëtare, Shqipëria ka nënshkruar Konventën e Aarhus (26 tetor 20003), Konventën e Bazelit (Ligji nr. 8216/1997) dhe së fundmi edhe Marrëveshjen e Parisit, përndryshe Konventën Kuadër të Kombeve të Bashkuara për Ndryshimet Klimatike (22 prill 2016).

Në përputhje me kërkesat e Konventës së Aarhusit, Shqipëria ka adresuar me ligje të vecanta tre prej shtyllave kryesore të kësaj Konvente: (i) aksesin në informacionin mbi mjedisin, (ii) aksesin në vendim-marrjen për mjedisin, dhe (iii) aksesin në të drejtën për tju drejtuar gjykatës për cështjet e mjedisit.

Në zbatim të Konventës së Bazelit, Shqipëria ka miratuar “Katalogun Shqiptar për Klasifikimin e Mbetjeve” me VKM no. 99, datë 18.2.2005, i cili është amenduar me VKM no. 579, datë 3.9.2014. Të dy dokumentat kanë adaptuar Katalogun Evropian të Mbetjeve dhe Konventën e Bazelit me disa kufizime për të kufizuar hyrjen e disa lloje mbetjesh apo edhe për arsye të kufizimit të lëvizjes ndërkufitare të mbetjeve.

Në lidhje me Marrëveshjen e Parisit, megjithëse Shqipëria ka një nivel shumë të ulët të shkarkimit të gazeve serë, gjithsesi vendi është angazhuar që ti ulë këto shkarkime me 11.5 % deri në vitin 2030.

Ndonse janë miratuar disa ligje dhe rregullore, mendimi i përgjithshëm është se Shqipëria ka kapacitete të ulta në forcimin e zbatimit të ligjit, gjë që mbetet një prej sfidave kryesore për vendin në fushën e mjedisit dhe vecanërisht në menaxhimin e mbetjeve.

2.3 Tendencat Evropiane për Menaxhimin e Integruar të Mbetjeve

Mbetjet, ashtu sic janë të përkufizuara edhe nga Direktiva 2008/98/EC “çdo lëndë apo objekt, të cilin mbajtësi e hedh ose tenton apo i është kërkuar ta hedhë” në mënyrë potenciale paraqesin një humbje të madhe të burimeve në formën e materialeve dhe të energjisë. Për më tepër menaxhimi dhe depozitimi i mbetjeve mund të ketë ndikim serioz në shëndetin e njerëzve dhe mjedisin.

Politika për menaxhimin e mbetjeve në EU synon zvogëlimin e ndikimit të mbetjeve në shëndet dhe mjedis si dhe përmirësimin e eficencës në përdorimin e burimeve. Synimi në termat afatgjatë është të zvogëlohet sasia e mbetjeve të prodhuara dhe kur prodhimi i mbetjeve është i pashmangshëm, ato të trajtohen si burime duke synuar një nivel sa më të lartë riciklimi dhe më pas trajtimit të sigurt.

Kështu Programi i 6të Evropian i Veprimit për Mjedisin përcaktoi shmangien e prodhimit të mbetjeve dhe menaxhimin e tyre, si një nga katër prioritetet kryesore. Ndërkohë që Strategjia Tematike për Parandalimin e Prodhimit të Mbetjeve dhe Riciklimin e hartuar në vitin 2005, e cila përbën dhe themelin e politikës së BE për mbetjet, bëri që në vitin 2008 të rishikohet Direktiva Kuadër për Mbetjet. Kjo Direktivë si dhe Direktivat e tjera specifike janë rishikuar në dritën e Paketës së Ekonomisë Qarkulluese, gjë që ka bërë që të rishikohen objektivat dhe treguesit për arritjen e tyre për të gjitha vendet antarë dhe ato që janë në procesin e antarësimit.

Direktiva mbetet e fokusuar në parandalimin e prodhimit të mbetjeve duke vendosur edhe objektiva dhe tregues të synuar, të cilat do të ndihmojnë vendet e BE-së për t’u zhvendosur drejt një “shoqërie ricikluese”, apo ndryshe drejt “ekonomie qarkulluese”. Objektivat e BE synojnë që deri në vitin 2020 vendet anëtare të:

Treguesi i vendeve të BE për objektivin e riciklimi është 65% e mbetjeve bashkiake deri në 2030;

Treguesi i vendeve të BE për objektivin e riciklimi është 75% e mbetjeve nga paketimet deri në 2030;

Tregues i detyrueshëm për zvogëlimin maksimalisht 10% të depozitimit në landfill të mbetjeve bashkiake deri në 2030

Ndalimi i depozitimit në landfill i mbetjeve të mbledhura në mënyrë të diferencuar; Promovimi i instrumentave ekonomikë për të dekurajuar depozitimin e mbetjeve në landfill;

3 Ligji nr. 8672, datë 26.10.2000 “Për ratifikimin e Konventës së Aarhus mbi të drejtën publike të informimit, të drejtën e aksesit nëvendim-marrje dhe të drejtën e adresimit në sistemin gjyqsor për cështet e mjedisit”

Faqe 10 në 162

Thjeshtëzimi dhe përmirësimi i përkufizimeve dhe harmonizimi i metodave të llogaritjeve për normat e riciklimit;

Masa konkrete për të promovuar ri-përdorimin dhe stimulimin e marrdhënieve ndërmjet industrive (simbioza e industrive), duke kthyer nënproduktet e një industrie në materiale të para për një industri tjetër;

Stimujt ekonomikë për prodhuesit që fusin produkte të gjelbërta në treg dhe që mbështesin skemat e riciklimit dhe të rikuperimit (psh për paketimet, bateritë, pajisjet elektrike dhe elektronike, automjetet)

Gjithashtu, Direktiva paraqiti për herë të parë hiearkinë e mbetjeve: ku mundësia më e dëshiruar për trajtimin e mbetjeve është shmangia e tyre dhe ajo më e padëshirueshmi është groposja e tyre.

Norma e prodhimit të mbetjeve urbane në vendet e BE-së ndryshon shumë nga njëri shtet në tjetrin. Kështu për vitin 2015 kjo normë shkon nga 789 kg/vit për banor në Danimarkë në 247 kg/vit për banor në Rumani. Ky variacion reflekton ndryshimet në modelet e konsumit dhe të mirëqënies ekonomike, por në të njëjtën kohë kjo normë ndikohet edhe nga fakti se sa dhe si grumbullohen dhe menaxhohen mbetjet.

Grafik 1: Norma e prodhimit të mbetjeve në vendet e BE-së (kg/vit për banor) 2005 – 2015

[Burimi informacionit: Eurostat, Statistikat e mbetjeve bashkiake]

Në grafikun e mëposhtëm paraqitet sasia e mbetjeve të prodhuara në vendet e BE-së dhe sasia e mbetjeve të trajtuara për çdo kategori (landfill, incenerim, riciklim dhe kompostim). Kategoria “të tjera metoda trajtimi” është llogaritur si diferencë ndërmjet sasisë së mbetjeve të trajtuara dhe atyre të prodhuara.

Faqe 11 në 162

Grafik 2: Sasia e mbetjeve të trajtuara sipas kategorive të trajtimit për vendet e BE-së për periudhën 1995 – 2015

[Burimi informacionit: Eurostat, Statistikat e mbetjeve bashkiake]

Megjithëse në total sasia e mbetjeve të prodhuara në vendet e BE-së ka ardhur duke u shtuar, sasia e mbetjeve urbane që shkojnë në landfill ka ardhur duke u ulur. Kështu, nga 144 milionë ton (mesatarisht 302 kg për banorë në vit) në vitin 1995 sasia e mbetjeve urbane që shkon në landfill është ulur në 61 milionë ton (120 kg për banorë në vit) në vitin 2015. Kjo i korespondon një zbritje prej 4.2% çdo vit. Si rezultat, raporti i mbetjeve urbane që trajtohen në landfill me sasinë e mbetjeve urbane të gjeneruara në vendet e BE-së ra nga 63.8% në 1995 në 25.3% në 2015.

Ky zvogëlim pjesërisht mund t’i atribohet zbatimit të legjislacionit europian për mbetjet, për shembull direktivës për paketimin dhe amballazhimin e mbetjeve (Direktiva 62/1994). Në vitin 2001 vendet anëtare të BE-së duhet të rikuperonin të paktën 50% të të gjitha amballazheve të hedhura në treg. Me rishikimin e mëtejshëm të kësaj direktive, treguesi i ri i synuar për tu arritur u bë 60% e sasisë së paketimeve të hedhura në treg deri në 31 Dhjetor 2008. Kjo gjë coi në rritjen e grumbullimit të diferencuar të mbetjeve të paketimit.

Për më tepër, Direktiva për landfilli-n (Direktiva 31/1999) përcakton që vendet anëtare janë të detyruara të zvogëlojnë sasinë e mbetjeve urbane të biodegradueshme që shkojnë në landfill me 75% deri në 16 Korrik të 2006, me 50% deri në 16 Korrik të 2009 dhe me 35% deri në 16 Korrik të 2016. Zvogëlimi llogaritet mbi bazën e sasisë së mbetjeve të biodegradueshme të prodhuara në 1995. Kjo direktivë i ka drejtuar vendet drejt adoptimit të strategjive të ndryshme (kompostimi, incenerimi dhe para trajtimi siç është edhe trajtimi mekanik – biologjik) për të shmangur dërgimin në landfill të pjesës organike të mbetjeve urbane.

Si rezultat, sasia e mbetjeve të riciklueshme u rrit nga 25,0 milionë ton (52 kg për banor) në 1995 në 69 milionë ton (137 kg për banor) në vitin 2015 me një normë mesatare vjetore prej 5.4%. Raporti i mbetjeve urbane që riciklohen me sasinë e mbetjeve urbane të prodhuara në vendet e BE-se u rrit nga 11% në 29%.

Rikuperimi i mbetjeve organike nga kompostimi është rritur me një normë mesatare vjetore prej 5.4 % përgjatë periudhës 1995 – 2015. Riciklimi dhe kompostimi së bashku llogariten sa 45% e sasisë së mbetjeve të prodhuara në 2015.

Për periudhën e referuar është rritur në mënyrë të qëndrueshme edhe incenerimi i mbetjeve, ndonëse jo aq shumë sa riciklimi dhe kompostimi. Që prej vitit 1995 sasia e mbetjeve që trajtohen në incenerator në vendet e BE-së është rritur nga 32 milionë ton (67 kg për banor) në 64 milionë ton (127 kg për banor) në 2015.

Faqe 12 në 162

3 KUADRI I PËRGJITHSHËM I MENAXHIMIT TË MBETJEVE NË SHQIPËRI

Strategjia Kombëtare për Zhvillim dhe Integrim (SKZHI) 2015 – 2020 përcakton si vizion të menaxhimit të mbetjeve “Krijimin e një sistemi efiçient dhe efikas për menaxhimin e integruar të mbetjeve, i cili kontribuon në mbrojtjen dhe ruajtjen e mjedisit, mbrojtjen e shëndetit dhe sigurisë së njerëzve dhe mbështet përdorimin me racionalitet të burimeve natyrore përmes ri-përdorimit, reduktimit, riciklimit dhe rikuperimit". Si dokumenti kryesor i politikave të zhvillimit për vendin, për adresimin e vështirësive të menaxhimit të mbetjeve, SKZHI përcakton tre objektiva kryesorë strategjikë:

(i) Menaxhimin gjithëpërfshirës dhe në mënyrë strategjike të mbetjeve të ngurta urbane;

(ii) Përmirësimin e performancës së përgjithshme të menaxhimit të mbetjeve, deri në vitin 2020 dhe përtej këtij viti; dhe

(iii) Përmirësimin e llogaridhënies për menaxhimin e mbetjeve.

Këto drejtime të SKZHI janë marrë në konsideratë dhe përbëjnë shtyllat kryesore të Strategjisë së Mbetjeve për periudhën 2018 – 2033. Këto objektiva strategjikë do të janë përcaktues në hartimin e objektivave specifikë për përmbushjen e kuadrit të plotë kombëtar të menaxhimit.

Në analizën e e SKZHI shprehet qartë ajo cfarë ka ndodhur, se me reformën e re administrative-territoriale është lindur nevoja për rishikimin e politikave dhe planifikimit për menaxhimin e integruar të mbetjeve në nivel rajonal, me qëllim arritjen e ekonomisë së shkallës. SKZHI vlerëson si mangësi kryesore mungesën e pasqyrimit të menaxhimit të mbetjeve si prioritet në planifikimin buxhetor dhe strategjik të qeverisë për periudhën pas miratimit të strategjisë më 19 janar 2011.

Strategjia e rishikuar e Menaxhimit të Integruar të Mbetjeve zhvillohet mbi vizionin ose perceptimin e konceptit “zero mbetje”, që mbetjet të grumbullohen dhe trajtohen si lëndë të para dhe menaxhimi të bëhet në përputhje me konceptin e sistemeve të ekonomive qarkulluese, në shërbim të përdorimit me kriter dhe ruajtjes së burimeve të lëndëve të para.

Arritja e këtyre synimeve kërkon jo vetëm fonde të konsiderueshme, por edhe përpjekje të vazhdueshme për ndërgjegjësimin dhe edukimin e të gjitha grupeve të interesit dhe përfshirjen e qytetarëve gjatë gjithë procesit.

3.1 Kuadri ligjor për Menaxhimin e Integruar të Mbetjeve

Në kuadër të detyrimeve që rrjedhin nga Kushtetuta si dhe nga procesi i asocijimit në BE, me VKM no 175, datë 19.01.2011, Shqipëria ka miratuar Strategjinë dhe Planin Kombëtar për MIM. “Synimi i Strategjisë është që ti shërbejë sektorit të Menaxhimit të Mbetjeve si dhe plotësimit të kushteve të Shqipërisë për anëtarësimin në Bashkimin Evropian (BE), vazhdimin e përforcimit të institucioneve ekonomike dhe sigurisë rajonale, si dhe bashkëpunimin Euro-Atlantik në fushat e sigurisë dhe të ekonomisë.”

Ky synim madhor do të arrihet nëpërmjet zbatimit të një sërë masash prioritare të propozuara, të cilat janë parashikuar që të zbatohen në dy faza kryesore (i) periudha afatmesme 2018-2022; dhe (ii) periudha afatgjatë 2022-2033. Zbatimi i strategjisë do të bazohet mbi respektimin legjislacionit të vendit në harmoni me atë Evropian dhe vecanërisht Direktivën Kuadër të Mbetjeve të BE.

Përvec synimit për të transformuar tërësisht sektorin e menaxhimit të mbetjve, Strategjia do të shërbejë qeverisë si instrument për negocijimin e kapitullit 27 për antarësimin e Shqipërisë në BE.

Përgatitja e Strategjisë, Planit Kombëtar për Menaxhimin e Integruar të Mbetjeve, përfshirë dhe hartimin e 12 Planeve Rajonale4, si dhe hartimi i legjislacionit të fushës janë mbështetur nga fondet e BE - IPA 2010 në kuadër të projektit “Asistencë Teknike për Forcimin e Kapaciteteve të Ministrisë së Mjedisit për Përgatitjen e Ligjeve dhe Zbatimin e Legjislacionit Kombëtar në Fushën e Mjedisit (INPAEL)”.

4 Dibër, Kukës, Shkodër, Lezhë, Gjirokastër, Berat dhe Fier.

Faqe 13 në 162

Është evidentuar dhe raportuar nga shumë burime se Plani Kombëtar dhe Planet Rajonale nuk janë zbatuar. Për rrjedhojë, ato duhet të rishikohen dhe të përditësohen duke marrë në konsideratë ndryshimet ligjore që kanë pasuar që nga koha kur këto dokumenta janë hartuar, pasojat e Reformës Administrative dhe Territoriale (TAR), kohën që ka kaluar që kur këto dokumenta janë përgatitur dhe ndryshime të tjera ligjore që mund të propozohen në kuadër të Strategjisë se re.

Rishikimi i dokumentit të politikave dhe hartimi i Strategjisë së re 2018 – 2033 do të mbështetet dhe do të harmonizojë ndryshimet ligjore që kanë ndodhur në vend me ato që kanë ndodhur në kuadër të Direktivave të BE mbi mbetjet.

3.1.1 Ligji 139/2015 “Për Vetë-Qeverisjen Vendore”

Sektori i MIM ndikohet në mënyrë të vecantë nga ligjet 139/2015 “Për vetë – qeverisjen vendore”, sikundërse edhe Ligji 119/2014 “Për ndarjen administrative dhe territoriale të njësive të vetëqeverisjes vendore në Shqipëri”, të cilët kanë reformuar tërësisht sistemin e pushtetit vendor në Shqipëri.

Ndërsa Ligji 119/2014 e zvogëloi numrin e Njësive të Qeverisjes Vendore (NJQV) nga 373 njësi në vetëm 61 bashki, Ligji 139/2015 ka ritheksuar autoritetin e plotë të pushtetit vendor mbi MIM, duke përcaktuar se:

Grumbullimi, transporti, depozitimi dhe trajtimi i mbetjeve të ngurta bashkiake janë një funksion i bashkive (neni 23, pika 10);

Bashkitë mund të përdorin cdo instrument, i cili i lejon ato të sigurojnë një menaxhim të qëndrueshëm i tillë që kombinon cilësinë, sasinë dhe koston e përballueshme prej tyre (neni 32, pika 1);

Vendosjen e tarifës për të mbuluar kostot e shërbimit (neni 9, pika C/b);

Vendosjen e standardit në nivel të njëjtë ose më të lartë se sa niveli kombëtar (neni 22, pikat 2 dhe 3), ndërsa qeveria duhet ti subvencionojë ato kur standardi kombëtar është i papërballueshëm nga ana financiare prej bashkive.

Ekspertët vlerësojnë se këto ndryshime dhe roli i zgjeruar bashkive duhet të merren në konsideratë në mënyrë të vecantë kur hartohen politikat dhe objektivat e sektorit në kuadër të rishikimit të strategjisë> Ky rol gjithashtu duhet të pasqyrohet më qartë në ligjin sektorial për menaxhimin e integruar të mbetjeve.

3.1.2 Ligji 10 463/2011 “Për Menaxhimin e Integruar të Mbetjeve”

Ligji 10431/2011 “Për mbrojtjen e mjedisit, si një ligj kuadër dhe Ligji 10463/2011 “Për menaxhimin e integruar të mbetjeve” i amenduar, që rregullon sektorin në vecanti, përbëjnë kuadrin rregullator kryesor për MIM në Shqipëri. Në përgjithësi pranohet se ligji ka transpozuar Direktivën Kuadër 2008/98 KE të Parlamentit Europian dhe Këshillit Europian (Direktiva).

3.1.2.1 Hierarkia e menaxhimit të mbetjeve

Sipas këtij ligji (neni 6), mbetjet menaxhohen sipas hierarkisë së Direktivës nëpërmjet:

1. Parandalimit;2. Ripërdorimit;3. Riciklimit;4. Rikuperimit; dhe5. Trajtimit përfundimtar/Asgjesimi.

Ligji supozon se në Shqipëri është vendosur një sistem i konsoliduar për grumbullimin e mbetjeve, i cili mbulon në mënyrë të konsiderueshme të gjithë vendin, prandaj zbatimi i hierarkisë është dhënë si një detyrim i pranueshëm. Megjithatë, shumë ekspertë të huaj dhe vëndas mendojnë se zbatimi i plotë i hierarkisë në Shqipëri është i pamundur përsa kohë nuk është vendosur një sistem i qëndrueshëm, i

Faqe 14 në 162

shtrirë në të gjitha zonat e aksesueshme të vendit për grumbullimin, ndarjes në burim dhe depozitimin e mbetjeve.

3.1.2.2 Procesi i Planifikimit për MIM

Plani Kombëtar (PK) është instrumenti më i lartë dhe kryesor i planifikimit për MIM. PK është një proces i cili zhvillohet me angazhimin e ministrive kryesore në nivel qendror. Ndërkohë vërehet se dispozita ka lënë pothuajse jashtë procesit bashkitë, të cilat janë përgjegjëse drejtpërdrejt për shërbimin e MIM.

Planifikimi Rajonal (në nivel dhe me miratimin e Këshillit të Qarkut) përfaqëson shkallën e dytë të planifikimit. Plani rajonal bëhet efektiv dhe hyn në fuqi pasi është miratuar nga Këshilli i Ministrave (KM). Planet vendore, si niveli i tretë i planifikimit, hartohen në harmoni me planet rajonale dhe bëhen efektive vetëm pasi të jenë miratuar nga Këshilli i Qarkut.

Është e rëndësishme të ritheksojmë se hierarkia e planifikimit në të vërtetë ka gjetur pak ose aspak zbatim. Ndonëse janë hartuar 12 plane rajonale, asnjë prej tyre nuk është bërë efektiv pasi nuk janë miratuar nga KM. Gjithashtu vetëm një numër shumë i kufizuar i planeve vendore janë miratuar në Këshillat e Qarqeve. Nga ana tjetër, këto plane nuk janë më domethënëse dhe nuk pasqyrojnë më gjendjen për njësitë e reja vendore për shkak të riorganizimit territorial si rrjedhojë e RTA (territore më të mëdha për bashkitë e reja, në ndonjë rast risktrukturim etj.).

Planifikimi për MIM në nivel rajonal dhe harmonizimi i politikave dhe objektivave në nivel vendor kanë qenë një nga pikat më të dobta të Ligjit 10463. Skema e planifikimit nuk ka funksionuar për mungesë të financimeve të mjaftueshme që plotësojnë standardet e kërkuara ligjërisht, por edhe për arsye të moszbatueshmërisë së hierarkisë ligjore të planifikimit. Për këtë arsye, skema dhe hierarkia e planifikimit duhet të rishikohen dhe të zëvëndësohen më një instrument planifikimi më fleksibël dhe të zbatueshëm.

3.1.2.3 Ndarja në Burim, Grumbullimi i Diferencuar i MNB, Ripërdorimi dhe Riciklimi

Bashkitë ngarkohen me detyrimin që deri në 31 dhjetor 2018, të vendosin një sistem efektiv për ndarjen në burim dhe grumbullimin e diferencuar të paktën 4 rrymave përfshirë edhe mbetjet e biodegradueshme nga MNB. Për të specifikuar përgjegjësitë e bashkive në këtë kontekst janë hartuar dhe miratuar disa VKM5, të cilët i kanë vendosur bashkive standardin e shërbimit dhe disa objektiva të ndërmjetme për rikuperimin dhe riciklimin e mbetjeve të thata dhe ato të njoma. Bashkitë janë të pafuqishme dhe të papërgatitura për ti zbatuar këto detyrime. Nga ana tjetër, qeveria nuk ka ndërmarrë ndonjë akt tjetër normativ apo ligjor për të siguruar mbështetjen e nevojshme financiare, për të ndërtuar dhe vendosur në funksion të këtij procesi Rrjetin e Integruar të Objekteve të Trajtimit, (RIOT) pa të cilat arritja e objektivave është e pamundur. Thënë ndryshe standardi kombëtar i vendosur është shumë sfidues dhe pothuajse i pamundur për tu arritur prej njësive vendore.

Ndërsa rrymat e tjera (Kapitulli V e në vijim), përfshirë: (i) mbetjet e rrezikshme, (ii) paketimet dhe mbetjet e tyre, (iii) ndotësit organikë të qëndrueshëm, (iv) bateritë dhe akumulatorët, (v) makinat në fund të jetës, (vi) mbetjet elektrike dhe elektronike, (vii) mbetjet nga trajtimi i ujrave të përdorura, (viii) mbetjet spitalore, (ix) nën-produktet nga kafshët, (x) mbetjet nga ndërtimi dhe prishjet dhe (xi) gomat e përdorura dhe kategori të tjera rregullohen me norma të tjera të vecanta, të bazuara në vendime specifike të KM.

5 VKM nr. 608, datë 17.09.2014, “Për masat e nevojshme për grumbullimin dhe trajtimin e mbetjeve bio si dhe kriteret dhe afatet për pakësimin e tyre”VKM nr. 418, datë 25.06.2014, “Për grumbullimin e diferencuar të mbetjeve të ngurta”.

Faqe 15 në 162

Tabela 2: Afatet për objektivat e rikuperimit, incinerimit, riciklimit dhe kompostimit

Objektivat dhe targetat Dokumenti 2014 2015 2017 2019 2020 2025Ndarja në burim dhe reduktimi I MNB nëpërmjet riciklimit dhe kompostimit Riciklimi PKMIM 25%Kompostimi PKMIM 25%Riciklimi PKMIM 55%Kompostimi PKMIM 55%Riciklimi 75 % PKMIM 75%Kompostimi 75 % PKMIM 75%

Riciklimi VKM 418 50%Kompostimi VKM 608 50%Kompostimi VKM 608 65%

Reduktimi i paketimeve dhe mbetjeve nga paketimi Rikuperim me gjenerim energjie VKM 177 50-65%Riciklimi VKM 177 25-40%Rikuperim me gjenerim energjie VKM 177 60%Riciklimi VKM 177 55-80%

3.1.2.4 Menaxhimi i Integruar i Mbetjeve

Me konceptin e “përgjegjësive të zgjeruara” ligji ngarkon prodhuesin e mbetjeve, përndryshe një person fizik apo juridik të liçensuar, me përgjegjësinë e menaxhimit të integruar. Ky formulim, për shumë ekspertë nuk jep një rol të qartë për bashkitë, ndonëse roli i tyre është përcaktuar shprehimisht në Ligjin 139/2015, por jo domosdoshmërisht në ligjin për menaxhimin e integruar të mbetjeve.

3.1.2.5 Trajtimi i Mbetjeve

Rikuperimi dhe trajtimi i mbetjeve kryhet nëpërmjet RIOT (neni 22), i cili krijohet mbi bazën e Teknikave më të Mira të Mundëshme (TMM). Megjithatë si ligji i menaxhimit të integruar por edhe ligjet e tjera si për mbrojtjen e mjedisit, dhe lejet mjedisore, nuk kanë dhënë hollësi mbi kuptimin dhe ndarjen e përgjegjësive për krijimin e RIOT dhe TMM.

Ligji përmban dy kapituj (Kapitujt VII dhe VIII) trajtimit të mbetjeve nëpërmjet landfill-ing dhe incinerimit. Ligji nuk i njeh asnjë përgjegjësi bashkive në lidhje me trajtimin e mbetjeve. Këto përgjegjësi qëndrojnë vetëm mbi personat fizikë apo juridikë të licensuar sipas ligjit 10 448/2011 “Për lejet mjedisore”.

3.1.2.6 Mbajtja e të dhënave dhe Raportimi

Pavarësisht përshkrimit shumë të kufizuar të rolit dhe përgjegjësive të bashkive, ligji për menaxhimin e integruar të mbetjeve i jep këtyre institucioneve përgjegjësi të plota për mbajtjen dhe raportimin e të dhënave, si në kuadër të planit vendor ashtu edhe për veprimtarinë e personave të tjerë fizikë dhe juridikë që kryejnë operacione me mbetjet.

Roli dhe përgjegjësitë e bashkive për të mbajtur dhe raportuar të dhënat mbi mbetjet janë specifikuar në disa norma dhe vecanërisht VKM 687/2015 “Për zbatimin e rregullave për mbajtjen, përditësimin dhe publikimin e statistikave mbi mbetjet”, i cili pritet të bëhet efektiv duke filluar nga 1 janari i vitit 2019.

Mbajtja dhe raportimi i të dhënave kryhet njëherazi nga MIE dhe nga INSTAT. Metoda e mbledhjes, përpunimit dhe raportimit të të dhënave nga INSTAT kryhet duke u bazuar në metodologjinë e zbatuar nga EUROSTAT. Këto të dhëna po merren gjithnjë e më shumë si referencë për të paraqitur gjendjen e mjedisit dhe vecanërisht atë të menaxhimit të mbetjeve.

Faqe 16 në 162

Mbajtja dhe raportimi i të dhënave është konstatuar si një nga problemet madhore në të gjithë spektrin e veprimeve me mbetjet. Një nga arsyet kryesore është fakti se të dhënat janë thjesht vlerësime dhe një asnjë rast nuk janë produkt i matjeve apo peshimit, për rrjedhojë saktësia e tyre është e dyshimtë.

3.1.2.7 Llogaritja e Kostove dhe Vendosja e Tarifave

Bashkitë janë përgjegjëse për të llogaritur kostot dhe vendosur tarifat për menaxhimin e MNB. Këto institucione e ushtrojnë këtë autoritet mbi të drejtën e dhënë nga Ligji 139/2015 si dhe nga Ligji 78/2017 “Për Financat e vetëqeverisjes vendore”.

Në vend nuk ka një metodologji të miratuar për llogaritjen e kostove dhe vendosjen e tarifave për dhënien e shërbimit të menaxhimit të mbetjeve. Niveli i tanishëm në shkallë vendi i tarifave për këtë shërbim është shumë i ulët dhe mbulon më pak se ...% (mesatisht) koston operative të shërbimit. Nga ana tjetër shërbimi i dhënë është larg standardit kombëtar. Edhe pse niveli i tarifave të këtij shërbimi është shumë i ulët, norma e mbledhjes së këtyre tarifave është e ulët (...% mesatarisht në të gjithë vendin). Administrimi i ulët i tarifave lidhet kryesisht me pamundësinë e bashkive për ta lidhur detyrimin e mbledhjes së këtij detyrimi me instrumenta të tjerë detyrues të bashkisë. Impiantet e trajtimit të mbetjeve janë vepra infrastrukturore të kryera me fondet e qeverisjes qendrore dhe kostoja e operatimit të tyre është e pa përballueshme prej bashkive. Përzgjedhja e mbështetjes me investime të veprave të ndryshme të trajtimit ka qenë rezultat i vendimmarrjes qendrore dhe i pakoordinuar me njësitë e qeverisjes vendore. Për rrjedhojë, nuk rezulton të ketë lidhje midis strategjisë kombëtare dhe investimeve të mëdha në këtë fushë. Aktualisht është duke u hartuar Masterplani për Menaxhimin e Mbetjeve, prandaj është jetike që projektet e propozuara nga ky dokument të jetësohen duke u bërë pjesë e Programeve Buxhetore Afatmesme të Qeverisë Qendrore.

3.1.2.8 Pronësia mbi Mbetjet

Ligji për MIM nuk ka dhënë ndonjë dispozitë të vecantë e cila përshkruan përgjegjësinë apo pronësinë mbi mbetjet, vecanërisht kur bëhet fjalë për MNB. Ligji përkufizon se gjeneruesi i mbetjeve është zotëruesi i tyre, gjë që sjell nje konfuzion të madh kur është fjala për MNB pasi ato detyrohen sipas ligjit të hidhen vetëm në vendgrumbullime të përcaktuara nga krijuesi në sistemin e grumbullimit publik të mbetjeve.

3.2 Masa të tjera Mbështetëse për Zbatimin e Kuadrit Ligjor

Disa VKM janë hartuar dhe janë sjellë në fuqi për të zbatuar ligjin për MIM. Një listë e plotë e këtyre akteve i bashkangjitet këtij dokumenti në Aneks # ____. Vlen të përmenden disa prej tyre si psh.: VKM nr. 608, datë 17.09.2014, “Për masat e nevojshme për grumbullimin dhe trajtimin e mbetjeve bio si dhe kriteret dhe afatet për pakësimin e tyre”; VKM 418 / 2014 “për grumbullimin e diferencuar të mbetjeve në burim” , VKM no. 177 /2012 “Për ambalazhet dhe mbetjet e tyre”; VKM no 608/2014 “Për masat e nevojshme për grumbullimin dhe trajtimin e mbetjeve bio si dhe kriteret dhe afatet për pakësimin e tyre” apo VKM no. 452/2012 “Për landfill-et e mbetjeve”.

Këto akte trajtojnë aspekte të vecanta të zbatimit të ligjit për MIM, ngarkojnë përgjegjësi, vendosin objektiva dhe afatet për përmbushjen e tyre, por karakterizohen nga një vecori e përbashkët: “pamundësinë për tu zbatuar dhe mungesën e mbështetjes me financime për cdo akt, përgjegjësi apo objektiv që ato përcaktojnë”.

Nga ana tjetër, përsa i përket objektivave, afatet e vendosura në këto akte në shumë raste janë tejkaluar. Për këtë arsye ato duhet të rishikohen, të përditësohen, lidhur me afatet kohore dhe rishikimin e nivelit të synuar të treguesve sipas objektivave. Disa prej tyre nuk janë në përputhje me ligjin për MIM, ndaj është e domosdoshme të bëhet rishpërndarja e përgjegjësive dhe vecanërisht llogaritja e faturës dhe burimet e financimit për veprimet që ato përmbajnë. Për të ilustruar këtë fakt i referohemi Tabelës # 2: “Afatet për objektivat e rikuperimit, incinerimit, riciklimit dhe kompostimit”, si më sipër në këtë dokument.

Faqe 17 në 162

3.3 Ligje të tjera me ndikim në menaxhimin e mbetjeve

3.3.1 Ligji nr. 8 094/1996 “Për largimin publik të mbeturinave”

Në shumicën e rasteve, menaxhimi i MNB në Shqipëri realizohet në kontratë menaxhimi me operatorë privatë në zbatim të Ligjit 8094/1996, të cilët zgjidhen në përputhje me procedurat e ligjit “Për Prokurimin Pulbik”. Ligji 8094/1996 “Për largimin publik të mbeturinave” siguron bazën ligjore nëpërmjet së cilës bashkitë munden të kontraktojnë shërbimin në palë të treta me kontrata menaxhimi që mund të zgjasin deri në 5 vjet.

Ligji nuk bën asnjë referencë me Direktivën Kuadër, dhe as nuk adreson asnjë prej kërkesave të kësaj Direktive. Përvec, ky ligj mbivendoset dhe është në kontraditë me parimet dhe përkufizimet e ligjit për mbrojtjen e mjedisit dhe ligjit për MIM. Duke qenë ende në fuqi, ky ligj dekurajon pjesëmarrjen e sektorit privat dhe zbatimin e dispozitave të Ligjit 125/2013 “Për koncensionet dhe partneritetin publiko-privat”.

Në mënyrë kundërshtuese, cështja e pronësisë mbi mbetjet trajtohet nga Ligji 8094/1996 “Për largimin publik të mbeturinave”, sipas të cilit mbetjet në kontejnerët publikë janë pronë publike. Përvec kësaj ky ligj është në kontraditë me shumë dispozita të Ligjit 10463/2011 dhe për këtë arsye duhet të abrogohet, në mënyrë që sektori të administrohet plotësisht sipas kuadrit të ligjit për MIM dhe bashkitë të marrin avantazh të plotë nga zbatimi i nenit 33 i ligjit për 139/2015 për vetë-qeverisjen vendore.

3.3.2 Ligji nr. 107/2014 “Për planifikimin e zhvillimit të territorit”

Ligji në fjalë (neni 3 dhe 11) specifikon se objektet për trajtimin e mbetjeve të ngurta bashkiake klasifikohen si objekte të infrastrukturës publike.

Ndërmjet të tjerave, ligji (neni 10) i ka dhënë Këshillit të MInistrave dhe Këshillit Kombëtar të Territorit autoritetin për të hartuar dhe miratuar instrumentat e planit kombëtar të zhvillimit, dhe planet zonale dhe sektoriale të zhvillimit.

Në mënyrë kundërshtuese, planet sektoriale në nivel rajonal (neni 19), përfshin planifikimin në lidhje me përcaktimin e vendit dhe të programeve për zhvillimin e “infrastrukturës publike” ndër të tjera edhe për impjantet e trajtimit të mbetjeve në përgjithësi dhe në vecanti për trajtimin e MNB. Në të njëjtën kohe (sipas neni 20), kjo përgjegjësi i është dhënë edhe bashkive. Megjithatë, ministritë mund të marrin nismën të propozojnë dhe të zhvillojnë plane për sektorë kur këta gjykohen më interes kombëtar apo interes strategjik.

Sipas këtij ligji, duket se miratimi i një plani për zhvillimin dhe ndërtimin të një objekti për trajtimin e mbetjeve mund të konsiderohet si një objekt i interesit kombëtar ose strategjik, ashtu sic mund të konsiderohet si rajonal, ndër-bashkiak apo i një bashkie të vetme.

3.3.3 Ligji nr. 7/2017 “Për promovimin e përdorimit të burimeve të energjisë së rinovueshme”

Ligji për nxitjen e përdorimit të burimeve të energjisë së rinovueshme, në nenin 1, ka për qëllim të zvogëlojë importin e materialeve të djegshme me bazë fosile, shkarkimin e gazeve serë, për rrjedhojë mbrojtjen e mjedisit. Ndër burimet, ligji (neni 3) mbështet prodhimin e energjisë nga biomasa e përcaktuar si pjesët e biodegradueshme të mbetjeve biologjike dhe mbetjet e ngjashme bashkiake. Neni 10 i këtij ligji nxit ndërtimin dhe operimin e impjanteve për prodhimin e energjisë nga burime të rinovueshme deri në 2 MË, përfshirë edhe mbetjet të cilat mund të përfitojnë nga subvencionimi i tarifave të blerjes së energjisë që mund të gjenerohet nga kapja dhe përpunimi i gazeve ne landfill-e, impjantet anaerobike të kompostimit, incinerimit etj.

3.4 Pjesmarrësit në procesin e menaxhimit të mbetjeve

Siç është përshkruar në paragrafët në vijim, institucione dhe organizata të ndryshme shtetërore marrin pjesë dhe kanë përgjegjësi të ndryshme në fushën e menaxhimit të integruar të mbetjeve në Shqipëri. Një pjesë e përgjegjësive u është dhënë disa ministrive siç është përcaktuar në Strategjinë Kombëtare

Faqe 18 në 162

dhe më vonë, siç është parashikuar në Ligjin 10463 "Për menaxhimin e integruar të mbetjeve", ndërsa përgjegjësitë specifike u janë caktuar bashkive sipas Ligjit të ri 139/2015 për vetëqeverisjen vendore.

3.4.1 Korniza Institucionale dhe Përgjegjësitë e Nivelit të Qeverisjes Qendrore

Ligji 10463 "Për menaxhimin e integruar të mbetjeve" është legjislacioni bazë që përcakton përgjegjësitë institucionale në fushën e menaxhimit të mbetjeve.

Përveç kësaj, akte të tjera ligjore, të cilat janë zhvilluar më vonë për zbatimin e ligjit të menaxhimit të integruar të mbetjeve, kanë përcaktuar përgjegjësi të detajuara institucionale ndërmjet institucioneve të qeverisë qendrore, duke përfshirë Ministrinë e Turizimit dhe Mjedisit (MTM), Ministrisë së Infrastrukturës dhe Energjisë (MIE):

VKM nr. 509, datë 13.9.2017 “Për përcaktimin e fushës së përgjegjësisë shtetërore të Ministrisë së Turizimit dhe Mjedisit”

VKM nr. 504, datë 13.09.2017 “Për përcaktimin e fushës së përgjegjësisë shtetërore të Ministrisë së Infrastrukturës dhe Energjisë”,

Nëse do të marrim në konsideratë strukturën e qeverisë Shqiptare të mbas zgjedhjeve të Qershorit 2017, këto përgjegjësi kanë ndryshuar. Meqë nuk ekziston më MZHU, përgjegjësitë për këtë fushë shtetërore janë shpërndarë për Ministrinë e Turizimit dhe Mjedisit6 dhe Ministrinë e Infrastrukturës dhe Energjisë7.

Kuadri ligjor plotësohet me ligjin 139/2015 "Për vetëqeverisjen vendore", i cili ka përcaktuar përgjegjësitë e njësive të qeverisjes vendore, veçanërisht rolin dhe përgjegjësitë e bashkive në menaxhimin e mbetjeve bashkiake.

3.4.2 Roli dhe Përgjegjësitë e Ministrisë Përgjegjëse për Mjedisin

Ministria përgjegjëse për Mjedisin (aktualisht Ministria Turizmit dhe Mjedisit - MTM)8 është përgjegjëse për zhvillimin e politikave dhe aspekte të përgjithshme të menaxhimit të mbetjeve. Në bashkëpunim me institucione të tjera, MTM është institucioni përgjegjës për zhvillimin e politikave, legjislacionit, hartimit dhe zbatimit të Strategjisë Kombëtare dhe Planit të Veprimit për Menaxhimin e Mbetjeve. Së bashku me institucionet e tjera vartëse, duke përfshirë Agjencinë Kombëtare të Mjedisit (AKM) dhe Inspektoratin Shtetëror të Mjedisit dhe Pyjeve (ISHMP), Ministria ka përgjegjësinë e plotë për krijimin dhe monitorimin e zbatimit të sistemit të menaxhimit të mbetjeve në nivel rajonal dhe vendor. Përgjegjësitë e tjera specifike të ministrisë përgjegjëse për mjedisin mund të kuptohet se përfshijnë gjithashtu edhe:

Hartimi dhe monitorimi i zbatimit të Strategjisë dhe Planit Kombëtar si dhe Planeve Rajonale;

Hartimi dhe zhvillimi i legjislacionit dhe akteve të tjera nënligjore për të siguruar zbatimin e Strategjisë dhe Planit Kombëtar, me fokus të veçantë në zbatimin e hierarkisë së mbetjeve siç përcaktohet në Ligjin 10,463 dhe aktet të mëvonshme nënligjore;

Lëshon lejet për subjektet që operojnë në fushën e menaxhimit të mbetjeve, duke përfshirë eksportin dhe ngarkesën ndërkufitare të mbetjeve jo të rrezikshme;

Organizon dhe menaxhon regjistrat e të dhënave të duhura për çështje të ndryshme që kanë të bëjnë me menaxhimin e mbetjeve, përcakton dhe lejon ndërtimin e vend-depozitimeve për mbetjet e rrezikshme, si dhe jep lejet e subjekteve që transportojnë, disponojnë dhe trajtojnë mbetjet e rrezikshme;

Buxheti i kësaj ministrie përfshin mbështetjen për financimin e kostove vendore të lidhura me projektet e financuara nga burime të huaja.

6 VKM nr. 509, datë 13.09.2017 “Për përcaktimn e fushës së përgjegjësive shtetërore të Ministrisë për Turizimin dhe Mjedisin”7 VKM nr. 504, datë 13.09.2017 “Për përcaktimin e fushës së përgjegjësisë shtetërore të MInistrisë për Infrastrukturën dhe Energjinë”. 8 VKM no. 509 13/09/2017 “Për përcaktimin e fushës së përgjegjesisë shtetërore të Ministrisë së Turizimit dhe Mjedisit”

Faqe 19 në 162

Nën varësinë e ministrisë përgjegjëse për mjedisin, operojnë organizata/institucione të tjera vartëse duke përfshirë:

Sektori i Përgjithshëm dhe Fizibilitetit të Projekteve për Pastrimin e Mjedisit dhe Trajtimin e Mbetjeve

Agjencia Kombëtare e Mjedisit (AKM) dhe rrjeti i Agjencive Rajonale të Mjedisit (ARM), dhe

Inspektorati Shtetëror i Mjedisit dhe Pyjeve (ISHMP).

Sektori i Përgjithshëm dhe Fizibilitetit të Projekteve për Pastrimin e Mjedisit dhe Trajtimin e Mbetjeve përbëhet nga vetëm 3 punonjës. Ky sektor varet nga Drejtori i Konceptimit dhe Fizibilitetit të Projekteve të Mjedisit dhe është struktura përgjegjëse në këtë ministri për marrjen e përgjegjësive për menaxhimin e mbetjeve. Njësia administrative përgjegjëse ka një përsonel të kufizuar në numër dhe kapacitete dhe në mungesë pajisjesh, si dhe detyra të cilat janë të përgjithshme dhe të papërcaktuara qartë.

3.4.2.1 Agjencia Kombëtare e Mjedisit

Rrjeti i Agjencive Rajonale të Mjedisit përbëhet nga 12 degë rajonale të kryesuara nga AKM në nivel qendror. Përgjegjësitë kryesore të AKM-së dhe rrjetit rajonal në lidhje me menaxhimin e mbetjeve, lidhen me:

Monitorimin dhe mbledhjen e të dhënave për menaxhimin e mbetjeve të realizuara nga bashkitë dhe autoritetet rajonale;

Përcaktimin e vendit për depozitimin e mbetjeve bashkiake; dhe

Nxjerrjen e lejeve mjedisore për objektet e trajtimit të mbetjeve në nivel vendor.

Gjatë ushtrimit të autoritetit të tij, AKM-së i kërkohet të sigurojë bashkëpunim me autoritetet vendore.

3.4.2.2 Inspektorati Shtetëror i Mjedisit

Inspektorati Shtetëror i Mjedisit dhe Pyjeve (ISHMP) është përgjegjës për të siguruar dhe kontrolluar zbatimin e ligjeve që rregullojnë mbrojtjen e mjedisit. ISHMP vendos gjoba dhe ka autoritetin të pezullojë dhe të rrëzojë të gjitha aktivitetet e çdo subjekti privat apo shtetror që kanë shkelur zbatimin e dispozitave ligjore për mbrojtjen e mjedisit, menaxhimin e integruar të mbetjeve dhe ligje të tjera që prekin mjedisin. Inspektorati ka autoritetin të raportojë autoriteteve të tjera dhe të publikojë gjetjet e raportit mbi gjendjen e përgjithshme të mjedisit dhe në të gjitha aspektet e menaxhimit të mbetjeve në veçanti.

Përkundrejt një game të gjerë përgjegjësish dhe autoriteti që i ngarkohen këtyre institucioneve nga legjislacioni në fuqi, ekziston një mendim i përgjithshëm se ato veprojnë nën një numër të kufizuar personeli, mungesë e pajisjeve bazë dhe mjediseve të duhura si dhe në kapacitete të ulëta. Kështu, roli i tyre në mbledhjen e informacionit është mjaft i kufizuar; shpesh nuk është mjaftueshëm i saktë dhe në kundërshtim me institucionet e tjera si dhe përgatitjen dhe raportimin e "Raportit Vjetor për Mbrojtjen e Mjedisit".

3.4.2.3 Komiteti për Menaxhimin e Integruar të Mbetjeve

Si një nga masat për zbatimin e Strartegjisë, është krijuar dhe funksionon Komitetin për Menaxhimin e Integruar të Mbetjeve (KMIM), pranë Ministrisë së Turizmit dhe Mjedisit, bazuar nëVKM nr. 967, datë 25.20.2013, "Për mënyrën e organizimit dhe funksionimit të KMIM". Komiteti kryesohet nga zv/Ministri i Turizmit dhe Mjedisit dhe përbëhet nga disa zëvendësministra të tjerë.

KMIM mbështetet nga Grupi Këshillimor për Menaxhimin e Mbetjeve, i cili është themeluar me një akt të MTM dhe përbëhet nga përfaqësues të palëve të interesit, duke përfshirë organizatat e shoqërisë civile, organizatat donatore, industrinë e riciklimit dhe sektorë të tjerë.

Faqe 20 në 162

Ligjërisht KMIM ka një shkallë të gjerë lirie dhe përgjegjësie për të përgatitur dhe zbatuar programin e vet në lidhje me menaxhimin e mbetjeve, hartimin dhe propozimin e drejtimeve të politikave dhe legjislacionit të ri në MM dhe detyra të tjera ekzekutive.

Megjithëse fushat e përgjegjësive të KMIM janë shumë të gjera, efikasiteti i këtij organizmi është shumë i ulët; roli i saj është më tepër formal, nuk ka buxhet të caktuar për këtë organizatë, dhe asnjë nga vendimet e mëdha, për shembull atë mbi zhvillimin e rrjetit të incineratorëve apo ndonjë vendim tjetër, nuk kanë kërkuar vendimmarrjen paraprake të KMIM.

3.4.3 Roli dhe Përgjegjësitë e Ministrisë Përgjegjëse për Infrastrukturën

Ministria e përgjegjëse për Infrastrukturën, aktualisht Ministria e Infrastrukturës dhe Energjisë (MIE), e ushtron rolin e saj në sektorin e mbetjeve bazuar në Ligjin nr. 10.463 dhe VKM nr. 504 datë 13.09.2017. Fusha e veprimit të kësaj ministrie në lidhje me mbetjeve urbane shtrihet në planifikimin territorial dhe infrastrukturën e mbetjeve.

Në vecanti, për sa i përket menaxhimit të mbetjeve, roli i ministrisë përgjegjëse për infrastrukturën është i lidhur me hartimin dhe zbatimin e politikave të zhvillimit të infrastrukturës së mbetjeve urbane, zhvillimin e standardeve për venddepozitimet e mbetjeve, teknikave më të mira dhe infrastrukturës për trajtimit të mbetjeve bashkiake dhe mbetjeve inerte.

Tradicionalisht kjo ministri ka qenë përgjegjëse për grumbullimin e të dhënave për mbetjet bashkiake dhe inerte. Për shumë vite, këto të dhëna kanë qenë burimi kryesor dhe i vetëm i informacionit për sasinë e mbetjeve të gjeneruar në Shqipëri.

Në bashkëpunim me ministrinë përgjegjëse për mjedisin, kjo ministri ka autoritetin për të monitoruar aktivitetet që lidhen me depozitimin dhe trajtimin e mbetjeve bashkiake dhe inerte, që nga mënyra e hartimit, ndërtimit dhe zbatimit të landfilleve dhe incineratorëve. Është fakt se vendimet e fundit lidhur me procedurat për studimin dhe ndërtimin e incineratorit në Elbasan dhe ato të propozuara të Fierit dhe Tiranës, janë udhëhequr nga ministria përgjegjëse për mjedisin. Përveç kësaj, bashkëpunimi ndërmjet dy ministrive shtrihet edhe në nxjerrjen e rregulloreve dhe monitorimin e menaxhimit të mbetjeve nga automjetet në fund të jetës (VKM nr. 705, datë 10.10.2012), menaxhimin e mbetjeve të gjeneruara nga anijet, etj.

Nga pikëpamja organizative dhe administrative, në MIE është krijuar Sektori i Programeve të Zhvillimit për Trajtimin e Mbetjve Urbane dhe të Ngurta. Sektori përbëhet nga një personel prej 6 personash. Sektori varet nga Drejtori i Programeve të Zhvillimit të Infrastrukturës dhe Territorit. Njësia administrative përgjegjëse ka një përsonel gjithsesi të kufizuar në numër dhe kapacitete, mungesë pajisjesh dhe detyra të papërcaktuara.

Ministria përgjegjëse për infrastrukturën ka një buxhet vjetor që lidhet kryesisht me studime financiare për projekte të detajuara dhe investime për mbylljen e landfill-eve ekzistuese të mbetjeve, ndërtimin e landfill-eve të reja dhe objekteve të tjera të trajtimit përfshirë kostot kapitale dhe të operimit të incineratorit të Elbasanit dhe atij të Fierit, i cili nuk ka filluar akoma të ndërtohet. Buxheti i kësaj ministrie përfshin mbështetjen për financimin e kostove vendore të lidhura me projektet e financuara nga burime të huaja.

Në strukturën e re të qeverisëse të mbas zgjedhjeve të përgjithshme të qershorit të vitit 2017, mandati i ish Ministrisë së Zhvillimit Uban i kanë kaluar kryesisht MIE, përfshirë edhe fondet buxhetore që do të përdoren për mbulimin e kostove vendore në mbështetje të financimit të KfË për përgatitjen e Master Planit për menaxhimin e mbetjeve dhe zhvillimin e bazës së të dhënave dhe Sistemin Informatikë të Menaxhimit bazuar në hartën e vendndodhjes së venddepozitimeve.

Përgjegjësitë e kësaj ministrie zgjerohen gjithashtu edhe me rregullimin e mbetjeve industriale dhe minerare. Dy udhëzime të veçanta për rregullimin e menaxhimit të mbetjeve industriale dhe minerare pritet të zhvillohen dhe zbatohen, megjithëse dokumentet ende nuk janë përgatitur dhe dakorduar.

Faqe 21 në 162

3.4.4 Roli dhe përgjegjësitë e ministrive të tjera

3.4.4.1 Ministria e Shëndetësisë

Përgjegjësitë e Ministrisë së Shëndetësisë bazohen në Ligjin nr. 10463; përgjegjësitë e saj realizohen në koordinim me MM. Një rregullore e re "mbi menaxhimin e mbetjeve spitalore" është miratuar VKM nr. 798, datë 29.9.2010. Rregullorja bën përgjegjës prodhuesit e mbetjeve spitalore, të cilët janë ligjërisht të detyruar për mbledhjen dhe trajtimin e mbetjeve bazuar në standardin siç është përcaktuar në këtë dokument dhe në politikat dhe objektivat e përcaktuara në Strategjinë dhe Planin Kombëtar. Veprimtaria e lidhur me grumbullimin dhe trajtimin e mbetjeve spitalore monitorohet nga ISHMP dhe Inspektorati Shtetëror Shëndetësor.

3.4.4.2 Ministria e Bujqësisë, Zhvillimit Rural dhe Administrimit të Ujërave

Përgjegjësitë e kësaj ministrie bazohen në Ligjin nr. 10463 për menaxhimin e integruar të mbetjeve; përgjegjësitë e saj realizohen në koordinim me MTM dhe kanë të bëjnë me rregullimin e përdorimit të mbetjeve nga ujërat e zeza, të miratuara me VKM nr. 127, data 11.02.2015, si dhe në zonën e mbetjet shtazore. Një udhëzim i veçantë për rregullimin e menaxhimit të mbetjeve shtazore është në përgatitje nga kjo ministri.

3.4.4.3 Ministria e Mbrojtjes

Përgjegjësitë e Ministrisë së Mbrojtjes rrjedhin nga Strategjia dhe Plani Kombëtar siç është miratuar me VKM 175/2011; përgjegjësitë e saj ekzekutohen në koordinim me MTM. Kjo ministri ka për detyrë që të hartojë dhe zbatojë rregulloret për menaxhimin e mbetjeve ushtarake. Sa dihet, nga kjo ministri nuk është nxjerrë akoma ndonjë rregullore e cila të adresojë kërkesast e strategjisë.

3.4.4.4 Ministria e Financave

Përgjegjësitë e Ministrisë së Financave dhe Ekonomisë (MFE) rrjedhin nga ligji për buxhetin e shtetit dhe ligji përkatës që rregullon çështjet e taksave kombëtare dhe vendore. Sipas ligjit për buxhetin e shtetit, MFE është përgjegjëse për përcaktimin e tavaneve vjetore të buxhetit gjatë procesit të përgatitjes së buxhetit afatmesëm; gjithashtu propozon bazën për taksat e ngarkuara për aktivitetet që dëmtojnë mjedisin, të cilat mblidhen nga Drejtoria e Përgjithshme e Tatimeve, një agjenci vartëse e MFE-së.

3.5 Korniza Institucionale dhe Përgjegjësitë e Qeverisjes Vendore

Ligji nr. 139/2015 "Për vetëqeverisjen Vendore" përcakton përgjegjësitë dhe autoritetin e nivelit të NJQV-ve. Ky ligj rregullon organizimin dhe funksionimin e njësive të qeverisjes vendore dhe të organeve përkatëse në Republikën e Shqipërisë, si dhe përcakton funksionet, kompetencat, të drejtat dhe detyrat e tyre.

Në mënyrë të veçantë, "grumbullimi, transportimi, asgjësimi dhe trajtimi i mbetjeve bashkiake" është përcaktuar si një funksion "i veti" i bashkive. Sipas këtij përkufizimi, bashkitë kanë të drejtë dhe përgjegjësi për:

Organizimin për ofrimin i shërbimit të grumbullimit, transportimit, trajtimit dhe depozitimit të mbetjeve bashkiake;

Ndërtimin, pronësinë dhe operimin e objekteve të trajtimit;

Vendosjen e tarifave të shërbimit për të mbuluar kostot e ofrimit të shërbimit dhe mbledhja e të ardhurave,

Faqe 22 në 162

Organizimin dhe shpërndarjen e shërbimit të menaxhimit të mbetjeve në vete dhe/ose në bashkëpunim me një ose më shumë bashki të tjera, duke përdorur të gjithë instrumentat ligjore dhe administrative, duke përfshirë, por pa u kufizuar, me:

- Një strukturë administrative buxhetore si pjesë e strukturës organizative të bashkisë;- Person juridik publik buxhetor bashkiak;- Njësia publike bashkiake e pavarur;- Kontratë menaxhimi ose shërbimi me të tretë operatorë privatë ose publikë;- Çdo formë tjetër siç përcaktohet nga ligjet mbi koncesionet dhe partneritetin publik

privat.

Detyrat specifike, për bashkitë dhe këshillat e qarqeve, të cilat lidhen kryesisht me planifikimin, monitorimin dhe raportimin, por jo me menaxhimin, përcaktohen në Ligjin 10463/2011 "Për menaxhimin e integruar të mbetjeve", i ndryshuar, si dhe nga disa akte nënligjore të nxjerra nga ligji si lartpërmendur më sipër.

Por ky ligji nuk përcakton qartë përgjegjësitë specifike të njësive vendore për menaxhimin dhe administrimin e MNB, në përputhje me përkufizimin e ligjit për vetëqeverisjen vendore, i cili përcakton se administrimi i mbledhjes, transportit, trajtimi dhe asgjësimi i MNB si një funksion i vetë bashkive.

3.6 Industria e Riciklimit në Menaxhimin e Mbetjeve

Industria e riciklimit është një nga aktorët më të rëndësishëm në menaxhimin e mbetjeve, dhe riciklimi në vetvete është ndoshta elementi më thelbësor dhe forma më e njohur për zvogëlimin e mbetjeve që zhvillohet nëpërmjet një zinxhiri procesesh duke përfshirë ndarjen në burim, grumbullimin e diferencuar, selektimi dhe procesimi, që con në zvogëlimin e një sasie të konsiderueshme të mbetjeve qe depozitohen në landfill.

Në Shqipëri ka një industri riciklimi të zhvilluar dhe aktive. Shoqata e Ricikluesve të Shqipërisë (SHRSH) raporton së ka rreth 38 anëtarë, përndryshe kompani private riciklimi te cilat operojnë në Shqipëri. (Lista e kompanive të riciklimit antare te SHRSH në Aneksi # _). Po nga kjo shoqatë raportohet se vlera e tregut e investimeve të kesaj industrie arrin në rreth 234.2 milionë Euro.

Tabela 3: Industria e Riciklimit në Shqipëri (Burimi: Shoqata e Ricikluesve të Shqipërisë)

Viti Nr. kompanive të regjisturara në SHRSH

Fuqia punëtore

Kapaciteti I instaluar I prodhimit(Ton/muaj)

Vlera e tregut million / €

2015 38 2,073 41,5409 243.2

Kapaciteti përpunues i këtyre kompanive është rreth rreth 498,480 ton/vit, i cili është mëse i mjaftueshëm për të përpunuar të gjitha mbetjet e riciklueshme që gjenerohen në vend, nëse teorikisht supozohet se grumbullimi i diferencuar dhe rikuperimi i tyre nga mbetjet e tjera mund realizohet në një përqindje shumë të lartë.

Në vitin 2016, INSTAT raporton se në Shqipëri janë ricikluar rreth 224,115 ton/vit10, ose sa 17 % e totalit të mbetjeve të ngurta urbane (përfshirë dhe ato jo urbane që shoqërojnë mbetjet e ngurta bashkiake (familjare dhe të tjera të ngjashme).

Sic raportohet nga SHRSH, për shkak të mungesës së lëndës së parë, kjo industri ka angazhuar vetëm 26.8 % të kapacitetit prodhues ose 133,592 ton/vit, e cila qëndron për rreth 10 %t ë totalit të mbetjeve të ngurta urbane (përfshirë dhe ato jo urbane që shoqërojnë mbetjet e ngurta bashkiake

9 Duke përjashtuar impjantet për procesimin e drurit me kapacitet rreth 8000 ton/muaj 10 INSTAT, Urban Solid Waste in Albania; Tirane, 21 September 2017

Faqe 23 në 162

(familjare dhe të tjera të ngjashme) që raportohet nga INSTAT. Kjo ka bërë që disa nga kompanitë të zvogëlojnë aktivitetin e tyre, disa të mbyllen, ndërsa disa të tjerë po planifikojnë që ti zhvendosin instalimet e tyre në vende të tjera.

Tabela 4: Të dhëna krahasuese mbi sasinë e mbetjeve që riciklohen

Viti Burimi informacionit Sasia e mbetjeve të ricikluara (ton/vit)

% kundrejt totalit të mbetjeve të ngurta urbane

2016 INSTAT 224,592 17%

2016 SHRSH 133,592 10%

Ministria përgjegjëse për mjedisin ka bërë publike një listë e cila tregon se numri i operatorëve privatë të licensuar dhe të pajisur me leje mjedisore për të punuar në sektorin e riciklimit është rreth 57 (përfshirë edhe antarët e SHSHR-së). Megjithatë, lista e publikuar nga ministria nuk ka informacion mbi kapacitetin dhe objektin e aktivitetiti të këtyre operatorëve; gjithsesi ato përfaqësojnë një potencial të konsiderueshëm për riciklimin e mbetjeve në Shqipëri.

3.7 Potenciali për rikuperimin e energjisë termike

Në Shqipëri operojnë një numër i konsiderueshëm impjantesh për prodhimin e gëlqeres dhe të cimentos të cilat përdorin energjinë termike në aktivitetin e tyre. Këto njësi mund të përdorin si lëndë djegëse mbetjet e djegshme të pariciklueshme si letër/karton, plastike, gome, dru, teksitle etj.

Tabela 5: Impiantet e prodhimit të çimentos dhe gëlqeres dhe produkte metalike

Emri i kompanisë

Kapaciteti Fusha e veprimit Kapaciteti termal

Vendi

Titan Antea Cement

1.5 milion ton / vit cimeto dhe 3.300 ton/ ditë Granil/clinker

Cimento& Granil/Clinker

n/a Boka e Kuqe, Borizanë,50 km nga Tirana

Colacem Albania

n/a Gëlqere dhe Cimento n/a Balldre km7, Lezhë

FKCF Cement Factory

n/a Gëlqere, cimento dhe produkte të tjera

n/a Fushë – Krujë

Europa L.t.d n/a Prodhimi dhe instalimi i strukturave metalike,

n/a Elbasan Kompleksi metalurgjik

PAPMETAL L.t.d

n/a Tubacione celiku dhe produkte të tjera

n/a Xhazotaj km 3, Durrës

Polyplast L.t.d

n/a Prodhues kontejnerësh për ujë dhe lëngje me kapacitet 300-5000 lt,

n/a Kompleksi Metalurgik, Elbasan

(Burimi informacionit: (“AT për Menaxhimin e Integruar të Mbetjeve të Ngurta në dy Bashki” Projekti i financuar nga BE dhe zbatuar nga Eptisa ”Situata e Tregut dhe Potenciali i Riciklimit në Shqipëri”, 2017)

Faqe 24 në 162

Të gjitha kompanitë në tabelën më sipër, janë punojnë në qytetet kryesore të vendit ose pranë tyre, kanë një potencial të konsiderueshëm dhe vullnet të mjaftueshëm për të qënë pjesë e zinxhirit të përpunimit të mbetjeve të djegshme. Duhet të theksohet se mund të ketë edhe operatorë të tjerë për të cilët ka mungesë informacioni lidhur me fushën e veprimit dhe kapacitetin e tyre termal.

3.8 Potenciali për incinerimin me rikuperimin e energjisë elektrike

Qeveria Shqiptare ka planifikuar ndërtimin e 3 incineratorëve, respektivisht një në Elbasan me kapacitete 150 ton/ditë, një në Fier e kapacitet 240 ton/ditë dhe një në Tiranë me kapacitet 920 ton/ditë. Duke i grupuar të tre incineratorët e projektuar, kapaciteti total përpunues i këtyre impianteve llogaritet në rreth 1,310 ton/ditë ose 478,150 ton/vit. Kjo sasi përbën rreth 45 % e totalit të mbetjeve të ngurta bashkiake që gjenerohen në të gjithë vendin.

Incineratorët në Elbasan dhe Fier financohen me skemën e Partneritetit Publik – Privat (PPP), shpenzimet kapitale dhe operacionale do të mbulohen nga buxheti i shtetit për gjatë 6 vitet e para të funksionimit nga një kompani private e specializuar. Më tej, impiantet do ti kalojnë në pronësi dhe operim bashkive respektive.

Inceneratori i projektuar në Tiranë do të financohet me skemën e një koncensioni për 30 vjet me vlerën 122 milionë Euro.

Tabela 6: Vlerësimi i % së kapacitetit të paplotësuar të incineratorëve

Inci

nera

tori

Kos

to k

apita

le

Inve

stim

i (m

ilion

Eu

ro)

Kap

acite

ti in

cine

rato

rit (t

on/d

itë)

Kap

acie

ti in

cine

rato

rit

(ton/

vit)

Sasi

a M

NB

(ton

/vit)

11

në Z

onen

e S

hërb

imit

Vler

ësim

i i s

asis

ë së

ric

iklu

eshm

e (to

n/vi

t)12

Vler

ësim

i i s

asis

ë së

m

betje

ve p

ër

inci

nerim

13

% e

kap

acite

tit të

pa

plot

ësua

r për

in

cine

rimElbasan 22 14014 51,100 113,690 23,000 34,106 33%

Fier 25 240 87,600 130,172 17,712 39,051 70%

Tiranë 122 920 331,200 268,278 54,247 80,483 70%

169 1300 469,900 512,140 94,960 122,944 74%

Nga viti 2017 është vënë në funksionim Incineratori i Elbasanit. Raportohet se impjanti nuk ka filluar të funksionojn me kapacitet të plotë pasi sasia e mbetjeve të depozituara për incinerim është nën kapacitetin e kërkuar.

Ndërkohë, janë lidhur kontratat e PPP për Fierin dhe ajo koncensionare për Tiranën por punimet në keto dy impjante nuk kanë filluar ende.

Përllogaritet se kapaciteti i tre incineratorëve së bashku është sa 44% e totalit të mbetjeve që gjenerohen në të gjithë vendin. Duke llogaritur mbetjet që gjenerohen në zonat e Elbasanit, Fierit dhe Tiranës dhe potencialin e sasisë së mbetjeve të djegshme nga njëra anë, dhe nga ana tjetër duke

11 Raporti i Gjendjes sw Mjedisit, AKM 201612 60% e potencialit pwr riciklim ose e sasisw prej 33.7% e totalit tw MNB sipas analizws sw pwrbwrjes sw mbetjeve nga INPAEL13 Llogaritur si 30 % e totalit tw mbetjve bashkiake14 120-140 ton/ditw

Faqe 25 në 162

llogaritur se të paktën 60% e mbetjeve te riciklueshme ose vetëm 12 % e totalit do të grumbullohen të vecuara për riciklim, potenciali i djegshëm për këto tre zona vlerësohet rreth 123 mijë ton/vit osë sa 26 % e kapacitetit të projektuar të incineratorëve. Pra, kapaciteti i paplotësuar i incineratorëve llogaritet në rreth 74%. Kjo do të thotë së funksionimi me kapacitet të plotë i këtyre impianteve do të kërkojë furnizimin me mbetje nga i gjithë vendi. Nëse do të ndodhë kështu, do të vërë në dyshim realizimin e objektivave të detyrueshme të BE për riciklimin që në vitin 2033 duhet të arrijë objektivin prej 65% nga mbetjet bashkiake dhe 75% nga mbetjet nga paketimi.

Në këto kushte rekomandohetqë qeveria të rishikojë kapacitetet e incineratorëve, të cilat nuk kanë filluar të ndërtohen dhe të përshtaten në funksion dhe në mbështetje të realizimit të politikave të BE për ricklimin dhe rikuperimin.

3.9 Sektori joformal

Në Shqipëri, ashtu si edhe në vende të tjera, menaxhimi i mbetjeve është një proces kompleks përsa i përket grumbullimit dhe trajtimit të tyre. Aktualisht vetëm rreth 68% e popullsisë është e mbuluar me shërbimin e grumbullimit të mbetjeve. Ndërsa shërbimi i menaxhimi të mbetjeve nënkupton përgjithësisht grumbullimin, transportin dhe depozitimin, për individë apo grupe individësh në mënyrë joformale, të cilët kryejnë ndarjen në burim dhe grumbullimin e diferencuar e materialeve të riciklueshme, produkti nga ky shërbim përbën një të ardhur të rëndësishme jetësore.

Vlerësohet se ka rreth 12,00015 individë, kryesisht të komunitetit Rom, jetesa e të cilëve bazohet më së shumti në grumbullimin dhe shitjen e mbetjeve të riciklueshme nga kontejnerët publikë, biznese dhe cdo burim i mundshëm.

Ky sektor luan një rol të rëndësishëm dhe praktikisht përfaqëson të vetmin burim që furnizon industrinë e riciklimit me lëndë të parë. Kontributi i tyre bën të mundur që sasia e mbetjeve që depzitohen në landfill-e dhe venddepozitime të tjera të zvogëlohet të paktën me 2% - 3 %. Me ndalimin e importit të mbetjeve të riciklueshme, kjo pjesë e shoqërisë, në mënyrë krejtësisht informale, është praktikisht i vetmi furnizues për industrinë e riciklimit.

Integrimi i tyre në sektorin formal përbën një sfidë, por adresimi i këtij problem sjell një përfitim të shumfishtë, përfshirë:

Përfitim social nëpërmjet formalizimit të sektorit;

Ngritjen e një partneriteti të strukturuar për ndarjen në burim dhe grumbullimin e diferencuar të mbetjeve;

Përfitime mjedisore duke rritur sasinë e mbetjeve të riciklueshme për industrinë dhe pakësimin e mbetjeve në landfill;

Përfitim ekonomik nëpërmjet vet-punësimit dhe kushte më të mira pune për sektorin joformal;

Në mes të grumbulluesve joformalë dhe industrisë së riciklimit qëndron një rrjet grumbulluesish me shumicë të cilët mund të konsiderohen gjithashtu joformalë, por që luajnë një rol të rëndësishëm në grumbullimin dhe furnizimin e indstrisë së riciklimit më material të riciklueshme.

3.10 Vlerësimi i shërbimit të menaxhimit të mbetjeve të ngurta bashkiake

Në vitin 2016, mbi bazën e të dhënave që publikohen nga INSTAT dhe krahasimisht me ato që mblidhen e përpunohen nga MTI16, raportohet se shërbimi i grumbullimit të mbetjeve i jepet rreth 68.7 % të popullsisë.

15 REC “Mjedisi Sot”. Botuar nga Pierre Manchot - Recycl'AGE NGO, France. mw 14 January 201616 Aktualisht MIE (Ministria e Infrastrukturës dhe Energjisë)

Faqe 26 në 162

Sipas të dhënave të fundit të publikuara nga INSTAT17, në 2016 në Shqipëri janë prodhuar rreth 2.2 milionë ton nga të cilat 1,072,236, Mbetjet të Ngurta Bashkiake(MNB), përmbi të cilën llogariten rreth 17% ose 221,000 ton/vit mbetje jo-urbane (industriale ose ndoshta inerte). Sipas këtyre të dhënave në 2016, është prodhuar rreth 373 kg/banor vit MNB.

Duke u nisur nga niveli i mbulimit me shërbim (68.7 %) rezulton se në vend grumbullohen rreth 736,626 ton e MNB, ndërsa pjesa pjetër depozitohet në mënyrë të pakontrolluar, duke konfirmuar dy nga problemet madhore me të cilat përballet vendi:

1. Grumbullimi i kufizuar i mbetjeve në të gjithë territorin e aksesueshëm të vendit, dhe

2. Sigurimi i një vendi të sigurtë dhe të kontrolluar për depozitimin dhe trajtimin e mbetjeve të grumbulluara

Duke kombinuar të dhënat e INSTAT, nga totali i MNB që gjenerohen në 2016, rreth 326,000 ton (ose 25 % e totalit) që gjenerohet depozitohet në landfill-e sanitare, pjesa tjetër ose rreth 410,000 ton ( 38 % e totalit) depozitohen në venddepozitime të tjera me trajtim minimal ose dhe pa asnjë lloj trajtimi, ndërsa rreth 335,610 ton (31 % e totalit) depozitiohen në mënyrë të pakontrolluar.

Grafik 3: Shpërndarjes mbetjeve të ngurta urbane/bashkiake sipas mënyrës së trajtimit

Mbetje të ngurta urbane/bashkiake në

landfill

Mbetje të ngurta urbane/bashkiake në

VD

Mbetje të ngurta urbane/bashkiake pa

kontroll

0

50,000

100,000

150,000

200,000

250,000

300,000

350,000

400,000

450,000

0%

5%

10%

15%

20%

25%

30%

35%

40%

45%

326,000 410,626 335,610

30%

38%

31%

Trajtimi i mbetjeve të ngurta urbane, INSTAT 2016

(Burimi i të dhënave: Raporti INSTAT 2016)

INSTAT raporton se në 2016 është prodhuar një sasi shtesë prej rreth 907,000 ton mbetje të kategorive të tjera, përvec atyre të ngurta bashkiake, pa i specifikuar sipas kategorive, duke e rritur sasinë e përgjithshme të mbetjeve në rreth 2.2 milion tonë.

3.11 Mbulimi me shërbimin e grumbullimit dhe transportit të mbetjeve

Grumbullimi dhe largimi i MNU është përgjegjësi ligjore e bashkive, e sanksionuar si e tillë në nenin 23, pika 10 të Ligjit 139/2015 “Për vet-qeverisjen vendore”. Procedurat për administrimin e këtij shërbimi janë përshkruar në Ligjin 8094/1996 “Për largimin publik të mbeturinave”.

17 INSTAT, Raporti mbi mbetjet e ngurta në Shqipëri, 21 shtator 2017

Faqe 27 në 162

Bashkitë mund të përdorin cdo instrument, i cili i lejon ato të sigurojnë një menaxhim të qëndrueshëm i tillë që kombinon cilësinë, sasinë dhe koston e përballueshme prej tyre.

Procedurat ligjore lejojnë bashkitë të vendosin tarifat për shërbimin e grumbullimit, largimit dhe transportit të mbetjeve.

Megjithëse në një nivel të ulët, mbulimi me shërbimin e grumbullimit të MNB ka treguar rritje këto vitet e fundit. Raporti i INSTAT 2016 tregon se në vitin 2016, e marrin këtë shërbim 68.7 % e popullsisë kundrejt 52% në vitin 2013.

Tabela 7: Mbulimi me shërbimin e grumbullimit të MNB

Viti Popullsia rezidente Popullsia rezidente që merr shërbim

Niveli i mbulimit me shërbim

2013 2,829,782 1,468,782 52%2014 2,993,005 1,885,593 63%2015 2,886,026 1,735,945 60%2016 2,875,592 1,975,531 68.7%


Të dhënat tregojnë së rritja është e qëndrueshme me një mesatare vjetore prej 10% në vit. Shqipëria duhet të angazhohet me të gjitha burimet që të mbajë lëtë ritëm të rritjes për të bërë të mundur të arrijë mbulimin e plotë që të grumbullimit të mbetjeve deri tek klienti i fundit në një periudhë kohore afatmesme.

Në vitin 2016, pjesa më e madhe e MNB administrohet nga bashkitë nëpërmjet strukturave adminisitrative dhe ndërmarrjeve bashkiake. Sipas raportit të INSTAT për vitin 2016, në 32 bashki (ose në 52 % të totalit), menaxhimi i MNB bëhet nga vetë bashkitë, ndërsa në 29 bashki (ose në 48 % të totalit) ky shërbim menaxhohet në kontrakta menaxhimi me operatorë privatë.

Kontrata e menaxhimit me operatorë privatë rregullohet sipas Kodit Civil dhe Ligjit nr. 8094, datë 21.3.1996 "Për largimin publik të mbeturinave, neni 21 i të cilit, ka specifikuar se largimi publik i mbeturinave kryhet (vetëm) nga persona fizikë e juridikë, publikë e privatë, që janë të specializuar në shërbimet e pastrimit dhe grumbullimin e mbeturinave. Sipas këti ligji afati maksimal i një kontrate për menaxhimin e këtij shërbimi është kufizuar deri në 5 vjet.

3.12 Trajtimi i Mbetjeve të Ngurta Bashkiake

Procedurat ligjore ngarkojnë bashkitë me përgjegjësi për depozitimin, trajtimin dhe menaxhimin e impjanteve të trajtimit të mbetjeve. Depozitimi dhe trajtimi final i MNB është përcaktuar si një problem po aq i rëndësishëm sa dhe grumbullimi i tyre.

Në Shqipëri janë në punë vetëm tre venddepozitime sanitare (landfill-e), respektivisht në Bajkaj (Sarandë), Bushat, dhe Sharrë (Tiranë). Gjithashtu gjenden edhe disa objekte të tjera, të cilat mund të konsiderohen si venddepozitime të kontrolluara (tabela #), ndërsa mbi 89 vend depozitime nuk plotësojnë standardet minimale sanitare

Të tre landfill-et, përfshi këtu edhe atë të Maliqit (të sapo ndërtuar), si dhe atë të Vlorës (në projekt) administrohen nga njësitë vendore duke përdorur forma të ndryshme menaxhimi:

- Landfill-i i Bushatit menaxhohet nga një operator privat i kontraktuar nga Bashkia Vau i Dejës;

Faqe 28 në 162

- Landfill-i i Sharrës administrohet nga Bashkia Tiranë si pjesë e nënkontratës me një prej operatorëve privatë të kontraktuar për grumbullimin dhe largimin e mbeturinave;

- Landfill-et e Bajkaj, Vlorës (Sherishtë) administrohen si shoqëri anonime të krijuar nga Këshilli i Qarkut Vlorë, ndërsa ai i Maliqit administrohet prej një shoqërie anomime e krijuar nga bashkitë në zonën e mbulimit nga ky landfill.

MZHU ka ndërtuar një Sistem Gjeografik Informacioni (GIS) në të cilin paraqiten 89 vend depozitime (VD) për mbetjet, të cilat ligjërisht duhet të administrohen nga bashkitë që depozitojnë mbetjet në to . Gjithsesi, numri i vendeve ku mbetjet hidhen në mënyrë të pakontrolluar është shumë më i madh se sa paraqiten në këtë sistem.

Tabela 8: Venddepozitimet e kontrolluara të mbetjeve në Shqipëri, 2016

Nr. LandfillEkzistues/në projekt

Sip Kapacitet(Ton ose M3)

Sasitë e depozituara (m3)

Shënim

1 Bushat (Shkodër) 12 ha 1 000 000 m3

NA Në veprim

2 Bajkaj (Delvinë) 12.5 ha 600,000 ton Në veprim

3 Sharrë (Tiranë) 15 ha 2 900 000 ton

Në veprim

4 Rubik (landfill industrial)

5 000 m2 3 500 ton/vit Në veprim

5 Rrëshen NA NA Ne veprim

6 Dibër 8 000 m2 - Në veprim

Faza e Ndërtimit

7 Papër, Elbasan - - Ndërtimi i përfunduar

8 Maliq 10 ha - Ndërtimi ka përfunduar

Faza e Fizibilitetit

9 Sherishta 1 (Vlorë) 12 ha 1 044 690 m3

SF përfunduar

11 Durrës - - SF përfunduar

(Burimi informacionit: Projekti “TA për Menaxhimin e Integruar të Mbetjeve të Ngurta në dy Bashki në Shqipëri”, financuar nga BE dhe në zbatim nga Eptisa.

Përveç mbetjeve që depozitohen në landfill-e, trajtimi për pjesën më të madhe të mbetjeve bëhet me metoda të thjeshta. Në rastin më të mirë mbizotëron thjesht ngjeshja dhe mbulimi. Në përgjithësi, lëngjet dhe gazet që vijnë nga dekompozimi nuk kapen dhe nuk trajtohen, duke u bërë një problem akut për mjedisin në Shqipëri.

Raportohet se në vitin 2016 janë depozituar ne këto VD rreth 666,200 ton/vit ose 70% e mbetjeve që llogariten si sasia e gjeneruar në vend, prej të cilave vetëm 330,185 ton/vit ose sa 30% e tyre depozitohen në landfill-e.

Faqe 29 në 162

Në këto kushte del e nevojshme që të vijojë më tej puna e nisur nga MZHU për të identifikuar të gjitha vendet e depozitimit, gjendja e tyre. Mbyllja sanitare e tyre do të ketë një kosto e konsiderueshme shtesë për menaxhimin e mbetjeve në mënyrë mjedisore.

Në mënyrë alternative, ka filluar trajtimi përfundimtar i mbetjeve nëpërmjet incinerimit me rikuperim energjie (Tabela 5 më sipër). Në vitin 2017, në Elbasan është ndërtuar dhe ka filluar të funksionojë incineratori i parë me rikuperim energjie në Shqipëri. Ky impjant është ndërtuar në formatin e Partneritetit Publik – Privat, kostot kapitale dhe operacionale të të cilit mbështeten nga buxheti i shtetit. Janë projektuar dhe dy incineratorë të tjerë, respektivisht në Fier dhe Tiranë. Kapaciteti incinerues i instaluar dhe i projektuar së bashku, llogaritet në rreth 469,900 ton/vit 18. Ky kapacitet është, të paktën, 40 % e totalit të mbetjeve që janë gjeneruar në 2016.

3.13 Financimi për Menaxhimin e Mbetjeve

Përmbushja e objektivave që rrjedhin nga Strategjia dhe Planit Kombëtar 2011 – 2016 dhe zbatimi i Ligjit 10463/2011 kanë kërkuar një angazhim të paprecedent financiar të Qeverisë dhe Pushtetit Vendor (PV). Sipas këtyre dokumentave, kostot e Investimeve Kapitale (IK) të kërkuara për Menaxhimin e Integruar të Mbetjeve (MIM) ishin vlerësuar rreth 264 milionë Euro. Vlerësohet se cdo vit duhet një mesatare vjetore prej 64 milionë Euro për të mbuluar kostot Operacionale dhe të Mirëmbajtjes (O&M) dhe 39 milionë Euro për kostot kapitale vjetore.

3.13.1 Financimi nga burimet e qeverisë qendrore dhe donatorët e huaj

Gjatë periudhës 7 vjecare (2011 -2017), Qeveria Shqiptare ka mundësuar financimin prej 6.446 miliardë Lekë ose ekuivalentin prej 48.4219 milionë Euro, prej të cilave rreth 33.3 milionë Euro është financim i brendshëm dhe 15.1 milionë Euro është financim i huaj, me një mesatare vjetore prej rreth 6,0 milionë Euro/vit.

Tabela 9: Financimi për MIM 2011 - 2017 nga buxheti i shtetit dhe ndihma e huaj

Burimi financimit

Menaxhimi i Mbetjeve Urbane

Fakt 2011 - 2017 (000 Lekë/Euro)

Shpenzime kapitale

2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 Totali

MTI Financim i brendshëm

70,000

85,442 19,254 119,983

53,406 100,000 189,200 637,285

Financim i huaj

0 80,000 500,000

340,000

300,000

300,000 500,000 2,020,000

Totali (ALL)

70,000

165,442

519,254

459,983

353,406

400,000 689,200 2,657,285

MM Financim i brendshëm

0 0 8,372 458 310,793

1,858,397

1,538,015

3,716,035

Financim i huaj

0 0 0 0 0 0 65,000 65,000

Totali (ALL)

0 0 8,372 458 310,793

1,858,397

1,603,015

3,781,035

MZHU Financim i brendshëm

0 0 0 0 0 960 7,700 8,660

Financim i huaj

0 0 0 0 0 0 0 0

Totali (ALL)

0 0 0 0 0 960 7,700 8,660

18 Elbasan 150 ton/ditë; Fier 240 ton/ditë; ndërsa Tirana 920 ton/ditë 19Kursi i këmbimit 1 Euro = 133 ALL

Faqe 30 në 162

TE GJITHA (ALL)

70,000

165,442

527,626

460,441

664,199

2,259,357

2,299,915

6,446,980

Financimi 000 Euro

526 1,244 3,967 3,462 4,994 16,988 17,293 48,474

(Burimi: Përmbledhje nga buxhetet e tre ministrive, përkatësisht MZHU, MM dhe MTI)

Sic mund të lexohet në tabelë dhe paraqitet në grafikun që vijon, financimi për MIM është rritur ndjeshëm gjatë viteve 2016 – 2017. Ky ndryshim i dedikohet rritjes së financimit të brendshëm nga buxheti i shtetit, respektivisht me 14.2 dhe 12.5 milionë Euro. Ato janë shpërndarë kryesisht përmes buxhetit të Ministrisë së Mjedisit (sot Ministria e Turizmit dhe Mjedisit), i cili është destinuar për të përmbushur angazhimet e Qeverisë për ndërtimin dhe mbulimin e kostove kapitale dhe operacionale për incineratorët në Elbasan dhe Fier.

Grafik 4: Praqaitja grafike e financimit për MIM nga Buxheti i Shtetit 2010 – 2017

2011 2012 2013 2014 2015 2016 20170

2,0004,0006,0008,000

10,00012,00014,00016,00018,00020,000

526 1,2443,967 3,462 4,994

16,988 17,293

Financimi i investimeve për MIM nga burime të brëndëshme dhe të huaja 2011 - 2017 (000 Leke/Euro)

Financimi 000 Euro Financimi 000 Euro

Financimi për të mbuluar kostot e incineratorëve në Elbasan dhe Fier do të vazhdojë përtej vitit 2020, ndërsa duke filluar nga viti 2018, sektorit do ti shtohen rreth 122 milionë Euro fonde private në formë koncensionare, të cilat do të financohen nga sektori privat dedikuar ndërtimit të incineratorit të Tiranës.

3.13.2 Financimi nga Pushteti Vendor

Të dhënat në këtë analizë sjellin situatën e financimit nga pushteti vendor të kostove të O & M dhe të kostove të pjesshme kapitale për shërbimin e menaxhimit të mbetjeve përfshirë grumbullimin, largimin dhe depozitimin/ trajtimin e tyre në periudhën 2014 - 2016. Këto të dhëna mbështeten në raportet e bashkive, të cilat mblidhen dhe raportohen nga MIE, të përmbledhura në nivel qarku.

Tabela 10: Financimi i shërbimit të menaxhimit të mbetjeve nga niveli vendor 2014 – 2016

Menaxhimi mbetjeve të ngurta urbane

Buxheti për menaxhimin e mbetjeve në nivel vendor

Bashkia 2014 2015 2016

Faqe 31 në 162

Berat 97,350,531 113,382,613 141,858,819 Dibër 36,668,873 37,934,873 40,760,042 Durrës 47,742,000 306,326,519 440,408,518 Elbasan 142,366,478 161,951,256 197,291,658 Fier 213,416,300 195,077,900 409,475,974 Gjirokastër 52,235,000 58,942,000 129,160,000 Korcë 121,462,152 137,613,642 161,380,392 Kukës 29,636,702 44,282,830 61,205,258 Lezhë 30,585,510 67,918,735 75,990,300 Tiranë 1,190,508,787 1,427,448,551 2,129,681,532 Shkodër 137,278,000 160,279,000 216,007,000 Vlorë 214,170,964 326,495,000 384,117,585 Totali Vendi (Lekë) 2,313,421,297 3,037,652,919 4,387,337,078 Totali Vendi (Euro) 16,763,922 22,011,978 31,792,298

(Burimi i të dhënave: MIE)

Të dhënat më sipër paraqesin rritje të shpenzimeve buxhetore vendore për shërbimin e menaxhimit të mbetejve në vitin 2015 dhe 2016, krahasuar me vitin 2014. Rritja në 2015 dhe 2016 i dedikohet kryesisht pasqyrimit të shpenzimeve edhe për pjesën e 308 ish-komunave dhe 65 bashkive, pasi ato janë bashkuar në 61 bashki në vijim të Reformës Administrative dhe Territoriale (TAR). Njëherazi, rritja e shpenzimeve i dedikohet edhe përmirësimit, vecanërisht shtrirjes së mbulimit me shërbimin e grumbullimit të mbetjeve bashkiake. Grafiku 5: Financimi i shërbimit të menazhimit të mbetjeve në nivel vendor 2014 – 2016

Grafik 6: Financimi i MIM nga buxheti vendor për menaxhimin e mbetjeve, 2014 - 2016 (Euro/vit)

2014 2015 2016 -

5,000,000

10,000,000

15,000,000

20,000,000

25,000,000

30,000,000

35,000,000

16,763,922

22,011,978

31,792,298

Financimi i MIM nga buxheti vendor pwr menaxhimin e mbetjeve, 2014 - 2016 (Euro/vit)

(Burimi i të dhënave: MIE)

Financimi i këtyre kostove bëhet kryesisht nga buxheti i bashkive. Në shumicën e rasteve nuk ka një korelacion ndërmjet të ardhurave nga grumbullimi i tarifës së shërbimit dhe shpenzimeve bashkiake. Në vitin 2016, tarifa mesatare për këtë shërbim në nivel vendi ishte rreth 1,540 Lekë/familje/vit, duke variuar nga 350 Lekë/familje/vit në Bashkinë e Klosit në 5,000 Lekë/familje/vit në Bashkinë e Tiranës.

Faqe 32 në 162

Tabela 11: Të ardhurat nga tarifa e shërbimit dhe mbulimi i kostove O & M nga bashkitë, 2016B

ashk

ia

Nru

mri

i Për

gjith

shëm

i B

anor

ëve20

Nr

fam

iljev

e21

Tarif

a pë

r Fam

ilje

(lek/

vite

),

% e

mbl

edhj

es 2

016

Të a

rdhu

rave

nga

tarif

a fa

milj

are/

vit

Bux

heti

/Kos

to v

jeto

re p

ër

MM

B(L

eke)

% e

mbu

liit t

ë ko

stos

nga

të

ardh

urat

Niv

eli i

tar

ifes

fam

ilje

/ vit

me

90

% m

bled

hje

të a

rdhu

rash

% e

rritj

es s

ë ta

rifës

Shuma/mesatare

2,381,037 595,259 1,544 63% 1,255,463,937

3,046,385,329

34% 2,850 38%

(Burimi: MIE 2016)

Sipas të dhënave të tabelës më sipër, bazuar në të dhënat e 3022 bashkive, norma mesatare e arkëtimit të të ardhurave nga tarifa është 63%. Mbi bazën e kësaj norme dhe tarifës mesatare, bashkitë arrijnë të mbulojnë mesatarisht vetëm 34% të kostos O&M për vitin 2016. Duke supozuar një arkëtim në masën 90% ose 27% më shumë krahasuar me mesataren aktuale, bashkitë duhet të rrisin tarifën e shërbimit mesatarisht me rreth 38%, nga 1,544 Lekë/Familje/vit në mesatarisht 2,850 Lekë/Familje/Vit, për të mbuluar kostot e grumbullimit dhe transportit për standardin e tanishëm dhe shtrirjen graduale të mbulimit me shërbim. Përmirësimi i standardit, shtrirja e mbulimit me shërbim, grumbullimi i diferencuar dhe trajtimi i mbetjeve në standarde inxhinierike dhe sanitare, do të rrisë kostot dhe për rrjedhojë edhe tarifën e shërbimit23.

Krahasimisht, në vitin 2016 niveli i financimit të kostove O & M është vetëm 46% e kostos së parashikuar në Strategji dhe në Planin Kombëtar 2011-2016.

3.14 Gjetjet nga Zbatimi i Kuadrit të Përgjithshëm për Menaxhimin e Mbetjeve

Sic është theksuar në shumë raporte të ekspertëve vendas dhe të huaj, problemi kryesor nuk qëndron në mungesën e ligjeve apo cilësinë e tyre. Përndryshe, problemet qëndrojnë në shkallën e zbatimit të tyre, mungesën e planeve të qëndrueshme institucionale dhe operacionale, pamjaftueshmërinë e faturës financiare dhe një ndarje të qartë të përgjegjësive ndërmjet institucioneve përgjegjëse qëndrore dhe vendore.

3.14.1 Gjetje të përgjithshme

Në këtë kontekst, ka disa aspekte të ligjit për MIM dhe të disa akteve nënligjore zbatimi i të cilave është konsideruar i dobët ose shumë i dobët dhe i pamundur, për të përmendur:

20 Sipas raportimeve të bashkive, të cilat mblidhen dhe raportohen nga MTI21 Që ka rezultuar nga prodhimi numrit të familjeve me 4, i cili është marrë si numri mesatar i antarëve për cdo familje22 Bashkitë e përzgjedhura nga lista e totalit prej 60 njësish, të dhënat e të cilave janë konsideruar më konsistente23 Aktualisht në Kosovë tarifa e shërbimit varion nga 4.5 deri ne 5 Euro/familje/muaj ose nga 54 – 60 Euro/familje/vit e njësuar në Lekë rreth 7,000 – 8,000 Lekë/familje në vit që është 45% me e lartë se sa tarifa aktuale më e lartë në Shqipëri (Bashkia Tiranw 420 Lekë/fammilje/muaj ose 5,000 Lekë/familje/vit

Faqe 33 në 162

Objektivat dhe treguesit e performancës për grumbullimin e mbetjeve në mënyrë të diferencuar sipas Strategjisë;

Zbatimi i hierarkisë së mbetjeve;

Planifikimi dhe zbatimi i planeve në nivel vendor, rajonal dhe kombëtar;

Ndarja në burim dhe riciklimi i mbetjeve si dhe treguesit për objektivat sic janë vedosur nga Strategjia dhe materializuar në ligjin kuader për MIM dhe aktet nënligjore në zbatim të tij;

Mungesa e Rrjetit të Integruar të Objekteve të Trajtimit të mbetejve;

Ndwrtimi dhe funksionimi i një baze të dhënash solide dhe të sigurtë;

Mbivendosja e përgjegjësive të aktorëve pjesmarrës dhe të grupeve të ndryshme të interesit;

3.14.2 Gjetje specifike mbi kuadrin ligjor dhe institucional

Të gjithë aktorët pjesmarrës dhe grupet e interesit që operojnë në sektor, përfshirë qeverinë qendrore dhe aktorë të tjerë duhet të ndërtojnë një kuptim të përbashkët dhe solid mbi rolin, përgjegjësitë dhe kapacitetet e bashkive, në mënyrë që të përformojnë në përputhje me kërkesat e ligjit për MIM dhe Direktivës Kuadër të BE për Mbetjet.

Sistemi për grumbullimin e mbetjeve është i shtrirë vetëm në një pjesë të vendit. Ai është larg të qënit i qëndrueshëm, prandaj grumbullimi i mbetjeve duhet të përbëjë prioritetin kryesor të vendit në një interval afatshkurtër kohor, duke filluar gradualisht me zbatimin e hierarkisë.

Ndonëse ka një Plan Kombëtar, planet në nivelin rajonal nuk janë efektive. Nga pikwpamja ligjore, cdo plan në nivelin bashkiak nuk mund të përligjet, nëse nuk janë miratuar planet rajonale. Kështu krijohet një hendek i madh në hierarkinë e hartimit dhe të zbatimit të planeve për menaxhimin e mbetjeve në të gjitha nivelet. Sistemi ose hierarkia e planifikimit duhet të ndryshojë, duke i dhënë përparësi Strategjisë, Master Planit (përfshirë studimet e fizibilitetit për zonat e mbetjeve) dhe planeve në nivel bashkiak.

Ligji për vet-qeverisjen vendore e ka përcaktuar “grumbullimin, largimin dhe trajtimin e mbetjeve” si një funksion të bashkive, ndwrsa ligji për menaxhimin e integruar të mbetjeve i përcakton bashkitë përgjegjëse vetëm për grumbullimin e diferencuar të katër rrymave kryesore të riciklueshme (letër/karton, plastikë, qelq dhe metale) Përgjegjësia mbi mbetjet e biodegradueshme, ndonëse janë tipike mbetje bashkiake, ndahet ndërmjet ministrisë, AKM dhe bashkive.

Asnjë prej afateve dhe objektivave të vendosura me ligj nuk është realizuar ose nuk është e realizueshme ne lidhje me riciklimin. Nga ana tjetër, asnjë ligj apo akt nën ligjor nuk garanton mbështetje financiare për të vendosur një RIOT të mbetjeve, pa të cilin bashkitë nuk janë në gjëndje të përmbushin detyrimet e përcaktuara me ligj.

Përgjegjësia e zgjeruar e prodhuesit të mbetjeve mbetet vetëm në letër. Pa zbatimin rigoroz të këtij parimi Shqipëria e ka të vështirë të arrijë objektivat për ripërdorimin dhe reduktimin e mbetjeve nëpërmjet riciklimit.

Shumë Bashki, si persona juridikë, e kryejnë aktivitetin e grumbullimit, transportit dhe trajtimit si detyrë të drejtpërdrejtë ose nëpërmjet një drejtorie ose një kompanie publike bashkiake, të cilat në asnjë rast nuk kanë qënë subjekt i licensimit, sic është e përcaktuar në ligjin për lejet mjedisore.

Në lidhje me grumbullimin dhe raportimin e të dhënave, detyrat e caktuara me ligj për bashkitë dhe qarqet lidhen vetëm me raportimin vjetor të zbatimit të planit. Përgjegjësitë për raportimin janë shtrirë edhe në institucione të tjera, duke u forcuar me anë të VKM 687/2015 “për vendosjen e rregullave për mbajtjen, përditësimin dhe publikimin e statistikave për mbetjet”, zbatimi i të cilit do të bëhet efektiv nga 1 janari 2019. Zbatimi i këtij vendimi duhet të shtrihet edhe mbi gjeneruesit e mbetjeve meqë bën përgjegjës bashkitë e vendit.

Parimet, përkufizimet dhe përmbajtja e Ligji nr. 8094.1996 “për largimin publik të mbeturinave” për nga është në kontraditë më ligjin për MIM. Për rrjedhojë, ky ligj bëhet pëngesë për bashkitë që të përmbushin menaxhimin e integruar të mbetjeve; prandaj ky ligj duhet të shfuqizohet.

Faqe 34 në 162

Është e nevojshme që të bëhen disa ndërhyrje në ligjinin për menaxhimin e integruar të mbetejve, por dhe në disa akte nenligjore në zbatim të këtij ligji, të cilat do ta bënin këtë ligj më praktik dhe realist. Këto ndryshime mund të prekin:

Ndarjen e qartë të përgjegjësive për të shtrirë grumbullimin e mbetjeve gradualisht deri ku mundësohet nga rrjeti rrugor;

Të qartësojë se zbatimi i hierarkisë së menaxhimit të mbetjeve është një detyrim ligjor që nuk mund të anashkalohet ose të mbikalohet pa kaluar në hapat e njëpasnjëshme të sistemit për menaxhimin e integruar të mbetjeve.

Rishikimin e afateve kohore dhe të treguesve për objektivat e ndarjes në burim, riciklimit dhe reduktimit duke i sjellë ata në nivelet e mundshmërisë nga ana e bashkive;

Sigurimin e burimeve të mjaftueshme dhe të qëndrueshme për financimin e ngritjes dhe funksionit të Rrjetit të Integruar të Objekteve të Trajtimit. Ngritja e një mekanizmi financiar që ndan realisht kostot midis QQ dhe PV;

Vendosjen e raporteve të drejta ndërmjet proceseve të trajtimit të mbetjeve, respektivisht, ripërdorimit, rikuperimit dhe incinerimit, në mënyrë që Shqipëria të harmonizojë, legjislacionin, objetivat, praktikat dhe industrinë me Direktivat e BE dhe parimet e ekonomisë qarkulluese.

Të vendosë një kuptim të qartë mbi “zonat e mbetjeve”, pasi parimi një qark - një zonë nuk funksionon më. Zona e Mbetjeve duhet të rivendoset mbi bazën e parimeve të afërsisë dhe përballueshmërisë, duke marrë në konsideratë edhe faktorin e ekonomisë të shkallës.

Të ndajë qartë përgjegjësitë e të gjithë aktorëve pjesëmarrës në menaxhimin e integruar të mbetjeve dhe të vendosë një sistem funksional monitorimi për të forcuar zbatimin e ligjit për menaxhimin e integruar të mbetjeve.

3.15 Gjetje në Lidhje me Pjesëmarrësit në Procesin e Menaxhimit të Mbetjeve

Në kuadrin institucional të nivelit qendror për menaxhimin e mbetjeve janë përfshirë dy ministri kryesore, respektivisht MTM dhe MIE, si dhe agjencitë e tyre vartëse me detyra të shpërndara dhe të mbivendosura mes tyre.

Strukturat administrative në secilën ministri, janë të organizuara në nivelin të ulët, kanë personel të kufizuar, tregojnë mungesë të ekspertizës dhe njohurive, ndërsa agjencitë e tyre vartëse që operojnë në terren, tregojnë mungesë personeli, pajisjesh për të ushtruar në mënyrë efikase përgjegjësinë e tyre. Vendi që zënë këto struktura në administratë dhe kapacitetet e kufizuara njerëzore tregojnë se megjithse menaxhimi i mbetjeve është një sektor strategjik për vendin, ai nuk trajtohet si i tillë.

Duke patur parasysh se sektori i menaxhimit të mbetjeve tashmë është përkufizuar si një "sektor strategjik", por dhe duke vlerësuar se Komiteti për Menaxhimin e Integruar të Mbetjeve nuk ka luajtur në mënyrë efektive autoritetin ligjor, është e nevojshme që kjo strukturë të shkrihet dhe të marrë një formë dhe rol të ndryshëm. Përvoja të ndryshme sugjerojnë se kjo strukturë mund të organizohet si një Autoritet Administrativ Kombëtar, i drejtuar nga një Bord Kombëtar me një anëtarësim të përbërë nga përfaqësues nga të gjithë përfaqësuesit e palëve të interesuara.

3.16 Gjetje në lidhje me ushtrimin e shërbimit të menaxhimit të mbetjeve

Në shumë dokumente shtetërore dhe projekte të ndryshme është pranuar gjerësisht se menaxhimi i mbetjeve në Shqipëri është në nivel të ulët dhe që kjo çështje është një nga prioritetet me të larta mjedisore të vendit. Gjithashtu, kjo çështje është sjellë si e tillë nga të gjithë Raportet e Progresit të KE për dhjetë viteve të fundit për Shqipërinë. (Tabela Aneks 1) pasqyron në mënyrë të përmbledhur dhe krahasimore konstatimet e Raporteve të Progresit të KE nga viti 2010 – 2016).

Problemet kryesore, të shprehura në mënyrë të përgjithshme, lidhen kryesisht me:

Shtrirjen e pjesshme të mbulimit me shërbim,

Grumbullimin dhe largimin e pamjaftueshëm të mbetjeve,

Faqe 35 në 162

Sasinë e kufizuar që depozitohet dhe trajtohet në landfill-e,

Prania e një numri të madh të vend depozitimeve (të lejuara dhe të palejuara), të cilat janë jashtë standardeve sanitare dhe inxhinjerike,

Numrin e kufizuar dhe cilësinë jo të mirë të pajisjeve për grumbullimin dhe transportin e mbetjeve,

Mungesën e ndarjes së mbetjeve në burim dhe normën e vogël të riciklimit,

Mungesën e infrastrukturës për menaxhimin e integruar të mbetjeve,

Ndryshimet e papritura në kursin e politikave që udhëheqin zhvillimin e infrastrukturës për përpunimin përfundimtar të mbetjeve,

Zbatimi i dobët i ligjit dhe në përgjithësi i akteve nënligjore;

Ndërveprim dhe kordinim i dobët i strukturave të qeverisë qendrore me qeverinë vendore dhe sektorë të tjerë të interesuar.

3.16.1 Gjetjet në lidhje me financimin e shërbimit të menaxhimit të mbetjeve

Në projeksionin afatgjatë për 16 vjet, Strategjia dhe Plani Kombëtar 2011 – 2016 kanë llogaritur se kosto vjetore mesatare, përfshirë IK dhe O & M, do të jetë rreth 103 milionë Euro. Strategjia dhe Plani nuk japin një shpërndarje vjetore të ndarë për IK dhe O&M, por duke analizuar të dhënat kuptohet se se rreth 37 milionë Euro/vit i dedikohet kostove për IK, ndërsa diferença prej 64 milionë Euro/në vit i kushtohet mbulimit të kostove për O & M.

Tabela 12: Financimi i MIM krahasuar me vlerësimin e kostove për realizimin e objektivave të Stratregjisë dhe Planit Kombëtar

Synimet Financiare/Realizimi (Euro)

Kostot Totale e Strategjisë 2011 -2027

Kosto vjetore (e anualizuar)

Shpenzime totale2011 - 2017

Kosto mesatare vjetore e financuar 2011 – 2017

Realizimi krahasuar me target vjetor2017

Ndërtimi i kapaciteteve 17,252,000 2,073,432 - -

Përafrimi legjislacionit 100,000 16,667 - -

Investime Kapitale (Capex) 264,000,000 15,529,412

45,691,029

2,284,000 5%

Kostot O & M për mbledhjen dhe depozitimin

481,500,000 64,000,000

- 25,000,000 39%

Mbyllja e VD ekzistuese (Capex dhe Opex)

53,950,000 10,790,000

1,029,696

171,616 17%

Mbetjet e rrezikshme industriale (Capex dhe Opex)

8,500,000 5,000,000

Mbetjet spitalore (Capex dhe Opex)

41,600,000 5,600,000

Kosto / Shpenzime Totale (Opex, Capex, të tjera)

884,734,000 103,009,511

46,720,725

27,455,616 26.6%

(Burimi: Llogaritjet e autorëve)

Faqe 36 në 162

Në periudhën 2011 – 2017, Shqipëria ka shpenzuar mesatarisht vetëm 5 % të kostos totale të planifikuar nga Strategjia dhe Plani Kombëtar për të njëjtën periudhë kohore. Financimet nga buxheti i shtetit, buxheti i NJQV-ve, si dhe projektet kryesore nga donatorë të huaj në Shqipëri shkojnë deri në 27,5 milionë Euro/ vit ose vetëm 26.6 % nga 103.0 milionë Euro / vit e kostos së planifikuar.

Këto të dhëna tregojnë së financimi në këtë sektor vazhdon të mbetet shumë i ulët krahasuar me synimet e strategjisë, për rrjedhojë, menaxhimi i mbetjeve nuk përbën akoma de-facto një sektor strategjik për vendin.

Pasi të jenë saktësuar dhe miratuar në kuadrin e rishikimit të Strategjisë dhe Planit Kombëtar, Qeveria Qendrore duhet ti orientojë financimet nga buxheti i shtetit dhe donatorët në përmbushjen e objektivave strategjike.

Në kushtet e mbulimit të kufizuar me shërbim, paisjeve dhe infrastrukturës së amortizuar, por edhe të pamjaftueshme, për rrjedhojë standardit të ulët të shërbimit, në vitet e ardhshme pritet që bashkitë të rrisin tarifën ndjeshëm mbi nivelin e tanishëm, krahas rritjes së normës së arkëtimit të të ardhurave.

Në vitin 2016, pjesa më e madhe e MNB administrohej nga bashkitë nëpërmjet strukturave administrative dhe ndërmarrjeve bashkiake. Sipas raportit të INSTAT për vitin 2016, në 32 bashki ose në 52 % të rasteve, menaxhimi i MNB bëhet nga vetë bashkitë, ndërsa në 29 bashki ose në 48 % të rasteve ky shërbim menaxhohet në kontrata menaxhimi me operatorë privatë.

Kontrata e menaxhimit me operatorë privatë rregullohen sipas Kodit Civil dhe ligjit Nr.8094, datë 21.3.1996 "Për largimin publik të mbeturinave, neni 21 i të cilit, ka specifikuar se largimi publik i mbeturinave kryhet (vetëm) nga persona fizikë e juridikë, publikë e privatë, që janë të specializuar në shërbimet e pastrimit dhe grumbullimin e mbeturinave. Sipas këti ligji afati maksimal i një kontrate për menaxhimin e këtij shërbimi është kufizuar deri në 5 vjet.

Ka një dallim të madh ndërmjet rasteve kur shërbimi menaxhohet nga operatorë privatë dhe rasteve kur menaxhohet nga bashkitë ose operatorët publikë; ndërsa, kontratat e menaxhimit nga operatorët privatë bazohen mbi sasinë e mbetjeve që grumbullohen dhe largohen nga territori i shërbimit, i cili në shumicën e rasteve është i llogaritur dhe jo i peshuar.

Nga ana tjetër, operatorët publikë nuk kanë asnjë tregues sasior dhe përgjithësisht operojnë ose si pjesë e administratës publike, ose si persona juridikë të krijuar dhe financuar nga bashkia. Për këtë lloj operatori nuk ka asnjë bazë ligjore, regjistrimi i tyre bëhet mbi bazën e të drejtës së bashkisë për të krijuar persona juridikë. Është domosdoshmëri krijimi i kuadrit ligjor, i cili do të rregullojë mënyrën e krijimit, organizimit dhe operimit të operatorëve publikë për shërbimet publike.

Bazuar në kapacitetet e vogla financiare të bashkive, cilësisë së dobët të ofrimit të shërbimit dhe në mbulim ende të kufizuar të territorit me shërbim, rekomandohet që QQ të ligjëronte një mekanizëm financiar, ose përndryshe një fond të vecantë, që do të mundësojë mbështetjen e investimeve kapitale për veprat e mëdha të infrastrukturës së trajtimit të mbetjeve.

Nga ana tjetër. bashkitë do të duhet të mbulojnë kostot operative dhe të mirëmbajtjes si edhe të përmirësojnë mbledhjen e tarifave të këtij shërbimi, si edhe rritjen graduale të tyre, për të arritur mbulimin e plotë të kostove të këtij shërbimi.

Për një periudhë afatshkurtër, QQ mund të marrrë përsipër subvencionimin e kostove O&M për veprat e infrastrukturës të investuara prej saj duke vendosur paraprakisht tregues të performancës së shërbimit, monitorimin e tyre dhe subvencionimin për ato bashki që përformojnë sipas objektivave të dakortësuara midis QQ dhe bashkive. Kjo skemë, e cila ndiqet në sektorin ujësjellës kanalizime, mund të vendoset në kuadrin e rregullimit të këtij sektori me anë të Agjencisë së re që propozohet të krijohet. Kjo agjenci do të duhet të zhvillojë dhe miratojë një mekanizëm financimi të shërbimit.

Faqe 37 në 162

3.17 Monitorimi për mbetjet e ngurta urbane

Monitorimi për mbetjet e ngurta bashkiake është bazuar mbi treguesit të cilët janë përcaktuar në VKM nr. 1189, datë 18/11/2009 “Për rregullat dhe procedurat për hartimin dhe zbatimin e Programit kombëtar të monitorimit të mjedisit”

Në lidhje me menaxhimin e mbetjeve ngurta bashkiake, treguesit sipas këtij vendimi janë pjesë e Kategorisë Ç, “Treguesit mjedisor të trysnisë në mjedis”, pika 3, të cilat përfshijnë dhe kufizohen vetëm në:

a. Sasitë vjetore të prodhimit,

b. Shpërndarja e mbetjeve sipas bashkive dhe qarqeve,

c. Përmbajtja në % e përbërësve ndotës,

d. Përbërja merceologjike e mbetjeve.

Pavarësisht këtyre treguesve, me nismën e saj, MTI ka hartuar një tabelën, të cilën ia dërgon çdo njësie vendore (përfshirë edhe komunat përpara Reformës Territoriale dhe Administrative të vitit 2014/2015).

Duke u referuar me VKM 1189, si dhe formatin e MIE konstatohet se:

- treguesit për të shprehur gjendjen apo ndikimin e mbetjeve në mjedis apo gjendjen e shërbimit të menaxhimit të mbetjeve nuk janë të sakta dhe nuk janë të mjaftueshëm. Në këtë kontekst:

a. treguesi “prodhim apo gjenerim” është një e dhënë që nuk sqarohet se çfarë përfaqëson, nëse është një e dhënë e matshme apo e llogaritshme, e dhënë nga kontratat (kur është rasti i shërbimit të kontraktuar) dhe nëse është e tillë si llogaritet apo matet.b. Treguesi “Shpërndarja e mbetjeve sipas bashkive dhe qarqeve” siç mund të kuptohet është thjeshtë shumatore e vlerave te treguesit “a” më sipër, për rrjedhojë nuk tregon asgjë; dhe për më tepër mbart në shumatore pasaktësinë që vjen nga treguesi “a”;

b. Treguesi “Përmbajtja ne % e përbërësve ndotës” nuk raportohet pasi nuk ka ndarje të mbetjeve. Gjithashtu, vendimi i mësipërm dhe as ndonjë normë tjetër nuk udhëzojnë cilët janë ndotësit e pritshëm, dhe si matet apo vlerësohet ky tregues në vlerë absolute apo %.

c. Treguesi “Përbërja merceologjike”, pothuaj nuk raportohet. Ashtu si treguesit e tjerë nuk sqarohet që çfarë përfaqëson, si vlerësohet apo matet. Duke presupozuar se me përbërje mercologjike kuptohet ndarja e mbetjeve në të paktën 5 rryma si: (i) mbetje të njoma të biodegradueshme; (ii) letër/karton; (iii) plastike; (iv) metal; (v) qelq).

Duke qenë se në Shqipëri nuk ka akoma grumbullim të diferencuar, këto të dhëna nuk mund të gjenerohen, veçse nëse kërkohet dhe udhëzohet se bashkitë apo kontraktorët detyrohen të bëjnë matje periodike të përbërjes së mbetjeve (si p.sh. dimër, verë etj.).

Në këto kushte është e nevojshme që të rishikohet tërësisht sistemi i raportimit mbi mbetjet, përfshirë treguesit dhe kushtet nga të cilat gjenerohen këto të dhëna.

Nga analiza në këtë dokument dhe treguesit që gjenerohen prej saj, janë argument i mjaftueshëm për për rishikimin e të gjithë normave dhe dokumenteve që janë marrë në konsideratë në këtë analizë> Më tej duhet hartuar një udhëzues, i cili të përmbajë detyrimin për peshimin dhe metodikën për të gjeneruar treguesit e tjerë: si përbërësit ashtu edhe elementët ndotës që vijnë bashkë me mbetjet urbane.

VKM nr. 1189 është zëvendësuar nga VKM nr. 687, datë 29.5.2015, “Për miratimin e rregullave mbi mbajtjen, përditësimin dhe publikimin e statistikave mbi mbetjet”. Sipas këtij vendimi, i cili do të bëhet

Faqe 38 në 162

efektiv duke filluar nga janari i vitit 2019, bashkitë janë përgjegjëse për të raportuar të dhënat mbi mbetjet sipas formularëve bashkëlidhur këtij vendimi. Mbledhja dhe raportimi, së bashku me formularët, mbështeten në kategoritë dhe nënkategoritë sipas Katalogut Shqiptar të mbetjeve, ndërsa ministritë e linjës do të vazhdojnë të raportojnë sipas VKM 11189 të vitit 2009.

Përmbushja e kërkesave të VKM 687 do të jetë problematike ose shumë e vështirë për tu plotësuar, pasi ky vendim presupozon se tashmë ndarja e mbetjeve në burim, për rrjedhojë reduktimi nëpërmjet riciklimit dhe kompostimit ka ndodhur në zbatim të VKM-ve 418 dhe 608.

Krahas rishikimi të legjislacionit, edhe ky vendim duhet rishikuar, ndërsa bashkitë duhet të trajnohen për të përmbushur sa më mirë detyrimin për të raportuar të dhëna të sakta statistikore mbi mbetjet.

4 RRYMAT E MBETJEVEKy kapitull ka për qëllim të bëj një vlerësim të sasisë aktuale për të gjithë kategoritë e mbetjeve kryesore që gjenerohen dhe grumbullohen në Shqipëri, si dhe elementët përbërës të tyre.

Analiza është kryer mbi bazën e të dhënave që publikohen nga disa institucione të vendit, përfshirë të dhënat nga Ministria e Infrastrukturës ddhe Energjisë (MIE), Ministria e Turizimit dhe Mjedisit (MTM) dhe nga INSTAT.

Vlera e llogaritur për vitin 2016 do të përbëjë vlerën bazë për të pasqyruar situatën aktuale të gjenerimit të mbetjeve të ngurta bashkiake. Pasqyrimi i situatës aktuale ka një rëndësi të veçantë pasi bazuar në vlerat bazë do të mbështeten parashikimet afatgjata, politikat, numri, vendosja dhe kapacitetet e rrjetit të integruar të objekteve të depozitimit dhe trajtimit si dhe planifikimi operacional për menaxhimin e integruar të mbetjeve të ngurta bashkiake dhe kategorive të tjera.

4.1 Rryma e Mbetjeve të Ngurta Bashkiake

Shumë dokumenta zyrtarë, si dhe dokumenta të tjera të prodhuar në kuadër të projekteve të ndryshme me fokus menaxhimin e mbetjeve, kanë theksuar se në Shqipëri mungojnë të dhëna të sakta për sasinë e mbetjeve që gjenerohen, mblidhen dhe trajtohen.

Në Shqipëri nuk ka një sistem për kontrollin e saktësisë së të dhënave dhe cilësia e të dhënave aktuale në shumicën e rasteve varet nga kompetenca dhe përgjegjshmëria e burimeve njerzore në bashki apo operatorët e menaxhimit të shërbimit të grumbullimit dhe trajtimit të mbetejve. Në përgjithësi nuk dihet nëse të dhënat gjenerohen nga matje apo burojnëe nga llogaritje.

Në mënyrë të përmbledhur, në pjesën më të madhe të rasteve kjo gjëndje i dedikohet kryesisht:

Mungesës së infrastrukturës për matjen dhe peshimin e mbetjeve,

Mungesës së një metodologjie për matjen dhe analizën e përbërjes së mbetjeve,

Mungesës së një sistemi monitorimi dhe vlerësimi krahasues në vecanti për mbetjet,

Mbivendosjes së përgjegjësive për mbledhjen dhe përpunimin e këtij informacioni në shumë duar ose në shumë institucione.

Për të hartuar këtë analizë, janë marrë në konsideratë të dhënat e tre institucioneve, përkatësisht MIE, INSTAT dhe AKM. Megjithse për disa vite, seria e të dhënave që janë zgjedhur të analizohen kanë vlera të përafërta, të dhënat që gjenerohen nga MIE dhe që bazohen në raportimin vjetor të bashkive mund të vlerësohen si skenari minimal, ndërsa të dhënat që raportohen nga INSTAT mund të konsiderohen si skenari maksimal. Në të gjitha rastet, të të gjitha burimet e infroamcionit ndikohen nga variabla e popullsisë; pasi ndërsa popullisa e raportuar nga bashkitë bazohet në Regjistrin e Gjëndjes Civile; popullsia e raportuar nga INSTAT bazohet në rezultatet e përditësuara të CENSUS 2011.

Faqe 39 në 162

Grafik 7: Gjenerimi i mbetjeve në Shqiperi, INSTAT 2016

Gjenerimi I mbetjeve 20160

500,000

1,000,000

1,500,000

2,000,000

2,500,000

906,7641,072,236

221,000

2,200,000

Gjenerimi i mbetjeve, INSTAT 2016

Mbetje të rrymave të tjera Mbetje të ngurta urbane/bashkiakeMbetje të ngurta urbane/industriale Totali


Sektori ka probleme të rëndësishme që lidhen me mbledhjen e të dhënave të besueshme si për sa i takon mbetjeve që gjenerohen, grumbullohen dhe trajtohen në vend. Sipas të dhënave që raportohen nga bashkitë dhe që mblidhen nga MTI/MIE sasia e MNB është e ndryshme nga sasia që raportohet nga INSTAT.

Tabela 13: Ndryshimi i të dhenave mbi sasinë e mbetjeve të ngurta bashkiake MTI/INSTAT

Burimi Informacionit

Sasia e mbetjeve (ton/vit)

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

MIE 1,069,094 1,077,997 1,136,802 1,039,455 760,407 951,397 1,055,126 INSTAT 1,064,094 1,077,997 1,136,802 827,828 970,818 1,142,964 1,072,236 AKM 1,069,094 1,128,728 1,136,802 1,039,415 760,407 2,641,498 1,055,125

(Burimi i të dhënave: Raporti INSTAT 2016, MIE, 2016 dhe AKM 2016)

Tabela si më sipër ilustron ndryshueshmërinë e të dhënave sipas burimeve të ndryshme ne harkun kohor 2010 – 2016.

Për qëllimin e përcatimti të të dhënave bazë (baseline data) dhe projeksionin e tyre për harkun kohor 2018 – 2033, Strategjia do të mbështetet në të dhënat e publikuara nga INSTAT duke qënë se të dhënat mbi popullsinë dhe mbetjet referohen si të vetmet të dhëna nga burime zyrtare informacioni që gjenerohen të bazauara mbi kërkesat de metodologjinë e Eurostat.

Nga krahasimi i të dhënave të tre institucioneve, dallohen të dhenënat e vititi 2013 dhe 2014 të raportuara nga AKM në Raportin Vjetor të Gjendjes në Mjedis, 2016, në të cilin sasia e MNB është sa

Faqe 40 në 162

2,5 herë sasia e raportuar nga MIE dhe gati 2 herë sasia e raportuar nga INSTAT; përndryshe, të dhënat e viteve të tjera janë të përafërta dhe mund të krahasohen me qëllim llogaritjen e mesatares vjeteore dhe vlerësimmin e tendencës së ndryshimit vjetor të mbetjeve.

Grafik 8: Krahasimi i burimeve të ndryshme mbi rrymën e MNB 2010 - 2016

1 2 3 4 5 6 7 -

500,000

1,000,000

1,500,000

2,000,000

2,500,000

3,000,000

Krahasimi i të dhënave mbi gjenerimin e mbetjeve 2010 2016

MIE INSTAT AKM Mesatarja vjetore

Duke iu referuar të dhënave për gjenerimin e Mbetejve të Ngurta Bashkiake (të ndara në mbetje të ngurta bashkiake dhe të tjera te cilat konsiderohensi mbetjet inerte qe mblidhen sëbashku me mbetjet nga familjet dhe të ngjashme me to) dhe të popullisë sipas INSTAT për vitin 2016 është llogaritur vlera prej 0.373 kg/banor/vit, si vlerë bazëpër MNG nfa famile dhe të ngjashme si dhe vlerën prej 0.079 kg/banor/vit të mbetejve inerte qe mblidhen sëbashku me MNB nga familjert. Këto të dhëna do të shërbejnë si vlerra bazë për projeksionin e mbetjeve në harkun kohor 2018 2033 që mbulohet nga kjo strategji.

Tabela 14: Gjenerimi i MNB dhe Mbetjeve të Tjera (Inerte) kg/banor/vit

Burimi informacionit

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Sasia e MNB siaps INSTAT

1,064,094 1,077,997 1,136,802 827,828 970,818 1,142,964 1,072,236

Sasia e mbetjeve te tjera (Inerte)

112,332 112,332 112,332 112,332 258,056 270,269 228,137

Popullsia, INSTAT

2,918,674 2,907,368 2,903,008 2,897,770 2,892,394 2,885,796 2,875,592

Sasia vjetore MNB ton/banor/vit

0.365 0.371 0.392 0.286 0.336 0.396 0.373

Sasia vjetore Mbetje te tjera (Inerte) ton/banor/vit

0.038 0.039 0.039 0.039 0.089 0.094 0.079

Sasia Totale kg/banor/vit MNB dhe te

0.403 0.409 0.430 0.324 0.425 0.490 0.452

Faqe 41 në 162

tjera (inerte)

Grafik 9: Gjenerimi i MNB kg/banor/vit, 2010 - 2016

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 -

0.100

0.200

0.300

0.400

0.500

0.600

Mesatarja vjetore e gjenerimit të mbetejve kg/banor/vit (2010 - 2016)

Sasia vjetore MNB ton/banor/vitSasia vjetore Mbetje te tjera (Inerte) ton/banor/vitSasia Totale kg/banor/vit MNB dhe te tjera (inerte)

4.1.1 Përbërja e Mbetjeve të Ngurta Bashkiake

Për herë të parë, përbërja e mbetjeve të ngurta bashkiake është analizuar nga projekti INPAEL në kuadër të përgatitjes së Strategjisë dhe Planit Kombëtar 2010 – 2016. Analiza e përbërjes së MNB është kryer në përputhje me kërkesat specifike të Direktivës Kuadër të BE për Mbetjet duke analizuar 17 rrymat përbërëse që identifikohen përgjithësisht në përbërje të MNB. Anketimi dhe analiza janë kryer në disa qytete, atje ku janë bërë dhe matje mbi sasinë e mbetejve.

Krahas INPAEL, disa projekte të tjera kanë kryer analizën e përbërjes së MNB, gjithsesi jo në detajet sic është realizuar nga INPAEL në kuadër të Strategjisë 2010 – 2016.

Tabela në vijim na jep një përmbledhje të përbërjes së MNB sipas INPAEL dhe projekteve të tjera të dokumentuara.

Tabela 15: Përbërja e Mbetjeve të Ngurta Bashkiake

Faqe 42 në 162

Mbetjet të Ngurta Bashkiake Anketimi kombëtar (INPAEL) 24 (%)

1st JICA’s Analzia në Tiranë (%)25

2nd Analiza në Tiranë (%)26

Mbetje organike 47.36 46.39 34.90

Mbetje nga oborret 1.43 2.85 4.68

Letër 5.37 17.39 18

Karton 8.13

Plastikë LD 8.46 17.39 16.6

Plastikë HD 4.75

Qelq 5.75 3.21 3.53

Tekstile 5.27 3.15 3.53

Metale-ferroze 0.56 2.16 1.22

Metale jo-ferroze 0.57

Mbetje spitalore 0.17

Mbetje gome 0.2

Inerte 7.20 1.6 14.09

Mbetje sanitare 3.25

Mbetje elektrike dhe elektronike

0.31

Bateri 0.02 0.17 0.06

Mbetjet te kafsheve 1.08

Vlerësimi i matjeve nga INPAEL ka treguar se mbetjet e ngurta bashkiake përbëhën nga rreth 17 elementë. Duke i grupuar në 5 kategori kryesore, mbetjet e përzjera, ose referuar kryesisht si mbetje të biodegradueshme llogariten në rreth 48.8 % të totalit, rreth 33.7% përbëhet nga mbetje të riciklueshme, të tilla si letër/karton (44%), plastikë (28%), metale ferroze dhe jo-ferroze (3.6%) dhe qelq (19%), ndërsa pjesa që mbetet ose rreth 17.5% mbetje te tjera.

24 INPAEL& Co-PLAN’s Survey, in the frameëork of National Ëaste Management Plan, 200925 JICA Survey (2012), Ëeighted mean computed by the population ratio of each income group for 28 domestic ëaste

samples26 JICA Survey (2012), Ëeighted mean computed by the ëaste collection amount of each collection areas for 60 incoming ëaste

samples at Sharrë

Faqe 43 në 162

Grafik 10: Përbërja e mbetjeve të ngurta bashkiake sipas Strartegjisë 2011 - 2017

47.36

1.435.378.13

8.46

4.75

5.75

5.270.56

0.57

0.170.2 7.2

3.25 0.31 0.021.08

Përbërja e mbetjeve të ngurta bashkiake

Mbetje organike

Mbetje nga oborret

Letwr

Karton

Plastikw LD

Plastikw HD

Qelq

Tekstile

Metale-ferroze

Metale jo-ferroze

Mbetje spitalore

Mbetje gome

Inerte

Mbetje sanitare

Mbetje elektrike dhe elektronike

Bater

Mbetjet te kafsheve

Ndonse me matje më pak të detajuar, sic janë përmbledhur në tabelën më sipër, të dhëna të tjera na japin shifra relativisht të ndryshme nga ato të INPAEL, por gjithsesi të përafërta. Sasia e mbetjeve të përzjera ose të biodegradueshme varion nga 34.9% (matjet e dyta nga JICA në Tiranë në 2012) deri në 46.39 % (matja e pare nga JICA në Tiranë).

Pavarësisht burimit të informacionit, të dhënat e anketimeve për përbërjen e mbetjeve tregojnë së Shqipëria ka një potencial të rëndësishëm për riciklim dhe kompostim. Bazuar në të dhënat mbi sasinë e MNB në vitin 2016 (Tabela 15), dhe përbërjen e mbetjeve sipas INPAEL, mbetjet e riciklueshme (kater rrymat kryesore, leter/karton, plastike, qelq dhe metale j-ferroze) përbëjnë 33% ose rreth 353,838 ton/vit, kundrejt 19,328 ton/vit mbetje që raportohet se riciklohen në vitin 2016.

4.2 Të Dhenat Bazë (Baseline Data) për Rrymën e MNB

Për të përcaktuar vlerën bazë të gjenerimit të Mbetjeve të Ngurta Bashkiake/urbane, mbetjet nga Ndërtimti dhe Prishjet, si dhe sasia e mbetejve që ricikohen janë marrë në analizë dhe janë krahasur tre burime informacioni, përfshirë projeksionin e Strategjisë 2010 – 2016 si dhe vlerat mesatare vjetore sipas të dhënave të MTI dhe INSTAT.

Tabela 16: Vlera bazë e e gjenerimit për banor në vit si dhe % e rritjes vjetore

Viti 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Mediana e sasive vjetore

1,064,094 1,077,997 1,136,802 827,828 970,818 1,142,964 1,072,236

Faqe 44 në 162

e MNB sipas INSTATPopullsia, INSTAT

2,918,674 2,907,368 2,903,008 2,897,770 2,892,394 2,885,796 2,875,592

Sasia vjetore ton/banor/vit

0.365 0.371 0.392 0.286 0.336 0.396 0.373

Llogaritjet bazohen në sasinë mesatare medianë të tre burimeve respektivisht projeksionin e Strategjise 2010- 2016, MIE dhe INSTAT për sasinë MNB që gjenerohet nga çdo banor në vit. Sipas kësaj analize sasia e mbetjeve që gjenerohet për banor në vitin 2016 llogaritet rreth 367 kg/banor kundrejt 292 kg/banor në vitin 2009, duke treguar një trend të rritjes vjetore të vlerës medianë të barabartë më rreth 3.8% në vit.

Tabela më sipër si dhe grafikët në vijim na tregojnë tendencën e rritjes së gjenerimit për banor në viti të MNB.

Grafik 11: Trendi i rritjes vjetore të gjenerimit MNB si mesatare medianë

2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 20160.000

0.100

0.200

0.300

0.400

0.500

0.600

f(x) = 0.0133305902578482 x + 0.310424421002949R² = 0.161911102789115

MN B to n /b an o r/v it

Sasia mesatare (medianë) vjetore ton/banor/vitLinear (Sasia mesatare (medianë) vjetore ton/banor/vit)

Duke u bazuar në të dhënat mediane (tabela më sipër, të dhënat si më poshtë do të përbëjnë vlerat bazë për vitin 2016 lidhur me disa tregues mbi Mbetjet e Ngurta Bashkiake në Shqipëri.

Pritet që kjo tendencë rritje të vijojë për të paktën edhe 5 vitet e ardhëshme duke shoqëruar pritshmërinë e rritjes ekonomike dhe konsumit në Shqipëri. Rritja e sasisë së MNB do të kërkojë marrjen e masave të menjëhershme për të përmirësuar menaxhimin e mbetjeve në Shqipëri.

Tabela në vijim është hartuar për të pasqyruar vlerat baze në vitin bazë të treguesëve kryesore, përfshirë:

Popullsinë; Generimin e mbetjeve të grupuar në nivel qarku dhe kombëtar; Mbulimin me shërbim/nivelin e grumbullimit të mbetjeve; Sasinë e mbetjeve që shkojnë në landfill/trajtim; Sasinë e mbetjeve që riciklohen, dhe Sasinë e mbetjeve që nuk grumbullohen

Faqe 45 në 162

Tabela 17: Të dhënat bazë (baseline) për menaxhimin e mbetjeve bashkiake, viti 2016 (Burimi INSTAT)

Vend

i 201

6

Popu

llsia

Bas

elin

e 20

16

Gje

nerim

i i M

NB

201

6, (t

on/v

it)

Gje

nerim

i mbe

tjet t

e tje

ra

Mbu

limim

e G

rum

bulli

min

e M

NB

(%)

MN

B të

gru

mbu

lluar

a (to

n/vi

t)

MN

Bqë

shk

ojnë

në

land

fill (

ton/

vit)

MN

B q

ë sh

kojn

ë në

land

fill (

%)27

MN

B q

ë sh

kojn

ë në

VD

(ton

/vit

MN

B q

ë de

pozi

tohe

n në

VD

(%)28

MN

B q

ë nu

k gr

umbu

llohe

n (to

n/vi

t)

MN

B q

ë nu

k gr

umbu

llohe

n (%

)

Tota

li

2,87

5,59

2

1,07

2,23

6

228,

137

68.

7

725

,020

326

,000

31%

399

,020

38%

330

,322

31%

4.3 Kategoritë e tjera të mbetjeve - Rrymat e mbetjeve jo bashkiake

Informacioni i dhënë në këtë Strategji bazohet në Vendim i KM nr. 99, datë 18.2.2005 “Për miratimin e katalogut shqiptar të klasifikimit të mbetjeve”, i cili është harmonizuar me listën europiane të mbetjeve.

01 00 00 Mbetje që dalin nga kërkimet e shfrytëzimi i minierave dhe karrierave, si edhe nga trajtimet fiziko - kimike të mineraleve

02 00 00 Mbetje që dalin nga bujqësia (agrikultura), kopshtaria (hortikultura), ujërat, pylltaria (silvikultura), gjuetia dhe peshkimi, si edhe përgatitja dhe përpunimet e ushqimeve

03 00 00 Mbetje që dalin nga përpunimi i drurit dhe prodhimi i paneleve dhe mobiljeve, brumit të letrës, letrës dhe kartonit

04 00 00 Mbetje që dalin nga industria e lëkurëve, peliçeritë dhe tekstili

05 00 00 Mbetje të dala nga rafinimi i naftës nga pastrimi i gazit natyror dhe nga trajtime pirolotike të karbonit

06 00 00 Mbetje të kimisë minerale

27 Sasia e shprehur nënkuptn mbetjet që dërgohen në lendfill sanitar 28 Sasia e mbetjeve që depozitohen në VD bashkiake të pakontrolluara

Faqe 46 në 162

07 00 00 Mbetje nga proceset e kimisë organike

08 00 00 Mbetje nga fabrikimi, formulimi, shpërndarja dhe përdorimi (ffshp) i lëndëve të veshjes (bojëra, llaqe dhe emalime të tejdukshme), ngjitës stukove dhe bojra stampimi

09 00 00 Mbetje të industrisë fotografike

10 00 00 Mbetje nga proceset termike

11 00 00 Mbetje nga trajtimi kimik i sipërfaqeve dhe veshjeve të metaleve dhe materialeve të tjera; hidrometalurgjia e metaleve joferrore

12 00 00 Mbetje nga trajtimi fiziko-mekanik dhe dhënia e formës së metaleve dhe plastikave

13 00 00 Mbetje vajrash dhe mbetje të karburanteve të lëngshme, (përveç vajrave ushqimore dhe ato në grupin 05, 12, 19)

14 00 00 Tretës të mbetjeve organike ftohës dhe pompues (përveç 07 dhe 08)

15 00 00 Paketime mbetjesh, absorbente, rroba fshirëse, materiale të filtrave dhe rroba mbrojtëse të paspecifikuara ndryshe

16 00 00 Mbetje të paspecifikuara në listë

17 00 00 Mbetje nga ndërtimet dhe prishjet (përfshi dhera të gërmuara nga zona të ndotura)

18 00 00 Mbetje nga kujdesi shëndetësor njerëzor ose shtazor dhe kërkime që lidhen me to (me përjashtim të mbetjeve të kuzhinave dhe restoranteve që nuk lidhen drejtpërdrejt me kujdesin shëndetësor)

19 00 00 Mbetje nga impiantet e trajtimit të mbetjeve, të ujërave të ndotura dhe përgatitja e ujit për përdorim njerëzor dhe industrial

20 00 00 Mbetjet urbane (mbetjet shtëpiake dhe tregtare, mbetje industriale e institucionale të ngjashme) përfshirë fraksionet e mbledhura veçmas

Mbetjet e rrezikshme janë të pranishme në të gjitha kategoritë e mësipërme të mbetjeve. Katalogu i mbetjeve përmban më tepër se 800 lloje të mbetjeve (nën kategori të kategorive të mësipërme), ku rreth gjysma e të cilave janë mbetje të rrezikshme.

4.3.1 Mbetjet nga ndërtimi dhe prishjet

Mbetjet nga ndërtimet dhe prishjet (MNP) vijnë nga veprimtari të tilla si ndërtimi i infrastrukturës dhe ndërtesave, shkatërrimi i pjesshëm ose i plotë i ndërtesave dhe infrastrukturës, ndërtimi dhe mirëmbajtja e rrugëve etj. Sipas Direktivës së mbetjeve 2008/98/EC, vendet anëtare duhet që deri në vitin 2020, të kenë rritur normën minimale të ripërdorimit, rikuperimit dhe riciklimit të mbetjeve jo të rrezikshme nga ndërtimi dhe prishjet me 70% të peshës mesatare të tyre.

Në kuadër të detyrimeve të ligjit kuadër për menaxhimin e integruar të mbetjeve, Qeveria Shqiptare në vitin 2015 miratoi VKM nr. 575, datë 24.06.2015 “Për miratimin e kërkesave për menaxhimin e mbetjeve inerte”. Ky vendim parashikon kërkesat që duhet të zbatojnë gjeneruesit e këtyre mbetjeve

Faqe 47 në 162

për menaxhimin e integruar të tyre, ku si qëllim final është mbrojtja e mjedisit dhe shëndetit publik. Gjeneruesit e këtyre mbetjeve duhet t’i transportojnë ato në venddepozitimet e përcaktuara nga Njësitë e Qeverisjes Vendore (NJQV), sipas legjislacionit në fuqi për transferimin e mbetjeve dhe ndërtimin e venddepozitimeve/landfilleve, ku sasia maksimale e depozitimit në ditë nuk duhet të jetë më shumë se 20ton në ditë, ose 3,500ton në vit.

Të gjithë operatorët, qofshin ata edhe vetë gjeneruesit e mbetjeve nga ndërtimet dhe prishjet, që merren me trajtimin e tyre në landfille apo në venddepozitime të përkohshme duhet të raportojnë në NJQV-të dhe në Agjensinë Kombëtare të Mjedisit për sasitë e tyre çdo vit. Ndërkohë, janë NJQV-të ato, të cilat raportojnë rregullisht në Ministrinë e Infrastrukturës dhe Energjisë për sasinë e mbetjeve nga ndërtimet dhe prishjet që gjenerohen/trajtohen në terriorin e tyre administrativ.

Sasitë e MNP deri më tani nuk janë monitoruar në mënyrë sistematike. Sasi të mëdha të mbetjeve prej druri, letre dhe plastike, të krijuara gjatë ndërtimit, në të shumtën e rasteve digjen në sheshin e ndërtimit. Të dhënat e mëposhtme paraqesin një vlerësim të MNP dhe në asnjë rast sasia e kësaj rryme nuk bazohet mbi matje në terren.

Sipas të dhënave të marrë nga INSTAT në lidhje me mbetjet inerte të mbledhura në territorin e vendit (kryesisht nga vetë kompanitë publike apo private të njësive vendore), për të gjitha qarqet dhe në rrang vendi për vitin 2010 - 2015 jepet si mëposhtë:

Grafik 12: Të dhëna nga INSTAT (raportuar nga Ministria Infrastrukturës dhe Energjisë) për mbetjet inerte në rrang qarqesh dhe vendi)

Berat Dibër Durrës Elbasan Fier Gjirokastër Korçë Kukës Lezhë Shkodër Tiranë Vlorë0

50,000

100,000

150,000

200,000

250,000

92,730

19,3937,810

48,000

20,248

53,172

11,732 13,450 13,295 6,818

190,596

235,749Sasia e mbetjeve inerte 2010-2025 INSTAT

2010 2011 2012 2013 2014 2015

2010 2011 2012 2013 2014 20150

100,000

200,000

300,000

400,000

500,000

600,000

700,000

800,000

326,805

712,993

332,199293,360

211,158 214,999

Sasia e MNP total (ton/vit)

Faqe 48 në 162

[Burimi: INSTAT]

Sasia e MNP ka një ndryshim ndër vite, bazuar në ndryshimet që janë bërë si në industrinë e ndërtimit ashtu edhe intensifikimi i fushatës të prishjes së ndërtimeve pa leje. Të dy këto fenomene kanë ndikuar në sasitë e MNP, të cilat nga viti në vit nuk kanë patur një trend të rregullt, dhe oshilacionet e të dhënave për sasitë e tyre janë bazuar në ngjarjet specifike të çdo viti, dhe jo mbi një trend të caktuar rritës ndër vite.

Nëse do të krahasojmë të dhënat në nivel kombëtar për sasinë e MNP që deklaron INSTAT / MIE për vitin 2015 (214,999 ton/vit), me sasinë e MNP të raportuar në Strategjinë Kombëtare dhe Planin Kombëtar për mbetjet të miratuar në 21.01.2011 (61,320 ton/vit), rezulton se kjo sasi mbetjesh është rritur 3,5 herë gjatë këtyre 6 viteve të fundit.

Pothuajse shumica e MNP përfundojnë në venddepozitimet e mbetjeve bashkiake, duke rritur artificialisht çmimin e depozitimit (atje ku aplikohet), duke marrë shumë hapësirë e duke i shkurtuar kështu “jeten” venddepozitimit, si dhe duke rritur me disa herë çmimin e punimeve riparuese. Jo në pak raste këto mbetje i gjen të hedhura buzë akseve të rrugëve kombëtare, apo nëpër zona periferike të qyteteve etj. Edhe pse 80% e MNP mund të ripërdoren, të ndara si lëndë të para sekondare ose të riciklohen, ende nuk ka asnjë venddepozitim të dedikuar për këtë rrymë mbetjeje apo ndonjë iniciativë të tillë.

4.3.2 Mbetjet nga industria dhe minierat

Ky seksion përqendrohet në të gjitha llojet e mbetjeve industriale dhe të minierave përveç mbetjeve nga industria ushqimore dhe industria e drurit (shiko seksionin 3.3.3).

Direktiva 2006/21/EC për menaxhimin e mbetjeve nga industritë nxjerrëse (minierat) parashikon masat, procedurat dhe udhëzimet përkatëse në lidhje me parandalimin ose reduktimin e sa të jetë e mundur të efekteve negative në mjedis, specifikisht në ujë, ajër, tokë, flora dhe fauna, dhe në peijzazh, dhe në shëndetin e njerëzve, si rezultat i menaxhimit të mbetjeve nga industritë nxjerrëse (minierat). Vendet Anëtare duhet të hartojnë Plane Menaxhimi të Mbetjeve nga industritë e minierave, të cilat përfshijnë të gjitha fazat e projektimit, zhvillimit dhe mbylljes përfundimtare të industrisë. Objektivat apo përmbajtja e këtyre planeve duhet të rishikohet 1 herë në 5 vjet në varësi të veçorive të vendit apo karakteristikave të tjera.

Aktualisht ligji bazë i cili rregullon aktivitetin minerat në Shqipëri, dhe veçanërisht mbetjet nga minierat është Ligji Nr. 10304 datë 15.07.2010 “Për sektorin Minerar në Republikën e Shqipërisë”, ku përveç përcaktimit të rregullave për zhvillimin dhe nxitjen e veprimtarisë minerare, ai parashikon edhe masat që duhen marrë për mbrojtjen e mjedisit dhe shëndetin publik nga rreziku i mbetjeve të industrisë minerare.

Aktualisht ekzistojnë 650 subjekte, të cilat zhvillojnë aktivitetin e nxjerrjes së mineralit në miniera, ku sot spikasin minierat e qymyr gurit, kromit dhe bakrit etj.

Sipas të dhënave të raportuara nga Ministria e Infrastrukturës dhe Energjisë sasitë e sterileve nga shfrytëzimi i mineralit në minierat kryesore, deri në fund të vitit 2007 tregohet në tabelën më poshtë:

Tabela 18: Sasia e sterileve nga shfrytezimi i minierave sipas llojit të mineralit

Materialet sterile nga shfrytëzimi i minierave Volumi m3

Sterile nga minierat e kromit 28,023,660

Sterile nga minierat e bakrit 18,000,000

Sterile nga minierat e qymyrgurit 23,081,530

Faqe 49 në 162

Sterile nga minierat e Ferro - Nikel 1,112,183

Burimi: MIE 2007

MIE raporton se sasia e mbetjeve, të cilat gjenerohen nga pasurimi dhe shkrirja e mineraleve (mbetje sterile, baltë xeherori, pluhur nga furrat), rezultojnë të jenë rreth 28 milion ton.

Të gjitha këto mbetje janë jashtë kontrollit, të lëna pranë ish minierave ku përjashtim bëjnë vetëm minierat që janë në aktivitet, dambën Nr.2 Fush-Arrëz dhe dambën e Bulqizës. Planet e rehabilitimit mungojnë, ku përjashim bëjnë minerat e Rrëshenin, Reps 3 dhe Fush-Arrëz 2. Ndërkohë kanë filluar të përdoren për mbushje me mbetje minerare miniera e bakrit në Munellë.

Gjatë periudhës 2008-2009 rreth 27,780ton mbetje të rrezikshme u eksportuan në Suedi për asgjesim, prej të cilave 13.6-ton ishin lëndë fosile djegëse, 0.2-ton dikloretan, dhe rreth 16-ton oksidues AK-20F. Në tabelën më poshtë tregohet sasia e mineraleve, mbetjeve nga minerali i xeherorit dhe mbetje të hirit që janë eksportuar/importua gjatë periudhës 2005-2008:

Tabela 19: Sasia e mineraleve, mbetjeve nga minerali i xeherorit dhe mbetje të hirit që janë eksportuar/importua gjatë periudhës 2005-2008

Sasia e mbetjeve në ton

2005 2006 2007 2008

Eksport Import Eksport

Import Eksport Import Eksport Import

Minerale, mbetje nga minerali i xeherorit, mbetjet të hirit

205,384 0 355,374 461 670,849 3,308 510,090 4,413

Total (ton) 205,384 355,835 674,157 514,503

Burimi: MIE

Në tabelën më poshtë jepen të dhëna në lidhje me magazinat e tjera të këtyre mbetjeve në vend, si dhe lloji i kimikateve që ato kanë të depozituar dhe sasia potenciale e tyre:

Tabela 20: Magazinat e tjera të këtyre mbetjeve në vend, si dhe lloji i kimikateve që ato kanë të depozituar dhe sasia potenciale e tyre

Magazinat e kimikateve të vjetra Përbërja e kimikateve dhe mbetjeve

Sasia (e përafërt) në kg

Ndërmarrja për furnizimin e minierave

Cianide dhe kimikate të tjera 15,000

Ish Kombinati Energjetik Kimikate për përdorim në laborator 300

Kompleksi në Laç Kimikate për përdorim në laborator 60

Laboratori i impiantit të bakrit në Rubik

Kimikate për përdorim në laborator 70

Azotiku në Fier Acid formic, V2O5, TS 605, potasium carbonate 93,300

Dega Rajonale në Tropojë Kimikate për përdorim në laborator 18,300

Faqe 50 në 162

Laboratori gjeologjik qendror Kimikate për përdorim në laborator 5,000

Dega Rajonale në Rubik Kimikate për përdorim në laborator 280

Dega Rajonale në Pukë Kimikate për përdorim në laborator 230

Total 241,270

Burimi: MIE

Tabela 21: “Hotspot-e” në Shqipëri

“Hotspot-e” në Shqipëri

Sasia potenciale e mbetjeve që ato kanë të depozituara

Përshkrimi i gjendjes

Kompleksi i shkrirjes së metaleve në Elbasan

1.5-2.0 million-ton Me potencialin më të lartë të ndotjes nga mbetjet e metaleve të rënda si ferronikel dhe ferrokromit, të trashëguara gjatë 35 të fundit, duke ndotur ujrat e lumit Shkumbin.

Zona e minierës së bakrit në Rreshen

N/A Një ndër zonat më të mëdha për nxjerrjen e bakrit e vendosur në shtratin e lumenjve Mat-Fan, ku vlerësohet të këtë përqindrime të larta të arsenikut dhe metaleve të renda në rrjedhen e lumenjve dhe në sistemin e vaditjes së tokave bujqësore.

Zona e minierës së bakrit në Kurbnesh

N/A Vlerësohet si një ndër zonat më të mëdha të shaktërruara nga depozitat e mbetjeve me përqëndrime të larta të bakrit, shumë pranë rrjedhave të lumenjve Mat- Fan.

Zonat e bakrit në Rubik dhe Reps

N/A Vlerësohet si një nga zonët minerare me prodhimtari më të lartë (rreth 350kt në vit), dhe njihet për depozitat e bakrit të cilat janë shumë pranë rrjedhës të lumit Fan.

Zona e minierës së bakrit në Fushë Arrëz

N/A Një nga zonat më të mëdha të minierave të bakrit në vend, e cila prodhonte rreth 320,000 Mt/vit xeheror bakri (kur operonte me kapacitet të plotë).

Zona e depozitave të ferronikelit në Pogradec

N/A Në këtë zonë ka depozita të mbetjeve nga ferronikel të depozituara pranë liqenit të Ohrit nga minierat e dikurshme të Përrenjasit, Gurit të Kuq dhe Bitinskas.

Zonave e minierave të bakrik në Rehovë

N/A Zonë e minerës së bakrit në rrjedhën e lumit Osum në kufi me Greqinë. Raportohet të jetë një zonë e ndotur dhe bar i djegur rreth saj.

Faqe 51 në 162

Zona e minierave të bakrit në Kalimash/Kukës, Gjegjan

N/A Zonë e minierës së bakrit, ku përqëndrime të arsenikut shkarkohen në ujrat e Drinit të mesëm, ku zona e Gjegjanit raportohet të jetë më e ndotura.

Nxjerrja e naftës në Ballsh, Kuçovë, Patos Marinza

Zona e Ballshit – shkarkohen rreth 20,000 tpa naftë në mjedisin përreth

Në zonën e Patos Marinzës ujrat sipërfaqësorë dhe nëntokësorë po ndotën seriozisht nga puset e naftës, gjatë nxjerres së sajë më pompa, nga tubacionet dhe impiantet e paratrajtimit, dhe në ajër shkarkohen gazet sulfurike dhe hidrokarbure të ndryshme. Ujrat e përdorur nga këto impiante shkarkohen në ujrat e lumit Gjanica, ku përveç përbërësve të naftës kanë edhe lëndë toksike

Mbetjet plastike nga PVC në Lushnje

N/A N/A

PVC Vlorë N/A 5km larg qytetit të Vlorës, 5-6ha të fabrikës së vjetër të PVC, janë të ndotur më Hg deri në një thellësi 1.0 -1.5 m nën nivelin e tokës

Uzina e azotikut në qytetin e Fierit

850m3 solucione të mbetura nga prodhimtaria e uzinës

Potencialisht toka dhe ujrat nëntokësorë janë të ndotura me përmbajtje arseniku, të cilat derdhen në tubacionet e ujit të pijshmë apo shkrakohen në rrjedhën e lumenjve.

Mbetjet e pakontrolluara në landfillin e Sharrës

N/A N/A

Superfosfatit në Laç 30,000-ton mbetje hekuri

Mbetjet janë të depozituara në zonën e fabrikës, e cila nuk kishte parashikuara shtresa mbrojtëse apo sistem drenazhimi

Impianti i prodhimit të letrës në Lezhë

N/A N/A

Depozitat në Balëz të Elbasanit

216-ton mbetje të kimikateve si, dikloremetane, kripëra të arsenikut, nitrate amoni, hidrokside të amonit

Në vitin 2008 nga UNDP u evidentuan që janë depozituar mbetje të kimikateve si, dikloremetane, kripëra të arsenikut, nitrate amoni, hidrokside të amonit etj. Në vitin 2010, rreth 90ton kimikate nga magazina në Balëz të Elbasanit u ripaketuan dhe u transportuan për në Gjermani, Belgjike dhe Greqi nga një kompani greke.

Zona e Porto Romanos

N/A Një nga zonat më të ndotura që në fillim të viteve ’90 në sajë të Ndërmarrjes së Kimikateve që ka ekzistuar në këtë zonë, duke vlerësuar se ka një sasi të madhe të kimikateve të rrezikshme të depozituara si keksaklorocikloheksane dhe krom (VI). Këto kimakete vlerësohen si shumë të rrezikshme, pasi kanë shkaktuar dëme si në mjedisin përreth ashtu edhe në shëndetin e njerëzve. Donacione të huaja kanë bërë të mundur që ndër vite të ndërmerren fushata pastrimi të kësaj zonë, ku në 2004, nga një fond i bankës botërore u pastrua një sipërfaqe prej 78,000m2. Ndërkohë një fond i Qeverisë Hollandeze mundësoi pastrimin e 3 “hotspote-ve” në këtë zonë gjatë vitit 2010-2011, ku u larguan duke u mbledhur

Faqe 52 në 162

në mbrojtëse të veçanta rreth 60,000m3 dhe’ i ndotur.

Stacioni hekurudhor në Bajzë të Shkodrës

80ton mbetje të sodium florsilikatit dhe mbetje të lëkurës

Një tjetër zonë e konsideruar hotspot nga prania e mbetjeve nga kimikatet, është stacioni hekurudhor në Bajzë të Shkodrës, ku në vitet 1991-1992 kimikate të rrezikshme të transportuar nga Gjermania u lanë në kushte aspak të favorshme. Një vit më pas, 1993, një pjesë e tyre u rikthyen përsëri në Gjermani, por pjesa më e madhe e tyre u la atje. Nga një investigim i bërë në vitin 2008, u identifikuan rreth 80ton të sodium florsilikatit dhe mbetje të lëkurës. Një pjesë e këtyre mbetjeve u eksportua në Britaninë e Madhe për asgjesim dhe një pjesë e tyre u depozitua në një landfill në Shqipëri.

4.3.3 Mbetjet nga bujqësia dhe nga industria e përpunimit të drurit

Mbetjet bujqësore prodhohen në ferma, nga rritja e blegtorisë dhe në proceset e përpunimit të industrisë së ushqimit (pika 02 në Katalogun e Mbetjeve). Disa nga këto mbetje përdoren në bujqësi si pleh dhe një pjesë e papërfillshme përdoret në prodhimin e energjisë.

Tabela 22: Sasia e biomasës nga mbetjet bimore

Bimë Sipërfaqja totale (000/ha) Biomasa totale(000/ton)

Ullinj 35 52,5

Agrume 0,54 0,5

Vreshta 7,18 15

Pemë frutore (mollë, kumbulla, pjeshkë etc)

11,3 22,6

Biomasa totale e pemëve 54 91

Burimi: Sulce, S. and Guri, 2008. Analysis and Study of the Feasibility of a Biomass Chain in Albania

Potenciali i biomasës së përdorshme nga pemët frutore, në të gjithë vendin, llogaritet të jetë rreth 50,000 ton/vit.

Nga zhvillimi i blegtorisë, mbetje të konsiderueshme prodhohen në formën e jashtëqitjeve të cilat së bashku me kashtën dhe mbeturinat e tjera, formojnë plehun organik.

Tabela 23: Sasia e biomasës nga mbetjet shtazore

Blektoria Sasia(në milion)

Sasia e jashtëqitjeve (në milion ton/vit)

Gjedhë 0.493 0.14

Faqe 53 në 162

Lopë 0.355 0.71

Të imta 2.581 0.25

Derra 0.164 0.02

Një thundrake 0.098 0.09

Shpendë 8.437 0.35

Totali 12.128 1.56

Burimi: [Karaj, at al 2009. Analysis of biomass residues potential for electrical energy generation in Albania. Reneëable and Sustainable Energy Revieës, 14, 493-499]

Rreth 1.56 milionë tonelata të mbetjeve blegtorale janë prodhuar në vitin 2005 në Shqipëri. Vlerësohet se gjysma e kësaj sasie përdoret si pleh organik në bujqësi, një sasi e papërfillshme përdoret në prodhimin e energjisë (në formë të biogazit) dhe mbetjet nga sektori blektoral vlerësohen rreth 0.7 milion ton në vit.

Kapaciteti i përdorimit të pyjeve në vendin tonë është rreth 2.2 milion m3 ose rreth 1.5 milion ton/vit. Duke supozuar që 35% e kësaj sasie përdoret si burim për ngrohje, 50 % për përdorim industrial dhe 15% mbetet në pyje, mund të supozojmë se sasia e mbetjeve nga pyjet është 0.2 milion ton/vit.

Kështu që sasia totale e mbetjeve bujqësore, blektorale dhe pyjore, të konsideruara si pjesë e një sistemi të integruar të menaxhimit të mbetjeve, vlerësohet në rreth 0.95 milion ton në vit.

4.3.4 Mbetjet e rrezikshme

Direktiva e Mbetjeve29 specifikon qartësisht që mbetjet e rrezikshme duhet të kategorizohen bazuar në kuadrin ligjor të Komunitetit për kimikatet, në veçanti në lidhje me klasifikimin e preparateve si të rrezikshme bazuar në vlerat limit të përqëndrimeve të përdorura për këtë qëllim. Ato duhet të etiketohen sipas standardeve ndërkombëtare dhe të Komunitetit, nga gjeneruesi i tyre dhe nuk duhet të përzihen me kategoritë e mbetjeve jo të rrezikshme, por as me kategori të tjera të mbetjeve të rrezikshme.

Gjeneruesit e të gjitha kategorive të mbetjeve të rrezikshme janë përgjegjës për menaxhimin e tyre nga faza e prodhimit, grumbullimit, transportit dhe magazinimit, si dhe aktorë të tjerë, pjesë e zinxhirit menaxhues të tyre, transportuesit apo trajtuesit e mbetjeve.

Ndërkohë sipas kuadrit ligjor në fuqi, të gjithë personat fizikë a juridikë, të cilët bëjnë grumbullimin, transportin dhe magazinimin e mbetjeve të rrezikshme duhet të pajisen me leje mjedisi që parashikohen në kategorinë III sipas ligjit nr. 10081, datë 23.02.2009 “Për licencat, autorizimet dhe lejet në Republikën e Shqipërisë”, në të cilat përcaktohen rregullat e shëndetit dhe sigurisë për transportin e mbetjeve të rrezikshme.

Në përmbushje të standardit për mbajtjen e të dhënave për sasinë, natyrën dhe origjinën e mbetjeve të rrezikshme dhe destinacionin final të tyre, aktualisht janë në fuqi dy vendime VKM nr.229, datë 23.04.2014 “Për miratimin e rregullave për transferimin e mbetjeve jo të rrezikshme dhe informacionit që duhet të përfshihet në dokumentin e transferimit”, dhe VKM nr. 371, datë 11.06.2014 “Për miratimin e rregullave për dorëzimin e mbetjeve të rrezikshme dhe të dokumnetit të dorëzimit të tyre”. Në këtë mënyrë të tre palët e përfshira në këtë proces ajo dorëzuese, transportuese dhe marrëse nënshkruajnë dokumentin e transferimit të mbetjeve, duke marrë përgjegjësinë e plotë të origjinës, sasisë dhe destinacionit final të mbetjeve të rrezikshme për çdo subjekt që i gjeneron ato.

29 DIREKTIVA 2008/98/EC e PARLAMENTIT EUROPIAN DHE E KËSHILLIT e 19 Nëntorit për mbetjet dhe shfuqizimi i Direktivës 2006/12/EC Parlamentit Europian dhe e Këshillit e 5 Prillit 2006 për mbetjet (version i kodifikuar i Direktvës 75/442/EEC)

Faqe 54 në 162

Për menaxhimin e mbetjeve të rrezikshme, në Shqipëri nuk ekziston as infrastruktura bazë dhe as ajo komplementare për trajtimin dhe asgjesimin e mbetjeve të rrezikshme. Për më tepër nuk ekzistojnë të dhëna mbi masën dhe rrymat e mbetjeve. Akoma më tepër vendet për ndërtimin e faciliteteve për menaxhimin e mbetjeve të rrezikshme apo qendrave pritëse nuk janë përcaktuar ende në asnjë rajon apo qytet të vendit.

Deri tani nuk është ndërtuar ende asnjë landfill për mbetjet e rrezikshme. Një pjesë e tyre qëndrojnë të magazinuara pranë ish fabrikave të prodhimit (shpesh herë në kushte jo të sigurta), një pjesë e tyre është eksportuar dhe disa janë depozituar në një mënyrë të pakontrolluar.

Një çështje kritike është edhe barra e trashëguar nga aktiviteti i mëparshëm industrial, duke përfshirë edhe hedhjen e pakontrolluar të mbetjeve të rrezikshme, ndotjen e pikave të nxehta mjedisore dhe ruajtjen e kimikateve të papërdorura, të vjetëruara ose të ndaluara.

4.3.5 Amballazhet dhe mbetjet nga paketimi

Direktiva (94/62/KE) mbi Paketimin dhe Mbetjet e Paketimit është amenduar disa herë. Në vitin 2004 Direktiva 2004/12/KE vendos disa objektiva specifike për riciklimin, të cilat bazohen në peshën specifike të materialeve të riciklueshme si: 60% për letër dhe karton, 60% për qelqin, 50% për metalet, 22,5 % për plastikën dhe drurin. Në vitin 2005, Direktiva u rishikua përsëri për t'u dhënë shteteve të reja anëtare periudha kalimtare për arritjen e objektivave të rikuperimit dhe riciklimit. Gjithashtu në direktivë specifikohet që çdo Shtet Anëtar është i lirë të miratojë metodën apo sistemin për mbledhjen dhe riciklimin e mbetjeve të paketimit, që ai e gjykon më të përshtatshme.

Me hyrjen në fuqi të VKM.177, datë 06.03.2012 “Për paketimin dhe mbetjet nga paketimi”, në linjë me direktivën e mbetjeve të BE-së, Shqipëria adopton të njëjtat objektiva specifike si ato të BE-së, të cilat duhet të plotësohen deri në fund të vitit 2019, duke synuar sa më shumë riciklimin e mbetjeve nga paketimi. Miratimi i kësaj VKM-je do të pasohet nga miratimi i VKM nr.418, datë 25.06.2017 “Për ndarjen në burim të mbetjeve”, e cila ka si qëllim përcaktimin e masave për ndarjen në burim të rrymave të mbetjeve, për reduktimin e sasisë totale të mbetjeve që shkojnë në landfill. Kjo VKM përcakton:

i. NJQV duhet të grumbullojnë në mënyrë të diferencuar mbetjet nga 31 Dhjetor 2018, për të paktën rryma si, letra, metalet, plastika dhe qelqi, të ulin normën e gjenerimit të mbetjeve në 202030, sa 50% e sasisë së mbetjeve të vitit 201431, duke ricikluar rryma e letrës, metaleve, plastikës, dhe qelqit;

ii. 85% e familjeve në 2020 do të marrin një shërbim të përshtatshëm për sa i takon sistemit të grumbullimit të mbetjeve, dhe 90% në vitin 2025;

iii. Norma e trajtimit të mbetjeve në landfill do të shkojë në 45% në 2020 dhe 70% e mbetjeve do të rekuperohet nga riciklimi, kompostimi dhe rekuperimi me energji.

Ndonëse kuadri ligjor për grumbullimin e ndarë në burim është në fuqi, ai nuk ndodh pothuajse në asnjë nga bashkitë në vend (edhe pse ka patur iniciativa, të cilat kanë rezultuar të pasuksesshme). Megjithatë në vend operojnë rreth 80 kompani private, të cilat grumbullojnë dhe procesojnë tipe të ndryshme të rrymave të mbetjeve, si: skrapin, letrën, plastikën, tekstilet, gomat e përdorura etj, nga ku 26 prej tyre trajtojnë dhe riciklojnë plastikën.

Sipas të dhënave të INSTAT përqindja e mbetjeve që është ricikluar kundrejt sasisë totale të mbetjeve të grumbulluara për 4 vitet e fundit ka një ulje të lehtë nga vitit 2013 në 2017, si tregohet në grafikun më poshtë:

30 Sipas të dhënave të INSTAT, sasia e mbetjeve në 2020 që shkon për trajtim final do të jetë 614,442-ton mbetje31 INSTAT, Sasia e mbetjeve në 2014 (1,228,884 ton)

Faqe 55 në 162

Grafik 13: Sasia e mbetjeve që janë ricikluar gjatë katër viteve të fundit

2013 2014 2015 2016 -

50,000

100,000

150,000 200,000

250,000

300,000

350,000

400,000

0%

5%

10%

15%

20%

25%

30%

225,638

265,439

357,548

224,155

Mbetjet e ricikluara

Mbetjet e ricikluara (ton/vit) Pëqindja e mbetjeve të ricikluara

[Burimi: INSTAT]

Në vitin 2016 janë ricikluar 17.2% të mbetjeve totale, ndërkohë në vitin 2015 janë ricikluar 25.3% dhe në 2014 janë 21.6% dhe në vitin 2013 rreth 24.0%. Siç shohim edhe nga të dhënat, sasia e mbetjeve që riciklohen ka pësuar një rënie me gati 8.5% nga viti 2015 kundrejt vitit 2016, duke u larguar arritjes së objektivit kombëtar, ku në fund të 2018 duhen ricikluar 50% e sasisë së mbetjeve të vitit 2014.

4.3.6 Automjetet në fund të jetës

Me automjete në fund të jetës do të kuptojmë komponentët e automjeteve, materialeve, pjesëve të këmbimit apo ato të zëvendësuara të automjeteve, të cilat e humbasin funksionin e tyre dhe kthehen në mbetje.

Sipas direktivës (2000/53/EC) për automjetet në fund të jetës, Vendet Anëtare kanë si prioritet parandalimin e të gjitha mbetjeve që vijnë nga automjetet në fund të jetës, në sajë të ripërdorimit, riciklimit, apo forma të tjera të rikuperimit të tyre.

Menaxhimi i mbetjeve nga automjetet në fund të jetës, përveç ligjit kuadër të menaxhimit të integruar të mbetetjeve, është i rregulluar nga VKM nr. 705, datë 10.10.2012 “Për menaxhimin e mbetjeve të automejteve në fund të jetës”, e cila transpozon plotësisht direktivën (2000/53/EC).

Autoritetet qëndrore dhe ato vendore në nivel qarku kanë përgjegjësinë për miratimin e hapsirave të përshtatshme (vendgrumbullime) për veprimtaritë e trajtimit të automjeteve të dala nga përdorimi, me kërkesë të operatorëve ekonomikë. Pas datës 1 Janar 2015, çdo prodhues i të gjitha kategorive të automjeteve në fund të jetës duhet të kufizojë përdorimin e substancave të rrezikshme dhe metalet e rënda, si plumb, mërkur, kadmium ose krom gjashtëvalent, dhe duhet t’i etiketojë mbetjet e tyre përpara se ato të shkojnë për trajtim.

Në harkun kohor të 4 viteve (1 Janar 2015 – 31 Dhjetor 2019) çdo prodhues i automjeteve në fund të jetës është përgjegjës që të ripërdorë dhe rikuperojë të paktën 85% të automjeteve sipas peshës mesatare për një automjet për një vit kalendarik, dhe të ripërdorë dhe riciklojë të paktën 80% të automjeteve sipas peshës mesatare për një automjet për një vit kalendarik. Këta dy objektiva pas Janarit të 2020 do të rriten me 5% secili, ku prodhuesit e automjeteve në fund të jetës duhet të sigurojnë rekuperimin e 95% të automjeteve sipas peshës mesatare për një automjet për një vit kalendarik, dhe të ripërdorin dhe riciklojnë të paktën 80% të automjeteve sipas peshës mesatare për një automjet për një vit kalendarik.

Sipas INSTAT, që prej vitit 2013, në Shqipëri importohen mesatarisht 30 - 40 mijë makina, ku 80% e tyre ishin më të vjetra se 10 vjet. Sipas të dhënave që vijnë nga Ministria e Infrastrukturës dhe Energjisë 95% e mjeteve që janë sot në treg janë të përdorura. Fundi i vitit 2016 shënoi 563,106 mjete të regjistruara në vend, ku vetëm 401,499 prej tyre kanë kryer kontrollin teknik dhe pagesën e taksave. Bazuar në këto dy shifra, mund të themi se rreth 161,607 automjete mund të jenë kontigjent

Faqe 56 në 162

për t’u kthyer në automjete në fund të jetës, por jo vetëm, pasi edhe aksidentet rrugore të mjeteve janë një burim i automjeteve në fund të jetës.

Së fundmi ISHMP nisi një fushatë për inspektimin e të gjitha pikave të hapura të grumbullimit të automjeteve në fund të jetës, duke i lënë detyrë të posaçme bashkive, të cilat kanë në territorin e tyre pika të tilla, për pastrimin e tyre brenda një afati kohor të caktuar. Nga inspektimi i kryer në terren ISHMPU evidentoi rreth 230 pika të hapura grumbullimi të automjeteve në fund të jetës.

4.3.7 Mbetjet nga gomat e përdorura

Sipas kërkesave të ligjit kuadër për menaxhimin e integruar të mbetjeve urbane, Qeveria Shqiptare miratoi VKM nr. 652, datë 14.09.2016 “Për rregullat dhe kriteret për menaxhimin e mbetjeve nga gomat e përdorura”, ku përcaktoi rregullat dhe kriteret për menaxhimin e integruar të mbetjeve nga gomat, duke përfshirë mbledhjen/grumbullimin, transportimin, ruajtjen/magazinimin dhe trajtimin e tyre.

Të gjithë persona fizikë apo juridikë, të cilët janë të përfshirë në procesin e menaxhimit të gomave të përdorura duhet të pajisen me licencë të kategorisë III, sipas legjislacionit në fuqi. Ai që zotëron gomat e përdorura i dorëzon ato pranë pikave të grumbullimit, pa pagesë dhe më pas grumbulluesi i transporton ato për tek trajtuesi final, të shoqëruar me dokumentin e transferimit të tyre. Është detyrë e trajtuesit të gomave të përdorura që të raportojë në AKM-ë brenda datës 30 Tetor të çdo viti në lidhje me sasinë gomave/mbetjeve të gomave të përdorura të trajtuara sipas dokumentit të transferimit.

Mbetjet nga gomat e përdorura përfundojnë: (i) në venddepozitime bashkiake duke u bërë një habitat i favorizuar për brejtësit, (ii) hidhen në vende të pakontrolluara ku të munden, (iii) digjen në mjedise të hapura (iv) ose digjen në impiantet e gelqereve/çimentos duke shkarkuar emetime të rrezikshme në ajër.

Ministria e Turizmit dhe Mjedisit raporton sasitë vjetore të gomave të reja dhe të përdorura që janë aktualisht në përdorim gjatë tre viteve 2012, 2013 dhe 2014, siç tregohet në tabelën më poshtë:

Tabela 24: Sasia e gomave pneumatike (të reja dhe të përdorura) në Shqipëri

Goma 2012 2013 2014

kg copë kg copë kg copë

Goma të reja pneumatike

3,311,893 523,529 4,507,085 638,706 5,224,240 628,760

Goma të përdorura 150,612 7,508 118,762 1,913 127,382 1,562

Totali 3,462,505 531,037 4,625,847 640,619 5,351,622 630,322

[Burimi: Minsitria e Turizmit dhe Mjedisit]

Në Shqipëri nuk ka impiante për djegien e mbetjeve nga gomat e përdorura as për trajtimin e tyre mekanik (riciklimi).

4.3.8 Mbetjet nga pajisjet elektrike dhe elektronike

Mbetjet nga paisjet elektrike dhe elektronike (MPEE) renditen ndër rrymat e mbetjeve me rritjen më të shpejtë. Ajo përbëhet nga paisje të vjetra shtëpiake (televizorë, video regjistrues, frigoriferë, etj.), kompjuterë, telefonat, telefonat celularë, manjetofonë, etj). Shumica MPEE renditen si të rrezikshme për shkak të komponentëve të rrezikshëm që ato përmbajnë. Kosto e rikuperimit të materialeve nga MPEE është gjithashtu e lartë.

Faqe 57 në 162

Nga hyrja në fuqi e direktivës 2012/19/EC për Mbetjet nga Pajisjet Elektrike dhe Elektronike (MPEE) dhe deri në fund të vitit 2015, të gjitha Vendet Anëtare duhet të përmbushin objektivin e grumbullimit të 4kg/banorë/vit të MPEE-ve. Pas vitit 2015, ky objektiv nuk ishte më në fuqi, dhe vendet anëtare deri në fund të vitit 2016 duhet të grumbullonin minimalisht 45% të peshës totale të MPEE-ve të gjeneruara, ndërsa deri në fund të vitit 2019, norma minimale e grumbullimit duhet të jetë 65% e peshës të PEE-ve të hedhura në tregun Europian, ose 85% e peshës të MPEE të gjeneruara në vendin përkatës. Ndërkohë për Vende Anëtare, të cilat nuk kanë një nivel ekonomik shumë të lartë dhe nuk kanë infrastrukturën e duhur për të arritur këto objektiva, duke filluar nga 14 Gusht 2016 norma e grumbullimit të tyre nuk duhet të jetë më e vogël se 40-45% e peshës mesatare të PEE-ve të hedhura në treg në 3 vitet në vazhdim (deri në 14 Gusht 2019).

Në vitin 2012, Qeveria Shqiptare, miratoi VKM nr. 957, datë 19.12.2012 “Për mbetjet nga pajisjet elektrike dhe elektronike”, i cili transpozon Direktivën 2002/96/EC. Vendimi përcakton 4 aktorët kryesorë në ciklin e jetës të MPEE-ve dhe detyrat e tyre që në fazën e prodhimit dhe deri në trajtimin e mbetjeve dhe raportimin e tyre:

i. Prodhuesit e PEE duhet të pajisen me leje mjedisi të kategorisë III, sipas legjislacionit në fuqi dhe duhet të etijketojnë produketet e tyre. Ata së bashku me shpërndarësit, të cilët gjithashtu janë të pajisur me leje mjedisi të katëgorisë III, bëjnë llogaritjet vjetore të sasisë se PEE-ve të prodhuara dhe të grumbulluara nga skema e grumbullimit që ata duhet të ngrenë dhe këtë informacion ia raportojnë NJQV-ve përkatëse për çdo vit kalendarik;

ii. NJQ-ve e kanë si detyrim që brenda muajit Prill të raportojnë në AKM për vitin pasardhës në lidhje me MPEE-të;

iii. Drejtoria e Përgjithshme e Doganave bën regjistrimin e importeve dhe eksporteve të PEE dhe ekpsortet e MPEE dhe raporton brenda muajit Mars në AKM-ë;

iv. AKM-ja administron regjistrin e kompanive që prodhojnë dhe grumbullojnë PEE-të dhe bën llogaritjen finale në lidhje me përqindjen e ricikluar të produkteve nga PEE-të.

Ndonëse vendimi është në linjë me direktivën, targetat kombëtare të vendosur, tashmë e kanë kaluar afatin e zbatimit të tyre, deri në 1 Janar 2015 dhe duhen riparë. Për këtë kategori mbetjesh aktualisht në vend nuk ka kompani të rregjistruara që bëjnë grumbullimin, transportin apo trajtimin riciklimin e tyre. Kjo rrymë mbetjesh përfundon në venddepozitimet e pa kontrolluara urbane.

Në tabelën më poshtë tregohen shifrat e raportuara nga Ministria e Turizimit dhe Mjedisit në lidhje me sasinë e PEE në vendin tonë, gjatë tre viteve 2013, 2014 dhe 2015:

Tabela 25: Sasia e MPEE në Shqipëri

PEE 2012 2013 2014 2015

kg copë kg copë kg copë kg copë

Totali

20,3

96,7

93

8, 2

33,6

50

21,3

64,6

45

7,61

4,05

2

19,9

91,4

37

7, 8

40,6

23

14,3

92,2

09

2,81

6,73

4

[Burimi: Ministria e Turizmit dhe Mjedisit]

4.3.9 Mbetjet nga llumi i impianteve të trajtimit

Mbetjet llumore përftohen nga impiantet e trajtimit të ujërave të ndotur, të cilët trajtojnë shkarkime ujore shtëpiake dhe urbane, mbetje llumore nga gropat septike ose instalime të ngjashme për trajtimin e shkarkimeve ujore shtëpiakë ose urbane.

Faqe 58 në 162

Direktiva 91/271/KEE mbi trajtimin e mbetjeve ujore urbane përcakton rregullat e grumbullimit, trajtimit dhe shkarkimit të ujrave urbanë dhe shkarkimin e ujrave të ndotur nga disa sektorë të caktuar të industries. Ndërsa Direktiva 86/278/KEE32 mbi llumrat e kanalizimeve synon të nxisë përdorimin e tyre në bujqësi pasi ato kanë kaluar një proces trajtimi dhe janë kthyer në lëndë të parë për rritjen e bimëvë.

Në vitin 2015 miratohet VKM nr. 127, datë 11.02.2015 “Për kërkesat për përdorimin në bujqësi të llumrave të ujrave të ndotur”, i cili synon rregullimin e përdorimit korrekt në bujqësi të llumrave të urjrave të ndotur për të parandaluar efektet e dëmshme në tokë, bimësi, kafshë dhe tek njerëzit. Të gjithë llumrat që dalin nga trajtimi i ujrave të ndotur nuk mund të përdoren në bujqësi nëse ato nuk plotësojnë kriteret e përcaktuar në vendim në lidhje me sasinë e metaleve të rënda që ato përmbajnë.

Sipas të dhënave të raportuara nga Raporti i Performancës për Shoqëritë e Ujësjellës Kanalizimet për vitin 2016, Enti Rregullator i Ujit në Shqipëri, 79.4% e popullatës mbulohen më shërbimin e ujit të pijshëm dhe 50.7% e tyre kanë sistem të kanalizimeve.

Në vendin tonë janë planifikuar gjithsej 23 impiante të trajtimit të ujrave urbane, ndër të cilët 10 janë në funskionim, 2 janë në ndërtim dhe 11 të tjerë janë në fazën e studimit të fizibilitetit. Kur këto impiante do të punojnë në kapacitet të plotë, sasia e mbetjes së thatë që do të dalë nga trajtimi i ujrave urbanë do të jetë rreth 35,000ton mbetje në vit. Nëse nuk do të merren masa për trajtimin e kësaj mbetje të thatë (llumin), duke aplikuar metodat e riciklimit, ai shumë shpejt do të kthehet në një problem shumë serioz.

4.3.10 Mbetjet nga produktet e kafsheve

Mbetjet nga produktet nga kafshët janë ato mbetje, të cila gjenerohen nga procesi i therjes së kafshëve në thertore apo i ngordhjes së tyre në rrethana të ndryshme.

Vendet Anëtare të BE-së kanë një Rregullore (EC) No 1774/2002 të Paralmentit Europian dhe Këshillit e 3 Tetorit të 2002, e cila përcakton rregullat e shëndetit në lidhje me produktet e kafshëve që nuk janë për konsum nga njerëzit. Rregullat për shëndetin dhe mbikqyrjen e produkteve nga kafshët që nuk janë për konsum për njerëzit aplikohen për:

Grumbullimin, transportin, magazinimin, mbajtjen, trajtimin dhe përdorimin apo asgjesimin e produkteve nga kafshët;

Hedhje në treg, të disa rasteve të veçanta, eksporti dhe tranziti i produkteve nga kafshët dhe i produkteve që vijnë prej tyre.

Kuadri ligjor shqiptar në lidhje me mbetjet nga produktete shtazore, të cilat nuk janë për konsum nga njerëzit, rregullohet nga ligji kuadër për menaxhimin e integruar të mbetjeve, ku ato klasifikohen si mbetje jo urbane dhe janë përgjegjësi e prodhuesit të tyre, për të ndjekur ciklin nga prodhimi deri në trajtimin final tyre. Njësitë e Qeverisjes Vendore janë përgjegjëse për përcaktimin e një vendgrumbullimi në territorin e tyre, ku prodhuesit e këtyre mbetjeve të mund të sjellin mbetjet për trajtim final.

Nga ana tjetër, ligji 10465, datë 29.09.2011 “Për Shërbimin Veterinar në Republikën e Shqipërisë”, i cili ndër shumë direktiva, transposon edhe direktivë 96/23/K,” Mbi masat për monitorimin e disa substancave dhe mbetjeve të tyre në kafshët e gjalla dhe produktet shtazore”, përcakton se përgjegjësi për ndjekjen e të gjithë procesit të trajtimit të mbetjeve nga produktet e kafshëve e kanë Shërbimet Veterinare në Qarqe në të gjithë territorin e vendit. Sipas ligjit, Ministri i Bujqësisë dhe Zhvillimit Rural miraton Planin Kombëtar të Monitorimit të Mbetjeve nga produktet nga kafshët, i cili duhet të zbatohet nga shërbimet veterinare.

Mbetjet e kafshëve prodhohen në thertore, në mjedise për trajtimin e mishit, peshqve, vezëve, qumështit, impianteve frigoriferike të magazinimit, tregje, kasapë, objekte të hotelerisë apo objekteve të tjera publike ku shërbehet ushqimi, në mjedise për mbarështimin dhe rritjen apo mbajtjen e kafshëve, kopshteve zoologjike, terrenet dhe objektet e gjuetisë, terminaleve e porteve, në vendkalimeve kufitare të transportit dhe të produkteve të kafshëve etj.

32 Ndryshuar nga Direktiva 91/692/EEC, rregullorja (EC) 807/2003 dhe rregullorja (EC) 219/2009.

Faqe 59 në 162

Në Shqipëri nuk ka asnjë impiant të ngritur për trajtimin e kësaj lloj rryme mbetjeje. Mbetjet e kafshëve që prodhohen nga të gjitha vendet e sipërpërmendura përfundojnë ose në kontenierët e qytetit ose nëpër lumenj apo venddepozitimet bashkiake.

Nga të dhënat e raportuara nga AKM në raportin e fundit të gjendjes së Mjedisit, në lidhje me sasinë e mbetjeve nga produktet e kafshëve, vetëm 8 Qarqe (41 bashki kanë raportuar) kanë raportuar në lidhje me sasinë e mbetjeve nga produket e kafshëve për vitin 2016, siç tregohet në tabelën më poshtë:

Tabela 26: Sasia e mbetjeve nga produktet e kafshëve të raportuara nga NJQV-të për vitin 2016

Sasia e mbetjeve nga produktet e kafshëve e raportuar nga NJQV-të në AKM për vitin 2016

2016 (kg)

Qarku Shkodër 1,000

Qarku Elbasan 287

Qarku Korçë 175,002

Qarku Fier 835,000

Qarku Gjirokastër 6,000

Qarku Lezhë 934,130

Qarku Berat 11,720

Qarku Kukës 36,000

Total 1,999,139

[Burimi: Burimi AKM (Raporti i Gjendjes së Mjedisit 2016)]

4.3.11 Mbetjet nga vajrat e përdorura

Vajrat e përdorura janë mbeturina të rrezikshme dhe trajtohen në përputhje me Ligjin nr. 10,463, datë 09.22.2011 "Për menaxhimin e integruar të mbeturinave", dhe në veçanti në nenin 27 të këtij ligji. Kjo rryme mbetjesh përfshin: vajrat e përdorura të mjeteve të motorizuara, vajrat e shpenzuara për kamiot, lubrifikantët; vajrat e përdorur për turbinat, vajrat e përdorur për pajisjet hidraulike, mbetjet dhe llumrat vajore nga depozitat, përzierjet e vajrave me ujin dhe emulsione.

Direktiva e mbetjeve (2008/98/EC), në lidhje me vajrat e përdorur përcakton qartë, se këto vajra, në ato raste kur është teknikisht e mundur duhet të grumbullohen të ndarë, mundësisht edhe të ndarë sipas karakteristikave të ndryshme të vajrave, dhe trajtimi i tyre duhet të ndjekë parimet e hierarkisë së mbetjeve, ku prioritarizohet parandalimi dhe më pas proceset e tjera.

Bazuar në ligjin kuadër për menaxhimin e integruar të mbetjeve, Qeveria Shqiptare miratoi VKM nr. 765, datë 07.11.2012 “Për miratimin e rregullave për grumbullimin e diferencuar dhe trajtimin e vajrave të përdorur”33, ku në fokusin e tij janë vajrat lubrifikantë, të lëngshme apo gjysëm të lëngshme, me bazë minerale apo sintetike, të cilat janë kthyer në të pavlefshme për qëllimin për të cilat ato janë prodhuar.

Si një kategori e mbetjeve, të cilat klasifikohen të rrezikshme ndalohet rreptësisht derdhja e tyre në ujra sipërfaqësorë, nëntokësore, territoriale detare, në sistemet e drenazhimit dhe kullimit si dhe në

33 Kjo VKM transposon plotësisht DIREKTIVËN 2008/98/EC e PARLAMENTIT EUROPIAN DHE E KËSHILLIT e 19 Nëntorit për mbetjet dhe shfuqizimi i Direktivës 2006/12/EC Parlamentit Europian dhe e Këshillit e 5 Prillit 2006 për mbetjet (version i kodifikuar i Direktvës 75/442/EEC)

Faqe 60 në 162

sistemin e kanalizimeve të ujrave; depozitimi/derdhja në tokë apo i mbetjeve që rezultojnë nga përpunimi i tyre; përpunimi i tyre nëse shkarkimet në ajër janë mbi normat e lejuara; derdhja, hedhja, braktisja, groposja apo përzierja me mbetje të tjera; dhe transporti apo trajtimi i tyre nga operatorë të paautorizuar.

Sipas të dhënave të raportuara nga Drejtoria e Përgjithshme e Doganave sasia e vajrave lubrifikantë që janë importuar në vendin tonë gjatë vitit 2016 është 3,748,783 litra. Të dhënat e marra nga ISHMP raportojnë së në vend operojnë rreth 364 kompani, të cilat prodhojnë vajrat e naftës dhe vajra të fituara prej mineraleve bituminoze, ndryshe nga vajrat bruto me një sasi mesatare vjetore prej 8,915ton, e cila është destinuar për t’u kthyer në mbetje të vajrave të përdorur.

Ndërkohë në Raportin e Gjendjes së Mjedisit për vitin 2016, raportohet që vetëm 282,705 litra vajra të përdorur janë tërhequr për t’u trajtuar, ndërsa pjesa tjetër ose është depozituar në ambjentet që e prodhojnë atë ose është hedhur në mënyrë të paligjshme në mjedisin e jashtëm. Në tabelën më poshtë tregohet një historik i sasisë të vajrave të përdorur që është trajtuar gjatë tre viteve të fundit në 12 Qarqet e vendit nga kompani të licensuara nga AKM:

Tabela 27: Sasia e vajrave të dorëzuar në subjekte të liçensuar për menaxhimin dhe riciklimin e tyre gjatë tre viteve 2014, 2015, 2016

Sasia e VP të dorëzuar në subjekte të liçensuara për menaxhim dhe riciklim (litra)

2014 2015 2016

Tiranë 2,520 2,540 14,090

Durrës 12,229 14,664 9,525

Lezhë nuk ka të dhëna 3,350 1,030

Gjirokastër subjekte të paliçensuara 3,030 -

Vlorë subjekte të paliçensuara 4,000 24,170

Berat subjekte të paliçensuara 7,650 7,350

Fier 58,210 32,540 37,540

Kukës 1,600 8,290 -

Shkodër 1,360 1,960 -

Dibër subjekte të paliçensuara 10,560 6,710

Elbasan 386,770 200,000 180,000

Korçë 4,180 3,080 2,290

Total 466,869 291,664 282,705


Në vend ekzistojnë rreth 15 kompani të pajisura me licencë që veprojnë për grumbullimin, transportin, ruajtjen, trajtimin, riciklimin dhe përpunimin e vajrave të përdorura, vajrave të përdorura lubrifikuese dhe mbetjeve nga hidrokarburet.

Duke u mbështetur në të dhënat e INSTAT mbi tipologjinë e mjeteve si dhe mbi disa supozime në lidhje me konsumin e vajit nga cdo kategori e mjeteve të transportit rrezulton se në vend potencialisht

Faqe 61 në 162

mund të prodhohen 1.5 – 3.9 miljon litra vaj i përdorur. Sasia aktuale e grumbulluar e vajit të përdorur paraqet vetëm 7 – 18% të sasisë totale të vajit të përdorur.

4.3.12 Mbetjet nga bateritë dhe akumulatorët

Mbetjet nga bateritë dhe akumulatorët janë të gjitha mbetjet të cilat gjenerohen nga dalja jashtë funksionimit të të gjitha llojeve të baterive dhe akumulatorëve, pavarësisht formës, volumit apo peshës së tyre.

Në Vendet Anëtare menaxhimi i qëndrueshëm i të gjithë ciklit të jetës së këtyre produkteve rregullohet nga direktiva (2006/66/KE) “Për mbetjet nga bateritë dhe akumulatorët”, ku ndalohet rreptësisht hedhja në treg e këtyre produkteve që përmbajnë substanca të rrezikshme si mërkuri apo kadmiumi, dhe duhet të aplikohen procedura të grumbullimit të ndarë, riciklimit dhe trajtimit final të tyre sipas standardeve të zhvillimit të qëndrueshëm. Kjo kategori e mbetjeve ndalohet rreptësisht të depozitohet në landfill apo në incenerator.

Në vazhdën e procesit të përafrimit të legjislacionit mjedisor me atë të BE-së, në vitin 2012, Qeveria Shqiptare miratoi VKM nr. 866, datë 04.12.2012 “Për Bateritë Akumulatorët dhe Mbetjet e tyre”34. Qëllimi dhe objekti përputhen me ato të direktivës 2006/66/EC, si dhe janë transpozuar të gjitha targetat e vendosura në directive. Kështu në lidhje me normat e riciklimit të kësaj kategori mbetjesh, brenda vitit 2015 vendi ynë duhet të kishte ricikluar 25% të peshës mesatare të baterive dhe akumulatorëve, dhe brenda vitit 2025 kjo normë do të shkojë në 65% të peshës mesatare të tyre.

Në tabelën më poshtë tregohen shifrat e raportuara nga Ministria e Turizimit dhe Mjedisit në lidhje me sasinë e baterive dhe akumulatorëve në vendin tonë, gjatë tre viteve 2012, 2013 dhe 2014:

Tabela 28: Sasia e baterive dhe akumulatorëve në Shqipëri për tre vite 2012, 2013, 2014

Bateritë dhe akumulatorët

2012 2013 2014

kg copë kg copë Kg copë

Pila dhe bateri primare 89,987 4,617,547

77,628 4,094,304 2,841,854 326,392

Akumulatorë elektrikë 2,673,157 294,681 2,896,357 349,302 86,771 4,490,239

Totali 2,763,144 4,912,228

2,973,985 4,443,606 2,928,625 4,817,631

[Burimi: Ministria e Turizmit dhe Mjedisit]

Nga të dhënat e raportuara nga AKM në raportin e fundit të gjendjes së Mjedisit, në lidhje me MPEE, vetëm 8 Qarqe (41 bashki kanë raportuar) kanë raportuar në lidhje me sasinë e mbetjeve nga bateritë dhe akumulatorët për vitin 2016, siç tregohet në tabelën më poshtë:

Tabela 29: Sasia e mbetjeve nga bateritë të raportuara nga NJQV-të për vitin 2016

Sasia e mbetjeve nga bateritë e raportuar nga NJQV-të në AKM për vitin 2016 2016 (kg)

34 Kjo VKM transpozon: Direktivën 2006/66/EC, të datës 6 Shtator 2006 “Për bateritë dhe akumulatorët, mbetjet nga bateritë dhe akumulatorët” të amenduar nga direktiva 2008/12/EC; Vendimin e Komisionit 2008/763/EC që përcakton metodikën e llogaritjes së shitjeve vjetore të përdoruesit përfundimtar të baterive dhe akumulatorëve portative; Vendimin e Komisionit 2009/603/EC, të datës 5 Gusht 2009 “Për përcaktimin e kërkesave për procedurat e regjistrimit të baterive dhe akumulatorëve në përputhje me direktivën 2006/66/EC,”

Faqe 62 në 162

Qarku Tiranë 21,600

Qarku Shkodër 1,000

Qarku Korçë 3,500

Qarku Fier 422,000

Qarku Gjirokastër 350

Qarku Lezhë 19,250

Qarku Berat 5,000

Qarku Kukës 45

Total 472,745


Ndonëse jo të gjitha bashkitë kanë raportuar në AKM-ë për sasinë e mbetjeve nga bateritë dhe akumulatorët, kjo sasi e raportuar e mbetjeve, përbën rreth 16% të baterive dhe akumulatorëve në treg. Nëse do t’i referohemi targetit kombëtar për riciklimin e 25% të peshës mesatare të baterive dhe kumulatorëve derin në fund të vitit 2014, sasia e baterive dhe akumulatorëve që duhej ricikluar kundrejt peshës totale të tyre do të ishte 732 ton (nga 2,928ton bateri dhe akumulatorë të raportuara nga MTM në 2014).

4.3.13 Mbetjet nga ndotësat organik të qëndrueshëm

Ndotësit e qëndrueshëm organike (NOQ-të) njihen si komponentët organikë shumë toksikë, ku përfshihen në pesticidet e përdorura për mbrojtjen e të mbjellave nga insektet (aldrin, dieldrin, endrin, heptaklor, mirex dhe toksifene), dhe në kontrollin e sëmundjeve të transmetueshme me anë të insekteve (vektoriale) (DDT), ose për mbrojtjen e farërave (HCB); përbërësit rezistentë ndaj nxehtësisë, ku spikasin pajisjet elektrike si transformatorë (PCB), dhe substancat që gjenerohen nga një diegie e paplotë ose produkte të proceseve kimike (dioksina dhe furanet). Këto substanca kanë vetinë të qëndrojnë në mjedis për dekada me rradhë, duke i rezistuar shpërbërjes në ujë, ku shkrihen dhe akumulohen lehtësisht në shtresa të lëngshme dhe bëhen pjesë e zinxhirit ushqimor si për kafshët ashtu edhe për njerëzit.

Sipas direktivës 96/59/KE për heqjen e PCB/PCT, të gjitha Vendet Anëtare duhet të heqin sa më shpejt të jetë e mundur pajisjet që përmbajnë keto elemente, dhe për pajisjet e mëdha kjo gjë duhet të ndodhte deri në fund të vitit 2010. Ky proces duhet të zhvillohet në sajë të miratimit të ngritjes të një inventari për pajisjet që janë në treg që përmbajnë këto substanca, e ndjekur më pas me hartimin e një plani për shkatërrimin e tyre. Në vazhdën e këtyre iniciativave Komisioni Europian ka adoptuar një Strategji për PCB/PCT, me qëllim që të reduktojë sa më shumë të jetë e mundur çlirimin e këtyre substancave në mjedis dhe futjen e tyre në zinxhirët ushqimorë.

Bazuar në ligjin kuadër për menaxhimin e integeruar të mbetjeve, në vitin 2015, Qeveria Shqiptare miratoi VKM nr. 387, datë 06.05.2015 “Për miratimin e rregullave për kontrollin e asgjesimit të PCB-ve, ç’ndotjen apo asgjesimin e pajisjeve që përmbajnë PCB dhe/ ose asgjesimin e mbetjeve të PCB-ve të përdorura”, e cili transposon plotësisht direktivën 96/59/KE për asgjësimin e bifenileve të poliklorinuara dhe trifenileve të poliklorinuara (PCB/PCT).

Të gjithë zotëruesit e pajisjeve të cilat përmbajnë PCB, duhet të etiketojnë produketet e tyre sipas udhëzuesit në këtë vendim, dhe duhet të bëjnë vetëdeklarimin për materialet dhe lëngjet me vëllim PCB mbi 5 dm3 brenda datës 30 Qershor 2016 pranë AKM-së. Në këtë fazë të parë të invetarit të pajisjeve më PCB nga vetëdeklarimeve të zotëruesve, AKM-ja brenda vitit 2016 bën pasqyrimin paraprak të inventarit të vetëdeklarimeve për pajisjet, objektet, materialet dhe lëngjet që përmbajnë

Faqe 63 në 162

PCB dhe në fillim të vitit 2017 ja trasmeton ISHMPU për të kryer inspektimet në terren në lidhje me situatën e raportuar.

Gjatë kësaj faze tranzitore deri në fund të vitit 2018, të gjithë zotëruesit e mbetjeve duhet të dorëzojnë pajisjet apo mbetjet e tyre me përmbajtje PCB-je tek personat fizikë/juridikë, të pajisur me licencë të kategorisë III për ç’ndotjen apo asgjësimin e tyre.

Deri në fund të muajit Mars 2019, zotëruesit bëjnë deklarimin përfundimtar pranë AKM-së, e cila brenda vitit 2019 duhet të hartojë inventarin përfundimtar për pajisjeve, objekteve, materialeve dhe lëngjeve që përmbajnë PCB. Gjatë po atij viti AKM-ë njofton ISHMPU për situatën në vend sipas invetarit, që të kryej inspektimet në terren për verifikimin e saj.

4.3.14 Mbetjet spitalore

Me mbetje spitalore do të kuptojmë mbetjet, të cilat gjenerohen nga subjektet e kujdesit shëndetësorë (spitalet universitare, spitalet rajonale, ambulancat, klinikat e vogla apo subjekte të tjera shëndetësore). Nëse do të studiojmë përbërjen e rrymave të mbetjeve që gjenerojnë këto subjekte të kujdesit shëndetësor, do të shohim që ato ndahen në dy kategori të mëdha:

i. Mbetje jo të rrezikshme që prodhohen në ambjentet spitalore: mbetje urbane dhe mbetje të riciklueshme që nuk janë të ndotura nga mbetjet spitalore;

ii. Mbetje të rrezikshme që prodhohen në ambjentet spitalore: i) mbetje infektuese (mbështjellëse të mprehta, mbetje nga dializa, gjak i infektuar, garza, tampon, doreza); ii) mbetje të mprehta (shiringa, bisturi të përdorura; shishet e ilaçeve); iii) mbetjet citotoksike (mbetjet nga kimikatet e trajtimit të masave tumorale); iv) mbetjet farmaceutike (medikamente të skaduara, të papërdorura, të derdhura apo të kontaminuara), v) mbetjet nga kimikatet; vi) mbetje radioaktive (mbetjet nga trajtimet me radioterapi); vii) mbetje pato-anatomike (pjesë trupash të infektuar, placenta etj).

Mbetjet jo të rrezikshme spitalore janë të ngjashme me mbetjet urbane dhe grumbullohen dhe menaxhohen njësoj si mbetjet urbane. Më pak se 20% e totalit të mbetjeve spitalore i përkasin grupit të dytë, pra kategorisë së mbetjeve të rrezikshme spitalore, të cilat vetë ndahen në:

mbetje infektive 80 % mbetje të mprehta 8 % mbetje patologjike 5 % mbetje farmaceutike 3 % mbetje kimike 2 % mbetje citotoksike 2 %

Në vitin 2010, Qeveria Shqiptare miratoi VKM nr. 798, datë 29.09.2010 “Për miratimin e rregullores për administrimin e mbetjeve spitalore”, e cila bazohej në kuadrin ligjor të shfuqizuar tashmë për menaxhimin e mbetjeve, dhe nuk përafron asnjë nga direktivat e BE.

Inspektoriati Shtetëror i Mjedisit dhe Pyjeve, si organi inspektues në Republikën e Shqipërisë për inspektimin e të gjithë organizmave të pajisur me leje mjedisi, ku ndër to janë edhe objektet e kujdesit shëndetësor që gjenerojnë mbetje spitalore, si dhe kompanitë që trajtojnë këto mbetje, inspekton këto organizma në lidhje me proceset e administrimit të mbetjeve spitalore (nga mënyra e grumbullimit, magazinimit, transportit dhe trajtimit të tyre), bazuar në ligjin kuadër për menaxhimin e integruar të mbetjeve si dhe në VKM nr.229, datë 23.04.2014 “Për miratimin e rregullave për transferimin e mbetjeve jo të rrezikshme dhe informacionit që duhet të përfshihet në dokumentin e transferimit”, dhe VKM nr. 371, datë 11.06.2014 “Për miratimin e rregullave për dorëzimin e mbetjeve të rrezikshme dhe të dokumnetit të dorëzimit të tyre”.

Ndonëse inspektimi i menaxhimit të mbetjeve spitalore është kompetencë e drejtëpërdrejtë e ISHMP-së, Inspektoriati Shtetëror Shëndetësor (ISHSH), në varësi të Ministrisë së Shëndetësisë dhe Mbrojtjes Sociale (MSHMS) ka për detyrë të inspektojë spitalet në lidhje me higjenën sanitare në ambjentet tyre, ku adminsitrimi i mbetjeve nga gjenerimi, ndarja, transporti apo trajtimi në ambjentet e spitalit duhet patjetër të ndjekë një procedurë mjaft rigoroze. Në këtë kontekts të dy inspektoriatet, ndonëse me kompetenca të ndryshme, synojnë të arrijnë të njëjtin rezultat në fund të procesit të tyre.

Faqe 64 në 162

Në tabelën më poshtë jepet një pasqyrë e subjekteve që gjenerojnë mbetje spitalore, situata e tyre në lidhje me pajisjen apo jo me leje mjedisi, a kanë apo jo impiante për trajtimin e mbetjeve spitalore dhe kanë apo jo kontrata të veçanta me privatin për trajtimin e mbetjeve spitalore. Ndërkohë nga të dhënat e mbledhura gjatë inspektimeve të kryera nga ISHMPU gjatë tre-mujorit të parë të vitit 2017, raportohen edhe sasitë e mbetjeve spitalore të këtyre subjekteve:

Tabela 30: Figura x Raportimi nga ISHMP për sasinë e mbetjeve spitalore

Nr. Qarku Subjekte Subjekte që klasifikohen për leje mjedisi

Me leje mjedisi

Pa leje mjedisi

Kanë kontratë me palët e treta

Pa kontratë

Sasia

nr. nr. nr. nr. nr. nr. ton/vit

1. Vlorë 52 38 8 30 35 17 23.1

2. Fier 56 56 2 54 50 6 20.0

3. Lezhë 41 41 8 33 35 6 9.0

4. Shkodër 53 20 7 13 46 7 72.0

5. Kukës 38 38 0 38 9 29 21.9

6. Dibër 40 40 0 40 5 35 15.2

7. Elbasan 83 55 21 34 56 27 49.8

8. Durrës 67 42 2 40 51 16 35.7

9. Berat 56 29 12 17 51 5 35.4

10. Korçë 22 22 8 14 11 11 41.0

11. Tiranë 18 18 17 1 16 2 292.8

12. Gjirokastër

21 8 3 5 5 16 15.0

Total 547 407 88 319 370 177 630.7

[Burimi: ISHMP]

Siç mund ta shohim nga të dhënat në tabelën më lart, ndonëse jo të gjithë gjeneruesit e mbetjeve spitalore që duhet të pajisen me leje mjedisi, nuk janë të pajisur, vetëm një numër i vogël i tyre nuk ka një kontratë për trajtimin e mbetjeve spitalore35.

Në grafikun më poshtë tregohet përqindja e mbetjeve spitalore të gjeneruara nga secili qark, për një total vjetor të deklaruar nga ISHMP, sipas dokumentave të transferimit të mbetjeve të subjekteve që trajtojnë mbetje spitalore të pajisur me leje mjedisi. Siç mund ta shohim, qarku i Tiranës kryeson me

35 Ndonëse me anë të këtij informacioni nuk mund të verifojmë plotësisht subjektet të cilat nuk kanë leje mjedisi janë spitalet e mëdha apo klinikat e vogla

Faqe 65 në 162

përqindjen më të madhe të mbetjeve të gjeneruara në rrang vendi me 46%, i ndjekur nga qarku i Shkodrës me 1% dhe më pas qarqet e tjera.

Grafik 14: Përqindja e mbetjeve spitalore të gjeneruara sipas qarqeve

Vlorë

Fier

Lezh

ë

Shkod

ër

Kukës

Dibër

Elbasa

n

Durrë

sBer

at

Korçë

Tiranë

Gjiroka

stër

0%5%

10%15%20%25%30%35%40%45%50%

4% 3% 1%

11%

3% 2%8% 6% 6% 6%

46%

2%

% e mbetjeve spitalore kundrejt totalit

Qarku

[Burimi: ISHMP]

ISHMP gjatë inspektimeve të kryera në terren ka arritur të verifikojë, për të gjitha subjektet e mëdha që gjenerojnë mbetje spitalore, se sa prej tyre kanë pajisje për trajtimin e këtyre mbetjeve në ambjetet e tyre:

a. 6 subjekte të kujdesit shëndetësor në vend, kanë në ambjentet e tyre Autoklavë (presion - avull dhe grirje) për trajtimin e mbetjeve të buta spitalore që ato gjenerojnë (Spitali Rajonal i Korçës, Spitali Rajonal Gjirokastër, Spitali Universitar Obstetrike-Gjinekologjike Mbretëresha Geraldinë, Spitali Hygeia, Spitali Shefqet Ndroqi, Qendra Spitalore Universitare);

b. Vetëm një subjekt i kujdesit shëndetësor në vend është i pajisur me Hidroklavë (presion – avull dhe grirje) - Spitali Universitar Obstetrike-Gjinekologjike Koço Gliozheni në Tiranë;

c. Vetëm një subjekt i kujdesit shëndetësor në vend është i pajisur me një furrë djegie (incenerator) - Spitali Universitar i Traumës në Tiranë.

Ndonëse këto qendra të kujdesit shëndetësorë janë të pajisur me impiante për trajtimin e mbetjeve spitalore (kryesisht mbetjet e buta dhe disa mbetje të mprehta), të gjitha këto institucione kanë kontrata me subjekte private për trajtimin e mbetjeve spitalore. Në territorin e vendit aktualisht janë të regjsitruara si subjekte për trajtimin e mbetjeve spitalore 3 subjekte, prej të cilave vetëm dy kryejnë aktivitet të rregullt për të gjithë territorin e vendit, si më poshtë:

Subjekti Medi-Tel Sh.p.k, me aktivitet asgjësimi i mbetjeve të rrezikshme, inçenerimi i mbetjeve të rrezikshme. Ky subjekt ushtron veprimtarinë për asgjësimin e mbetjeve të rrezikshme me metoda me avull e grirje, si dhe me djegie me inçenerim - (Autoklavë, Inçenerator)

Subjekti Euroteam Sh.p.k, me aktivitet asgjësimin e mbetjeve të rrezikshme përveç inçenerimit ose landfillin dhe stacion transferimi për mbetje të rrezikshme - (Autoklavë) – aktualisht i

Subjekti Vale Recycling Sh.p.k, me aktivitet asgjësimi i mbetjeve të rrezikshme përveç inçenerimi dhe landifillimi, por aktualisht nuk zhvillon veprimtari.

Faqe 66 në 162

Mbetjet patologjike hidhen në spitale dhe në krematorium, ndërkohë që mbetjet kimike nuk trajtohen në mënyrë të përshtatshme, pra shumica e tyre hidhen në sistemin e kanalizimeve. Mbetjet farmaceutike shpesh herë janë të magazinuara nëpër depot e spitaleve rajonale megjithatë asgjesimi final i tyre nuk është ai i duhuri.

Tabela 31: Totali i rrymave të mbetjeve jo bashkiake të gjeneruara

No Rrymat jo bashkiake Ton/vit

1 Mbetje nga ndertimi 215,000

2 Mbetjet minerare 28,000,000

3 Kimikate 400

4 Mbetje bujqesore dhe druri 950,000

5 Mbetjet nga paketimi te ricikluara 225,000

6 Automjetet ne fund te jetes

7 Mbetje nga gomat e perdorura 9,700

8 Paisjet elektrike dhe elektronike 14,400

9 Mbetje nga llumi I impianteve 15,000

10 Mbetjet nga produktet e kafsheve 2,000

11 Vajra te perdorur 2,400

12 Sasia e baterive 480

13 Mbetjet spitalore 630

Totali 29,435,010

Faqe 67 në 162

5 OBJEKTIVAT DHE MASAT

Vizioni i përgjithshëm i strategjisë dhe planit të menaxhimit të mbetjeve 2018 - 2033

“Krijimi i një kuadri strategjik dhe rregullator në Shqipëri, për të ulur sasinë e mbetjeve të gjeneruara dhe menaxhuar në mënyrë të integruar mbetjet e gjeneruara në linjë me objektivat e Direktivës Kuadër të Mbetjeve të BE dhe marrëveshjet ndërkombëtare”

OZHQ 12

Objektivi 12, Sigurimi i konsumit dhe sjelljeve konsumatore të qëndrueshme

SKZHI

SKZhIOS1. Sigurimi i menaxhimit gjithëpërfshirës dhe strategjik për menaxhimin e integruar të mbetjeve të ngurta urbane

OBJEKTIVAT STRATEGJIKË

1. Përmirësimi i shërbimit të menaxhimit të mbetjeve bazuar në parimin “ndotësi paguan”

OBJEKTIVAT SPECIFIKE

5.1 OS1: Planifikimi dhe Menaxhimi i integruar i mbetjeve bëhet në bazë të zonave të mbetjeve duke ofruar shërbim për të gjithë popullatën.

5.1.1 Masat specifike

M1. Ngritja e sistemit të dokumentimit, informimit dhe performancës të statistikave të gjenerimit, transferimit dhe trajtimit të mbetjeve në nivel kombëtar pranë AKM dhe nivel vendor pranë çdo Bashkie sipas standardit dhe sistemit të miratuar.Kapërcimi i problemit madhor të statistikave të mbetjeve do të bëhet si një bashkërendim i plotë ligjor dhe institucional ndërmjet institucioneve të ngarkuara me ligj për statistikat ku bëjnë pjesë Agjencia Kombëtare e Mjeidsit, INSTAT, dhe Bashkive si administrator të territorit ku gjenerohen mbetjet. Futja në përdorim të plotë të sistemit elektronik të PRTR dhe fuqizimi i punës së AKM për përmbushjen e detyrimeve që kanë bizneset për të raportuar sipas protokollit të E-PRTR do të plotësojë ciklin informacionit import - transferim – gjenerim – trajtim – export. Bashkitë në fazën e parë të zbatimit të kësaj strategjie duhet të nisin punën për identifikimin e plotë të gjeneruesve të mbetjeve, matjen e sasisë së gjeneruar të mbetjeve, grumbullimit, transferimit dhe trajtimit të mbetjeve duke përdorur njohuritë e zhvilluara tashmë në vend dhe udhëzuesve përkatës. Detyrimi që rrjedh nga VKM Nr. 687, datë 29.7.2015 “Për miratimin e rregullave për mbajtjen, përditësimin dhe publikimin e statistikave të mbetjeve” do të forcojë më shumë këtë statistikë gjatë vitit 2019.

Faqe 68 në 162

M2. 61 bashkitë e vendit kanë hartuar dhe miratuar në nivel këshilli bashkiak planet e menaxhimit të integruar të mbetjeve në përputhje me Strategjinë Kombëtare dhe/ose Planin Kombëtar, MASTERPLANIN dhe kuadrit ligjor sektorial në fuqi, duke përdorur sistemin e performancës.Planet e menaxhimit të integruar të mbetjeve duhet të hartohen nga Bashkitë në fazën e parë të zbatimit të kësaj strategjie, në harmoni me planet e fizibilitetit (zonave të mbetjeve) dhe në përputhje të plotë me strategjinë dhe planin kombëtar për menaxhimin e integruar të mbetjeve dhe planeve të tjera të lidhura me to. Planet do të fokusohen në përkthimin e kuadrit ligjor për mbetjet në zgjidhjet më të mira teknike që janë të përballueshme dhe respektojnë standardin kombëtar të shërbimit. Planet ndërtohen në përputhje me hierarkinë e mbetjeve dhe parimet e shprehura në Ligjin Nr.10 463, datë 22.9.2011 “Për menaxhimin e integruar të mbetjeve” i amenduar dhe Ligjin Nr.10 431, datë 9.6.2011 “Për mbrojtjen e mjedisit” i amenduar. Deri në fund të periudhës së parë të strategjisë, të gjitha bashkitë duhet ta kenë hartuar dhe miratuar planin vendor.

M3. 61 Bashkitë e vendit kanë mbuluar me shërbim sipas analizës kosto-eficente dhe parimit të përballueshmërisë të gjithë territorin e tyre administrativ.I gjithë territori i bashkive, duke përfshirë të gjithë njësitë familjare, ekonomike, institucionale dhe të tjera, do të mbulohen më shërbim. Bashkitë ndërtojnë vetë skemat e grumbullimit të mbetjeve të veçuara ose në sisteme mikse grumbullimi, duke përmbushur detyrimet dhe parimet e menaxhimit dhe tarifës së përballueshme. Ministria përgjegjëse për mjedisin nëpërmjet Drejtorisë rregullatore dhe monitorimit apo nëpërmjet Autoritetit Kombëtar vendos tregues të monitorimit të performancës së shërbimit dhe monitoron arritjen e këtyre treguesve nga ana e bashkive. Treguesit e performancës i referohen mbulimit me shërbim sipas udhëzuesit përkatës për shërbimet me bazë performance.

Bashkitë e mëdha me mbi 100.000 banorë kanë investuar në sistemet e menaxhimit të integruar të mbetjeve sipas analizës më të mirë financiare dhe eficensës së shërbimit, duke mbuluar zonat me rëndësi të veçantë dhe ku suksesi për zbatimin e masës është maksimal. Bashkitë bëhen pjesë e rrjetit të integruar në nivel zone mbetjesh për trajtimin e rrymave të veçanta të mbetjeve.

M4. Në të gjithë territorin janë trajtuar dhe mbyllur sipas udhëzimeve në fuqi të gjitha vend-depozitimet bashkiake historike të mbetjeve.Ministria përgjegjëse për mjedisin në bashkëpunim me Ministritë dhe institucionet e tjera përgjegjëse për aspekte të ndryshme të menaxhimit të mbetjeve, hartojnë akte kalimtare, norma dhe rregulla për integrimin e rrjetit të depozitimit të mbetjeve me atë të zonave të mbetjeve dhe mundësojnë kushtet ligjore dhe teknike për futjen e konceptit të “venddepozitimeve të rregulluara” me qëllim uljen e ndotjes në mjedis dhe mbylljen përfundimtare të venddepozitmeve jo sanitare të mbetjeve. Bashkitë do të përcaktojnë në buxhetin vjetor për menaxhimin e mbetjeve një shumë të mjaftueshme për pastrimin e zonave historike dhe rehabilitimin e fushave të depozitimit të mbetjeve sipas udhëzimeve në fuqi. Do të ndalohet në mënyrë kategorike hapja e fushave të reja, të cilat nuk janë në përputhje me kriteret e përcaktuara. MASTERPLANI do të përcaktojnë rrjetin e integruar të transferimit dhe trajtimit të mbetjeve, pjesë e të cilit do të bëhen të gjitha bashkitë e vendit.

5.1.2 Treguesit e synuar për përmirësimin e shërbimit

Targetat sipas masave

Gjendja aktuale (Baseline 2016)

Faza e parë e zbatimit 2018 - 2023

Faza e dytë e zbatimit 2023 - 2028

Faza e tretë e zbatimit 2028 - 2033

M1. Ngritja e sistemit të dokumentimit, informimit dhe performancës të statistikave të

Nuk ka sistem standard raportimi. Bashkitë raportojnë tek Ministria përgjegjëse për

AKM ka ngritur sistemin elektronik të statistikave të mbetjeve sipas VKM

AKM raporton rregullisht statistikat e mbetjeve në një sistem elektronik dhe i afishon në

AKM raporton rregullisht statistikat e mbetjeve në një sistem elektronik dhe i afishon në

Faqe 69 në 162

gjenerimit, transferimit dhe trajtimit të mbetjeve ne nivel kombëtar pranë AKM dhe vendor pranë çdo Bashkie sipas standardit dhe sistemit të miratuar.

Infrastrukturën. VKM Nr. 687, datë 29.7.2015 për statistikat e mbetjeve futet në fuqi në 1 janar 2019 pritet të përmirësojë formën e raportimit.

AKM ka vendosur në përdorim të plotë sistemin PRTR

Të gjitha bashkitë kanë hartuar regjistrin vendor të statistikave sipas VKM

Ngrihet sistemi i performancës dhe benchmarking në nivel kombëtar (AKM)

AKM harton raporte vjetor më të zgjeruar të gjendjes së menaxhimit të mbetjeve si pjesë e RGJM dhe raporton rregullisht dhe plotësisht në Agjencinë Evropiane të Mjedisit (EEA)

Të gjitha bashkitë bëjnë matjen e sasisë së gjenerimit dhe trajtimit të mbetjeve sipas udhëzuesve përkatës.

faqen e saj zyrtare në internet.

Të gjitha bashkitë kanë ngritur sistemin e performancës dhe benchmarking në nivel nivel bashkiak në harmoni me atë kombëtar dhe raportojnë tek të gjitha institucionet e ngarkuara me ligj për statistikën e mbetjeve vetëm sipas këtij sistemi.

faqen e saj zyrtare në internet.

Të gjitha bashkitë kanë ngritur sistemin e performancës dhe benchmarking në nivel nivel bashkiak në harmoni me atë kombëtar dhe raportojnë tek të gjitha institucionet e ngarkuara me ligj për statistikën e mbetjeve vetëm sipas këtij sistemi.

M2. 61 bashkitë e vendit kanë hartuar dhe miratuar në nivel këshilli bashkiak planet e menaxhimit të integruar të mbetjeve në përputhje me Strategjinë Kombëtare dhe/ose Planin

6 Bashki e kanë hartuar dhe miratuar PMIMU në vitin 2017 (Dibër, Malësi e Madhe, Pukë, Lezhë, Shkodër dhe Shijak)

Janë hartuar planet për bashkitë e Qarkut të

30/61 bashkitë kanë hartuar dhe miratuar PMIMU (50%)

61/61 bashkitë kanë hartuar dhe miratuar PMIMU (100%)

Të gjitha bashkitë kanë rishikuar PMIMU në përputhje me ndryshimet vendore, rajonale dhe kombëtare

Faqe 70 në 162

Kombëtar, MASTERPLANIN dhe kuadrit ligjor sektorial në fuqi, duke përdorur sistemin e performancës.

Korcës si pjesë e zonës së mbetjes

Janë në proces hartimi planet për bashkitë Himarë, Peqin dhe Rrogozhinë.

Bashkitë të tjera të vendit kanë hartuar plane menaxhimi mbetjesh.

M3. 61 Bashkitë e vendit kanë mbuluar me shërbim sipas analizës kosto-eficente dhe parimit të përballueshmërisë të gjithë territorin e tyre administrativ.

Deri në vitin 2016 68,7% (MTI) ose 60% (INSTAT) e territorit mbulohet me shërbim të tërheqjes së mbetjeve

Zona shërbimi me menaxhim të integruar janë në funksion në Tiranë (200.000 banorë ose 20% e totalit të mbetjeve); Korçë në të gjitha bashkitë e Qarkut; Lezhë në një zonë pilote; Cërrik për mbetjet organike dhe nisma të izoluara në disa qytete të tjera.

80% e territorit mbulohet me shërbim të tërheqjes së mbetjeve

20% e popullatës, por jo më pak se 10% të popullatës në bashkitë me më shumë se 100.000 banorë, (zonat urbane) mbulohen me shërbim të integruar të menaxhimit të mbetjeve


25% e popullatës, por jo më pak se 20% të popullatës për bashki, në bashkitë me më shumë se 100.000 banorë (zonat urbane) mbulohen me shërbim të integruar të menaxhimit të mbetjeve


30% e popullatës, por jo më pak se 30% të popullatës për bashki, në bashkitë me më shumë se 100.000 banorë (zonat urbane) mbulohen me shërbim të integruar të menaxhimit të mbetjeve

M4. Në të gjithë territorin janë trajtuar dhe mbyllur sipas udhëzimeve në fuqi të gjitha vend-depozitimet bashkiake historike të mbetjeve.

Sipas raportit të MZHU për vend-depozitimet Bashkiake historike të miratuara, 89 vend-depozitime në të gjithë vendin janë në përdorim

Të gjitha vend-depozitimet bashkiake kanë kaluar në proces vlerësimi dhe trajtimi për kategorizimin dhe minimizimin e riskut të

20-30 vend-depozitime historike janë trajtuar ose mbyllura sipas udhëzimit

Të gjitha vend-depozitimet historike janë trajtuar dhe/ose të mbyllur sipas udhëzimit

Faqe 71 në 162

Deri në vitin 2016 nuk është mbyllur asnjë vend-depozitim sipas Udhëzimit (mars 2015) të përbashkët të MM dhe MZHU për kriteret e mbylljes së vend-depozitimeve

ndotjes; 3 vend-

depozitime historike të mbyllura sipas udhëzimit

Të gjitha bashkitë përcaktojnë një fond vjetor jo më të vogël se 5% e buxhetit për menaxhimin e mbetjeve për mbylljen e vend-depozitimeve historike

SKZhIOS 3. Përmirësimi i llogaridhënies për menaxhimin e mbetjeve

5.2 OS2: Strategjia dhe Plani kombëtar i MIM është detyrë ligjore e një Autoriteti Kombëtar.


M1. Ngritja e një autoriteti kombëtar vendimmarrës i shoqëruar me një sekretariat teknik për administrimin e zonave të mbetjeve sipas kritereve dhe infrastrukturës përkatëse sikurse janë përcaktuar në Strategjinë Kombëtare për MIM; Autoriteti për menaxhimin e integruar të mbetjeve përcaktohet si institucion koordinues midis ministrive dhe me përgjegjësi direkte për të marrë vendime në lidhje me buxhetimin e investimeve strategjike. Autoriteti do të jetë përgjegjës për një sërë funksionesh, përveç atyre që i përcaktohen Bashkive si funksione të veta. Autoriteti është organ lehtësues dhe ndihmues në punën e Bashkive për menaxhimin e mbetjeve. Autoriteti zbaton politikat e menaxhimit të mbetjeve, të cilat hartohen nga Ministria përgjegjëse për mjedisin. Autoriteti është i pajisur me sekretariat teknik, i cili harton të gjitha analizat teknike dhe dokumentet teknik të menaxhimit të mbetjeve në nivel trajtimi dhe në ndihmë të Bashkive. Fusha e veprimtarisë, përgjegjësitë dhe detyrimet e Autoritetit do të përcaktohen me një proces dhe ligj të veçantë.

M2. Autoriteti kombëtar zbaton prioritetet e investimeve sipas MASTERPLAN; monitoron zbatimin e standardeve minimale të përballueshme të shërbimit të MIM sikurse janë përcaktuar në SK të MIM;Zbatimi i Masterplan do të bëhet nga Autoriteti duke nisur nga viti 2019. Për zbatimin e Masterplan, Autoriteti ngren fonde qeveritare, të donatorëve dhe kërkon për mundësi zhvillimi me koncesion ose PPP. Autoriteti raporton 2 herë në vit pranë Këshillit të Ministrave dhe Komitetit Ndërministror për Menaxhimin e Mbetjeve mbi ecurinë e zbatimit.

Autoriteti kombëtar harton kontratat model për menaxhimin koncesionar të MIM; harton udhëzues teknikë për standarded teknike të ofrimit të shërbimit, kostimin dhe tarfimin e mbetjeve;

Faqe 72 në 162

Autoriteti kombëtar ndërmjetëson marrëveshjet financiare ne nivelin e ZONAVE të Mbetjeve për Bashkitë dhe autoritetet menaxhuese të njësive të transferimit dhe trajtimit të mbetjeve;

Autoriteti kombëtar shërben si mekanizëm financiar që mbështet ndërtimin / modernizimin / përmirësimin e infrastrukturës së trajtimit të mbetjeve.

Detyrat e Autoritetit përcaktohen në kapitullin për xxxx

5.2.2 Treguesit e synuar

Treguesit e synuar sipas masave





M1. Ngritja e një autoriteti kombëtar vendimmarrës i shoqëruar me një sekretariat teknik për administrimin e zonave të mbetjeve sipas kritereve dhe infrastrukturës përkatëse sikurse janë përcaktuar në Strategjinë Kombëtare për MIM;

Aktualisht përgjegjësia politikë-bërëse është me Ministrinë përgjegjëse për mjedisin dhe ajo teknike dhe investimeve me Ministrinë përgjegjëse për infrastrukturën. Nuk ka autoritet tjetër.

Është ngritur Autoriteti Kombëtar

Janë qartësuar kompetencat e Autoritetit

Është shfuqizuar VKM Nr. 333 datë 26.01.2011 për administrimin e venddepozitimeve rajonale

Në varësi të fazës pararendëse

Në varësi të fazës pararendëse

M2. a) Autoriteti kombëtar zbaton prioritetet e investimeve sipas MASTERPLAN; monitoron zbatimin e standardeve minimale të përballueshme të shërbimit të MIM sikurse janë përcaktuar në SK të MIM;

Aktualisht zhvillohen si fushë veprimtarie nga ministria përgjegjëse për infrastrukturën

Është miratuar Masterplani për investimet prioritare

Janë përcaktuar zonat e menaxhimit të integruar të mbetjeve

Janë hartuar dokumentat teknike dhe fizibiliteteteve teknike për secilën zonë mbetjesh

Janë hartuar fizibilitetet e qendrave të menaxhimit të rrymave të veçanta të mbetjeve (mbetjet organike, MFJ, MEE, etj.,

Është ngritur rrjeti kombëtar i menaxhimit të integruar të mbetjeve në zbatim kuadrit ligjor

b) Autoriteti kombëtar harton kontratat model për menaxhimin koncesionar të

Aktualisht punohet me dy ligje për kontratat, Nr.8094, datë 21.3.1996 për

Është bërë rregullimi ligjor i kontratave dhe kritereve kontraktuale.

Është shfuqizuar

Faqe 73 në 162

MIM; harton udhëzues teknikë për kostimin dhe tarfimin e mbetjeve;

largimin publik të mbeturinave dhe Nr.125/2013 për koncensionet dhe PPP

Ligji Nr.8094, datë 21.3.1996 “Për largimin publik të mbeturinave”

"

c) Autoriteti kombëtar ndërmjetëson marrëveshjet financiare ne nivelin e ZONAVE të Mbetjeve për Bashkitë dhe autoritetet menaxhuese të njësive të transferimit dhe trajtimit të mbetjeve;

Landfill i Bajkaj është ne punë dhe ka marrëveshje të miratuar. Venddepozitimi i Bushatit është në punë dhe ka probleme me marrëveshjen. ËtE Elbasan operohet pa tarifë (pas 7 vitesh duhet të përcaktohet tarifa), ka marrëveshje të miratuar. ËtE Fier nuk ka nisur ndërtimin, ka marrëveshje të miratuar. ËtE Tirana do të operojë me 29 Euro/t, ka marrëveshje të miratuar. Lendfill i Vlorës ka studim fizibiliteti, por nuk është ndërtuar. Lendfill i Korcës është ndërtuar dhe ka marrëveshje të miratuar.

Të gjitha njësitë trajtuese të mbetjeve operohen me koston e plotë sipas fizibilitetit. Autoriteti balancon shumën që paguhet nga Bashkitë me atë që financohet nga Qeveria Qendrore.

Bashkitë kanë llogaritur aftësinë paguese dhe paguajnë në marrëveshje me operatorët pjesën e tarifës përkatëse për transferimin dhe trajtimin e mbetjeve.

Jo më pak se 50% e tarifës së plotë të njësitë transferuese dhe trajtuese të mbetjeve mbulohet nga Bashkitë

100% e tarifës së plotë të njësitë transferuese dhe trajtuese të mbetjeve mbulohet nga Bashkitë

d) Autoriteti kombëtar shërben si mekanizëm financiar që mbështet ndërtimin / modernizimin / përmirësimin e infrastrukturës së trajtimit të mbetjeve.

Financimet nga buxheti i shtetit, buxheti i Bashkive, si dhe projektet kryesore nga donatorë të huaj, në Shqipëri bëjnë shumën 27,5 milion Euro/ vit ose vetëm 26.6 % nga 103.0 milion Euro / vit

Financimi nga buxheti i shtetit ose nëpërmjet PPP/kocensione i 100% të nevojës vjetore për investime në transferimin dhe trajtimin e mbetjeve (fusha transferimi, qendra rikuperimi, qendra trajtimi, ËtE, etj.)

Financimi nga buxheti i shtetit ose nëpërmjet PPP/kocensione i 100% të nevojës vjetore për investime në trajtimin e mbetjeve (fusha transferimi, qendra rikuperimi, qendra trajtimi, ËtE, etj.)

Faqe 74 në 162

e kostos së parashikuar në strategjinë e mbetjeve (2010 – 2025).

Bashkitë financojnë 100% të nevojës për investime në grumbullim dhe transport në territorin e tyre administrativ.

5.3 OS3: Përmirësimi i menaxhimit të mbetjeve ka mundësuar trajtimin e mbetjeve në mënyrë të integruar në përputhje me standardet e BE


M1. 61 bashkitë e vendit kanë ndërtuar skemën e tërheqjes së diferencuar të mbetjeve bazuar në eficensën më të mirë financiare dhe standardeve minimale sektoriale sipas normave të direktivave përkatëse të transpozuara në ligjin shqiptar.Bazuar në planet vendore të menaxhimit të integruar të mbetjeve, të gjitha Bashkitë do të përcaktojnë skemën e grumbullimit të diferencuar, në zbatim të hirearkisë së mbetjeve, sipas zgjidhjes individuale të tyre, mënyrën e transferimit, trajtimit dhe procese të tjera të lidhura me menaxhimin. Normat e riciklimit, do të rishikon në nivel teknik dhe dhe ligjor në mënyrë që të përllogaritja e tyre të jetë më e saktë dhe treguesi të jetë i arritshëm . Hierarkia e mbetjeve është parimi kryesor që do të zbatohet i ndjekur nga të gjitha parimet e tjera të shprehura në ligj. Parandalimi i mbetjeve do të jetë prioriteti i parë e ndjekur nga koncepti i ekonomisë qarkulluese. Përmbushja e normave të kuadrit kombëtar do të bëhet sipas parimit të përballueshmërisë dhe standardit minimal të miratuar.

M2. Bashkitë në zonën e shërbimit të impianteve të rikuperimit për energji dërgojnë mbetjet e pariciklueshme dhe të përziera në këto impiante.Impiantet që kthejnë mbetjet në energji (ËtE) janë pjesë e hierarkisë së menaxhimit të mbetjeve si hallkë e parafundit e saj. Bashkitë dhe mbajtësit e mbetjeve pasi kanë ndjekur të gjitha proceset paraprake në lidhje me mbledhjen e diferencuar, riciklimin, kompostimin, depozitimin e inerteve, në zbatim të skemave teknike të shprehura në MASTERPLAN, mund të dërgojnë në këto impiante mbetjet e tjera të djegshme. Qëndrueshmëria e operimit të këtyre impianteve është me po aq rëndësi sa menaxhimi në hallkat e tjera të mbetjeve. Autoriteti është përgjegjës për ndërmjetësimin e tarifave dhe pjesëmarrjes së këtyre impianteve në ekonominë e zonës së mbetjeve. Kontrolli i impianteve bëhet sipas rregullave në fuqi dhe standarteve më të mira Evropiane për parandalimin dhe kontrollin e integruar të ndotjes (IPPC).







M1. 61 bashkitë e vendit kanë ndërtuar skemën e tërheqjes së

Bashkia e Tiranës ka në zbatim një system të ndarjes në

Ndarja e mbetjeve në burim bëhet sa paku në dy rryma (të



Faqe 75 në 162

diferencuar të mbetjeve bazuar në eficensën më të mirë financiare dhe standardeve minimale sektoriale sipas normave të direktivave përkatëse të transpozuara në ligjin shqiptar.

burim me dy kosha për 200.000 banorë apo 20% të totalit të mbetjeve urbane. Në Qarkun Korçë ka sistem ndarje në burim për të gjitha bashkitë në zonën e mbetjeve (~150.000 banorë).

riciklueshme të thata dhe të përziera). Të gjithë bashkitë e vendit kanë ndërtuar skema ndarjesh në burim në zona pilote ose në pjesë të ndryshme të njësisë në zbatim të kërkesave ligjore për menaxhimin e integruar të mbetjeve.

Në zonat rurale të thella (kryesisht malore) përjashtohen plotësisht nga sistemi i grumbullimit mbetjet e kuzhinës, kopshtit dhe organike të tjera.

riciklueshme të thata dhe të përziera). Të gjithë bashkitë e vendit kanë zgjeruar skemën e ndarjes në burim në zbatim të kërkesave ligjore për menaxhimin e integruar të mbetjeve.

Të gjitha bashkitë janë pjesë integrale e zonës së mbetjeve dhe trajtojnë në nivel zone të gjitha mbetjet e grumbulluara.

riciklueshme të thata dhe të përziera). Të gjithë bashkitë e vendit kanë zgjeruar më tej skemën e ndarjes në burim në zbatim të kërkesave ligjore për menaxhimin e integruar të mbetjeve.

Të gjitha bashkitë e vendit përgatisin për ripërdorim dhe riciklim jo më pak se 50% të totalit të mbetjeve bashkiake të gjeneruara.

Të gjitha bashkitë përmbushin normat e përcaktuara në VKM-të përkatëse për ripërdorimin dhe riciklimin e mbetjeve

M2. Bashkitë në zonën e shërbimit të impianteve të rikuperimit për energji dërgojnë mbetjet e pariciklueshme dhe të përziera në këto impiante.

Kapaciteti i instaluar në impiantet WtE është ~150 t/ditë dhe pritet të shkojë në ~1310 t/ditë në 5 vitet në vazhdim me ndërtimin dhe vënien në funksionim të WtE të Tiranës (920 t/d) dhe WtE Fier (240 t/d).

Të gjitha bashkitë në zonën e shërbimit të këtyre impianteve (përkatësisht bashkitë e qarqeve Tirane, Elbasan dhe Fier) kanë, me ndihmën e operatorëve të impianteve dhe / ose qeverisë qendrore ngritur skemën e transferimit të mbetjeve të pariciklueshme në këto impiante.

Bashkitë në zonën e



Faqe 76 në 162

shërbimit të impianteve dërgojnë mbetjet e përziera për rikuperim energjie

Bashkitë në zonën e shërbimit të impianteve dërgojnë mbetjet e përziera për rikuperim energjie

Bashkitë në zonën e shërbimit të impianteve dërgojnë mbetjet e përziera për rikuperim energjie

SKZhIOS 2. Përmirësimi i performancës së përgjithshme së menaxhimit të mbetjeve, deri në vitin 2020

5.4 OS4: Krijimi i një sistemi për menaxhimin e integruar të mbetjeve, në zbatim të parimit të 3Rve


M1. Qeveria qendrore (autoritetin kombëtar) në zbatim të parimit “përgjegjësia e zgjeruar e biznesit” nën kuadrin strategjik të MASTERPLAN dhe/ose në partneritet me biznesin hartojnë planet e fizibilitetit të zonave të mbetjeve, me qëllim ngritjen e sistemet e përbashkëta dhe të veçanta të grumbullimit dhe të trajtimit të mbetjeve specifike si për gomat, bateritë, mbetjeve elektrike dhe elektronike, mbetjet organike, makinat në fund të jetës, etj.

M2. Ministria përgjegjëse për Mjedisin në bashkëpunim me institucionet e tjera të ngarkuara me ligj për mbetjet, harton politika kombëtare (përfshi Programet e Parandalimit të Mbetjeve, Planet për Menaxhimin e Mbetjeve të Biodegradueshme, etj.) që kanë replikim në nivel Zone të Mbetjeve dhe bashkie për një menaxhim të qëndrueshëm të mbetjeve në zbatim të hierarkisë së mbetjeve, për mbetjet bashkiake, jo bashkiake dhe inerte.

M3. Të gjitha bizneset qe importojnë apo prodhojnë ambalazhe, në zbatim të parimit “të përgjegjësisë së zgjeruar të prodhuesit”, ngrenë skemat e veçanta dhe/ose të përbashkëta në bashkëpunim me Bashkitë e vendit dhe përdorues të tjerë të ambalazhit, për rikuperimin e ambalazheve, specifikisht plastikës dhe qelqit, por dhe të kartonit dhe letrës.







M1. Bashkitë në bashkëpunim me qeverinë qendrore (autoritetin

Nuk ka asnjë sistem fushë trajtimi për rrymat e veçanta në nivel ndër-

Bazuar në Masterplan janë hartuar studimet e fizibilitetit për zonat e mbetjeve

Në zbatim të MASTERPLAN janë ndërtuar qendrat e trajtimit të mbetjeve

Sistemi plotë i menaxhimit në nivel të integruar të mbetjeveështë në

Faqe 77 në 162

kombëtar) dhe/ose në partneritet me biznesin hartojnë planet e fizibilitetit, të cilat përcaktojnë zonat e mbetjeve dhe në bashkëpunim ndërtojnë sistemet e përbashkëta dhe të veçanta të grumbullimit dhe të trajtimit të mbetjeve specifike si për gomat, bateritë, mbetjeve elektrike dhe elektronike, mbetjet organike, makinat në fund të jetës, etj.

rajonal, rajonal, apo bashkiak.

Bazuar në Masterplan dhe në planet/fizibilitetet e zonave janë përcaktuar zonat e ndërtimit të grumbullimit dhe/ose trajtimit të gomave, pajisjeve elektrike dhe elektronike, llumrave, mbetjeve inerte, mbetjeve organike dhe MFJ në nivel zone mbetjesh.

Të gjitha bashkitë kanë përcaktuar fushat e rikuperimit të mbetjeve inerte

organike, elektrike dhe elektronike, MFJ, gomave dhe llumrave në nivel rajoni ose kombëtar sipas ekonomisë së shkallës dhe parimit të afërsisë.

funksionim në të gjitha zonat e mbetjeve në vend

M2. Ministria përgjegjëse për Mjedisin në bashkëpunim me institucionet e tjera të ngarkuara me ligj për mbetjet, harton politika kombëtare (përfshi Programet e Parandalimit të Mbetjeve, Planet për Menaxhimin e Mbetjeve të Biodegradueshme, etj.) që kanë replikim në nivel Zone të Mbetjeve dhe bashkie për një menaxhim të qëndrueshëm të mbetjeve në zbatim të hierarkisë së mbetjeve, për mbetjet bashkiake, jo bashkiake dhe inerte.

Rregullat dhe procedurat përcaktohen në nivel Qarku, me një paqartësi në bashkërendimin me Bashkinë dhe Ministritë

Ministria përgjegjëse për mjedisin ka hartuar dhe përcaktuar kriteret për standardin minimal të trajtimit të mbetjeve dhe formulën e përllogaritjes së përballueshmërisë financiare.

Ministria përgjegjëse për mjedisin ka hartuar protokollet përkatëse në zbatim të prioriteteve për zbatimin e hierarkisë së mbetjeve

Ministria përgjegjëse për mjedisin përgatit Planin Kombëtar të Parandalimi të Mbetjeve, Planin për Menaxhimin e Mbetjeve të Biodegradueshme dhe harton politika për parandalimin e mbetjeve në nivel gjeneruesish individual të mëdhenj dhe/ose grup gjeneruesish

Faqe 78 në 162

M3. Të gjitha bizneset qe importojnë apo prodhojnë ambalazhe, në zbatim të parimit “të përgjegjësisë së zgjeruar të prodhuesit”, ngrenë skemat e veçanta dhe/ose të përbashkëta në bashkëpunim me Bashkitë e vendit dhe përdorues të tjerë të ambalazhit, për rikuperimin e ambalazheve.

Nuk ka sisteme grumbullimi të ambalazhit të ngritur në vend për qëllime të zbatimit të parimeve të mbrojtjes së mjedisit. Është në fuqi VKM Nr. 177, datë 6.3.2012 “Për ambalazhet dhe mbetjet e tyre”.

Në taksat kombëtare është zbatim një skemë e taksimit të ambalazhit plastik dhe qelq (ref. Ligji Nr.1 78, dt. 28.12.2013 “Për disa ndryshime dhe shtesa në ligjin nr. 9975, datë 28.7.2008, “Për taksat kombëtare”.

Ministria përgjegjëse për mjedisin në bashkëpunim me Ministrinë përgjegjëse për financat dhe ekonominë përgatisin planet kombëtare, rajonale dhe vendore dhe përgatisin kuadrin rregullator për ngritjen e skemave të rikuperimit të ambalazheve

Të gjitha bizneset qe importojnë dhe prodhojnë ambalazhe, raportojnë sasinë e importit dhe prodhimit pranë autoriteteve përkatëse

Këto skema grumbullojnë dhe riciklojnë jo më pak se 8% te sasisë së ambalazhit

Në zbatim të VKM 177/2012, Prodhuesi i mallrave të ambalazhuara dhe prodhuesi i ambalazheve që mbushen në pikën e shitjes apo persona të tretë që veprojnë në emër të tyre ngrenë dhe financojnë të gjithë skemën e integruar të grumbullimit dhe trajtimit të ambalazheve, më vete ose nëpërmjet skemave të Organizatavetë Përgjegjësisë së Prodhuesit

Këto skema grumbullojnë dhe riciklojnë jo më pak se 21% te sasisë së ambalazhit

Prodhuesi i mallrave të ambalazhuara dhe prodhuesi i ambalazheve që mbushen në pikën e shitjes apo persona të tretë që veprojnë në emër të tyre, rikuperojnë dhe riciklojnë 39% të sasisë së ambalazheve në vend, më vete ose nëpërmjet skemave të Organizatavetë Përgjegjësisë së Prodhuesit


2. Financimi i qëndrueshëm i menaxhimit të mbetjeve

5.5 OS5: MIM është pjesë integrale e PBA-së së institucioneve të mandatuara me ligj për MIM:

- Bashkitë kostojnë dhe buxhetojnë plotësisht kostot operacionale dhe të mirëmbajtjes.- Ministria e Mjedisit ka një zë të veçantë për MIM në buxhetin vjetor dhe PBA- Autoriteti kombetar ka një buxhet të veçantë për financimin e shpenzimeve kapitale për veprat e

mëdha të infrastrukturës MIM dhe një zë të veçantë për subvencionimin O&M për vitet e para të operimit të këtyre veprave

Faqe 79 në 162

5.5.1 Masat

M1. Të gjitha institucionet e ngarkuar me ligj për menaxhimin e mbetjeve (Bashki dhe Qeveri qendrore) përcaktojnë buxhetin e plotë për menaxhimin e integruar të mbetjeve.Institucionet buxhetojnë sipas ushtrimit të PBA dhe modeleve të hartuara për koston dhe tarifën ose modele të tjera koston e plotë të shërbimit të integruar të mbetjeve që nga viti buxhetor 2018 dhe përcaktojnë shumë e mbulimit të plotë të masave dhe shërbimit përkatës. Të gjitha bashkitë përmirësojnë analizën e kostos në bazë të zbatimit të targeteve të tjerë të kësaj strategjie dhe nevojave që lindin nga detyrimet kombëtare dhe ato të anëtarësimit në BE. Ministritë përgjegjëse për mbetjet përcaktojnë zërat e buxhetit për mbulimin e kostove të Investimit dhe Operimit dhe Mirëmbajtjes në plan afatgjatë. Të gjitha bashkitë kanë identifikuar gjeneruesit e mbetjeve dhe përcaktojnë tarifën e plotë të mbulimit të kostos për çdo njësi apo grup njësish gjeneruese. Të gjitha bashkitë ndërtojnë politika të grumbullimit të mbetjeve dhe punojnë në grumbullimin e saj me mekanizmat më të përshtatshëm vendor.

M2. Të gjitha bashkitë e vendit në bashkëpunim me Qeverinë qendrore përcaktojnë qartë nevojat buxhetore të menaxhimit të plotë të ciklit të mbetjeve dhe përcaktojnë sipas parimit “ndotësi paguan” dhe të “aftësisë përballuese” nivelin e tarifave sipas kategorive të gjeneruesveBashkitë përcaktojnë tarifën bazuar në sistemin e instaluar të grumbullimit dhe transportit. Në zonat ku janë ndërtuar impiantet e trajtimit, tarifat përcaktohen në bashkëpunim me Autoritetin për të përcaktuar aftësinë e Bashkive për përballimin e tarifës dhe raportin e mbulimit. Qeveria qendrore përcakton në negociatë me Bashkitë pjesën e ndihmës për përballimin e standardit kombëtar në të gjithë ciklin e menaxhimit. Qeveria qendrore mbulon kostot e operimit dhe mirëmbajtjes së impianteve trajtuese në shkallën dhe periudhën e përcaktuar në negociatë.

M3. Autoriteti kombëtar grumbullon dhe menaxhon të ardhurat që grumbullohen nga “përgjegjësia e zgjeruar e prodhuesit”, taksat dhe tarifat për menaxhimin e mbetjeve, fondet për menaxhimin e mbetjeve







M1. Të gjitha institucionet e ngarkuar me ligj për menaxhimin e mbetjeve (Bashki dhe Qeveri qendrore) përcaktojnë buxhetin e plotë për menaxhimin e integruar të mbetjeve.

Krahasimisht, në vitin 2016 niveli i financimit të kostove O & M është vetëm 46% e kostos së parashikuar në Strategji dhe në Planin Kombëtar.

Të gjitha bashkitë përllogarisin koston e plotë të shërbimit të mbetjeve në grumbullim dhe transferim dhe përcaktojnë nevojat financiare shtesë

Të gjitha bashkitë

Bashkitë kostojnë dhe mbulojnë me tarifë të gjithë shërbimin e menaxhimit të mbetjeve në grumbullim dhe transferim

Ministritë përgjegjëse për mbetjet kanë përcaktuar në

Bashkitë kostojnë dhe mbulojnë me tarifë të gjithë shërbimin e menaxhimit të mbetjeve në grumbullim dhe transferim

Ministritë përgjegjëse për mbetjet kanë përcaktuar në

Faqe 80 në 162

Eduart Cani, 19/01/18,

Per tu finalizuar pasi Andy te kete bere konceptin e “fondit” per autoritetin

përllogarisin tarifën e plotë të shërbimit të grumbullimit dhe transportit

PBA respektive buxhetet e veçanta për investime dhe O&M të fushave të transferimit dhe impianteve në zonën e mbetjeve

PBA respektive buxhetet e veçanta për investime dhe O&M të fushave të transferimit dhe impianteve në zonën e mbetjeve

M2. Të gjitha bashkitë e vendit në bashkëpunim me Qeverinë qendrore përcaktojnë qartë nevojat buxhetore të menaxhimit të plotë të ciklit të mbetjeve dhe përcaktojnë sipas parimit “ndotësi paguan” dhe të “aftësisë përballuese” nivelin e tarifave sipas kategorive të gjeneruesve

Nga të dhënat e 30 bashkive, norma mesatare e arkëtimit të të ardhurave nga tarifa është 63%. Mbi bazën e kësaj norme dhe tarifës mesatare, bashkitë arrijnë të mbulojnë mesatarisht vetëm 34% të kostos O&M për vitin 2016

Të gjitha bashkitë faturojnë shumën e plotë të grumbullimit dhe transportit të mbetjeve

Të gjitha bashkitë mbulojnë shpenzimet e përballueshme të ciklit të plotë

Qeveria qendrore mbulon pjesën e tarifës në trajtim, siç përcaktohet në studimet e fizbilitetit të zonave të mbetjeve

Bashkitë kanë ngritur sistemin e tarifës dhe lëshojnë faturë për tarifën dhe grumbullojnë jo më pak se 80% të faturës

Qeveria qendrore mbulon pjesën e tarifës në trajtim, siç përcaktohet në studimet e fizibilitetit të zonave të mbetjeve

Bashkitë kanë ngritur sistemin e tarifës dhe lëshojnë faturë për tarifën dhe grumbullojnë jo më pak se 90% të faturës

Qeveria qendrore mbulon pjesën e tarifës në trajtim, siç përcaktohet në studimet e fizibilitetit të zonave të mbetjeve

M3. Autoriteti kombëtar grumbullon dhe menaxhon të ardhurat që grumbullohen nga “përgjegjësia e zgjeruar e prodhuesit”, taksat dhe tarifat për menaxhimin e mbetjeve, fondet për menaxhimin e mbetjeve

Faqe 81 në 162

Eduart Cani, 19/01/18,

Per tu finalizuar pasi Andy te kete bere konceptin e “fondit” per autoritetin

5.6 OS6: Menaxhimi i mbetjeve është prioritet kombëtar dhe pjesë e rëndësishme e planifikimi të fondeve të ndihmës se huaj, IFI dhe BE nëpërmjet fondeve IPA.


M1. Qeveria Shqiptare përcakton jo më pak se 10% të fondeve vjetore, që thithen nga ndihma e huaj dhe BE të shkojnë për menaxhimin e mbetjeve (për trajtimin e mbetjeve)Dokument Strategjik Indikativ (Dokumenti Strategjik) përcakton prioritetet e asistencës financiare të BE-së për periudhën 2014-2020 për të mbështetur Shqipërinë në rrugën e saj drejt anëtarësimit përcakton prioritetet e ndihmës në disa fusha përfshi mjedisin. Në rishikim afat-mesëm pesha që zë prioriteti i menaxhimit të mbetjeve do të zërë një vend më të madh dhe alokimet financiare do të jenë më të mëdha. Duke konsideruar kapacitetet e ulëta vendase për përballimin e kostove për menaxhimin e mbetjeve, do të rritet shuma e fondeve që shkojnë për infrastrukturën e menaxhimi të mbetjeve.

M2. Kosto kapitale e sistemeve që konsiderohen prioritet kombëtar në menaxhimin e mbetjeve mbulohet nga buxheti i shtetitNë përmbushje të detyrimeve të anëtarësimit, Qeveria qendrore do të financojë në impiante trajtimi të cilat plotësojnë kushtet e standardit më të mirë mjedisor dhe aftësisë përballuese vendase.

Investimet do të bazohen në prioritetet e vendosura në masterplan. Investimet e financuara nga buxheti i shtetit janë pjesë integrale e PBA-së së Ministrive përgjegjëse për sektorin e mbetjeve.

Investimet madhore të infrastrukturës së trajtimit të mbetjeve miratohen vetëm pasi janë konsultuar me publikun dhe është ndarë qartazi kosto e operimit dhe mirëmbajtjes në të ardhmen, e cila do të mbështetet me rritjen e tarifës për menaxhimin e mbetjeve që përfundojnë të trajtohen në veprat përkatëse.

Investimet janë sipas standarteve të BE-së dhe mundësojnë kosto minimale / të tilla që janë të përballueshme dhe të mundshme për publikun me koston më të ulët.







M1. Qeveria Shqiptare përcakton jo më pak se 15% të fondeve vjetore, që thithen nga ndihma e huaj dhe BE të shkojnë për menaxhimin e mbetjeve (për trajtimin e mbetjeve)

Financimet nga buxheti i shtetit, buxheti i NJQV-ve, si dhe projektet kryesore nga donator të huaj, në Shqipëri bëjnë shumën 27,5 milion Euro/ vit ose vetëm 26,6 % nga 103 milion Euro / vit e kostos së parashikuar.

Financimi nga projektet e huaja dhe ndihma e BE është rritur me 50% nga viti referencë

Financimi nga ndihma e BE është rritur me 50% nga faza paraardhëse

Financimi nga ndihma e BE është rritur me 50% nga faza paraardhëse

M2. Kosto kapitale e

Financimi nga Ministritë për MIM

Buxheti për investime,



Faqe 82 në 162

sistemeve që konsiderohen prioritet kombëtar në menaxhimin e mbetjeve mbulohet nga buxheti i shtetit

është rritur ndjeshëm gjatë viteve 2016 – 2017, respektivisht me 14,2 dhe 12,5 milion Euro, të cilat lëvrohen kryesisht nëpërmjet buxhetit të Ministrisë së Mjedisit (MM), buxhet, i cili është destinuar për të përmbushur angazhimet e Qeverisë për ndërtimin dhe mbulimin e kostove operacionale për incineratorët në Elbasan dhe Fier. Deri në vitin 2016 financimi ishte më pas se 3M Euro në vit.

operim dhe mirëmbajtje është përcaktuar qartë në buxhetin e ministrive përgjegjëse

Ministritë përgjegjëse për infrastrukturën dhe investimet mbulojnë (me fonde të vetat dhe fonde të tjera që lëvrojnë) të gjitha investimet kapitale të sektorit në nivel zone mbetjesh (transferim dhe trajtim)






3. Rregullimi institucional i sektorit dhe aftësimi teknik i stafeve si dhe rritja e ndërgjegjësimit të popullatës për menaxhimin e qëndrueshëm të mbetjeve

5.7 OS7: Forcimi i kapaciteteve institucionale dhe njerëzore të bashkive dhe institucioneve qendrore të mandatuara me MIM


M1. Të gjitha institucionet përgjegjëse për menaxhimin e mbetjeve kanë në strukturën e tyre sektor të planifikimit dhe menaxhimit të mbetjeve me staf të aftësuar.Menaxhimi i mbetjeve kërkon aftësi të zhvilluara dhe staf të dedikuar në çdo institucion. Të gjitha Ministritë përgjegjëse do të kenë të ngritur sektorin e menaxhimit të mbetjeve. Autoriteti do të jetë institucioni më i pajisur me staf dhe aftësim. Të gjitha bashkitë e vendit do të kenë të ngritur në strukturën e tyre sektorin e menaxhimit të mbetjeve së paku në nivel sektori dhe për bashkitë e mëdha në nivel drejtorie. Stafet marrin trajnim të rregullt dhe planifikohen si pjesë e buxhetit vjetor të menaxhimit për të siguruar qëndrueshmëri.

Faqe 83 në 162

M2. Krijohet sistemi i kurrikulës për aftësimin e stafit të punësuar për menaxhimin e mbetjeve. Një paketë për trajnimin e vazhdueshëm ofrohet nga QKEV dhe ASPA dhe stafi teknik përkatës vlerësohet me kredite vjetore në lidhje me aftësitë e marra.ASPA ka nisur punën për trajnimin dhe certifikimin e stafeve përgjegjëse për menaxhimin e mbetjeve në bashki që nga viti 2016 e hartuar në 4 module. Certifikimi i stafeve teknike do të vijojë sipas sistemit të ndërtuar.

M3. Zhvillim ekspertize për “green procurement”Në univiresitetet që diplomojnë inxhinierë mjedisi do të zhvillohet më tej kurrikula mësimore. Planifikuesit urban do të aftësohen me anë të kurseve ose materialeve teknike për kriteret e përcaktimit të zonave të trajtimit të mbetjeve. Agjencia për prokurimin publik do të përcaktojë standardet minimale për prokurimin e gjelbër.







M1. Të gjitha institucionet përgjegjëse për menaxhimin e mbetjeve kanë në strukturën e tyre sektor të planifikimit dhe menaxhimit të mbetjeve me staf të aftësuar.

Ministria për mjedisin ka në strukturë një sektor për mbetjet me 1 shef sektori dhe asnjë specialist. Ministria për infrastrukturën ka staf më të zgjeruar. Bashkitë e mëdha kanë në strukturë drejtori ose sektorët menaxhimi, ndërkohë që bashkitë e tjera kanë sektorë të përbashkët

Të gjitha bashkitë kanë së paku sektor mjedisit me tre persona staf.

Ministria për mjedisin ka ri ngritur sektorin e politikave të mbetjeve me tre specialistë dhe AKM ka në përbërje staf që punon vetëm për statistikat e mbetjeve

Autoriteti për menaxhimin e mbetjeve është i plotë në staf dhe kualifikon vazhdimisht stafin e saj

M2. Krijohet sistemi i kurrikulës për aftësimin e stafit të punësuar për menaxhimin e mbetjeve. Një paketë për trajnimin e vazhdueshëm ofrohet nga QKEV dhe ASPA dhe stafi teknik përkatës vlerësohet

Sistemi i kurrikulës pranë ASPA është ngitur. Module të reja janë hartuar por nuk janë përputhur nga ASPA të tillë si udhëzuesi për 3R-të. ASPA kryen trajnime

ASPA punon ngushtë me donatorët dhe hartues të tjerë të moduleve të aftësimit dhe certifikon këto manuale

ASPA organizon në mënyrë të

Faqe 84 në 162

me kredite vjetore në lidhje me aftësitë e marra.

vjetore me katër module aftësimi për bashkitë.

rregullt kurse trajnimi për të gjitha nivelet e menaxhimit

M3. Zhvillim ekspertize për “green procurement”

Inxhinieria e mjedisit pranë UT diplomon inxhinierë me profilizim në menaxhim të mbetjeve.

Nuk ka kritere për prokurimin e gjelbër

Kurrikula e menaxhimit të mbetjeve është plotësuar më tej pranë në sistemin universitar

5.8 OS8: Qytetarët përdorin dhe respektojnë infrastrukturën e mbetjeve dhe bëhen pjesë e masave për përmbushjen e objektivave të planeve vendore


M1. Zhvilluesit e planeve kombëtare të MIM, të planeve të zonave të mbetjeve dhe planeve vendore të MIM, angazhojnë qytetarët drejtpërdrejtë ose me anë të përfaqësuesve të tyre në hartimin e planeve vendore të menaxhimit të mbetjeve.Hartimi i planeve bëhet me pjesëmarrje komunitare. Bashkitë do të mbajnë takime publike në çdo njësi administrative, duke siguruar pjesëmarrje të barabartë të grave dhe burrave, grupeve të interesit dhe grupeve të prekura. Plani do të ofrojë zgjidhje të ndryshme të cilat kanë si qëllim kryesor mbrojtjen maksimale të mjedisit dhe shëndetit dhe janë njëkohësisht të përballueshme e të pranueshme për marrësit e shërbimit.

Zhvilluesit dhe ofruesit e shërbimit afishojnë në formë fizike dhe elektronike planet e menaxhimit të mbetjeve, rregulloret, informacionet, kostot dhe tarifat e mbetjeve dhe e mbajnë këtë informacion të përditësuar.

M2. Të gjitha shkollat e vendit zhvillojnë orë mësimi dhe edukimi në natyrë për nxënësit. Shkollat inkurajonë ripërdorimin krijues të mbetjeve (upcycling) dhe zhvillojnë aktivitete të vazhdueshme me nxënësit për këtë qëllim.Librat e edukimit për mbrojtjen e burimeve dhe përdorimin e burimeve natyrore do të trajtojnë njohuritë më të mira të provuara në botë. Shkollat do të jenë promotorë të ekonomisë qarkulluese. Në orët e veprimtarive jashtë-kurrikulare (VJK) dhe ndër-kurrikulare do të organizohen mësime të veçanta, dalje në terren dhe vizita në qendrat e riciklimit, përpunimit dhe trajtimit të mbejteve. Shkollat profesionale do të kenë orë të veçanta për përdorimin dhe ri-përdorimin e mbetjeve ku vend të veçantë do të zërë koncepti i upcycling. Shkollat do të jenë model në të gjithë vendin për ndarjen e mbetjeve në burim. Sistemi me tre kosha mbetjesh (1. Organike; 2. Mikse të thata ku futen letër, karton, ambalazhe plastike dhe alumini, kanaçe; dhe 3. Qelq) do të vendoset në të gjitha shkollat e ciklit fillor, 9-vjeçar, të mesëm dhe profesionale të e vendit. Trajnime për mësuesit e lëndëve ndër-kurrikulare do të organizohet përgjatë vitit për të formuar konceptet e duhura për menaxhimin e mbetjeve. Shkollat profesionale do të promovojnë start-up-et në sektorin e menaxhimit të mbetjeve.

Faqe 85 në 162

Shkollat do të ndërtojnë skema përfitimi nga shitja e mbetjeve dhe kthimin e tyre në material për shkollën.

M3. Të gjitha bashkitë e vendit angazhohen çdo vit në fushatën “Let’s do it” dhe/ose në fushata të tjera vendoreFushatat e pastrimit përcaktohen në planin vendor në ditën e fushatës Let’s do it e cila organizohet në fundjavën e tretë të shtatorit dhe data të tjera të përzgjedhura nga vetë bashkitë si një ngjarje ku kulmon maksimalisht ndërgjegjësimi. Pastrimi do të përfshijë pastrimin me mjete të rënda të vendeve historike, rrugët kombëtare dhe ato të brendshme, rrjedhat ujore, malet dhe fushat, si dhe pastrimin brenda qytetit ose fshatit nga vullnetarë të angazhuar. Organizmi bëhet së paku një herë në vit dhe përfshin administratën vendore, qytetarët dhe OJF-të.

Bashkitë punojnë në ndërtimin e aplikacioneve specifike për angazhimin e qytetarëve në raportimin e mbetjeve ose të përdorin aplikacionet aktuale si harta e botës për mbetjet (app. Ëorld Cleanup) dhe TrashOut.

5.8.2 Targetat






M1. Zhvilluesit planeve kombëtare të MIM, të planeve të zonave të mbetjeve dhe planeve vendore të MIM, angazhojnë qytetarët drejtpërdrejtë ose me anë të përfaqësuesve të tyre në hartimin e planeve vendore të menaxhimit të mbetjeve.

Planet e hartuar në vitet e fundit ka marrë në konsideratë pjesëmarrjen komunitare.

100% e planeve të miratuar janë hartuar me proces pjesëmarrje komunitare

Planet, kostot dhe tarifat janë të afishuara në të gjitha njësitë dhe në faqet e të gjitha bashkive

M2. Të gjitha shkollat e vendit zhvillojnë orë mësimi dhe edukimi në natyrë për nxënësit. Shkollat inkurajojnë ripërdorimin krijues të mbetjeve (upcycling) dhe zhvillojnë aktivitete të vazhdueshme me nxënësit për këtë qëllim.

Shkollat kryejnë orë edukimi për mbetjet si pjesë e mësimit ndër kurrikular. Nuk ka orë të veçanta për mbetjet. Numri i aktiviteteve në natyrë është i reduktuar.

Disa shkolla kanë testuar ndarjen në burim dhe kanë ndërmarrë procese

Të gjitha shkollat e qyteteve të mëdha të cilklit të ulët, 9-vjeçar, mesëm dhe profesional kanë sistem ndarje në burim të mbetjeve

Shkollat profesionale kanë orë të përcaktuar për mbetjet dhe

Të gjitha shkollat e vendit të cilklit të ulët, 9-vjeçar, mesëm dhe profesional kanë sistem ndarje në burim të mbetjeve

Faqe 86 në 162

grumbullimi dhe shitje të produktit.

upcycling

M3. Të gjitha bashkitë e vendit angazhohen çdo vit në fushatën “Let’s do it” dhe/ose në fushata të tjera vendore

Angazhimi ka qenë pothuaj i rregullt i bashkisë Tiranë dhe me raste i bashkive të tjera. Fushata pastrimi janë ndërmarrë nga OJF-të në disa qytete dhe vijën bregdetare. Dita e pastrimit nuk është aktivitet vjetor i rregullt i të gjitha bashkive

Bashkitë e mëdha janë pjesë aktive vjetore e fushatës së pastrimit

Bashkitë e mëdha kanë në përdorim aplikacione për raportimin e mbetjeve

Bashkitë në zonën bregdetare organizaojnë çdo vit fushata pastrimi dhe parandalimi të mbetjeve që shkojnë në det.

Të gjitha bashkitë e vendit janë pjesë aktive e fushatës së pastrimit ne shkallë të gjerë ose pilote

Të gjitha bashkitë përdorin sistemet moderne elektronike për raportimin e mbetjeve

Të gjitha bashkitë ndërmarrin aktivitete pastrimi të rregullta vjetore


4. Përmirësimi dhe harmonizimi i kuadrit ligjor të menaxhimit të mbetjeve

5.9 OS9: Përshtatja dhe përafrimi i Legjislacionit kombëtar me atë të BE.


M1. Autoritetet qendrore në bashkëpunim të ngushtë me ato vendore kanë rishikuar legjislacionin në fuqi për menaxhimin e mbetjeve në kuadrin e aftësive përballuese financiare dhe teknike dhe kanë miratuar një kuadër menaxhues të gjithëpranuar dhe të mirënegociuar me BE sipas kapitullit 27.Rishikimi i kuadrit ligjor në afate të përmbushjes të detyrimeve pa ndryshuar standardet. Rishikimi do të bëhet në bashkëpunim të ngushtë me Bashkitë si përgjegjëset kryesore për menaxhimin e mbetjeve urbane dhe jo urbane dhe me përfaqësuesit e BE-së para hapjes së negociatave. Qëllimi i rishikimit ka të bëjë me aftësinë përballuese të buxhetit të shtetit dhe atij vendor pa cënuar cilësinë e objektivave. Procesi i rishikimit do të ndërmerret nga Ministria përgjegjëse për mjedisin.

M2. Janë rishikuar rolet dhe përgjegjësitë institucionale dhe përcaktuar me ligj vetëm dy nivele të menaxhimit të mbetjeve që i përkasin nivelit qendror (Qeverisë qendrore) dhe nivelit vendor (Bashkisë). Institucionet e tjera dhe ato rajonale ngarkohet me detyra mbështetëse.Përcaktimi i përgjegjësive do të mbetet në dy nivele: atë qendror, ku bën pjesë Autoriteti dhe Ministritë përgjegjëse; dhe atë vendor ku bën pjesë vetëm Bashkia. Roli i Këshillit të Qarkut do të zbehet duke i kaluar rolin e menaxhimit të Zonave të mbetjeve tek Autoriteti. Planet Rajonale do të mbeten si

Faqe 87 në 162

material ndihmës. Planet vendore të MIM do të jenë dokumentet kryesorë të menaxhimit të mbetjeve, të lidhura ngushtë më fizibilitetet e zonave të mbetjeve. Roli i agjencive të tjera në nivel rajoni do të jetë mbështetës në gjetje fondesh, lehtësim dhe bashkërendim. Rishikimi i rolit të Këshillit të Qarkut kërkon ndërhyrje në ligjin kuadër për MIM 10463 dhe në VKM që ngarkojnë Këshillin e Qarkut me përgjegjësi.

M3. Të gjitha bashkitë kanë hartuar rregulloret e veta të menaxhimit të integruar të mbetjeve sipas udhëzuesve të përcaktuar nga Autoriteti dhe/ose qeveria qendroreRregulloret do të përcaktojnë në detaje të gjitha veprimtaritë në ofrimin e shërbimit për të përmbushur kërkesat e planit dhe ligjit. Të gjitha bashkitë do të kenë rregulloret e tyre të hartuara me ndihmë të jashtme ose të brendshme. Një model tip i rregullores do të mundësohet nga Autoriteti. Rregulloret do të jenë detyruese dhe për palët e treta të përfshira në ofrim shërbimi si koncesionarë apo PPP.

5.9.2 Targetat






M1. Autoritetet qendrore në bashkëpunim të ngushtë me ato vendore kanë rishikuar legjislacionin në fuqi për menaxhimin e mbetjeve në kuadrin e aftësive përballuese financiare dhe teknike dhe kanë miratuar një kuadër menaxhues të gjithëpranuar dhe të mirënegociuar me BE sipas kapitullit 27.

Kuadri ligjor në fuqi është i përafruar plotësisht me atë të BE. Tragetet e vendosura nuk janë arritur. Kapacitetet për t’i përmbushur janë shumë të ulëta.

Tragetet e vendosur në VKM teknike janë rishikuar në afate kohore

Të gjitha Bashkitë kanë përcaktuar mundësitë për arritjen e trageteve

Janë përcaktuar afatet dhe kushtet për përmbushjen e trageteve sipas kapitullit 27

M2. Janë rishikuar rolet dhe përgjegjësitë institucionale dhe përcaktuar me ligj vetëm dy nivele të menaxhimit të mbetjeve që i përkasin nivelit qendror (Qeverisë qendrore) dhe nivelit vendor (Bashkisë). Institucionet e tjera

Ekzistojnë tre nivele të përcaktuara me ligjin 10463/2011, respektivisht Ministritë përgjegjëse për mjedisin dhe infrastrukturën, Këshilli i Qarkut dhe Bashkitë

Janë përcaktuar dy nivele menaxhimi dhe strukturat mbështetëse

Është përcaktuar roli i Autoritetit si institucion lehtësues

Faqe 88 në 162

dhe ato rajonale ngarkohet me detyra mbështetëse.

M3. Të gjitha bashkitë kanë hartuar rregulloret e veta të menaxhimit të integruar të mbetjeve sipas udhëzuesve të përcaktuar nga Autoriteti dhe/ose qeveria qendrore

Pothuaj të gjitha bashkitë kanë mangësi në rregullore. Bashkitë e mëdha kanë rregullore por ajo nuk zbaton plotësisht parimet e menaxhimit të integruar të mbetjeve për të përcaktuar menaxhimin sipas rrymave

Rregulloret bashkiake janë hartuar në të gjitha bashkitë

Faqe 89 në 162

OZHQ 12

Objektivi 12.5: Deri në vitin 2033 të zvogëlohet ndjeshëm sasi e mbetjeve të rrezikshme, duke zbatuar parimet e parandalimit, reduktimit, riciklimit dhe ripërdorimit

SKZHI

SKZhIOS1. Sigurimi i menaxhimit gjithëpërfshirës dhe strategjik për menaxhimin e integruar të mbetjeve të rrezikshme


Përmirësimi i menaxhimit të integruar të mbetjeve të rrezikshme (Hartimi i një plan veprimi kombëtar për menaxhimin e mbetjeve të rrezikshme)

Aktivitetet kryesore që duhet të ndërmerren në periudhën afat-shkurtër për menaxhimin e integruar të mbetjeve të rrezikshme kanë të bëjnë me: (i) identifikimin e mbetjeve të rrezikshme si nga aktiviteti i industries nxjerrëse dhe përpunuese në të shkuarën ashtu edhe nga identifikimi i komponentëve të rrezikshëm që përmbajnë të gjitha rrymat jo bashkiake të prodhuara sot, (ii) ndarjen në burim të fraksioneve të mbetjeve të rrezikshme nga ato të parrezikshme, (iii) përmirësimi i kushteve të magazinimit dhe ruajtjes pas klasifikimit të mbetjeve të rrezikshme bazuar mbi metodat e trajtimit të tyre sikurse dhe (iv) evidentimi, klasifikimi dhe zhvillimi i dokumentacionit teknik për rehabilitimin e “hot spoteve”.

Investimet në pajisjet e proceseve teknologjike dhe në impiantet e trajtimit dhe depozitimit final të mbetjeve të rrezikshme mund të konsiderohen si aktivitete që do të zhvillohen në periudhën afat-mesëm dhe afat-gjatë të kësaj strategjie.

Pastrimi i zonave të ndotura - "hot spoteve", dmth. zonat industriale të ndotura, mund të kontribuojnë ndjeshëm në uljen e ndikimeve negative në shëndetin e njeriut, tokën bujqësore, biodiversitetin dhe mjedisin natyror dhe së fundmi në produktet ushqimore. Prioritet i mbylljes së venddepozitimeve jo në harmoni me mjedisin dhe/ose rehabilitimi i një “barre” të tillë mjedisore varet nga rreziku i provuar dhe nga ndikimet e drejtpërdrejta në mjedisin e ujit dhe tokës apo vendbanimet që mund të ndodhen përreth. Prioritet do të kenë projektet e rehabilitimit për pika të nxehta mjedisore me rrezik të lartë dhe ato për të cilat mund të sigurohen fonde. Teknologjia e rehabilitimit dhe projektimi teknik duhet të zgjidhen nga metodat aktuale teknike që janë në dispozicion dhe të përshtatura për kërkesat specifike të mjedisit lokal të zonës së kontaminuar.

Koncepti i zhvillimit të menaxhimit të mbetjeve industriale jo të rrezikshme dhe të rrezikshme lidhet ngushtë me ristrukturimin e ndërmarrjeve prodhuese, metalurgjike, termoenergjetike dhe të minierave, të cilat janë përgjegjëse për prodhimin e këtyre mbetjeve. Masa efikase të ristrukturimit industrial, sidomos gjatë përshtatjes me direktivat të IPPC, janë minimizimi i mbetjeve në burim, dmth shfrytëzim më efikas i lëndëve të para dhe energjisë, riciklimin më intensiv i brendshëm ose i jashtëm i rrjedhës së materiale të prodhimit, shfrytëzimin gjithmonë më pak të substancave të rrezikshme në prodhimin e produkteve dhe ndarjen strikte të mbetjeve të rrezikshme dhe jo të rrezikshme përpara trajtimit përfundimtar.

Koncepti teknik i menaxhimit të mbetjeve të rrezikshme të kujdesit shëndetësor do të bazohet në ndarjen strikte të fraksioneve të mbeturinave sipas niveleve të ndryshme të rrezikut që shkaktojnë në shëndet dhe në mjedis dhe metodave më efektive të trajtimit të tyre. Destinacioni përfundimtar i tyre do të jetë incenerimi efikas ose desinfektimi në impiantet me presion dhe temperature të lartë, duke i larguar rrezikshmërinë e më pas në landfillin e mbetjeve urbane.

Për gjeneruesit më të vegjël të mbetjeve të rrezikshme, duhet të krijohet një sistem i integruar për grumbullimin, klasifikimin dhe ruajtjen e sigurtë (magazinimin) pranë pikave të gjenerimit, një sistem transporti i kontrolluar drejt destinacionit përfundimtar të tyre që mund të jetë një impiant qëndror për përpunimin dhe groposja e sigurt e mbetjeve të rrezikshme; për disa fraksione të mbetjeve të

Faqe 90 në 162

rrezikshme, djegia ose eksportimi për një trajtim më të përshtatshëm mund të jetë një opsioni i mundshëm.

Koncepti i menaxhimit për mbetjet e rrezikshme minierare mbështetet plotësisht në konsiderata strategjike dhe udhëzime të lidhura me legjislacionin për minierat dhe duke u bazuar në vlerësimet e rrezikut dhe ndikimit në mjedis.


5.10 OS1: Deri në vitin 2023 janë indentifikuar të gjitha rrymat e mbetjeve të rrezikshme që janë prodhuar apo prodhohen në territorin e vendit nga sektori publik dhe ai privat. Identifikimi dhe prioritarizimi i pikave të nxehta mjedisore


M1. Hartimi i një sistemi të dhënash për mbetjet e rrezikshme (inventarizimi i mbetjeve të trashëguara nga industritë ekzistuese, nga industritë që gjenerojnë sot mbetje të rrezikshme)Për të planifikuar çdo operacion të menaxhimit të mbetjeve të rrezikshme është e rëndësishme të kemi të dhëna të sakta mbi sasinë dhe karakteristikat e tyre. Si hap i parë për të realizuar forcimin e sistemit të statistikave për mbetjet e rrezikshme është bërja funksionale e sistemit elektronik të regjistrit të shkarkimeve dhe transferimit të ndotjes (RrSHTN), ku çdo biznes duhet të raportojë mbi importin - transferimin – gjenerimin – trajtimin dhe eksportin e mbetjeve të rrezikshme. Hartimi i udhëzuesve të standartizuar për monitorimin e shkarkimeve si dhe trajnimet apo edhe asistenca në punë do të krijojnë ambientin e nevojshëm që bizneset të realizojnë dhe përmbushin detyrimin për të raportuar. Kuadri do të plotësohet me intensifikimin e sistemit të kontrollit dhe monitorimit nga ISHMPU mbi bizneset dhe kompanitë që prodhojnë ose trajtojnë mbetje të rrezikshme, në mënyrë që të tre palët e përfshira në këtë proces ajo dorëzuese, transportuese dhe marrëse nënshkruajnë dokumentin e transferimit të mbetjeve, duke marrë përgjegjësinë e plotë të origjinës, sasisë dhe destinacionit final të mbetjeve të rrezikshme për çdo subjekt që i gjeneron ato.

M2. Autoriteti kombëtar koordinon procesin e identifikimit dhe prioritarizimit të pikave të nxehta mjedisore.Identifikimi i “hot spoteve” është kryer periodikisht në Shqipëri nga UNDP, e cila në studimin e fundit të saj të vitit 2016 identifikon rreth 45 “hotspote” që përmbajnë mbetje të rrezikshme kryesisht nga aktiviteti industrial dhe ai minerar. Menaxhimi jo i duhur në të shkuarën i mbetjeve të rrezikshme nga industria e metalurgjisë, kimike apo nga ajo minerare ka shkaktuar një impakt të madh në mjedis. Gjithashtu menaxhimi jo efektiv i rrymave të tjera jo bashkiake si i vajrave të përdorura, mbetjeve spitalore të rrezikshme, akumulatorëve dhe baterive etj., po e rrit akoma më tepër “barrën” që këto mbetje të rrezikshme po i shkaktojnë mjedisit dhe potencialisht shëndetit të njerëzve.

Autoriteti kombëtar në bashkëpunim edhe me AKM-në dhe donatorët do të fillojë të koordinojë punën për identifikimin e “hot spoteve” në të gjithë vendin. Gjatë fazës së parë të zbatimit të kësaj strategjie pritet që vendi të ketë një hartë të detajuar me informacionin e nevojshëm për çdo zonë të nxehtë mjedisore. Gjithashtu ky institucion do të zhvillojë kriteret e klasifikimit të zonave të ndotura sipas riskut që ato pozojnë në mjediset ujore dhe në ato tokësore duke i klasifikuar ato si zona me risk të madh, të mesëm dhe të ulët. Për çdo klasë do të zhvillohen manualet me masat tip që duhet të merren për rehabilitimin e tyre, të cilat do të drejtojnë procesin e planeve të rehabilitimit për çdo zonë të ndotur në mënyrë individuale. Ky cikël do të mbyllet me hartimin e programit të monitorimit dhe zhvillimin e indikatorëve të performancës mjedisore.

Faqe 91 në 162

M3. Autoriteti kombëtar ndërmerr studime fizibiliteti për prioritarizimin e zonave të nxehta nga mbetjet e rrezikshme të cilat duhet të rehabilitohen.Për të realizuar hartimin e studimeve të fizibilitetit Autoriteti Kombëtar do të koordinojë punën ndërmjet ndotësit të këtyre zonave (nëse është e mundur) dhe universitetit duke nxitur iniciativat e kërkimi shkencor për rehabilitimin e këtyre zonave. Auditimi mjedisor dhe analiza e riskut për të vlerësuar potencialin e rrezikshmërisë dhe ndikimet mjedisore të vendeve të ndotura industriale do të shërbejnë si bazë primare për qasjen sistematike të rehabilitimit dhe për përcaktimin e prioriteteve të rehabilitimit.

Ky autoritet do të eksplorojë të gjitha mundësitë nga donatorët për të financuar studimet e fizibilitetit për ato zona të ndotura për të cilat një plan rehabilitimi është hartuar si dhe do të planifikojë në buxhetin e tij financimin e të paktën dy projekteve të fizibilitetit.

5.9.4 Targetat




Faza e dytë e zbatimit 2023 – 2028


M1. Hartimi i një sistemi të dhënash për mbetjet e rrezikshme (inventarizimi i mbetjeve të trashëguara nga industritë ekzistuese, nga industritë që gjenerojnë sot mbetje të rrezikshme)

Aktualisht vetëm disa bashki raportojnë për disa rryma të mbetjeve bashkiake të rrezikshme

Nga të dhënat nga AKM aktualisht raportojnë në RrSHTN vetëm 4 kompani

AKM ka ngritur dhe vënë në punë sistemin elektronik të statistikave dhe RrSHTN

Hartohen udhëzues të standartizuar nga Ministria e Mjedisit për monitorimin e shkarkimeve

Bizneset trajnohen për mënyrën sesi duhet të raportojnë

ISHMPU kryen kontrolle të vazhdueshme tek kompanitë që prodhojnë mbetje të rrezikshme

Mbi 70% e bashkive dhe 90% e kompanive raportojnë për rrymat e mbetjeve të rrezikshme

Konsolidimi i sistemit të statistikave për mbetjet e rrezikshme

M2. Autoriteti kombëtar koordinon procesin e identifikimit dhe prioritarizimit të pikave të nxehta mjedisore

Identifikimi i fundit i “hot spoteve” është kryer nga UNEP në vitin 2006

Ndërmerren studime të reja për identifikimin e zonave të reja të ndotura nga mbetjet e rrezikshme

Identifikohen të gjitha pikat e nxehta mjedisore dhe krijohet një database në GIS për pikat e nxehta mjedisore

Ndërmarrja e auditimeve mjedisore dhe analiza e riskut për të vlerësuar potencialin e rrezikshmërisë

Zhvillohen kriteret e klasifikimit të zonave të nxehta sipas rrezikut që ato kanë në shëndet dhe në mjedis

Të gjitha zonat e nxehta mjedisore janë prioritarizuar sipas kritereve.

Hartohet manuali me masat që duhen marrë për rehabilitimin e zonave të nxehta sipas klasave të tyre

Janë hartuar të paktën 10 plane

Hartohen programet e monitorimit për zonat e rehabilituara

Faqe 92 në 162

rehabilitimi për zonat e ndotura

M3. Autoriteti kombëtar ndërmerr studime fizibiliteti për prioritarizimin e zonave të nxehta nga mbetjet e rrezikshme të cilat duhet të rehabilitohen.

Nuk ekziston asnjë studim fizibiliteti për rehabilitimin e zonave të nxehta

Zhvillimi i standarteve të rehabilitimit në funksion të përdorimit të tokës

Në partneritet me industrinë dhe universitetet nxitet kërkimi shkencor dhe iniciativat për studime në lidhje me rehabilitimin e zonave të nxehta

Hartohen ToR për projekte për ndërmarrjen e studimeve të fizibilitetit sipas prioritarizimit

Autoriteti kombëtar ka planifikuar ne buxhet financimin e dy projekteve të fizibilitetit

Dy projekte fizibiliteti për rehabilitimin e zonave të nxehta janë hartuar

Hartohen projekte të tjera fizibiliteti për rehabilitimin e zonave të ndotura

5.11 OS2: Deri në vitin 2028 të sigurohet ndarje në burim të mbetjeve të rrezikshme nga ato të pa rrezikshme. Të gjitha institucionet apo kompanitë (private apo publike) të cilat gjenerojnë mbetje të rrezikshme duhet të pajisen me infrastrukturën përkatëse për të siguruar ndarjen e mbetjeve të rrezikshme nga të pa rrezikshmet në burim.


M1. Të gjitha institucionet publike dhe private që gjenerojnë mbetje të rrezikshme do të zbatojnë sistemin e ndarjes të mbetjeve te rrezikshme dhe të pa rrezikshme (magazinimet e përkohshme), gjithashtu ato duhet të kategorizojnë mbetjet e rrezikshme sipas rrymave të veçanta, bazuar në teknologjinë e trajtimit të tyre.Menaxhimi i mbetjeve të rrezikshme nga industria, mbetjeve minerare, mbetjet nga institucionet e kujdesit shëndetësor dhe mbetjet shtazore janë prioritare për ndarjen në burim të fraksioneve të rrezikshme dhe jo të rrezikshme, për përmirësimin e objekteve të magazinimit, përgatitjen e dokumentacionit teknik dhe investues si dhe për rehabilitimin e hot spoteve ekzistuese.

Ndërsa rrymat e tjera specifike si makinat në fund të jetës, gomat e përdorura, MPEE, vajrat e përdorura, bateritë dhe akumulatorët etj., janë më pak të rëndësishme dhe zbatimi i menaxhimit të tyre (evidentimit të fraksioneve të mbetjeve të rrezikshme në to) mund të fillojë në një faze të dytë të zbatimit të kësaj strategjie edhe pse disa prej tyre mund të menaxhohen nëpërmjet pjesëmarrjes së sektorit privat dhe përmes skemave që aplikojnë parimin e përgjegjësisë së prodhuesit.

Ministria e Turizmit dhe Mjedisit duhet të hartojë udhëzuesit për ndarjen, magazinimin e sigurtë dhe etiketimin e mbetjeve të rrezikshme, të shoqëruara me fushata sensibilizimi për të gjitha bizneset që prodhojnë mbetje të rrezikshme. ISHMPU duhet të trajnohet për praktikat dhe protokollet e menaxhimit të kësaj rryme dhe duhet të intensifikojë fushatat e kontrollit tek bizneset që prodhojnë, transportojnë, magazinojnë apo trajtojnë këto fraksione mbetjesh të rrezikshme.

Duhet të krijohen qendra pritëse (rrjeti i integruar për grumbullimin e mbetjeve të rrezikshme) magazinuese pranë gjeneruesëve të mëdhenj të mbetjeve të rrezikshme. Më tej duhet të identifikohen të gjitha mbetjet e rrezikshme, të cilat janë të magazinuara në kushte jo të sigurta (siç janë mbetjet

Faqe 93 në 162

farmaceutike, mbetjet nga industritë etj). Ato duhet të klasifikohen, ripaketohen, etiketohen dhe të dërgohen në qendrat pritëse.

Gjithashtu bashkitë duhet të ngrenë qendra të pranimit të mbetjeve të rrezikshme nga familjet, shërbimet dhe industritë e vogla. Të cilat gjithashtu duhet të transferohen në qendrat pritëse të mbetjeve të rrezikshme. Dokumenti i transferimit të mbetjeve, i cili përcakton origjinën, sasinë dhe destinacionin final të tyre për çdo subjekt që i gjeneron ato do të konsolidojë data base-in për sasitë dhe klasat e mbetjeve të rrezikshme në rang kombëtar.

5.11.2 Targetat



Faza e parë e zbatimit 2018 – 2023



M1. Të gjitha institucionet publike dhe private që gjenerojnë mbetje të rrezikshme do të zbatojnë sistemin e ndarjes të mbetjeve te rrezikshme dhe të pa rrezikshme (magazinimi i përkohshëm).

Sot ky sistem i ndarjes zbatohet në disa qendra spitalore (mbetje farmaceutike)

Për katëgori të tjera të mbetjeve, mbetjet nga vajrat e përdour

Zhvillimi i udhëzuesëve për ndarjen e mbetjeve të rrezikshme nga ato të parrezikshme që në fazën e prodhimit

Ngritja e qendrave të pranimit të mbetjeve të rrezikshme nga familjet, shërbimet dhe industritë e vogla.

Zhvillimi i standarteve për magazinimin e sigurt të mbetjeve të rrezikshme

Hartimi i udhëzuesëve për etiketimin dhe klasifikimin e mbetjeve të rrezikshme sipas rrymave të veçanta bazuar në teknologjinë e trajtimit te tyre

Sigurimi i infrastrukturës së nevojshme për ndarjen në burim të mbetjeve të rrezikshme në kompanitë private apo publike ku ato prodhohen

Zhvillimi i studimeve të fizibilitetit për krijimin e një rrjeti të integruar të grumbullimit të mbetjeve të rrezikshme

Hartimi i protokolleve të sigurisë në rast aksidentesh dhe i sistemit të monitorimit dhe kontrollit

Konsolidimi i data base-it për sasitë dhe klasat e mbetjeve të rrezikshme në rang kombëtar

Zhvillimi i projekteve sipas opsioneve të trajtimit të mbetjeve të rrezikshme pranë kompanive ku ato prodhohen

5.12 OS3: Ngritja e strukturës dhe forcimi i kapaciteteve, për sistemin e menaxhimit të mbetjeve të rrezikshme duke filluar nga viti 2018

Për të realizuar menaxhimin e mbetjeve të rrezikshme duhet të krijohet një sistem krejtësisht i ri i përgjegjësisë mjedisore, që përfshin mekanizmat ligjore, institucionale dhe financiare, si dhe zgjidhjen e problemeve të menaxhimit të mbetjeve të rrezikshme dhe rehabilitimit të “hot spoteve”.

Faqe 94 në 162

Për të zbatuar orientimet e strategjisë të menaxhimit të mbetjeve të rrezikshme dhe rrymave specifike jo bashkiake, organizimi institucional dhe forcimi i burimeve njerëzore shtesë dhe të trajnuara mirë pranë autoritetit kombëtar është i domosdoshëm, në drejtim të zbatimit të detyrave legjislative, institucionale dhe organizative, teknike si dhe masave ekonomike/financiare apo edhe projektetve të ndërgjegjësimit publik, siç kërkohet nga njëra anë dhe në drejtim të zhvillimit dhe zbatimit të mekanizmave të operimit dhe të monitorimit për gjeneruesit e mbetjeve dhe të menaxhimit të infrastrukturës të mbetjeve në nivel kombëtar dhe lokal siç kërkohet nga ana tjeter.


M1. Autoriteti kombëtar ka një strukturë të veçantë për menaxhimin e mbetjeve të rrezikshme dhe atyre jo bashkiakeNjësia e Menaxhimit të Mbetjeve të rrezikshme dhe atyre jo bashkiake do të jetë përgjegjëse për përgatitjen e planeve të ndryshme për menaxhimin e rrymave të rrezikshme / të rrymave të veçanta të mbetjeve, përgatitja e udhëzuesëve për rehabilitimin e pikave të nxehta mjedisore, përgatitja e termave të referencës dhe dokumenteve të tenderit, zbatimin e studimeve teknike dhe ekonomike si dhe për monitorimin dhe mbikëqyrjen e projekteve investuese me rëndësi kombëtare në lidhje me vendosjen e sistemit të mbledhjes / trajtimit / depozitimit final. Është e qartë se për të gjitha këto aktivitete nevojitet asistencë teknike e huaj dhe trajnime të vazhdueshme. Në periudhën e e dytë të zbatimit të Strategjisë, njësia e përmendur duhet të përmirësohet në nivelin e Departamentit, të ndarë funksionalisht në disa njësi.

M2. Hartimi i programeve trajnuese dhe trajnimi i ISHMPU sipas kategorive të mbetjeve të rrezikshme dhe për mënyrën e procesimit të tyre (grumbullim, transport dhe trajtim final). Hartimi i protokolleve dhe udhëzuesëve për menaxhimin e kategorive të veçanta të mbetjeve të rrezikshme.

5.12.2 Targetat






M1. Autoriteti kombëtar ka një strukturë të veçantë për menaxhimin e mbetjeve të rrezikshme dhe atyre jo bashkiake

Një department i tillë nuk ekziston

Përgatitja e politikave prioritare dhe dokumenteve të planifikimit për krijimin dhe funksionimin e sistemit të ri të grumbullimit / transportit dhe trajtimit të mbetjeve jo bashkiake dhe të rrezikshme

Përgatitja e udhëzuesëve për rehabilitimin e pikave të nxehta mjedisore

Përgatitja e udhëzuesve për mbylljen / përshtatjen e venddepozitimeve të pakontrolluara, në venddepozitime të

Njësia transformohet në departamentin për mbetjet e rrezikshme dhe jo bashkiake

Përgatitja e politikave dhe dokumentave të planifikimit për rrymat e tjera specifike të mbetjeve

Zhvillon skemat e grumbullimit / rikuperimit dhe riciklimit për rrymat specifike të mbetjeve sipas principit të “përgjegjësisë së

Përgatitja e politikave dhe e dokumentave rregullatore

Përgatitja e dokumentacioneve teknike për investimet

Negocion me gjeneruesit kryesorë të mbetjeve jo bashkiake për të përpunuar zgjidhjet më të shpejta, teknikisht dhe ekonomikisht të mundshme për asgjësimin përfundimtar të mbetjeve të

Faqe 95 në 162

kontrolluara për një periudhë 5 vjeËare

prodhuesit” dhe zhvillon marrëveshjet me gjeneruesit e këtyre rrymave

Përgatitja e kushteve për organizimin dhe funksionimin e një tregu konkurrues për zbatimin e shërbimeve të menaxhimit të mbetjeve, si dhe për pjesëmarrjen e sektorit privat në investime dhe në aktivitetet e shërbimeve, apo edhe zbatimin e instrumenteve financiare / ekonomike

rrezikshme dhe për rehabilitimin e "pikave të nxehta".

M2. Hartimi i programeve trajnuese sipas kategorive të mbetjeve të rrezikshme për mënyrën e procesimit të tyre (grumbullim, transport dhe trajtim final) për inspektoriatin mjedisor.

I Zhvillimi i trajnimeve periodike me inspektoriatet që kontrollojnë institucionet publike dhe private që gjenerojnë mbetje të rrezikshme

Hartimi i formateve të përcaktuara për informimin e komunitetit për të gjitha fazat e procesit të menaxhimit të mbetjeve të rrezikshme

Hartimi i protokolleve dhe udhëzuesëve për menaxhimin e kategorive të veçanta të mbetjeve të rrezikshme për industrinë

On the job assistance për prodhuesit e mëdhenj të mbetjeve të rrezikshme

Konsolidohet sistemi i monitorimit

Zhvillohen indikatorët mjedisor

5.13 OS4: Duke filluar nga viti 2028 Qeveria Shqiptare ka si prioritet në hartimin e buxhetit të saj financimin e rehabilitimit të tokës të ndotur nga mbetjet e rrezikshme dhe trajtimit të mbetjeve të rrezikshme


M1. Autoriteti kombëtar në fund të çdo viti paraqet propozimin e tij pranë qeverisë për buxhetin në lidhje me finacimin e rehabilitimit të tokave të ndotura nga mbetjet e rrezikshme.

Faqe 96 në 162

Nga eksperienca e vendeve të rajonit do të jetë tepër e vështirë dhe do të kërkojë një periudhë shumë të gjatë për të pasur një pikturë të qartë të sasive dhe llojeve të mbetjeve të rrezikshme. Në këtë këndvështrim për investimet për pajisjet e proceseve teknologjike dhe të impianteve për trajtimit final të mbetjeve të rrezikshme do të zhvendosen në pjesën e dytë të zbatimit të kësaj strategjie.

Gjithësesi prioritet në periudhën e parë do të jetë rehabilitimi i zonave të nxehta mjedisore, të cilat trashëgojnë ndotjen nga aktiviteti minerar ose ai industrial. Mbasi zonat e ndotura të jenë klasifikuar, për secilën kategori duhet të hartohen planet e rehabilitimit, të cilat do të pasohen nga studimet e fizibilitetit për rehabilitimin e tyre. Këto studime do të jenë të bazuara kryesisht në karakteristikat e mbetjeve të depozituara, mbi kushtet hidro-gjeologjike dhe vëzhgimet e detajuara dhe investigimet e kushteve të dheut të ndotur, ujrave sipërfaqësor dhe atyre nëntokësor.

Projektet e rehabilitimit më prioritare do të jenë ato “hot spote”, të cilat e kanë të provuar impaktin në ekosistemet tokësore dhe ato ujore. Në fazën e dytë dhe të tretë të zbatimit të kësaj strategjie është planifikuar, që nga buxheti i shtetit, të realizohet rehabilitimi i të paktën një zone të ndotur.

M2. Minsitria e Infrastrukturës dhe e Energjisë ndërmerr iniciativën për financimin e studimit të fizibilitetit për trajtimin e mbetjeve të rrezikshme

Në fazën e tretë të zbatimit të strategjisë, pasi është konsoliduar sistemi i statistikave të mbetjeve të rrezikshme, është ndërtuar dhe është funksional rrjeti me qendra pritëse për mbetjet e rrezikshme, të cilat janë të klasifikuara dhe të ndara sipas metodave të trajtimit, autoriteti kombëtar koordinon hartimin e studimit të fizibilitetit për trajtimin e mbetjeve të rrezikshme.

Studimi duhet të marrë në konsideratë të gjitha teknikat e trajtimit për lloje të ndryshme të mbetjeve të rrezikshme, ku të parashikohen trajtime fiziko-kimike (linja inorganike dhe linja organike) dhe landfill. Për llojet e mbetjeve të rrezikshme që janë të shtrejnta për t’u djegur eksportimi i tyre në vende të tjera është mundësia e vetme.

5.13.2 Targetat






M2. Autoriteti kombëtar në fund të çdo viti paraqet propozimin e tij pranë qeverisë për buxhetin në lidhje me finacimin e rehabilitimit të tokave të ndotura nga mbetjet e rrezikshme.

Aktualisht nuk ka ndonje linjë buxheti për këtë qëllim

Grupi i punës i ngritur pranë Autoritetit Kombëtar harton dhe planifikon buxhetin për rehabilitimin e të paktën një zone të ndotur

Planifikohet buxhet për rehabilitimin e një zone të ndotur

Planifikohet buxhet për rehabilitimin e një zone të ndotur

M1. Minsitria e Infrastrukturës dhe e Energjise ndërmerr iniciativën për financimin e

Aktualisht nuk ka një impaint trajtimi për mbetjet e rrezikshme. Përjashto impiantet e

Autoriteti kombëtar ngre grupin e punës, me ekspertizë të jashtme dhe vendase për studimin e

Zhvillimi i studimit të fizibilitetit dhe përzgjedhja e vendit dhe teknologjia e përshtatshme

Ndërtimi i impiantit

Përmirësimi i praktikave të përdorura në menaxhimin e mbetjeve të

Faqe 97 në 162

studimit të fizibilitetit për trajtimin e mbetjeve të rrezikshme

trajtimit të mbetjeve spitalore

fizibilitetit për ndërtimin e të paktën 1 impianti për trajtimin e mbetjeve të rrezikshme

Parashikimi i 1-2 vende për qendrat e menaxhimit të mbetjeve të rrezikshme, me trajtim fiziko-kimik; vendndodhjet do të përcaktohen pas analizave të sasive, llojeve dhe opsioneve të menaxhimit të mbetjeve të rrezikshme.

për impiantin e trajtimit të mbetjeve të rrezikshme

rrezikshme të trajtuara nga procedurat fiziko-kimike.


Përmirësimi i planifikimit kombëtar të menaxhimit të integruar të mbetjeve jo bashkiake


5.14 OS5: Deri në vitin 2028 të sigurohet grumbullim i diferencuar për mbetjet jo bashkiake dhe ngritja e infrastrukturës së përshtatshme për ripërdorimin, riciklimin dhe trajtimin e tyre.


M1. Në planet lokale të menaxhimit të mbetjeve për çdo bashki janë planifikuar sisteme grumbullimi dhe masa për menaxhimin e rrymave jo bashkiake, krijimi i rrjetit të grumbullimit të diferencuar të mbetjeve për rryma të veçanta jo bashkiake në çdo zonë mbetjeje.Të gjitha bashkitë në planet lokale të menaxhimit të mbetjeve duhet të planifikojnë skema për grumbullim të diferencuar të rrymave më prioritare jo bashkiake duke u mbështetur mbi principet: “zgjidhja e problemit të mbetjeve në burim”, i cili nënkupton menaxhimin e mbetjeve aty ku ato krijohen dhe “përgjegjësia e zgjeruar e prodhuesit”, i cili nënkupton se prodhuesit e mbetjeve kanë përgjegjësinë për të minimizuar dhe grumbulluar në mënyrë të veçuar mbetjet që mbeten nga produktet e tyre në fund të ciklit të jetës.

Kështu bashkitë duhet të planifikojnë një rrjet grumbullimi të diferencuar për rrymat jo bashkiake sidomos për ato voluminoze, mbetjet inerte dhe për mbetjet bashkiake që përmbajnë komponentë mbetjesh të rrezikshme, etj.

Kështu bashkitë mund të planifikojnë grumbullimin e ndarë të mbetjeve voluminoze ose përmes kryerjes së grumbullimit periodik të tyre të shoqëruara me fushata informimi (për shembull mbetjet

Faqe 98 në 162

voluminoze mblidhen të enjten e fundit të çdo muaji) ose duke përdorur skemat e "qendrave të riciklimit", dmth një impiant grumbullimi për fraksione të caktuara të mbetjeve dhe mbetje voluminoze. Gjthashtu në këto impiante ekziston mundësia e pranimit edhe të mbetjeve të rrezikshme nga rryma e mbetjeve bashkiake.

Mbetjet nga ndërtimi dhe prishjet mund të përdoren përsëri në të njëjtën industri ose si lëndë e parë ose si një shtesë. Disa fraksione druri dhe plastike mund të përdoren gjithashtu në prodhimin e energjisë. Megjithatë, mbeturinat e asbestit përfaqësojnë një pjesë të rrezikshme të mbetjeve të ndërtimit dhe shkatërrimit, që kërkon teknika të veçanta të grumbullimit dhe asgjësimit përfundimtar.

Të gjitha bashkitë e vendit duhet fillimisht të përcaktojnë vende të veçanta për grumbullimin e këtij fraksioni duke planifikuar në rregulloret e menaxhimit të kësaj rryme aktivitetet e fraksionimit dhe riciklimit si dhe ndarjes në burim të mbetjeve të asbestit si dhe ndërtimin e landfillit me qeliza të ndara për abestin dhe për mbetjet inerte.

M2. Bizneset e identifikuara që operojnë në çdo bashki ose më gjerë në zonat e mbetjeve kanë instaluar sistemet që grumbullojnë në mënyrë të diferencuar mbetjet jo bashkiake. Një rrjet grumbullimi i bazuar në parimin e "përgjegjësisë së prodhuesit", organizohet nga prodhuesit, importuesit, shpërndarësit dhe shitësit e produkteve si dhe nga ndërmarrjet e vogla e të specializuara në shërbim, me qëllim përdorimin e përbërësve të vlefshëm të produkteve në fund të ciklit të jetës.

Ato duhet të identifikojnë në territorin e tyre (ose edhe më gjerë në zonat e mbetjeve) dhe të incentivojnë të gjithë prodhuesit, importuesit, shpërndarësit dhe shitësit e produkteve për të grumbulluar në mënyrë të veçuar mbetjet që krijohen nga produktet që ata prodhojnë në fund të ciklit të jetës së produktit (gomat e përdorura, makinat në fund të jetës, vaji i përdorur, bateritë dhe akumulatorët, paisjet elektrike elektronike etj), me qëllim rikuperimin e materialeve dhe energjisë nga këto rryma mbetjesh, uljen e sasisë së mbetjeve që shkojnë në landfill dhe rritjen e punësimit me investime relativisht të ulta.

Më tej duhet të krijohet një rrjeti racional impiantesh për grumbullimin e veçuar, para trajtimin dhe depozitimin final të mbetjeve jo bashkiake i organizuar si:

shërbim publik (qendrat e riciklimit) nga prodhuesit e këtyre rrymave, të cilët zotërojnë lejet mjedisore për të kryer operacionet e

caktuara të menaxhimit të mbetjeve. nga ndërmarrje të vogla private me leje administrative specifike për të kryer operacionet

menaxhimit për këto rryma specifike.

Gjithësesi ky rrjet për rrymat jo bashkiake duhet të planifikohet në bazë të studimeve të fizibilitetit të realizuara për rrymat prioritare duke marrë në konsideratë ekzistencën e tregut të riciklimit për produktet në fund të ciklit të jetës së tyre.

Disa masa teknike për grumbullimit e disa produkteve në fund të jetës, të cilat mund të zbatohen lehtësisht me një kontribut të papërfillshëm financiar të zotëruesit të mbetjeve ose pa atë janë:

grumbullimin e ndarë të paketimit sekondar dhe terciar në formën fraksioneve të riciklueshme të pastra në tregje dhe qendrat tregtare, në qendrat e mëdha të magazinimit dhe shpërndarjes, në ndërmarrjet prodhuese dhe grumbulluese, në institucionet publike etj.

mbledhja e gomave të përdorura në qendrat e shërbimeve të riparimit të gomave dhe të makinave ose në ndërmarrjet e transportit apo në “qendrat e riciklimit” në një periudhë tranzicioni.

grumbullimin e automjeteve në fund të jetës në qendrat/impiantet e autorizuara, nëse janë të pajisura me mjetet për detoksifikim dhe çmontim.

Gjithashtu mbledhja e veçantë e produkteve të përdorura në fund të jetës mund të zbatohet si përgjegjësi e prodhuesit, për shembull grumbullimi i gomave të përdorura, makinave në fund të jetës, pajisjeve të mbetjeve elektrike dhe elektronike, vajrave minerale të përdorura, baterive dhe akumulatorëve mund të kryhen në rrjetin e fabrikave të specializuara të mbledhjes dhe riciklimit të organizuara si shërbime publike ose në rrjetin e veçantë të grumbullimit të organizuar nga vetë prodhuesit.

Para-trajtimit, riciklimit dhe mënyra të tjera të përdorimit të produkteve në fund të jetës, mund të kryhen në nivele të ndryshme teknologjike në lidhje me; karakteristikat specifike të produkteve,

Faqe 99 në 162

impiantet e disponueshme për riciklim ose për përdorime të tjera si dhe faktorin e ekonomisë së shkallës. Produktet nga proceset e para-trajtimit mund të hyjnë në procese të ndryshme teknologjike të riciklimit ose asgjesimit përfundimtar që mund të jenë të disponueshme në Shqipëri ose në vende të tjera.

Operacioni kryesor i para-trajtimit të automjeteve në fund të jetës përsa i përket pikëpamjeve teknike të zbatueshme në vend, duhet të jetë detoksifikimi dhe çmontimi i pjesshëm.

Mbledhja, çmontimi dhe detoksifikimi i baterive dhe akumulatorëve të makinave duhet të inkurajohet në mënyrë që të shmanget asgjësimin përfundimtar i tyre në mënyrë jo ligjore (zakonisht hidhen sëbashku me mbeturinat bashkiake); për shkak të së njëjtës arsye, është e këshillueshme të krijohet një sistem grumbullimi në dyqane ku shiten dhe në qendrat e shërbimit të baterive dhe akumulatorëve.

Disa nga operacionet e shpejta që mund të realizohen në vend për menaxhimin e mbetjeve nga pajisjeve elektrike dhe elektronike është çmontimi i pjesshëm dhe ndarja e përbërësve të përdorshëm, të papërdorshëm dhe të rrezikshëm.

Trajtimi i gomave të përdorura mund të zgjidhet sipas përshtatshmërisë për rinovimin e materialit; kështu gomat e papërdorshme mund të hyjnë në një trajtim të posaçëm para riciklimit (grirja e tyre dhe përdorja më pas si material në shtrimin e rrugëve) ose ato mund të përdoren si karburant sekondar në proceset industriale termike.

Vajrat minerale të grumbulluara nga proceset e prodhimit/shërbimit të mjeteve të motorizuara mundet të përdoren në përgjithësi në proceset industriale termike ku shkarkimet e ajrit janë nën kontroll; riciklimi i vajrave të përdorura mbetet ende një opsion, i cili është i realizueshëm në kushte specifike ekonomike.

5.14.2 Targetat



Faza e parë e zbatimit 2018 – 2023



M1. Në planet lokale të menaxhimit të mbetjeve për çdo bashki janë planifikuar sisteme grumbullimi dhe masa për menaxhimin e rrymave jo bashkiake.

Aktualisht pak informacion ka për disa prej rrymave

Bashkitë planifikojnë skema për grumbullimin e veçuar të: Mbetjeve inerte Mbetjeve

voluminoze Mbetje

bashkiake që përmbajnë komponentë të rrezikshëm

Të gjitha bashkitë përcaktojnë një vend të veçantë për grumbullimin dhe trajtimin e mbetjeve inerte

Zhvillimi i një studimi për vlerësimin e mbetjeve nga abesti

Në pesë bashkitë kryesore të vendit janë ndërtuar qendrat e para të grumbullimit të diferencuara “bring system”

Stimulimi i ripërdorimit të mbetjeve voluminoze përmes ngritjes së dyqaneve të dorës së dytë pranë këtyre qëndrave pritëse

Bashkitë kanë konsoliduar sistemet e rregjistrimit të rrymave jobashkiake dhe mbi 50% e bashkive raportojnë për këto rryma

Hartohen studime fizibiliteti për ndërtimin e impianteve për trajtimin final të këtyre rrymave

Ndërtimi i “qelizave” landfille për mbetjet nga abesti

Ndërtimi i impianteve për trajtimin e rrymave specifike

M2. Bizneset e identifikuara që

Aktualisht nuk ka sisteme

Studime të detajuara duke

Licensimi i kompanive private

Hartimi i studimeve të

Faqe 100 në 162

operojnë në çdo bashki ose më gjerë në zonat e mbetjeve kanë instaluar sistemet që grumbullojnë në mënyrë të diferencuar mbetjet jo bashkiake

formale të grumbullimit të këtyre rrymave

analizuar kapacitetet ekzistuese për menaxhimin e kategorive të mbetjeve specifike dhe identifikimi i të gjitha bizneseve dhe operatoreve që prodhojnë këto rryma (automjetet në fund të jetës, bateritë, mbetjet nga gomat, MPEE nga vajrat)

Bashkitë duhet të intensifikojnë fushatat e ndërgjegjësimit dhe të stimulojnë iniciativat e biznesit për të marrë pjesë në riciklimin e këtyre rrymave.

Hartimi i rregulloreve dhe I udhëzuesëve specifik për operimin dhe menaxhimin e këtyre qendrave.

për grumbullimin dhe trajtimin e këtyre rrymave dhe aplikimi i përgjegjësisë së zgjeruar të prodhuesit

Aplikimi i tarifave të veçanta për këto rryma

Intensifikimi i aktivitetit monitorues të ISHMPU për kontrollin e aktivitetit të operatorëve që prodhojnë këto rryma specifike

Bizneset kanë konsoliduar sistemet e rregjistrimit të rrymave jobashkiake dhe mbi 80% e tyre raportojnë për këto rryma

fisibilitetit për ngritjen e impianteve që riciklojnë këto rryma

Nxiten iniciativat private për trajtimin e këtyre rymave përmes instrumentave të ndryshëm ekonomik

Faqe 101 në 162

6 AKTIVITETET SIPAS RRYMAVE INDIVIDUALE TË MBETJEVE

Në tabelen e mëposhtme jepen target për t’u përmbushur

Tabela 32: Përqindja e rikuperimit dhe riciklimit të disa rrymave të mbetjeve

Rrymat e mbetjeve

Afati i përmbushjes

Përqindja (% e peshës)

Rekuperimi Riciklimi

Mbetjet nga paketimi

2018-2033 - 22.5% e peshës për plastikën;

60% e peshës për qelqin;

60% e peshës për letrën dhe kartonin;

50% e peshës për metalet;

15% e peshës për drurin

Automjetet në fund të jetës

2018 – 2023 85% 80%

Pas 2023 90% 85%

MPEE 2023

2033

45% e peshës të MPEE

65% e peshës të PEE ose 85% e peshës të MPEE

-

Mbetjet nga gomat

- - -

Mbetjet nga vajrat e përdorur

Deri në 2023 80% -

Mbetjet nga bateritë dhe akumulatorët

2023

2033

- 25%

65%

6.1.1 Mbetjet nga ndërtimi dhe prishjetPër të përmirësuar sistemin e menaxhimit të mbetjeve nga ndërtimi dhe prishjet, si fillim njësitë vendore duhet të caktojnë vende të veçanta për grumbullimin e MNP për të parandaluar hedhjen e pakontrolluar të tyre në landfille apo në vend depozitimet lokale të mbetjeve urbane. Këto qendra duhet të pajisen me infrastrukturën e nevojshme për të realizuar riciklimin/ trajtimin e materialeve, në sajë të dy fazave kryesore të trajtimit tyre, dhe duhet të pajisen me rregulloret përkatëse për mënyrën e operimit të tyre: i) Në fazën e parë mbetjet nga prishjet dhe ndërtimi duhet të kalojnë në një proces ndarje mekanike, ku nga MNP ndahet më vete materiali i asbestit; ii) Në fazën e dytë mbetjet e pastra nga ndërtimi dhe prishja shkojnë për riciklim dhe në procese të ndryshme djegie, ndërsa materialet e asbestit trajtohen në impiantet e MNP, ashtu siç tregohet në figurën më poshtë:

Faqe 102 në 162

Mbetjet nga ndërtimi dhe

prishjet

Ndarja mekanike

Grumbullimi dhe trajtimi i veçantë i

abestos

Materialet e riciklueshme dhe të

djegeshme

Materialet që shkojnë në landfillin

e MNP

Figura x: Diagrama e menaxhimit të mbetjeve nga ndërtimi dhe prishjet

Njësitë vendore duhet të kujdesen për vendosjen e kontrollit të plotë mbi rrjedhjen e mbetjeve nga ndërtimi, nga vendi i prodhimit të mbetjeve deri në vendin e depozitimit të asgjësimit final, duke përfshirë përmirësimin e sistemit të informacionit. Kjo gjë duhet të konsistojë në specifikimin e detyrimit për të planifikuar menaxhimin e mbetjeve të ndërtimit dhe prishjes në periudhën e ndërtimit dhe shkatërrimit të një objekti të ndërtuar, duke siguruar që sasitë maksimale të mbetjeve të ndërtimit të dorëzohen në impiantet e rekuperimit dhe riciklimit për të marrë materiale ndërtimi të reja me cilësinë e parë deri në 80% të sasisë të përgjithshme.

Përmirësimi i vazhdueshëm i sistemit të grumbullimit të ndarë të mbetjeve nga ndërtimi dhe prishjet duhet të konsistojë në edukimin dhe informimin e vazhdueshëm të të gjithë aktorëve pjesë e procesit, për t’i inkurajuar për të qënë pjesë e zbatimit të sistemeve të rikuperimit të të gjitha llojeve të mbetjeve të ndërtimit dhe prishjes.

6.1.2 Mbetjet industriale dhe nga minieratPër të përmirësuar sistemin e menaxhimit të mbetjeve nga industria dhe minierat duhet të ndërmerren fushata kombëtare për të ekzaminuar dhe vlerësuar sasinë dhe llojin e mbetjeve industriale dhe nga minierat sipas rrymave të veçanta – klasifikimin e tyre. Ministritë e linjës (MIE, MTM) duhet të nxisin përdorimin e metodave më të pastra të prodhimit / reduktimet, të nevojshme në proceset teknologjike – me kosto të pranueshme me qëllim shmangien dhe zvogëlimin e sasisë dhe dëmtimeve të mundshme që mund të shkaktohen nga këto mbetje.

Si fillim duhet të instalohen sisteme të ndarjes në burim të këtyre mbetjeve në fraksione të riciklueshme, në fraksione jo të rrezikshme dhe në fraksione të rrezikshme. Pas ndarjes në burim të fraksioneve, në sajë të karakteristikës të tyre ato do të kalojnë në procese të ndryshme trajtimi, ku fraksionet e riciklueshme dhe jo të rrezikshme do të kalojnë për përpunim në procese industriale, ku një pjesë e tyre mund të gjejnë përdorim edhe në sektorë të tjerë të industrisë, ndërsa fraksionet e rrezikshme duhet të transportohen në qendra grumbullimi dhe trajtimi për mbetjet e rrezikshme, siç tregohet në figurën më poshtë:

Faqe 103 në 162

Mbetjet industriale dhe nga minierat

Fraksione jo të rrezikshme

Fraksione të rrezikshme

Fraksione të riciklueshme Përpunimi përmes

proceseve industriale

Trajtimi në landfill për mbetje të rrezikshme

Transporti në qendra grumbullimi /opsione

të tjera trajtimi

Figura x: Diagrama e menaxhimit të mbetjeve të rrezikshme dhe jo të rrezikshme industriale

Në varësi të industrisë që prodhon këtë kategori të mbetjeve mund të aplikohen teknika të ndryshme, si mbetjet e naftës mund të depozitohen përmes teknikave për rifutjen e tyre në puset e vjetra dhe të thella të naftës që kanë qenë teknikisht të pajisura për të akomoduar mbetjet e rrezikshme të gjeneruara në terrenin e nxjerrjes së naftës, apo minierat e braktisura mund të fillojnë të rimbushen duke depozituar në to mbetjet minerare. Përveç aplikimit të teknikave për asgjesimin e mbetjeve të thata nga industritë, vemendje e vençantë i duhet treguar edhe impianteve për trajtimin e llumit të ujrave të ndotur industrialë.

I gjithë sistemi i ngritur për menaxhimin e mbetjeve të rrezikshme dhe jo të rrezikshme nga industritë dhe minierat duhet të inspektohet rregullisht nga ISHMPU dhe organe të tjera përgjegjëse për të evidentuar përputhshmërinë e aktivitetit industrial me kërkesat e legjislacionin në fuqi.

6.1.3 Mbetjet nga bujqësia dhe procesimi i mbetjeve pyjore

Për të përmirësuar sistemin e menaxhimit të mbetjeve nga përpunimi bujqësorë dhe nga pylltaria është e nevojshme të ngrihet një sistem për grumbullimin e veçuar të mbetjeve të prodhuara nga bujqësia dhe përpunimi i drurit. Ky sistem duhet të shoqërohet me ndërtimin e objekteve dhe instalimeve për trajtimin e tyre. Si rregull këto mbetje duhet të kalojnë një proces të ndarjes mekanike, ku fraksionet rrezikshme duhet të ndahen nga fraksionet jo të rrezikshme. Fraksionet jo të rrezikshme duhet të kalojnë një porces tjetër, ku disa prej tyre mund të riciklohen, ndërsa mbetja organike duhet të kalojë në procese kompostimi për prodhimin e kompostit, i cili do të shoqërohet edhe me prodhimin e biogazit. Ndërkohë fraksionet e rrezikshme duhet të kalojnë në një proces trajtimi me djegie termike, siç tregohen në figurën më poshtë:

Faqe 104 në 162

Mbetjet nga nën produktet bujqësore,

blektorale dhe industria e ushqimit

Fraksione të riciklueshme

Fraksione jo të rrezikshme


Fraksione të kompostueshme

Djegia në impiante termike

Prodhimi biogazit

Prodhimi i fertilizuesve

Figura x: Diagrama e menaxhimit të mbetjeve nga produktet bujqësore, blegtorale dhe industria e ushqimit

6.1.4 Mbetjet e rrezikshmePër të përmirësuar sistemin e menaxhimit të mbetjeve të rrezikshme janë përcaktuar udhëzimet e mëposhtme:

- Zhvillimi i protokolleve dhe udhëzuesve për grumbullimin e veçuar të rrymave të ndryshme për mbetjet e rrezikshme;

- Zhvillimi i protokolleve dhe udhëzuesëve për klasifikimin sipas rrezikshmërisë, metodës së trajtimit, etiketimin, magazinimin dhe ruajtjen e sigurt të tyre

- Krijimi i një rrjeti të integruar me qendra pritëse për çdo rajon për grumbullimin e mbetjeve të rrezikshme;

- Vendosja e sistemit për mbledhjen dhe transportin e mbetjeve të rrezikshme;- Ndërtimi i një ose dy qendrave të menaxhimit të mbetjeve të rrezikshme (riciklimi, trajtimi,

asgjësimi), ku të parashikohen trajtime fiziko-kimike (linja inorganike dhe linja organike) dhe landfill;

- Zhvillimi i një sistemi të veçantë informacioni me bazat e të dhënave për të gjitha rrymat specifike të mbetjeve të rrezikshme;

- Marrjen e masave organizative dhe financiare për ndërtimin e infrastrukturës së nevojshme;- Asgjesimi i mbetjeve të vajrave në termocentralet me kapacitet më të madh se 3 MË;- Asgjesimi i mbetjeve nga vajrat në fabrikat e çimentos, etj;- Asgjesimi i mbetjeve të krijuara gjatë nxjerrjes së naftës, duke i presuar në thellësi në puset e

vjetra gjeologjike.

Përveç hierarkisë së njohur të parimeve të përgjithshme (shmangia e gjenerimit të mbetjeve, përgjegjësia dhe detyrimet, afërsia e vendit të prodhimit, ruajtja e cilësisë së ajrit, tokës dhe ujit), duhet të zbatohen edhe instrumentet zbatuese të mëposhtme për të mundësuar realizimin e sistemit të menaxhimit të mbetjeve të rrezikshme:

- Edukimi dhe trajnimi dhe e drejta e publikut për qasje në informata dhe pjesëmarrje;- Shmangia e gjenerimit dhe zvogëlimi i sasive të rrezikshme në vendin e prodhimit (prodhimi

më i pastër);- Ripërdorimi dhe rikuperimi;- Trajtimi i mbetjeve;- Stimuj për kompanitë që zbatojnë programet e rikuperimit të këtyre mbetjeve.

Faqe 105 në 162

Mbetjet nga makinat në fund të jetës

Fraksione të rrezikshme dhe

materiale toksike

Pjesë makinash të përdorëshme

Pjesë makinash jo të

përdorëshme

Ri përdorim


Transporti në qendra grumbullimi

mbetjesh të rrezikshme

Impiante copëtimi

Fraksione hekur

Fraksione jo hekur

Trajtimi në impiante për mbetje të rrezikshme

Trajtimi në landfill për mbetje bashkiake

6.1.5 Mbetjet nga paketimi

Për të përmirësuar sistemin e menaxhimit të mbetjeve nga paketimi janë përcaktuar udhëzimet e mëposhtme:

- Reduktimi i prodhimit të mbetjeve të paketimit;- Ndryshimi i dizajnit për zvogëlimin e mbetjeve nga paketimi;- Inkurajimi i ripërdorimit, riciklimit dhe mjeteve të tjera të rikuperuara;- Kufizimi i rreptë dhe ndalimi i hedhjes përfundimtare të mbetjeve të paketimit në kontenierët

publik të grumbullimit;- Vendosja e tarifave për mbetjet e paketimeve për prodhuesit dhe importuesit për të marrë

financime të nevojshme për të organizuar sistemin e grumbullimit, trajtimit dhe rikuperimit të mbetjeve të paketimit.

6.1.6 Makinat në fund të jetësPër të përmirësuar sistemin e menaxhimit të mbetjeve nga makinat në fund të jetës duhet të ngrihet një sistem për grumbullimin dhe transportin e automjeteve në fund të jetës në impiantet përkatëse të trajtimit. Si fillim këto mbetje duhet të kalojnë në një proces ndarje mekanike, ku do të ndahen në fraksione të rrezikshme dhe materiale toksike, pjesë makinash jo të përdorshme dhe pjesë makinash të përdorshme. Të gjitha këto fraksione do të kalojnë në një trajtim të dytë, ku ato të rrezikshme dhe toksike do të transportohen në qendra grumbullimi mbetjesh të rrezikshme për t’u trajtuar në procese specifike, ndërsa pjesët e tjera të cilat janë jo të rrezikshme do të kalojnë në procese copëtimi, riciklimi, apo në rastin më të mirë, do të rekuperohen. Në impiantet e copëtimit, kryesisht do të rekuprohen pjesë të materialit të hekurit dhe pjesa tjetër do të shkojë për trajtim në landfillet e mbetjeve bashkiake, siç tregohet në figurën më poshtë:

Figura x: Diagrama e menaxhimit të mbetjeve nga makinat në fund të jetës

Ministritë e linjës duhet të hartojnë programme informimi për të inkurajuar qytetarët, pronarët e automjeteve në fund të jetës për t'i sjellë ato në pikat e duhura të mbledhjes. Edhe mbetjet nga anijet, nga objektetet lundruese, nga hekurudhat dhe avionët duhet gjithashtu të përfshihen në sistemin për menaxhimin e automjeteve në fund të jetës dhe i duhet kushtuar rëndësia e duhur, kryesisht për materialet e rrezikshme që ato përmbajnë. Me rëndësi është vendosja e një tarife për importin dhe prodhimin e automjeteve për të mbuluar koston e tyre të asgjësimit.

Faqe 106 në 162

Mbetjet nga gomat e përdorura

Trajtimi në impiantet e cimentos/lëndë

djegëse

Coptimi grirja dhe riciklimi (asfalt për

rrugët)

Goma të përdorshme Ri përdorim

6.1.7 Mbetjet nga gomat

Për të përmirësuar sistemin e menaxhimit të mbetjeve nga gomat duhet të nxitet dhe organizohet ripërdorimi i mbetjeve të gomave për qëllime të tjera, për fabrikimin e segmenteve të produkteve të tjera, për prodhimin e materialeve të tjera. Kryesisht impiantet të cilat trajtojnë këto mbetje, kryesisht bëjnë trajtimin e tyre si lëndë djegëse në fabrikat e cimentos (kur ato nuk mund të përdoren më), mund t’i copëtojnë për t’i ricikluar në industrinë e ndërtimit, ose mund t’i ripërdorin nëse janë në gjendje të mirë, siç tregohet në figurën më poshtë:

Figura x: Diagrama e menaxhimit të mbetjeve nga makinat në fund të jetës

Është me rëndësi vendosja e një tarife të veçantë për importin dhe prodhimin e gomave me qëllim krijimin e sistemit për mbledhjen, trajtimin dhe rikuperimin e tyre. Në çdo rast duhet të vlerësohet mundësia për trajtimin termik, kur mbetjet nga goma nuk mund të përdoren më (prodhimi i energjisë, shndërrimi në gaz sintetik ose vaj).

6.1.8 Mbetjet nga pajisjet elektrike dhe elektronikeQëllimi është të krijojmë një sistem për menaxhimin e mbetjeve nga pajisjet elektrike dhe elektronike, që do të rezultonte në grumbullimin vjetor prej së paku 4kg/banorë të MPEE. Ministritë e linjës së bashku me pikat doganorë duhet të instalojnë një sistem rigoroz monitorimi të mallarve dhe pajisjeve elektronike dhe që hyjnë nga importi. Duhet të nxitet tregu për blerjen e pajisjeve të përdorura për riparim si dhe duhet të ngrihet një sistem për grumbullimin e veçantë të MPEE. Ky sistem do të mundësojë zbatimin e disa fazave të trajtimit të MPEE, duke filluar si fillim nga ndarja mekanike e fraksioneve, në të rrezikshme, të riciklueshme, të tjera dhe të përdorshme. Fraksionet e rrezikshme duhet të transportohen në qëndra të posaçme për mbetjet e rrezikshme për t’u trajtuar në impiantet me teknologjinë përkatëse. Për fraksionet e riciklueshme ato duhet të kalojnë një proces copëtimi dhe më pas trajtimi/shkrije apo rafineri, ndërsa fraksionet e përdorshme mund të ripërdoren përsëri, siç tregohet në figurën më poshtë:

Faqe 107 në 162

Mbetjet elektrike

elektronike



Transporti në qendra grumbullimi

mbetjesh të rrezikshme

Trajtimi në impiante për

mbetje të rrezikshme

Pjesë të përdorshme Ripërdorim

Fraksione të tjera

Trajtim/coptim, shkrirje/rafineri

Impiante të trajtimit të mbetjeve bashkiake

Figura x: Diagrama e menaxhimit të mbetjeve nga pajisjet elektrike dhe elektronike

Në rastin e procesit të parë, ndarje mekanike e fraksioneve, gazet ftohës duhet të grumbullohen veçantë dhe të trajtohen në mënyrën e duhur. Në rastin kur kjo kategori e mbetjeve nuk mund të trajtohet brenda vendit, ajo duhet të eksportohet. Ndërkohë duhet të aplikohet edhe një tarifë/pagesë për prodhimin dhe importin e MPEE.

6.1.9 Mbetjet nga vajrat e përdorur

Për të përmirësuar sistemin e menaxhimit të mbetjeve nga vajrat e përdorur janë përcaktuar udhëzimet e mëposhtme:

- Trajtimi i mbetjeve të vajrave me trajtim termik në impiantet ekzistuese dhe të reja, në fabrikat e çimentos, dhe në termocentralet industriale;

- Vendosja e tarifave për prodhimin dhe importin e naftës;- Përmirësimi i sistemit për grumbullimin e ndarë të mbetjeve të naftës dhe rritja e kontrollit të

mbledhësve të mbetjeve të naftës në mënyrë që të arrihet një nivel i specifikuar dhe i garantuar i cilësisë;

- Ndërmarrja e punimeve të vogla për rehabilitimin e impianteve për të mundësuar djegien e mbetjeve të naftës ose për rritjen e kapaciteteve aktuale;

- Grumbullimi i veçantë i vajit të gatimi për rikuperimin e tyre (prodhimi i biokarburantit të motorit, etj).

6.1.10 Mbetjet nga bateritë dhe akumulatorët

Për të përmirësuar sistemin e menaxhimit të mbetjeve nga bateritë dhe akumulatorët janë përcaktuar udhëzimet e mëposhtme:

- Ndalimi i shitjes së baterive me përmbajtje dominuese të metaleve të rënda (Hg, Cd);- Vendosja e tarifave për import dhe prodhim;- Përmirësimi dhe zbatimi i sistemit të menaxhimit të mbetjeve nga bateritë dhe akumulatorët të

në vend (produktet e para me substanca të rrezikshme dhe më pas të gjitha produktet).

Faqe 108 në 162

Mbetjet spitalore


Mbetje bashkiake

Trajtimi në hidroklaveautoclavë

Trajtimi në incenerator

Trajtimi në landfill për

mbetje bashkiake


Në këtë drejtim, është e nevojshme që:

- Të mundësohet dhe inkurajohen konsumatorët të depozitojnë bateritë dhe akumulatorët e mbetur në pikat e duhura të mbledhjes;

- Të hartohen objektivat e specifikuara për grumbullimin e ndarë të baterive dhe akumulatorëve të mbetur (p.sh. në kg / apartament, vit, ose në përqindjen e sasisë totale të produkteve të ofruara në tregut);

- Krijimi i incentivave për përdorimin e baterive të ricikluara në sajë të politikave financiare dhe tatimore.

6.1.11 Ndotësit organik të qëndrueshëm

Masat që propozohen për përmirësimin e sistemit të menaxhimit të mbetjeve nga POP janë:

- Hartimi i rregulloreve të reja;- Përcaktimi i përgjegjësive institucionale;- Heqja e pajisjeve që përmbajnë bifenil poliklorina;- Aktivitete monitorimi për ndotjen që shkaktojnë në mjedis POP;- Identifikimi i vendeve të ndotura nga përbërësit POP;- Rritja e ndërgjegjësimit për ndotjen që shkaktojnë këto mbetje në mjedis dhe shëndet.

6.1.12 Mbetjet spitalore

Për përmirësimin e sistemit të menaxhimit të mbetjeve spitalore duhet të ngrihet një sistem i grumbullimit të ndarë të mbetjeve që gjenerohen në institucionet e kujdesit shëndetësorë. Ky sistem do të mundësojë si fillim ndarjen e mbetjeve bashkiake nga ato spitalore, dhe vetë brenda rrymës të mbetjeve spitalore ato duhet të ndahen sipas kategorive përkatëse: të mprehta, të buta, patologjike, infektive, citostatike, kimikate, farmaceutike. Kjo ndarje në burim e mbetjeve spitalore do të indikojë edhe mënyrën e trajtimit të tyre, ku mbetjet bashkiake mund të kalojnë në një proces riciklimi të mbetjeve që mund të riciklohen dhe një pjesë të shkojë në landfill të mbetjeve bashkiake, ndërsa fraksionet e rrezikshme të mbetjeve spitalore të trajtohen në hidroklave/autoklavë ose me djegie. Pasi fraksionet e rrezikshme spitalore trajtohen, mbetjet e tyre (të kthyera në mbetje jo të rrezikshme) shkojnë në landfillin e mbetjeve bashkiake, siç tregohet në figurën më poshtë:

Faqe 109 në 162

Figura x: Diagrama e menaxhimit të mbetjeve spitalore

Ndërkohë identifikimi i burimeve financiare dhe fondeve për përmirësimin e infrastrukturës për menaxhimin e mbetjeve spitalore, duhet të bazohet në prioritetet e vendosura në sajë të informacionit në lidhje me sasitë, rrymën e mbetjeve. Si organi i vetëm që bën inspektimin e lejeve të mjedisit të institucioneve që gjenerojnë dhe trajtojnë mbetje spitalore, ISHMPU duhet të forcojë rolin e saj të monitorimit.

Faqe 110 në 162

7 MATRICA E TREGUESVE TË STRATEGJISË KOMBËTARE TË MBETJEVE 2018 - 2033

OBJEKTIVITI SPECIFIK

MASAT TREGUESIT E MATJES

Vlera bazë krahasimore

Synimi 2023

Synimi 2028

Synimi 2033

Institucioni përgjegjës

MBETJET E NGURTA BASHKIAKE

OS1: Planifikimi dhe Menaxhimi i integruar i mbetjeve bëhet në bazë të zonave të mbetjeve duke ofruar shërbim për të gjithë popullatën.

M1. Ngritja e sistemit të dokumentimit, informimit dhe performancës të statistikave të gjenerimit, transferimit dhe trajtimit të mbetjeve ne nivel kombëtar pranë AKM dhe vendor pranë çdo Bashkie sipas standardit dhe sistemit të miratuar.M2. 61 bashkitë e vendit kanë hartuar dhe miratuar në nivel këshilli bashkiak planet e menaxhimit të integruar të mbetjeve në përputhje me Strategjinë Kombëtare dhe/ose Planin Kombëtar, MASTERPLANIN dhe kuadrit ligjor sektorial në fuqi, duke përdorur sistemin e performancës.M3. 61 Bashkitë e vendit kanë mbuluar me shërbim sipas analizës kosto-eficente dhe parimit të

I. Numri i Bashkive dhe gjeneruesve të mbetjeve që raportojnë të dhënat sipas sistemit / numrit total të gjeneruesve

2016 0 61 61 61 BashkitëMTM / AKMMIE

I: Numri i bashkive që kanë plan të miratuar kundrejt numrit total të bashkive

2016 15 30 61 61 BashkitëMTM

I. % e mbulimit me shërbim e shprehur si numër eqv. banorësh që marrin shërbim / nr. eqv. të banorëve rezidentë

2016 68,7% 80% 90% 90% BashkitëMTM / AKM

I. Numri i vende-depozitimeve historike të trajtuara dhe/ose

2016 0 3 20-30 89 BashkitëMTM / AKM

Faqe 111 në 162




Synimi 2023

Synimi 2028

Synimi 2033


përballueshmërisë të gjithë territorin e tyre administrativ.M4. Në të gjithë territorin janë trajtuar dhe mbyllur sipas udhëzimeve në fuqi të gjitha vend-depozitimet bashkiake historike të mbetjeve.

mbyllura kundrejt numrit total të venddepozitimeve historike, në nivel bashkie

MIE

I. % sasisë së mbetjeve të grumbulluara / sasia e mbetjeve të gjeneruara (sipas planifikimit)

2016 60% 70% 90% 95% BashkitëMTM / AKMMIE

OS2: Strategjia dhe Plani kombëtar i MIM është detyrë ligjore e një Autoriteti Kombëtar.

M1. Ngritja e një autoriteti kombëtar vendimmarrës i shoqëruar me një sekretariat teknik për administrimin e zonave të mbetjeve sipas kritereve dhe infrastrukturës përkatëse sikurse janë përcaktuar në Strategjinë Kombëtare për MIM; M2. Autoriteti kombëtar zbaton prioritetet e investimeve sipas MASTERPLAN; monitoron zbatimin e standardeve minimale të përballueshme të shërbimit të MIM sikurse janë përcaktuar në SK të MIM;

I. është ngritur dhe funksional Autoriteti Kombëtar për MIM I cili ka buxhet të dedikuar për funksionim e tij dhe për mbështetjen e projekteve prioritare të infrastrukturës së trajtimit të mbetjeve sipas prioriteteve të përcaktuara në listën e MASTER PLANIT

2016 Nuk ekziston

Ngritur dhe funksional



KM

I. % e projekteve të MASTERPLAN të financuara

2016 0 20% 50% 100% KM

Faqe 112 në 162




Synimi 2023

Synimi 2028

Synimi 2033


OS3: Përmirësimi i menaxhimit të mbetjeve ka mundësuar trajtimin e mbetjeve në mënyrë të integruar në përputhje me standardet e BE

M1. 61 bashkitë e vendit kanë ndërtuar skemën e tërheqjes së diferencuar të mbetjeve bazuar në eficensën më të mirë financiare dhe standardeve minimale sektoriale sipas normave të direktivave përkatëse të transpozuara në ligjin shqiptar.M2. Bashkitë në zonën e shërbimit të impianteve të rikuperimit për energji dërgojnë mbetjet e pariciklueshme dhe të përziera në këto impiante.

I. % sasia e mbetjeve (për secilën rrymë) që shkon për riciklim / sasisë totale të mbetjeve të gjeneruara në ton/vit.

2016 17% 17% 30% 49% BashkitëMTM / AKMMIE

I. % e mbetjeve të tjera të rikuperuara nga mbetjet mikse bashkiake kundrejt totalit të mbetjeve të paketimit të rikuperueshme

2016 E panjohur

10% 28% 57% BashkitëMTM / AKMMIE

I. % e sasisë së mbetje të paketimit që rikuperohen në nivel bashkie kundrejt totalit të peshës së mbetjve të gjeneruara

2016 E panjohur

Jo me pak se 10%

Jo me pak se 30%

Jo me pak se 60%

BashkitëMTM / AKMMIE

I. sasia e mbetjeve të ndërtimit që rikuperohen kundrejt totalit të mbetjeve të ndërtimit të gjeneruara

2016 E panjohur

Jo me pak se 30%

Jo me pak se 50%

Jo me pak se 70%

BashkitëMTM / AKMMIE

Faqe 113 në 162




Synimi 2023

Synimi 2028

Synimi 2033


I. Sasia e mbetjeve që shkon në rikuperim për energji / sasitë totale të mbetjeve në ton/vit.

2016 0 210.000 478.000 315.000 MTM / AKMMIE

I. % e sasisë së mbetjeve që shkojnë në lendfill / sasisë totale të mbetjeve të grumbulluara në ton/vit.

2016 80% 75% 55% 35% MTM / AKMMIE

OS4: Krijimi i një sistemi për menaxhimin e integruar të mbetjeve, në zbatim të parimit të 3Rve

M1. Bashkitë në bashkëpunim me qeverinë qendrore (autoritetin kombëtar) dhe/ose në partneritet me biznesin hartojnë planet e fizibilitetit, të cilat përcaktojnë zonat e mbetjeve dhe në bashkëpunim ndërtojnë sistemet e përbashkëta dhe të veçanta të grumbullimit dhe të trajtimit të mbetjeve specifike si për gomat, bateritë, mbetjeve elektrike dhe elektronike, mbetjet organike, makinat në fund të jetës, etj.M2. Ministria përgjegjëse

I. numri i planeve të fizibilitetit / numrit të rajoneve

2016 0 Jo më pak se 5

Jo më pak se 10

Të gjitha sipas MASTERPLAN (12 zona)

MTM / AKMMIE

I. Numri i sistemeve të ngritura në zbatim të hierarkisë së mbetjeve

2016 3 (lendfillet e Korçës dhe Bajkaj dhe Inceneritorit i Elbasanit)

6 (+ lendfill Vlorë + ËtE Fier dhe Tiranë)

7 (+ lendfill Berat)

Të gjitha sipas MASTERPLAN

MTM / AKMMIE

I. numri i planeve të 2016 0 1 2 Të gjitha MTM

Faqe 114 në 162




Synimi 2023

Synimi 2028

Synimi 2033


për Mjedisin në bashkëpunim me institucionet e tjera të ngarkuara me ligj për mbetjet, harton politika kombëtare (përfshi Programet e Parandalimit të Mbetjeve, Planet për Menaxhimin e Mbetjeve të Biodegradueshme, etj.) që kanë replikim në nivel Zone të Mbetjeve dhe bashkie për një menaxhim të qëndrueshëm të mbetjeve në zbatim të hierarkisë së mbetjeve, për mbetjet bashkiake, jo bashkiake dhe inerte.M3. Të gjitha bizneset qe importojnë apo prodhojnë ambalazhe, në zbatim të parimit “të përgjegjësisë së zgjeruar të prodhuesit”, ngrenë skemat e veçanta dhe/ose të përbashkëta në bashkëpunim me Bashkitë e vendit dhe përdorues të tjerë të ambalazhit, për rikuperimin e ambalazheve.

hartuara zbatim të detyrimeve të Direktivës Kuadër të Mbetjeve

I. % e mbetjeve të paketimit të grumbulluara nga skemat e Përgjegjësisë së Zgjeruar të Prodhuesit

2016 0 8% 21% 39% MTM / AKMMIEMFE

Faqe 115 në 162




Synimi 2023

Synimi 2028

Synimi 2033


OS5: MIM është pjesë integrale e PBA-së së institucioneve të mandatuara me ligj për MIM

M1. Të gjitha institucionet e ngarkuar me ligj për menaxhimin e mbetjeve (Bashki dhe Qeveri qendrore) përcaktojnë buxhetin e plotë për menaxhimin e integruar të mbetjeve.M2. Të gjitha bashkitë e vendit në bashkëpunim me Qeverinë qendrore përcaktojnë qartë nevojat buxhetore të menaxhimit të plotë të ciklit të mbetjeve dhe përcaktojnë sipas parimit “ndotësi paguan” dhe të “aftësisë përballuese” nivelin e tarifave sipas kategorive të gjeneruesve

I. % totale e financimit të strategjisë nga buxheti i brendshëm (PBA) / nevojës për financim në nivel zone mbetjesh për fazë (transferim dhe trajtim)

2016 26.6% 100% 100% 100% MTM / AKMMIEMFE

I. % e buxhetit të alokuar nga Bashkitë kundrejt nevojës për financim

2016 50% 80% 90% 95% Bashkitë MFE

I. % shuma e tarifës / kostot totale O&M

2016 34% 80% 90% 100% BashkitëMFE

I. % tarifa e mbledhur / tarifës së parashikuar për t’u mbledhur

2016 63% 80% 90% 100% BashkitëMFE

M3. Autoriteti kombëtar grumbullon dhe menaxhon të ardhurat që grumbullohen nga “përgjegjësia e zgjeruar e prodhuesit”, taksat dhe tarifat për menaxhimin e mbetjeve,

NA NA NA NA NA NA

Faqe 116 në 162




Synimi 2023

Synimi 2028

Synimi 2033


fondet për menaxhimin e mbetjeve

OS6: Menaxhimi i mbetjeve është prioritet kombëtar dhe pjesë e rëndësishme e planifikimi të fondeve të ndihmës se huaj, IFI dhe BE nëpërmjet fondeve IPA.

M1. Qeveria Shqiptare përcakton jo më pak se 15% të fondeve vjetore, që thithen nga ndihma e huaj dhe BE të shkojnë për menaxhimin e mbetjeve (për trajtimin e mbetjeve)M2. Kosto kapitale e sistemeve që konsiderohen prioritet kombëtar në menaxhimin e mbetjeve mbulohet nga buxheti i shtetit

I. % e ndihmës së thithur / totalit të ndihmës së huaj

2016 NA (2% e paverifikuar)

5% 10% 15% MFE

I. % investimeve në sektor / parashikimi vjetor sipas strategjisë dhe MASTERPLAN

2016 NA 50% 80% 100% MTMMIEMFE

OS7: Forcimi i kapaciteteve institucionale dhe njerëzore të bashkive dhe institucioneve qendrore të mandatuara me MIM

M1. Të gjitha institucionet përgjegjëse për menaxhimin e mbetjeve kanë në strukturën e tyre sektor të planifikimit dhe menaxhimit të mbetjeve me staf të aftësuar.M2. Krijohet sistemi i kurrikulës për aftësimin e stafit të punësuar për menaxhimin e mbetjeve. Një paketë për trajnimin e vazhdueshëm ofrohet nga QKEV dhe ASPA dhe stafi

I. % numri i stafit menaxherial të punësuar me kohë të plotë në shërbim në të gjitha nivelet

2016 ~20 200 200 200 BashkitëKM

I. numri i shprehur në % të totalit të specialistëve të trajnuar në vit

2016 ~5% 100% 100% 100% ASPA

Faqe 117 në 162




Synimi 2023

Synimi 2028

Synimi 2033


teknik përkatës vlerësohet me kredite vjetore në lidhje me aftësitë e marra.M3. Zhvillim ekspertize për “green procurement”

OS8: Qytetarët përdorin dhe respektojnë infrastrukturën e mbetjeve dhe bëhen pjesë e masave për përmbushjen e objektivave të planeve vendore

M1. Zhvilluesit e planeve kombëtare të MIM, të planeve të zonave të mbetjeve dhe planeve vendore të MIM, angazhojnë qytetarët drejtpërdrejtë ose me anë të përfaqësuesve të tyre në hartimin e planeve vendore të menaxhimit të mbetjeve.M2. Të gjitha shkollat e vendit zhvillojnë orë mësimi dhe edukimi në natyrë për nxënësit. Shkollat inkurajojnë ripërdorimin krijues të mbetjeve (upcycling) dhe zhvillojnë aktivitete të vazhdueshme me nxënësit për këtë qëllim.M3. Të gjitha bashkitë e vendit angazhohen çdo vit në fushatën “Let’s do it”

I. % numri i planeve të hartuar me pjesëmarrje komunitare / numrit total të planeve të miratuar

2016 NA 100% 100% 100% Bashkitë

I. % e mbetjeve të ndara / sasisë së planifikuar për tu tërhequr veçmas (ose numri i banorëve që riciklojnë kundrejt pritshmërisë)

2016 15% 50% 80% 90% Bashkitë

I. Numri i bashkive që organizojnë fushata pastrimi / numrit total të bashkive

2016 NA 61 61 61 Bashkitë

I. % numri i shkollave që kanë në kurrikul edukimin për mbetjet

2016 NA 100% 100% 90% MA

Faqe 118 në 162




Synimi 2023

Synimi 2028

Synimi 2033


dhe/ose në fushata të tjera vendore

I. % numri i shkollave që ka sistem ndarje mbetjesh / numrit total të shkollave

2016 NA 50% 70% 90% MA

OS9: Përshtatja dhe përafrimi i Legjislacionit kombëtar me atë të BE.

M1. Autoritetet qendrore në bashkëpunim të ngushtë me ato vendore kanë rishikuar legjislacionin në fuqi për menaxhimin e mbetjeve në kuadrin e aftësive përballuese financiare dhe teknike dhe kanë miratuar një kuadër menaxhues të gjithëpranuar dhe të mirënegociuar me BE sipas kapitullit 27.M2. Janë rishikuar rolet dhe përgjegjësitë institucionale dhe përcaktuar me ligj vetëm dy nivele të menaxhimit të mbetjeve që i përkasin nivelit qendror (Qeverisë qendrore) dhe nivelit vendor (Bashkisë). Institucionet e tjera dhe ato rajonale ngarkohet me detyra mbështetëse.M3. Të gjitha bashkitë kanë hartuar rregulloret e veta të menaxhimit të integruar të mbetjeve sipas udhëzuesve të përcaktuar nga Autoriteti

I. % e legjislacionit të rishikuar zbatim të reformimit të parashikuar në Strategji

2016 0 100% - - MTM

I. Numri i bashkive që kanë rregullore / numrin total të bashkive

2016 5 61 61 61 BashkitëMTM

Faqe 119 në 162




Synimi 2023

Synimi 2028

Synimi 2033


dhe/ose qeveria qendrore

MBETJET JO-BASHKIAKE DHE TË RREZIKSHME

OS1: Deri në vitin 2023 janë indentifikuar të gjitha rrymat e mbetjeve të rrezikshme që janë gjeneruar apo gjeneruar në territorin e vendit nga sektori publik dhe ai privat. Identifikimi dhe prioritarizimi i pikave të nxehta mjedisore

M1. Hartimi i një sistemi të dhënash për mbetjet e rrezikshme (inventarizimi i mbetjeve të trashëguara nga industritë ekzistuese, nga industritë që gjenerojnë sot mbetje të rrezikshme)M2. Hartimi i Planit Kombwtar pwr Menaxhimin e Mbetjet e RrezikshmeM3. Autoriteti kombëtar koordinon procesin e identifikimit dhe prioritarizimit të pikave të nxehta mjedisoreM4. Autoriteti kombëtar ndërmerr studime fizibiliteti për prioritarizimin e zonave të nxehta nga mbetjet e rrezikshme të cilat duhet të rehabilitohen.

I. % e institucioneve/bizneseve që gjenerojnë mbetje të rrezikshme sipas kategorive të mbetjeve, të identifikuara

2016 NA 100% 100% 100% AKMISHMPU

I: Plani kombwtar pwr menaxhimin e mbetjeve tw rrezikshme wshtw hartuar

2016 jo jo jo po MTMMIE

I: % e mbetjeve nga ndërtimit të shmangura nga depozitimi ne lendfill

2016 NA >30% >50% >70% BashkitwMIE

I: % e mbetjeve minerare të grumbulluara dhe trajtuara kundrejt totalit të mbetjeve të kësaj kategorie të gjeneruara

2016 NA - - 100% MIEAKBN

Faqe 120 në 162




Synimi 2023

Synimi 2028

Synimi 2033


I: % e mbetjeve kimikate të grumbulluara dhe trajtuara kundrejt totalit të mbetjeve të kësaj kategorie të gjeneruara

2016 NA - - 100% MIEMBZHR

I: % e mbetjeve bujqesore dhe drurit të grumbulluara dhe trajtuara kundrejt totalit të mbetjeve të kësaj kategorie të gjeneruara

2016 NA NA 90% 100% MBZHR

I: % e mbetjeve të automjeteve në fund të jetës të grumbulluara dhe trajtuara kundrejt totalit të mbetjeve të kësaj kategorie të gjeneruara

2016 NA NA >85% (rikuperim) >80% (riciklim)

>95% (rikuperim) >85% (riciklim)

MIE

I: % e mbetjeve nga gomat e përdorura të grumbulluara dhe trajtuara kundrejt totalit të mbetjeve të kësaj kategorie të gjeneruara

2016 NA NA NA 65% (rikuperuar) 50% (ricikluar)

MIE

Faqe 121 në 162




Synimi 2023

Synimi 2028

Synimi 2033


I: % e mbetjeve nga paisjet elektrike dhe elektronike të grumbulluara dhe trajtuara kundrejt totalit të mbetjeve të kësaj kategorie të gjeneruara

2016 NA NA NA 70-80% (rikuperim) 50-75% (riciklim)80% (riciklim per llampat qw çlirojnw gaz)Grumbullimi i diferencuar >4kg /person/vit nga familjet

MIEMFEAKM

I: % e mbetjeve nga llumi i impianteve të grumbulluara dhe trajtuara kundrejt totalit të mbetjeve të kësaj kategorie të gjeneruara

2016 NA NA NA 100% MTMMIEMBZHR

I: % e mbetjeve nga produktet e kafsheve të grumbulluara dhe

2016 NA NA NA 100% MBZHR

Faqe 122 në 162




Synimi 2023

Synimi 2028

Synimi 2033


trajtuara kundrejt totalit të mbetjeve të kësaj kategorie të gjeneruara

I: % e mbetjeve vajra të përdorur të grumbulluara dhe trajtuara kundrejt totalit të mbetjeve të kësaj kategorie të gjeneruara

2016 NA NA NA > 40% e peshws

AKMMIEAKBN

I: % e mbetjeve nga bateritë dhe akumulatorët të grumbulluara dhe trajtuara kundrejt totalit të mbetjeve të kësaj kategorie të gjeneruara

2016 NA NA NA 50-75% nga materiale tw ndryshme

MIEMFE

I: % e mbetjeve spitalore të grumbulluara dhe trajtuara kundrejt totalit të mbetjeve të kësaj kategorie të gjeneruara

2016 NA NA 90% 100% ISHMPUAKMMSHMSISHSH

I. Numri i kompanive që gjenerojnë dhe trajtojnë

2016 4 Të gjitha (100%)

Të gjitha (100%)

Të gjitha (100%)

AKM

Faqe 123 në 162




Synimi 2023

Synimi 2028

Synimi 2033


mbetje të rrezikshme që raportojnë rregullisht në RrSHTN kundrejt totalit të tyre në vend

I. Numri i zonave tëmbetjeve tw rrezikshme tw trajtuara kundrejt totalit tw zonave tw idetifikuara

2016 45 0 3 5 MIEMTM

I: Numri i projekteve të fisibilitetit për rehabilitimin e zonave të nxehta

2016 0 0 2 5 MIEMTM

OS2: Të gjitha institucionet apo kompanitë (private apo publike) të cilat gjenerojnë mbetje të rrezikshme duhet të pajisen me infrastrukturën përkatëse për të siguruar ndarjen e mbetjeve të rrezikshme nga të pa rrezikshmet në burim.

M1. Të gjitha institucionet publike dhe private që gjenerojnë mbetje të rrezikshme do të zbatojnë sistemin e ndarjes të mbetjeve te rrezikshme dhe të pa rrezikshme (magazinimi i përkohshëm).

I: % e mbetjeve të rrezikshme që ndahen nga mbetjet e pa rrezikshme

2016 0.04% 1% 3% 5% MIEMTMMSHMSMBZHR

I: % e kompanive që gjenerojnë mbetje të rrezikshme që kategorizojnë mbetjet e rrezikshme sipas rrymave

2016 NA NA NA 100% MIEMTMMSHMSMBZHR

Faqe 124 në 162




Synimi 2023

Synimi 2028

Synimi 2033


OS3: Ngritja e strukturës dhe forcimi i kapaciteteve, për sistemin e menaxhimit të mbetjeve të rrezikshme duke filluar nga viti 2018

M1. Autoriteti kombëtar ka një strukturë të vecantë për menaxhimin e mbetjeve të rrezikshme dhe atyre jo bashkiakeM2. Hartimi i programeve trajnuese sipas kategorive të mbetjeve të rrezikshme për mënyrën e procesimit të tyre (grumbullim, transport dhe trajtim final) për inspektoriatin mjedisor.

I: numri i trajnimeve nw vit për institucionet publike apo private që gjenerojnë mbetje të rrezikshme

2016 0 4 4 8 ASPAAZHRMTM

I: numri i trajnimeve periodike për kompanitë që trajtojnë mbetje të rrezikshme

2016 0 4 4 8 ASPAAZHRMTM

I: si % - numri i kompanive që gjenerojnë apo trajtojnë mbetje të rrezikshme që adopton formatin e përcaktuar të informimit

2016 0 50% 100% 100% AKM

OS4: Qeveria Shqiptare ka si prioritet në hartimin e buxhetit të saj financimin e rehabilitimit të tokës të ndotur nga mbetjet e rrezikshme dhe trajtimit të mbetjeve të rrezikshme

M2. Autoriteti kombëtar në fund të çdo viti paraqet propozimin e tij pranë qeverisë për buxhetin në lidhje me finacimin e rehabilitimit të tokave të ndotura nga mbetjet e rrezikshme.M1. Minsitria e Infrastrukturës dhe e Energjise ndërmerr iniciativën për financimin e studimit të fizibilitetit për

I: % e buxhetit (tw brendshwm dhe tw jashtwm) tw alokuar për rehabilitimin e tokave të ndotura nga mbetjet e rrezikshme në vit / kundrejt nevojws

2016 0 0 7% 10% MIE

I: Numri i impianteve të ndërtuara në vend për trajtimin e mbetjeve të

2016 0 0 0 1 MTM

Faqe 125 në 162




Synimi 2023

Synimi 2028

Synimi 2033


trajtimin e mbetjeve të rrezikshme

rrezikshme

OS5: Grumbullim i diferencuar për mbetjet jo bashkiake dhe infrastruktura e përshtatshme për ripërdorimin, riciklimin dhe trajtimin e tyre wshtw ngritur.

M1. Në planet lokale të menaxhimit të mbetjeve për cdo bashki janë planifikuar sisteme grumbullimi dhe masa për menaxhimin e rrymave jo bashkiake.M2. Bizneset e identifikuara që operojnë në cdo bashki ose më gjerë në zonat e mbetjeve kanë instaluar sistemet që grumbullojnë në mënyrë të diferencuar mbetjet jo bashkiake

I: Nr i qendrave pritese ose formateve të tjera të grumbullimit të diferencuar tw mbetjeve tw ndwrtimit dhe prishjes

2016 0 10 30 61 BashkitwMTMMIE

Faqe 126 në 162

8 BURIMET FINANCIARE

Objektivi specific / Masat

Buxheti i nevojshëm (në Euro)

Buxheti i shtetit i planifikuar (PBA)

Donatorët + biznese Hendek financiar

F1 F2 F3 F1 F2 F3 F1 F2 F3 F1 F2 F3OS1: Planifikimi dhe Menaxhimi i integruar i mbetjeve bëhet në bazë të zonave të mbetjeve duke ofruar shërbim për të gjithë popullatën.

M1 40.500

M2 375.000

M3 45.053.693

M4 165.000

OS2: Strategjia dhe Plani kombëtar i MIM është detyrë ligjore e një Autoriteti Kombëtar.

M1 2.500.000

M2 NA

Faqe 127 në 162

OS3: Përmirësimi i menaxhimit të mbetjeve ka mundësuar trajtimin e mbetjeve në mënyrë të integruar në përputhje me standardet e BE

M1 12.615.000

M2 131.500.000

OS4: Krijimi i një sistemi për menaxhimin e integruar të mbetjeve, në zbatim të parimit të 3Rve

M1 750.000

M2 100.000

M3 Biznesi

OS5: MIM është pjesë integrale e PBA-së së institucioneve të mandatuara me ligj për MIM

M1 Ska

M2 Ska

Faqe 128 në 162

M3 Ska

OS6: Menaxhimi i mbetjeve është prioritet kombëtar dhe pjesë e rëndësishme e planifikimi të fondeve të ndihmës se huaj, IFI dhe BE nëpërmjet fondeve IPA.

M1 18.750.000

M2 ska

OS7: Forcimi i kapaciteteve institucionale dhe njerëzore të bashkive dhe institucioneve qendrore të mandatuara me MIM

M1 422.000

M2 Ska

M3 15.000

OS8: Qytetarët përdorin dhe respektojnë infrastrukturën e mbetjeve dhe bëhen

Faqe 129 në 162

pjesë e masave për përmbushjen e objektivave të planeve vendore

M1 Ska (shprehur nën OS1. M1)

M2 305.000

M3 750.000

OS9: Përshtatja dhe përafrimi i Legjislacionit kombëtar me atë të BE.

M1 1.000.000

M2 Ska

M3 Ska

NënTotal 214.341.193

OS1: Deri në vitin 2023 janë indentifikuar të

Faqe 130 në 162

gjitha rrymat e mbetjeve të rrezikshme që janë gjeneruar apo gjeneruar në territorin e vendit nga sektori publik dhe ai privat. Identifikimi dhe prioritarizimi i pikave të nxehta mjedisore

M1 11.000

M2 19.188.750

M3 0

M4 0

OS2: Të gjitha institucionet apo kompanitë (private apo publike) të cilat gjenerojnë mbetje të rrezikshme duhet të pajisen me infrastrukturën përkatëse për të siguruar ndarjen e mbetjeve të rrezikshme nga të pa rrezikshmet në burim.

M1 0

OS3: Ngritja e strukturës

Faqe 131 në 162

dhe forcimi i kapaciteteve, për sistemin e menaxhimit të mbetjeve të rrezikshme duke filluar nga viti 2018

M1 Ska

M2 15.000

OS4: Qeveria Shqiptare ka si prioritet në hartimin e buxhetit të saj financimin e rehabilitimit të tokës të ndotur nga mbetjet e rrezikshme dhe trajtimit të mbetjeve të rrezikshme

M1 0

M2 0

OS5: Grumbullim i diferencuar për mbetjet jo bashkiake dhe infrastruktura e përshtatshme për ripërdorimin, riciklimin dhe trajtimin e tyre është ngritur.

M1 0

Faqe 132 në 162

M2 0

NënTotal 19.214.750

Grand Total 233.555.943

Faqe 133 në 162

9 INSTRUMENTAT PËR ZBATIMIN E STRATEGJISËZhvillimi i qëndrueshëm i një sistemi të integruar për mënaxhimin e integruar të mbetjeve në Republikën e Shqipërisë do të kërkojë ndyshime ligjore që do të mundësojë konsolidimin e përafrimit me acquis communitaire të BE, përshatjen e organizimit institucional, adaptimin e teknologjive në përputhje me kushtet dhe mundësitë e vendit, praktikën e përditshme të menaxhimit të mbejteve, si dhe sjelljen e qytetarëve.

Strategjia do të mbuloje harkun kohor 2018 – 2033. Zbatimi i strategjisë do të kërkojë financime të rëndësishme nga burimet e qeverisë, bashkive, sektorit privat, mbështetje të rëndësishme financiare nga burime të huaja, por edhe angazhimin e qytetarëve për të paguar tarifën dhe rrespektuar rregullat për shërbimin që ata do të marrin.

Masat për zbatimin e Strategjisë do të mundësojnë grumbullimin e mbetjeve në të gjithë vendin, respektimin e hierarkisë së mbetejve dhe arritjen e tregueseve të BE në kushtet e balancimit të teknologjisë së trajtimit, përmes një procesi gradual që merr në konsideratë mundësitë e vëndit për të siguruar burimet e nevojshme financiare për ndërtimin e Rrjetit të Integruar të Objekteve për Trajtimin e Mbetjeve.

Zbatimi i kësaj Strategjia detyron të gjithë konstituentët e shoqërisë, për së pari ajo bën përgjegjëse qeverinë, pordhuesit dhe qytetarët.

9.1 Koncepti i Menaxhimit të Mbetjeve

Koncepti i menaxhimit të mbetjeve do të bazohet mbi arritjen e ojektivave dhe treguesëve në respekt të zbatimi të hierarkisë së mbetejve.

Koncepti i menaxhimit të mbetejve do të bazohet gjithashtu mbi Zonën e Mbetjeve në respekt të parimeve bazë për menaxhimin e mbetjeve duke përfshire, por duke mos u kufizuar në:

- Parimin e afërsisë dhe përballueshmërisë,

- Parimin ndotësi paguan;

- Parimin e zgjeruar të prodhuesit të mbetjeve;

- Parimi i zbatimit të teknologjisë më të mirë të mundëshme

Koncepti i menaxhimit të mbetjeve do të marrë në konsidderatë kushtet specifike të vendit, vecanërisht gjeografinë dhe mundësitë financiare për të arritur objektivat finale dhe synimet e shprehura në DKM.

Skema në vijim do të jetë bazë e zgjedhjes së opsioneve teknologjike për menaxhimin e mbetjeve në Shqipëri.

Figura 2: Opsionet e trajtimti të mbetjeve të ngurta bashkiake

Page 134 of 162

Koncepti i menaxhimit të mbetjeve do të bazohet mbi një sistem me dy nivele trajtimi:

- Trajtimi paraprak (nëpërmjhet Objektve të Rikuperimit të Materialeve, ndarjes në burim dhe grumbullimit të vecuar, qëndrave për sjelljen e mbetjeve voluminoze etj).

- Trajtimi përfundimtar (landfill, incineratorë)

Figura 3: Skema gjenerike e mbledhjes, transportit dhe trajtimit të mbetjeve bashkiake

Page 135 of 162

Kjo qasje do të lejojë që menaxhimi i mbetjeve dhe zgjedhja e mënyrës së grumbullimit dhe e opsioneve të teknologjisë së trajtimti të ndjeke rendin e qasjes se hierarkisë së mbetjeve sipas DKM dhe të cojë në përmbushjën e tregueseve për objetivat e:

- reduktimit,

- riperdorimit dhe

- riciklimit.

Rikuperimi i energjisë do të përmbushet nëpërmjet incinerimiet (dhe formave të tjera) (1 incinerator është ndërtuar në Elbasan dhe ndërtimi i dy të tjerëve janë kontraktuar tashmë për një Fier dhe Tiranë.

Opsioni i depozitimi final të sigurtë do të përmbushët nëpërmjet teknologjisë në një landfill sanitar i cili është vendosur në një vend të sigurtë, që operohet në santandardet e një landfill-i të mirfilltë, ku realizohet kontrolli i emetimeve të gazeve dhe lëngjeve të ndotura. (disa të tillë janë ndërtuar në Shqipëri si ai në Bajkaj, Bushat, Korce dhe janë në projekt një në Vlorë dhe një tjetër në Berat por operimin i tyre në kushtet e një landfill-i sanitar nuk plotësohën).

Page 136 of 162

9.2 Aktivitetet sipas Rrymave Individuale të Mbetjeve

Aktivitetet sipas rrymave të mbetjeve janë të ndërlidhura me opsionet teknologjike dhe teknike të aplikueshme në sistemin e menaxhimit të mbetjeve, të cilat janë të nevojshme për të arritur një standard minimal të përballueshme dhe rritjen e normës së mbledhjes së mbetjeve, rritjen graduele të mbulmit ne shërbimin e grumbullimit, uljes e sasive të mbetejve të rrezikshme që shpërndahen në mënyrë të pakontrolluar në natyrë, duke lëvizuar drejt përmirësimit gradual të cilësisë, ndarjes në burim në mënyrë që të arrijmë nromat e reduktimit, dhe rikuperimit të fraksioneve gtë mbetjeve dhe ujen e sasisë që depozitohet në landfill, në përputhje më standardet e BE, dhe së fundmi të mbyllim dhe pastrojme vendepozitimet e pakontrolluara.

Opsionet e preferuar teknoligjike dhe teknike për menaxhimin e mbetjeve në Shqipëri janë shprehur në mënyrë skematike në figurën që vijon.

9.2.1 Rryma e mbetjeve të ngurta bashkiake

Standardi minimal i përballueshëm

Qëllimi primar është vendosja e një standardi minimal i cili mundësonshtrirjen e shërbimit dhe mbledhjen e mbetejve në të gjithë territorin e aksesueshem të vendit, duke siguruar mjetet e nevojshme dhe te mjaftueshme te grumbullimit, transportit dhe depozitimin në një vend të kontrolluar.

Tabela 33: Standardi minimal dhe prioritetet e aktiviteteve për rrymën e mbetejve bashkiakeStandardi minimal për menaxhimin e rrymave bashkiake Prioriteti1. 100% grumbullimi I mbetjeve në zonat urbane 1

2. Mbetjet depozitohen në një vend-depozitim të kontrolluar dhe të lejuar 1

3. 90 % grumbullimi i mbetjeve në zonat rurale 2

4. Ndarja e mbetjeve për riciklim të mëtejshëm 3

Tarife familjare kategoria 1

Figura 4: Struktura e të ardhurave për të mbuluar kostot

Page 137 of 162

Në mënyrë që të mbulohen kostot e ushtrimit të shërbimit, bashkitë janë të lira të ndajnë kategori të ndryshme tarifash, sipas profilit të klientit dhe/ose sipas nivelit të shërbimti të ofruar në zona të ndryshme shërbimi.

Megjithatë është e nevojshme që të hartohet një udhëzues për llogaritjen e kostove dhe vendosen e tarifave e cila të vendosë rregullat e përgjithshmëe mbi llogaritjen e kostove dhe të tarifave të zbatueshme për të gjithë dhe në të gjithë vendin. Autoriteti Kombëtar i Mbetjeve do të ketë përgjegjësinë për të verifikuar dhe siguruar se llogaritja e kostove dhe shpërndarja e tarifave janë bërë në respekt të këtyre rregullave të përgjithshme. Kjo metodë do të kontribuojë në standardiziin e llogaritjes së kostove dhe vendosjen e tarifave.

Kostot dhe tarifat duhet të përfshihen dhe të miratohen njëherazi me planin e menaxhimit të mbetjeve të bashkisë. Plani duhet të sigurojë vullnetin dhe kapacitetet e bashkisë për të finacuar standardinminimal të shërbimit.

Ndarja në Burim dhe Mbledhja e Diferencuar e Mbetjeve Bashkiake

Sasia e MNB rritet zakonisht dhe paralelisht me rritjen ekonimike të vendit. Vetëm ndarja në burim dhe mbledhja e diferencuar e rrymave të vencata të mbetjeve bashkiake mund të rezultojën në reduktimin e sasisë së mbetjeve të cilat janë orjentuar të depozitohen në landfill.

Mbasi të jetë përmbushur “standardi minimal”,

- vendi do të kalojë gradualisht në zbatimin e ndarjes së mbetjeve në burim dhe mbledhjen e diferencuar të MNB nëpërmjet sistemit të mbledhjes derë më derë (sistemi i kontjnerëve publik rrugorë, qese ose të tjera paisje); si dhe

- ndarjen e mbetjeve të vëllimshme dhe inerte (që shoqërojnë mbetjet bashkiake) në vënde të caktuara të nivelit lokal/vendor/ose zonal, në varësi të kostos, ekonomisë të shkallës dhe përballueshmërisë,

- vendet për grumbullimin e mbetjeve të vëllimshme mund të garantojnë hapsira të sigurta për mblehdjen e përkohëshme të mbetjeve të rrezikshme që gjënden të përzjera me MNB.

Skema në vijim prezanton sistemin dhe opsionet teknologjike për zbatimin e skemës për mbledhjen e diferencuar të mbetjeve të ngurta bashkiake.

Tabela 34: Skema e ndarjes së mbetjeve në burim dhe opsionet teknologjike të përpunimit

Page 138 of 162

Mbi Faturimi (pjese e taifes qe

nuk mblidhet

Vendosja e tarifave

Tarifa per biznese dhe institucione

Tarifa familjare pwr shtresat sociale ne nevoje


(Subvencion)

Te ardhuratKosto


Kosto sherbimit

Veprimet me mbetjet e ngurta bashkiake

Mbetje miks Mbetje të ndaraMbetjet e vellimshme

Pastrimi rrugeve dhe shesheve

Pastrimi i rrugeve dhe shesheve

Qen

dra

per g

rum

bulli

min

e m

betje

ve te

vel

limsh

me

dhe

iner

te

Grumbullimi Mbledhja e mbetjeve me 1 rrymë

Mbledhja e mbetjeve me 2 rryma

Transporti dhe transferimi Transferimi dhe transporti

Trajtimit mekanikORM (përpunim I varfër)

Trajtim Mekanik

dhe Biologjik

ORM (Pastër)

Trajtimi biologjik Trajtim Biologjik Kompostim / biodegradim

Trajtimi termik Incenerim

Depozitim Landfill

Burimi: Raporti Teknik, Kërkesat për Investime për Menaxhimin e Integruar të mbetejve. Tetor 2016

9.2.2 Mbetje të tjera që shoqërojnë mbetjet e ngurta bashkiake

Mbetjet bashkiake përfshirë paketimet nga ndërmarrjet e shërbimeve apo dhe pika shitje me shumicë, industri përpunuese etj., si një mbetje tipike e gjeneruar nga prodhuesit në pikat e vecanta, do të mblidhen me një sistem të vecantë që do të zhvillohet në disa faza me prioritete të ndryshme si “përgjegjësi e zgjeruar e gjeneruesit të mbetjeve”

Duke i parë mbetjet si lëndë dytsore, ato mund të riciklohen ndërsa një pjesë e fraksioneve mund të përdorem për rikupërim energjie. Grumbullimi i diferencuar i rrymave të ndryshme mund të bëhen në pikat e grumbullimit që mund të jenë pika përpunimi / fabrika prodhimi nga mbetjet e riciklueshme ose objekte rikuperimi për energji. Opsione të tjera të pranueshme nga ana teknike dhe mjedisore do të lihen të hapura:

Ndarja në burim e përbërsave të riciklueshëm nga mbetjet bashkiake, ndarja e fraksionit të thatë nga mbetjet mikse që do të derivojnë në karburant dhe përdorimi i mbetjeve bio nga kopshtet do të përfaqësojë fazën tjetër të zhvillimit në menaxhimin e mbetjeve bashkiake. Grumbullimi i diferencuar i mbetjeve bio ne zonat urbane do të inkorporohet në sistem vetëm nëse do të ketë treg për mbetjet bio të trajtuara në një fazë të mëvonshme ose kur produkti nga ky trajtim do të përdoret si material mbushës ose mbulues në landfill; ndërsa mbetjet bio në zonat rurale nuk do të futen në sistem por do të përdoren nga vetë banoret nëpërmjet sistemeve vetjake të kompostimit.

Grumbullimi i “produktet në fund të jetës me qëllim përdorimin e vlerave të tyre si lëndë e parë sekondare do të organizohet nga prodheset, importuesit dhe shpërndarësit (shitësit më shumicë) dhe nga operatorë të specializur, nën “përgjegjësinë e zgjeruar të prdhuesit” të mbetejve. Ky parim do të zbatohet duke prioritizuar grmbullimin e diferencuar të atyre paetimeve dhe mbetjeve nga paketimet me më shumë risk në mjedis dhe / ose për të cilat ka një treg përpunimi për riciklim ose konvertim në energji. Grumbullimi i këtyre mbetejve do të organizohet nga mbajtësi/gjeneruese osa nga pala e interesuar për materialin e mbetjeve ose nga një opertor privat i licensuar.

Page 139 of 162

9.3 Përgjegjësitë për Zbatimin e Aktiviteteve të Planifikuara

9.3.1 Legislacioni

Një rishikim i të gjithë kuadrit ligjor për menaxhimin e mbetjeve është i nevojshme të behet në krye të herës në zbatim të kësaj strategjie. Ndryshimet legjislative do të përqëndrohen në përmirësimin e ligjit 10 463 të vitit 2011 “ për menaxhimin e integruar të mbetjeve” dhe do të synojnë që krahas përafrimit dhe transpozimit të kuadrit rregullatore të BE, të përshtasin instrumentat e nevojshme ligjor me kushtet konkrete të vendit dhe të rivendosin në afat kohor dhe sasior të synimeve për arritjen e objektivave strategjike.

Krahas, procesi i rishikimmit të legjislacinit do të përfshijë ehe aktet nënligjorë që anë dalë në zbatim të ligjit 10 463, si dhe sjelljen e akteve të reja të cilat do të mbështesin bashkitë dhe gjeneruesit e mbetjeve për të ushtruar kompetencat dhe detyrimet e tyre.

Ndryshimet ligjore do të adresojnë tre probleme kryesore:

Përafrimin e plotë të kuadrit ligjor me direktivat e BE për mbetjet në respekt të kushteve konkrete dhe fazat e procesit të antarësimit të vendit në BË;

Të ndajnë qartë përgjegjësitë ndërinstitucionale dhe harmonizimin e ligjit për menaxhimin e integruar me ligjin për vet-qeverisjen vendore;

Të saktësojë përgjegjësitë e zgjeruara të prodhuesit të mbetjeve dhe kushtet për përmbushjen e këture detyrimeve.

Staretegjia ka propozuar masa specifike për ndryshimet legjislative të cilat duhet të pasojnë aprovimin e kësaj Strategjie.

9.3.2 Institucionet Përgjegjëse për Zbatimin e Strategjisë

Gjetjet nga analiza e gjëndjes dhe shkalla aktuale e zbatimit të ligjit, na kanë krijuar vizionin se zbatimi i Strategjisë kërkon ndryshime të rëndësishme në strukturën institucionale për menaxhimin e integruar të mbetejve.

9.3.2.1 Roli i Ministrive Përgjegjëse për Infrastrukturën dhe Mjedisin për Menaxhimin e Mbetjeve

Krijimi i KKMM dhe i AKMM do të ripërmasojnë rolin e ministrive përgjegjëse për infrastrukturën dhe mjedisin.

Zbatimi i Strategjisë do të kërkojë një riorganizim thelbësor innstitucional, përfshirë edhe burime njerzore të mjaftueshme dhe të afta për të hartuar dhe zbatuar legjislacionin dhe detyrat institucionale, masat ekonomike dhe financiare, programet per edukimin dhe ndërgjegjësimin e komunitetit nga njëra anë, por edhe zhvillimin dhe zbatimin e një sistemi efektiv monitorimi, supervizimi dhe forcimin e zbatimit të ligjit në lidhje me operacionet e gjenermimit dhe menaxhimit të mbetjeve, e vecanërisht arritjen e objektivave për reduktimin - ripërdorimi dhe riciklimin. Më së shumti këto detyra do ti takonin ministrisë përgjegjëse për mjedisin përfshirë këtu edhe aftësimin e institucioneve të varësisë, përkatësisht AKM dhe ISHM.

Ministria përgjegjëse për mjedisin do të luaj një rol të rëndësishëm për kordinimin horizontal me ministritë e tjera, vecanërisht me ministrinë përgjegjëse për infrastrukturën dhe energjinë, bujqësinë, shëndetsinë dhe institucione të tjera. Mbi bazën e detyrave dhe përgjegjësive që janë përcaktuar qartë, ministria përgjegjëse për mjedisin do të bashkëpunojë më ministritë dhe institucionet e tjera për të hartuar dhe zbatuar rregulloret për rrymat specifike të mbetjeve.

Zbatimi i Strategjisë do të kërkojë burime finacniare të rëndësishme, të cilat do të dedikohen vecanërisht për të ndërtuar Rrejtin e Integruar të Impjanteve të Trajtimit të Mbetjeve në përputhje me teknologjinë më të mirë të mundëshme që janë në ndërtim ose që do të ndërtohen në nivel qëndror

Page 140 of 162

dhe bashkiak. Kjo infrastrukturë do të përfshijë objektet e para-trajtimit dhe të depozitimit përfundimtar. Planifikimi, identifikimi dhe kordinimi i burimeve të financimit, përgatitja e projekteve dhe standardeve teknike, zbatimi dhe supervizimi i ndërtimit të tyre janë detyra të cilat bien me së miri në fushën e përgjegjësive të ministrisë përgjegjëse për innfrastrukturën.

Mbi bazën e termave të përcaktuar qartë, ministria përgjegjëse për infrastrukturën si dhe ministria përgjegjëse për mjedisin do të bashkëpunojnë më bashkitë në përcaktimin e zonave të mbetjeve, përzgjedhjen për instalimin e teknologjisë më të mirë të mundëshme dhe të përballueshme për trajtimin paraprak dhe final të mbetejve si dhe për të zhvilluar dhe zbatuar instrumentat më të përshtatshmë për menaxhimin e objekteve për grumbullimit, transportit dhe trajtimti të mbetjve në nivel qëndro, zonal dhe vendor.

9.3.2.2 Këshillli Kombëtar për Menaxhimin e Mbetjeve

Këshilli Kombëtar për Menaxhimin e Mbetjeve (KKMM) është një organ i pavarur këshillimor dhe ka për qëllim të sigurojë që strategjia, politikat dhe projektet për menaxhimin e mbetjeve respektohen rigorozisht dhe zbatohen në koherencë me legjislacionin në fuqi dhe direktivat e BE për fushën e mbetjeve. KKMM krijohet dhe detyrat e tij përcaktohen me vendim të vecantë të Këshillit të Ministrave. KKMM përbëhet nga përfaqësues të aktorëvë të interësit, përfshirë përfaqësues të qeverisë qëndore, bashkive, sektorit të riciklimit dhe të shërbimit, individe dhe teknikë të spikatur të fushës.

KKMM këshillion Këshillin e Ministrave dhe ministritë përgjegjëse të linjës mbi politikat dhe arritjen e treguesëve të objektivave për menaxhimin e integruar të mbetjeve KKMM monitoron veprimtarinë e Autoritetit Kombëtar për Menaxhimin e Mbetjeve. KKMM mblidhet jo me pak se dy herë në vit.

9.3.2.3 Autoriteti Kombëtar për Menaxhimin e Mbetjeve

Si një sektor strategjik36, organizimi insittucional i menaxhimit të integruar i mbetjeve ka nevojë të përshtatet me kërkesat e kohës. Një Autoritet Kombetar për Menaxhimin e Mbetjeve (AKMM) duhet të krijohet për të administruar zbatimin e strategjisë dhe të planit kombëtar për menaxhimin e mbetjeve. Ndër detyrat dhe përgjegjësitë kryesore të këtij autoritet do të jenë:

1. Kordinimi me ministritë, bashkitë dhe aktorët e tjerë në vendosjen dhe zbatimin e politiakve strategjike, masger planit dhe planeve lokale për menaxhimin e të gjitha kategorive të mbetjeve;

2. Zhvillimi dhe përditësimin e legjislacionit, rregulloreve, standardeve dhe rregullave teknike për menaxhimin e integruar të mbetjeve;

3. Zhvillimi dhe menaxhimin e sistemeve për mbledhjen, përpunimin, raportimin dhe monitorimin e të dhënave mbi treguesit e synimeve;

4. Sigurimi i mbështetjes teknike dhe këshillim për të gjithë aktorët e përfshirë në procesin e menaxhimit të mbetjeve;

5. Zhvillimi dhe publikimi i akteve rregullatore mbi përgatitjen e planeve të bashkive për menaxhimin e mbetjeve;

6. Identifikimi dhe kordinimi i burimeve të investimeve në fushën e mbetjeve;

7. Zhvillimi i instrumentave të kontrollit, standardet dhe udhëzimet për dokumentat e prokurimit dhe kontraktimit të shërbimit të menaxhimit të mbetjeve dhe sigurimi i mbështetjes teknike për qeverinë qëndrore dhe bashkitë;

8. Zhvllimi i indikatoreve të përformacës për monitorimin, ndjekjen dhe vlerësimin e aktiviteteve për menaxhimin e mbetjeve;

9. Dizenjimi, zbatimi dhe drejtimi i fushatës ndërgjegjësuese dhe edukuese dhe nxitja e inciativave të pjesmarrjes mbarkombëtare;

36 Neni 8 pika b, ligji 55/2015 “Për investimet strategjike në Republikën e Shqipërisë

Page 141 of 162

10. Propozimi, sigurimi dhe monitorimi i efektivitetit të përdorimit të instrumentave eonomikë të nevojshmë për qëndrueshmërinë financiare të infrastrukturës për transportin dhe trajtimin e mbetjeve;

11. Zhvillimi dhe udhëzimi i metodologjive për llogaritjen e kostove dhe vendosjen e tarifave;

12. Nxitja dhe mbështetja e punës kërkimore, studimeve të aplikuara të individëve dhe kompanive që kontribuojnë në promovimin dhe zhvillimin e performancës në menaxhimin e mbetjeve;

13. Sigurimi i mbështetjes teknike të nevojshme dhe hartimi e vendosja e kërkesave, rregullave dhe procedurave për licensimin e aktiviteteve me objekt menaxhimin e mbetjeve;

14. Ndjekja dhe mbikqyrja e aktivitetit të menaxhimit të mbetjeve nga operatorët publik dhe privat që operojnë në sektor, vlerësimi i përformancës dhe raportimi periodik;

15. Kordinimi me partnerët ndërkombëtarë, ndjekja dhe raportimi mbi angazhimin dhe përmbushjen e detyrimeve ndërkombëtare dhe rajonale.

9.3.2.4 Roli i Bashkive për Menaxhimin e Mbetjeve

Roli l bashkive në lidhje me menaxhimin e mbetjeve është përcaktuar nga ligji 139/2015 “Për vet-qeverisjen vendore”. Forcimi i rolit të bashkive është një domosdoshmëri e cila do të vijë nga harmonizimi i ligjit për mmenaxhimin e integruar të mbetjeve me dispozitat e ligjit për vet-qeverisjen vendore.

Roli i bashkive do të përcaktohet më qartë në përputhje me përgjegjësitë e tyre institucional dhe manaxheriale në kuadër të Zonave të Mbetejve.

Bashkitë hartojnë planet për menaxhimin e integruartë mbetjeve në kuadër të Zonës së Mbetjeve.

Bashkitë janë kryesisht përgjegjëse për operminin e shërbimti të pastrimit, mbledhjen dhe transportin mbetejve në pikat e grumbullimit (stacionet e transferimit). Bashkitë mund të ngrenë dhe të operojnë qëndra meinteres vendor për grumbullimit të diferencuar të mbetjeve përfshorë mbejet ve vëllimshme, mbetjet e riciklueshme (leter/karton, plastike, qelq, sid he mbetjet e biodegradueshme për qëllimin e kopostimit.

Bashkitë vendosin tarifa për grumbullimin,, transporti dhe trajtiin e mbetejve bashkiake.

Bashkitë janë përgjegjëse për menaxhimin e mbetjeve bashkiake37 të cilat mblidhen nga ose për llogari të bashkive dhe përfshijnë:

- Mbetjet shtëpiake dhe të ngashme, përfshirë:

o Mbetjet e vëllimshme (mbetjet e bardha, mobilje te vjetra etj)

o Mbetjet e kopshteve, gjethet, prerjet e pemenve nga krasitjet, mbetjet nga pastrimi i rrugeve dhe i tregjeve publike;

- Mbetjet nga aktivitetet komerciale dhe bizneset e vegjel, zyrat dhe instutucionet)

- Mbetjet nga shërbime të tjera bashkiake si parqet, lulishtet etj.

Quhen mbetje bashkiake, por që nuk mblidhen nga bashkia ose për llogari të bashkive mbetjet që mblidhen direkt prej sektorit privat për interes të sektorit privat më mënyrë të ndarë për qëllimin e rikuperimit nëpërmjet riciklimit.

Bashkitë janë të lira të zgjedhin ti menaxhojnë mbejet cetëm ose në bashkëpunim, duke përdorur një nga format:

a. ndërmarrjeve për shërbimet publike, sipas legjislacionit në fuqi; b. kontraktimit të dhënies së shërbimeve me palë të treta; c. përdorimit të instrumenteve të përshtatshme të partneritetit publik dhe privat, sipas

legjislacionit në fuqi;

37 European Commission, Eurostat “Guidance on municial waste data collection”, May 2017

Page 142 of 162

d. krijimit të shoqërive tregtare në pronësi apo bashkëpronësi të njësisë vendore, sipas legjislacionit në fuqi.

Në çdo rast, pavarësisht nga instrumenti i përzgjedhur, njësia vendore do të jetë përgjegjëse për:

a. hartimin dhe vendosjen e një sistemi administrimi të performancës së shërbimit bazuar mbi standarde vendore dhe/ose standarde minimale kombëtare;

b. hartimin dhe vendosjen e një sistemi treguesish, përfshirë edhe aspektin gjinor për matjen e performancës;

c. krijimin e një njësie të posaçme në strukturën e njësisë së vetëqeverisjes vendore, e cila do të jetë përgjegjëse për prezantimin, mbikëqyrjen dhe monitorimin e performancës e të shërbimit, përfshirë edhe aspektin gjinor.

9.3.2.5 Prodhuesit dhe Bizneset e tjera Private

Prodhuesit dhe sektori tjetër i biznesit, operatorët e shërbimit publik ose privat, dhe operatorë të tjerë të licensuar për menaxhimin e kategorive të ndryshme të mbetjeve, do të zbatojnë kushtet e lejeve/licensave dhe do të marrin masa teknike, teknologjikedhe orbanizative për të incurajuar parandalimin rikuperimin dhe riciklimin e mbetjeve, do të sigurojnë monitorimin dhe raportimin e mbetjeve që prodhojnë, rikuperojnë, lëvizin/transportojnë dhe depozitojnë të bazuar mbi financimin dhe organizimin e brendshëm.

Sektori privat mund të zgjidhë problemin e trajtimti dhe depozitimit të mbetjeve me kostot e veta, oe duke u vet-organizuar sipas interesave dhe menaxhimn e rrymave specifike, duke organizuar një sistem të pavarur nga ai publik. Veprimtaria e sektorit privat do të jetë e lidhur me planin e menaxhimit të mbetjeve si dhe me sistemin shtetror të monitorimit dhe raportimit.

Sektori privat mund të kordinojë dhe të organizojë aktivitete dhe mund të përfshihet në diskutimin e politikave, negocijimin e zgjidhjeve që lidhen me menaxhimin e mbetjeve nëpërmjet Shoqatës së Ricikluesve, Shoqatës së Kompanive të Shërbimit apo të Dhomave të Tregtisë ku ata bëjnë pjesë.

9.3.2.6 Roli dhe përgjegjësitë e qytetarëve

Roli kryesor i qytetarëve në sistemin e menaxhimit të mbetjeve eshte mbledhja dhe depozitimi i mbetjeve shtëpiake sipas rregullave dhe programeve të bashkive në mënyrë që të mundësojnë minimizimin e sasisë së mbetjeve që depozitohen në sistemin publik të grumbullimit të mbeturinave; si dhe të sigurojnë pagesën e tarifës së shërbimit në masën dhe kushtet sic vendosen nga bashkitë ku ata bëjnë pjesë.

Një pjesë e qytetarëve, të cilët mund të kenë marrdhënie të drejtpërdrejta më sistemin e grumbullimit të mbetjeve do të bashkëpunojnë me bashkinë në programe të përbashkëta për reduktimin dhe rikuperimin e mbetjeve.

9.4 Instrumentat për Planifikimin e Menaxhimit të Integruar të Mbetjeve

Menaxhimi i integruar i mbetejve do të mbështetet në tre instrumenta planifikmi:

1. Strategjia dhe Plani Kombëtar për Menaxhimin e Mbetjeve

Strategjia dhe Plani Kombëtar për Menaxhimin e Mbetjeve janë dokumentat kryesor të cilët përcakojnë politikave, objektivat, masat dhe përfaqëson bazat për përgatitjen dhe zbatimin e një sistemi të integruar dhe efektiv për menaxhimin e mbetjeve.

Strategjia e Menaxhimit të Mbetjeve është një vendim i Qeverisë, një instrument ekzekutiv dhe përfaqëson vendimin e Qeverisë Shqiptare mbi qëllimet mjedisore, ekonomike dhe sociale, masat dhe vepritmaritë për të zbutur dhe evituar impaktin mjedisor dhe zgjidhjen e cështjeve që lidhen me menaxhimin e mbetjeve në të ardhmen. Strategjia synon harmonizimin e legjislacionit të vendit me

Page 143 of 162

asquis communautaire dhe si një detyrim të pashmangshëm të Shqipërisë për tu bashkuar me familjen Evropiane.

Strategjia është një dokumetn dinamik, ajo rishikohet dhe përditësohet periodikisht për të përshtatur politikat e Qeverisë me nevojat shkallët e zhillimit të vendit, dhe detyrimet ndërkombëtare për mbrojtjen e mjedisit.

2. Master Plani për Menaxhimin e Integruar të Mbetjeve

Master Plani përfaqëson dokumentin e nivelit të dytë të planifikimit për menaxhimin e mbetjeve në Shqipëri. Master Plani bazohet mbi Strategjinë për Menaxhimin e Mbetjeve, si një dikument i cili përcakon drejtimet kryesore, objektivat dhe masat për menaxhimin e integruar të mbetjeve në një interval kohor të caktuar.

Master Plani adreson:

- Identifikimin dhe përcaktimin e metodologjisë dhe teknologjisë për investimet e ardhshme për trajtimin e mbetejve;

- Përcaktimin e kostove dhe tarifave për ndërtimin dhe operimin e infrastrukturës dhe teknologjisë përpunuese;

- Të hartojë një plan me faza për zbatimin e strategjisë dhe një plan investimesh për MIMNB, në planin afatshkurtër, afatmesëm dhe afatgjatë, për mbledhjen transportin dhe trajtimin e mbetjeve;

- Të prpopozojë ndryshime / përmirësime të legjslacionit dhe masa te tjera të nevojshme.

3. Plani Vendor (i Bashiksë) për Menaxhimin e Integruar të Mbetjeve

Plani Bashkiak i Menaxhiit të Integruar të Mbetjeve (PBMIM) përcakton mënyrën sipas së cilës do të ushtrohet dhe shtrihet funksioni i menaxhimit të mbetjeve në territurin i cili është jurdiksion i bashkisë PMIM ofron zgjidhje lokale gjerësisht të pranuara dhe një kuadër të miratuar pune, sipas të cilit mund të merren vendime lidhur me infrastrukturën që nevojitet për të përmbushur zbatimin e praktikave më të mira mjedisore. Plani nxit një pjesëmarrje më të gjerë të gjitha palëve dhe paraqet një këndvështrim strategjik të menaxhimit të mbetjeve, duke e vënë theksin në zgjerimin e zonës së shërbimit, në sasinë në rritje të mbetjeve dhe lehtësirat e nevojshme për menaxhimin e mbetjeve.

PBMIM hartohet në përputhje me qëllimet dhe afatet që parashikohen nga ligjet sektoriale të vendit,, Strategjinë Kombëtare dhe Planin Kombëtar për Menaxhimin e Integruar të Mbetjeve dhe Master Planin.

Plani vendor për menaxhimin e integruar të mbetjeve mudn të jetë produkt i marrëveshjes së dy appo më shumë bashkive.

Pani vendor është një dokument dinamik, i cili rishikohet dhe përditsohet në përputhje me objektivat strategjike dhe nevojat efektive të pupllsisë në juridiksionin e bashkisë apo bashkive që hartojnë planin.

9.5 Zonat e Mbetjeve - Instrumentat për Menaxhimin e Integruar të Mbetjeve

Menaxhimi i integruar i mbetejve do të realizohet mbi bazën e Zonave të Mbetejve.

Zona e Mbetjeve është një territor i mbuluar nga juridiksioni i një osë më shumë bashkishë, të cilat karakterizohen nga tipologji gjeografike e ngashme dhe që siguron një rrjeto rrugor komunikimi të pandërprere që lehtëson mbledhjen dhe transportin e mbetjeve nga pikat e grumbullimit (stacionet e transferimit) në desinacionet e trajtimit paraprak dhe përfundimtar të mbetjeve në përputhje me parimin e afërsisë dhe përballueshmërisë.

Zona e Mbetjeve përfaqëson njësinë bazë për planifikimin e menaxhimit të integruar të mbetejve. Kufijtë e Zonës së Mbetjeve përcaktohen paraprakisht nga Master Plani për menaxhimin e integruar të mbetejve. Kufijtë përfundimtar të Zonës së Mbetjeve janë subjekt dhe përcaktohen definitivisht bazuar mbi përfundimet e një Studimi Fizibilitieti.

Page 144 of 162

Zona e Mbetjeve e përcaktuar nga Studimi i Fizibilitetit miratohet nga këshillat bashkiake të njësive që bëjnë pjesë në të dhe ligjërohen nga autoriteti përgjegjës (potencialisht nga Këshilli i Ministrave pasi ka janë pranuar nga ministritë përgjegjëse për mjedisin dhe infrastrukturën.

Zona e Mbetjeve karakterizohet:

1. Kufijtë e zonës janë bazuar mbi një marrëveshje ndër-bashkiake bashkepunimi dhe/os enga miratimi i këshillit të qarkut (kur kufijtë e zonës përputhen me kufijtë administrativ të qarkut)

2. Përfaqëson një zonë e cila është prauar nga autoritetet qëndore përgjegjëse për planifikimin strategjik kombëtar për menaxhimin e mbetjeve;

3. Ekzistencen e një qëndre komplekse për trajtimin e mbetjeve, përfshire një qëndër për rikuperimin e materialeve të riciklueshme dhe të kompostueshme dhe një landfill sanitar i ndërtuar dhe që operohet në përputhje me standardet e përcatuara në direktivën përkatëse të BE.

4. Mbulimi me shërbim, objektet e grumbullimit (stacionet e transferimit dhe / ose të trajtimit paraprak janë vendosur në një distancë që merr në konsideratë ekonomitë e shkallës dhe siguron nje mbulim eficiente me shërbim, duke përfshirë:

a. Sasinë dhe përbërjen e mbetjeve për një horizont kohor të caktuar strategjik;

b. Sasinë minimale dhe ekonominë e shkallës për objektet e trajtimit dhe depozitimit të mbetjeve (mbi parimin e mbulimit të kostos dhe përballueshmërisë);

c. Kriteret logjistike, përfshirë kushtet fizike të rrjetit rrugor për transportin e mbetejve, kostot e transportit kundrejt përfitimeve nga ekonomitë e shkallës për njësi më të mëdha trajtimi dhe depozitimi;

d. Opsionet / mundësitë për tu lidhur me objekte të tjera ekzistuese ose të projektuara për trajtimin dhe depozitimin e mbetjeve në një Zonë apo Zona Mbetjesh fqinje.

9.6 Rrjeti i Integruar i Objektve për Menaxhimin e Mbetjeve

Rrjeti i Integruar i Objekteve për Trajtimin (RIOT) e mbetjeve përbëhet, por nuk kufizohet nga objektet si më poshtë. Në të gjitha rastet numri dhe lloji i RIOT dhe i teknologjisë së trajtimit dhe depizititi të mbetjeve janë subjekt i një Studimi Fizibilitetit, si pjesë e përcaktimit të Zonës së Mbetjeve dhe planifikimit hapsinor.

1. Objekte të rëndësisë kombëtare:

Një qënder komplekse për menaxhimin e mbetejve të rrezikshme dhe/ose rrymave të tjera të vecanta;

Një qëndër komplekse për menaxhimin e mbetjeve (që mund të përfshijë një Objekt për Rikuperimin e Materialeve (ORM) me qëllim reduktimin e mbetjeve nëpërmjet riciklimit dhe kompostimit, një njësi kompostimi (aerobic ose unaerobic), një landfill ose incinerator.

Ky objekt mund të menaxhohet nga qeveria qëndrore ose nga bashkitë në bashkë-marrëveshje ndërmjet tyre dhe / ose me qeverinë qëndrore;

2. Objekte të rëndeësisë së Zonës së Mbetjeve:

Një qëndër komplekse për menaxhimin e mbetjeve (që mund të përfshijë një Objekt për Rikuperimin e Materialeve (ORM) me qëllim reduktimin e mbetjeve nëpërmjet riciklimit dhe kompostimit, një njësi kompostimi (aerobic ose anaerobic), një landfill ose incinerator.

Një ose disa Stacione Transferimi;

Një Objekt për Rikuperimin e Materialeve, qqe mund të përfshijë:

Page 145 of 162

o Objekt për ndarjen e mbetjeve të riciklueshme

o Një objekt për trajtimin mekanik dhe biologjik të mbetjeve;

Një landfill për mbetjet e pa-rrezikshme, përfshirë një qelizë për mbetjet e azbestit)

Një objekt për grumbullimin dhe trajtimin e mbetjeve nga ndërtimi dhe prishjet;

3. Objekte të rëndeësisë vendore:

Një qëndër për grumbullimin e mbetjeve voluminoze dhe mbetjet e bardha (MEE);

Një objekt për ripërdorimin e mbetjeve;

Një objekt për grumbullimin e rrymave të ndara të mbetjeve të thata të riciklueshme;

Një objekt për grumbullimin dhe trajtimin e mbetjeve nga ndërtimi dhe prishjet;

Objekte të tjera që nuk janë të kategorisë kombëtare dhe/ose të Zonës së Mbetjeve.

Page 146 of 162

10 VLERËSIMI I KOSTOVE PËR INVESTIMET DHE BURIMET E FINANCIMIT

Arritja e objektivave strategjike është bazuar në një zbatim gradual të skemës së përgjithshme për menaxhimin e mbetjeve, e cila ka përcaktuar konceptet e rrymave, të teknikave dhe teknologjisë e cila do të adopotohet në Shqipëri, krahas karakteristikave për zhvillimin e qëndrueshem, standardin e jetesës , dhe mbrojtjen e mjedisit.

Dinamika e realizimit masave per teknikat dhe teknologjisë, dmth të ngritjes së Rrjetit të Integruar të Grumbullimit, Trajtimit dhe Depozitimit të mbejteve, do të përcaktohet nga dinamika e investimeve, politikat inkurajuese për të siguruar investimet kapitale dhe nga masat të cilat do të sigurojnë që kostot operative për të gjithë sistemin e e sektorit të menaxhimit të mbetjeve do të mbulohëen plotësisht mbi bazën e parimit “ndotësi paguan”.

Investimet do të duhet të jenë në balancë me zhvillimin ekonomik të vendit dhe standardin e jetesëse së popullsisë, nga njëra aneë dhe nga ana tjetër me koston e e skenarëve të papërballueshëm dhe konseguencat afat-gjata mjedisore nëse cështjet me trajtimin mjedisor të mbetjeve nuk do të trajtohen në mënyrën dhe kohën e duhur.

10.1 Vlerësimi i Kostove për Investime

Strategjia për Menaxhimin e Integruar të Mbetejve mbështetet mbi parimin e mbulimit të kostove. Kostot për llogaritjet e kryera janë bazuar mbi projeksionet e kryera në kuadër dhe për këtë dokument si përsa i përket pollusisë, gjenerimit të mbetejve, aplikimit të teknikave dhe teknologjive më të mira të mundëshmë në kohën dhe vendin e duhur, si dhe kostove njësi për teknologjitë e përzgjedhura, sic janë propozuar nga dokumenti i Raportit Teknik të “Hartimit të një studimi për kërkesën për investime në sektorin e menaxhimit të integraur të mbetejve në Shqipëri”, Tetor 2017 38. Theksojnë se të gjitha kostot ajnë subjekt rishikimi që mund të vijë si rezultat i versionit përfundimtar të Raportit Teknik, sic është përmendur më sipër, dhe / apo nga studimet më të detajaura të fisibilititetit që do të hartohennë zonat e mbetjeve.

Zbatimi i Straregjisë do të kërkojë një impenjim të madh financiar të qeverisjes në nivel kombëtar dhe vendor për ta trajtuar menaxhimin e mbetjeve si nje sektor strategjik.

Kostot në vijim i referohen trajtimit të Mbetjeve të Ngurta Bashkiake të cialt përfshijnë edhe mbetjet të kategorive të tjera, si “mbejet e bardha39”, mbetjet vëllimorë si dhe mbetjet e rezikshme e spitalore të cilat grumbullohet bashkë me këto mbetje.

Kostot për trajtimin e kategorive të tjera të mbetjeve si dhe të veprimtarive të tjera që lidhen me ciklin e plotë të zbatimit të sistemit të integruar të mbetjeve vijnë nga vijnë më të njëjtat vlera si siv janë përcaktuar në Strategjinë dhe Planin Kombëtar 2011 – 2017.

Në terma të përgjithshëm, në harkun kohor prej 15 vejtësh (2018 – 2033) llogaritje e kryera në kuadër të rishikimi të Straregjisë tregojnë se Shqipëri duhet të financoje rreth 1.33 bilion Euro për të arritur transpozimin e plotë dhe objektivat e BE deri në vitin 2033 në lidhje me menaxhimin e integruar të mbetjeve. Këto kosto përfshijnë zbatimin e plotë të DKM.

Nga shuma e llogaritur 953 milion Euro ose 72 % janë kosto kapitale, dhe 374 milion Euro ose 28 % janë kosto operative. Kosto e anualizuar / vjetore për arritur objektivat llogaritet në rreth 88 milion Euro. Për të arritur ojektivat strategjike, në vlerë mensatare, cdo shqiptar do të paguaj mesatarisht rreth 31 Euro në vit për arritjen e objektivave të strategjisë.

Kosto të tjera kapitale në shumën prej rreth ____ Euro ose % do të shpenzohen për mbylljen e venddepozitimeve ekzistuese40. Përvec kostove kapitale jane llogaritur që rreth ____ Euro ose ___% e totalit do të dedikohen për përmirësimin e legjislacionit, ndërgjegjëgjësimin dhe edukimin si dhe rritjen e kapaciteteve për menaxhimin e integruar të mbetjeve.

38 Që është realizuar nga një konsocium i përbërë nga “Infrastcture and Umëel, Coëi dhe Flag, me finacnim të KfË.39 Mbetjet nga pasisjet elektrike dhe elektronike40 Në referencë me vlerësimin nga Strategjia dhe Plani Kombëtar për MIM 2011 – 2017

Page 147 of 162

Tabela 35: Llogaritja e kostove për grumbullimin dhe trajtimin e MNB

Kosto totale per MNG në horizontin Strategjik 2018 - 2033

Periudha 2018-2023

Periudha 2024-2028

Periudha 2018-2023

Kosto investimi per grumbullimi 57,184,816 49,681,516 49,434,440Kosto operimi per grumbullimin 85,962,866 74,683,558 74,312,142Kosto investimi per transferimin 6,185,382 5,058,609 4,524,732Kosto operimi per transferimin 17,319,070 14,536,273 13,671,312Kosto investimi per trajtimin biologjik 4,617,029 5,721,582 5,661,778Kosto operimi per trajtimin biologjik 1,978,727 7,037,324 11,189,219Kosto investimi per trajtimin termik 148,666,199 83,125 0Kosto operimi per trajtimin termik 281,500,413 188,825,775 138,349,635Kosto investimi per depozitim 37,442,903 199,811 0Kosto operimi per depozitim 18,269,345 13,755,532 11,659,899Kosto totale investimi (Capex) 254,096,329 60,744,643 59,620,950Kosto totale operimi (Opex) 405,030,421 298,838,462 249,182,208

Përmbushjae objektivave të Strategjisë, përmbushja e hierarkisë së Mbetjeve, reduktimi, riciklimi, kompostimi do të bëjë që kostote investimeve dhe ato operacionale do të vijnë duke u ulur, që do të thotë se krahas përmirësimit të menaxhimit the përmirësimit të kushtëve mjesidosore dhe shëndetsore, qytetaret shqiptare do të paguajnë më pak për këtë shërbim.

Grafiku 1: Shpërndarja e anualizuar e kostos banor/vit 2018-2033

2018-2023 2024-2028 2029-20330

5

10

15

20

25

30

35

40

4539

2622

Kosto anualizuar banor/vit (Euro) pwrMIM 2018 - 2033)

10.2 Vlerësimi dhe Shpërndarja e Kostove sipas Fazave të Zbatimit

Sic është sqaruar më sipër, Strategjia dhe arritja e objetivave dhe qëllimeve finale është propozuar të zbatohet në tre faza; faza a parë nga viti 2018 deri ne 2023 e cila zhvillohet në harkun kohor 6 vjet, dhe dy fazae tjera të ndarë në harkun kohor 5 vjercar, respektivisht 2024 – 2028 dhe 2029 – 2033, për të plotësuar harkun kohor strategjik prej 15 vjetësh, brënda të cilit Shqipëria duhet të përmbushë detyrimet që rrjedjin nga DKM e Bashkimit Evropian dhe aspirata e vendit për tu antarësuar në BE.

Përmbushja e detyrimeve të BE është bazuar në kombinimin e teknikave the teknologjive më të mira të mundëshme në përmbushje të hierarkisë së mbetjeve, të cilat përfshijnë:

- Grumbullimin dhe largimin – në nivel vendor;

Page 148 of 162

- Grumbullimin në stacione transferimi të rreth 48 % e sasisë së MNG41;- Ndarjen mbetjeve në burim dhe ndarja në rryma të riciklueshme;- Kompostimi;- Incinerimi; dhe - Depozitimi.

Llogaritjet e kostove nuk kan marrë në konsideratë menaxhimin e pjesës së paketimeve dhe mbetjeve nga paketimet të cilat ndahen në burim dhe dalin nga qarkullimi pa u futur në qarkullimin publik të grumbullimit dhe trajtimti tëmbetjeve.

Për fazën e parë, realizimi i objektivave, megjitse të ulta në këtë periudhë, do të kërkojë një impenjim të madh financiar si nga qeveria qendrore, bashkitë dhe gjetjen e burimeve të tjera të financimit.

Tabela 36: Shpërndarja e Investimeve dhe Kostot Operative në Fazën e Parë të Strategjisë

Kosto totale anualizuara per fazen e pare sipas sasive per MIM

2018 2019 2020 2021 2022 2023 Total

Grumbullimi Kosto investimi per grumbullimi

9,279,809 9,380,071 9,482,660 9,587,625 9,680,152 9,774,500 57,184,816

Kosto operimi per grumbullimin

13,949,839 14,100,557 14,254,774

14,412,563 14,551,653 14,693,481

85,962,866

Transferimi Kosto investimi per transferimin

1,013,701 1,021,424 1,029,330 1,035,728 1,040,679 1,044,521 6,185,382

Kosto operimi per transferimin

2,838,362 2,859,986 2,882,124 2,900,038 2,913,901 2,924,659 17,319,070

TMB Kosto investimi per trajtimin biologjik

103,068 201,212 362,782 647,431 1,163,714 2,138,822 4,617,029

Kosto operimi per trajtimin biologjik

44,172 86,234 155,478 277,471 498,735 916,638 1,978,727

TT(Incinerim)

Kosto investimi per trajtimin termik

25,734,554 25,736,729 25,576,843

25,150,808 24,178,812 22,288,453

148,666,199

Kosto operimi per trajtimin termik

48,728,545 48,732,663 48,429,918

47,623,218 45,782,738 42,203,331

281,500,413

Depozitim Final

Kosto investimi per depozitim

6,312,325 6,330,497 6,324,524 6,283,230 6,177,789 6,012,515 37,440,880

Kosto operimi per depozitim

3,080,110 3,088,977 3,086,063 3,065,914 3,014,463 2,933,817 18,269,345

Kosto totale MNG

Kosto totale investimi (Capex)

42,443,457 42,669,932 42,776,139

42,704,823 42,241,146 41,258,810

254,094,306

Kosto totale operimi (Opex)

68,641,029 68,868,417 68,808,357

68,279,203 66,761,489 63,671,926

405,030,421

Investimet Kapitale për fazën e parë janë llogaritur në rreth 254 milion Euro, prej të cilave rreth 148,6 milion Euro ose 58 % janë investimet e llogaritura në ndërtimin e inciniratorëve. Pjesën më të madhe të nga kosto totale ose 62 % e zënë kostot operative dhe të mirëmbajtjes prej të cilave rrth 69 % e zënë kostot e O & M për incinerimin e mbetejve.

Grafiku nw vijim tregon se si kostot kapitale ashtu dhe ato operative do tw vijnw duke u ulur ndwrkohw qw do tw futen nw pwrdorim grumbullimi i diferencuar, riciklimi dhe kompostimi dhe do tw uletr sasia e mbetjeve qw depozitohen na landfill-e.

Grafiku 2: Tendeca e ndryshimit të kostove kapitale dhe O & M gjatë fazës së parë

41 Ku nuk përshihër sasia e mbetejve nga paketimi qe devijohen si rezultat I përgjegjësisë të zgjeruar të prodhuëesit

Page 149 of 162

2018 2019 2020 2021 2022 2023 Total0

20,000,000

40,000,000

60,000,000

80,000,000

100,000,000

120,000,000

Tendecat e kosto kapitale dhe O & M te anual-izuara per fazen e pare sipas sasive

Kosto totale investimi (Capex) Kosto totale operimi (Opex)

10.3 Planifikimi i burimeve të financimit për investimet në lidhje me MIM

10.3.1 Planifikimi Afat-Mesëm për MIM

Qeveria Shqiptare do të vazhdojë financimin e MIM edhe në kuadër të Projekt Buxhetit Afat-Mesëm 2018 – 2020. Tabela në vijim pasqyron tavanet buxhetore të përcaktuara nga Ministria e Financave për periudhën 2018 – 2020 dhe plus. Sic shikohet në tabelë shpenzimet buxhetore do të kanalizohen nëpërmjet dy ministrive, përkatësisht MTM dhe MIE.

Tabela 37: Planifikimi i buxhetit të shtetit (financim i brendshëm dhe i huaj) 2018 – 2020

Burimi financimit

Menaxhimi i Mbetjeve Urbane Parashikimi Afat-Mesem (000 Leke)

Shpenzime kapitale (te patrupezuara dhe te trupezuara) 2018 2019 2020 Mbas 2020

FB % financimit te brendshem 79% 64% 63% 100%

FH % financimit te huaj 21% 36% 37% 0%

TOTALI

TOTALI BUXHETI SHTETIT (000 Euro) 20,688

26,572

27,195

24,646

TOTALI BUXHETI SHTETIT (ALL) 2,751,549 3,534,072 3,616,972 3,277,970Totali Brendshem 2,181,209 2,274,072 2,266,972 3,277,970Totali Huaj 570,340 1,260,000 1,350,000 0

MIETotali MIE 2,685,012 3,464,972 3,464,972 3,277,970Financim i brëndshëm 2,169,672 2,264,972 2,264,972 3,277,970Financim i huaj 515,340 1,200,000 1,200,000 0

MTMTotali MTM 66,537 69,100 152,000 0Financim i brëndshëm 11,537 9,100 2,000 0Financim i huaj 55,000 60,000 150,000 0

Page 150 of 162

Sipas tavaneve buxhetore të planifikuara në kuadër të buxhetit afat-mesëm, trendi i buxhetit për sektorin edhe në periudhën 2018 – 2020 ë parashikuar paraprakisht edhe për mbas vitit 2020 do të jetë në rritje, Qeveria parashikon të financojë rreth 13.2 miliard Lekë ose rreth 99.1 milion Euro..

Grafiku 3: Tavanet buxhetore për MIM, 2018 – 2020 dhe mbas 2020

2018 2019 2020 Mbas 20200

500,000

1,000,000

1,500,000

2,000,000

2,500,000

3,000,000

3,500,000

4,000,000

2,181,209 2,274,072 2,266,972

3,277,970

570,3401,260,000 1,350,000

0

Tavanet Buxhetore për MIM 2018 -2020 dhe mbas 2020 (000 Leke)

Financim i brëndshëm Financim i huaj

Gjatë kësaj periudhe rritja do të vijë kryesisht nëpërmjet buxhetit të MIE dhe i dedikohet mbështjetjes në vazhdim të ndërtimit dhe operimit të incineratorit në Elbasan dhe Fier (Detyrime për PPP-ë) të cilët do ë marrin rreth 69% ë financimit ë brendshëm nga buxheti i shtetit.

Tabela 38: Shpërndarjen e zërave buxhetor për finacnimin e PPP-ve kundrejt aktiviteteve të tjera

Burimi Financimit

Menaxhimi I Mbetjeve Urbane Parashikimi Afat-Mesem (000 ALL)Emertimi I projektit 2018 2019 2020 Mbas 2020

MIE

Totali Buxhetit te Shtetit 2,751,549 3,534,072 3,616,972 3,277,970

Detyrime per PPP-te 2,014,272

2,014,272

2,014,272

3,004,970

% e detyrimeve per PPP ndaj totalit 73% 57% 56% 92%

Mbas vitit 2020 detyrimet për PPP zënë 92 % ë totalit ë shpenzimeve ë financuara nga burimet e brëndëshme ë buxhetit ë shtetit.Financimet në kuadër të PBA 2018 – 2020 përfshijnë edhe investimet nga burimet e huaja. Për këtë qëllim, në buxhetin e shtetit janë planifikuar edhe mbulimin e kostove lokale të tilla si pagesën e TVSH apo kosto të tjera.

Financimet e planifikuara të donatorëve janë kanalizuar kryesisht nëpërmjet MIE dhe pjesërisht MTM, të cilat dedikohen në zbatimin e projektve të planifikuara dhe që janë në zbatim prej disa vitesh. Totali i financimeve të huaja nga viti 2018 deri në vitin 2020 llogaritet në rreth 24 milion Euro ë cilat përbëjnë rreth 32 % ë buxhetit për menaxhimin e mbetjeve në përgjithësi.

Një listë e detajuar e projekteve kryesore me financim të huaja, disbursimeve deri ne find te vitit 2017 dhe harta e shpërndarjes së tyre, janë paraqitur të përmbledhura në Tabelën # dhe Aneks #.

10.3.1.1 Synimet Financiare dhe Projektet prioritare

Zbatimi I Strategjisë dhe I Planit Kombëtar për MIM do të bazohet në disa prioritete të cilat lidhen me infrastrukturën bazë për depozitimin dhe trajtimin e mbetjeve:

Page 151 of 162

Ndërtimi i infrastrukturës të sistemit të integruar të depozitimit dhe trajtimit në bazë të zonave të mbetejve përfshi Stacionet e Transferimit - Objektet e Rikuperimit të Materialeve dhe - Landfill-eve - për trajtimin dhe depozitimin e mbetjeve të parrezikshme (mbetjet e ngurta bashkiake) mbi bazën e zonave të mbetjeve (modeli i Vlorës);

Eleminimi i vend-depozitimeve ilegale dhe mbyllja e vend-depozitimeve që operohen formalisht për depozitimin e mbetjeve;

Planifikimi dhe eleminimi / mbyllja e hot-spot-eve të mbetjeve industrial42;

Asistencë Teknike për planifikimin e MIM në nivelin e zonave të mbetjeve dhe atë bashkiak

Plotësimi i kuadrit ligjor dhe rregullator

Ndërgjegjsimi dhe edukimi i rregulluar dhe i vazhdueshëm.

Vetwm pika 1 mw sipwr, pwrfshi edhe grumbullimin dhe largimi rrjedhimisht, Menaxhimi i Integruar i Mbetjeve tw Ngurta Bashkiake, nw pwriudhwn 2018 – 2023 do tw kushtojnw rreth 660 milion Euro.

Tabela 39: Balanca mes kostove te strategjisë dhe burimeve të angazhuara financiarare të brendëshme dhe të huaja 2018-2023

VitiCapex &

Opex 2018 - 2023

Investime nga Buxheti I

shtetit

Financime nga burime te huaja tw buxhetuara

Financimi nga bashkite

Kosto kapitale dhe Operative43

Financime te drejtperdrejta

private

totali I finacnimit tw Brendshwm

Balanca me kostot e strategjisw pwr MIM

a b c d e f g h=(c+d+e+f+g)-b2018 111,084,485 16,400,068 4,288,271 28,629,537 - 0 - 61,766,6102019 111,538,349 17,098,286 9,473,684 31,492,490 - 0 - 53,473,8892020 111,584,496 17,044,902 10,150,376 34,641,739 40,666,667 0 - 9,080,8112021 110,984,026 24,646,391 - 38,105,913 40,666,667 0 - 7,565,0552022 109,002,635 - - 41,916,504 40,666,667 0 - 26,419,4642023 104,930,737 - - 46,108,155 - 0 - 58,822,582Totali 659,124,727 75,189,647 23,912,331 220,894,338 122,000,000 - - 217,128,411

Burimet e angazhuara në nivel qëndor, vendor dhe investime të deklaruara private (koncensioni për incineratorin e Tiranës) deri në vitin 2020 dhe plus llogariten në rreth 442 milion Euro të cilat përbëjnë vetëm rreth 67% e shpenzimeve, ndërsa deficiti i pafinancuar llogariten në rreth 217 milion Euro ose 33 % të totalit. Gjithsesi ku deficit bëhet gjithsesi më i madh dhe kërkon anagazhime më të mëdha financiare që llogariten në rreth 48% ose afërsisht 332 million Euro, prej të cilave 220 milion Euro nga pushteti vendor si kosto kapitale dhe operative për grumbullimin dhe largimin e mbetjeve.

10.3.1.2 Burimet Imediate dhe afat-mesme të investimeve

Hartimi i Master-Planit do të krijojë bazat për shpërndarjen e investimeve të infrastrukturës për trajtimin e mbetjeve në Shqipëri dhe do të shërbejë si harta treguese e rrugës për shpërdarjen e fondeve për këtë qëllim, mbi këtë bazë, në kuadrin kohor imediat dhe afat-mesëm (5 vitet e ardhshme), politikat për financimin e sektorit do të jenë:

Përdorimi i fondeve të brëndshme për studime fizibiliteti dhe projekte te detajaura te infrastrktures për trajtimin e mbetjeve., përfshi ngritjen e standardit të depozitimit dhe trajtimit dhe aty ku është e nevojshme, mbylljen e venddepozitimeve të mbetjeve të cilat janë jasht standardit ose nuk plotësojnë kushtet e një standardi të pranueshëm dhe minimal për trajtimin e mbetjeve.

42 Studimi I UNDP, 2008: “Identifikimi dhe prioritizimi i hotspoteve mjedisore ne Shqiperi”, i financuar nga Qeveria e Hollandes

43 LLogaritur një rritje vjetore prej 10 % në vit nga burimet vendore, kryesishrt rritja e tarifave dhe e të adhurave vendore

Page 152 of 162

Perdorimi i fondeve nga projekte mbështetëse bilaterale për hartimin e planeve për zonat e mbetjeve dhe ato bashkiake;

Përdorimi I fondeve grant-e/loans nga institucione financiare ndërkombetare për financimin e ndërtimit të infrastrukturës për depozitimin dhe trajtimin e mbetejve;

Përdorimi i fondeve IPA II CBC 2014 – 2020 (dakordësimin për një % të caktuar) dhe burimeve të tjera me financim nga BE për dërtimin e infrastrukturës për trajtimin e mbetjeve dhe reduktimin nëpërmjet riciklimit dhe kompostimit.

Mbështetja e kompostimit në njësi të vogël në zonat rurale.

Mbështetja e ndarjes së mbetjeve në nivel bashkie, vecanërisht në bashkitë e vogla (recycling yards)

Mbulimi i kostove operative dhe mirëmbajtjes nga tarifat për mbetjet e ngurta bashkiake;

Forcimi i zbatimit të ligjit për apllikimin e parimit “prodhuesi i mbetjeve paguan – prodhuesi i mbetjeve asgjeson mbetjet e krijara nga aktiviteti i vet”.

Ndryshime ligjore të cilat do të inkurajojnë pjesmarrjen e investitorëve privatë në formatin PPP ne operimin e sistemeve të grumbullimit, transportit dhe depozitimit të mbetjeve.

Tabela 40: Lista e projekteve kryesore me financim të huaj të angazhuara aktualisht për MIM

Institucioni përfitues

Donatori Titulli Projektit

Shuma e Projektit (Euro)

Disbursimet deri 2016 (Euro)

Data Fillim -Mbarim

Statusi Vendi

MM JICA (Grant) Support of SWM and 3R Promotion in Albania"

2,026,11744 1,697,511 Jun 14 – May 17

O Tirana, Cerrik, Lezhe

MTI KfW (Grant) SWM South East Albania

1,000,000 667,510 Dec 10 - Dec 16

O Korce

MTI KfW (Loan) SWM South East Albania (Phase II)

10,800,000 2,155,682 Jan13 - Dec 16

O Korce

MTI KfW (Loan) SWM Tranche II

12,000,000 - Jan17 - Dec 18

P Vlora

MTI KfW (Grant) SWM Tranche II

7,534,862 - Jan 17 – Dec 18

P Vlora

MTI KfW (Grant) WMP 700,000 -

O Kombëtar

MTI GIZ (Grant) Climate friendly IW&RM

3,000,000 - May16 - Aug 19

O Kombëtar

MM Swiss (Grant)

SWM Berat region**

2,095,238 - Dec 17 - Dec 20

P Berat

44 Kursi i kembimit 1 USD = 0.85 Euro

Page 153 of 162

Institucioni përfitues

Donatori Titulli Projektit

Shuma e Projektit (Euro)

Disbursimet deri 2016 (Euro)

Data Fillim -Mbarim

Statusi Vendi

MM Swiss (Grant)

SWM Phase II 240,510 240,510 Oct 11 - Oct 13

C Kombëtar

MM BE –IPA 2013 (Grant)

TA for ISWM in 2 Municipalities

2,200,000 - 2017 – 2019

P Kukes – Gjirokaster

MM Swiss (Grant)

SWM Phase II 40,932 40,932 Sep 09 - Jul-11

C Kombëtar

MTI Aus (Grant) Albania ICZMC-U Project

1,700,000 1,700,000 Jan12 - Jan 14

C Saranda

Totali 43,337,659 6,502,145

Page 154 of 162

Page 155 of 162

Aneks # __: Lista e akteve ligjore dhe nënligjore që ndikojnë në rregullimin e menaxhimit të mbetejve

Page 156 of 162

Aneks #: Lista e kompanive te riciklimit dhe të grumbullimit të mbetjeve të riciklueshme të licensuara

N Company Name Activity Adress

1. RAMETAL Recycled colored metal Tirana – Durrës Highëay

Shënavlash Village

2. ZODIAC Colored metal collection, recycling and aluminum processing. Recycled colored metal

Kashar –Tirana

3. GENERAL POLYMEREN

Plastic and polyethylene recycling Gjokaj Village, Vora

4. KLAUDOR Plastic and polyethylene recycling Tirana

5. GERI Plastic Recycling Tirana – Durrës Highëay

6. SPG Celik Ins. San. Ve Tic. L.t.d

Ëaste currents: paper, cardboard, plastics, aluminum

Tirana

7. Medi - Tel L.t.d Hospital ëaste treatment center Tirana

8. POLYECO ALBANIA L.t.d

Conveyance and transport of all types of industrial ëaste, including hazardous ëaste

Tirana

9. Institute of Bio-Technological Research

Collection of used oils and transporting them to licensed companies for processing and recycling purposes

Tirana

10. B.I.A.P. L.t.d Collection, separation and ëaiting for ëaste streams: paper, cardboard, ëood, plastics. Plastic Recycling.

Tirana

11. KU & KO L.t.d Demolition of metal structures, collection, selection, processing of scrap and colored metals

Tirana

12. EVEREST I.E. L.t.d Manufacture of plastic materials and plastic recycling. Collection, transport, storage, recycling, processing of plastic ëaste.

Tirana

13. ANSA L.t.d Collection, cleaning, processing, regeneration of plastic materials, production of plastic pipes; Ëaste collection, plastics, paper, paperboard, ëood, glass, iron, other metals; Cleaning and processing of urban ëaste.

Tirana

14. AMA RECYCLING L.t.d

Colored metal recycling, recycling and aluminum processing.

Tiranë

15. EKSSI Plastic and polyethylene recycling. Komuna Helmes, Kavajë

16. SCHOLZ Albania Scrap processing Xhafzotaj, Durrës

17. EDIPACK Recycle paper and cardboard Porto Romano, Durrës

18. SOMET Recycling batteries and accumulators. Durres

19. Porti Detar Used oil recycling Durres

Page 157 of 162

20. Albania Bitumi L.t.d Lubricating oil recovery. Durres

21. COLI L.t.d Removing solid ëastes and oils from ships. Durres

22. PASTRIMI DETAR Sh.a.

Collection, processing and recycling of port ëaste by ships

Durres

23. KURUM INTERNATIONAL Sh.a.

Scrap Transit Collection. Durres

24. ZODIAC L.t.d Collection, processing, recycling, aluminum melting, production of aluminum foil used.

Durres

25. DAËA INTERNATIONAL TRADE L.t.d

Collection and processing of plastic ëaste Durres

26. LA VITORIA L.t.d Depolymerization and recycling of used tires. Durres

27. SHIJAKU L.t.d Scrap collection and trading. Durres

28. ALBAT RECYCLING L.t.d

Collection, recycling and melting of batteries for lead production

Durres

29. KURUM Scrap Recycling. Elbasan

30. GDS L.t.d Separation and packaging of urban ëaste. Elbasan

31. DRITAN ELEZI Place for storage inert ëaste. Elbasan

32. GOLD PLUS L.t.d Scrap collection point. Elbasan

33. Larti L.t.d Collection, processing and recycling scrap. Elbasan

34. IMPULS - 95 L.t.d Recycled rubber and lubricating oil production.

Elbasan

35. B- RECYCLING Plastic and polyethylene recycling. Olltak , Berat

36. EGLAND-B Plastic and polyethylene recycling. Shupenzë, Dibër

37. PLASTIKA ALBANIA

Plastic Recycling. Vrion, Saranda, Gjirokastra

38. VALE RECYCLING Plastic, polyethylene and paper recycling. Laç, Lezha

39. Ylberi L.t.d Scrap collection point. Lezha

40. IRIDIANI & KADELI L.t.d

Removing oil and solid ëaste from ships. Lezha

41. AMA-Oil Recycling used lubricating oils and petroleum products.

Lushnje. Fier

42. Recolight L.t.d Recycling of urban ëaste for recycling purposes.

Fier

43. TOT - TRADING IN OIL & TRANSPORT

Ëaste recycling plant. Fier

44. ABA 2011 L.t.d Recyclable urban ëaste management and urban ëaste disposal site for the city of Fier.

Fier

45. PIU - ECO L.t.d Scrap collection and processing. Fier

Page 158 of 162

46. Finikas L.t.d Port ëaste cleaning and environmental management.

Vlora

47. M.P.P.T.T Construction and operation of Himara's urban solid ëaste transfer station.

Vlora

48. Riab Vjosa L.t.d Port ëaste cleaning and environmental management.

Vlora

49. Vlora harbour ëaste Port cleaning Vlora

50. Delfini 1 L.t.d Port clearance from solid ëastes and petroleum ëastes.

Vlora

51. ALPIDA L.t.d Collection and removal of solid, liquid and petroleum ëastes from ships in the port of Vlora.

Vlora

52. Etna Polimer L.t.d Collection, processing and recycling of plastic ëaste.

Korça

53. KRIKET - 1 L.t.d Urban ëaste collection, separation, fractionation and packaging of ëaste.

Korça

54. KRËM Sh.a. Maliq landfill & ëaste separation. Korça (Still not functional)

55. KU & KO L.t.d Demolition of metal structures, assembly, separation, processing of scrap and colored metals.

Kukës

56. Becker Albania Bushat landfill & ëaste separation Shkodra

57. PRENG TOMA Landfill for urban ëaste for the Rrëshen and Rubik cities & ëaste separation.

Shkodër

Page 159 of 162

Aneks #: Shpërndarja e Projekteve për MIM të financuar nga Programet e donatoreve të huaj45

Aneksi #: Parashikimi i Investimeve Publike me Financim të Brendshëm v.2018-2020

45 Reference: Inception Report on “Technical Assistance for Integrates Solid Ëaste Management in Tëo Municipalities”. EPTISA 2017. Projekt i financuar nga EU IPA Programme

Page 160 of 162

Emërtimi i projektit të investimit

Projektbuxhet

i 2018 Parashikimi për v.2019

Parashikimi për v.2020

Per tu financuar pas vitit

2020

BUXHETI I SHTETIT 2,181,25

9 2,274,07

2 2,266,9

72 3,277,97

0

MINISTRIA E INFRASTRUKTURES DHE ENERGJISE

2,169,672 2,264,97

2 2,264,9

72 3,277,97

0

Planifikimi Urban 5,400 700 700 0

TVSH per projektin e KfË 2,00

0

- - -

Zgjerimi i landfilleve ekzistuese te Bushatit dhe Bajkaj. 1,30

0 - Mbyllja e venddepozitimeve te betjeve te ngurta ne Bashkite Durrës, Sarandë, Cërrik, Librazhd, Belsh, Prrenjas dhe Himarë

1,400 -

Zhvillimi i modelimeve planifikuese per harten e mbetjeve. 70

0 70

0 7

00 -

PROGRAMI I MENAXHIMIT TE MBETJEVE URBANE 2,164,272 2,264,272 2,264,272 3,277,970 Studim projektim per mbylljes se vendepozitave ekzistuese te mbetjeve te ngurta Himare -

- - -

Ndertimi I vendepozitimit Bushat (faza II) 50,00

0 20,00

0 60,0

00 - TVSH dhe takse doganore per projektin Administrimi i mbetjeve te ngurta ne juglindje te Shqiperise (Faza e II)

10,000

TVSH per Sistemii menaxhimit te mbetjeve te ngurta ne Qarkun e Vlores

70,000

163,000

170,000 -

Kosto Lokale per Sistemin e menaxhimit te mbetjeve te ngurta ne Qarkun Vlore

10,000 -

TVSH per Sistemin e Menaxhimit te Mbetjeve te Ngurta ne Qarkun e Beratit

10,000

47,000 - -

Mbyllja e venddepozitimit ekzistues te Sarandes

10,000 10,0

00 65,00

0

Mbyllja e venddepozitimit ekzistues te Shkodres

10,000 10,0

00 208,00

0

detyrime per PPP 2,014,27

2 2,014,27

2 2,014,2

72 3,004,97

0

MINISTRIA E TURIZMIT DHE MJEDISIT

11,587 9,10

0 2,0

00 -

Programe per mbrojtjen e Mjedisit

11,587 9,10

0 2,0

00 -

IPA- 2013, Mbetjet 3,000

4,000

2,000

Mbetjet- ne kuader te ndryshimeve klimatike-GIZ 8,587

5,100

- -

Aneksi #: Parashikimi i Investimeve Publike me Financim të Huaj, v.2018 – 2020

Page 161 of 162

Emertimi projektit

Donatori /

Kreditori

Kosto Projektit

buxheti 2018

(Grant)

buxheti 2018

(Kredi)

Totali buxhetit

2018

Kërkesat e projek

tbuxhetit v. 2019

Kërkesat e projekt buxhetit

v. 2020

Per tu financuar

pas vitit 2020

TOTALI FINANCIMI I HUAJ 3,884,340 470,340100,00

0 570,340 1,260,000 1,350,000 0MINISTRIA INFRASTRUKTURES DHE ENERGJISE 3,554,340 415,340

100,000 515,340 1,200,000 1,200,000 0

PROGRAMI MENAXHIMI I MBETEJVE URBANE 3,509,000 400,000

100,000 500,000 1,200,000 1,200,000 0

Administrimi i mbetjeve të ngurta në Juglindje të Shqipërisë (Faza II) KFË 809,000

100,000

100,000

200,000

200,000

Administrimi i mbetjeve të ngurta në Juglindje të Shqipërisë (Faza II) KFË 440,000 200,000

200,000

Sistem i Menaxhimit te Mbetjeve te Ngurta ne Qarkun e Vlores KFË 2,260,000 200,000

200,000

1,000,000

1,000,000

Planifikimi Urban 45,340 15,340 0 15,340 0 0 0Hartimi i master planit në fushën e mbetjeve, KFË kfë 45,340 15,340

15,340 -

-

-

MINISTRIA E TURIZMIT DHE MJEDISIT 330,000 55,000 0 55,000 60,000 150,000 0Programi Mbrojtje e Mjedisit 330,000 55,000 0 55,000 60,000 150,000 0

IPA- 2013, Mbetjet IPA 280,000 40,0

00 40,0

00 40,00

0 150,0

00 Mbetjet- ne kuader te ndryshimeve klimatike-GIZ GIZ 50,000

15,000

15,000

20,000

Page 162 of 162

Documents

Inception Report · Web viewDuke kombinuar të dhënat e INSTAT, nga totali i MNB që gjenerohen në 2016, rreth 326,000 ton (ose 25 % e totalit) që gjenerohet depozitohet në landfill-e