INDEKS TJELESNE MASE

BMI

Predavač: Daliborka Kuzmanović, viša med.sestra e-mail: daliborka.kuzmanovic@sec.ba

BMI:

Je visinsko- težinski pokazatelj uhranjenosti pojedinca i validan je za sve osobe starije od 20 godina

Izračunava se tako da se tjelesna težina osobe u kilogramima podijeli sa kvadratom visine u metrima:

BMI= m/h²

2 Socijalno edukativni centar

www.sec.ba

BMI:

Prikazuje odnos težine i visine tijela, međutim ne uzima u obzir tjelesnu građu, pa je njegova upotreba ograničena

On ne može ilustrovati odnos masnog tkiva u odnosu na mišićnu ili koštanu masu- što su osnovni kriterijumi za procjenu uhranjenosti

Pojedinci sa velikom tjelesnom masom i visokim BMI indeksom ne mogu se automatski kategorizovati kao gojazni

3 Socijalno edukativni centar

www.sec.ba

BMI: Ne primjer, kod bodibildera i krupno građenih

ljudi, udio mišićne i koštane mase u odnosu na visinu je velik, ali to ne znači da su oni debeli

Ipak BMI se koristi kao dobra statistička i medicinska mjera uhranjenosti

4 Socijalno edukativni centar

www.sec.ba

Statistička upotreba:

Ovaj indeks je prvenstveno statističko oruđe, namjenjeno proučavanju društvenog zdravlja, koje omogućava istraživanje i poređenje medicinskih podataka u kojima su zabilježeni visina i težina subjekta- kako bi se procjenio rizik po zdravlje u odnosu na uhranjenost stanovništva

5 Socijalno edukativni centar

www.sec.ba

Statistička upotreba:

BMI se koristi samo za procjenu debljine- iako postoje i mnogo sofisticiranije i tačnije metode za određivanje indeksa gojaznosti. Kako se visina i težina rutinski bilježe u svim kulturama i za vrijeme različitih medicinskih pregleda, BMI je postao popularno oruđe zdravstvenih statističara – koje omogućavaju jasnu matematičku koleraciju između težine (uhranjenosti) i učestalosti pojavljivanja određenih bolesti, na najširem uzorku populacije

6 Socijalno edukativni centar

www.sec.ba

BMI u praksi:

BMI se koristi za definiciju medicinskog standarda gojaznosti u mnogim zemljama, još od sredine 1980-tih godina, a ovaj način procjene se koristi i u statistikama Svjetske zdravstvene organizacije.

Krajem 1990-tih godina, BMI je postao popularan među širom publikom, kroz različite programe društvenog zdravlja, koje su uglavnom sponzorisale vlade zapadnih zemalja- kao podsticaj širenju svijesti o zdravom načinu života, zdravoj ishrani i fitnesu.

. 7

Socijalno edukativni centar www.sec.ba

BMI u praksi: BMI kao statistička mjera je koristan, jer

omogućava procjenu promjena u društvu kroz određeno vrijeme. Ovaj jednostavan i lako izračunjiv pokazatelj može se koristiti za procjenu uticaja privrede ili politike na prehranu stanovništva

Uprkos ograničenjima BMI indeksa u kliničkoj praksi, on se koristi u mnogim javnim zdravstvenim kampanjama kao približno mjerilo idealne težine – jer ga je lako izračunati kod kuće, uz upotrebu sveprisutnih mjerila: vage i metra

8 Socijalno edukativni centar

www.sec.ba

BMI klasifikacija:

Uhranjenost čovjeka se može rangirati indeksom od 15 (blizu izgladnjelosti), pa sve do 40 i više (morbidna gojaznost). Ova statistička krivulja se često opisuje prihvatljivijim kategorijama, radi lakšeg razumjevanja:

- (teška) pothranjenost - idealna težina - pretjerana težina - blaga gojaznost - teška gojaznost.

9 Socijalno edukativni centar

www.sec.ba

BMI klasifikacija: Tačne vrijednosti i kategorizacija variraju, no

uobičajeno se procjenjuje da BMI indeks manji od 18,5 označava mršavost i može ukazivati na neuhranjenost, poremećaj prehrane ili druge zdravstvene probleme- dok BMI veći od 25 indicira pretjeranu težinu, a iznad 30 gojaznost. Ovaj raspon kategorija odgovara odraslim osobama iznad 20 godina života. Za mlađe od 20 godina primjenjuje se nešto drugačija kategorizacija, s obzirom da djeca imaju drugačije proporcije i drugačije odnose visine i težine

10 Socijalno edukativni centar

www.sec.ba

Preporučena BMI kategorizacija: Indeks kvalifikacija: • <18,5 pothranjenost • 18,5 – 25 idealna težina • 25 – 30 pretjerana težina • >30 gojaznost Ovo je klasifikacija SZO, međutim ove

preporuke i kategorizacija se mogu razlikovati od države do države – zavisno od tipske građe tijela

11

Socijalno edukativni centar www.sec.ba

BMI

12 Socijalno edukativni centar

www.sec.ba

Nepravilan unos hrane i tekućine

Bolesti izazvane hranom i ishranom:

Dijelimo ih na: - Bolesti koje nastaju usljed zagađene hrane

- Bolesti koje nastaju usljed smanjene

nutritivne vrijednosti namirnica

Socijalno edukativni centar www.sec.ba 14

Bolesti izazvane hranom i ishranom:

Kada govorimo o bolestima izazvanim hranom možemo ih posmatrati iz dva ugla:

- Poremećaji nastali usljed smanjenog unosa

gradivnih i/ili zaštitnih materija

- Poremećaji nastali usljed povećanog- prekomjernog unosa gradivnih i/ili zaštitnih materija

Socijalno edukativni centar www.sec.ba 15

Bolesti koje nastaju usljed zagađene hrane: Zagađenje hrane putem bioloških i hemijskih

agenasa je problem u kojem se suočavaju i visokorazvijene i nerazvijene zemlje

Socijalno edukativni centar www.sec.ba 16

Uzroci: Primjeri:

Spoljašnje opasnosti:

Hemijski kontaminenti: Teški metali, živa, olovo, rezidue pesticida i veterinarskih lijekova

Biološki kontaminenti: Bakterijama izazvane infekcije (salmonela) ili intoksikacija (clostridium botulinum), gliste, virusi, gljive itd.

Unutrašnje opasnosti: Cijanidi,solanini, oksalna k.itd.

Trovanje hranom:

Pod trovanjem hranom podrazumjeva se akutno zapaljenje gastrointestilnalnog trakta prouzrokovano unosom hrane koja sadrži štetne komponente. Kao najčešći uzročnici trovanja ističu se:

- Hrana kontaminirana bakterijama - Otrovne vrste biljaka i riba - Hemijske supstance - Virusi, mikrotoksini, paraziti itd.

Socijalno edukativni centar www.sec.ba 17

Trovanje hranom:

U hrani se mogu naći brojini toksični agensi. Pojedini su prirodni sastojci hrane i u malim količinama su neškodljivi (solanin u krompiru), neki od njih mogu djelovati kao antivitamini (hemoragična bolest). Kupus, repa i ren mogu djelovati strumogeno usljed prisustva glukozinolata. Neke hemijske supstance se hrani dodaju namjerno radi poboljšanja svojstava hrane (konzervansi, emulgatori, boje i dr.)

Socijalno edukativni centar www.sec.ba 18

Trovanje hranom:

Neke supstance u hranu dolaze iz zagađene životne sredine (živa, olovo,i dr.) ili se koriste za zaštitu biljnih kultura ili domaćih životinja (insekticidi, fungicidi, herbicidi, hormoni, antibiotici)

Radi se o velikom broju hemijskih jedinjenja koja mogu izazvati akutno trovanje, hronično trovanje zbog duže ekspozicije malim količinama ili promjene kod budućih generacija preko mutagenih, kancerogenih ili teratogenih efekata

Socijalno edukativni centar www.sec.ba 19

Poremećaji nastali usljed smanjenog unosa gradivnih i/ili zaštitnih materija: Bilo da se radi o nutritivnom deficitu pojedinih

mikroelemenata (npr.gvožđa, vitamina A, joda) ili makroelemenata- proteinsko-energetski deficit, ili pak proteinskom suficitu i suficitu u pogledu mikro i makro elemenata ovakvi poremećaji u ishrani vode ka bolesti

Za ocjenu deficitarnih stanja su izrađene šeme da bi se simptomatologija lakše prepoznala u cilju lakšeg praćenja rezultata

Socijalno edukativni centar www.sec.ba 20

Poremećaji nastali usljed smanjenog unosa gradivnih i/ili zaštitnih materija: SIMPTOMI: ETIOLOGIJA: Kosa (dispigmentacija, promjena boje) Nedostatak bjelančevina Nokti (legnuća na noktima,atrofija) Nedostatak Fe,Ca i vitamina D Koža (hipertrofija folikula,hiperkeratoza, riblja koža)

Nedostatak vitamina C i A

Oči (blefaritis, fotofobija,noćno sljepilo) Nedostatak vitamina A Usne (angularni stomatitis) Nedostatak B-kompleks vitamina i Fe Jezik (crven, edem jezika) Nedostatak folne kiseline, vitamina

B12, proteina Zubi (karijes, gingivitis) Nedostatak fluora, Ca, P, vitamona A,

C i D Kosti (rahitis, osteoporoza) Nedostatak vitamina D, Ca, P Nervni sistem (polineuropatija, RN) Nedostatak vitamina B- kompleksa KVS ( miokarditis, edem) Nedostatak vitamina B, proteina Endokrini sistem (struma) Nedostatak joda 21

Gojaznost:

To je hronična bolest koja se ispoljava prekomjernim nakupljanjem masti u organizmu i povećanjem tjelesne težine

Najčešće pridružene bolesti gojaznosti jesu dijabetes, poremećaj metabolizma masti i visok krvni pritisak. Imunitet gojaznih je slab

Gojaznost možemo spriječiti zdravstvenim prosvjećivanjem, poticanjem zdrave, racionalne ishrane i kontinuirane fizičke aktivnosti

Socijalno edukativni centar www.sec.ba 22

Gojaznost:

Nezdrav stil života je najčešći uzrok gojaznosti, a mogu biti i genetska predispozicija ili neka druga bolest razlogom gojaznosti

Socijalno edukativni centar www.sec.ba 23

Gubitak apetita: Ovaj poremećaj mogu izazvati bolesti kao što

su povišena tjelesna temperatura, loše varenje, a ako potraju duže obično se radi o simptomima nekog ozbiljnog oboljenja kao što je upala jetre, depresije kao i karcinoma.

Gubitak apetita je česta pojava kod starih osoba, jer sa godinama opada i potreba za hranom.

Ako je gubitak apetita posljedica bolesti, onda liječimo tu bolest

Socijalno edukativni centar www.sec.ba 24

Gubitak apetita:

U ostalim situacijama potičemo želju za hranom na različite načine.

Obroci treba da budu manji, redovni i da sadrže omiljenu hranu

Masline, ruzmarin, cikorija potiču apetit. Kafu ili čaj piti poslije obroka, jer kofein ublažava apetit. Od koristi mogu biti blage masaže i aromatizovane kupke, posebno kod osoba kome su stres i strah uzrok gubitka apetita

Socijalno edukativni centar www.sec.ba 25