Industrial Robots AND ITS IMPACTS ON LABOR MARKET · หุ่นยนต์อุตสาหกรรม: กระแสใหม่ที่แรงงานต้องกังวลจริงหรือ?

หนยนตอตสาหกรรม: กระแสใหมทแรงงานตองกงวลจรงหรอ? | 1

Industrial Robots AND ITS IMPACTS ON LABOR MARKET หนยนตในภาคอตสาหกรรม: กระแสใหมทแรงงานตองกงวลจรงหรอ?

พชรพร ลพพฒนไพบลย นนทนตย ทองศร

มกราคม 2018

“Three of the world’s ten largest employers are now replacing their workers with robots1”

3 ใน 10 บรษททมการจางงานมากทสดในโลกไดเรมมการน าหนยนตมาใชแทนคนงาน - Business Insider

"The automation of factories has already decimated jobs in traditional manufacturing, and the rise of artificial intelligence is likely to extend this job destruction deep into the middle classes, with only the most caring, creative or

supervisory roles remaining."

การใชระบบอตโนมตไดท าลายต าแหนงงานเดมๆ ในโรงงานอตสาหกรรมไปแลว สวนการผงาดขนของปญญาประดษฐ (AI) กคงจะท าลายงานทเปนของชนชนกลางดวย ทจะเหลอรอดคงมแตงานดานการดแล งานสรางสรรค และงานจดการ

- Stephen Hawking นกฟสกสทฤษฎ และศาสตราจารยประจ ามหาวทยาลยเคมบรดจ

กระแสของการพฒนาดานเทคโนโลยก าลงมาแรง และภาครฐมองเหนโอกาสทจะน าหนยนตมาใชมากขน โดยเฉพาะในภาคอตสาหกรรมทงยานยนต อเลกทรอนกส พลาสตก และการแพทย จนหนยนตกลายเปนหนงในอตสาหกรรมอนาคต (New S-curve) ของไทย โดยการใชหนยนตยงเปนเรองทมประเดนใหชวนคดในอกหลายแงมม ทงในดานประโยชนตอเศรษฐกจและสงคม เชน ชวยใหการผลตมประสทธภาพมากขน ลดตนทน อกทงยงกอใหเกดงานใหมๆ แตในอกดานหนง เกดค าถามวาหนยนตจะเขามาท างานแทนแรงงานจนสงผลกระทบตอการจางงานหรอไม มากนอยเพยงใด บทความนจงมวตถประสงคเพอศกษาผลกระทบของหนยนตตอแรงงานในภาคอตสาหกรรมของไทย2 เพอน าไปสขอเสนอวาไทยควรเตรยมพรอมเพอรองรบการเปลยนแปลงนอยางไร โดยบทความจะแบงออกเปน 4 สวน ไดแก (1) บทเรยนจากตางประเทศ (2) หนยนตอตสาหกรรมกบการผลตไทย (3) หนยนตอตสาหกรรมและผลกระทบตอแรงงานไทย และ (4) ขอเสนอแนะเชงนโยบาย

1 ขอมลจาก Business Insider, 2016: บรษทดงกลาวประกอบดวยบรษท Foxconn (อนดบท 10) แทนทแรงงาน 60,000 คน ดวยหนยนต; Walmart

(อนดบท 3) มความตองการทจะแทนทคนดแลโกดงดวยโดรน; the US department of defense (อนดบท 1) มกองทพโดรน RQ-11 Ravens 7,362 ตว ลาดตระเวนโดยไมตองใชคน

2 เพอใหการประเมนผลกระทบของเทคโนโลยตอแรงงานมความชดเจน บทความนจะก าหนดขอบเขตอยในการผลตภาคอตสาหกรรม และใหค าจ ากดความของ “หนยนต” คอ เครองจกรทสามารถตงโปรแกรมท างานดวยตนเอง (อตโนมต) ซงรวมถงแขนกล โดยบางสวนของบทความนจะใชค าวา “หนยนต” และ “อตโนมต” แทนกน เพอใหเขากบบรบทของเนอเรอง โดยทไมมเจตนาสอความใหตางกน


1 | Industrial Robots AND ITS IMPACTS ON LABOR MARKET บทเรยนจากตางประเทศ

พชรพร ลพพฒนไพบลย และ นนทนตย ทองศร

“การใชหนยนตในการผลตภาคอตสาหกรรมไมใชเรองใหมในประเทศพฒนาแลวอยางเยอรมน ญปน เกาหลใต และสงคโปร และในระยะหลงประเทศตลาดเกดใหมแถบเอเชย โดยเฉพาะจนกเรมหนมาใชหนยนตในการผลตมากขนเชนกน หลายประเทศเผชญกบการเปลยนแปลงนมากอน การศกษาเรยนรบทเรยนจากตางประเทศจงเปนสงส าคญเพอเตรยมพรอมและรบมอใหทน”

หากจะศกษาบทเรยนการใชหนยนตจากตางประเทศ จ าเปนตองมตวชวดวา แตละประเทศมความสามารถในการใชหนยนตมากนอยเพยงใด การดเพยงจ านวนหนยนตจะไมสะทอนความสามารถในการใชหนยนตได เพราะบางประเทศ เชน สงคโปรอาจมขนาดการผลตภาคอตสาหกรรมเลกกวาไทย จงใชจ านวนหนยนตนอยกวา ดงนน การเปรยบเทยบแบบมาตรฐานสากลจงพจารณาจากจ านวนหนยนตตอแรงงาน หรอเรยกอกอยางวา ความหนาแนนของการใชหนยนต

ดงนน บทความนจงเลอกศกษาประเทศทมจ านวนหนยนตตอแรงงานในภาคอตสาหกรรมสงสดในโลก 4 ประเทศ ไดแก เกาหลใต สงคโปร เยอรมน และญปน3 และเลอกศกษาอก 1 ประเทศทมการใชหนยนตเตบโตสงทสดในโลก คอ จน4

เรมดวย เกาหลใต ญปน และจน ทง 3 ประเทศนไดรบการขนานนามวา สามเหลยมการคาหนยนต (Triangle of robotics trade) ไมใชเพยงเพราะ 2 ใน 3 ประเทศน ต ด อ น ด บ ก า ร ใ ช ห น ย น ต ต อ แ ร ง ง า น ใ นภาคอตสาหกรรมสงอนดบตนๆ ของโลก แตยงเปนเพราะผผลตภาคอตสาหกรรมทอยใน 3 ประเทศน มการซอขายหนยนตสงสดตด 3 อนดบแรกของโลก5 และหากรวมยอดผลต จ าหนาย และใชงานของทง 3 ประเทศน จะคดเปนสดสวนมากกวาครงหนงของยอดผลต จ าหนาย และใชงานของโลก

3 International Federation of Robotics (IFR), 2017 4 จ านวนหนยนตตอแรงงานในภาคอตสาหกรรมของจนอยในอนดบท 23

ของโลก

เยอรมนทเปนตลาดหนยนตทใหญทสดในยโรปและมฐานการวจยหนยนตทส าคญของโลก โดยมการใชหนยนตในภาคการผลตมานาน ไมต ากวา 30 ป และมความหนาแนนการใชหนยนตเพมขนถงเกอบ 4 เทาในเวลา 20 ป6 และแมสงคโปรจะเปนประเทศเลกทมจ านวนหนยนตนอยกวาไทย แตเมอเทยบกบจ านวนแรงงานแลว สงคโปรกลบเปนประเทศทมความหนาแนนของหนยนตสงถง 488 ตวตอแรงงาน 10,000 คน อยในอนดบท 2 ของโลก

การท าความเขาใจและเรยนรประสบการณจากทง 5ประเทศนจงมความส าคญตอไทย เพราะจะเปนบทเรยนทเพอใหไทยไดเตรยมพรอมรบความเปลยนแปลงในยคทหนยนตและเทคโนโลยจะเขามามบทบาทมากขน ซงจะแบงประเดนส าคญออกเปน 3 สวนหลก ไดแก (i) ปจจยทท าใหการใชหนยนตเกดขนไดเรว (ii) ผลกระทบของการใชหนยนตตอแรงงาน และ ( iii) นโยบาย การจดการผลกระทบทเกดกบแรงงาน

(i) ปจจยทท าใหทง 5 ประเทศใชหนยนตไดเรว แบงไดเปน 3 ปจจยหลก ไดแก ปจจยแรก แรงกดดนจากปญหาขาดแคลนแรงงานและคาแรงทปรบสงขนมาก สวนหนงเพราะประเทศเหลานก าลงเผชญกบปญหาเชงโครงสรางดานประชากรสงวย โดยกลมประเทศพฒนาแลว อาท เยอรมน ญปน เกาหลใต และสงคโปร เรมเขาสสงคมสงวยมาตงกอนป

5 ในป 2016 จน เกาหลใต และญปน ซอหนยนตมาใชในภาคอตสาหกรรมเปนอนดบ 1 2 และ 3 ของโลกตามล าดบ (ขอมลจาก IFR 2017)

6 Dauth, Findeisen, Südekum, และ Woessner, 2017


20007 ท าใหประเทศขาดแคลนแรงงาน คาจางทยอยปรบสงขน จนท าใหประเทศขางตนเรมน าหนยนตมาใชในภาคการผลตตงแตกอนป 19958 การใชหนยนตจงเปนเหมอนทางออกหนงของปญหาการขาดแคลนแรงงานและคาจางทสงขน สอดคลองกบการศกษาของ IMF9 นอกจากน แนวโนมการขาดแคลนแรงงานกเรมเหนชดในประเทศตลาดเกดใหมดวยเชนกน โดยเฉพาะจนทไดรบผลจากนโยบายควบคมจ านวนประชากร อาท นโยบายลกคนเดยว (One Child Policy) ในชวงทศวรรษท 1970 ทจะสงผลใหจนเปนหนงในประเทศทกาวสสงคมสงวยเรว10

ปจจยทสอง ประเทศทมแรงงานทกษะสงจะชวยใหแรงงานสามารถท างานรวมกบหนยนตไดด และมธรกจทสามารถผลตหนยนตไดเอง ประเทศทมความหนาแนนของการน าหนยนตมาใชสง จะเปนประเทศ ทมสดสวนแรงงานระดบปรญญาตรขนไปจ านวนมาก เพราะแรงงานสามารถท างานรวมกบเครองจกรหรอหนยนตไดด เชนในประเทศเยอรมน เกาหลใต ญปน หรอสงคโปร มสดสวนความหนาแนนของหนยนตสงกวาไทยมากกวา 6 เทา โดยงานวจยพบวาระหวางป 1993 – 2007 หนยนตจะชวยเพมผลตภาพของแรงงานไดสงถงรอยละ 0.37 ตอป11 นอกจากน การมแรงงานทกษะสงจะชวยใหประเทศนนมศกยภาพในการผลตหนยนตใชเองดวย จงไมแปลกท 10 บรษททผล ตห นยนตมากท ส ด ในโลก เปนของ เยอรมน 2 บรษท และอก 8 บรษทเปนบรษทญปน

ปจจยทสาม ทง 5 ประเทศเปนฐานการผลตรถยนตหรอ อ เลกทรอนกส จากงานศกษาของ Boston Consulting Group พบวารถยนตและอเลกทรอนกสเปน 2 อตสาหกรรมทสามารถน าหนยนตมาใชในสายการผลตไดงายทสด ซงเมอพจารณารายประเทศ 7 International Monetary Fund Data 8 สงคโปรใชหนยนตในโรงงานตงแตป 1992 (Goh Chor Boon, 2016)

ขณะทญปนใชในป 1993 (T. Ueno, 1994) เยอรมนใชในป 1994 (Dauth, Findeisen, Sudekum, and Wobner, 2017) เกาหลใตใชในป 1995 (McKinsey&Company, 2010)

9 Ganelli G., and Michaels G. (2015) 10 Congressional-Executive Commission on China Annual

Report 2016 11 Ganelli G., and Michaels G. (2015) 12 OICA, 2016

พบวา จน ญปน เยอรมน คอฐานการผลตรถยนตอนดบท 1 3 และ 4 ของโลก12 สวนเกาหลใตและสงคโปรคอฐานการผลตอเลกทรอนกส13 โดยเกาหลใตสงออกสนคาอเลกทรอนกสเปนอนดบท 5 ขณะทสงคโปรสงออกสนคาอเลกทรอนกสเปนอนดบท 6 ของโลก14 โดยคดเปนรอยละ 28 ของการผลตภาคอตสาหกรรมของสงคโปร

รปท 1.1 สดสวนของแรงงานอาย 25 ปขนไปทจบการศกษาระดบปรญญาหรอสงกวา เทยบกบความหนาแนนของหนยนตตอแรงงานในภาคอตสาหกรรม 10,000 คน

ท ม า : International Federation of Robotics (IFR) 2017 และ ILO (2013 - 2016)

( ii) การเพมขนของการใชหนยนตสงผลกระทบโดยตรงตอแรงงานเพราะมตนทนทตองปรบตวในการพฒนาทกษะใหเขากบเทคโนโลยหรองานใหม และมความเสยงทอาจตกงานหากมทกษะไมเพยงพอ งานศกษาจ านวนมากยงคงถกเถยงกนวาหนยนตจะเขาม าช ว ย ”ส ร า ง ง า น ” ห ร อ “แย ง ง าน ” ก น แ น ประสบการณจากประเทศทพฒนาแลว อาท เยอรมน ญปน เกาหลใต สงคโปร พบวาเทคโนโลยไมไดท าใหแรงงานตกงานอยางรนแรง เพราะ (1) ใชหนยนต มานานแล ว ท า ให ม ก า ร เ ต ร ย มต ว ท ด ท ง ด า นตลาดแรงงาน และนโยบายของรฐในการเพมทกษะ

13 เ ก า ห ล ใ ต เ ป น ป ร ะ เ ท ศท ม ค ว า ม ห น า แ น น ข อ งห น ย น ต ใ นภาคอตสาหกรรมอนดบแรกของโลกมการน าหนยนตไปใชมากในการผลต LCD และอปกรณอเลกทรอนกส เชน แบตเตอรรถยนตทจะเขามามบทบาทส าคญในการผลตรถยนตไฟฟา (EV) ในอนาคต สวนในสงคโปร รอยละ 90 ของยอดซอหนยนตในป 2016 น าไปใชในอตสาหกรรมอเลกทรอนกส

14 ในป 2015 ประเทศทมมลคาการสงออกอเลกทรอนกสสงสด 10 อนดบแรกของโลก คอ จน ฮองกง สหรฐอเมรกา เยอรมน เกาหลใต สงคโปร ไตหวน ญปน เมกซโก และ เนเธอรแลนด ตามล าดบ

0100200300400500600700

0

15

30

45

จน ไทย

เยอรมน

เกาหลใต

ญป น

สงคโปร

ก าลงแรงงานจบการศกษาระดบปรญญา (% ของก าลงแรงงานรวม) ความหนาแนนของหนยนต (จ านวนหนยนตตอคนงาน 10,000 คน)

สดสวน ความหนาแนนของหนยนต ตอแรงงานในภาคอตสาหกรรม


แรงงานใหรองรบกบเทคโนโลยท เปลยนแปลงไป (2) มขอบงคบท าใหการปลดคนงานเปนไปไดยากและ มคาใชจายสง และ (3) สหภาพแรงงานเขมแขงและ มอ านาจการตอรอง แตแรงงานบางสวนอาจประสบปญหาในการปรบตว โดยมความล าบากในการพฒนาทกษะเพอท างานรวมกบเทคโนโลย เชน ในสงคโปร เกอบ 1 ใน 10 ของแรงงานยอมทจะยายงานมากกวาพฒนาทกษะของตนเอง15

ขณะทประเทศก าลงพฒนาจะมขาวการปลดคนงานในชวงปทผานมา เชน บรษท Foxconn ผผลตอปกรณอเลกทรอนกสรายใหญของโลกไดปลดพนกงานในจนออกกวา 60,000 คน เพอหนไปใชหนยนตแทน16 รวมถงกรณท ขาดการ เตร ยมความพร อมของแรงงาน ตอเทคโนโลยใหมๆ เชน บรษท Infosys บรษทดานไอทรายใหญของอนเดยเลกจางวศวกรทมทกษะต าถง 9,000 คน17 ซงเปนงานททดแทนไดดวยหนยนตและคาดวาแรงงานอนเดยจะมแนวโนมตกงานเพมขนอก 2 แสนคนในป 202018จากการไมเตรยมตวฝกทกษะใหมๆ ทจ าเปนตอการท างานในอนาคต

อยางไรกด นอกจากผลกระทบดานลบแลว หนยนตยงชวยกอใหเกดการสรางงานดวยเชนกน โดยเฉพาะงานทเกยวของกบระบบควบคมหนยนต อาท นกพฒนาวศวกรรมดานซอฟแวรและนกวเคราะหขอมล โดยอาชพดงกลาวมอตราการเตบโตทเรงขนอย างตอเน อง และสดส วนนกพฒนาวศวกรรม ดานซอฟแวรทวโลกมแนวโนมเพมขนจาก 18.2 ลานคนในป 2013 เปน 26.4 ลานคนในป 201919

ดงนน จงอาจสรปไดวาหนยนตจะเขามามบทบาททง ชวย “สรางงาน” และ“แยงงาน” แตอาจแตกตางกนในแตละประเทศ ขนอยกบความสามารถในการปรบตวของแรงงาน และนโยบายของภาครฐในการสนบสนนใหแรงงานสามารถท างานรวมกบหนยนตได

15 Automation and Retraining: Singapore 2017, Randstad 16 South China Morning Post 17 Avik Das, 2017

(iii) นโยบายจดการผลกระทบทเกดกบแรงงานจากการเพมขนของหนยนตมความส าคญ นานาประเทศตางเตรยมความพรอมเพอรบมอกบผลกระทบทมาจากการเพมขนของจ านวนหนยนต ประเทศทง 5 ประเทศทบทความนศกษาตางเลงเหนถงความส าคญในการเตรยมรบมอผลกระทบของหนยนตหรอระบบอตโนมตท มตอแรงงาน ดงนน แตละประเทศจงมนโยบายทชวยบรรเทาผลกระทบใหกบแรงงาน 3 กลม ดงน

(1) ส าหรบแรงงานทอยในก าลงแรงงานตกงานเพราะไมสามารถปรบตวกบการใชหนยนตหรอเทคโนโลยไดจะมระบบประกนสงคมเหมอนเปน Safety net ทใหความคมครองแรงงานโดยการใหเงนสนบสนนคาใชจาย คาทอยอาศย ซงรวมการพฒนาทกษะแรงงานเข า ไปในโครงการประกนส งคม มจดประสงคเพอใหแรงงานสามารถกลบเขาสระบบการท างานไดอยางรวดเรวดงนน จงไมเหนแรงงานตกงานอยางรนแรงในเยอรมน ญปน และเกาหลใต

(2) ส าหรบแรงงานเดมทมศกยภาพปรบตวกบการใชหนยนตได แมไมตกงาน แตตองพฒนาทกษะ ดวยการเขาโครงการพฒนาทกษะ (Reskill, Upskill) เ ช น Continuing Education and Training (CET) ของสงคโปร เพอเตรยมความพรอมแรงงานทกชวงอายใหสามารถท างานรวมกบหนยนตหรอเทคโนโลยนวตกรรม รวมถงลดขอจ ากดดานการขาดแคลนแรงงานทกษะ ซงในกรณของสงคโปรนน โครงการพฒนาทกษะจะอยภายใตสถาบนพฒนาทกษะดานเทคโนโลยของประเทศทท างานสอดรบกบแนวทางปฏรประบบการศกษาของประเทศ

(3) ส าหรบแรงงานทเปนบณฑตใหมและก าลงจะเขาสตลาดแรงงานจะมนโยบาย 3 ดานทบรรเทาผลจากการเปลยนแปลงของเทคโนโลย

การจดระบบการเรยนรในหองเรยนควบคกบการลงมอท างานจร ง (Dual System of Education) แบบในเยอรมนทสามารถจด Dual System ของทกมหาวทยาลยใหเปนมาตรฐานเดยวกนได เพอ

18 Mckinsey & Company, 2017 19 ComputerScienceZone.com


เสรมสรางทกษะทจ าเปนตอการท างานจรงใหกบแรงงานจบใหม โดยนายจางมสวนรวมในการรางหลกสตรการสอน และออกขอสอบเพอประเมนผลทกษะของแรงงาน

เนนสราง High Qualified Professionals ในระดบปรญญาท งตร โท และเอก ในสาขา ทสนบสนนการท างานรวมกบหนยนตทยงขาดแคลน เชน ผพฒนาซอฟแวร แบบในเกาหลใต

จดท าฐานขอมลทกษะแรงงานทเปนประโยชนตอผทจะเขาสตลาดแรงงาน โดยเผยแพรลกษณะทกษะทตลาดแรงงานตองการในขณะนน เพอลดปญหาการวางงานอนเกดจากการทแรงงาน มท กษะไม ตร งกบความต องการของตลาด (Skill mismatch) เชน เกาหลใตจดท าแบบส ารวจผทก าลงจะจบการศกษา เพอเปนขอมลใหผด าเนนนโยบายใชวางแผนเ พอรบมอกบผลกระทบ

ทจะเกดขนในตลาดแรงงาน นอกจากน ยงมประเทศอนๆ ทจดท าฐานขอมลแรงงานทนาสนใจและจะชวยบรรเทาผลกระทบจากเทคโนโลยได นนคอ สหรฐอเมรกา ซงมการจดท าแบบส ารวจบรษทเพอรวบรวมขอมลเกยวกบลกษณะงาน ทกษะทตองใช และรายได ซงสดทายจะมการเผยแพรขอมลลกษณะอาชพทเปนทตองการของตลาดใหกบสาธารณะทราบทกครงป20

หล งจากทราบบทเรยนของประเทศท เผชญกบ การเปลยนแปลงทางเทคโนโลยโดยการใชหนยนตมาแลว ความเขาใจส าคญอกสวนทจ าเปนตองทราบกอนพจารณาผลกระทบของการน าหนยนตมาใชตอแรงงานไทย คอ ในอดตทผานมา ความเปนมาของ การใชหนยนตในไทยเปนอยางไร ซงจะอธบายในสวนท 2 ของบทความ

20 รายละเอยดการจดท าฐานขอมลทกษะแรงงานสามารถอานตอไดใน

เอกสารแนบทาย 1

หนยนตในภาคอตสาหกรรม: กระแสใหมทแรงงานตองกงวลจรงหรอ? | 6

2 | Industrial Robots AND ITS IMPACTS ON LABOR MARKET หนยนตอตสาหกรรมกบภาคการผลตไทย


การใชหนยนตในภาคอตสาหกรรมไมใชเรองใหมส าหรบผประกอบการไทย โดยอตสาหกรรมทใชหนยนตมาก ไดแก รถยนต อเลกทรอนกส และ ยางและพลาสตก แตเมอพจารณาความหนาแนนของการใชหนยนต พบวาไทยยงอยในระดบต ากวาคาเฉลยโลก สวนหนงเพราะทกษะแรงงานยงไมเออตอการใชหนยนตในการผลตมากนก ผลกระทบจากการใชหนยนตท างานแทนแรงงานจงไมเหนชดในชวงทผานมา

การใชหนยนตในภาคอตสาหกรรมไมใชเรองใหมส าหรบผประกอบการไทย โดยอตสาหกรรมทใชหนยนตมาก ไดแก รถยนต อเลกทรอนกส และ ยางและพลาสตก ขอมลทงจากการสมภาษณผประกอบการและขอมลทางสถตสอดคลองกนวา ผประกอบการไทยตนตวในการน าหนยนตมาใชราว 5 - 10 ปแลว และจ านวนหนยนต ในภาคอตสาหกรรมของไทยปจจบนอย ในอนดบท 10 ของโลก21 โดยตวเลขจ านวนหนยนต ในภาคอตสาหกรรมของไทยเพมขนเกอบ 3 เทา เมอเทยบชวง 2010 – 2015 กบชวง 2004 – 200922 นอกจากน ย งพบวา โรงงานท มการใชห นยนต ทงกระบวนการผลต ตงแตตนจนจบ สวนใหญเปนโรงงานทผประกอบการลงทนกอสรางใหมทงโรงงาน เนองจากตองมการวางแผนสายการผลตทกขนตอน ใหตอเนอง จงท าใหเหนการลงทนในหนยนต เพมขนมากทสดในป 2012 หลงน าทวมครงใหญทโรงงานจ านวนมากจ าเปนตองลงทนเครองจกรใหมเกอบทงหมด ประกอบกบคาจางขนต า 300 บาททปรบขน23 และความยากในการหาแรงงาน เปนปจจยผลกดนใหเอกชนเรมน าหนยนตมาใชมากขน

21 ตามหลงประเทศจน ญปน สหรฐอเมรกา เกาหลใต เยอรมน อตาล

ไตหวน ฝรงเศส และสเปน 22 เปรยบเทยบชวงกอนและหลงวกฤตการเงนโลกป 2008 โดยเพมขนถง

19,500 ตว 23 ขอมลจากการสมภาษณผประกอบการของ ธปท.

ในป 2016 กวาคร งหนงของการใชหนยนต ในภาค อตสาหกรรมของไทยกระจ กอย เพ ยง 3 อตสาหกรรมคอ รถยนต ยางและพลาสตก และอเลกทรอนกส24 สาเหตทอตสาหกรรมเหลานใชหนยนตมาก เนองจาก

(1) ลกษณะงานของอตสาหกรรมเหลานสามารถแบงออกเปนสดสวนได โดยแรงงานมกมหนาทท าอะไรซ าๆ เปนแบบแผนตามหลกการการแบงงานกนท า ท าใหเออตอการน าหนยนตมาใช

( 2 ) บ ร ร เ ทาปญหาขาดแคลนแรง ง าน โ ดยผประกอบการในอตสาหกรรมอเลกทรอนกสระบวาการขาดแคลนแรงงานทกษะเปนปญหาหลก โดยมปญหารนแรงกวาคาเฉลยอตสาหกรรมถง 3 เทา 25 นอกจากน ผประกอบการรอยละ 12.6 ระบวากฎระเบยบดานแรงงานเปนปญหาหลกในการประกอบกจการ

(3) ใชหนยนตท างานทเสยงอนตรายแทนคน โดยหนยนตกวารอยละ 90 ท างานเชอมเหลก และขนรปตางๆ เชน การขนรปพลาสตก26

24 ขอมลหนยนตใหมป 2016, International Federation of Robotics 2017

25 ขาดแคลนแรงงานทกษะหมายถงขาดแคลนทงในสายการผลต และวศวกร ซงแรงงานกลมทหนยนตจะมาท าแทนไดจะเปนแรงงานในสายการผลต เชนงานประกอบ (ขอมลจาก Enterprise Survey, 2016)

26 IFR 2017


( 4 ) ใ ช ห น ย น ต ท า ง า น ท น อ ก เ ห น อ ไ ป จ า กความสามารถทคนจะท าได เชน การผลตชนสวนอเลกทรอนกสทมขนาดเลก ซงไมสามารถมองดวย ตาเปลาได

(5) รกษาความสามารถในการแขงขนดวยการผลตทมตนทนถกลง เพราะ 3 อตสาหกรรมดงกลาวเปนอ ตส าหกร รมท ค า จ า ง ส ง ก ว า ค า เ ฉ ล ย ขอ ง ท งภาคอตสาหกรรม และคาแรงมแนวโนมปรบตวสงขน แตราคาของเทคโนโลยอยางหนยนตหรอเครองจกรปรบลดลง เชน เครองเชอมเหลกราคาลดลงถงรอยละ 27 เมอเทยบกบ 10 ปกอน และคาดวาอก 10 ปขางหนา ราคาจะลดลงอกรอยละ 2227 นอกจากน บางอตสาหกรรมยงสามารถใชหนยนตเพอผลตสนคาจ า น ว น ม า ก ด ว ย ต น ท น ต อ ห น ว ย ท ต า ล ง เชน อตสาหกรรมรถยนต ไทยเปนฐานการผลตรถยนตอนดบ 1 ในภมภาคอาเซยน28 อนดบท 5 ในเอเชย29 และอนดบท 12 ของโลก จงท าใหความหนาแนน ของหนยนตตอแรงงานในอตสาหกรรมรถยนตของไทยอย อนดบท 9 ของโลก โดยเกอบรอยละ 45 ของหนยนตในไทยกระจกอยในอตสาหกรรมน ซงมสวนท าใหอตสาหกรรมยางและพลาสตกท เปนสวนประกอบของรถยนต มการน าหนยนตมาใชสงตามไปดวย หรออตสาหกรรมอาหารท ม ค าส งซ อจากตลาดโลก ในปรมาณมาก การใชหนยนตจะชวยใหการผลต มประสทธภาพดขน และสามารถแขงขนดานมาตรฐานการผลตและความสะอาดได

ขณะทอตสาหกรรมการผลตอนๆ เชน ผลตเสอผา เครองแตงกาย หรอกระดาษ เปนกลมทคาดวาหนยนตจะมาแทนท ไ ด ช า เน องจากมข อจ าก ดท ง ด านความสามารถของหนยนต เชน การใชห นยนต ในอตสาหกรรมเสอผาตองวางผาใหอยในต าแหนง ทเหมาะสมและมความตงทพอเหมาะ จงยงเปนงาน ทเหมาะกบการใชมอคนมากกวาหนยนต รวมถงคาจางยงถกเมอเทยบกบคาเฉลยของอตสาหกรรมโดยรวม 27 ขอมลจาก Boston Consulting 28 Automotive Intelligence Unit, Thailand Automotive

Institute, 2015

ท าใหไมเปนแรงกดดนใหผประกอบการปรบมาใชหนยนต

ความหนาแนนของการใชหนยนตของไทยยงต ากวาคาเฉลยโลก สวนหนงเพราะทกษะแรงงานยงไมเออตอการใชหนยนตในการผลตมากนก ผลกระทบจากการใชหนยนตท างานแทนแรงงานจงไมเหนชดในชวงทผานมา แม ไทยมจ านวนหนยนต ในภาคอตสาหกรรมส ง เปนอนดบ 10 ของโลก แตหากพจารณาจ านวนหนยนตตอแรงงาน จะพบวาความหนาแนนของการน าหนยนตมาใช ในไทยยงต าก วาคา เฉล ยโลก โดยไทยมหนยนต 45 ตวตอแรงงาน 10,000 คน ซงต ากวาคาเฉลยโลก30ท 74 ตวตอแรงงาน 10,000 คน ในขณะทเกาหลใต สงคโปร หรอญปน มการน าห นยนตมาใช ใน อตสาหกรรมส ง โดยมจ านวน ความหนาแนนของหนยนตอยท 631 , 488, 303 ตอแรงงาน 10,000 คนตามล าดบ (รปท 2.1)

รปท 2.1 ความหนาแนนของหนยนตอตสาหกรรมตอแรงงาน 10,000 คน

ทมา : ขอมลป 2016 จาก International Federation of Robotics 2017

ความหนาแนนของการใชหนยนตของไทยทยงต ากวาคาเฉลยโลก เปนขอเทจจรงทสอดคลองกบลกษณะอตสาหกรรมของไทย 2 ประการ คอ (1) ไทยมสดสวนอตสาหกรรมทใชเทคโนโลยระดบกลางถงสงอย ท รอยละ 41 ของการผลตภาคอตสาหกรรมทงหมด ต ากวาคาเฉลยของโลกทอยทรอยละ 47 และต ากวา

29 ขอมลจาก OICA 2016 โดยไทยเปนรองเพยง จน, ญปน, อนเดย และ เกาหลใต

30 ขอมลจาก International Federation of Robotics (IFR), 2017 เปรยบเทยบ 40 ประเทศทวโลก

631

488

303

177

68

45

34

5


สงคโปร

ญปน

ไตหวน

จน

ไทย

มาเลเซย

อนโดนเซย


ญปน เยอรมน เกาหลใต และสงคโปร ทอยทรอยละ 55 60 63 และ 81 ตามล าดบ (2) อตสาหกรรมขนาดเลกของไทยมความสามารถในการใชหนยนตนอย เมอเปรยบเทยบกบประเทศทอตสาหกรรมขนาดเลก มความสามารถในการใชหนยนตสง เชน สดสวนบรษทขนาดเลกในญปนเกอบครงหนง มการใชเทคโนโลย ในการผลตสนคาและบรการ ซงรวมการใชหนยนต ในการผลต31 ขณะทไทยสดสวนดงกลาวอยท เพยง รอยละ 15 ท าใหการใชหนยนตและเทคโนโลยในกระบวนการผลตของไทยยงกระจกในบรษทขนาดกลางและใหญถงรอยละ 80 ของจ านวนบรษททงหมดท ใช ห นยนตและ เทคโนโลยช วย ในการผล ต ในภาคอตสาหกรรม

ส า เ ห ต ท ท า ใ ห ค ว า ม ห น า แ น น ข อ ง ห น ยน ต ในภาคอตสาหกรรมของไทยต าเชนน สวนหนงเพราะทกษะแรงงานของไทยยงไมเออตอการใชหนยนต เขามาชวยในการผลตมากนก โดยหากพจารณาประเทศทมการน าหนยนตมาใชในระดบสง มกมปจจยดานตลาดแรงงานทเออตอการน าหนยนตมาใช เชน มจ านวนแรงงานหรอผท จบการศกษาในกลมวทยาศาสตร เทคโนโลย วศวกรรมศาสตร และค ณ ต ศ า ส ต ร (STEM: Science, Technology, Engineering, and Mathematics)32 ในสดสวนสง รวมทงมทกษะดานภาษาองกฤษทด เพราะเปนทกษะทจ าเปนตอการควบคมหนยนตและเครองจกรทน าเขาจากตางประเทศ ซงไทยยงมจ านวนผส าเรจการศกษาสาขา STEM ในระดบปรญญาตรขนไปในสดสวนทนอย ขาดแคลนนกวจยและขาดแคลนแรงงานทมคณภาพ ในสาขาเหลาน (รปท 2.2) สงผลใหเกดปญหาทกษะของแรงงานไมตรงกบความตองการของบรษท และ

เปนขอจ ากดของการน าหนยนตมาใชเพอเพมศกยภาพการผลตของอตสาหกรรมไทย33

ดงนน ไมนาแปลกใจวาท าไมชวงทผานมา ยงไมเหนอตราการวางงานทเพมขนมากจากการน าหนยนตมาใช สวนหนงเพราะความสามารถในการใชหนยนต ในภาคอตสาหกรรมโดยรวมของไทยยงมไมมาก แตหากมองไปในอนาคต กระแสเทคโนโลยมาแรงและนโยบายภาครฐอาจเปนปจจยสนบสนนให เกดการใชหนยนตเพมขนได จนหลายฝายตงค าถามวา กระแสดงกลาวจะสงผลกระทบตอแรงงานชดเจนขนกวาในอดตหรอไม ผเขยนจงพยายามหาค าตอบดงกลาวไวในสวนท 3 ของบทความ

รปท 2.2 ดชนเปรยบเทยบปจจยทมผลตอการน าหนยนตมาใช แบงกลมประเทศตามความเรวทน าหนยนตมาใช

ทมา: BCG, The global Talent Competitiveness Index 2017 และค านวณโดยผเขยน หมายเหต: 1\ คะแนนจาก 0 ถง 100 โดย 100 คอดทสดเมอเทยบกบประเทศอน 2\ กลมประเทศทมการน าหนยนตมาใชเรว คอ แคนาดา จน ญปน รสเซย องกฤษ สหรฐอเมรกา ประเทศกลมปานกลาง คอ ออสเตรเลย เยอรมน เมกซโก เชค โปแลนด ประเทศกลมชา คอ ออสเตรย เบลเยยม ฝรงเศส อนเดย อตาล เนเธอรแลนด สวเดน สเปน และสวตเซอรแลนด 3\ ประเทศทมกฎระเบยบคมครองแรงงานสงจะมขอก าหนดในการคมครองสวสดการของพนกงาน เชนการก าหนดคาจางขนต า การก าหนดชวโมงท างาน หรอลกษณะงานตองหาม ท าใหมโอกาสทจะใชหนยนตสง

31 OECD Science, Technology and Industry Scoreboard 2015 32 นอกจากน แรงงานในกลมสาขาอาชวศกษามความส าคญตอการน า

หนยนตมาใชเชนเดยวกน แตการวเคราะหความสามารถในการน าหนยนตมาใชจากจ านวนผส าเรจสาขาดานอาชวศกษาจะขนอยกบโครงสรางระบบการศกษาของแตละประเทศ และสาขาวชาของ

ผส าเรจการศกษาในกลมดงกลาวดวย จงยงมขอจ ากดในการน าขอมลมาเปรยบเทยบ

33 สอดคลองกบขอมลจากการสมภาษณผประกอบการของ ธปท.

0

25

50

75

การน าเทคโนโลยมาใช

การลงทน และน าเขาเทคโนโลยจากตางประเทศ

คะแนนการอาน เลข และวทยาศาสตร

จ านวนนกวทยาศาสตรและวศวกร

กฎระเบยบทคมครองแรงงานสง

ประเทศกลมเรว ประเทศกลมปานกลางประเทศกลมชา ประเทศไทย


3 | Industrial Robots AND ITS IMPACTS ON LABOR MARKET หนยนตอตสาหกรรมและผลกระทบตอแรงงานไทย


กรณศกษาของไทยทงจากขอเทจจรงและการหารอผประกอบการพบวา แมเทคโนโลยจะไมสงผลกระทบกบแรงงานภาคอตสาหกรรมในภาพรวมอยางรนแรงฉบพลน แตจะสงผลตอคนทท างานลกษณะซ าๆ ใหตกงาน หางานยากขน และรายไดลดลง

การศกษานแบงแรงงานออกเปนตามลกษณะงาน 2 มตคอ (1) ลกษณะงานทมการท าซ า เปนระเบยบแบบแผน (routine) หรองานทตองปรบตวตามสถานการณเฉพาะ (non-routine) และ (2) งานทตองใชแรงเปนหล ก (manual) ห ร อ ง านท ใ ช ค ว ามค ด เป นหล ก (cognitive) กลมแรงงานทมลกษณะงานท าซ า เปนแบบแผน คอ แรงงานทท างานแบบมขอก าหนดชดเจน ( rule-base) เก ยวของกบการปฏบต งาน เชน คมเครองจกร ขบขยานยนต คนงานสายการผลต หรอการค านวณและจดเกบขอมล เชน เสมยน พนกงานจ าหนายสนคา34 กลมแรงงานทใชการปรบตวตามสถานการณเฉพาะ มกเปนงานทตองอาศยทกษะ ความรเฉพาะดาน เชน ผจดการ ผประกอบวชาชพ ไดแก แพทย วศวกร และเจาหนาทเทคนค หรอกลมงานทตองใชความฉลาดทางอารมณ และทกษะทางสงคม เชน พนกงานบรการดานสขภาพ พนกงานท าความสะอาด

งานลกษณะซ าๆ งานทตองปรบตวตามสถานการณ

งานท

ใชแร

งเปนห

ลก35

ชางและผปฏบตงานทเกยวของ เชนชางกอสราง

ผควบคมเครองจกร และผปฏบตงานดานการประกอบ

พนกงานบรการทเกยวของกบการดแลผอน

พนกงานดแลดานความปลอดภย

งานท

ใชทก

ษะกา

รคดเ

ปนหล

ก36

พนกงานธรการและเสมยน ผจ าหนายสนคา

ผจดการ ผประกอบวชาชพตางๆ เชน

แพทย วศวกร อาจารย เจาหนาทเทคนค และผ

ประกอบวชาชพทเกยวของ เชนผชวยแพทย

จากขอมลทางวชาการในอดต นกวชาการสวนใหญเหนพองกนวาเทคโนโลยจะท าให เกดความไม เทาเทยมมากขน การถกเถยงเรองผลกระทบของเทคโนโลยตอการจางงานไมใชเรองใหม หากแตมมานานตงแตสมยกอน การปฏวตอตสาหกรรม เรอยมาจนถงยคแหงเทคโนโลยสารสนเทศในปจจบน

34 ใชเกณฑการจดประเภทอาชพตามมาตรฐานสากล (ISCO-08) 35 งานทใชแรงกาย (Physical work) เปนหลก แบงตามสดสวนของงาน

ตามเกณฑการจดประเภทอาชพตามมาตรฐานสากล

หากวเคราะหตามกรอบแนวคดการผลต โดยก าหนดใหสง อนๆ คงทตามสมมตฐานของนกเศรษฐศาสตร การน าเทคโนโลยมาใช ยอมท าใหแรงงานตกงานได เพราะเทคโนโลยและแรงงานสามารถทดแทนกนไดในฐานะปจจยการผลต แตในโลกแหงความเปนจรง เทคโนโลยไมสามารถแทนทแรงงานไดเสมอไป โดย

36 งานทใชทกษะการคดเปนหลก (Cognitive work) โดยแรงงานจ าเปนตองมทกษะดานตวเลขและภาษา


การท างานระหวางเทคโนโลยและแรงงานเกดขนไดในหลายลกษณะ ดงน

(1) เทคโนโลยตองท างานรวมกบแรงงานทกษะทใชความคดสรางสรรค ตรรกะ และการแกปญหาเฉพาะหนา ปรบตวไดกบเทคโนโลยท เปลยนไป สามารถพ ฒ น า แ ล ะ ท า ง า น ก บ เ ค ร อ ง จ ก ร ใ ห ก า ร ผล ต มประสทธภาพสงขน ยงไปกวานน การท างานรวมกนในลกษณะนมโอกาสสรางงานเพมขนได เพราะราคาสนคาถกลง คณภาพดขน ท าใหความตองการซอเพมขน กอใหเกดการจางงานเพมขนตามมา ซงเกดขนจรงในอตสาหกรรมอเลกทรอนกส เชน ชนสวน สมารทโฟน ทเมอค าสงซอเพมขน ธรกจจ าเปนตองลงทนในเครองจกรไปพรอมๆ กบจางคนเพมขนดวย

(2) เทคโนโลยไมสามารถแทนทแรงงานทตองใชความรสกและทกษะทางสงคม เชน งานดแลผสงอายได เนองจากเทคโนโลย ไมสามารถสงความรสกละเอยดออนไดเหมอนมนษย รวมทงคาแรงยงมราคาถก ผ ประกอบการจ งคดว า ไมค มท จะลงทนน าเทคโนโลยมาแทนแรงงาน นอกจากน ย งมงานบางอยางทเทคโนโลยยงทดแทนไมได เชน งานทตองใชการตดสนใจอยางไมเปนแบบแผน เปนตน

(3) เทคโนโลยสามารถแทนทแรงงานทท างานล กษณะซ า ๆ เ ช น แ ร ง ง าน ในสายกา รผล ต (Production Worker) หรอเสมยนได เนองจากแรงงานกลมนท างานเปนแบบแผน ตดสนใจเปนระบบตามรปแบบทแนนอน จงท าใหถกแทนทดวยเทคโนโลยไดงาย ซงหากแรงงานกลมนไมสามารถยกระดบทกษะใหสงขนได กตองลดระดบไปท างานทกษะต ากวา เชนงานในภาคบรการทมคาแรงถกกวาแทน

ดงนน จากการท างานระหวางเทคโนโลยและแรงงาน 3 รปแบบขางตน จะเหนวา รปแบบ (1) ทเทคโนโลยตองท างานรวมกบแรงงานท มทกษะจะยงท าให 37 แมขอมลทางวชาการในอดต ยงไมมขอสรปทชดเจนวาเทคโนโลยสงผล

ใหคนตกงานเพมขนจรงหรอไม 38 การศกษาโอกาสทแรงงานไทยจะถกแทนทดวยเทคโนโลย โดย

ประยกตจากงานของ Frey และ Osborne (2013) ซงวธดงกลาวค านงถงทกษะทเทคโนโลยสามารถแทนทได สมมตให (1) โครงสรางอตสาหกรรมคงท (2) เนนความสามารถของเทคโนโลยหนยนตเคลอนท

แรงงานมโอกาสไดรบคาจางทดขน ขณะทรปแบบ (3) ทเทคโนโลยสามารถแทนทแรงงานบางกลมทท างานลกษณะซ าๆ ไดจะยงท าใหแรงงานมโอกาสไดรบคาจางทนอยลง ท าใหเกดชองวาง (Gap) ระหวางรายไดของแรงงานทกษะกบแรงงานกลมดงกลาว ซงสะทอนความไมเทาเทยมมากขน 37 สอดคลองกบประเดนทหลายฝายกงวลในขณะน โดยเฉพาะกรณของไทยทผเขยนพบ 2 ขอเทจจรง ไดแก

ขอเทจจรงแรก รอยละ 70 ของแรงงานภาคอตสาหกรรมเปนแรงงานในสายการผลต ซงหากมองไปใน 10-20 ปขางหนา โดยพจารณาการแทนทของเทคโนโลย โดยใชกรอบความคดของ Frey และ Osbourne (2013) วาอาชพใดบางทเสยงทจะถกทดแทนในอก 10-20 ปขางหนาหากก าหนดให โครงสรางตลาดแรงงาน ไมเปลยนแปลง จะพบวารอยละ 55 ของแรงงานภาคอตสาหกรรม หรอคดเปนแรงงานราว 3 ลานคน มโอกาสสงทจะถกแทนทดวยเทคโนโลยดงกลาว38 (รปท 3.1 และเอกสารแนบทาย 2)

รปท 3.1 โอกาสถกแทนทดวยเทคโนโลย จ าแนกตามภาคเศรษฐกจ และการศกษา

ทมา: LFS 2016, Frey & Osborne 2013 และค านวณโดยผเขยน

ขอเทจจรงทสอง โครงสรางอาชพของไทยแทบไมมการเปลยนแปลงใน 15 ปทผานมา สดสวนของแรงงานทมทกษะทจ าเปนตองท างานรวมกบเทคโนโลย เชน วศวกร นกวทยาศาสตร ปรบเพมขนเพยงรอยละ

และปญญาประดษฐ อยางไรกด ไมไดหมายความวาในโลกแหงความเปนจรงเทคโนโลยจะเขามาแทนทแรงงานทท างานซ าๆทงหมดได ดงนน วธนจงใหตวเลขสงกวาวธอนโดยเปรยบเทยบ เชน วธของ McKinsey Global Institute (MGI) ทสมมตใหเทคโนโลยแทนทไดในบางสวนของงาน แตขอมลดานแรงงานของไทยยงไมสามารถค านวณดวยวธดงกลาวไดจากขอจ ากดดานขอมล

24%36%

22%61%

41%21%

9%50%

11%

57%55%55%

28%28%

0% 20% 40% 60% 80% 100%

การเกษตรอตสาหกรรม

การคากอสรางบรการ

ความเสยงต า ความเสยงปานกลาง ความเสยงสง


2 จงพอสรปไดวา 15 ปทผานมา ตลาดแรงงานไทยแทบไมมการปรบตว เ พอรองรบกบเทคโนโลยทเปลยนไป

ในอก 10 – 20 ปขางหนา เทคโนโลยจะไมสงผลกระทบกบแรงงานภาคอตสาหกรรมในภาพรวมอยางรนแรงฉบพลน แตจะกระทบตอแรงงานบางกลม โดยเฉพาะแรงงานทท างานลกษณะซ าๆ ชดเจนขนกวาในอดต

จากขอมลทกลาวขางตนวา รอยละ 55 ของแรงงานภาคอตสาหกรรมม โอกาสสงท จะถกแทนท ด วยเทคโนโลยในอก 10-20 ปขางหนา หากโครงสรางตลาดแรงงานไม เปลยนแปลง แตหากพจารณาขอเทจจรงและการสมภาษณผประกอบการ พบวา ในกรณของไทย เทคโนโลยจะไมสงผลกระทบกบตลาดแรงงานในภาพรวมอยางรนแรงฉบพลน ดวยเหตผลอยางนอย 4 ดาน ไดแก (1) ภาคการผลตจรงไมสามารถรบเทคโนโลยไดในทนท (2) หนยนตและเทคโนโลยเขามาชวยแกปญหาขาดแคลนแรงงานจากสงคมผสงอาย (3) ผประกอบการและแรงงานมการปรบตว และ (4) เทคโนโลยกอใหเกดการจางงานใหมๆ

(1) ธรกจไมสามารถรบเทคโนโลยไดในทนท

พฒนาการในการรบเทคโนโลยของแต ละอตสาหกรรมแตกตางกน หากพจารณาขอเทจจรงของไทยจะพบวาพฒนาการของการน าหนยนตมาใชเพอทดแทนแรงงานในแตละอตสาหกรรมมความเรวทไมเทากน อตสาหกรรมรถยนตเปนอตสาหกรรมทใชหนยนตในการผลตมานานจนความหนาแนนของหนยนตตอแรงงานตด 1 ใน 10 ของโลก39 แตไมเหนการใชหนยนตท างานแทนแรงงานในชวงนอยางมนย40 สวนหนงเปนเพราะสหภาพแรงงานเขมแขง มเพยงอตสาหกรรมอเลกทรอนกสทมแนวโนมใชหนยนตทดแทนแรงงานมาแลว 2 – 3 ป สะทอนจากขอมล

39 ความหนาแนนของหนยนตในอตสาหกรรมรถยนตของไทย อยใน

อนดบท 9 ของโลกในป 2015 และอนดบท 7 ของโลกในป 2016

การผลตทเพมขนแตการจางงานกลบลดลง (รปท 3.2) ขณะทอตสาหกรรมยางและพลาสตกยงสรปไดไมชดเจนวามการใชหนยนตทดแทนแรงงานแบบอตสาหกรรมอเลกทรอนกส ดงนน ไมไดหมายความวาทกอตสาหกรรมจะสามารถรบเทคโนโลยไดเรวเทากน บางอตสาหกรรมอาจจะรบเทคโนโลย ไปแลวนานกวา 10 ป ขณะท บางอตสาหกรรมอาจพงน าเทคโนโลยมาใชทดแทนแรงงานอยางชดเจนในชวงน

อยางไรกดในอนาคต ความสามารถของเทคโนโลยทพฒนาขน และราคาของเทคโนโลยทถกลง จะสงผลใหอตสาหกรรมอนๆ น าหนยนตมาใชเพมขน

รปท 3.2 ดชนชวโมงการท างานรวม และจ านวนหนยนตในอตสาหกรรมอเลกทรอนกสของไทย

ทมา: LFS, ส านกงานเศรษฐกจอตสาหกรรม และ IFR

กฎระเบยบหรอมาตรการเพอทดสอบและควบคมการใชเทคโนโลยอยางหนยนตจะมมากขน การจะน าเทคโนโลยใหมไปใชในการผลตจรงตองผานการตรวจสอบความปลอดภย และผานกฎระเบยบขอบงคบตางๆ รวมถงไดรบการยอมรบจากสงคม โดยเฉพาะเทคโนโลยทสงผลตอความปลอดภยของชวต เชน รถไรคนขบ หรอหนยนตผาตด ดงนน จงเรมเหนแนวโนมทจะมกฎหมายควบคมการใชหนยนตมากขน เชน ในเยอรมนและสหรฐอเมรกา เรมมการใชกฎหมายการท างานรวมกบหนยนต

40 สวนหนงเปนเพราะบรษทมความกงวลในการหาแรงงานใหมหากปลดคนงาน จงมกใชวธการไมรบพนกงานเพม หรออบรมเพมประสทธภาพของพนกงานแทน

405060708090

100110120130

2013

Q120

13Q3

2014

Q120

14Q3

2015

Q120

15Q3

2016

Q120

16Q3

2017

Q120

17Q3

การผลตชวโมงการท างานรวม

ดชน (2013Q1 = 100)

17

97

156 164

อเลกทรอนกส

จ านวนหนยนตในอตสาหกรรมอเลกทรอนกส

ของไทย (ตว)

2013 2014 2015 2016


สถานประกอบการภาคการผลตในไทยถงรอยละ 97 เปนบรษทขนาดเลก41 ซงยงมขอจ ากดในการน าระบบอตโนมตมาใชในกระบวนการผลต โดยสดสวนบรษทขนาดเลกใชระบบอตโนมตนอยกวาบรษทขนาดใหญถง 2 เทาสอดคลองกบการศกษาของประเทศอตาล42 ทพบวาความเรวของการน าหนยนตมาใชขนอยกบขนาดของบรษท เนองจากบรษทขนาดเลกมขอจ ากดดานเงนทนมากกวา และไมสามารถผลตสนคาจ านวนมากเพอใหไดตนทนทถกลง ซงหากสมมตวาการน าเทคโนโลยมาใชในไทยเกดในบรษทขนาดใหญและขนาดกลางอยางเดยว สดสวนแรงงานภาคอตสาหกรรมทมความเสยงสงจะลดลงจากรอยละ 55 เหลอรอยละ 43 ของแรงงานภาคอตสาหกรรม (รปท 3.3)43

รปท 3.3 สดสวนแรงงานทมความเสยงสงหากพจารณาตาม ขนาดบรษท

ทมา: LFS 2016, Frey & Osborne 2013 และค านวณโดยผเขยน

หากไทยจะน าหนยนตมาใช ได เรว เพอเพมประสทธภาพการผลตตามยทธศาสตรการพฒนาอตสาหกรรมไทย 4.0 ไทยตองยกระดบทกษะแรงงานอกมาก44 โดยการพฒนาทกษะแรงงานตองอาศยเวลามากกวา 10 ป หากพจารณาประเทศทมการน าหนยนตมาใชอยางรวดเรว เชน เยอรมน สงคโปร เกาหลใต และญปน พบวาประเทศเหลาน มสดสวนแรงงานทจบระดบป ร ญญาส ง ก ว า ไ ทย 2 - 3 เ ท า ห ร อพบว าสหรฐอเมรกาใชเวลาถง 15 ป ในการเพมสดสวน

41 ขอมลจากส ามะโนอตสาหกรรม 2560 พบวาสถานประกอบการถง

รอยละ 96 มแรงงานนอยกวาหรอเทากบ 10 คน 42 Cainarca, Colombo, & Mariotti, 1990 43 หากสมมตวาการน าเทคโนโลยมาใชในไทยจะเกดในบรษทขนาดใหญ

และขนาดกลางอยางเดยว และพจารณาทกภาคเศรษฐกจ จะพบวา

แรงงานทมการศกษาระดบปรญญาตรหรอสงกวาจากทเคยอยเทาไทยทรอยละ 26 ไปเปนรอยละ 40 หรอเทาคาเฉลยประเทศ OECD ในปจจบน ด ง น น แ ม ร ฐ จ ะ ม ค ว า ม พ ย า ย า ม ผ ล ก ด น การยกระดบแรงงานเพอตอบโจทยอตสาหกรรมใหม แตการพฒนาแรงงานเปนโจทยระยะยาวทตองอาศยเวลา

(2) หนยนตชวยแกปญหาทไทยก าลงเขาสสงคมผสงอาย เพราะหนยนตจะชวยใหแรงงานบางกลมท างานไดนานขน จงชวยแกปญหาขาดแคลนแรงงานไดสวนหนง

ปจจบนประเทศไทยประสบกบปญหาการขาดแคลนแรงงานอยางหนกโดยเฉพาะในภาคอตสาหกรรม จะเหนวาไทยใชเวลาหาแรงงานในสายการผลตถง 5.2 สปดาห ซงใชเวลามากกวาคาเฉลยโลกถง 1.4 สปดาห (รปท 3.4) โดยปญหาดงกลาวจะยงทวความรนแรงมากขนเมอไทยเขาสสงคมสงอาย โดยสมบรณในอก 15 ปขางหนา แรงงานในภาคอตสาหกรรมของไทยจะหายไปอกกวา 200,000 คน จากโครงสรางอายประชากรทเปลยนไปเพยงอยางเดยว ซงยงไมนบแรงงานตางดาวทจะหายไปจากการกลบไปท างานในประเทศบานเกด หรอการจดระเบยบแรงงานตางดาวในไทยทเปนระบบมากขน

รปท 3.4 ระยะเวลาทใชเพอหาแรงงานทกษะในสายการผลตเทยบกบคาเฉลยโลก (สปดาห)

ทมา: PICS 2007

แรงงานทมความเสยงสงจะมสดสวนลดลงจากรอยละ 42 เหลอเพยงรอยละ 18 ของแรงงานทงหมด

44 ผประกอบการเหนวาทกษะภาษาองกฤษ และ ไอท เชน การเขยนโปรแกรม ของแรงงานไทยยงอยในระดบต ากวาทนาพอใจ จ านวนแรงงานทกษะไทยจงยงเปนขอจ ากดใหบรษทน า Automation เขามาใชอย

5

1.4

0

-0.1

-0.4

-2.2

บราซล

ไทย

คาเฉลยโลก

เยอรมน


อนโดนเซย

Source:

Global Average 3.8 weeks


ผประกอบการหลายรายจงตดสนใจน าหนยนตมาใช เพอแกปญหาขาดแคลนแรงงานดงกลาว โดยชวยใหแรงงานมอายงานทนานขน เนองจากลดอบตเหตจากการท างาน รวมทงเพมการมสวนรวมของแรงงานผหญง และแรงงานสงวย เพราะไมจ าเปนตองใชแรงกาย เชน การยกของหนกแบบในอดต45

(3) ผประกอบการและแรงงานมการปรบตว

นกวจยสวนใหญเชอวาหนยนตไมไดเขามาแทนทแรงงาน แตจะเขามาแทนในบางสวนของงาน ท าใหลกษณะงานเปลยนไป เชน การน าเครองกดเงนสดมาแบงเบาภาระของพนกงาน ท าใหรปแบบงานของพนกงานดงกลาวเนนงานบรการและสรางความสมพนธกบลกคาแทน ซงหากแรงงานไมมการปรบตวยอมเสยงตอการถกเลกจาง ท าใหแรงงานบางสวนเรมตระหนกถงความส าคญของการปรบตว เชน คนรนใหมเรมเรยน การเขยนโปรแกรม และวเคราะหขอมลดวยตนเอง โดยไมตององจากปรญญา ท าใหสามารถปรบตวเขากบตลาดแรงงานทเปลยนไปได

(4) เทคโนโลยกอใหเกดการจางงานใหมๆ

อาชพทเกยวของกบเทคโนโลยเตบโตขนอยางรวดเรว และมความตองการเพมขน สงผลใหมรายไดสงกวาโดย

เปรยบเทยบ โดยอาชพผดแลฐานขอมลในไทยมการจางงานเพมถง 10 เทาใน 5 ปทผานมา และในอนาคตจะมอาชพเกดใหมทไมเคยมมากอนในอดต เชน รถยนต ไรคนขบจ าเปนตองมคนปอนขอมลใหระบบ Machine learning เรยนรและเขาใจปายจราจรบนทองถนนใหไดเหมอนมนษย46

สอดคลองกบการหารอกบผประกอบการ จะพบวาผประกอบการสวนใหญไมมนโยบายไลแรงงานออกอยางชดเจน เนองจากธรกจสวนใหญเผชญปญหาการขาดแคลนแรงงานเปนทนเดม บรษททน าหนยนตมาใชจงมกเปนการลงทนในโรงงานใหมและเปนงานทแรงงานไมสามารถท าได สวนโรงงานทมการน าเทคโนโลยมาทดแทนแรงงานปรบตวเชนกน โดยการยายแรงงานทไดรบผลกระทบไปท างานอน ซงหากมองในภาพรวมจะเหนวา การน าหนยนตมาใชไมนาจะมผลกระทบตอแรงงานในภาพรวมอยางรนแรงฉบพลน แตหนยนตจะกระทบตอแรงงานบางกลม โดยเฉพาะแรงงานทท างานลกษณะซ าๆ ชดเจนขนกวาในอดต เพอใหเหนภาพชดขน ผเขยนขอยกตวอยางจากการลงพนทหารอกบผประกอบการโรงงานทใชหนยนต ดง BOX 1 ตอไปน47

45 ขอมลจากการหารอกบผประกอบการของ ธปท. 46 อางองจากบทความ Artificial Intelligence will create new kinds

of work, The Economist

47 โรงงาน A และโรงงาน B เปนเพยง 2 บรษทจาก 10 บรษททผเขยนไดลงพนทสมภาษณผประกอบการ ซงขอสรปของโรงงาน A B และโรงงานอนๆไมไดตางกนอยางมนย


Box 1: กรณศกษาการน าหนยนตมาใชในโรงงาน

บทความนขอยกกรณศกษาทนาสนใจของโรงงานแหงหนง ส าหรบการเปรยบเทยบผลของการน าหนยนตมาใชตอแรงงาน เมอมการใชระบบอตโนมตเตมรปแบบในโรงงานใหม ตามตารางท 3.1

ตารางท 3.1 ลกษณะของโรงงาน ผลตภณฑ เครองดม ระดบของเทคโนโลยการผลต ระบบอตโนมตเตมรปแบบในโรงงานใหม จ านวนแรงงาน เพยง 200 – 300 คน เมอเทยบกบโรงงานท ไมมระบบอตโนมต จะตองใชคนใน

กระบวนการผลตถง 1,500 – 2,000 คน การวางระบบเครองจกร น าเขาเครองจกรทงหมดจากตางประเทศ ท าใหขนตอนการผลตเปนระบบทเชอมตอกน

ตงแตการรบวตถดบไปจนถงการเกบผลตภณฑเขาคลงสนคา ท าใหไมตองใชแรงงานคนในสายการผลต นอกจากคนท าหนาทควบคมเครอง

ระยะเวลาในการใชหนยนตจากเรมตนจนถงปจจบน

5 ป

วตถประสงคของการใชหนยนต เพอบรรเทาปญหาแรงงานขาดแคลน และมปจจยสนบสนนจากราคาของเทคโนโลยทปรบลดลงท าใหการลงทนคมคามากยงขน

สายการผลตของโรงงานโดยทวไปจะแบงการท างานออกเปน 5 ขนหลกๆ ไดแก ขนปอนวตถดบ (Input) ขนใชเครองจกรประกอบวตถดบออกมาเปนผลตภณฑ (Core production) ขนตรวจสอบคณภาพของผลตภณฑ (Quality control หรอ Q.C.) ขนบรรจภณฑและหบหอ (Packaging) และขนเกบเขาคลงสนคาเตรยมจดจ าหนาย (Warehouse) ซงสามารถวเคราะหนยของโรงงานทเปนระบบอตโนมตเตมรปแบบ ไดตามรปท 3.5

รปท 3.5 สายการผลตของโรงงานผลตเครองดมดวยระบบอตโนมตเตมรปแบบในโรงงานใหม

1. ขนปอนวตถดบ (Input) แมโรงงานจะท าระบบอตโนมตเตมรปแบบ แตการปอนวตถดบ ยงตองใชแรงงานในการปอนวตถดบ ซงยงจ าเปนตองใชแรงงานคน เนองจากวตถดบทมาจากตนน าไมสามารถท าใหเปนมาตรฐานเดยวกนได

2. ขนใชเครองจกรประกอบวตถดบออกมาเปนผลตภณฑ (Core) แทบไมใชแรงงานคนในสายการผลตเลย ยกเวนคนท าหนาทควบคมเครอง ซงใชคนเพยง 5 คนในแตละสายการผลต แตสามารถผลตไดถง 600 ขวด/นาท โดยคนกลมนตองจบปรญญาตรขนไปและสามารถอานภาษาองกฤษได เพราะระบบและคมอในการควบคมเครองจกรเปนภาษาองกฤษทงหมด


3. ขนตรวจสอบคณภาพของผลตภณฑ (Q.C.) ยงตองใชแรงงานในการสมตรวจ เพราะเครองจกรยงไมสามารถตรวจสอบลกษณะบางอยางได เชน กลนหรอรสชาต

4. ขนบรรจภณฑและหบหอ (Packaging) มคนท าหนาทควบคมเครองเหมอนกบขน Core production โดยเครองจกรชวยใหการบรรจสนคามมาตรฐานเดยวกน ลดการบาดเจบของแรงงาน และมสายพานอตโนมตเชอมตอไปยงคลงสนคาไดเลย โดยไมตองใชแรงงานคนชวยในการขนยาย

5. ขนเกบเขาคลงสนคา (Warehouse) หนยนตชวยใหวางสนคาไดสง ชวยประหยดพนท โดยหากไมใชหนยนตจะสามารถวางสนคาซอนกนไดเพยง 2 ชนจากขอจ ากดของรถยกสนคา การน าหนยนตเขามาใชชวยเพมประสทธภาพและประหยดตนทน โดยชวย (1) ผอนแรงในการยกของ (2) ความปลอดภยและความสะอาด (3) ประหยดพนทคลงสนคาเพราะสามารถเพมความสงของชนวางสนคาไดสงกวา 2 ชน และ (4) สามารถน าสนคาทผลตกอนออกไปจ าหนายกอน (First in First out: FIFO) ไดสะดวก และ (5) ฝายผลตสามารถเขาถงขอมลของคลงสนคาเพอวางแผนการผลตได เพราะสนคาทออกจากสายการผลตจะมการตดบารโคดบอกรายละเอยดวาสนคาผลตเพอจ าหนายใหใคร และผลตวนไหน ซงงายตอการตรวจสอบยอนกลบ และเมอตดบารโคดแลว จะมรถไรคนขบวงมารบสนคาเพอเขาไปสงใหหนยนตทท าหนาทเปนเครน โดยเครนจะหาชองวาง เพอน าสนคาเขาไปจดเกบและสงขอมลกลบไปทระบบวา สนคารหสดงกลาวจดเกบอยในต าแหนงใด ในสวนของคลงสนคานใชแรงงานเพยงแค 10 คน ซงหากไมใชระบบดงกลาวจะตองใชพนกงานขบรถยกสนคาถง 44 คน

โดยพบวา (1) แรงงานทไดรบผลกระทบจากหนยนตจะเปนแรงงานทท างานแบบมขอก าหนดชดเจน (rule-based) เชน คนงานสายการผลต (2) โรงงานใหมทใชระบบอตโนมตเตมรปแบบจะสงผลตอการรบแรงงานเดกจบใหม เชน เดกจบ ปวช. ในสาขาพาณชยจะหางานท าไดยากขนเมอเทยบกบในอดต เพราะโรงงานไมไดตองการคนทเครองจกรท างานแทนได (3) แรงงานเดมทท างานอยแลวโดยเปน outsource ถกเลกจาง48 นอกจากน ยงมแรงงานบางสวน ทตองปรบทกษะใหเขากบเครองจกรใหมๆ ซงพบวาหากเปนแรงงานทอายนอยจะปรบตวไดเรว แตแรงงานทอายมากจะปรบไดล าบากทงจากองคความรทมไมเพยงพอและทศนคตแงลบตอการใชเครองจกรทเชอวาเครองจกรจะมาท างานแทน

หากมองในภาพยอยจะเหนวา เทคโนโลยจะสงผลกระทบตอแรงงาน 3 กลม ชดเจนขนกวาในอดต

(1) แรงงานทไมสามารถปรบตวไดบางสวนจะถกเลกจาง โดยเฉพาะประเภท outsource

(2) แรงงานทไมสามารถปรบตวพฒนาทกษะได แมไมถกเลกจาง แตจะตองไปท างานอนหรองานทมทกษะต ากวาเดม แมปจจบนเทคโนโลยจะชวยตอบโจทยการขาดแคลนแรงงานและสงคมสงวย แต ในอนาคตอาจกอให เกดปญหา โดยแรงงานไทยมากกวารอยละ 15 ท างานต ากวาความสามารถของตนเอง และมแนวโนมเพมขนตลอดชวง 3 ปทผานมา49 (รปท 3.6)

48 มขอสงเกต 2 ประการคอ (1) แมบรษท outsource จะหางานทอนใหกบแรงงานกลมนได แตแรงงานตองไปเรมงานใหม และงานบางประเภทตางจากทกษะ

ทเคยใชอยเดม จงตองใชเวลาปรบตวไมมากกนอย และ (2) หากเปนบรษทอนทสามารถปลดแรงงานได แรงงานจะถกลดระดบการจางงานจากรายเดอน เปนรายสปดาห เปนรายวน และอาจถกเลกจางในทสด

49 ตามเกณฑการจดประเภทอาชพตามมาตรฐานสากล (ISCO-08)

รปท 3.6 สดสวนแรงงานทท างานต ากวาระดบทกษะของตนเอง (Underemployed)

ทมา: Labor Force Survey และ ค านวณโดยผเขยน

(3) แรงงานจบใหมอาจหางานไดยากขน เพราะระบบการศกษายงเปนแบบเดม แตความตองการแ ร ง ง าน เปล ยน ไปต าม เทค โน โลย ใ หม ๆ โ ด ย ผลการศกษาพบวา สาขาทไมไดเนนความจ าเพาะ

13%

14%

15%

16%

17%

18%

2013

Q120

13Q2

2013

Q320

13Q4

2014

Q120

14Q2

2014

Q320

14Q4

2015

Q120

15Q2

2015

Q320

15Q4

2016

Q120

16Q2

2016

Q320

16Q4


ตอวชาชพเปนกลมทมโอกาสถกแทนทดวยเทคโนโลยสง เชนผทจบจากสายสงคมศาสตร มโอกาสทจะ ถกแทนทสงกวาผจบสายแพทยและพยาบาลถงรอยละ 40 (รปท 3.6) และหากเปรยบเทยบคนทมทกษะเดยวกน คนประสบการณนอยจะยงมโอกาสทถกแทนทดวยเทคโนโลยมากกวาคนประสบการณมาก สอดคลองกบขอมลทางสถตทพบวา ผวางงานของไทยกวาครงหนงเปนแรงงานจบใหมท ไมเคยมงานท า มากอนและยงมแนวโนมเพมขนอยางชาๆ โดยราวรอยละ 40 ของผไมมงานท าในกลมดงกลาวจบจากสาขาสงคมศาสตร โดยเฉพาะสายสามญ อยางไรกตาม ไมจ าเปนทแรงงานสายสงคมศาสตรจะเสยงตกงานหากแรงงานมการปรบตวใหมทกษะทหลากหลาย เชน ความคดสรางสรรค การแกปญหา รวมทงความฉลาดทางอารมณ

รปท 3.7 โอกาสทแรงงานไทยจะถกแทนทดวยเทคโนโลย

ทมา: ค านวณโดยผเขยน รายละเอยดเพมเตมดในเอกสารแนบทาย 3

ดงนน แมเทคโนโลยจะไมสงผลกระทบกบแรงงานภาคอตสาหกรรมในภาพรวมอยางรนแรงฉบพลน แตจะสงผลตอคนทท างานซ าๆ ใหตกงานหรอหางานยากขน ซ งจะสงผลใหรายไดของแรงงานกลมดงกลาวลดลง50 ดงนน ถาแรงงานบางสวนตองเปลยนไปท างานททกษะต ากวาเดม จงเปนไปได ทชองวาง (Gap) รายไดของแรงงานทไมมทกษะและทกษะสงจะยงหางกนมากขน ดงนน ผวางนโยบาย ผประกอบการ รวมทงแรงงานเองจงควรเตรยมรบมอกบสงทจะเกดขนในอนาคต โดยผเขยนไดน าเสนอแนวทางการเตรยมพรอมแรงงานจากเทคโนโลยทจะเขามา ไวในบทความสวนท 4

50 ปจจบนแรงงานกลมทมทกษะไมสงนกของไทยมรายไดนอยกวา

แรงงานทกษะสงถงเกอบเทาตว ขอมลจากโครงการส ารวจภาวะการท างานของประชากร, ส านกงานสถตแหงชาต ป 2016


4 | Industrial Robots AND ITS IMPACTS ON LABOR MARKET ขอเสนอแนะเชงนโยบาย


เทคโนโลยคอโอกาสอนมหาศาลของประเทศไทยตอทงประสทธภาพและความสามารถในการแขงขนความ ทาทายของผวางนโยบายคอการเตรยมความพรอมของก าลงคนใหมทกษะทเปนทตองการ รวมทงเพมความสามารถในการปรบตวเพอลดผลกระทบทอาจเกดขนตอแรงงาน ผานนโยบาย 3 ดาน ทไทยตองใหความส าคญอยางจรงจงและเปนรปธรรม ไดแก การจดการขอมลแรงงาน การอบรมทกษะและการเรยนร และการใหความคมครองทางสงคม

ในฐานะผด าเนนนโยบาย บทความนผเขยนพยายามตโจทยส าหรบการด าเนนนโยบายเพอบรรเทาผลกระทบจากเทคโนโลยทอาจเกดขนตอแรงงาน 2 โจทย

1. WHO: ใครบางทรฐตองใสใจเปนพเศษ (focus) จากบทความในสวนท 3 ตอบไดวา แรงงานท างานซ าๆ 3 กลม เปนกลมทรฐควรใสใจหรอ focus เปนพเศษ ไดแก (1) แรงงานทไมสามารถปรบตวได จนถกเลกจาง (2) แรงงานทไมสามารถปรบตวได แมไมถก เลกจาง แตจ าเปนตองยกระดบทกษะใหสงขน (3) เดกจบใหมทจะหางานไดยากขน

2. WHAT: แรงงานทไดรบผลกระทบทง 3 กลมควรไดรบการดแลผานอะไร ภาครฐสามารถดแลแรงงาน 3 กลมทจะไดรบผลกระทบจากเทคโนโลย ผานนโยบายทเกยวกบแรงงาน 3 ดาน (ตาราง 4.1) ไดแก ตารางท 4.1 นโยบายดานแรงงานเพอลดผลกระทบจากเทคโนโลย

กลมเ

ปาหม

าย

1.แรงงานทไมสามารถปรบตวได จนถกเลกจาง

2. แรงงานทไมสามารถปรบตวได แตจ าเปนตองยกระดบทกษะ

3. เดกจบใหม

จดปร

ะสงค

บรรเทาผลกระทบชวคราวใหแกแรงงานทถกไลออก รวมทงเพมโอกาส

ในการกลบมาท างาน

พฒนาทกษะส าหรบแรงงานทเผชญกบความทาทายจากเทคโนโลยใหมๆ

เตรยมความพรอมใหตรงกบความตองการของตลาดแรงงานเพอไมให

เกดการวางงานจากเทคโนโลย

นโยบ

าย

1. การอบรมทกษะและการเรยนร พฒนาทกษะ (Up-Skilling)

โปรแกรมอาชวะศกษา สรางทกษะใหม (Re-Skilling) การเรยนรตลอดชวต (Lifelong Learning)

2. การจดท าขอมลแรงงาน การเกบรวบรวมขอมลแรงงานจากทงฝงแรงงานและบรษท

จบคงานวางกบผวางงาน การสรางฐานขอมลอาชพ 3. การใหความคมครองทางสงคม

การใหความคมครองทางสงคม - -


(1) การอบรมทกษะและการเรยนร ใชบรรเทาผลกระทบใหกบแรงงานทง 3 กลม

ไทยสามารถพฒนาการวางระบบการอบรมทกษะและการเรยนรใหตรงจดยงขนได เพอใหแรงงานมทกษะในการจดการความรและปรบตวเพอเรยนรสงใหมๆ ตลอดชวตการท างาน หรอหากมเหตใหตองออก จากตลาดแรงงาน แรงงานกจะสามารถปรบตวกลบเขาสตลาดงานไดโดยใชเวลาไมนาน โดยไทยควรค านงถงการใหผมสวนรวมโดยเฉพาะเอกชนมแรงจงใจในการพฒนาทกษะและสรางการเรยนรให แกแรงงาน รวมทงจดการหลกสตรใหหลากหลายรองรบกบแรงงานทกกลมเปาหมาย (ตารางท 4.2)

ตารางท 4.2 นโยบายดานการอบรมทกษะและการเรยนรในปจจบน และขอเสนอแนะในอนาคต จาก… ไปส…

ผทเกยวของ เนนการขบเคลอนโดยรฐบาล

เปนหลก เนนเอกชนและตวแรงงานเอง

ใหมสวนรวมในการพฒนาทกษะ

รปแบบ มการอบรมวชาชพผาน

กรมพฒนาฝมอแรงงานเปนหลก สรางแรงจงใจใหเอกชนเปนตวขบเคลอนในการลงทนดานแรงงาน

เชนเดยวกบการลงทนในเครองจกร

หลกสตร เนนเพอการประกอบวชาชพ

เปนหลก

ท าใหสบคนงาย มการแบงหมวดหมใหเหมาะกบกลมเปาหมายทหลากหลาย เชน ผทตองการยายงาน ผตองการความรเทคโนโลยระดบสง

เชน การเขยนโปรแกรม หรอการจดการฐานขอมล

กลมเปาหมาย กลมอตสาหกรรม

ทมเทคโนโลยขนสง ทกกลมอตสาหกรรม

เพอยกระดบทกษะของแรงงาน

ส าหรบกลมนกเรยน นกศกษาทจะเขามาเปนแรงงานในอนาคต ภาครฐจ าเปนตองท าใหหลกสตรม การปรบใหทนกบเทคโนโลยทเปลยนไปอยางรวดเรว นอกเหนอจากความรพนฐานดานวทยาศาสตรและเทคโนโลยทแรงงานจ าเปนตองมแลว การเนนทกษะทเทคโนโลยจะแทนทไดยาก รวมทง ทกษะ การท างานเปนทม (Collaboration) การสอสาร (Communication) การคดอยางมเหตมผล (Critical Thinking) และ ความคดสรางสรรค (Creative Thinking)51 นอกจากน หลกสตรควรสอดรบกบโลก แหงความเปนจรง เชน ควรสอนโปรแกรมทจะตองใชในการท างาน หรอการเนนประสบการณ ในการท างานจรง โดยมความรวมมอกบเอกชนเพอผลกดนการสรางแรงงานจากความตองการทแทจรง (Demand-driven) เชน ระบบการเรยนอาชวะทควรเอาอยางระบบทวภาค ( Dual System of Education) ในเยอรมน ทมการเรยนรควบคกบการท างานจรง โดยเนนสดสวนการเรยนรจ าก การท างานจรงมากกวาการเรยนแตภาคทฤษฎ โดยมการฝกงานในโรงงานจรงดวยเครองจกรททนสมย อยางไรกตามทไทยไมสามารถใชรปแบบอาชวศกษาแบบประเทศจนหรอเกาหลใต เนองจากขอจ ากดทางดานเงนทนในการปรบเปลยนเครองจกรใหสอดรบกบภาคเอกชน ดงนน นโยบายดงกลาวจงตองเนนการขบเคลอนจากผประกอบการ52

ทงน การพฒนาแรงงานกลมใหมเพอมาท างานในยคทเทคโนโลยมการเปลยนแปลงอยางรวดเรวจ าเปนตองใชเวลานาน การพฒนาแรงงานทมอยเดมแบบยกระดบทกษะ (Upskill) และปรบเปลยนทกษะ (Reskill) จงมความส าคญมาก ซงรฐสามารถผลกดนใหเอกชนเปนตวขบเคลอนการพฒนาทกษะ โดยสรางแรงจงใจใหผประกอบการลงทนในการพฒนาทกษะแรงงานไมตางจากการลงทนในสงทจบตองได และการสนบสนนคาใชจายในการอบรมใหกบบรษท เพราะทกษะทแรงงานไดรบการอบรม จะตอบโจทยความตองการทแทจรงของเอกชนมากกวาการใหรฐเปนผด าเนนการ ซงสอดคลองกบ

51 P21’s Framework of 21th century learning 52 ความเหนผประกอบการ


ทส านกงานคณะกรรมการสงเสรมการลงทนของไทยไดออกมาตรการจงใจภาคเอกชนบางกลมใหลงทนอบรมทกษะแรงงานแลวเชนกน นอกจากน ยงมการสนบสนนการเรยนรใหกบแรงงานโดยตรง เชน ในสงคโปร และเดนมารค ทรฐจะสนบสนนคาใชจายในการอบรมทกป หรอใหลาหยดโดยไดรบเงนเดอนเพอพฒนาทกษะตามความสนใจของคนวยท างาน โดยในสงคโปร มการใชระบบคปอง ใหเงนอดหนน แกแรงงาน เลอกวชาทสนใจอบรม (Box.2 ตวอยางการพฒนาทกษะของประเทศสงคโปร) หากน ามาใชกบไทยจ าเปนตองมการพฒนาโครงสรางพนฐานดานการศกษา ทงสถาบนรบรองคณภาพหลกสตร และสถาบนฝกอบรมทนาเชอถอตอบโจทยกบเทคโนโลยสมยใหม พรอมการจดการทมประสทธภาพเพอชวยเพมความสามารถในการยายสายงาน หากอาชพถกกระทบดวยเทคโนโลย

Box 2: ตวอยางการพฒนาทกษะของประเทศสงคโปร ประเทศสงคโปรใหความส าคญกบการพฒนาทกษะแรงงานในทกชวงวยของก าลงแรงงาน ไมวาจะเปน ผทยงอยในวยเรยน ผทก าลงเขาสตลาดแรงงาน และผทอยในตลาดแรงงาน โดยผทเปนเจาภาพหลกคอกระทรวงแรงงานของสงคโปร ทท างานรวมกบส านกงาน SWDA (Singapore Workforce Development Agency) โดยในสวนนจะมงประเดนไปยงการพฒนาทกษะแรงงานวยกลางคน (Mid-Career) โดยขอยกตวอยาง โปรแกรม SkillsFuture Mid-Career Enhanced Subsidy และ โปรแกรม SkillsFuture Study Awards โดยมรายละเอยดดงตอไปน

1. โปรแกรม SkillsFuture Mid-Career Enhanced Subsidy เปนโปรแกรมทสงเสรมใหชาวสงคโปรพฒนาการเรยนรตลอดชวต และไดพฒนาทกษะและความสามารถอยางตอเนอง

กลมบคคลและเปาหมายของโครงการ โปรแกรมส าหรบชาวสงคโปรทมอาย 40 ปขนไป โดยอดหนนและสงเสรมใหชาวสงคโปรพฒนาทกษะเพอตอบสนองตอการเปลยนแปลงในทท างาน ซงลกจางวยท างานจะมความกดดนในเรองการพฒนาทกษะและยกระดบความสามารถ รฐบาลจงไดจดโครงการนเพอสงเสรมใหชาวสงคโปรชวงวยท างานใหปรบปรงความสามารถอยางตอเนอง

สทธประโยชนของโครงการ ผทเขารวมโครงการจะไดรบเงนสนบสนนคาหลกสตร โดยมรายละเอยดดงน

ประเภทหลกสตร ระดบไรฝมอ/กงฝมอ

(Non Professionals, Managers & Executives level courses)

ระดบผจดการ/ผบรหาร/ผช านาญการ (Professionals, Managers & Executive level courses)

หลกสตรของศนยทไดรบอนมตจาก Singapore Workforce Development Agency สงสดรอยละ 90 ของคาเรยน

หลกสตรรบรองการพฒนาฝมอ สงสดรอยละ 90 ของคาเรยน แตไมเกน 25 เหรยญตอชวโมง

สงสดรอยละ 90 ของคาเรยน แตไมเกน 50 เหรยญตอชวโมง

หลกสตรภายใตกระทรวงศกษาธการ สนบสนนโดยกระทรวงศกษาธการ ส าหรบผเขารบการศกษาในหลกสตรทก าหนด โดยสถาบนศกษาจะเปนผใหเงนชวยเหลอคาหลกสตรใหอตโนมต

2. โครงการ SkillsFuture Study Awards เปนโปรแกรมทชวยชาวสงคโปรพฒนาทกษะทมความจ าเปนตออตสาหกรรมในอนาคต โดยจะชวยใหชาวสงคโปรมความเชยวชาญเฉพาะดานในสาขาทตนท างานอย เพอรองรบความตองการของทกษะงานใหมๆในอนาคต โดยเจาภาพของโครงการนคอหนวยงานของแตละกลมอตสาหกรรมของรฐบาล ซงเปนอตสาหกรรมทจ าเปนส าหรบอนาคต (36 อตสาหกรรม)

กลมบคคลและเปาหมายของโครงการ เปนโปรแกรมส าหรบลกจางทเพงเรมเขาสวยท างาน และลกจาง Mid-Career ทจะพฒนาทกษะทเกยวเนองกบอตสาหกรรมใหมความเชยวชาญทลกซงมากยงขน โดยมเปาหมายคอ ลกจางทเขารวมโครงการจะไดรบการพฒนาทกษะเฉพาะดาน และพฒนาความสามารถในการท างาน

สทธประโยชนของโครงการ ลกจางทเขารวมโครงการทมการพฒนาทกษะความร ความสามารถเชงลกใหทนกบความกาวหนาและเทาเทยมกบกลมอาชพเดยวกน จะไดรบเงนรางวลจ านวน 50,000 เหรยญสงคโปร จ านวน 500 รางวล และไมเกน 2,000 รางวลตอป

ทมา: www.skillsfuture.sg

http://www.skillsfuture.sg/


(2) การจดท าขอมลแรงงาน ใชบรรเทาผลกระทบใหกบแรงงานทง 3 กลม

การจดท าขอมลแรงงานไมใชเรองใหมส าหรบประเทศไทย โดยในปจจบนส านกงานสถตแหงชาตม การเกบขอมลจากฝงครวเรอน (Household Approach) เปนประจ าทกเดอน แตยงมแนวทางพฒนาการจดท าขอมลใหมประโยชนยงขนได คอ เพมการส ารวจจากฝงผประกอบการ เนนการมสวนรวมของ ทกฝายในการเกบรวบรวมและน าขอมลไปใชใหตรงกบกลมเปาหมาย เพอใหการวางนโยบายตางๆ เปนไปอยางมประสทธภาพและทนสมย และลดความไมสอดคลองกนระหวางความตองการและทกษะ ของแรงงาน (Mismatch) ผานการเปดเผยขอมล เพอใชประโยชนในการวางแผนก าลงคน (ตารางท 4.3 และรปท 4.1)

ตารางท 4.3 นโยบายดานการจดการขอมลแรงงานในปจจบน และขอเสนอแนะในอนาคต จาก… ไปส…

กลมเปาหมาย ขาดการวางกลมเปาหมายเฉพาะ

ส าหรบแตละชดขอมล ก าหนดกลมเปาหมายทชดเจน เพอใหไดชดขอมลทตอบโจทยความตองการ

ทตางกนของผใชแตละกลม

ผทเกยวของ จดเกบขอมล

โดยส านกงานสถตแหงชาตเปนหลก

เนนการมสวนรวมจากสวนตางๆ ของภาครฐทเกยวของ เชนกระทรวงศกษาธการ กระทรวงอตสาหกรรม สถานศกษา และภาคธรกจ

ในการวางแผนก าลงคนและความตองการแรงงานทเปลยนไป

รปแบบของชดขอมล ยงไมตอบสนองความตองการ

เฉพาะกลม

มขอมลทครบถวน ลาสด และสามารถเขาถงไดงายในรปแบบตางๆ เชน เวบไซต ทเหมาะกบกลมเปาหมายทตางกน (ผทตองการเปลยนงาน เดกจบใหม ผวางงาน)

รปท 4.1 การไดประโยชนรวมกนจากการจดการขอมลดานแรงงาน

การจดการขอมลแรงงานแบงออกได 3 แบบคอ (1) การส ารวจเพอท าฐานขอมลอาชพ เชน ต าแหนง เปดใหม รายได ลกษณะงาน และทกษะ (2) การหารอรวมกบเอกชนเพอวางแผนก าลงคน การวางแผนรวมกบเอกชนโดยเฉพาะเพอตอบโจทยอตสาหกรรมเปาหมายของประเทศ (3) การจดท าแบบส ารวจเฉพาะ เพอแกไขปญหาเฉพาะดาน ดงทประเทศเกาหลใตไดท าแบบส ารวจเฉพาะเพอแกปญหาการวางงานใน กลมเยาวชน และการจางงานในกลมผสงอาย (เอกสารแนบทาย 1) ทงน บทความนขอยกตวอยาง How to การจดท าขอมลแรงงานประเภทการส ารวจเพอท าฐานขอมลอาชพของไทย ดง BOX 3


Box 3: ตวอยางการจดท าฐานขอมลอาชพของไทย ตวอยางการสรางฐานขอมลอาชพของไทย

เจาภาพ ส านกงานสถตแหงชาต รวมกบ กรมการจดหางาน กระทรวงแรงงาน ผมสวนเกยวของ กรมพฒนาฝมอแรงงาน กระทรวงศกษาธการ และ กระทรวงอตสาหกรรม กลมเปาหมายทไดประโยชน

เดกจบใหมจะมคณสมบตตรงตามความตองการของภาคเอกชน แรงงานเดมทถกเลกจางจะกลบเขาสตลาดแรงงานไดเรว รวมถงแรงงานเดมจะสามารถพฒนาทกษะของตนเองเพอลดผลกระทบจากเทคโนโลย

ผตอบแบบสอบถาม ผประกอบอาชพในตลาดแรงงานจรง ความถในการส ารวจ อยางนอยทกครงปเนองจากทกษะทตองใชมการเปลยนแปลงตลอดเวลา ลกษณะค าถามในแบบส ารวจ

(1) ถามแนวโนมการเตบโตของอาชพและรายได แบงเปนในระดบประเทศและรายจงหวด เพอใหคาดการณแนวโนมการเตบโตของอาชพและต าแหนงงานจบใหมในอก 10 ปขางหนา ซงจะท าใหเดกจบใหมหรอผทก าลงศกษาอยสามารถเลอกอาชพทจะยงเปนทตองการในอนาคต เชน ถามประเภทอตสาหกรรมเปาหมายของประเทศทมแนวโนมเตบโตสง หรอ อตสาหกรรมทองกบ Trend โลกทก าลงมาแรง เชน Green Economy หรอกระแสรกสขภาพ ถามรายไดเฉลยในแตละอาชพเพอใหเดกจบใหมไดเปรยบเทยบผลตอบแทนในอนาคต โดยขอมลดงกลาวควรมทงในระดบประเทศและรายจงหวดเพอเพมความยดหยนใหแรงงานสามารถวางแผนการท างานในจงหวดทตนเองสนใจ หรอจงหวดทองถนของตนเอง เนองจากอตสาหกรรมทขบเคลอนเศรษฐกจของแตละจงหวดไมเหมอนกนจงสงผลตอการเตบโตของอาชพทไมเหมอนกน

(2) ถามทกษะ ระดบการศกษา และประสบการณท างานทจ าเปน ขอมลเหลานจะชวยใหผทก าลงศกษาอยสามารถวางแผนในการเลอกวชาหรอหาประสบการณท างานทตรงกบความจ าเปนในอนาคต รวมถงแรงงานสามารถยกระดบทกษะของตนได เชน ถามทกษะทางภาษา หรอทกษะทางคอมพวเตอรทจ าเปนหรอก าลงเปนทนยมส าหรบความตองการแรงงาน เพอใหโปรแกรมทใชในการเรยนการสอน และใชในการท างานจรงมความสอดคลองกน

(3) ถามลกษณะงานทตองท า จดแขง และคานยมทเหมาะกบการท าอาชพนนๆ เพอใหแรงงานสามารถจบคความชอบของตนเองกบงานได เชน ถามแบบใหอธบายลกษณะงานทตองท าอยางเปนรปธรรม อยางงานทตองมการตอรองกบลกคา งานทใชเวลาสวนใหญนงอยหนาคอมพวเตอร รวมถงใหอธบายลกษณะของคนทเหมาะกบอาชพนหรอคานยมในอาชพ เชน รกความอสระ มงเนนผลส าเรจ เพอใหแรงงานสามารถเลอกงานทตรงตามความถนดและจดแขงของตนเอง ลดโอกาสทแรงงานจะเปลยนสายงาน ท าใหแรงงานสามารถสะสมประสบการณท างานทเกยวของไดตอเนอง กอใหเกดความกาวหนาในอาชพ และลดจ านวนเดกจบใหมทท างานไมตรงกบสายอาชพ

(4) ถามชออาชพทใชทกษะคลายกน เพอเปนทางเลอกใหกบผหางาน และผทก าลงศกษาใหไดศกษาอาชพอนๆ ทใชทกษะ และความรใกลเคยงกน

(5) ถามขอมลอนๆ ท เกยวของ เชน แนวทางในการยกระดบความสามารถ อยางการอบรม การสอบใบประกาศท เก ยวของกบอาชพ หนทางในการหาต าแหน งงานวา ง ซงอาจเปน การเชอมโยงกบเวบไซตตางๆ หรอสถาบนฝกอบรมตางๆ

ผลตภณฑ (Output) ทไดจากการส ารวจ และประโยชนส าหรบผใช

การน าขอมลมาท าใหเกดผลตภณฑควรออกแบบใหหนาตาแตกตางกนตามวตถประสงค (1) ส าหรบเดกจบใหมจะตองมขอมลอาชพ และเสนทางการศกษาส าหรบอาชพดงกลาว เชน นกศกษาจบใหม สามารถเปดหนาเวบไซต เพอตรวจสอบทกษะและความสามารถของตนเองกบอาชพนกเศรษฐศาสตรสงแวดลอม และยงทราบถงแนวโนมการเตบโตของอาชพดงกลาว วามแนวโนมเตบโตดตามกระแส Green Economy รวมทงยงไดขอมลเพมวาจะตองเรยนทกษะโปรแกรมดานไหนเพมเตม เพอใหมคณสมบตตรงตามทนายจางตองการ (2) ส าหรบผทไดรบผลกระทบจากเทคโนโลยและตองการจะเปลยนอาชพจ าเปนตองมการเปรยบเทยบรายไดเฉลย และความเขมขนของทกษะทจะตองใชในอาชพตางๆ เพอใหแรงงานตระหนกวาจะตองเรยนรทกษะอะไรเพมบาง สมมต ลกจางทตองการจะเปลยนงาน จะสามารถเปดเวบไซต แลวเลอกอาชพทตวเองท าอย เปรยบเทยบกบอาชพทตนเองสนใจคอนกวเคราะหขอมล จะพบวาอาชพทตนเองสนใจตองใชทกษะอะไรเพมเตมบางเมอเทยบกบอาชพเดมทท า (3) ส าหรบผทวางงาน ผลตภณฑควรมการรวมศนยระหวางหนวยงานทมการใหความคมครองทางสงคม หนวยงานทชวยเหลอในการเพมทกษะ รวมถงการหางานใหม เพอใหแรงงานมความสะดวกในการใชงาน


(3) การใหความคมครองทางสงคม ใชบรรเทาผลกระทบใหกบแรงงานทถกเลกจางเทานน การใหความคมครองทางสงคมเปนเครองมอขนสดทาย (Passive Policy) เพอชวยเหลอระยะสนให กบแรงงานทไมสามารถปรบตวไดทน เชน Government Jobs Guarantee โดยใหรฐเปนนายจางล าดบสดทาย ท าหนาทจางงานผตกงาน โดยเฉพาะการสรางงานในอาชพทมแรงงานไมเพยงพอ เชน การดแลผสงอาย หรอศลปะ โดยจายคาจางใหสงพอทจะมชวตอยได แตไมสงเกนไปทจะเกดการแยงคนจากภาคเอกชน ซงไทยยงไมเคยมมาตรการลกษณะน จะมเพยงมาตรการจางแรงงานทวไปทไมไดระบวาจะตองเปนแรงงานทตกงาน หรอ Job-sharing schemes ในเยอรมน ทแรงงานสามารถตอรอง กบผประกอบการเพอใหยงมงานท าตอ แตยอมลดชวโมงการท างานลงชวคราวในชวงเศรษฐกจขาลงเนองจากมสหภาพแรงงานทแขงแกรง จงสามารถตอรองได มาตรการพฒนาทกษะใหแกผทตกงานเพอใหสามารถกลบเขาสตลาดแรงงานไดเรวขน ดงเชนประเทศเกาหล ใต (Box 4: การพฒนาทกษะใหกบผวางงาน กรณตวอยางประเทศเกาหล) นอกจากน ยงมมาตรการอนๆ เชน การให Negative Income Tax ท ม ก า ร ก า ห น ด ก ล ม เ ป า ห ม า ย จ า ก ร า ย ไ ด ร ว ม ท ง ป ร ะ ก น ส ง ค ม ซ ง เ ป น ร ะ บ บ ทประเทศไทยใชอย แตยงคงตองค านงถงการจดการระบบทยงยน อยางไรกด การใหความคมครองดงกลาวเปนการใหความชวยเหลอระยะสน ทกคนมงานท าคงไมใชเปาหมายสดทายของนโยบาย เพราะอนทจรงรฐบาลสามารถสรางงานไดมากเทาทตองการ แตประสทธภาพของงานตางหากทส าคญ การยกระดบความสามารถของคนจงเปนสงจ าเปนในระยะยาว

Box 4: การพฒนาทกษะใหกบผวางงาน กรณตวอยางของประเทศเกาหล ประเทศเกาหลใตใหความส าคญกบการชวยเหลอผทออกจากงาน ใหสามารถพฒนาตวเอง และกลบเขาท างานไดอยางเตมศกยภาพ โดยมโปรแกรมการพฒนาทกษะในดานตางๆทจะเปนประโยชนตอการกลบเขาท างาน

กลมเปาหมาย โปรแกรมนส าหรบลกจางทไดลงทะเบยนกบส านกงานประกนสงคม และไดยนความจ านงกบศนยจดหางาน (Job Center) วาตองการหางานใหม และตองการเขารบการพฒนาทกษะ

เจาภาพ หนวยงานหลกทสนบสนนการพฒนาทกษะ และคาใชจายในการฝกอบรมอยภายใตความรบผดชอบของสถาบน JCDT (Job Capability Development Training) โดยภายใตการดแลของกระทรวงแรงงาน

วตถประสงค สถาบน JCDT มเปาหมายเพอพฒนาศกยภาพในการท างาน เพอวตถประสงคในการรเรมธรกจใหมหรอเพมโอกาสการกลบเขาสตลาดแรงงาน

รายละเอยดหลกสตร การเขารบการฝกอบรมจะตองมากกวา 60 ชวโมง โดยเปนการฝกอบรมในหลกสตร อาท หลกสตรเครองจกรและอปกรณ หลกสตรอเลกทรอนกส หลกสตรบรการ และหลกสตรการจดการ เปนตน

ทมา: Employment Insurance White Paper 2009: Introduction to the Employment Insurance Plan of the Republic of Korea, Ministry of Labor Republic of Korea


กระแสเทคโนโลยทเขามามบทบาทมากขน ดานหนงคอโอกาส แตหากขาดการเตรยมตวทดจะสงผลเสยตอแรงงาน โดยแมในอดตจะยงไมเหนผลกระทบตอการเลกจางอยางชดเจนในไทย แตในอนาคตกวางใจไมได เพราะปจจบนประเทศไทยมการน าหนยนตมาเปนอนดบท 10 ของโลก และมแนวโนมจะเพมขนเรอยๆ จากราคาเทคโนโลยทถกลงประกอบกบความสามารถของหนยนตทเพมขน ขณะทแนวโนมคาจางแรงงานมแตจะปรบสงขน ท าใหในอนาคตเทคโนโลยอาจสงผลกระทบตอแรงงานกลมทท างานซ าๆ เพราะเทคโนโลยสามารถท าแทนไดงาย แรงงานกลมดงกลาวจงอาจเผชญกบปญหาในปรบตว พฒนาทกษะ หางานยากขน หรอแมกระทงตกงาน ซงสดทายจะท าใหรายไดลดลง ในทางตรงกนขามแรงงานทกษะสงซงสามารถท างานรวมกบเทคโนโลยใหมๆ ไดด จะยงเปนทตองการของตลาดแรงงานท าใหรายไดระหวางแรงงานสองกลมยงฉกออกจากกน สงผลใหความไมเทาเทยมเพมขน ดงนน ผมสวนรวมทงภาครฐ ผวางแผนนโยบาย สถานศกษา ผประกอบการ รวมทงตวแรงงานเองจงมบทบาทส าคญในการเตรยมความพรอมใหเปนทตองการของตลาดแรงงานทมการเปลยนแปลงตลอดเวลาจากเทคโนโลยใหมๆทเขามา

Posted in January, 2018

ขอคดเหนทปรากฏในบทความนเปนความเหนของผเขยนซงไมจ าเปนตองสอดคลองกบความเหนของธนาคารแหงประเทศไทย



ตวอยางการจดการขอมลตลาดแรงงานในตางประเทศ

การส ารวจเพอท าฐานขอมล

อาชพ การหารอรวมกบเอกชนเพอ

วางแผนก าลงคน การจดท าแบบส ารวจเฉพาะ

กลมเปาหมาย เดกจบใหม และ แรงงาน เดกจบใหม และ แรงงาน กลมเปาหมายเฉพาะ

ผใหขอมล ผประกอบอาชพตางๆ

(สหรฐฯ มกวา 800 อาชพ) บรษท

กลมเปาหมายเฉพาะ (เชน แรงงานสงวย เดกจบใหม หรอ แรงงานในแตละจงหวด)

จดประสงค

• ลดความไมตรงกนระหวางความตองการของธรกจและทกษะแรงงาน (Labor mismatch)

• ใหเดกจบใหมมการเตรยมตวกอนเขาสตลาดแรงงาน

• ขอมลส าหรบการยกระดบทกษะของแรงงาน

• ลดความไมตรงกนระหวางความตองการของธรกจและทกษะแรงงาน (Labor mismatch)

• ศกษานโยบายเพอลดผลกระทบตางๆ ในตลาดแรงงาน เชน ปญหาการวางงานของเดกจบใหม หรอปญหาการวางงานรายจงหวด รวมถงการจางงานในกลมผสงวย

รปแบบบรการ หรอผลตภณฑ

• เวบไซตใหขอมลดานแรงงาน • บรการใหค าปรกษาดาน

การศกษาตอและหางาน • หลกสตรพฒนาทกษะแรงงาน • หลกสตรสถานศกษา

• หลกสตรพฒนาทกษะแรงงาน

• หลกสตรสถานศกษา

• นโยบายทมกลมเปาหมายเฉพาะเจาะจง

รปแบบการจดท า

สงจดหมายส ารวจ ทกครงป ใหกบบรษทตางๆ ทมการจางงานอาชพทก าหนด เพอรวบรวมขอมลเกยวกบลกษณะงาน ทกษะทตองใช และรายได

ประชมหารอ ระหวางกระทรวงอตสาหกรรม

กระทรวงศกษา และบรษทเอกชน เพอวางแผนก าลงคน ปรบหลกสตรใหสอดคลองกบอตสาหกรรมเปาหมาย และเทคโนโลย

สงแบบสอบถามชดพเศษ ทเกบเพอวางแผนการท านโยบายในปญหาเฉพาะดานของตลาดแรงงาน เชน อตราวางงานในกลมเดกจบ

ใหมสง สงคมสงวย

ตวอยางประเทศ

สหรฐอเมรกา มาเลเซยและสงคโปร เกาหลใต



แรงงานไทยและโอกาสทจะถกแทนทดวยเทคโนโลย

งานศกษาไดประยกตใชกรอบความคดของ Frey และ Osborne (2013) เพอหาความเสยงของแรงงานทเทคโนโลยสามารถท าแทนได โดยเนนเทคโนโลย Mobile Robotics (MR) และ Machine Learning (ML) และมขอสมมตใหโครงสรางตลาดแรงงานไมมการเปลยนแปลง โดยใชขอมลส ารวจภาวะการท างานของประชากร ป 2016 เพอหาความเสยงของลกจางภาครฐ ลกจางภาคเอกชน และลกจางทมนายจางหลายราย ตามความเสยง (Risk of Computerization) รายอาชพจากงานศกษาของ Frey และ Osborne ก าหนดใหความเสยงต า คอความเสยงไมเกนรอยละ 30 เชน แพทย วศวกร ความเสยงปานกลางอยระหวางความเสยงรอยละ 30 – 70 เชน คนขบรถ แมบาน และความเสยงสงคอกลมทมความเสยงเกนรอยละ 70 ขนไป เชนคนงานการผลต พนกงานคดเงน

ตารางแสดงความเสยงของแรงงานไทยทเทคโนโลยสามารถทดแทนได (Risk of Computerization)

ปจจย ความเสยงต า ความเสยงปานกลาง ความเสยงสง สดสวนของแรงงานทม

ความเสยงสง ภาค

กรงเทพ กลาง เหนอ อสาน ใต

1,647,696 2,455,481

904,535 1,281,830

828,963

490,272

1,280,004 536,335 646,727 770,129

1,452,504 3,371,722 1,053,122 1,141,027

706,887

40.5 47.4 42.2 37.2 30.7

อตสาหกรรม

เกษตร53 การผลต กอสราง การคา บรการ

39,772

1,203,112 396,527 889,982

4,541,712

692,770

1,043,051 905,677 231,133 836,562

963,273

2,745,967 514,947

1,355,490 2,108,648

56.8 55.0 28.3 54.7 28.2

อาชพ กลมอาชพทกษะสง กลมอาชพทกษะกลาง กลมอาชพทกษะพนฐาน

3,490,358 3,151,646

476,503

342,912

1,896,401 1,484,157

614,056

5,563,809 1,547,399

44.1 52.4 13.8

การศกษา ประถมศกษาหรอต ากวา มธยมศกษา ปรญญาตรขนไป

1,492,392 2,719,101 2,862,118

2,042,372 1,284,434

323,216

2,446,528 3,827,226 1,362,722

40.9 48.9 30.0

อาย 15-24 25-34 35-44 45-54 55-99

688,312

2,008,533 1,949,935 1,664,446

807,277

515,751 917,752 990,505 866,529 432,929

1,331,414 2,710,322 1,966,630 1,208,364

508,532

52.5 48.1 40.1 32.3 29.1

รายไดเฉลย 19,491 9,800 11,521

53 อาชพในภาคเกษตรหมายถงลกจางทท าเกษตรกรรม ซงท างานแบบซ าๆ เชน การเตรยมดนโดยใชเครองจกร สงผลใหตามนยามแรงงานภาคเกษตรเปน

แรงงานทกษะปานกลางเปนสวนใหญ



ผลการศกษาโอกาสทแรงงานไทยจะถกแทนทดวยเทคโนโลย1

การศกษาโอกาสของแรงงานไทยทเทคโนโลยสามารถท าแทนได โดยใชสมการถดถอย ก าหนดใหตวแปรอสระคอความเสยงทจะถกแทนทดวยเทคโนโลย (Risk of Computerization) รายอาชพ ตามการศกษาของ Frey และ Osborne (2013) โดยศกษาความสมพนธดงกลาวตอ ลกษณะพนฐานของแรงงาน เชน เพศ พนทอยอาศย การศกษา วชาเอก (ในกรณทแรงงานจบการศกษาระดบปรญญาตรขนไป) อาย อตสาหกรรมทท างานอย และ รายได โดยใชขอมลจากการส ารวจภาวะการท างานของประชากร 2016 ตารางแสดงความสมพนธของตวแปรทสนใจศกษาตอความเสยงทจะถกแทนทดวยเทคโนโลย (Risk of Computerization)

ตวแปรตาม ความเสยงทจะถกแทนทดวยเทคโนโลย2 (i) แรงงานทกระดบการศกษา (ii) เฉพาะผทมการศกษาระดบ

ปรญญาตรขนไป เพศ (หญง) .1810*** .1518*** พนท (นอกเขตเทศบาล) -.0232*** -.0049 การศกษา (เทยบกบไมมการศกษา) ต ากวาประถมศกษา .006439 ประถมศกษา -.0353 มธยมศกษาตอนตน -.0335 มธยมศกษาตอนปลาย -.0198*** ประกาศนยบตร -.0554*** ปรญญาตรหรอสงกวา -.1493*** คณะ (เทยบกบครศาสตร) มนษยศาสตร .2036*** สงคมศาสตร ธรกจ กฎหมาย .3401*** วทยาศาสตร .2384*** วศวกรรมศาสตร .0969*** เกษตร และสตวแพทย .2131*** สขภาพ -.0566*** บรการ .2725*** อตสาหกรรม (เทยบกบเกษตร) การผลต -.1244*** -.0760*** กอสราง -.1309*** -.1345*** การคา -.1714*** -.0252*** บรการ -.3476*** -.1889*** อาย (ป) -.0042*** -.0049 รายได (บาท/ชวโมง) -.0001** -.0001*** คาคงท .8514*** .5257***

(***,**,*, the significance level of 0.01, 0.05, and 0.10 respectively)

หมายเหต: การทโอกาสถกแทนทดวยเทคโนโลยต า ไมไดหมายความวาแรงงานจะไมตกงาน เนองจากยงมปจจยอน เชน ความตองการแรงงาน และความสามารถของแรงงาน ตวอยางเชน แมเทคโนโลยจะมาท างานแทนแรงงานทจบครศาสตรไดนอย แตไมไดหมายความวาแรงงานทจบครศาสตรจะไมตกงานเพราะหากจ านวนบณฑตครศาสตรมากกวาความตองการของตลาดแรงงาน บณฑตกตกงานเชนกน


บรรณานกรม Acemoglu, D., & Restrepo, P. (2016). The race between machine and man: implications of technology for growth, factor shares and employment.

Acemoglu, D., & Restrepo, P. (2017). Robots and jobs: evidence from US labor markets.

Arntz, M., T. Gregory and U. Zierahn (2016), “The Risk of Automation for Jobs in OECD Countries: A Comparative Analysis”, OECD Social, Employment and Migration Working Papers, No. 189, OECD Publishing, Paris. http://dx.doi.org/10.1787/5jlz9h56dvq7-en

Autor, D. H. (2015). Why Are There Still So Many Jobs? The History and Future of Workplace Automation. Journal of Economic Perspectives, 3-30.

Autor, D., Katz, L., & Kearney, M. (2006). The polarization of the U.S. labor market. NBER.

Berman, E., Bound, J., & Machin, S. (1998). Implications of Skill-Biased Technological Change: International Evidence. The Quarterly Journal of Economics, 1245-1279.

Cainarca, G. C., Colombo, M. G., & Mariotti, S. (1990). Firm size and the adoption of flexible automation. Small Business Economics, 129-140.

Congressional-Executive Commission on China. (2016) Annual Report 2016

Dauth, Dauth, W., Findeisen, S., Südekum, J., & Woessner, N. (2017). The rise of robots in the German labour market. CEPR.

Ganelli G., and Miake N. (2015), Foreign Help Wanted: Easing Japan’s Labor Shortages. IMF Working Paper

Graetz G., and Michaels G. (2015), Robots at Work, CEP Discussion Paper, No. 1335

Greenfield, D. (2016) Automation’s Effect on Jobs.

Grut, O. W. (2016). 3 of the world's 10 largest employers are now replacing their workers with robots. UK: Business Insider.

Haldane, A. G. (2015). Labour's Share. London: speech given at Trades Union Congress.

Hawking, S. (2016, December 1). This is the most dangerous time for our planet. The guardian.

IFR. (2016). World Robotics.

Jaimovich, N., & Siu, H. E. (2012). The trend is the cycle: Job polarization and jobless recoveries. NBER.

Kadri, l. (2016) Labor shortages: Why automation is a necessity in today’s economy.

McKinsey. (2017) A Future that works: Automation, Employment and productivity.

OECD. (2016). Automation and Independent Work in a Digital Economy.

UNIDO. (2016). Industrial Development Report.

Walwei, U. (2016) Digitalization and structural labour market problems: The case of GermanyAcemoglu, D., & Restrepo, P. (2016). The race between machine and man: implications of technology for growth, factor shares and employment.

แฉลมวงษ, (2017). ตวเลขวางงานกบอนาคตอาชพไทย ในยคเศรษฐกจดจตอล. TDRI: Thailand Development Research Institution.

Documents

Industrial Robots AND ITS IMPACTS ON LABOR MARKET · หุ่นยนต์อุตสาหกรรม: กระแสใหม่ที่แรงงานต้องกังวลจริงหรือ?