OPŠTI POSTUPCI SPREČAVANJA INFEKCIJE

dezinfekcija

Predavač: Daliborka Kuzmanović, viša med.sestra

e-mail: daliborka.kuzmanovic@sec.ba

Antisepsa, asepsa

Antisepsa (grč. Anti =protiv i sepein =trunuti, gnjiti i lat. Antisepsis – protiv sepse) je u medicini prvobitno borba protiv truljenja, naziv u hirurgiji za postupak koji se primjenjivao u drugoj polovini 19. vijeka pri liječenju otvorenih preloma kostiju i gnojnih rana.

Danas, je antisepsa postupak kojem je cilj suzbijanje infekcije i uništavanje mikroorganizama na instrumentima, koži, ranama, predmetima…

Antiseptik je kemijsko sredstvo koje sprečava razvoj mikroorganizama. Antiseptici koji se danas primjenjuju u praksi često imaju dezinficirajuće djelovanje.

2 Socijalno edukativni centar www.sec.ba

Asepsa (grč. A – bez, sepein – trunuti, gnjiti) znači odsustvo kontaminacije.

Asepsa je način rada kojim se u medicini, a posebno u hirurgiji i liječenju rana, isključuje svaka mogućnost vanjske kontaminacije radnog polja i svega što se pri radu upotrebljava.

Asepsu postižemo različitim i fizikalnim i hemijskim postupcima – sterilizacijom i dezinfekcijom.

Brojni postupci kojima se ostvaruju (posebno u hirurgiji) uslovi aseptičkog rada mogu se sažeti u pet osnovnih pravila asepse: priprema bolesnika priprema prostora priprema osoblja priprema pribora postupak s «ranom».

3 Socijalno edukativni centar www.sec.ba

Dezinfekcija pojam suprotan infekciji (lat. inficere = zaraziti)

skup postupaka pomoću kojih smanjujemo broj mikroorganizama u određenoj sredini ili na određenom predmetu i oslobađamo ih zaraznosti (činimo ih nesposobnim da prenesu infekciju)

dezinfekcijom ne uništavamo sve prisutne mikroorganizme, već smanjujemo njihov broj i virulenciju na nivo na kojoj oni više nisu opasni za zdravlje ili više ne mogu štetiti na koji drugi način

dezinficijens je hemijsko sredstvo kojim se obavlja dezinfekcija

4 Socijalno edukativni centar www.sec.ba

Dezinfekciono sredstvo primijenjeno na određenom predmetu može djelovati: Bakteriostatično, virustatično – sprečava rast i

razvoj, ali ne uništava (bakterije, viruse) Baktericidno, virucidno, fungicidno – uništava

(ubija lat. occidere = ubiti) bakterije, viruse, gljivice

Inhibitorno – koči, usporava ali ne sprečava rast i razvoj mikroorganizama.

5 Socijalno edukativni centar www.sec.ba

Dezinfekcija ima široku primjenu (kao higijenska mjera zaštite), osim u zdravstvu i u drugim djelatnostima (u ugostiteljstvu, hotelijerstvu, industriji živežnih namirnica, prometu…). U zdravstvu, posebno u stacionarnim zdravstvenim

ustanovama, dezinfekcija obuhvata: kožu (naročito ruku) zdravstvenih radnika i bolesnika odjeću i obuću zdravstvenih radnika i posjetilaca posteljinu i rublje podove, zidove, pokućstvo, i radne površine u svim

prostorijama odjela i hodnicima operacione sale i prostorije za preoperativnu pripremu

(uključujući i predmete) sanitarne prostorije i posude za obavljanje nužde kuhinje, kuhinjski pribor i pribor za jelo optičke instrumente koji se ne smiju sterilizovati 6 Socijalno edukativni centar

www.sec.ba

Metode dezinfekcije Prirodne metode dezinfekcije

sunčeva svjetlost, taloženje vrtloženje filtracija

Mehaničke metode dezinfekcije četkanjem, ribanjem, pranjem, čišćenjem, struganjem. ventilacijom (propuhom)

Termičke metode dezinfekcije spaljivanje, žarenje, preglanje i kuhanje

Hemijske metode dezinfekcije 7 Socijalno edukativni centar

www.sec.ba

Vrste dezinfekcije u odnosu na vrijeme primjene:

Profilaktička ili higijenska dezinfekcija se provodi u svrhu profilakse zaraznih bolesti. Provodi se dezinficijensima širokog spektra djelovanja.

Tekuća dezinfekcija ili dezinfekcija u toku trajanja neke zarazne bolesti, odnosno kad je bolest već prisutna. Provodi se ciljano, dezinficijensima koji će uništiti uzročnika.

Završna dezinfekcija se provodi nakon završetka bolesti ili nakon što je uklonjen izvor infekcije. 8 Socijalno edukativni centar

www.sec.ba

Dezinficijensi

hemijska sredstva - svojim djelovanjem uništavaju vegetativne oblike mikroorganizama, ali ne obvezno i njihove spore

smanjuju broj mikroorganizama na nivo koji ne šteti zdravlju

anorganska i organska dezinfekciona sredstva

9 Socijalno edukativni centar www.sec.ba

Anorganska dezinfekciona sredstva

kiseline (3% acidi borici), baze (kreč) halogeni elementi (hlor - preparat Izosan G, jod

- povidon jodid), oksidaciona sredstva (H²O², KMnO4).

10 Socijalno edukativni centar www.sec.ba

Organska dezinfekciona sredstva

fenol (karbolna kiselina, derivati fenola se uglavnom ne upotrebljavaju zbog iritacije kože i sluznica),

lizol (krezolov sapun- rijetko za dezinfekciju podova),

formaldehid (upotrebljava se za dezinfekciju endoskopskih aparata i anesteziološkog pribora),

alkoholi (najčešće se koristi 70% etilni alkohol za dezinfekciju kože)

akridinske boje (Rivanol)

11 Socijalno edukativni centar www.sec.ba

Savremena dezinfekciona sredstva razlikuju se po: hemijskom sastavu, načinu primjene i djelovanja po učinkovitosti Savremena dezinfekciona sredstva - sprečavaju razmnožavanje i većinom uništavaju mikroorganizme oksidacijom, redukcijom, apsorpcijom, koagulacijom bjelančevina i remećenjem osmotske ravnoteže

12 Socijalno edukativni centar www.sec.ba

Teorijski idealno dezinfekciono sredstvo trebalo bi imati ova svojstva: djeluje baktericidno i brzo u malim koncentracijama ima širok spektar djelovanja (bakterije, virusi, gljivice) djeluje u prisutnosti organskih tvari (krv, gnoj…) nije otrovno (mora biti neškodljivo ako se proguta) ne nadražuje kožu niti izaziva alergijske reakcije ne ugrožava biološku ravnotežu u ljudskoj okolini ne djeluje kancerogeno ni teratogeno ima ugodan miris ili da je bez mirisa ne oštećuje metal, plastiku, tkanine niti mijenja njihovu

boju djeluje na različitim temperaturama (ima veći raspon djelovanja) ekonomično je (nije preskupo) 13 Socijalno edukativni centar

www.sec.ba

Nijedno danas poznato dezinfekciono sredstvo nema sva navedena svojstva.

Važno je odabrati ono koje ima najviše poželjnih svojstava.

Pri primjeni dezinfekcionih sredstava treba voditi

brigu i o faktorima koji utiču na uspješnost dezinfekcije.

14 Socijalno edukativni centar www.sec.ba

Faktori koji utiču na djelovanje dezinfekcionih sredstava: Vrsta mikroorganizma: pojedine vrste mikroorganizma

različite su građe, stoga postoje i razlike u nivou njihove osjetljivosti prema dezinfekcionim sredstvima. Posebno su otporne bakterije koje stvaraju spore.

Sredina u kojoj djeluje: prisustvo organskih tvari, naročito bjelančevinskih, znatno umanjuje učinkovitost dezinfekcije. (stolica, iskašljaj, krv, gnoj).

Temperatura sredstva: s povišenjem temperature otopine povisuje se i djelotvornost dezinfekcionog sredstva, a sniženjem temperature ona se smanjuje.

Koncentracija dezinfekcionog sredstva: u primjeni dezinficijensa potrebno je pridržavati se uputstva proizvođača pri njegovoj pripremi za upotrebu

Vrijeme djelovanja sredstava: razlikujemo brzinu djelovanja dezinfekcionog sredstava i trajanje njegova djelovanja. Ni jedno dezinfekciono sredstvo ne djeluje trenutno i svakom je potrebno izvjesno vrijeme da dođe u dodir s mikroorganizmima.

15

Pravilno provođenje dezinfekcije Postupak: Provesti mehaničku dezinfekciju (pranje, ribanje) Izabrati dezinfekcijsko sredstvo Pripremiti potrebnu količinu sredstva

odgovarajuće koncentracije i temperature Predmete izložiti djelovanju dezinfekcijskog

sredstva tokom propisanog vremena Predmete isprati, obrisati ili osušiti.

16 Socijalno edukativni centar www.sec.ba

UPOTREBA ZAŠTITNE ODJEĆE

Zaštitna odjeća služi za prevenciju prenosa mikroorganizama sa sestre na pacijenta, kao i obrnuto od pacijenta na sestru.

U svrhu zaštite koristimo: kapu, masku, ogrtač, rukavice i kaljače.

17 Socijalno edukativni centar www.sec.ba

Zaštitna maska

služi za sprječavanje prijenosa mikroorganizama koji se prenose zrakom i kapljicama sline sa sestre na pacijenta i obratno

potrebno ju je staviti prije ulaska u bolesničku sobu i skida se po izlasku i baca

masku je potrebno staviti tako da pokriva usta i obje nosnice

danas se uglavnom koriste maske za jednokratnu upotrebu

18 Socijalno edukativni centar www.sec.ba

19 Socijalno edukativni centar www.sec.ba

Rukavice upotrebljavaju se pri gotovo svakom dužem kontaktu sa

pacijentom, njegovom posteljinom, priborom … svrha upotrebe je prevencija prijenosa mikroorganizma

sa pacijenta na sestru te potom na drugo osoblje i pacijente.

sterilne rukavice se stavljaju pri medicinsko tehničkim i nekim dijagnostičkim zahvatima koji zahtijevaju aseptičan rad

upotrebljavaju se samo jednom i za jednog pacijenta te ih je potrebno mijenjati pri svakom novom kontaktu, pri upotrebi sterilnih rukavica ne smije se zaboraviti da ako se dodirne bilo što nesterilno one prestaju biti sterilne.

ruke je potrebno prati prije i poslije nošenja rukavica budući da se mikroorganizmi brže razmnožavaju u toploj i vlažnoj rukavici i kada nema vanjske kontaminacije.

20 Socijalno edukativni centar www.sec.ba

Zaštitna kapa i kaljače

obavezno se upotrebljavaju za vrijeme operativnih zahvata, porođaja i kod protektivnih izolacija

njihova je svrha spriječiti prenos mikroorganizama sa osoblja na pacijenta

21 Socijalno edukativni centar www.sec.ba

PRANJE RUKU jedan od osnovnih postupaka medicinske i kirurške

asepse loše opranim rukama može se prenijeti više

mikroorganizama nego bilo kojim drugim predmetom potrebno ih je prati odmah po dolasku na odjel, prije i

poslije kontakta sa pacijentom, prije i poslije invazivnih zahvata i drugih kontaminirajućih postupaka, prema potrebi tijekom nekog zahvata, prije i poslije nošenja rukavica, prije odlaska sa odjela…

cilj je pranja ruku odstraniti nečistoću i tranzitne mikroorganizme te smanjiti ukupan broj mikroorganizama na rukama

22 Socijalno edukativni centar www.sec.ba

23

SMJEŠTAJ PACIJENTA U IZOLACIJU

Pacijenti se mogu smjestiti u izolaciju zbog: rizika za širenja infekcija (infekcioznosti) ili radi prevencije nastanka infekcije.

Pacijent se može smjestiti u posebnu sobu ili ostati u

svojoj sobi ako je odgovarajuća. Kod protektivne izolacije pacijent nije u kontaktu sa

inficiranim ili potencijalno inficiranim pacijentom i time se smanjuje rizik za nastanak infekcije

U slučaju infekcioznog pacijenta sprječava se mogućnost širenja infekcije na zdrave pacijente i na osoblje

24 Socijalno edukativni centar www.sec.ba

Osigurati sobu sa sanitarnim čvorom (kupaonica, WC) smanjuje se rizik za nastanak enteralnih infekcija

Staviti oznaku na vrata sobe - izolacija, vrata moraju biti stalno zatvorena da se spriječi širenje infekcije i olakša čitanje natpisa na vratima

Osigurati osigurati protok zraka (pri otvaranju vrata zrak ne ulazi u prostoriju nego da izlazi van - klima s pozitivnim tlakom u sobi) kod protektivne izolacije odnosno, da zrak ne izlazi van (klima sa negativnim tlakom) kod izolacije infektivnog pacijenta

Čistiti sobu svaki dan prije čišćenja ostalih soba i prostorija na odjelu (protektivna), a izolacija infektivnog pacijenta nakon čišćenja ostalih soba i prostorija na odjelu

Osigurati poseban pribor za čišćenje sobe koji se ne upotrebljava za čišćenje drugih prostorija na odjelu.

25 Socijalno edukativni centar www.sec.ba

soba za izolaciju ne treba imati nikakvu posebnu opremu osigurati u sobi: tlakomjer, toplomjer i ostali potreban

pribor koji će koristiti samo taj pacijent. dezinficirati sav pribor koji se unosi u sobu oprati ruke te staviti zaštitnu odjeću prije svakog rada s

pacijentom skinuti zaštitnu odjeću (nakon izlaska) za jednokratnu

upotrebu staviti u vreću za otpad, a onu koja se može prati staviti u posebne vreće (pranje i sterilizacija)

26 Socijalno edukativni centar www.sec.ba

Sterilizacija je postupak

kojim se uništavaju svi živi oblici mikroorganizama

(patogeni, apatogeni i njihove spore) na predmetima koji se steriliziraju

(instrumenti, zavojni materijal, gumene rukavice, tekućine).

27 Socijalno edukativni centar

www.sec.ba

28

29