Informacja o wynikach kontroli realizacji na terenie województwa

LSZ-4101-23-00/2012 Nr ewid. 156/2013/P/12/171/LSZ

NAJWYŻSZA IZBA KONTROLI DELEGATURA W SZCZECINIE

Informacja o wynikach kontroli realizacji na terenie województwa zachodniopomorskiego Programu Operacyjnego „Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich 2007-2013”, w zakresie osi priorytetowych 2 i 3

S z c z e c i n s i e r p i e ń 2 0 1 3 r .

3

Słownik ważniejszych pojęć: akwakultura - pojęcie bezpośrednio przetransponowane z języka angielskiego,

w analogii do agriculture (rolnictwo) – aquaculture (hodowla ryb w słodkiej wodzie) - określenie oznaczające profesjonalny chów i hodowlę organizmów wodnych, wyłączając połowy ryb żyjących w wodach otwartych (rybołówstwo morskie i śródlądowe) oraz chów i hodowlę organizmów wodnych w wodach słonych (marikultura),

beneficjent - osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, której ustawa przyznaje zdolność prawną, realizująca projekty finansowane z budżetu państwa lub ze źródeł zagranicznych na podstawie decyzji lub umowy o dofinansowanie projektu1,

operacja - projekt wybrany zgodnie z kryteriami ustalonymi przez Komitet Monitorujący realizowany przez co najmniej jednego beneficjenta, pozwalający na osiągnięcie celów osi priorytetowej, do której odnosi się ta operacja,

oś priorytetowa - jeden z priorytetów w programie operacyjnym, obejmujący grupę powiązanych ze sobą środków posiadających szczególne, wymierne cele,

sektor rybactwa2 - sektor gospodarki obejmujący wszelką działalność w zakresie produkcji, przetwórstwa i obrotu produktami rybołówstwa oraz akwakultury,

wydatek kwalifikowalny

- wydatek lub koszt faktycznie poniesiony przez beneficjenta w związku z realizacją operacji i udokumentowany zgodnie z wytycznymi Ministra RiRW, określonymi w § 37-40 rozporządzenia wykonawczego do osi 23 i § 46-49 rozporządzenia wykonawczego do osi 34, który kwalifikuje się do objęcia wsparciem ze środków przeznaczonych na realizację Programu w trybie określonym w umowie o dofinansowanie,

wymóg 8 dotyczący NATURY 2000

- wymóg przewidziany w osi priorytetowej 2, środku 2.2., pakiecie 2, dotyczący położenia stawów danego gospodarstwa rolnego przeznaczonego do chowu lub hodowli ryb lub innych organizmów wodnych na obszarze NATURA 2000 w rozumieniu ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody5 lub obszarze objętym inną formą ochrony przyrody, spełnienie którego uprawnia do otrzymania rekompensaty.

1 Art. 5 pkt 1 ustawy z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz.U. z 2009 r. Nr 84, poz. 712 ze zm.). 2 Rybactwo a rybołówstwo - określenia dotyczące gospodarki rybackiej. Rybactwo - najszersza i najbardziej ogólna definicja

obejmująca wszelkie aktywności związane z gospodarowaniem żywymi zasobami wód. Rybołówstwo - część rybactwa, ograniczająca się do działalności połowowej polegającej na pozyskiwaniu ryb z wód otwartych. W ostatnim okresie nastąpiło przemieszanie obu pojęć, wynikające z tłumaczeń regulacji europejskich - w języku angielskim funkcjonuje jeden zwrot - fishery - co jest powodem zamiennego stosowania obu pojęć, niepoprawnego z punktu widzenia terminologii polskiej.

3 Patrz słownik ważniejszych pojęć (str. 5). 4 Patrz słownik ważniejszych pojęć (str. 5). 5 Dz. U. z 2013 r., poz. 627 ze zm.

http://lex.nik.gov.pl/lex/index.rpc#hiperlinkText.rpc?hiperlink=type=tresc:nro=Powszechny.791054&full=1

4

Wykaz skrótów: UE - Unia Europejska, KE - Komisja Europejska, RM - Rada Ministrów, Minister RiRW - Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi, MRiRW - Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, ARiMR - Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w Warszawie, Centrala ARiMR - Centrala Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa

w Warszawie, ZOR ARiMR lub Oddział - Zachodniopomorski Oddział Regionalny ARiMR,

Minister RR - Minister Rozwoju Regionalnego, IZ - Instytucja Zarządzająca (Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi), IA - Instytucja Audytowa (Generalny Inspektor Kontroli Skarbowej), IC - Instytucja Certyfikująca (Minister Finansów), IP - Instytucja Pośrednicząca (ARiMR w zakresie osi priorytetowych 1-3,

Samorząd Województwa w zakresie osi priorytetowej 4 i Fundacja Programów Pomocy dla Rolnictwa FAPA w Warszawie w zakresie osi priorytetowej 5 Programu),

Fundacja FAPA - Fundacja Programów Pomocy dla Rolnictwa FAPA w Warszawie, KM - Komitet Monitorujący Program Operacyjny „Zrównoważony rozwój

sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich 2007-2013”, EFR - Europejski Fundusz Rybacki, Program lub PO RYBY 2007-2013

- Program Operacyjny „Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich 2007-2013”6,

oś priorytetowa 2 - oś priorytetowa 2 - Akwakultura, rybołówstwo śródlądowe, przetwórstwo i obrót produktami rybołówstwa i akwakultury,

środek 2.1. - środek 2.1. - Inwestycje w chów i hodowlę ryb, środek 2.2. - środek 2.2. - Działania wodno-środowiskowe, środek 2.3. - środek 2.3. - Środki na rzecz zdrowia zwierząt, środek 2.4. - środek 2.4. - Rybołówstwo śródlądowe, środek 2.5. - środek 2.5. - Inwestycje w zakresie przetwórstwa i obrotu, oś priorytetowa 3 - oś priorytetowa 3 - Środki służące wspólnemu interesowi, środek 3.1. - środek 3.1. - Działania wspólne, środek 3.2. - środek 3.2. - Ochrona i rozwój fauny i flory wodnej,

6 Ogłoszony w obwieszczeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 7 lipca 2009 r. (M.P. Nr 51, poz. 739 ze zm.).

5

środek 3.3. - środek 3.3. - Inwestycje w portach rybackich, miejscach wyładunku i przystaniach,

środek 3.4. - środek 3.4. - Rozwój nowych rynków i kampanie promocyjne, środek 3.5. - środek 3.5. - Projekty pilotażowe, środek 3.6. - środek 3.6. - Modyfikacja w celu zmiany przeznaczenia statków rybackich, projekt - przedsięwzięcie realizowane w ramach PO RYBY 2007-2013 na

podstawie umowy o dofinansowanie, zawieranej pomiędzy beneficjentem a IP,

SIWZ - Specyfikacja Istotnych Warunków Zamówienia, rozporządzenie Rady (WE) nr 1198/2006

- rozporządzenie Rady (WE) nr 1198/2006 z dnia 27 lipca 2006 r. w sprawie Europejskiego Funduszu Rybackiego (Dz.U. UE L 223 z 15.08.2006 r., s. 1 ze zm.),

rozporządzenie Komisji (WE) nr 498/2007

- rozporządzenie Komisji (WE) nr 498/2007 z dnia 26 marca 2007 r. ustanawiające szczegółowe zasady wykonania rozporządzenia Rady (WE) w sprawie Europejskiego Funduszu Rybackiego (Dz.U.UE L 120 z 10.05.2007 r., s. 1 ze zm.)

ustawa o wspieraniu sektora rybackiego

- ustawa z dnia 3 kwietnia 2009 r. o wspieraniu zrównoważonego rozwoju sektora rybackiego z udziałem Europejskiego Funduszu Rybackiego (Dz.U. Nr 72, poz. 619 ze zm.),

ustawa pzp - ustawa z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych (Dz.U. z 2010 r. Nr 113, poz. 759 ze zm.),

ustawa o NIK - ustawa z dnia 23 grudnia 1994 r. o Najwyższej Izbie Kontroli (Dz.U. z 2012 r., poz. 82 ze zm.),

rozporządzenie wykonawcze do osi 2

- rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 7 września 2009 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania, wypłaty i zwracania pomocy finansowej na realizację środków objętych osią priorytetową 2 – Akwakultura, rybołówstwo śródlądowe, przetwórstwo i obrót produktami rybołówstwa i akwakultury, zawartą w programie operacyjnym „Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich 2007-2013” (Dz.U. z 2013 r., poz. 745 ze zm.),

rozporządzenie wykonawcze do osi 3

- rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 25 września 2009 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania, wypłaty i zwracania pomocy finansowej na realizację środków objętych osią priorytetową 3 – Środki służące wspólnemu interesowi, zawartą w programie operacyjnym „Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich 2007-2013” (Dz.U. Nr 161, poz. 1285 ze zm.),

rozporządzenie MRiRW z 28.08.2009 r.

- rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 28 sierpnia 2009 r. w sprawie szczegółowego zakresu, trybu i terminów przekazywania sprawozdań oraz trybu i zakresu rozliczeń w ramach Programu Operacyjnego „Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich 2007-2013” (Dz.U. Nr 142, poz. 1163 ze zm.),

6

rozporządzenie w sprawie podziału środków finansowych na PO RYBY 2007-2013

- rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 7 września 2009 r. w sprawie podziału środków finansowych na realizację programu operacyjnego "Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich 2007-2013" na lata 2007-2013 (Dz.U. z 2013 r., poz. 236),

umowa z 26 czerwca 2009 r.

- umowa nr 01/IP-ARiMR/2009 zawarta 26.06.2009 r. przez Ministra RiRW z Prezesem ARiMR określająca zadania IZ wykonywane przez IP w ramach osi priorytetowych 1, 2 i 3.

Zdjęcie nr 1. Kompleks stawów rybnych w rejonie miejscowości Dzwonowo – Krzywnica.

Źródło: kontrola NIK

7

Spis treści

1. Założenia kontroli ........................................................................................................................ 8

2. Podsumowanie wyników kontroli ............................................................................................... 9

2.1. Ogólna ocena kontrolowanej działalności .............................................................................. 9

2.2. Uwagi ................................................................................................................................... 14

2.3. Wnioski ................................................................................................................................. 16

3. Ważniejsze wyniki kontroli ........................................................................................................ 18

3.1. Realizacja na terenie województwa zachodniopomorskiego PO RYBY 2007-2013 w zakresie osi priorytetowych 2 i 3 .............................................................................. 18

3.2. Wykonywanie przez beneficjentów projektów objętych pomocą z osi priorytetowych 2 i 3 .............................................................................................................. 25

3.3. Nadzór nad realizacją Programu .......................................................................................... 28

3.4. Inne ustalenia kontroli .......................................................................................................... 32

4. Informacje dodatkowe o przeprowadzonej kontroli ................................................................ 36

4.1. Przygotowanie kontroli ......................................................................................................... 36

4.2. Postępowanie kontrolne i działania podjęte po zakończeniu kontroli ................................... 37

4.3. Finansowe rezultaty kontroli ................................................................................................. 39

5. Załączniki .................................................................................................................................... 43

Założenia kontroli

8

1. Założenia kontroli

Temat i numer kontroli: Realizacja na terenie województwa zachodniopomorskiego Programu Operacyjnego „Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich 2007-2013”, w zakresie osi priorytetowych 2 i 3” (P/12/171). Kontrolą objęto lata 2007-2013 (do dnia 28.02.2013 r.)7.

Cel kontroli: Ocena realizacji Programu na terenie województwa zachodniopomorskiego w zakresie rybołówstwa śródlądowego, przetwórstwa i obrotu produktami rybołówstwa, modernizacji i rekonstrukcji wspólnych obiektów do działalności połowowej oraz restrukturyzacji i wspierania organizacji sektora rybackiego.

Zakres przedmiotowy badań kontrolnych: Wykorzystanie środków publicznych na realizację Programu, w tym przyznawanie, wypłata i zwracanie pomocy finansowej na PO RYBY 2007-2013, zgodność projektów z umowami o dofinansowanie i uzyskanych rezultatów z planowanymi efektami oraz nadzór nad realizacją projektów.

Kontrolą objęto osie priorytetowe 2 i 3, na które przewidziano dofinansowanie odpowiednio w kwocie 1.008.921,0 tys. zł oraz 901.793,9 tys. zł8. Na podstawie przepisu art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o wspieraniu sektora rybackiego, Minister RiRW powierzył ARiMR zadania IZ w zakresie wdrażania środków objętych Programem w ramach ww. osi. Oś priorytetowa 2 obejmuje środki: 2.1. – Inwestycje w chów i hodowlę ryb, 2.2. – Działania wodno-

środowiskowe, 2.3. – Środki na rzecz zdrowia zwierząt, 2.4. – Rybołówstwo śródlądowe, 2.5. – Inwestycje w zakresie przetwórstwa i obrotu. Oś priorytetowa 3 obejmuje środki: 3.1. – Działania wspólne, 3.2. – Ochrona i rozwój fauny i flory

wodnej, 3.3. – Inwestycje w portach rybackich, miejscach wyładunku i przystaniach, 3.4. – Rozwój

nowych rynków i kampanie promocyjne, 3.5. – Projekty pilotażowe, 3.6. – Modyfikacja w celu zmiany

przeznaczenia statków rybackich.

Wykorzystanie środków finansowych na osie priorytetowe Programu przedstawiono w załączniku Nr 2.

Uzasadnienie podjęcia kontroli: Kontrola została podjęta z własnej inicjatywy NIK. Polska od dnia 1 maja 2004 r. (tj. od daty wstąpienia do Unii Europejskiej), została objęta Wspólną Polityką Rybacką UE i tym samym uzyskała możliwość korzystania z instrumentów oddziaływania na przekształcenia w sektorze rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich. PO RYBY 2007-2013 przeznaczony jest 7 W informacji uwzględniono aktualne dane o postępach realizacji PO RYBY 2007-2013, udostępnione na stronach internetowych

podmiotów uczestniczących w realizacji Programu. 8 Według stanu na 31.05.2013 r.


9

m.in. na zmodernizowanie infrastruktury portów, unowocześnienie sprzętu połowowego w celu większej ich selektywności, a także na wsparcie rybołówstwa śródlądowego i przetwórstwa. Przed zakończeniem realizacji Programu istotne było zbadanie efektów wykorzystania przez beneficjentów środków publicznych. Dotychczasowe kontrole NIK tylko w części obejmowały zakres zadań dofinansowanych ze środków przewidzianych dla osi priorytetowych 2 i 39.

Organizacja kontroli: Kontrolę przeprowadzono w okresie od 2 października 2012 r. do 28 lutego 2013 r. w 13 jednostkach: MRiRW, ARiMR i jej oddziale regionalnym w województwie zachodniopomorskim na podstawie art. 2 ust. 1 ustawy o NIK, oraz 10 beneficjentów, w tym: dwóch beneficjentów na podstawie art. 2 ust. 1 ustawy o NIK, jednego beneficjenta na podstawie art. 2 ust. 2 ustawy o NIK i siedmiu na podstawie art. 2 ust. 3 ustawy o NIK. Szczegółowy wykaz skontrolowanych jednostek stanowi załącznik Nr 1.

2. Podsumowanie wyników kontroli

2.1. Ogólna ocena kontrolowanej działalności

Najwyższa Izba Kontroli ocenia pozytywnie, mimo stwierdzonych nieprawidłowości10, realizację na terenie województwa zachodniopomorskiego Programu Operacyjnego „Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich 2007-2013”, w zakresie rybołówstwa śródlądowego, przetwórstwa i obrotu produktami rybołówstwa, a także modernizacji i rekonstrukcji wspólnych obiektów do działalności połowowej oraz restrukturyzacji i wspierania organizacji sektora rybactwa11.

Formułując powyższą ocenę Programu na terenie województwa zachodniopomorskiego NIK uwzględniła: - wdrożenie przez Centralę ARiMR i ZOR ARiMR12 procedur wewnętrznych dotyczących

rozpatrywania wniosków o dofinansowanie i zawierania umów, weryfikowania wniosków o płatność oraz kwalifikowalności poniesionych przez beneficjentów wydatków,

- nadzór ARiMR nad realizacją projektów przez beneficjentów,

9 M.in. kontrole przeprowadzone przez: Departament Środowiska, Rolnictwa i Zagospodarowania Przestrzennego NIK - P/06/105

Działalność organów administracji publicznej i Agencji Nieruchomości Rolnych w zakresie ochrony zasobów powierzchniowych wód śródlądowych oraz nadzoru nad prowadzoną w nich gospodarką rybacką, Informacja o wynikach kontroli – Warszawa kwiecień 2007 (nr ewid. 178/2006/P06105/KSR) oraz Delegaturę NIK w Szczecinie: P/05/151 Wykorzystanie środków wspólnotowych z Finansowego Instrumentu Wspierania Rybołówstwa (FIWR) na restrukturyzację rybołówstwa morskiego, Informacja o wynikach kontroli – Szczecin czerwiec 2006 (nr ewid.: 78/2006/P/05/151/LSZ) i P/07/158 Wykorzystanie środków publicznych, w tym środków z Finansowego Instrumentu Wspierania Rybołówstwa (FIWR), na rybacką infrastrukturę portową, Informacja o wynikach kontroli – Szczecin maj 2008 (nr ewid.: 23/2008/P/07/158/LSZ).

10 Najwyższa Izba Kontroli stosuje trzystopniową skalę ocen: pozytywna, pozytywna, mimo stwierdzonych nieprawidłowości oraz negatywna.

11 Tj., w ramach osi priorytetowej 2 i 3. Oceny działalności poszczególnych jednostek przedstawiono w załączniku Nr 1. 12 Wnioski o dofinansowanie były rozpatrywane przez ZOR ARiMR, z wyjątkiem wniosków złożonych w ramach osi priorytetowej 2, środka

2.5 - Inwestycje w zakresie przetwórstwa i obrotu, które były rozpatrywane przez Centralę ARiMR.


10

- realizację przez 9 beneficjentów (z 10 badanych) projektów zgodnie z umową o dofinansowanie oraz uzyskanie, w przypadku zakończonych projektów13, zaplanowanych rezultatów.

Stwierdzone nieprawidłowości polegały głównie na: - nierzetelnym rozpatrywaniu 9 (z 25 badanych) wniosków o dofinansowanie (str. 21), - przekazaniu przez ARiMR do IZ z rocznym opóźnieniem informacji o dziewięciu

nieprawidłowościach14 (100% stwierdzonych w ZOR ARiMR), w tym trzech podlegających raportowaniu do Komisji Europejskiej (str. 28).

Najwyższa Izba Kontroli pozytywnie ocenia wywiązanie się przez Ministra RiRW z obowiązku przygotowania i wdrożenia rozporządzeń wykonawczych do osi 2 i 3 oraz opracowania i opublikowania niezbędnych dokumentów umożliwiających przyznawanie i wypłatę pomocy finansowej.

Natomiast negatywnie ocenia określenie przez Ministra RiRW, niezgodnie z zasadami ustanowionymi w art. 30 rozporządzenia Rady (WE) nr 1198/2006, uprawnień beneficjentów do rekompensat. Minister RiRW nie wskazał praktyk dotyczących środowiska wodnego, wykraczających poza zwykłe stosowanie dobrych praktyk w dziedzinie akwakultury, związanych z położeniem stawów gospodarstwa rolnego przeznaczonego do chowu lub hodowli ryb lub innych organizmów wodnych na obszarze NATURA 2000 (dotyczących pakietu 2 wymogu 8 w osi priorytetowej 2). Kwota rekompensat ustalona w zawartych umowach (na terenie całego kraju) w związku z realizacją wymogu 8 wyniosła 94.000,7 tys. zł, w tym 70.500,5 tys. zł15 ze środków EFR16. W ocenie NIK, część środków może być uznana przez KE za wypłacone z naruszeniem zasad przyznawania rekompensat z EFR, określonych w art. 30 ust. 2 w związku z art. 30 ust. 3 i 5 rozporządzenia Rady (WE) nr 1198/2006, a także zasad określonych w PO RYBY 2007-2013 i będzie stanowiła kwotę wydatków niekwalifikowalnych, podlegających zwrotowi do budżetu UE (str. 18).

Na ocenę realizacji na terenie województwa zachodniopomorskiego PO RYBY 2007-2013 składają się oceny cząstkowe kontrolowanych obszarów:

1. Najwyższa Izba Kontroli negatywnie ocenia przyznawanie i wypłatę pomocy finansowej na realizację środków objętych osią priorytetową 2 i 3. Stwierdzono przypadki rozpatrywania wniosków o dofinansowanie, zawierania umów oraz weryfikowania wniosków o płatność z naruszeniem przepisów

13 Projekty zakończyło 4 z 10 kontrolowanych beneficjentów. 14 Nieprawidłowość - jakiekolwiek naruszenie przepisów prawa wspólnotowego wynikające z działania lub zaniechania podmiotu

gospodarczego, które powoduje lub mogłoby spowodować szkodę w budżecie ogólnym Unii Europejskiej w drodze finansowania nieuzasadnionego wydatku z budżetu ogólnego (art. 3 lit. q rozporządzenia Rady (WE) nr 1198/2006).

15 Zgodnie z PO RYBY 2007-2013 poziom współfinansowania z Europejskiego Funduszu Rybackiego stanowi 75%, natomiast ze środków krajowych 25%.

16 Według stanu na 31.01.2013 r.


11

rozporządzenia Rady (WE) nr 1198/2006, rozporządzeń wykonawczych do osi 2 i 3 oraz procedur wewnętrznych.

Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa nierzetelnie rozpatrzyła 9 (spośród 25 badanych) wniosków o dofinansowanie na kwotę 34.497,7 tys. zł, tj. 31,5 % badanych17 (str. 21).

Najwyższa Izba Kontroli w osi priorytetowej 2 zbadała 48 umów (35,8%) na kwotę 45.080,4 tys. zł (77,0%18), w tym w realizacji 29 umów (60,4% liczby badanych) stwierdziła nieprawidłowości, których wymiar finansowy wyniósł 7.401,0 tys. zł, co stanowiło 16,4% wartości badanych umów. W osi priorytetowej 3 NIK zbadała 13 umów (22%) na kwotę 85.632,3 tys. zł (23,3%19), w tym w dziewięciu umowach (69,2%) wartość stwierdzonych nieprawidłowości wyniosła 14.887,8 tys. zł, co stanowiło 17,4% wartości badanych umów (str. 24).

Stwierdzone nieprawidłowości polegały m.in. na: - przyznaniu i wypłacie rekompensat przewidzianych w pakiecie 2 wymogu 8 dotyczącego NATURY

2000, na podstawie przepisów rozporządzenia wykonawczego do osi 2 niezgodnych z art. 30 rozporządzenia Rady (WE) nr 1198/2006. W zawartych umowach ustalono zobowiązania wobec beneficjentów z terenu województwa zachodniopomorskiego na łączną kwotę 2.491,0 tys. zł, z tego wypłacono 2.304,2 tys. zł (str. 18),

- wypłacie pomocy finansowej w 29 przypadkach (spośród 49 płatności dotyczących 23 umów) na kwotę 2.565,1 tys. zł (44,5% wypłaconej pomocy) z przekroczeniem terminu określonego w rozporządzeniu MRiRW z 28.08.2009 r. (str. 24),

- wypłacie trzech zaliczek20 (4% z 75 badanych płatności) po terminie określonym w umowie o dofinansowanie na kwotę 7.397,7 tys. zł (str. 24),

- weryfikacji wniosku o płatność z naruszeniem procedury związanej z zabezpieczeniem należytego wykonania umowy, w której ARiMR zobowiązała się do wypłaty pomocy w wysokości 722,3 tys. zł (str. 24).

2. Najwyższa Izba Kontroli pozytywnie ocenia realizację projektów przez 9 z 10 skontrolowanych beneficjentów, m.in. w zakresie spełnienia warunków przyznania pomocy, przygotowania projektu (inwestycji), prawidłowości wydatkowania środków publicznych otrzymanych na realizację projektów, w tym przestrzegania obowiązujących przepisów przy udzielaniu zamówień publicznych oraz zgodności

17 Według stanu na 31.12.2012 r. w ramach realizacji na terenie województwa zachodniopomorskiego osi priorytetowej 2 i 3 wpłynęło 246

wniosków o dofinansowanie na kwotę 903.040,2 tys. zł. 18 Według stanu na 31.12.2012 r. w ramach realizacji na terenie województwa zachodniopomorskiego osi priorytetowej 2 zawarto 134

umowy o dofinansowanie, w których ARiMR zobowiązała się do wypłaty pomocy finansowej w wysokości 58.508,9 tys. zł. 19 W osi priorytetowej 3 zawarto 59 umów o dofinansowanie, w których ARiMR zobowiązała się do wypłaty pomocy finansowej w

wysokości 368.092,1 tys. zł. 20 Jednorazowej lub pierwszej transzy, ustalonych w 3 umowach.


12

realizacji projektów z umowami o dofinansowanie. Na 10 skontrolowanych beneficjentów czterech zakończyło projekty zgodnie z postanowieniami umów i osiągnęło zaplanowany cel. W przypadku pozostałych beneficjentów, termin realizacji celu upływa po zakończeniu czynności kontrolnych NIK.

Najwyższa Izba Kontroli negatywnie ocenia realizację projektu przez jednego Beneficjenta, z którym zawarto umowę o dofinansowanie na kwotę 9.327,3 tys. zł21, na budowę sześciu przepławek22 na rzekach Mołstowej, Wieprzy i Parsęcie. Ocenę negatywną uzasadniają stwierdzone nieprawidłowości:

- nielegalne dokonanie zmian terminów wykonania przedmiotów umów23 zawartych z Wykonawcą w stosunku do treści oferty obejmującej wykonanie sześciu przepławek24, co stanowiło naruszenie art. 144 ust. 1 ustawy pzp. Zmiany terminów dotyczyły istotnych warunków umów i nie zostały przewidziane przez Zamawiającego w SIWZ oraz ogłoszeniu o zamówieniu. Na podstawie art. 144 ust. 2 ustawy pzp, zmiany umów dokonane z naruszeniem art. 144 ust. 1 ustawy pzp podlegają unieważnieniu (str. 26),

- zmiana sposobu rozliczenia z Wykonawcą II etapu robót, poprzez wprowadzenie rozliczeń na podstawie faktur częściowych, skutkująca utratą odsetek w kwocie 103,7 tys. zł25, które byłyby naliczone od środków finansowych z tytułu zaliczki przekazanej przez ARiMR. W ocenie NIK, zmiana sposobu rozliczenia była działaniem niegospodarnym (str. 28),

- zmiana niektórych parametrów technicznych 5 z 6 przepławek, z pominięciem opinii Ministra RiRW26 (str. 27).

3. Najwyższa Izba Kontroli pozytywnie, mimo stwierdzonych nieprawidłowości, ocenia nadzór nad realizacją Programu.

Wdrożone przez Ministra RiRW oraz ARiMR uregulowania umożliwiły realizację PO RYBY 2007-2013 w zakresie osi priorytetowych 2 i 3. Na dzień 31.05.2013 r. w ramach osi priorytetowej 2 zawarto umowy na kwotę 961.547,9 tys. zł, tj. 95,3% przyznanego limitu środków, a w osi priorytetowej 3 na 853.771,1 tys. zł, tj. 94,7% (str. 18).

Najwyższa Izba Kontroli negatywnie ocenia nieinformowanie przez ARiMR Ministra RiRW o nieprawidłowościach14 stwierdzonych w trakcie realizacji projektów. Informacje o nieprawidłowościach dotyczących dziewięciu projektów (100% nieprawidłowości stwierdzonych w ZOR ARiMR) zostały

21 W tym wartość II etapu robót (przygotowawczych, odwodnieniowych, rozbiórkowych, konstrukcyjnych, umocnieniowych,

wykończeniowych) - 6.538,2 tys. zł. 22 Przepławka - budowla hydrologiczna umożliwiająca wędrówkę ryb migrujących. 23 Umowy zawarte 15.11.2010 r. nr: NP/II/333/85 – I/2010, NP/II/333/85 – II/2010, NP/II/333/85 – III/2010, NP/II/333/85 – IV/2010,

NP/II/333/85 – V/2010, NP/II/333/85 – VI/2010. 24 Przepławki dla ryb na rzece Mołstowej, Wieprzy i Parsęcie. 25 Szacunkowa kwota odsetek, która byłaby naliczona od środków finansowych przechowywanych na rachunku bankowym Beneficjenta,

przeznaczonym do obsługi udzielonej zaliczki. 26 Opinia wymagana była na podstawie § 16 rozporządzenia wykonawczego do osi 3.


13

przekazane w toku kontroli NIK, z rocznym opóźnieniem w odniesieniu do obowiązku określonego w umowie z 26 czerwca 2009 r. oraz w wewnętrznej procedurze ARiMR. Wartość jednostkowa trzech nieprawidłowości (dotyczących trzech projektów) przekraczała 10.000 euro i podlegała raportowaniu do KE. Zgodnie z art. 55 ust. 1 rozporządzenia Komisji (WE) 498/2007, sprawozdania o nieprawidłowościach będących przedmiotem wstępnego ustalenia administracyjnego lub sądowego27 przekazywane są KE w terminie dwóch miesięcy od upływu każdego kwartału. W ocenie NIK, nieprzekazywanie informacji o przypadkach nieprawidłowości związanych z realizacją Programu, było działaniem nielegalnym i nierzetelnym (str. 28).

Minister RiRW nie podjął skutecznych działań w celu uzyskania zakładanych wartości lub dokonania zmian wskaźników założonych w Programie. Pomimo przesunięcia środków finansowych z pozostałych osi Programu do osi 2 (174.700,0 tys. zł28, tj. wzrost o 21,3%) i 3 (65.000,0 tys. zł29, tj. wzrost o 7,9%) oraz wysokiego stopnia wykorzystania zaplanowanych środków (95%), według stanu na koniec 2012 r. zagrożone było osiągnięcie 6 z 9 wskaźników dla osi priorytetowej 2 oraz 4 z 6 dla osi 3. Ponadto Komitet Monitorujący 16.04.2013 r. podjął uchwałę w sprawie zmiany Programu w zakresie przesunięcia środków z osi priorytetowej 4 do osi 2 w wysokości 190.000,0 tys. zł oraz do osi 330 w wysokości 60.000,0 tys. zł. Niezrealizowanie do 31.12.2012 r. wartości wskaźników założonych na koniec 2010 r.31 może świadczyć o niższej, niż zakładano w Programie, efektywności wykorzystania środków publicznych (str. 29).

W rozporządzeniu MRiRW z 28.08.2009 r., regulującym tryb rozliczeń w ramach PO RYBY 2007-2013, jak również w umowach o dofinansowanie nie określono terminu rozliczania przez ARiMR zaliczki częściowej32, warunkującego wypłatę następnej transzy zaliczki. Kolejna transza podlega wypłacie, po wykazaniu w złożonych wnioskach o płatność kosztów kwalifikowalnych, stanowiących co najmniej 70% łącznej kwoty przekazanych wcześniej transz. Brak tego terminu, może skutkować nieuzasadnionym przedłużeniem weryfikacji przez ARiMR rozliczenia przedłożonego przez beneficjenta. W wyniku kontroli stwierdzono, że w przypadku czterech umów (z 1033) wnioski rozliczające zaliczkę częściową

27 Zgodnie z art. 54 lit. b) rozporządzenia Komisji (WE) nr 498/2007 "wstępne ustalenie administracyjne lub sądowe" oznacza wstępną

ocenę pisemną wykonaną przez właściwy podmiot administracyjny lub sądowy, stwierdzającą, na podstawie konkretnych faktów, istnienie nieprawidłowości, bez uszczerbku dla możliwości późniejszego skorygowania lub wycofania w następstwie ustaleń dokonanych w trakcie postępowania administracyjnego lub sądowego.

28 Zgodnie z uchwałami Komitetu Monitorującego PO RYBY 2007-2013: Nr 1/2011 z 28.03.2011 r. i Nr 4/2012 z 24.08.2012 r. (wartość podane wg kursu ECB 27.03.2013 r. – 4,1818 zł/euro).

29 Zgodnie z uchwałami Komitetu Monitorującego PO RYBY 2007-2013: Nr 1/2011 z 28.03.2011 r. i Nr 4/2012 z 24.08.2012 r. (wartość podane wg kursu ECB 27.03.2013 r. – 4,1818 zł/euro).

30 Uchwała Komitetu Monitorującego PO RYBY 2007-2013 Nr 1/2013 z 16.04.2013 r. (wartość podane wg kursu ECB 27.03.2013 r. – 4,1818 zł/euro).

31 W PO RYBY 2007-2013 określono realizację wartości wskaźników na rok 2010 i 2013. 32 Poza zaliczką jednorazową lub pierwszą transzą zaliczki. 33 10 umów realizowanych na terenie województwa zachodniopomorskiego, w których wypłacono zaliczkę i rozliczono płatność częściową.


14

rozpatrzono w terminie od 73 do 151 dni34 (tj. okres pomiędzy datą uznania wniosku za kompletny, a datą przekazania kolejnej płatności na rachunek bankowy beneficjenta).

2.2. Uwagi

1. W przepisach rozporządzeń wykonawczych do osi 2 i 3 oraz w procedurach wewnętrznych nie przewidziano wymogu weryfikacji wiarygodności finansowej beneficjenta w zakresie możliwości spłaty zobowiązań umownych. Zrezygnowano w przypadku operacji o wartości powyżej 500,0 tys. zł35, z dodatkowego zabezpieczenia należytego wykonania przez beneficjenta zobowiązań określonych w umowie, w postaci oświadczenia o dobrowolnym poddaniu się egzekucji. ARiMR wymagała jedynie od beneficjentów złożenia weksli in blanco wraz z deklaracjami wekslowymi. Nie sprawdzała, czy posiadany przez beneficjentów majątek wystarcza na spłatę zobowiązań. W ocenie NIK takie zabezpieczenie nie daje należytej gwarancji odzyskania wypłaconej pomocy w przypadku, gdy wystąpią przesłanki żądania jej zwrotu z przyczyn zawinionych przez beneficjenta, a jego majątek jest niższy od wypłaconych środków (str. 22).

2. Do dnia zakończenia czynności kontrolnych, Minister RiRW nie zrealizował zalecenia Głównego Inspektora Kontroli Skarbowej sformułowanego w wyniku audytu Programu za okres od 1.01.2011 r. do 30.06.2011 r., dotyczącego zachowania zasad konkurencji przy przeprowadzaniu zamówień/zakupów związanych z realizacją operacji przez beneficjentów, którzy nie są zobligowani do stosowania ustawy pzp. W trakcie kontroli NIK stwierdzono, że we wzorach umów zamieszczonych na stronie internetowej MRiRW nie wprowadzono obowiązku przedstawiania przez beneficjenta co najmniej dwóch ofert do wydatków związanych z operacją objętą pomocą ze środków EFR. Minister RiRW w informacji o realizacji wniosków pokontrolnych NIK wskazał, że wymóg zachowania konkurencyjności przez beneficjentów został określony we wzorach umów o dofinansowanie w wersji z 19.04.2013 r.

3. W rozporządzeniu wykonawczym do osi 2 w ramach środka 2.2. przewidziano rekompensatę za produkcję dodatkową cennych rodzimych gatunków ryb. W przepisach rozporządzenia nie określono gatunków ryb, a także sposobu i kryteriów zaliczania danego gatunku do grupy cennych rodzimych. O tym jakie gatunki ryb spełniają ten wymóg, decyduje ARiMR na podstawie zapisów „Podręcznika beneficjenta”. Nie wynika z nich jednoznacznie, czy wymienione gatunki stanowią zamknięty katalog, czy też jest to przykładowy wykaz. Kryterium kwalifikacyjnym było znaczenie gospodarcze danego gatunku ryb, rozstrzygane indywidualnie przez oddziały regionalne ARiMR.

34 Termin 60 dni został określony w przypadku wypłaty pomocy finansowej w rozporządzeniu MRiRW z 28.08.2009 r. Termin ten nie

dotyczy wypłaty zaliczki częściowej. 35 Wymóg w przypadku osi priorytetowej 2 uchylony z dniem 4 lipca 2012 r., w przypadku osi priorytetowej 3 uchylony z dniem 7 marca

2011 r.


15

W ZOR ARiMR udzielono pomocy w związku z produkcją rodzimego cennego gatunku

niewymienionego w „Podręczniku beneficjenta” i wypłacono rekompensatę w kwocie 14,8 tys. zł

dotyczącą produkcji okonia, określonego jako rodzimy i cenny gatunek ze względu na atrakcyjność

handlową – w tym eksportową, zbliżoną do suma i szczupaka36.

Brak precyzyjnego uregulowania sposobu kwalifikowania gatunków ryb jako „cennych rodzimych”, poprzez np. wskazanie określonych cech lub zamieszczenie enumeratywnego wykazu tych gatunków, może powodować nadmierną uznaniowość przy weryfikowaniu wniosków o płatność. Działania takie mogą sprzyjać występowaniu mechanizmów korupcjogennych związanych z dowolnością postępowania37.

4. Do dnia zakończenia kontroli NIK nie uruchomiono pomocy w zakresie środka 2.3 - Środki na rzecz

zdrowia zwierząt. W rozporządzeniu w sprawie podziału środków finansowych na PO RYBY 2007-2013, przewidziano na ten cel pomoc finansową w wysokości 1.902.793 euro. W wyniku jego zmiany, z dniem 7 grudnia 2010 r. całą kwotę pomocy przesunięto na pozostałe środki Programu. Przyczyną odstąpienia wskazaną przez Ministra RiRW był wysoki koszt programu zwalczania chorób, kontroli i monitorowania zwierząt, który według szacunkowych wyliczeń, wynieść miał na cztery lata ok. 190,0 mln zł, z czego około 180,0 mln zł stanowić miały wydatki przeznaczone na odszkodowania za zwierzęta. Program nie został zaakceptowany przez Ministra RiRW z uwagi na to, że zaplanowane koszty realizacji Programu były niewspółmierne do efektów.

Zapobieganie i kontrola występowania chorób organizmów wodnych ma istotny wpływ na rozwój akwakultury, a wdrożenie tego środka może przyczyniać się do ograniczania strat w hodowli ryb spowodowanych chorobami zakaźnymi. W wyniku realizacji wniosków pokontrolnych NIK Minister RiRW poinformował, że Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi jest zainteresowane wdrożeniem pomocy w powyższym zakresie w okresie programowania na lata 2014-2020.

5. Obowiązujące uregulowania i stosowane praktyki dotyczące osi priorytetowej 3, nie we wszystkich badanych projektach gwarantowały dostateczną przejrzystość oraz efektywność udzielania pomocy finansowej i dopuszczały do:

finansowania w ramach środka 3.3. zakupu obiektów o wartości 15.030,5 tys. zł, kosztów ich wyburzenia38, a następnie budowy nowych – na realizację projektu beneficjent otrzymał zaliczkę w wysokości 100% jego wartości (str. 32),

36 W ramach kontroli badaniem objęto 1 umowę o dofinansowanie ze środka 2.2. - sprawa OR16-61713-OR1600002/09. 37 Rozumianych, jako zaistnienie okoliczności, które sprzyjają powstawaniu zjawisk korupcyjnych, a nie jako zaistnienie korupcji w

konkretnym przypadku. 38 Wartość wyburzonych obiektów - 9.989,8 tys. zł.


16

uzyskania środków finansowych w wysokości dofinansowania projektu w ramach środka 3.4. przez Firmę, której statutowe zadania nie mieściły się w zakresie rybołówstwa morskiego lub rybactwa śródlądowego. Zadania związane z realizacją projektu wykonywała w całości Firma, a nie Beneficjent, z którym ARiMR zawarła umowę o dofinansowanie. Źródłem finansowania była zaliczka w wysokości 100% wartości projektu (str. 33),

ograniczania w ramach środka 3.1. zakresów rzeczowo-finansowych operacji bez istotnego zmniejszenia wartości przyznanej pomocy (str. 34),

wykonywania projektu w ramach środka 3.5. przez podmiot opiniujący zasadność jego realizacji (konflikt interesów). Podmiot ten nie był bezstronny, uczestniczył w postępowaniu, którego rozstrzygnięciem był zainteresowany (str. 35).

2.3. Wnioski

Pomimo angażowania dużych środków finansowych, zarówno z budżetu krajowego jak i budżetu Unii Europejskiej, zagrożone jest osiągnięcie wartości wskaźników dla osi priorytetowych 2 i 3.

W toku kontroli stwierdzono nieprawidłowości dotyczące legalności i rzetelności postępowania w sprawach o przyznanie pomocy.

W wyniku kontroli NIK formułuje wnioski de lege ferenda wskazujące na konieczność podjęcia przez Ministra RiRW działań w celu:

1. Uregulowania, zgodnie z przepisami art. 30 rozporządzenia Rady (WE) nr 1198/2006, zasad udzielania pomocy dla jednostek akwakultury położonych na obszarach ochrony należących do sieci NATURA 2000 lub obszarze objętym inną formą ochrony przyrody, w szczególności poprzez określenie wymogów dotyczących środowiska wodnego, wykraczających poza zwykłe stosowanie dobrych praktyk w dziedzinie akwakultury, stanowiących warunek udzielenia rekompensaty.

2. Rozważenie wprowadzenia w okresie programowania na lata 2014-2020: a) obowiązku weryfikowania wiarygodności finansowej beneficjentów, w celu właściwego

zabezpieczenia wykonania zobowiązań umownych, b) wymogu stosowania dodatkowego zabezpieczenia należytego wykonania przez beneficjentów

zobowiązań określonych w umowie w postaci oświadczenia o dobrowolnym poddaniu się egzekucji w przypadku operacji o wartości powyżej 500,0 tys. zł,

c) określenia terminu rozliczenia przez IP płatności częściowej, warunkującego wypłatę następnej transzy płatności,


17

d) doprecyzowania zasad udzielania pomocy z tytułu realizacji środka 2.2. w ramach osi 2, poprzez wskazanie kryteriów uznawania gatunków ryb za cenne rodzime lub sporządzenie enumeratywnego wykazu cennych rodzimych gatunków ryb.

Wnioski pokontrolne wynikające z ustaleń poszczególnych kontroli omówiono w rozdziale 4.2.



Ważniejsze wyniki kontroli

18

3. Ważniejsze wyniki kontroli

3.1. Realizacja na terenie województwa

zachodniopomorskiego PO RYBY 2007-2013 w zakresie

osi priorytetowych 2 i 3

Według stanu na 31.05.2013 r. na realizację osi priorytetowych objętych kontrolą (2 i 3) przewidziano w skali kraju środki finansowe w łącznej kwocie 1.910,7 mln zł, z tego wkład z EFR 1.433,0 mln zł oraz wkład krajowy 477,7 mln zł39.

W województwie zachodniopomorskim zawarto 139 umów na kwotę 63,3 mln zł w ramach realizacji osi priorytetowej 2 i 64 umowy na 377,3 mln zł w ramach realizacji osi priorytetowej 3. Złożono 347 wniosków o płatność na 911,2 mln zł, w tym dla osi 2 - 230 wniosków na 130,5 mln zł i dla osi 3 - 117 wniosków na 780,7 mln zł. Ogółem w ramach osi 2 i 3 wypłacono kwotę 378,0 mln zł, co stanowiło 25,1% dokonanych płatności w skali kraju.

3.1.1. Najwyższa Izba Kontroli negatywnie ocenia przyznawanie i wypłatę pomocy publicznej na realizację środka 2.2. w zakresie wymogu 8 dotyczącego NATURY 2000. W skali kraju zawarto umowy o dofinansowanie na łączną kwotę 94.000,7 tys. zł, z czego wypłacono 89.752,0 tys. zł. Minister RiRW określił z naruszeniem przepisów art. 30 ust. 2 lit. a) w związku z art. 30 ust. 3 rozporządzenia Rady (WE) nr 1198/2006, zasady wypłaty rekompensaty z tytułu położenia stawów na obszarze NATURA 2000 lub obszarze objętym inną formą ochrony przyrody. Nieprawidłowość polegała na niewskazaniu praktyk dotyczących środowiska wodnego, wykraczających poza zwykłe stosowanie dobrych praktyk w dziedzinie akwakultury oraz niewskazaniu korzyści dla środowiska wynikających z ich wykonania. Ustalenie i realizacja tych praktyk jest warunkiem przyznawania i wypłacania rekompensat w ramach wymogu 8, określonym w art. 30 ust. 3 rozporządzenia Rady (WE) nr 1198/2006.

Minister RiRW w rozporządzeniu wykonawczym do osi 2, jako podstawę określenia rekompensaty, w tym ustalenia jej kwoty za okres pięciu lat, przyjął art. 30 ust. 2 lit. a), który stanowi, że celem wsparcia jest propagowanie form akwakultury obejmujących ochronę i poprawę stanu środowiska, zasobów naturalnych i różnorodności genetycznej, a także kształtowanie krajobrazu i tradycyjnych cech obszarów akwakultury. Zgodnie z art. 30 ust. 3 ww. rozporządzenia dla wsparcia przewidzianego w tym przepisie, beneficjenci muszą zobowiązać się do przestrzegania przez okres co najmniej pięciu lat wymogów dotyczących środowiska wodnego, które wykraczają poza zwykłe stosowanie dobrych praktyk w dziedzinie akwakultury, a korzyści dla środowiska wynikające z takich zobowiązań muszą być

39 Zgodnie z PO RYBY 2007-2013 poziom współfinansowania z EFR stanowi 75%, natomiast ze środków krajowych 25%.


19

potwierdzone uprzednią oceną przeprowadzoną przez właściwe podmioty wyznaczone przez państwo członkowskie. W Opracowaniu szczegółowych założeń programu działań wodnośrodowiskowych w gospodarce

rybackiej40 nie wskazano praktyk dotyczących środowiska wodnego, wykraczających poza zwykłe stosowanie dobrych praktyk w dziedzinie akwakultury oraz nie wskazano korzyści dla środowiska wynikających z ich wykonania. Zgodnie z art. 11 ust. 5 rozporządzenia Komisji (WE) nr 498/2007, położenie stawów na obszarze NATURA 2000 lub obszarze objętym inną formą ochrony przyrody nie wykracza poza zwykłe stosowanie dobrych praktyk w dziedzinie akwakultury. Z powodu błędnej interpretacji obowiązujących przepisów, rekompensatę z tytułu wymogu 8 dotyczącego NATURY 2000 wypłacano za okres pięciu lat. Przepisy art. 30 ust. 5 lit. c) przewidują przyznawanie rekompensaty z tego tytułu, przez okres maksymalnie dwóch lat od daty podjęcia decyzji o ustanowieniu obszaru ochrony należącego do sieci NATURA 2000 i wyłącznie w odniesieniu do jednostek akwakultury istniejących przed wydaniem tej decyzji. Maksymalnie dwuletni okres przyznawania rekompensat z tytułu położenia stawów na obszarze NATURA 2000, zapisano w zatwierdzonym przez Komisję Europejską PO RYBY 2007-2013. Po kontroli NIK, Minister RiRW pismem z 20.03.2013 r. zwrócił się do Dyrekcji Generalnej ds. Gospodarki Morskiej i Rybołówstwa (DG MARE) Komisji Europejskiej w sprawie możliwości udzielania rekompensat z tytułu prowadzenia akwakultury na obszarach Natura 2000. W odpowiedzi z 12.04.2013 r.41 DG MARE potwierdziła, że w celu uzyskania rekompensaty na podstawie art. 30 ust. 2 lit. a) rozporządzenia Rady (WE) nr 1198/2006 beneficjenci rekompensat muszą zobowiązać się do

przestrzegania przez przynajmniej pięć lat wymogów wodnośrodowiskowych, które wykraczają poza

zwykłe stosowanie normalnych dobrych praktyk w akwakulturze. Niemniej jednak w zakres art. 30 ust. 2

lit. d) rozporządzenia Rady (WE) nr 1198/2006 wchodzą określone ograniczenia środowiskowe

wynikające z oznaczenia obszarów NATURA 2000 zgodnie z dyrektywą Rady nr 92/43/EWG z dnia 21

maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory. Ponadto w art. 30 ust.

5 lit. c) rozporządzenia Rady (WE) nr 1198/2006 podano informacje dotyczące okresu, jaki powinna

obejmować jednorazowa rekompensata. Według stanu na 31.01.2013 r., rekompensaty z tytułu realizacji wymogu 8 z pakietu 2 wymienionego w załączniku nr 1 do rozporządzenia wykonawczego do osi 2, ustalono - w skali kraju - na łączną kwotę 94.000,7 tys. zł w 294 umowach, w tym na terenie województwa zachodniopomorskiego 2.491,0 tys. zł

40 Sporządzone na podstawie umowy z 6.06.2008 r., nr RYB rś – 01/2008 zawartej pomiędzy MRiRW a Szkołą Główną Gospodarstwa

Wiejskiego w Warszawie, zwane dalej: Opracowanie. 41 Pismo Dyrekcji Generalnej ds. Gospodarki Morskiej Rybołówstwa z dnia 12.04.2013 r. (Nr ref. Ares (2013)6089617).


20

w 15 umowach. Rekompensaty wypłacone w związku z realizacją wymogu 8 wyniosły odpowiednio 89.752,0 tys. zł42 i 2.304,2 tys. zł43. Szczegółowa analiza postanowień umów o dofinansowanie, deklaracji pakietów/wymogów w ramach wykorzystania tradycyjnych lub przyjaznych środowisku praktyk i technik w chowie lub hodowli, kart weryfikacji wniosków o płatność dla środka 2.2 wymogu 8 pakietu 2, oraz sprawozdań rocznych z realizacji operacji złożonych przez beneficjentów wykazała, że uzyskanie i wypłata rekompensat następowała jedynie z tytułu położenia stawów danego gospodarstwa rolnego przeznaczonego do chowu lub hodowli ryb lub innych organizmów wodnych na obszarze NATURA 2000 lub obszarze objętym inną formą ochrony przyrody. Od beneficjentów nie wymagano jakichkolwiek działań natury pozytywnej44, a jedynie znoszenia szczególnych rygorów wynikających z objęcia akwakultury siecią NATURA 2000. Wymóg działań natury pozytywnej jest obligatoryjną przesłanką wypłat rekompensat, dokonywanych na podstawie art. 30 ust. 2 lit. a) ww. rozporządzenia. Zgodnie z informacjami uzyskanymi od beneficjentów45, we wszystkich 15 ww. umowach z terenu

województwa zachodniopomorskiego, jednostki akwakultury istniały przed wydaniem decyzji o

ustanowieniu obszaru należącego do sieci NATURA 200046. W jednym47 przypadku (na 14) termin

realizacji operacji, za który wypłacono rekompensatę (2012-2016), rozpoczął się przed upływem dwóch

lat od daty podjęcia decyzji o ustanowieniu obszaru ochrony należącego do sieci NATURA 2000.

Umowę zawarto 7.11.2012 r. (kwotę rekompensaty za pięć lat realizacji wymogu 8 ustalono w wysokości

21.010 zł, całość wypłacono 27.11.2012 r.), obszar ochrony należący do sieci NATURA 2000 ustanowiony

został 18.11.2011 r.

W ocenie NIK, część rekompensat dla beneficjentów, które wypłacono lub zostaną wypłacone w związku z realizacją wymogu 8, może stanowić kwotę wydatków niekwalifikowalnych. Według stanu na 31.01.2013 r., w zawartych umowach zobowiązano się do wypłaty beneficjentom rekompensat na łączną kwotę 94.000,7 tys. zł, w tym 70.500,5 tys. zł ze środków EFR. Wskutek ww. działań może wystąpić potencjalna szkoda w ogólnym budżecie Unii Europejskiej i konieczność zwrotu wypłaconych rekompensat.

42 W tym za 3, 4 i 5 rok realizacji operacji – wypłacono 52.776,8 tys. zł. 43 W tym za 3, 4 i 5 rok realizacji operacji – wypłacono 1.289,0 tys. zł. 44 Rozumianych, jako koniecznych do wykonania działań, wykraczających poza zwykłe stosowanie dobrych praktyk w dziedzinie

akwakultury, a nie jako działań biernych polegających na znoszeniu jakiegoś stanu albo kontynuowaniu dotychczasowego typu gospodarowania akwakultury.

45 W trybie art. 29 ust. 1 pkt 2 lit. f) ustawy o NIK. 46 Zgodnie z informacjami uzyskanymi od beneficjentów w trybie art. 29 ust. 1 pkt 2 lit. f) ustawy o NIK hodowla lub chów organizmów

wodnych na stawach położonych na obszarze NATURA 2000 nastąpiła w latach 80-tych ubiegłego stulecia do 2009 r. 47 Nr: 00023-61713-OR1600010/12.


21

3.1.2. Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa wdrożyła niezbędne procedury dotyczące obsługi wniosków o dofinasowanie dla osi 2 i 348. Zapewniały one wszystkim zainteresowanym równy dostęp do ubiegania się o pomoc.

Według stanu na 31.12.2012 r., w ramach realizacji na terenie województwa zachodniopomorskiego osi priorytetowych 2 i 3 wpłynęło 246 wniosków o dofinansowanie na kwotę 903.040,2 tys. zł. Zbadano 25 wniosków na kwotę 109.428,5 tys. zł49 (12,1%).

W toku kontroli stwierdzono następujące nieprawidłowości dotyczące nierzetelnej weryfikacji wniosków: - w przypadku siedmiu50 wniosków (spośród 20 badanych z osi 2) na kwotę 17.145,7 tys. zł (59,2%

wartości badanych wniosków) przekroczono 3 miesięczny termin ich rozpatrzenia, określony w § 44 ust.

1 rozporządzenia wykonawczego do osi 2. Wnioski rozpatrywano od 99 do 301 dni51. Według wyjaśnień

Dyrektora Departamentu Wsparcia Rybactwa, przyczynami przekroczenia terminu było m.in.

oczekiwanie na interpretacje Departamentu Prawnego oraz wpływ w krótkim czasie dużej liczby

wniosków,

- w sześciu przypadkach (z siedmiu ww. wymienionych) ARiMR, wbrew przepisom § 44 ust. 2

rozporządzenia wykonawczego do osi 2, nie zawiadomiła wnioskodawców o przyczynach zwłoki i nie

określiła nowych terminów rozpatrzenia wniosków. W jednym przypadku, mimo skierowania pisma do

beneficjenta, ARiMR nie wyznaczyła konkretnego terminu załatwienia sprawy. W piśmie określiła nowy

termin jako 30 dni od daty, w której ARiMR stwierdzi, że złożony wniosek jest kompletny i poprawny pod

względem formalnym i merytorycznym,

- w przypadku dwóch52 (spośród pięciu badanych z osi 3) wniosków na kwotę 17.349,0 tys. zł (21,6%

wartości badanych wniosków) przekroczono 3 miesięczny termin ich rozpatrzenia, określony w § 53 ust.

1 rozporządzenia wykonawczego do osi 3. Oddział zwrócił się o wydanie opinii do Departamentu

Wsparcia Rybactwa, tj. do podmiotu niewymienionego w § 53 ust. 4 ww. rozporządzenia, w zakresie

kwalifikowalności podatku VAT. Liczba dni od złożenia wniosku do jego rozpatrzenia wyniosła

odpowiednio 105 i 106,

48 Wnioski były rozpatrywane przez ZOR ARiMR, z wyjątkiem wniosków złożonych w ramach środka 2.5 - Inwestycje w zakresie

przetwórstwa i obrotu, które były rozpatrywane przez Departament Wsparcia Rybactwa ARiMR, dalej: DWR. 49 W tym 20 wniosków z osi priorytetowej 2 i 5 wniosków z osi priorytetowej 3. 50 Sprawy nr: OR16-61712-OR1600018/10, OR16-61712-OR1600025/10, OR16-61712-OR1600032/10, OR16-61712-OR1600037/10,

OR16-61712-OR1600046/10, OR16-61712-OR1600050/10; OR16-61712-OR1600058/10 – w ramach środka 2.5. 51 Czas rozpatrywania wniosku uwzględnia okresy zawieszenia postępowania pomiędzy skierowaniem do wnioskodawcy wezwania na

podstawie § 43 rozporządzenia wykonawczego do osi 2 do uzupełnienia braków wniosku, a przekazaniem uzupełnienia. 52 Wniosek o dofinansowanie znak: OR16-61721-OR1600002/10 złożony w ramach środka 3.2 na kwotę 13.548.424,50 zł oraz

znak:OR16-61724-OR1600005/10 złożony w ramach środka 3.5 na kwotę 3.800.560,00 zł.


22



- w jednym przypadku53 ARiMR rozpatrzyła wniosek z naruszeniem wymogu zawartego w przepisie §

32 ust. 3 rozporządzenia wykonawczego do osi 2. Według tego przepisu płynność finansowa

wnioskodawcy badana jest w okresie trzech lat, licząc od roku, w którym wniosek został

zaakceptowany. Wnioskodawca załączył do wniosku plan biznesowy, zawierający prognozę finansową

obejmującą lata 2008-2011. Wniosek w sprawie dofinansowania kwotą 312,0 tys. zł został

zaakceptowany 12.02.2010 r. Zgodnie ze wskazanym przepisem, płynność finansowa powinna być

zbadana do 2012 r. Przyczyną naruszenia przepisu rozporządzenia był m.in. nieprawidłowy sposób

organizacji postępowania związanego z weryfikacją wniosków.

3.1.3. Według stanu na 31.12.2012 r., w ramach realizacji na terenie województwa zachodniopomorskiego osi priorytetowej 2 zawarto 134 umowy o dofinansowanie, w których ARiMR zobowiązała się do wypłaty pomocy finansowej w wysokości 58.508,9 tys. zł. Kontrolą objęto 48 umów (35,8%) na kwotę 45.080,4 tys. zł (77,0%). W osi priorytetowej 3 zawarto 59 umów o dofinansowanie na kwotę 368.092,1 tys. zł, NIK zbadała 13 umów (22%) na 85.632,3 tys. zł (23,3%).

W toku kontroli stwierdzono m.in.: - w procedurach wewnętrznych nie przewidziano wymogu weryfikacji wiarygodności finansowej beneficjenta w zakresie możliwości spłaty zobowiązań, określonych w umowie o dofinansowanie. Zabezpieczeniem należytego wykonania zobowiązań był weksel in blanco wraz z deklaracją wekslową, a w przypadku operacji o wartości dofinansowania powyżej 500.000 zł – oświadczenie o dobrowolnym poddaniu się egzekucji (wymóg w przypadku osi priorytetowej 2 uchylony z dniem 4 lipca 2012 r., w przypadku osi priorytetowej 3 uchylony z dniem 7 marca 2011 r.). Procedury związane ze stosowaniem zabezpieczeń, nie zapewniają należytej gwarancji odzyskania wypłaconej pomocy w przypadku, gdy wystąpią przesłanki żądania jej zwrotu z przyczyn zawinionych przez beneficjenta, a jego majątek jest

53 Umowa o dofinansowanie nr 00007-61712-OR1600010/09/10 z dnia 4.03.2010 r., pomoc finansowa została wypłacona 16.06.2010 r.


23

niższy od wypłaconych środków. IP nie dysponuje możliwością ustalenia przypadków, na podstawie danych zawartych w aplikacji PO RYBY54, czy wartość zobowiązań beneficjentów nie przekraczała wartości majątku.

Na przykład w Centrali ARiMR stwierdzono, że dwóch beneficjentów (spośród 15 badanych) z terenu

województwa zachodniopomorskiego otrzymało pomoc w ramach środka 2.5. w kwocie wyższej, niż

wynosił majątek beneficjentów. W pierwszym przypadku beneficjent posiadał majątek o wartości 561,3

tys. zł, a pomoc otrzymał w wysokości 3.114,1 tys. zł, w drugim odpowiednio o wartości 1.257,8 tys. zł,

a w wysokości 6.472,2 tys. zł. Wymienieni beneficjenci, w celu zabezpieczenia zobowiązań

wynikających z umowy o dofinansowanie, złożyli: weksel in blanco z deklaracją wekslową oraz

oświadczenie o dobrowolnym poddaniu się egzekucji (do kwoty 3.114,1 tys. zł w pierwszym przypadku i

11.315,0 tys. zł w drugim) w formie aktu notarialnego, ważne w terminie pięciu lat od dokonania przez

ARiMR ostatniej płatności.

W ZOR ARiMR stwierdzono, że w aktach wszystkich 10 badanych spraw dotyczących zabezpieczenia

należytego wykonania zobowiązań, nie było dokumentów potwierdzających zweryfikowanie majątku

beneficjenta. Zgodnie z kartą weryfikacji wniosków o dofinansowanie złożonych w ramach osi

priorytetowej 2 i 3, sprawdzano jedynie czy beneficjent przedstawił wszystkie załączniki wymagane w

rozporządzeniach wykonawczych. W przypadku osi 2, wnioskodawcy zobowiązani byli do złożenia

uproszczonego bądź szczegółowego biznes planu – wszyscy (5 badanych) wykazali aktywa wyższe niż

kwota przyznanej pomocy, w przypadku osi 3 wnioskodawcy nie byli zobowiązani do przedstawienia

dokumentów potwierdzających posiadane aktywa. W aktach 4 z 5 badanych spraw nie było

dokumentów wskazujących wysokość posiadanego przez beneficjenta majątku. W jednym przypadku

wnioskodawca do wniosku o dofinansowanie, złożonego 25.05.2010 r.55 w ramach środka 3.3., załączył

sprawozdanie finansowe za 2008 rok, zgodnie z którym jego aktywa wynosiły 156,2 tys. zł, kapitał

własny 48,8 tys. zł. Według rachunku zysków i strat, Beneficjent zamknął rok 2008 stratą w wysokości

63,2 tys. zł. Umowa o dofinansowanie została zawarta 30.09.2010 r., w której ARiMR zobowiązała się

do wypłacenia pomocy finansowej w wysokości 58.400,6 tys. zł.

Brak jasnych reguł postępowania stwarza warunki dla zachowań dowolnych, zwiększających ryzyko występowania mechanizmów korupcjogennych.

3.1.4. W trakcie postępowań weryfikacyjnych związanych z płatnościami beneficjenci byli traktowani w jednakowy sposób m.in. w zakresie stosowania kryteriów rozpatrywania wniosków o płatność.

54 System informatyczny służący do gromadzenia danych na temat realizacji PO RYBY 2007-2013, niezbędnych do zarządzania

finansowego, monitorowania, weryfikacji, audytu i oceny. 55 Znak: OR16-61722-OR1600013/10.


24

Obowiązujące procedury nie zapewniały skutecznej kontroli terminowości weryfikacji wniosków o płatność. ARiMR nierzetelnie dokonywała wypłat środków z naruszeniem obowiązującego 60-dniowego terminu, określnego w § 6 ust. 1 rozporządzenia MRiRW z 28.08.2009 r. oraz terminów zawartych w umowach o dofinansowanie. Przyczynami przedłużenia terminów były m.in. wpływ w krótkim czasie dużej ilości wniosków oraz składanie przez beneficjentów niepełnej i obszernej dokumentacji, która wymagała uzupełnień lub wyjaśnień.

Na przykład w Centrali ARiMR, siedmiu56 (na 62) płatności zrealizowanych na kwotę 1.269,3 tys. zł w

ramach środka 2.5. (tj. 4,2% wypłaconej pomocy), dokonano od 8 do 41 dni po upływie terminu

wymaganego w § 6 ust. 1 rozporządzenia MRiRW z 28.08.2009 r.

W ZOR ARiMR w wyniku weryfikacji wniosków o płatność złożonych w ramach osi priorytetowej 2 (bez środka 2.5.) oraz osi 3 stwierdzono, że w przypadku:

- 20 (na 49) zleceń płatności częściowych i końcowych na kwotę 1.376,9 tys. zł57 (tj. 23,9% wypłaconej

pomocy), Oddział wystawił je w okresie powyżej 60 dni od dnia złożenia przez beneficjenta

kompletnego i poprawnego wniosku, tj. od 61 do 181 dni.

- 29 (spośród 49) płatności częściowych lub końcowych zrealizowanych na kwotę 2.565,1 tys. zł58 (tj.

44,5% wypłaconej pomocy), ARiMR wypłaciła pomoc od 1 do 137 dni po upływie terminu wymaganego

w § 6 ust. 1 rozporządzenia MRiRW z 28.08.2009 r.

- trzech59 (spośród 75) płatności na łączną kwotę 7.396,7 tys. zł60, dotyczących jednorazowej zaliczki

lub pierwszej transzy zaliczki, ARiMR wypłaciła po terminie określonym w umowie o dofinansowanie.

Ponadto w przypadku operacji realizowanej przez beneficjenta ZZMiUW61, zawarto dwa aneksy po

upływie wymaganego terminu wypłaty pierwszej transzy w kwocie 884,5 tys. zł62, tj. odpowiednio po 13 i

24 dniach. Termin na wypłatę pierwszej transzy zaliczki przewidziany w umowie wynosił 45 dni, który w

aneksach został wydłużony odpowiednio do 140 i do 230 dni.

W trakcie kontroli stwierdzono, że Oddział nie wezwał pisemnie Beneficjenta M.H., tj. w sposób

określony w procedurze dotyczącej weryfikacji wniosku o płatność, do złożenia zabezpieczenia

należytego wykonania zobowiązań umownych przewidzianego w § 13 ust. 1 pkt 2 umowy o

56 Sprawy nr: OR16-61712-OR160003/09, OR16-61712-OR160002/10, OR16-61712-OR160008/10, OR16-61712-OR160009/10, OR16-

61712-OR160013/09, OR16-61712-OR160017/10, OR16-61712-OR160055/10. 57 Z tego: ze środków EFR 1.032,7 tys. zł oraz z budżetu państwa 344,2 tys. zł. 58 Z tego: 1.923,8 tys. zł z EFR oraz 641,3 tys. zł z budżetu państwa. 59 Umowy nr: 00007-61710-OR1600007/10, 00030-61722-OR1600008/11 oraz 00022-61722-OR1600026/10/11 – w umowach wymagany

termin wypłaty wynosił 45 dni, Oddział zlecenia płatności wystawił odpowiednio po: 4, 308 i 42 dniach. 60 Z tego: 5.548,3 tys. zł z EFR oraz 1.849,4 tys. zł z budżetu państwa. 61 Umowa nr 00001-61721-OR1600002/10. 62 Z tego: 663,4 tys. zł z EFR oraz 221,1 tys. zł z budżetu państwa.


25

dofinansowanie. Zabezpieczenie należało dostarczyć do Oddziału w terminie do dnia złożenia

pierwszego wniosku o płatność, w formie oświadczenia o dobrowolnym poddaniu się egzekucji.

Beneficjent 25.07.2011 r. złożył pierwszy wniosek o płatność. Oddział 13.09.2011 r. uznał wniosek za

kompletny i poprawny. Oświadczenie o dobrowolnym poddaniu się egzekucji Beneficjent dostarczył do

Oddziału 20.10.2011 r. Umowa o dofinansowanie została zawarta 27.08.2010 r., w której ARiMR

zobowiązała się do wypłaty pomocy w wysokości 722,3 tys. zł. Przyczyną naruszenia procedury był

m.in. nieprawidłowy sposób organizacji postępowania.

W przypadku Spółki M(…)63 przyznano i wypłacono rekompensaty64 w łącznej wysokości 5,0 tys. zł, pomimo niespełnienia niektórych wymogów określonych w pakietach 1 i 2 załącznika nr 1 do rozporządzenia wykonawczego do osi 2. Kontrola NIK wykazała, że Beneficjent we wnioskach o

płatność złożonych w Oddziale za lata 2010 i 2011 wykazał realizację wymogów wynikających z pakietu

1 oraz pakietu 2 wymóg 8 na stawie C20 na działce nr 330/1, pomimo braku wskazania ww. działki w

pozwoleniu wodnoprawnym z 28.10.2004 r.65 ARiMR przyznała i wypłaciła Beneficjentowi

rekompensatę za realizację ww. wymogów w wysokości 5,0 tys. zł. Po każdym złożonym przez Spółkę M(…) wniosku o płatność, Oddział przeprowadził kontrole na miejscu, które nie wykazały braku realizacji wymogu. W trakcie kontroli NIK Oddział przeprowadził ponowną weryfikację wniosków o płatność za lata 2010 – 2011 oraz kontrolę na miejscu, w wyniku których ustalono kwotę naliczoną nienależnie w wysokości 5,4 tys. zł plus odsetki liczone jak dla zaległości podatkowych w wysokości 0,8 tys. zł, o którą pomniejszono kolejną płatność.

3.2. Wykonywanie przez beneficjentów projektów objętych

pomocą z osi priorytetowych 2 i 3

Najwyższa Izba Kontroli pozytywnie ocenia realizację przez 9 (z 10) beneficjentów projektów dofinansowanych ze środków przewidzianych w osi priorytetowej 2 i 3. Beneficjenci wywiązywali się z obowiązków wynikających z przepisów rozporządzeń wykonawczych oraz z postanowień zawartych umów o dofinansowanie. Zakres wykazanych kosztów kwalifikowalnych oraz wykonanych prac był zgodny z harmonogramem rzeczowo-finansowym, a wydatki opłacone zostały w terminie i ujęte w wyodrębnionej ewidencji finansowo-księgowej. Beneficjenci zobowiązani do stosowania ustawy pzp, postępowania o udzielenie zamówienia publicznego przeprowadzili we właściwym trybie, wyboru oferenta dokonali zgodnie z wymaganiami i kryteriami oceny ofert określonymi w SIWZ oraz w ustawie. Czterech beneficjentów, którzy zakończyli realizację operacji, osiągnęło cel zgodny z umową o

63 Umowa o dofinansowanie nr 00004-61713-OR1600002/09 z dnia 28.12.2009 r. 64 W ramach środka 2.2 - Działania wodno-środowiskowe. 65 Nr GNŚ.JN.6223-19-6/04.


26

dofinansowanie. W pozostałych przypadkach, termin realizacji celu upływa po zakończeniu czynności kontrolnych NIK.

Nieprawidłowości dotyczyły realizacji przez jednego Beneficjenta umowy o dofinansowanie na budowę sześciu przepławek na rzekach Mołstowej, Wieprzy i Parsęcie w województwie zachodniopomorskim. ARiMR zobowiązała się do udzielenia pomocy w wysokości 9.327,3 tys. zł. W związku z realizacją ww. operacji beneficjent zawarł siedem umów, które dotyczyły:

- wykonania w terminie do 30.03.2011 r. prac projektowych oraz uzyskania w terminie do 30.06.2011 r. wszystkich niezbędnych do realizacji przedsięwzięcia decyzji administracyjnych, w tym złożenia wniosków i uzyskania pozwoleń na budowę przepławek,

- wykonania w terminie do 15.06.2012 r. robót: przygotowawczych, odwodnieniowych, rozbiórkowych, konstrukcyjnych, umocnieniowych, wykończeniowych, dostawy i montażu urządzenia do monitoringu oraz przekazania przedmiotu umowy do użytkowania,

- wykonania w terminie do 14.12.2012 r. monitoringu naukowego oraz sporządzenia Raportu z Naukowego Monitoringu migracji ryb dla 6 nowo wybudowanych przepławek.

Najwyższa Izba Kontroli nie wniosła uwag do prac projektowych, monitoringu naukowego oraz raportu dotyczącego migracji ryb. Natomiast stwierdzono następujące nieprawidłowości: - w wyniku rozstrzygnięcia postępowania o udzielenie zamówienia publicznego, Beneficjent zawarł z

Wykonawcą sześć umów o łącznej wartości 9.057,3 tys. zł na budowę sześciu przepławek, w tym

wartość II etapu robót66 6.538,2 tys. zł. Na podstawie aneksów z 7.05.2012 r.67 nielegalnie dokonał

zmian terminów wykonania przedmiotów umów, w stosunku do treści oferty, co było niezgodne z art.

144 ust. 1 ustawy pzp. W aneksach ustalono, że „datą wykonania przedmiotu umowy jest data

podpisania przez Zamawiającego protokołu odbioru końcowego przedmiotu umowy wraz

z dostarczeniem przez Wykonawcę dokumentacji powykonawczej, zawierającej wszystkie niezbędne

załączniki do zawiadomienia Wojewódzkiego Inspektora Nadzoru Budowlanego o zakończeniu robót

budowlanych zgodnie z art. 54 lub do złożenia wniosku o uzyskanie decyzji o pozwoleniu na

użytkowanie zgodnie z art. 55 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane68”. Zawiadomienia o

zakończeniu budowy przepławek69 zostały złożone Wojewódzkiemu Inspektorowi Nadzoru

Budowlanego 7.08, 8.08 i 11.09.2012 r., podczas gdy zgodnie z ofertą oraz umowami zawartymi z

66 Roboty: przygotowawcze, odwodnieniowe, rozbiórkowe, konstrukcyjne, umocnieniowe, wykończeniowe. 67 Dla umów NP/II/333/85 – I/2010 i NP/II/333/85 – II/2010 zmiana została wprowadzona aneksem nr 3 z 7.05.2012 r., zaś dla pozostałych

4 umów aneksem nr 4 z 7.05.2012 r. Zmiany dotyczyły II etapu robót. 68 Dz.U z 2010 r. Nr 243, poz. 1623 ze zm., zwana ustawą Prawo budowlane. 69 W przypadku przepławek wybudowanych na podstawie umów: NP/II/333/85-IV/2010, NP/II/333/85-V/2010, NP/II/333/85-VI/2010 zostały

złożone wnioski o pozwolenie na użytkowanie obiektu budowlanego.


27

Wykonawcą (przed dokonaniem zmian), przedmiot umowy należało przekazać do użytkowania w

terminie do 15.06.2012 r.

Zmiana umowy w sprawie zamówienia publicznego z naruszeniem przepisów ustawy pzp wyczerpuje znamiona naruszenia dyscypliny finansów publicznych, o którym mowa w art. 17 ust. 6 ustawy z dnia 17 grudnia 2004 r. o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych70 (stosowne zawiadomienie – dotyczące 1 osoby – przekazane zostanie rzecznikowi dyscypliny finansów publicznych).

Według art. 144 ust. 2 ustawy pzp, zmiany umowy dokonane z naruszeniem art. 144 ust. 1 podlegają unieważnieniu. Najwyższa Izba Kontroli skierowała wniosek do Prezesa Urzędu Zamówień Publicznych w sprawie unieważnienia zmian ww. sześciu umów na budowę przepławek na rzekach Mołstowej, Wieprzy i Parsęcie w województwie zachodniopomorskim.

Zdjęcie nr 4. Koryto przepławki na rzece Wieprza w miejscowości Pomiłowo.


- Beneficjent dokonał zmiany niektórych parametrów technicznych dla 5 z 6 przepławek, z pominięciem

opinii Ministra RiRW. Wartość robót, których dotyczyły ww. zmiany wyniosła 5.371.904 zł. Zgodnie z §

16 rozporządzenia wykonawczego do osi 3, minister właściwy do spraw rybołówstwa, na podstawie

danych wynikających z wniosku złożonego przez ubiegającego się o dofinansowanie stwierdza, czy

przewidywane do realizacji przedsięwzięcie ma na celu wspólny interes użytkowników wód oraz wydaje

stosowną opinię w tym zakresie. W myśl § 16 ust. 3 ww. rozporządzenia, wniosek o wydanie opinii

zawiera m.in.: 1) wskazanie wód i miejsca, w których planuje się umożliwić wędrówkę ryb migrujących

lub poprawić jej efektywność i bezpieczeństwo, 2) szczegółowy opis planowanego sposobu

70 Dz.U. z 2013 r. poz. 168.


28

umożliwienia wędrówki ryb migrujących lub poprawy jej efektywności i bezpieczeństwa, w tym

określenie rodzaju urządzenia lub zespołu urządzeń, wraz ze szkicami proponowanych urządzeń oraz

zdjęciami miejsca, w którym jest planowana realizacja operacji, 3) informację o zakresie planowanych

prac i powierzchni gruntów niezbędnych i dostępnych do realizacji operacji, a także o dostępnej ilości i

jakości wody służącej do zasilania urządzenia lub zespołu urządzeń, 4) specyfikację przewidywanych

kosztów realizacji operacji i przeprowadzenia naukowego monitoringu stanu zasobów ryb.

W wyniku zmian niespełnione były niektóre wymagania techniczne przepławek określone w wydanej

przez Ministra RiRW opinii, a ponadto na rzece Wieprza w miejscowości Pomiłowo wykonano

przepławkę na prawym brzegu rzeki, podczas gdy opinia Ministra RiRW dotyczyła jej lokalizacji na

lewym brzegu.

- według § 16 ust. 2 i 3 ww. sześciu umów (przed dokonaniem zmian), rozliczenie należności

Wykonawcy za wykonanie robót budowlanych stanowiących II etap, miało nastąpić na podstawie faktury

końcowej VAT, dla której podstawą wystawienia miał być protokół odbioru II etapu. Beneficjent zmienił

postanowienia umów, wprowadzając zapisy, według których rozliczenie za wykonanie robót dokonane

zostanie na podstawie prawidłowo sporządzonych i doręczonych Zamawiającemu faktur częściowych,

przedłożonych w chwili zakończenia danej części etapu oraz na podstawie faktury końcowej.

Zmiana sposobu rozliczenia z Wykonawcą II etapu wykonanych prac była działaniem niegospodarnym i

skutkowała utratą odsetek w kwocie 103,7 tys. zł. Odsetki byłyby naliczone od środków finansowych z

tytułu przekazanej 26.09.2011 r. przez ARiMR zaliczki w kwocie 8.447,3 tys. zł na wyodrębniony przez

ZZMiUW rachunek bankowy, wskazany w § 4 ust. 5 umowy o dofinasowanie.

- wynagrodzenie z tytułu realizacji 4 z 6 umów zostało w całości przekazane na rachunek bankowy

Wykonawcy, podczas gdy zgodnie z § 13 ust. 10 tych umów, za prace wykonane przez podwykonawcę

Wykonawca zobowiązany był wystawiać faktury z jednoczesnym wskazaniem przelania należności na

rachunek bankowy podwykonawcy, ustalony w umowie. Według § 13 ust. 8 umów, Wykonawca i

Zamawiający ponosili solidarnie odpowiedzialność za zapłatę wynagrodzenia za prace wykonane przez

podwykonawcę.

Dowolność postępowania związana ze zmianą umowy, w tym sposobu jej rozliczenia może sprzyjać występowaniu mechanizmów korupcjogennych.

3.3. Nadzór nad realizacją Programu

3.4.1. Z naruszeniem 3-dniowego terminu ustalonego w umowie z 26 czerwca 2009 r. oraz w wewnętrznej procedurze, ZOR ARiMR wprowadzał do „Rejestru Nieprawidłowości” dane dotyczące nieprawidłowości. Przekroczenie terminów przekazywania do Centrali ARiMR informacji o wystąpieniu


29

nieprawidłowości wynosiło od 5 do 18,5 miesięcy od daty wstępnego ustalenia administracyjnego. Skutkowało to opóźnieniem w informowaniu Ministra RiRW przez ARiMR o nieprawidłowościach związanych z realizacją Programu.

Na podstawie art. 55 ust. 1 rozporządzenia Komisji (WE) 498/2007, sprawozdania o nieprawidłowościach będących przedmiotem wstępnego ustalenia administracyjnego lub sądowego przekazywane są KE w terminie dwóch miesięcy od upływu każdego kwartału.

Według „Systemu informowania Instytucji Zarządzającej przez Instytucje Pośredniczące o nieprawidłowościach finansowych w wykorzystaniu Europejskiego Funduszu Rybackiego”, ARiMR jest zobowiązana do informowania IZ o wszystkich nieprawidłowościach podlegających kwartalnemu raportowaniu do KE, które były przedmiotem wstępnego ustalenia administracyjnego w danym kwartale.

ARiMR stwierdziła nieprawidłowości w dziewięciu projektach realizowanych w ramach środka 2.2. na kwotę 316,9 tys. zł. Informacje o nieprawidłowościach zostały wprowadzone do „Rejestru Nieprawidłowości” w: - III kwartale 2012 r. (tj. od 374 do 486 dni po wstępnym ustaleniu administracyjnym), podczas gdy wstępne ustalenie administracyjne nastąpiło w III i IV kwartale 2011 r. (cztery projekty), - I kwartale 2013 r. (tj. od 455 do 556 dni po wstępnym ustaleniu administracyjnym), podczas gdy wstępne ustalenie administracyjne nastąpiło w III i IV kwartale 2011 r. (cztery projekty), - III kwartale 2012 r. (tj. 156 dni po wstępnym ustaleniu administracyjnym), podczas gdy wstępne ustalenie administracyjne nastąpiło w II kwartale 2012 r. (jeden projekt).

Wartość jednostkowa trzech nieprawidłowości dotyczących trzech projektów (z dziewięciu) przekraczała 10.000 euro71 i podlegała raportowaniu do KE.

3.4.2. Zgodnie z motywem 43 rozporządzenia Rady (WE) nr 1198/2006, wskaźniki oraz sprawozdania z realizacji mają zasadnicze znaczenie dla monitorowania i należy je zdefiniować tak by rzetelnie odzwierciedlały postęp oraz jakość realizacji programu operacyjnego. Według art. 20 ust. 1 lit. c) ww. rozporządzenia, wskaźniki muszą umożliwiać pomiar postępów w odniesieniu do sytuacji wyjściowej oraz skuteczność szczegółowych celów określonych dla każdej osi priorytetowej.

W poprzedniej kontroli NIK realizacji PO RYBY 2007-2013 w zakresie restrukturyzacji floty rybackiej i rozwoju obszarów zależnych od rybactwa (P/10/170)72, wskazano na rozbieżności pomiędzy

71 86,3 tys. zł, 86,7 tys. zł i 84,4 tys. zł. 72 Tematem kontroli była „Realizacja Programu Operacyjnego „Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów

rybackich 2007-2013”, w zakresie restrukturyzacji floty rybackiej i rozwoju obszarów zależnych od rybactwa” (P/10/170). Kontrolą objęto lata 2007-2011 (do 31 maja). Informacja o wynikach kontroli – Szczecin kwiecień 2012 (nr ewid. 15/2012/P/10/170/LSZ)


30

wskaźnikami określonymi w Programie, a uzyskanymi wartościami na koniec 2010 r. i w związku z tym NIK sformułowała wniosek dotyczący przeglądu i aktualizacji wskaźników.

W wyniku niniejszej kontroli NIK stwierdziła, że Minister RiRW nie podjął skutecznych działań w celu uzyskania zakładanych wartości lub dokonania zmian wskaźników założonych w Programie. Pomimo przesunięcia środków finansowych z pozostałych osi Programu do osi 2 (174.700,0 tys. zł73, tj. 21,3%) i 3 (65.000,0 tys. zł74, tj. 7,9%) oraz wysokiego stopnia wykorzystania zaplanowanych środków, zagrożone było osiągnięcie 6 z 9 wskaźników dla osi priorytetowej 2 oraz 4 z 6 dla osi 3. Na koniec 2012 r. w czterech przypadkach uzyskane wyniki były niższe od wielkości przyjętych jako

podstawa, tj. „produkcja w akwakulturze” (spadek o 8,4%), „produkcja w przetwórstwie” (spadek o

4,6%), „wyładunki - zawodowe połowy śródlądowe” (spadek o 11%) oraz „wzrost średniego spożycia

ryb - kg/osoba rocznie” (spadek o 3%). W przypadku sześciu wskaźników osiągnięte wartości były

wyższe od podstawy75, jednak biorąc pod uwagę okres realizacji Programu i dotychczasową dynamikę

wzrostu, można przyjąć, że przewidziana na koniec 2013 r. wartość wskaźnika może nie zostać

osiągnięta.

Do 31.12.2012 r. nie zrealizowano wartości 9 z 15 wskaźników założonych do osiągnięcia na koniec 2010 r.

Dane dotyczące wartości wskaźników realizacji Programu w latach 2010-2012 przedstawia tabela Nr 376 (w PO RYBY 2007-2013 określono realizację celów na 2010 r. i 2013 r.):

Wskaźniki wyników Podstawa Jednostka 2010 2011 2012 2013 Oś priorytetowa 2

Produkcja w akwakulturze (t) 34.600 Cel 42.904 - - 51.900

Realizacja 29.260 30.790 31. 71077 -

Produkcja w przetwórstwie (t)78 398.200 Cel 517.660 - - 637.120

Realizacja 369.650 374.900 380.00079 - Wyładunki (zawodowe 2.810 Cel 4.215 - - 5.620

połowy śródlądowe) (t)80 Realizacja 2.510 2.990 2.500 - 73 Zgodnie z uchwałami Komitetu Monitorującego PO RYBY 2007-2013: Nr 1/2011 z 28.03.2011 r. i Nr 4/2012 z 24.08.2012 r. (wartość

podane wg kursu ECB 27.03.2013 r. – 4,1818 zł/euro). 74 Zgodnie z uchwałami Komitetu Monitorującego PO RYBY 2007-2013: Nr 1/2011 z 28.03.2011 r. i Nr 4/2012 z 24.08.2012 r. (wartość

podane wg kursu ECB 27.03.2013 r. – 4,1818 zł/euro). 75 Tj.: „wzrost obrotów w akwakulturze” (o 0,4%), „wartość dodana na zatrudnionego” (o 12,8 %), „liczba miejsc pracy stworzonych lub

utrzymanych” (o 8%), „ilość zmodernizowanych portów” (podstawa 0), „ilość zmodernizowanych przystani i miejsc wyładunku” (podstawa 0) oraz „zwiększenie wartości dodanej ryb przetworzonych i sprzedanych” (o 28,4%).

76 Dane pochodzą ze „Sprawozdania rocznego z realizacji Programu operacyjnego „Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich 2007-2013” w roku 2012. Do dnia zakończenia kontroli MRiRW nie posiadało danych za 2012 r. dla większości wskaźników.

77 Produkcja ryb konsumpcyjnych bez materiału obsadowego i zarybieniowego; dane z "Rynek Ryb. Stan i perspektywy" nr 19, kwiecień 2013 - szacunek MIR-PIB/IRŚ.

78 Wyroby konsumpcyjne; dane z "Rynek Ryb. Stan i perspektywy" nr 19, kwiecień 2013 - dotyczy firm zatrudniających ponad 9 osób stałej załogi składających sprawozdania finansowe. Zmieniono metodologię liczenia wskaźnika - dotyczy tylko zakładów PKD 15.20.

79 Szacunek MIR-PIB/IRŚ. 80 Dane z "Rynek Ryb. Stan i perspektywy" nr 19, kwiecień 2013. Zmiana metodologii obliczania - pomiary prowadzone są w obwodach

jeziorowych, zbiornikach zaporowych i odcinkach rzek.


31

Wskaźniki wyników Podstawa Jednostka 2010 2011 2012 2013 Odsetek operacji z produkcją

ekologiczną (akwakultura)81 – szt. 15 Cel 100 - - 150

Realizacja 0 0 836 - Wzrost obrotów (mln euro)

Akwakultura82 72,7 Cel 87,2 - - 98,1

Realizacja 68,9 68,3 73,083 - Wzrost obrotów (mln euro)

Przetwórstwo84 1.212,1 Cel 1.515,1 - - 1.818,2

Realizacja 1.401,9 1.602,0 1.711,4 - Wzrost obrotów (mln euro) Rybołówstwo śródlądowe85

28,0 Cel 29,4 - - 32,2 Realizacja 28,5 32,5 37,5 -

Wartość dodana na zatrudnionego (euro)86

12.000 Cel 15.600 - - 18.000 Realizacja 14.330 13.908 13.53387 -

Liczba miejsc pracy stworzonych lub utrzymanych

18.500 Cel 20.400 - - 20.760 Realizacja - 19.711 19.971 -

Oś priorytetowa 3

Ilość zmodernizowanych portów 0 Cel 3 - - 12

Realizacja 1 5 0 - Ilość zmodernizowanych przystani i

miejsc wyładunku 0 Cel 5 - - 14

Realizacja 1 1 2 - Ilość wybudowanych przystani i 0 Cel 0 - - 2

miejsc wyładunku Realizacja 0 0 0 - Ilość utworzonych organizacji

producentów 6 Cel 7 - - 8

Realizacja 0 0 0 - Wzrost średniego spożycia ryb

(kg/osoba rocznie)88 11,83 Cel 14 - - 16

Realizacja 13,0 12,3 11,48 - Zwiększenie wartości dodanej ryb

przetworzonych i sprzedanych (mln euro)89

190 Cel 304 - - 361

Realizacja 270 256 244 -

Ponadto w niniejszej kontroli NIK stwierdzono, że wbrew przepisom art. 67 ust. 2 lit. a) rozporządzenia

Rady (WE) nr 1198/2006, w sprawozdaniach z realizacji Programu za lata 2010-2011 (zatwierdzonych

przez Komitet Monitorujący), w zakresie wskaźnika dla osi 2 „Wzrost obrotów” były przedstawione

jedynie dane dotyczące wzrostu obrotów w przetwórstwie. Brak było informacji na temat określonych w

PO RYBY 2007-2013 wskaźników dotyczących: wzrostu obrotów w akwakulturze i rybołówstwie

śródlądowym. Zgodnie z ww. przepisem rozporządzenia Rady (WE) nr 1198/2006 roczne sprawozdanie z realizacji Programu zawierają m.in. postęp osiągnięty w realizacji programu operacyjnego i osi

81 Zmiana rozporządzenia o warunkach przyznawania pomocy; 5-letnie umowy o dofinansowanie. Wskaźniki wykazuje się dla operacji

zakończonych. 82 Obliczone na podstawie "Rynek Ryb. Stan i perspektywy" nr 19, kwiecień 2013 - dotyczy firm zatrudniających ponad 9 osób stałej załogi

składających sprawozdania finansowe. Roboczy kurs 1 EUR=4,00 PLN. 83 Szacunek MIR-PIB/IRŚ. 84 Obliczone na podstawie "Rynek Ryb. Stan i perspektywy" nr 19, kwiecień 2013 - dotyczy firm zatrudniających ponad 9 osób stałej załogi

składających sprawozdania finansowe. Roboczy kurs 1 EUR=4,00 PLN. 85 Obliczone na podstawie "Rynek Ryb. Stan i perspektywy" nr 19, kwiecień 2013 - dotyczy firm zatrudniających ponad 9 osób stałej załogi

składających sprawozdania finansowe. Roboczy kurs 1 EUR=4,00 PLN. 86 Zmieniono metodologię liczenia. Wartość dodana policzona na podstawie danych z IERiGŻ-PIB: suma nadwyżki operacyjnej i kosztów

pracy. 87 Szacunek MIR-PIB/IRŚ. 88 Dane z "Rynek Ryb. Stan i perspektywy" nr 17, kwiecień 2012. Szacunek MIR-PIB/IRŚ. 89 Zmieniono metodologię liczenia. Wartość dodana policzona na podstawie danych z IERiGŻ-PIB: suma nadwyżki operacyjnej i kosztów

pracy.


32

priorytetowych w odniesieniu do ich konkretnych, weryfikowalnych celów, z podaniem danych ilościowych wszędzie tam, gdzie jest to możliwe i z wykorzystaniem wskaźników na poziomie osi priorytetowej. W wyjaśnieniach złożonych w trakcie kontroli, zastępca dyrektora Departamentu Rybołówstwa MRiRW wskazał, że (…) taki zakres raportowania został każdorazowo zaakceptowany

przez Komitet Monitorujący oraz ostatecznie przez KE, która w tym zakresie dotychczas nie zgłaszała

uwag, zatwierdzając roczne sprawozdania. (…) Począwszy od sprawozdania za rok 2012 wskaźnik

zostanie przywrócony do sprawozdania rocznego.

3.4. Inne ustalenia kontroli

Obowiązujące uregulowania dotyczące osi priorytetowej 3, nie we wszystkich przypadkach gwarantowały dostateczną przejrzystość i efektywność udzielania pomocy finansowej. W związku z powyższym powstaje ryzyko, iż założone cele w Programie nie są osiągane optymalnymi metodami, przy możliwie najmniejszych nakładach. W szczególności dotyczy to możliwości korzystania przy realizacji zadań z zasobów, które są zbędne do uzyskania zaplanowanego celu lub uzyskiwania go po poniesieniu wyższych kosztów, niż jest to możliwe. Wyniki kontroli przeprowadzonych w ZOR ARiMR oraz u beneficjentów wskazują, że uregulowania i stosowane praktyki dopuszczały do:

finansowania w ramach środka 3.3. zakupu obiektu, kosztu jego wyburzenia, a następnie budowy nowego.

W umowie o dofinansowanie, zawartej 30.09.2010 r. w ramach środka 3.3., udzielono Beneficjentowi

Spółce K(…) pomoc w wysokości 58.400,6 tys. zł na realizację operacji pt. „Modernizacja i rozbudowa

budynku produkcyjnego i fabryki lodu z przeznaczeniem na zamrażanie i składowanie ryb zamrożonych,

produkcję lodu z zapleczem socjalno-biurowym, oraz dobudowa części składowania odpadów rybnych”.

Zgodnie z wnioskiem o dofinansowanie i umową o dofinansowanie, planowana inwestycja obejmowała

zakup 2 działek gruntowych wraz z zabudowaniami, prace rozbiórkowe (dotyczące mroźni, fabryki lodu,

dróg i placów), wykonanie robót budowlanych obejmujących przebudowę, modernizację obiektów wraz

z ich wyposażeniem. Aktem notarialnym z 2.12.2010 r. Spółka K(…) nabyła prawo użytkowania

wieczystego ww. gruntów wraz z własnością budynków i budowli. Łączna wartość nabytych

nieruchomości gruntowych zabudowanych wyniosła 16.308,8 tys. zł (w tym wartość gruntu 1.278,3 tys.

zł). Źródłem finansowania projektu była zaliczka w wysokości 100% wartości inwestycji. W wyniku

kontroli NIK stwierdzono, że po nabyciu nieruchomości Spółka K(…) wyburzyła obiekty o łącznej

wartości 9.989,8 tys. zł (61,3%). Wydatki na zakup nieruchomości ARiMR uznała za kwalifikowalne.


33

Zdjęcie nr 5. Fabryka lodu w Kołobrzegu.


W przepisach rozporządzenia wykonawczego do osi priorytetowej 3 nie uregulowano ww. sytuacji. W § 40 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia przewidziano, że pomoc w zakresie środka 3.3. w przypadku realizacji operacji o charakterze inwestycyjnym jest przyznawana, jeżeli operacja ma zapewnioną gospodarczą trwałość. Realizacja operacji ma zapewnioną gospodarczą trwałość w myśl § 43 pkt 2 ww. rozporządzenia, jeżeli założono przynajmniej dziesięcioletni okres użytkowania budynków lub budowli bezpośrednio związanych z inwestycjami w portach rybackich, miejscach wyładunku i przystaniach. Ponadto zgodnie z § 47 pkt 2 lit. a tego rozporządzenia do kosztów kwalifikowalnych operacji nie zalicza się kosztów nabycia gruntu, budynku, budowli lub prawa dysponowania nimi, jeżeli ich nabycie nie miało bezpośredniego związku z realizacją operacji.

uzyskania środków finansowych w wysokości dofinansowania projektu w ramach środka 3.4. przez Firmę, której statutowe zadania nie mieściły się w zakresie rybołówstwa morskiego lub rybactwa śródlądowego. Zadania związane z realizacją projektu wykonywała w całości Firma, a nie Beneficjent, z którym ARiMR zawarła umowę o dofinansowanie. Źródłem finansowania była zaliczka w wysokości 100% wartości projektu.

W umowie o dofinansowanie, zawartej 12.05.2011 r. w ramach środka 3.4., udzielono pomocy w

wysokości 2.500,4 tys. zł na realizację operacji pt. Kampania promocyjna „Jedz ryby będziesz zdrów”90.

Beneficjent na podstawie umowy z 24.05.2011 r. zlecił realizację całości Kampanii firmie: CD-E(…),

90 Jej głównym celem była promocja produktów rybnych. Jako dodatkowy cel wskazano promocję spożycia ryb i produktów rybnych wśród

lokalnej społeczności. Cele te mają być osiągnięte poprzez zorganizowanie imprez plenerowych przedstawiających produkty rybne, jako zdrową żywność, pokazy kulinarne dla uczestników imprez oraz dystrybucję materiałów reklamowych.


34

świadczącej przede wszystkim usługi doradcze, eksperckie i szkoleniowe w zakresie dofinansowania

unijnego, a także zarządzania projektowego.

Według § 30 pkt 3 rozporządzenia wykonawczego do osi 3 pomoc na realizację operacji w ramach

środka rozwój nowych rynków i kampanie promocyjne przyznaje się stowarzyszeniom, fundacjom,

organizacjom pożytku publicznego w rozumieniu ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności

pożytku publicznego i o wolontariacie oraz innym organizacjom społecznym i zawodowym, realizującym

statutowe zadania w zakresie rybołówstwa morskiego lub rybactwa śródlądowego.

W raporcie z audytu przeprowadzonego przez Departament Audytu Wewnętrznego Centrali ARiMR

zapisano, że podmiot CD-E(…) nie jest firmą mającą doświadczenie w prowadzeniu kampanii

promocyjnej, na tak dużą skalę. Ponadto wskazano na ryzyko finansowania w ramach PO RYBY 2007-

2013 działań firmy (wykonawców), których działalność statutowa nie jest związana z celami

wynikającymi z Programu.

Do dnia 6 marca 2011 r. przepisy rozporządzenia wykonawczego do osi 3, pozwalały na przyznanie

dofinansowania bez ograniczenia maksymalnej kwoty pomocy. Prowadzona kampania promocyjna o

zasięgu lokalnym, obejmowała teren 12 gmin (siedmiu z powiatu stargardzkiego, trzech z pyrzyckiego,

jednej z myśliborskiego i jednej z łobeskiego). Minister RiRW z dniem 7 marca 2011 r. zmienił

rozporządzenie wykonawcze do osi 3. Kwotę pomocy na operacje o zasięgu lokalnym, obejmującym

obszar mniejszy niż obszar województwa, z wyłączeniem siedziby wojewody tego województwa,

ograniczono do 50,0 tys. zł.

ograniczania w ramach środka 3.1. zakresów rzeczowo-finansowych operacji bez istotnego zmniejszenia wartości przyznanej pomocy.

W umowie o dofinansowanie zawartej 3.01.2011 r. w ramach środka 3.1., udzielono pomocy o wartości

2.435,8 tys. zł na realizację operacji pt. „Kompleksowe badania ichtiofauny w Zatoce Pomorskiej

służące poprawie zarządzania i kontroli dostępu do zasobów łowiska oraz ograniczeniu przyłowów

(redukcja poziomu odrzutów)”. Cel operacji miał zostać osiągnięty m.in. poprzez: badanie zachowań

populacji różnych gatunków ryb w Zatoce Pomorskiej i w przylegających do niej wodach na podstawie

analizy wyników połowów kontrolnych, wykonanie serii połowów kontrolnych ukierunkowanych na

polepszenie selektywności i ograniczenie przyłowów w dennych zestawach trałowych.

Ustalenia kontroli wykazały, że w latach 2011 – 2012 ograniczono zaplanowane działania naukowe

związane z realizacją projektu w odniesieniu do zamierzeń określonych we wniosku o dofinansowanie:

- statek badawczy przepracował 41% w 2011 r. oraz 45% w 2012 r. zakładanego czasu we wniosku,

- z 60 zaplanowanych zaciągów dotyczących dorszy zrealizowano dwa (3%) w 2011 r. oraz cztery

(7%) w 2012 r.,

http://nowylex.nik.gov.pl/lex/index.rpc#hiperlinkText.rpc?hiperlink=type=tresc:nro=Powszechny.888369&full=1


35

- statek zużył 36% w 2011 r. oraz 53% w 2012 r. zakładanej ilości paliwa,

- 1/3 całości badań naukowych (tj. zaciągów dotyczących dorszy) nie została przeprowadzona.

W związku z wnioskiem Beneficjenta, 8.03.2012 r. zawarto do umowy aneks nr 1, w którym mimo

znacznego ograniczenia działań, wartość pomocy zmniejszono z 2.435,8 tys. zł do 2.433,9 tys. zł –

jedynie o 1,9 tys. zł.

Beneficjent pomimo dalszego ograniczenia realizacji operacji, 25.01.2013 r. zwrócił się o podpisanie

kolejnego aneksu do umowy i wniósł o zwiększenie dofinansowania projektu o 44,4 tys. zł91. Do dnia

zakończenia czynności kontrolnych ZOR ARiMR nie rozpatrzył wniosku Beneficjenta.

wykonywania projektu w ramach środka 3.5. przez podmiot opiniujący zasadność jego realizacji (konflikt interesów). Podmiot ten nie był bezstronny, uczestniczył w postępowaniu, którego rozstrzygnięciem był zainteresowany. Działania takie mogą sprzyjać występowaniu mechanizmów korupcjogennych.

W umowie o dofinansowanie, zawartej 24.09.2010 r. w ramach środka 3.5., udzielono Beneficjentowi

P(…) pomoc w wysokości 3.465,8 tys. zł na realizację operacji pt. „Kompleksowy system przetwarzania

karpi na nowoczesne produkty spożywcze i paszowe”. Celem operacji była poprawa stosowanych

technologii w zakresie przetwórstwa ryb poprzez opracowanie uniwersalnego systemu

technologicznego, kompleksowego i bezodpadowego wykorzystywania i przetwarzania karpi z polskiej

akwakultury na nowoczesne, rynkowe produkty spożywcze i paszowe. Projekt realizowany jest w

czterech etapach od października 2010 r. do grudnia 2013 r.

Według § 34 ust. 1 rozporządzenia wykonawczego do osi 3, w przypadku operacji w ramach środka 3.3.

sporządza się analizę naukową, zawierającą m.in. wykazanie innowacyjnego charakteru

proponowanych rozwiązań. Na podstawie § 34 ust. 2 ww. rozporządzenia opinię o analizie naukowej

wydaje instytut naukowo-badawczy prowadzący działalność w zakresie rybołówstwa morskiego lub

rybactwa śródlądowego lub przetwórstwa produktów rybnych.

W skontrolowanym projekcie, opinię wydał Morski Instytut Rybacki w Gdyni, który był wykonawcą trzech

etapów. Z tytułu wykonanych prac Morski Instytut Rybacki otrzymał wynagrodzenie w wysokości

2.531,0 tys. zł, tj. 73,0% wartości projektu.

91 Wniosek dotyczył połączenia trzech etapów projektu (III, IV, V) w jeden etap nr III. Według aneksu nr 1 z 8.03.2012 r. do umowy o

dofinansowanie z 3.01.2011 r. suma transz III, IV i V wynosiła 1.402.446 zł, natomiast wniosek z 25.01.2013 r. wskazywał, że III transza będzie wynosić 1.446.814 zł.

Informacje dodatkowe o przeprowadzonej kontroli

36

4. Informacje dodatkowe o przeprowadzonej kontroli

4.1. Przygotowanie kontroli

Kontrolę planową pn. Realizacja na terenie województwa zachodniopomorskiego Programu

Operacyjnego „Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich 2007-

2013”, w zakresie osi priorytetowych 2 i 3 przeprowadziła Najwyższa Izba Kontroli Delegatura w Szczecinie. W przygotowaniu kontroli wykorzystano wyniki dotychczasowych kontroli NIK dotyczących wykorzystania instrumentów oddziaływania na strukturę rybołówstwa finansowanych ze środków wspólnotowych, w tym:

- P/07/158, przeprowadzonej w 2007 r. w 12 podmiotach92, której wyniki przedstawione zostały w Informacji o wynikach kontroli wykorzystania środków publicznych, w tym środków z Finansowego

Instrumentu Wspierania Rybołówstwa (FIWR), na rybacką infrastrukturę portową93, - P/10/170, przeprowadzonej w okresie od listopada 2010 r. do października 2011 r. w 15

jednostkach94, której wyniki przedstawione zostały w Informacji o wynikach kontroli Programu

Operacyjnego „Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich

2007-2013”, w zakresie restrukturyzacji floty rybackiej i rozwoju obszarów zależnych od rybactwa95.

W wyniku tych kontroli stwierdzono m.in.: - nieosiągnięcie w 2010 r. wskaźników zaplanowanych w Programie dla osi priorytetowej 1 – Środki

na rzecz dostosowania floty rybackiej oraz nierzetelne określenie wskaźnika redukcji floty połowowej w przekazywanych KE sprawozdaniach z realizacji PO RYBY 2007-2013,

- nieprzestrzeganie obowiązujących zasad przyznawania pomocy finansowej z osi priorytetowej 1, co skutkowało m.in. niezasadnym zwiększeniem kwot przyznanego dofinansowania lub jej zaniżeniem,

- opóźnienia w realizacji osi priorytetowej 4 – Zrównoważony rozwój obszarów zależnych od rybactwa, skutkujące m.in. niską wartością wypłat - 0,9% (11,9 mln zł)96 limitu ustalonego w Programie w wysokości 1.297,0 mln zł - co stwarzało realne zagrożenie niewykorzystania środków finansowych przyznanych na lata 2007-2013,

- nieuprawnione wydatkowanie środków budżetowych przeznaczonych na realizację osi priorytetowej 5 – Pomoc techniczna w kwocie 3.191,6 tys. zł, dotyczące wykonywania zadań przez pracowników

92 Kontrolą objęto: MRiRW, ARiMR w Warszawie i jej regionalne oddziały w województwach: zachodniopomorskim i pomorskim oraz 8

beneficjentów którzy otrzymali pomoc finansową. 93 Nr ewid.: 23/2008/P/07/158/LSZ. 94 Kontrolą objęto: MRiRW, ARiMR w Warszawie i jej regionalne oddziały w województwach: zachodniopomorskim i pomorskim i

warmińsko-mazurskim, Fundację FAPA, Urzędy Marszałkowskie Województwa Zachodniopomorskiego, Pomorskiego i Warmińsko-Mazurskiego oraz 6 beneficjentów, którzy otrzymali pomoc finansową.

95 Nr ewid.: 15/2012/P/10/170/LSZ. 96 Stan na 31.08.2011 r. – według stanu na 31.12.2011 r. wartość wypłaconych środków wzrosła do kwoty 21,4 mln zł, tj. 1,7% limitu

ustalonego w Programie.


37

MRiRW niewchodzących w skład IZ, a także nieprawidłowe udzielenie Fundacji FAPA dotacji w kwocie 750,0 tys. zł na sfinansowanie zadań związanych z pełnieniem roli IP oraz rozliczenia dotacji.

Przy planowaniu niniejszej kontroli uwzględniono wyniki analizy stanu prawnego, zagadnień omawianych na posiedzeniach sejmowej Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi oraz interpelacji i zapytań poselskich. Przyjęto, że w ARiMR szczegółowym badaniem zostanie objęte przyznawanie, rozliczanie i zwrot pomocy finansowej udzielonej beneficjentom, u których przeprowadzono bezpośrednie kontrole. Celem była ocena przygotowania i realizacji przez beneficjentów projektów oraz ocena przyznawania i wypłacania pomocy finansowej przez ARiMR.

4.2. Postępowanie kontrolne i działania podjęte po

zakończeniu kontroli

W wyniku przedmiotowej kontroli, NIK skierowała do kierowników 13 jednostek wystąpienia pokontrolne zawierające oceny kontrolowanej działalności, a także uwagi i wnioski zmierzające do usunięcia stwierdzonych nieprawidłowości. Zastrzeżenia do dwóch wystąpień pokontrolnych zostały złożone przez Prezesa ARiMR i Dyrektora Zachodniopomorskiego Zarządu Melioracji i Urządzeń Wodnych w Szczecinie97.

Prezes ARiMR zgłosił jedno zastrzeżenie do wniosku pokontrolnego w części dotyczącej podjęcia działań, w tym wdrożenia procedur, eliminujących przypadki naruszenia obowiązujących terminów zgłaszania informacji o nieprawidłowościach. Kolegium NIK uchwałą z 15.05.2013 r.98 uwzględniło zastrzeżenie Prezesa ARiMR.

Dyrektor ZZMiUW 25.04.2013 r. nie zgodził się z negatywną oceną kontrolowanej działalności oraz zgłosił zastrzeżenia do ocen cząstkowych dotyczących:

- zmiany terminu zakończenia realizacji przedmiotów umów oraz powiązanego z nim wniosku pokontrolnego nr 1,

- zmiany sposobu rozliczenia z Wykonawcą II etapu robót, poprzez wprowadzenie rozliczeń na podstawie faktur częściowych oraz integralnie powiązanej z tym negatywnej oceny cząstkowej,

- zmiany parametrów technicznych 5 z 6 przepławek z pominięciem opinii Ministra RiRW.

Komisji Rozstrzygająca w NIK uchwałą z 22.05.2013 r. uwzględniła w całości zastrzeżenie dotyczące wniosku pokontrolnego nr 1 o naliczenie i wyegzekwowanie od Wykonawcy przepławek na rzekach Mołstowej, Wieprzy i Parsęcie, kar umownych z tytułu nieterminowej realizacji przedmiotu umów. Zastrzeżenia w pozostałym zakresie oddaliła.

97 Dalej: ZZMiUW. 98 Nr 33/2013


38

Wystąpienia pokontrolne zawierały 19 wniosków, które dotyczyły m.in.: 1) w MRiRW: - uregulowania zgodnie z przepisami art. 30 rozporządzenia Rady (WE) nr 1198/2006 zasad

udzielania pomocy dla jednostek akwakultury położonych na obszarach ochrony należących do sieci NATURA 2000 lub obszarze objętym inną formą ochrony przyrody, w szczególności poprzez określenie praktyk dotyczących środowiska wodnego, wykraczających poza zwykłe stosowanie dobrych praktyk w dziedzinie akwakultury, stanowiących warunek udzielenia rekompensaty,

- weryfikacji kwot wypłaconej pomocy w oparciu o zasady, które zostaną określone w wyniku realizacji ww. wniosku i w zależności od wyniku tej weryfikacji, dokonanie stosownego rozliczenia,

- podjęcia działań mających na celu osiągnięcie wskaźników rzeczowych dla osi 2 i 3 lub zmianę tych wskaźników zgodnie z wymogami motywu 43 rozporządzenia Rady (WE) nr 1198/2006 tak, aby dawały możliwość oceny realizacji celu określonego w art. 20 ust. 1 lit. c) tego rozporządzenia,

2) w ARiMR oraz ZOR ARiMR: - podjęcie działań w celu wyeliminowania przypadków naruszania obowiązujących terminów

rozpatrywania wniosków o dofinansowanie i wniosków o płatność, - wdrożenia procedur zapewniających wypłatę: środków z tytułu przyznanej pomocy w terminie 60 dni

od dnia złożenia poprawnie wypełnionego wniosku o płatność oraz jednorazowej zaliczki lub pierwszej transzy zaliczki w terminach określonych w umowach o dofinansowanie,

- wprowadzania informacji o nieprawidłowościach do rejestru w terminie określonym w procedurze pn. „Przekazywanie informacji o stwierdzonych nieprawidłowościach”,

3) u beneficjentów: - zawiadomienia MRiRW o zmianie parametrów przepławek względem opinii uzyskanych w sierpniu

i wrześniu 2010 r., - poinformowania ARiMR o wszystkich zmianach wprowadzonych do umów z Wykonawcą oraz o

zmianie parametrów przepławek określonych w opiniach wydanych przez MRiRW, - złożenia korekty wniosków o płatność za lata 2010 i 2011 w związku ze wskazaniem we wnioskach

stawu C20, który nie został ujęty w pozwoleniu wodnoprawnym i na którym nie była realizowana hodowla ryb oraz uzyskania pozwolenia wodnoprawnego dla stawu C20.

W odpowiedziach na wystąpienia pokontrolne kierownicy jednostek kontrolowanych poinformowali o podjęciu działań, zmierzających do usunięcia stwierdzonych podczas kontroli nieprawidłowości.

Minister RiRW w informacji z 12.06.2013 r. o realizacji wniosków, nie zgodził się z negatywną oceną określenia zasad udzielania rekompensat przewidzianych w ramach wymogu 8 dotyczącego NATURY 2000. W uzasadnieniu Minister powołał się na odpowiedź Dyrekcji Generalnej ds. Gospodarki Morskiej


39

i Rybołówstwa (DG MARE) Komisji Europejskiej z 12.04.2013 r., wskazując jedynie, że działania związane z akwakulturą prowadzoną, jako ekstensywna tradycyjna hodowla karpia znajdującą się na terenie obszarów NATURA 2000 i poza nimi, wchodzą w zakres art. 30 ust. 2 lit. a) rozporządzenia Rady (WE) nr 1198/2006. Najwyższa Izba Kontroli nie kwestionowała możliwości wypłat rekompensat na podstawie art. 30 ust. 2 lit. a), a także kryteriów zastosowanych przez IZ. Rekompensaty z tytułu położenia stawów gospodarstwa przeznaczonego do chowu i hodowli (…) na obszarze NATURA 2000 można wypłacać na podstawie art. 30 ust. 2 lit. a) w związku z art. 30 ust. 3 oraz ust. 5 lit. a) rozporządzenia Rady (WE) nr 1198/2006. Jednakże na podstawie art. 30 ust. 3 rozporządzenia, należało najpierw określić wymogi dotyczące środowiska wodnego, które wykraczają poza zwykłe stosowanie dobrych praktyk w dziedzinie akwakultury, a korzyści dla środowiska wynikające z takich zobowiązań musiały być potwierdzone uprzednią oceną przeprowadzoną przez właściwe podmioty wyznaczone przez państwo członkowskie. Minister RiRW w informacji o realizacji wniosków przytoczył tylko fragment pisma DG MARE dotyczący potwierdzenia, że rekompensaty mogą być przyznawane na podstawie art. 30 ust. 2 lit. a), natomiast nie przywołał dalszej jego treści, w której wskazano, że: w celu uzyskania rekompensaty beneficjenci

rekompensat muszą zobowiązać się do przestrzegania przez przynajmniej pięć lat wymogów

wodnośrodowiskowych, które wykraczają poza zwykłe stosowanie normalnych dobrych praktyk w

akwakulturze. Niemniej jednak w zakres art. 30 ust. 2 lit. d) rozporządzenia Rady (WE) nr 1198/2006

wchodzą określone ograniczenia środowiskowe wynikające z oznaczenia obszarów Natura 2000

zgodnie z dyrektywą Rady nr 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk

przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory. Ponadto w art. 30 ust. 5 lit. c) rozporządzenia Rady (WE) nr

1198/2006 podano informacje dotyczące okresu, jaki powinna obejmować jednorazowa rekompensata.

4.3. Finansowe rezultaty kontroli

Na finansowe rezultaty kontroli w kwocie 177.092,7 tys. zł składają się:

A. Finansowe lub sprawozdawcze skutki nieprawidłowości rezultaty kontroli na kwotę 101.682,3 tys. zł składają się: 1) A1 – uszczuplenie środków lub aktywów w kwocie 103,7 tys. zł, z tytułu zmiany sposobu rozliczenia

z Wykonawcą II etapu wykonanych prac, poprzez wprowadzenie rozliczeń na podstawie faktur częściowych, skutkowały utratą odsetek w kwocie 103,7 tys. zł99, które byłyby naliczone od środków finansowych z tytułu zaliczki przekazanej przez ARiMR (str. 28),

99 Szacunkowa kwota odsetek, która byłaby naliczona od środków finansowych przechowywanych na rachunku bankowym

Beneficjenta, przeznaczonym do obsługi udzielonej zaliczki.


40

A3 – kwoty środków wydatkowane z naruszeniem prawa w kwocie 96.607,7 tys. zł, z tego: a) 89.752,0 tys. zł – wypłata rekompensat ze środków finansowych przewidzianych w osi

priorytetowej 2, środku 2.2., pakiecie 2 wymogu 8 dotyczącym położenie stawów danego gospodarstwa rolnego przeznaczonego do chowu lub hodowli ryb lub innych organizmów wodnych na obszarze Natura 2000 w rozumieniu ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody, z naruszeniem przepisu art. 30 rozporządzenia Rady (WE) nr 1198/2006 (str. 18),

b) 312,0 tys. zł – wartość wypłaconej pomocy w ramach umowy o dofinansowanie, w przypadku której ARiMR rozpatrzyła wniosek z naruszeniem wymogu zawartego w przepisie § 32 ust. 3 rozporządzenia wykonawczego do osi 2 (str. 22),

c) 5,4 tys. zł – przyznanie i wypłacenie Beneficjentowi rekompensaty w ramach środka 2.2. - Działania wodno-środowiskowe w wysokości 5,4 tys. zł, pomimo niespełnienia niektórych wymogów określonych w pakietach 1 i 2 załącznika nr 1 do rozporządzenia wykonawczego do osi 2. We wnioskach o płatność, złożonych w Oddziale za lata 2010 i 2011 Beneficjent Spółka M(…) wykazała realizację wymogów wynikających z pakietu 1 oraz pakietu 2, w tym na stawie C20, zlokalizowanym na działce o nr 330/1. ARiMR przyznała i wypłaciła Beneficjentowi rekompensatę za realizację ww. wymogów na stawie C20 w wysokości, pomimo braku wskazania ww. działki w pozwoleniu wodnoprawnym z 28.10.2004 r. (str. 25),

d) 6.538,2 tys. zł - wartość ogółem II etapu robót wynikająca z sześciu zawartych umów – nieprawidłowość związana z dokonaniem zmian terminów zakończenia realizacji przedmiotów umów zawartych z Wykonawcą w stosunku do treści oferty obejmującej wykonanie sześciu przepławek, co było niezgodne z art. 144 ust. 1 ustawy pzp. W kwocie tej zawiera się nieprawidłowość polegająca na wykonaniu pięciu przepławek niezgodnie z parametrami technicznymi określonymi w opiniach Ministra RiRW, wydanymi na podstawie rozporządzenia wykonawczego do osi priorytetowej 3. Zmiany zostały dokonane dla 5 z 6 wykonanych przez ZZMiUW przepławek - wartość II etapu robót, których dotyczy ww. nieprawidłowość wynosi 5.371,9 tys. zł (str. 26, 27),

2) A5 – kwoty wydatkowane z naruszeniem zasad należytego zarządzania finansami w kwocie 722,3 tys. zł – wartość wypłaconej pomocy w ramach umowy o dofinansowanie, w przypadku której Oddział nie wezwał pisemnie Beneficjenta M.H., tj. w sposób przewidziany w procedurze dotyczącej weryfikacji wniosku o płatność, do złożenia zabezpieczenia należytego wykonania zobowiązań umownych przewidzianego w § 13 ust. 1 pkt 2 umowy o dofinansowanie (str. 24),

3) A7 – potencjalne finansowe skutki nieprawidłowości w kwocie 4.248,7 tys. zł – niewypłacone do zakończenia kontroli NIK rekompensaty ze środków finansowych przewidzianych w osi


41

priorytetowej 2, środku 2.2., pakiecie 2 wymogu 8 dotyczącym położenie stawów danego gospodarstwa rolnego przeznaczonego do chowu lub hodowli ryb lub innych organizmów wodnych na obszarze Natura 2000 w rozumieniu ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody, z naruszeniem przepisu art. 30 rozporządzenia Rady (WE) nr 1198/2006 (str. 18),

B. Korzyści finansowe na kwotę 6,2 tys. zł składają się: 1) B1 – pozyskane pożytki finansowe w kwocie 0,8 tys. zł – odsetki liczone jak dla zaległości

podatkowych w wysokości 0,8 tys. zł, o którą pomniejszono kolejną płatność, z tytułu zwrotu części rekompensaty w związku z niespełnieniem niektórych wymogów określonych w pakiecie 1 załącznika nr 1 do rozporządzenia wykonawczego do osi 2 (str. 25),

2) B2 – oszczędności finansowe w kwocie 5,4 tys. zł dotyczące wypłacenia rekompensaty w ramach środka 2.2., pomimo niespełnienia niektórych wymogów określonych w pakiecie 1 załącznika nr 1 do rozporządzenia wykonawczego do osi 2. W trakcie kontroli NIK Oddział przeprowadził ponowną weryfikację wniosków o płatność za lata 2010 – 2011 oraz kontrolę na miejscu, w wyniku których ustalono kwotę naliczoną nienależnie w wysokości 5,4 tys. zł plus odsetki liczone jak dla zaległości podatkowych w wysokości 0,8 tys. zł, o którą pomniejszono kolejną płatność (str. 25),

C. Finansowe skutki nieprawidłowości na szkodę budżetu Wspólnot Europejskich na kwotę 75.404,2 tys. zł składają się: 1) C1 – szkody w ogólnym budżecie Wspólnot Europejskich w kwocie 67.314,0 tys. zł – 75% wartości

wypłaconych rekompensat ze środków finansowych przewidzianych w osi priorytetowej 2, środku 2.2., pakiecie 2 wymogu 8 z naruszeniem przepisu art. 30 rozporządzenia Rady (WE) nr 1198/2006 (str. 18),

2) C2 – potencjalne szkody w ogólnym budżecie Wspólnot europejskich w kwocie 8.090,2 tys. zł, z tego:

a) 4.903,7 tys. zł - 75% wartości ogółem II etapu robót wynikająca z sześciu zawartych umów (nierozliczonych do zakończenia kontroli NIK) – nieprawidłowość związana z dokonaniem zmian terminów zakończenia realizacji przedmiotów umów zawartych z Wykonawcą w stosunku do treści oferty obejmującej wykonanie sześciu przepławek, co było niezgodne z art. 144 ust. 1 ustawy pzp oraz wykonanie pięciu przepławek, niezgodnie z parametrami technicznymi określonymi w opiniach Ministra RiRW, wydanymi na podstawie rozporządzenia wykonawczego do osi priorytetowej 3 (str. 26, 27),

b) 3.186,5 tys. zł - 75% wartości niewypłaconych do zakończenia kontroli NIK rekompensat ze środków finansowych przewidzianych w osi priorytetowej 2, środku 2.2., pakiecie 2 wymogu 8 dotyczącym położenia stawów danego gospodarstwa rolnego przeznaczonego do chowu lub


42

hodowli ryb lub innych organizmów wodnych na obszarze Natura 2000 w rozumieniu ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody, z naruszeniem przepisu art. 30 rozporządzenia Rady (WE) nr 1198/2006 (str. 18).



Załączniki

43

5. Załączniki Załącznik Nr 1 Wykaz skontrolowanych jednostek, osób zajmujących stanowiska kierownicze w kontrolowanych podmiotach oraz ocen skontrolowanej działalności zawartych w wystąpieniach pokontrolnych.

Załącznik Nr 2 Realizacja PO RYBY 2007-2013 (według stanu na 31 maja 2013 r.)

Załącznik Nr 3 Charakterystyka uwarunkowań ekonomicznych i organizacyjnych oraz stanu prawnego.

Załącznik Nr 4 Wykaz aktów prawnych dotyczących kontrolowanej działalności.

Załącznik Nr 5 Wykaz organów, którym przekazano informację o wynikach kontroli.

Załączniki

44

Załącznik Nr 1 Wykaz skontrolowanych jednostek, osób zajmujących stanowiska kierownicze w kontrolowanych podmiotach oraz ocen skontrolowanej działalności zawartych w wystąpieniach pokontrolnych

Lp. Jednostka kontrolowana

Osoby zajmujące kierownicze stanowiska Ocena skontrolowanej

działalności Stanowisko/

funkcja Imię i nazwisko

Okres zajmowania stanowiska

1. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi

Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi

Marek Sawicki 16.11.2007 - 26.07.2012

negatywna w zakresie wymogu 8 dotyczącego NATURY 2000, pozytywna m.in. w zakresie: - opracowania i opublikowania niezbędnych dokumentów, umożliwiających przyznawanie i wypłatę pomocy finansowej, - sprawozdawczości

Stanisław Kalemba 31.07.2012 - nadal

2.

Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w Warszawie

Prezes

Grzegorz Spychalski 12.09.2006 - 5.03.2007

pozytywna, mimo stwierdzonych nieprawidłowości w zakresie: - niedotrzymywania obowiązujących terminów rozpatrywania wniosków o dofinansowanie i wypłaty dofinansowania, - nieterminowego przekazania do IZ raportu o stwierdzonych nieprawidłowościach

Janusz Paweł Osuch 6.03.2007 - 7.05.2007

Leszek Droździel 27.07.2007 - 22.01.2008

Dariusz Wojtasik 23.01.2008 - 25.03.2009

Tomasz Kołodziej 23.03.2009 - 20.09.2012

Zbigniew Banaszkiewicz

21.09.2012 25.02.2013

Andrzej Gross 25.02.2013 - nadal

3.

Zachodniopomorski Oddział Regionalny ARiMR w Szczecinie

Dyrektor

Halina Szymańska 20.03.2006 - 12.05.2008

pozytywna, mimo stwierdzonych nieprawidłowości w zakresie: - naruszenia procedury weryfikacji wniosku o płatność, - przyznania i wypłacenia beneficjentowi rekompensaty, pomimo niespełnienia niektórych wymogów określonych w rozporządzeniu wykonawczym do osi 2, - wystawiania zleceń płatności, - przekazywania do Centrali ARiMR informacji o stwierdzonych nieprawidłowościach

Jarosław Łojko 2.07.2008 - nadal

4.

AQUA-PRO - GOSPODARSTWO RYBACKIE JEZIORO WICKO SZOSTAK ŁUKASZ w Myśliborzu

Właściciel Łukasz Olaf Szostak 16.06.2009

- nadal pozytywna

5. Firma Budowlano-Handlowo-Usługowa

Prezes Zarządu Mirosław Łukomski 6.07.1995

- nadal pozytywna, mimo stwierdzonych nieprawidłowości w zakresie

Załączniki

45

Lp. Jednostka kontrolowana

Osoby zajmujące kierownicze stanowiska Ocena skontrolowanej

działalności Stanowisko/

funkcja Imię i nazwisko

Okres zajmowania stanowiska

„Modehpolmo” sp. z o.o. w Szczecinie

wykazania we wnioskach o płatność realizacji wymogów na stawie C20, dla którego Beneficjent nie posiadał pozwolenia wodnoprawnego

6. Frigomar Andrzej Boroń i Wspólnicy s.c. w Łozienicy

Wspólnicy

Marcin Kiezik, Andrzej Boroń, Lilia Boroń

2.01.2008 - nadal pozytywna

7.

Gospodarstwo Rolne - Hodowla Ryb Łososiowatych Grzegorz Materka, w Ostrowcu

Właściciel Grzegorz Materka 16.04.1993

- nadal pozytywna

8.

Kołobrzeska Grupa Producentów Ryb Sp. z o.o. w Kołobrzegu

Prezes Spółki Marcin Radkowski 26.04.2005

- nadal pozytywna

9. Stanpol” sp. z o.o. w Słupsku

Prezes Zarządu Jerzy Safader 23.02.1990

- nadal pozytywna

10. Stowarzyszenie „Sieja” w Marianowie

Prezes Andrzej Racinowski 29.06.2009

- 17.11.2011 pozytywna Elżbieta Rink 17.11.2011

- nadal

11. Politechnika Koszalińska w Koszalinie

Rektor Tomasz Krzyżyński 1.09.2008

- 31.08.2012 pozytywna Tadeusz Bohdal 1.09.2012

- nadal

12.

Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie

Rektor Włodzimierz Kiernożycki

1.01.2009 - nadal pozytywna

13.

Zachodniopomorski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Szczecinie

Dyrektor Tomasz Płowens 10.07.2008 - nadal

negatywna ze względu na: - zmianę umowy dotyczącej realizowanego projektu z naruszeniem art. 144 pzp, - nieuzyskanie opinii Ministra RiRW, mimo zmiany niektórych parametrów technicznych dla 5 z sześciu przepławek, - zmianę sposobu rozliczenia prac

Załączniki

46

Załącznik Nr 2 Realizacja PO RYBY 2007-2013 (według stanu na 31 maja 2013 r.)

Na realizację Programu przewidziano w skali kraju środki finansowe w łącznej kwocie 4.139,0 mln zł, z tego wkład z EFR 3.104,2 mln zł oraz wkład krajowy 1.034,8 mln zł. Wysokość limitów środków finansowych na poszczególne osie priorytetowe zawarte w Programie przedstawia wykres Nr 1.

Źródło: rozporządzenie w sprawie podziału środków finansowych na PO RYBY 2007-2013

Według informacji100 z wdrażania PO RYBY 2007-2013, w ramach osi priorytetowej 2 złożono 1.679 wniosków o dofinansowanie101 na łączną kwotę 1.016,6 mln zł (100,8% środków przewidzianych dla tej osi), podpisano 1.639 umów na 961,8 mln zł (95,3% limitu) oraz wypłacono 849,0 mln zł (84,1% limitu).

W ramach osi priorytetowej 3 złożono 292 wnioski o dofinansowanie101 na kwotę 873,4 mln zł (96,9% limitu), podpisano 285 umów na 858,6 mln zł (95,2% limitu) oraz dokonano płatności na kwotę 657,3 mln zł (72,9% limitu).

100 Informacja MRiRW o postępach wdrażania PO RYBY 2007-2013 (na dzień 31 maja 2013 r.), udostępniona na stronie

internetowej pod adresem: http://www.bip.minrol.gov.pl/FileRepozytory/FileRepozytoryShowImage.aspx?item_id=43542. 101 Wnioski pozytywnie zweryfikowane.

Załączniki

47

Wykorzystanie środków w ramach realizacji osi priorytetowych 2 i 3 - na dzień 31 maja 2013 r. - przedstawia wykres Nr 2.

Źródło: Informacja MRiRW o postępach wdrażania PO RYBY 2007-2013 (na dzień 31 maja 2013 r.)100

Największą wartość pomocy wypłacono ze środka 3.3. – Inwestycje w portach rybackich,

miejscach wyładunku i przystaniach. Złożono 94 wnioski o dofinansowanie na kwotę 596,8 mln zł (99,5% limitu środków zaplanowanych dla tego środka). Do końca maja 2013 r. wypłacono w ramach realizacji tego środka 487,4 mln zł (80,3% limitu).

Najwyższe wykorzystanie zaplanowanej kwoty stwierdzono w ramach realizacji środka 2.1. – Inwestycje w chów i hodowlę ryb. Dokonano 485 płatności na kwotę 183,2 mln zł, co stanowiło 86,0% z 212,9 mln zł przewidzianych do wykorzystania.

Najniższe wykorzystanie zaplanowanej kwoty stwierdzono w ramach realizacji środka 3.5. – Projekty pilotażowe. Dokonano 17 płatności na kwotę 26,0 mln zł, co stanowiło 39,3% z 66,2 mln zł przewidzianych do wykorzystania.

Z zaplanowanych środków finansowych w osiach priorytetowych 2 i 3, nie były realizowane: 2.3. - Środki na rzecz zdrowia zwierząt oraz 3.6. - Modyfikacja w celu zmiany przeznaczenia statków

rybackich. Zdaniem Ministra RiRW środek 2.3. nie został uruchomiony ze względu na to, że wdrożenie programu zwalczania chorób zakaźnych (warunkującego uruchomienie środka) generowałoby zbyt wysokie koszty, a środek 3.6. ze względu na brak zainteresowania przez potencjalnych beneficjentów.

Załączniki

48

Liczbę i wartość zawartych umów oraz dokonanych płatności w ramach realizacji osi priorytetowych 2 i 3 – według stanu na 31.05.2013 r. - przedstawia tabela Nr 2.

Limit środków (mln zł)

Umowy Płatności

liczba kwota (mln zł)

% (4:2) liczba kwota

(mln zł) %

(7:2) 1 2 3 4 5 6 7 8

oś priorytetowa 2 1 008,9 1639 961,7 95,3 2 260 849,0 84,2 środek 2.1 212,9 316 207,8 97,6 485 183,2 86,0

środek 2.2 332,9 956 300,1 90,1 1299 284,6 85,5

środek 2.4 13,6 104 11,7 86,0 113 10,0 73,5

środek 2.5 449,4 263 442,0 98,4 363 371,1 82,6

oś priorytetowa 3 901,8 285 856,5 95,0 352 657,3 72,9 środek 3.1 101,0 82 85,3 84,5 97 59,8 59,2

środek 3.2 69,5 10 64,6 92,9 17 34,9 50,2

środek 3.3 606,7 94 582,0 95,9 111 487,4 80,3

środek 3.4 58,3 89 57,0 97,8 110 49,3 84,6

środek 3.5 66,2 10 64,8 97,9 17 25,9 39,1

Źródło: Informacja MRiRW o postępach wdrażania PO RYBY 2007-2013 (na dzień 31 maja 2013 r.)100

Zawarte umowy oraz dokonane płatności w zakresie realizacji osi priorytetowych 2 i 3 w pięciu województwach o najwyższym udziale w limicie środków, według stanu na 31.05.2013 r., przedstawia tabela Nr 3.


Umowy Płatności


% (4:2)102 liczba kwota

(mln zł) %

(7:2)102 1 2 3 4 5 6 7 8

I. Oś priorytetowa 2 (ogółem), w tym: 1 008,90 1 639 961,7 95,3 2 260 849 84,2

1. Województwo pomorskie - 134 285,1 28,3 188 228,8 22,7

2. Województwo śląskie - 170 67,1 6,7 169 56,9 5,6 3. Województwo zachodniopomorskie - 139 63,3 6,3 175 60,2 6,0

4. Województwo warmińsko-mazurskie - 185 63,2 6,3 241 53,1 5,3

5. Województwo mazowieckie - 105 50 5,0 132 48,1 4,8

6. Razem (1-5) - 733 528,7 52,4 905 447,1 44,3 7. Udział % (6:I) - 44,7 55,0 - 40,0 52,7 - II. Oś priorytetowa 3 (ogółem), w tym: 901,8 285 856,5 95 352 657,3 72,9

102 Udział wartości umów/dokonanych płatności w poszczególnych województwach w odniesieniu do limitu środków finansowych

w osi priorytetowej.

Załączniki

49


Umowy Płatności


% (4:2)102 liczba kwota

(mln zł) %

(7:2)102 1 2 3 4 5 6 7 8

1. Województwo zachodniopomorskie - 64 377,3 41,8 86 317,8 35,2

2. Województwo pomorskie - 124 258,8 28,7 144 223,8 24,8

3. Województwo warmińsko-mazurskie - 35 101,5 11,3 47 59 6,5

4. Województwo mazowieckie - 12 70 7,8 18 37,8 4,2

5. Województwo śląskie - 3 3 0,3 4 2,5 0,3 6. Razem (1-5) - 238 810,6 89,9 299 640,9 71,1 7. Udział % (6:I) - 83,5 94,6 - 84,9 97,5 -

Źródło: Informacja MRiRW o postępach wdrażania PO RYBY 2007-2013 (na dzień 31 maja 2013 r.)100 oraz informacja przekazana przez ARiMR.

Według „Sprawozdania rocznego z realizacji Programu Operacyjnego „Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich 2007-2013” w roku 2012”103, w ramach osi priorytetowej 2 osiągnięto m.in. wzrost obrotów w przetwórstwie z 1.212,1 mln euro na koniec 2008 r. do 1.711,4 mln euro na koniec 2012 r. (wzrost o 41,2%) oraz w rybołówstwie śródlądowym odpowiednio z 28,0 mln euro do 37,5 mln euro (wzrost o 33,9%). W ramach osi priorytetowej 3 zmodernizowano 6 portów rybackich, w tym w Darłowie i Kołobrzegu oraz 4 przystanie i miejsca wyładunku.

103 http://www.minrol.gov.pl/pol/content/download/42577/235281/file/96%20dpiSPRAWOZDANIE%202012%20zatw.%20przez%20KM.PDF

Załączniki

50

Limit środków finansowych na osie priorytetowe zawarte w Programie z podziałem na poszczególne środki objęte tymi osiami104 przedstawia tabela Nr 4:

Osie priorytetowe z podziałem na poszczególne środki Środki z EFR

(w tys. euro) 75%

Środki krajowe

(w tys. euro) 25%

Ogółem środki publiczne

(w tys. euro) 100%

Ogółem środki publiczne (w tys. zł)

Wartość podpisanych

umów (w tys. zł)

% (6:5)

Wartość dokonanych

płatności (w tys. zł)

% (8:5)

1 2 3 4 5 6 7 8 9 Oś priorytetowa 1. Środki na rzecz dostosowania floty rybackiej 140 510,2 46 836,7 187 346,9 714 219,0 626 765,7 87,8 569 535,3 79,7 Oś priorytetowa 2. Akwakultura, rybołówstwo śródlądowe, przetwórstwo i obrót produktami rybołówstwa i akwakultury 162 872,8 54 290,9 217 163,7 1 008 921,0 961 547,9 95,3 849 006,6 84,1

2.1 Inwestycje w chów i hodowlę ryb 37 659,6 12 553,2 50 212,8 212 947,5 207 832,8 97,6 183 226,6 86,0 2.2 Działania wodno-środowiskowe 43 891,8 14 630,6 58 522,4 332 954,4 300 060,5 90,1 284 642,5 85,5 2.3 Środki na rzecz zdrowia zwierząt 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 - 0,0 - 2.4 Rybołówstwo śródlądowe 2 401,1 800,4 3 201,5 13 580,7 11 688,8 86,1 10 007,5 73,7 2.5 Inwestycje w zakresie przetwórstwa i obrotu 78 920,3 26 306,8 105 227,1 449 438,4 441 965,8 98,3 371 129,9 82,6 Oś priorytetowa 3. Środki służące wspólnemu interesowi 159 095,3 53 031,8 212 127,1 901 793,9 853 771,1 94,7 657 282,9 72,9 3.1 Działania wspólne 17 760,5 5 920,2 23 680,7 100 974,0 85 297,7 84,5 59 761,5 59,2 3.2 Ochrona i rozwój fauny i flory wodnej 12 302,5 4 100,8 16 403,4 69 543,2 64 606,7 92,9 34 920,8 50,2 3.3 Inwestycje w portach rybackich, miejscach wyładunku i przystaniach 107 069,4 35 689,8 142 759,2 606 702,2 582 023,1 95,9 487 384,8 80,3 3.4 Rozwój nowych rynków i kampanie promocyjne 10 260,3 3 420,1 13 680,4 58 337,2 57 009,6 97,7 49 263,6 84,4 3.5 Projekty pilotażowe 11 702,5 3 900,8 15 603,4 66 237,3 64 834,0 97,9 25 952,2 39,2 3.6 Modyfikacja w celu zmiany przeznaczenia statków rybackich 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 - 0,0 - Oś priorytetowa 4. Zrównoważony rozwój obszarów zależnych od rybactwa 234 909,6 78 303,2 313 212,8 1 304 691,2 583 987,6 44,8 398 652,7 30,6 Oś priorytetowa 5. Pomoc techniczna 36 704,6 12 234,9 48 939,5 209 367,2 72 252,9 34,5 57 834,9 27,6 Ogółem (osie priorytetowe objęte kontrolą: 2 i 3) 321 968,1 107 322,7 429 290,9 1 910 714,9 1 815 319,0 95,0 1 506 289,5 78,8 Ogółem cały Program 734 092,6 244 697,5 978 790,1 4 138 992,3 3 098 325,2 74,9 2 532 312,3 61,2

104 Wartość limitów środków finansowych w euro podano według rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 7 września 2009 r. w sprawie podziału środków finansowych na realizację programu

operacyjnego „Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich 2007-2013” na lata 2007-2013 – według stanu na 31.05.2013 r. (Dz.U. Nr 147, poz. 1192 ze zm.). Wartość w zł podano według Informacji o postępach wdrażania PO RYBY 2007-2013 (na dzień 31 maja 2013 r.), udostępniona na stronie internetowej MRiRW pod adresem:

http://www.bip.minrol.gov.pl/FileRepozytory/FileRepozytoryShowImage.aspx?item_id=43542

Załączniki

51

Załącznik Nr 3 - Charakterystyka uwarunkowań ekonomicznych i organizacyjnych oraz stanu prawnego 1. Charakterystyka uwarunkowań ekonomicznych i organizacyjnych

Według PO RYBY 2007-2013 w Polsce chów i hodowla ryb obejmuje przede wszystkim gatunki ryb słodkowodnych, w tym głównie produkcję karpia oraz pstrąga tęczowego. Z szacowanej powierzchni stawów wielkości 70 tys. ha eksploatowanych jest tylko 50 tys. (70%). Gospodarstwa hodowlane zlokalizowane są w różnych regionach całego kraju. W większości przypadków ryby hodowane są w stawach, których jakość i ilość istotnie ogranicza rodzaj i wielkość produkcji ryb. Około 600 gospodarstw prowadzi chów i hodowlę ryb w celu wprowadzenia ich na rynek, z czego 400 specjalizuje się w produkcji karpia. Pozostałe gospodarstwa prowadzą hodowlę pstrąga tęczowego. Wiele gospodarstw, dążąc do dywersyfikacji działalności, prowadzi chów i hodowlę więcej niż jednego gatunku ryb (np. lina, tołpygi białej i pstrej, amura, jesiotra, pstrąga potokowego, pstrąga źródlanego, troci jeziorowej i wędrownej, łososia atlantyckiego). Co roku na rynek krajowy dostarczane jest od 33 do 35 tys. ton hodowlanych ryb słodkowodnych. Według Programu dane dotyczące zatrudnienia w gospodarstwach są trudne do ustalenia, ponieważ wiele farm to przedsiębiorstwa rodzinne, a produkcja ma charakter sezonowy.

Zgodnie z Programem powierzchnia wód śródlądowych w Polsce (naturalnych i sztucznych, ale z wyłączeniem stawów) wynosi około 550 tys. ha, w tym około 300 tys. ha jezior, 139 tys. ha rzek i potoków, 55 tys. ha zbiorników zaporowych (o pow. powyżej 20 ha), 40 tys. ha zalewisk i starorzeczy. Większość tej powierzchni stanowi własność publiczną.

W końcu marca 2012 r. w rejestrze Głównego Inspektoratu Weterynarii (GIW) znajdowało się 246 zakładów przetwórczych uprawnionych do handlu produktami rybnymi na obszarze UE. Należały one do 238 przedsiębiorstw, z których jeden posiadał trzy zakłady przetwórcze, a sześć miało po dwa zakłady.

Uprawnienia do eksportu do krajów trzecich posiadało w marcu 2012 r. 85 zakładów przetwórczych. W regionie nadmorskim105 znajdowało się łącznie 135 zakładów z uprawnieniami do handlu z krajami UE, czyli 54,9% wszystkich takich przetwórni w kraju. Najwięcej zakładów z uprawnieniami do handlu z krajami trzecimi znajdowało się również w regionie nadmorskim - w woj. pomorskim 35 i w zachodniopomorskim 28. Przybywa zakładów dopuszczonych do sprzedaży bezpośredniej tylko na rynki lokalne w kraju. W końcu marca

105 Województwa: pomorskie i zachodniopomorskie.

Załączniki

52

2012 r. w rejestrze GIW znajdowało się 446 takich podmiotów gospodarczych, o 65 więcej niż w końcu sierpnia 2011 r. Dominują gospodarstwa rybackie i firmy zajmujące się sprzedażą słodkowodnych ryb żywych i świeżych, a tylko niektóre z nich prowadzą wstępną obróbkę ryb. Szacuje się, że spośród wszystkich znajdujących się w tym rejestrze podmiotów uprawnionych do sprzedaży bezpośredniej, przetwórstwem ryb zajmuje się ok. 50 zakładów106.

Według PO RYBY 2007-2013, duże firmy, zatrudniające ponad 250 osób, generują połowę ogólnego obrotu. Zaletami polskiego przemysłu przetwórstwa ryb są m.in. stosunkowo tania siła robocza i wykształcony personel technologiczny. Małe przedsiębiorstwa koncentrują się na produkcji produktów wędzonych i solonych, podczas gdy większe firmy produkują bardziej zaawansowane produkty.

Charakterystyka środków realizowanych w ramach osi priorytetowych 2 i 3

Oś Priorytetowa 2: Akwakultura, rybołówstwo śródlądowe, przetwórstwo i obrót produktami rybołówstwa i akwakultury

W zakresie realizacji osi priorytetowej 2 główne działania dotyczą modernizacji istniejących gospodarstw chowu i hodowli ryb, inwestycji w infrastrukturę, w tym na rzecz poprawy warunków pracy oraz higieny i jakości produktów. W ramach tej osi pomoc finansowa przyznawana jest także na inwestycje w przetwórstwo i obrót ryb, związane z jego modernizacją (nowe technologie, sprzęt, innowacyjne metody produkcji) a także z zakresu higieny i bezpieczeństwa pracy oraz dostosowanie do wymogów ochrony środowiska bądź utrzymanie zatrudnienia w tym sektorze i przeszkolenia kadr.

Środek 2.1 - Inwestycje w chów i hodowlę ryb ma na celu modernizację istniejących obiektów chowu i hodowli w celu podniesienia ich konkurencyjności na rynku oraz dostosowania ich możliwości do wymagań i oczekiwań konsumentów w zakresie realizacji następujących operacji:

a) rozwój i modernizacja obiektów chowu lub hodowli ryb, b) dywersyfikacja produkcji organizmów wodnych w kierunku perspektywicznych lub nowych

ich gatunków w prowadzanie nowych technologii w tym zakresie, c) rozwój zrównoważonego chowu lub hodowli organizmów wodnych.

Środek 2.2 - Działania wodno-środowiskowe ma na celu zrekompensowanie producentom wykorzystywanie tradycyjnych metod produkcji wspomagających ochronę i poprawę stanu środowiska oraz zachowanie bioróżnorodności. Celem jest również promocja ekologicznych 106 Tamże, s. 19.

http://www.minrol.gov.pl/pol/Wsparcie-rolnictwa-i-rybolowstwa/PO-RYBY-2007-2013/Srodki-PO-RYBY-na-lata-2007-2013/Os-Priorytetowa-3-Srodki-sluzace-wspolnemu-interesowi

Załączniki

53

praktyk produkcyjnych w polskim sektorze akwakultury. Pomoc przyznaje się na operacje w zakresie: a) wsparcia wykorzystania tradycyjnych lub przyjaznych środowisku praktyk i technik w chowie

i hodowli ryb, b) ochrony zasobów genetycznych ryb.

Środek 2.3 - Środki na rzecz zdrowia zwierząt, obejmuje wsparcie finansowe realizacji zatwierdzonych programów zwalczania chorób zakaźnych określonych w rozporządzeniu w sprawie zwalczania chorób zakaźnych zwierząt akwakultury. Do dnia zakończenia kontroli NIK nie uruchomiono pomocy w zakresie środka 2.3. W pierwotnym brzmieniu rozporządzenia w sprawie podziału środków finansowych na PO RYBY 2007-2013, w ramach środka 2.3 przewidziano pomoc finansową w wysokości 1.902.793 euro. W wyniku zmiany ww. rozporządzenia z dniem 7 grudnia 2010 r., całą kwotę pomocy przesunięto na pozostałe środki Programu.

Środek 2.4 - Rybołówstwo śródlądowe ma na celu wsparcie rybołówstwa śródlądowego poprzez połowy prowadzone w celach zarobkowych przy użyciu sprzętu pływającego służącego do połowu wyłącznie w wodach śródlądowych. Zakres kosztów kwalifikowalnych obejmuje m.in. koszty: - modernizacji łodzi w celu poprawy bezpieczeństwa oraz jakości produktów rybnych, w tym

wymiany silnika, - zakupu, budowy, przebudowy, remontu obiektów budowlanych lub urządzeń służących do

wyładunku i przechowywania produktów rybnych, naprawy sprzętu pływającego, sprzętu rybackiego,

- remontu magazynów sprzętu rybackiego, zaplecza socjalnego dla osób pracujących w miejscu wyładunku i przystaniach, nabrzeża lub miejsca postoju sprzętu pływającego służącego do połowu ryb, dróg oraz innej infrastruktury technicznej na obszarze miejsca wyładunku lub przystani,

- budowy obiektów służących do przechowywania i oczyszczania ścieków oraz unieszkodliwiania odpadów,

- poprawy warunków wstępnego przetwarzania, wyładunku, przewożenia, pakowania lub przechowywania produktów rybnych w miejscach wyładunku i przystaniach.

Środek 2.5 - Inwestycje w zakresie przetwórstwa i obrotu - pomoc może być przyznana na realizację operacji dotyczących:

a) wzrostu potencjału przemysłu przetwórczego produktów rybnych i obrotu tymi produktami,

Załączniki

54

b) zmniejszenia negatywnego oddziaływania zakładów przetwórstwa produktów rybnych lub obrotu tymi produktami na środowisko,

c) poprawy jakości i konkurencyjności przetwarzanych i wprowadzanych do obrotu produktów rybnych,

d) utrzymania lub wzrostu poziomu zatrudnienia.

Oś Priorytetowa 3: Środki służące wspólnemu interesowi.

W ramach osi priorytetowej 3 wspierane jest polepszenie organizacji sektora rybackiego, np. poprzez ustanawianie oraz restrukturyzację uznanych organizacji producenckich. Pomoc finansowa przyznawana jest na działania innowacyjne, projekty pilotażowe i wymianę doświadczeń, jak również na realizację kampanii informacyjnych o spożyciu ryb i sektorze rybactwa w celu zwiększenia średniego spożycia w przeliczeniu na mieszkańca.

Środek 3.1 - Działania wspólne ma na celu wspieranie działań służących wspólnemu interesowi, skierowanych głównie na stworzenie lepszej struktury sektora rybactwa. Pomoc przyznawana jest na: a) działalność uznanych organizacji producentów, która obejmuje tworzenie nowych

organizacji producentów i restrukturyzację istniejących, zgodnie z rozporządzeniem KE nr 104/2000,

b) działania zmierzające do poprawy jakości produktów rybnych, która obejmuje w szczególności opracowanie lub wdrożenie systemów służących ustalaniu i śledzeniu pochodzenia produktów rybnych,

c) rozwój współpracy między przedstawicielami nauki i organizacjami sektora rybackiego, która obejmuje m. in.:

- organizację szkoleń, seminariów, tworzenie sieci kontaktów i programów wymiany doświadczeń oraz organizowanie konferencji dotyczących w szczególności obszarów związanych z higieną, kontrolą jakości, możliwością śledzenia pochodzenia itp.,

- opracowanie programów szkoleń i pomoc ekspercką w zakresie rybołówstwa morskiego, chowu i hodowli oraz przetwórstwa ryb i innych organizmów wodnych,

- propagowanie współpracy z państwami trzecimi w sektorze rybactwa, - organizację kampanii informacyjnych na rzecz realizacji operacji w ramach środka 3.1., d) działania przyczyniające się do eksploatowania ekosystemów wodnych w sposób przyjazny

środowisku.

Środek 3.2 - Ochrona i rozwój fauny i flory wodnej - pomoc obejmuje: a) budowę lub instalację urządzeń służących ochronie i rozwojowi fauny i flory wodnej,

http://www.minrol.gov.pl/pol/Wsparcie-rolnictwa-i-rybolowstwa/PO-RYBY-2007-2013/Srodki-PO-RYBY-na-lata-2007-2013/Os-Priorytetowa-3-Srodki-sluzace-wspolnemu-interesowi

Załączniki

55

b) rekultywację wód śródlądowych, c) ochronę i zachowanie stanu środowiska naturalnego.

Środek 3.3 - Inwestycje w portach rybackich, miejscach wyładunku i przystaniach, obejmuje:

a) poprawę bezpieczeństwa, warunków postoju lub obsługi statków rybackich, w tym: - zakup, budowę, przebudowę lub remont budynków lub budowli lub naprawę urządzeń

służących do wyładunku, sortowania, składowania, sprzedaży, zamrażania i przechowywania produktów rybnych pochodzących z połowów w wodach morskich, w tym przechowywania w warunkach chłodniczych i zamrażalniczych; konserwacji lub naprawy statków rybackich i ich wyposażenia; dostarczania paliwa, wody i lodu,

- zakup, budowę, przebudowę lub remont: magazynów sprzętu rybackiego, zaplecza socjalnego dla rybaków,

- budowę, przebudowę lub remont: małych przystani rybackich, nabrzeża lub miejsca postoju statków rybackich, falochronów, dróg oraz innej infrastruktury technicznej na obszarze znajdującym się w granicach portów rybackich, miejsc wyładunku lub przystani oraz niezbędnych do ich połączeń z drogami lokalnymi.

b) poprawę warunków bezpieczeństwa i higieny pracy w portach rybackich, miejscach wyładunku i przystaniach

c) poprawę jakości lub atrakcyjności produktów rybnych pochodzących z połowów w wodach morskich, w tym:

- poprawę warunków wstępnego przetwarzania, wyładunku, utrwalania, przewożenia, pakowania lub przechowywania produktów rybnych pochodzących z połowów w wodach morskich,

- budowę, przebudowę lub remont: wytwórni lodu oraz ich wyposażenie w niezbędne urządzenia techniczne, budynków lub budowli służących do mycia skrzyń i innych pojemników,

- zakup środków transportu przeznaczonych do używania w transporcie wewnętrznym w porcie rybackim lub na przystani rybackiej,

d) ograniczenie zanieczyszczania środowiska morskiego, w tym budowę budynków lub budowli służących do przechowywania i oczyszczania ścieków oraz unieszkodliwiania odpadów,

e) opracowanie i wdrożenie systemów informatycznych do zarządzania działalnością połowową.

Załączniki

56

Środek 3.4 - Rozwój nowych rynków i kampanie promocyjne, obejmujący operacje: a) opracowanie i przeprowadzenie kampanii promocyjnych produktów rybnych, b) organizowanie targów lub wystaw tematycznych związanych z rybołówstwem morskim lub

rybactwem śródlądowym oraz uczestnictwo w tych targach lub wystawach, c) wspieranie wzrostu popytu na gatunki nie w pełni eksploatowane, d) opracowanie i przeprowadzenie badań rynku rybnego, e) prowadzenie doradztwa w zakresie sprzedaży i marketingu produktów rybnych, f) działania związane z certyfikacją produktów rybnych, znakowaniem produktów rybnych,

pakowaniem produktów rybnych lub opakowaniami dla tych produktów oraz racjonalizacją lub standaryzacją nazw produktów rybnych.

Środek 3.5. - Projekty pilotażowe, obejmujący operacje: a) zmniejszenie negatywnego wpływu rybactwa śródlądowego i rybołówstwa morskiego na

środowisko, b) poprawę oraz opracowanie alternatywnych metod zarządzania rybołówstwem, c) doskonalenie metod chowu i hodowli ryb oraz badań w zakresie rybactwa śródlądowego, d) poprawę stosowanych technologii w zakresie przetwórstwa ryb, w tym systemów

zarządzania jakością i bezpieczeństwem żywności.

Środek 3.6 - Modyfikacja w celu zmiany przeznaczenia statków rybackich, obejmujący operacje: a) zachowanie dziedzictwa historycznego, b) turystyka, c) cele naukowe i badawcze, d) szkolenia, e) działania kontrolne. Środka nie realizowano ze względu na brak zainteresowania przez potencjalnych beneficjentów, zostały one przesunięte do wykorzystania w ramach innych środków.

2. Charakterystyka stanu prawnego

Prawo wspólnotowe

PO RYBY 2007-2013 finansowany jest z EFR i stanowi jeden z komponentów wspólnej polityki rybołówstwa Unii Europejskiej. Na realizację Funduszu w całej Europie przeznaczono 4,3 mld euro. Polska obok Hiszpanii jest największym beneficjentem pomocy w ramach Funduszu107.

Ramy polityki spójności, w tym metodę ustalania strategicznych ram odniesienia, zasady partnerstwa, programowania, oceny, zarządzania, monitorowania i kontroli, oparte na podziale

107 Zgodnie z opracowaniem zamieszczonym na stronie internetowej ARiMR pn.: Realizacja Programu Operacyjnego

„Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich 2007-2013” w 2012 roku, największymi beneficjentami EFR są: Hiszpania – 1.131 mln euro, Polska – 735,1 mln euro, Włochy – 424,3 mln euro, Portugalia – 246,5 mln euro, Rumunia – 230,7 mln euro, Grecja – 207,8 mln euro.

Załączniki

57

obowiązków między państwa członkowskie a KE zostały określone w rozporządzeniu Rady (WE) nr 1083/2006 z dnia 11 lipca 2006 r. ustanawiającym przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Funduszu Spójności i uchylającym rozporządzenie (WE) nr 1260/1999108.

Środki zapewniające skuteczne wdrażanie wspólnej polityki rybołówstwa zostały określone w rozporządzeniu Rady (WE) nr 2371/2002 z dnia 20 grudnia 2002 r. w sprawie ochrony i zrównoważonej eksploatacji zasobów rybołówstwa w ramach wspólnej polityki rybołówstwa109.

Podstawowe zasady wspierania rozwoju sektora rybackiego ze środków Europejskiego Funduszu Rybackiego zostały określone w rozporządzeniu Rady (WE) nr 1198/2006 z dnia 27 lipca 2006 r. w sprawie Europejskiego Funduszu Rybackiego110 oraz w rozporządzeniu Komisji (WE) nr 498/2007 z dnia 26 marca 2007 r. ustanawiającym szczegółowe zasady wykonania rozporządzenia Rady (WE) nr 1198/2006 w sprawie Europejskiego Funduszu Rybackiego111. Zgodnie z art. 59 rozporządzenia Rady (WE) 1198/2006, IZ odpowiada za zarządzanie programami operacyjnymi i ich realizację zgodnie z zasadą należytego zarządzania finansami.

Szczególne działanie mające na celu zapewnienie wyjątkowego i tymczasowego wsparcia osobom i przedsiębiorstwom prowadzącym działalność w sektorze rybołówstwa, których dotknął kryzys gospodarczy spowodowany wzrostem cen ropy naftowej w 2008 r. zostało określone w rozporządzeniu Rady (WE) nr 744/2008 z dnia 24 lipca 2008 r. ustanawiającym tymczasowe szczególne działanie mające na celu wspieranie restrukturyzacji flot rybackich Wspólnoty Europejskiej dotkniętych kryzysem gospodarczym112.

Zgodnie z art. 30 ust. 1 rozporządzenia Rady (WE) nr 1198/2006, EFR może wspierać udzielanie rekompensat z tytułu stosowania metod produkcyjnych w zakresie akwakultury przyczyniających się do ochrony i poprawy stanu środowiska oraz zachowania przyrody. Celem wsparcia jest m.in. propagowanie:

- form akwakultury obejmujących ochronę i poprawę stanu środowiska, zasobów naturalnych i różnorodności genetycznej, a także kształtowanie krajobrazu i tradycyjnych cech obszarów akwakultury (art. 30 ust. 2 lit. a));

- zrównoważonej akwakultury zgodnej ze szczególnymi ograniczeniami związanymi z ochroną środowiska, wynikającymi z wyznaczenia obszarów ochrony należących do sieci 108 Dz.U.UE L 210 z 31.07.2006 r., s. 25 ze zm. 109 Dz.U.UE L 358 z 31.12.2002 r., s. 59 ze zm. 110 Dz.U.UE L 223 z 15.08.2006 r., s. 1 ze zm. 111 Dz.U.UE L 120 z 10.05.2007 r., s. 1 ze zm. 112 Dz.U.UE L 202 z 31.07.2008 r., s. 1.

Załączniki

58

NATURA 2000 zgodnie z dyrektywą Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory (art. 30 ust. 2 lit. d))113.

Według przepisu art. 30 ust. 3 rozporządzenia Rady (WE) nr 1198/2006, w celu uzyskania rekompensaty beneficjenci muszą zobowiązać się do przestrzegania przez okres co najmniej pięciu lat wymogów dotyczących środowiska wodnego, które wykraczają poza zwykłe stosowanie dobrych praktyk w dziedzinie akwakultury. Dla wsparcia przewidzianego w art. 30 ust. 2 lit. a) korzyści dla środowiska wynikające z takich zobowiązań muszą być potwierdzone uprzednią oceną przeprowadzoną przez właściwe podmioty wyznaczone przez państwo członkowskie.

W art. 11 ust. 5 rozporządzenia Komisji (WE) nr 498/2007 określono, że „zwykła dobra

praktyka w sektorze akwakultury" oznacza zgodność z obowiązującym prawem, w odniesieniu

zarówno do kwestii zdrowotnych i weterynaryjnych, jak i związanych ze środowiskiem, oraz

stosowanie protokołów produkcji zapobiegających marnotrawieniu zasobów oraz emisji

zanieczyszczeń, której można uniknąć.

Zgodnie z art. 30 ust. 4 rozporządzenia Rady (WE) nr 1198/2006, wysokość rekompensaty jest obliczana na podstawie jednego lub więcej spośród następujących kryteriów:

- wysokości utraconych przychodów,

- dodatkowych kosztów, jakie mogą wyniknąć w związku ze stosowaniem metod dotyczących środowiska wodnego,

- potrzeby udzielenia wsparcia finansowego na realizację projektu,

- szczególnych niedogodności lub kosztów inwestycji dla jednostek mieszczących się w obrębie lub w pobliżu obszarów ochrony należących do sieci NATURA 2000.

Według przepisów art. 30 ust. 5 rozporządzenia, jednorazową rekompensatę przyznaje się m.in.:

- zgodnie z ust. 2 lit. a) na podstawie maksymalnej kwoty na hektar powierzchni gospodarstwa, do którego zastosowanie mają zobowiązania dotyczące środowiska wodnego (art. 30 ust. 5 lit. a)),

113 Zgodnie z art. 11 ust. 4 rozporządzenia Komisji (WE) nr 498/2007 wsparcie przewidziane w art. 30 ust. 2 lit. d)

rozporządzenia podstawowego może zostać przyznane jedynie z tytułu szczególnych ograniczeń lub wymogów dotyczących obszarów należących do sieci Natura 2000, nałożonych przez odpowiednie środki krajowe w celu wykonania dyrektyw 79/409/EWG oraz 92/43/EWG.

http://nowylex.nik.gov.pl/lex/index.rpc#hiperlinkText.rpc?hiperlink=type=tresc:nro=Europejski.345619&full=1

http://nowylex.nik.gov.pl/lex/index.rpc#hiperlinkText.rpc?hiperlink=type=tresc:nro=Europejski.519182:part=a30u2ld&full=1



Załączniki

59

- zgodnie z ust. 2 lit. d) przez okres maksymalnie dwóch lat od daty podjęcia decyzji o ustanowieniu obszaru ochrony należącego do sieci NATURA 2000 i wyłącznie w odniesieniu do jednostek akwakultury istniejących przed wydaniem tej decyzji (art. 30 ust. 5 lit. c)). Prawo Krajowe

Ogólne cele Programu, opis środków realizowanych w ramach poszczególnych osi priorytetowych oraz zasady i procedury zarządzania i wdrażania zostały określone w Programie Operacyjnym „Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich 2007-2013”, zatwierdzonym przez Komisję Europejską decyzją z 16.10.2008 r.114 Program został ogłoszony przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w obwieszczeniu z dnia 7 lipca 2009 r.115

Zadania oraz właściwość organów w zakresie wspierania zrównoważonego rozwoju sektora rybackiego, a także warunki i tryb przyznawania, wypłaty oraz zwracania pomocy finansowej na realizację środków objętych osiami priorytetowymi zawartymi w Programie, w tym pomocy technicznej zostały określone w ustawie z dnia 3 kwietnia 2009 r. o wspieraniu zrównoważonego rozwoju sektora rybackiego z udziałem Europejskiego Funduszu Rybackiego116.

Poza przepisami ww. ustawy, w zakresie wdrażania programu operacyjnego, mają również zastosowanie przepisy zawarte w rozdziałach 1, 2 oraz 7 ustawy z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju117, dotyczące uregulowań ogólnych w zakresie strategii i programów objętych Narodowymi Strategicznymi Ramami Odniesienia 2007 - 2013, zawierające definicje wspólne dla wszystkich programów operacyjnych.

Szczegółowe zasady i wysokość pomocy finansowej na realizację środków objętych osiami priorytetowymi 2 i 3 zostały określone w:

- rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 7 września 2009 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania, wypłaty i zwracania pomocy finansowej na realizację środków objętych osią priorytetową 2 - Akwakultura, rybołówstwo śródlądowe,

przetwórstwo i obrót produktami rybołówstwa i akwakultury, zawartą w programie

114 Decyzja nr CCI 2007 PL 14 F PO 001, ostateczne przekazanie programu do KE – 03.10.2008 r. 115 Obwieszczenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 7 lipca 2009 r. w sprawie Programu Operacyjnego „Zrównoważony

rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich 2007-2013” (M.P. Nr 51, poz. 739 ze zm.). 116 Dz.U. Nr 72, poz. 619 ze zm. 117 Dz.U. z 2009 r. Nr 84, poz. 712 ze zm.

Załączniki

60

operacyjnym "Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich 2007-2013"118,

- rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 25 września 2009 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania, wypłaty i zwracania pomocy finansowej na realizację środków objętych osią priorytetową 3 - Środki służące wspólnemu interesowi, zawartą w programie operacyjnym "Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich 2007-2013"119.

Zgodnie z art. 188 ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych120 podstawą dokonania płatności na rzecz beneficjenta jest zlecenie płatności wystawione przez instytucję, z którą beneficjent zawarł umowę o dofinansowanie projektu, oraz pisemna zgoda dysponenta części budżetowej na dokonanie płatności, z zastrzeżeniem, że w przypadku gdy projekt realizuje IZ lub IP będąca zarządem województwa lub przez zarząd województwa upoważniona, zlecenia płatności są wystawiane przez zarząd województwa. W myśl art. 189 ust. 1 i 2 ww. ustawy o finansach publicznych zlecenie płatności w przypadku programu finansowanego z udziałem środków EFR może dotyczyć kwoty wydatków kwalifikowalnych zgodnie z kryteriami określonymi na podstawie ustawy o wspieraniu sektora rybackiego, wynikającej z wniosku o płatność zweryfikowanego pozytywnie przez IZ lub IP. IZ lub IP może wystawić zlecenie dokonania płatności zaliczkowej dla beneficjenta przed złożeniem przez beneficjenta wniosku o płatność.

Zasady udzielania zaliczek beneficjentom realizującym niektóre operacje w ramach osi priorytetowych 2 i 3 Programu zostały określone w rozporządzeniu Ministra Rozwoju Regionalnego z dnia 18 grudnia 2009 r. w sprawie warunków i trybu udzielania i rozliczania zaliczek oraz zakresu i terminów składania wniosków o płatność w ramach programów finansowanych z udziałem środków europejskich121.

Wzór zlecenia płatności został określony w rozporządzeniu Ministra Finansów z dnia 17 grudnia 2009 r. w sprawie płatności w ramach programów finansowanych z udziałem środków europejskich oraz przekazywania informacji dotyczących tych płatności122.

Zasady i terminy sporządzania sprawozdań przez instytucje pośredniczące i beneficjentów określa rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 28 sierpnia 2009 r. w sprawie 118 Dz.U. z 2013 r., poz. 745 ze zm. 119 Dz.U. Nr 161, poz. 1285 ze zm. 120 Dz.U. Nr 157, poz. 1240 ze zm. 121 Dz.U. Nr 223, poz. 1786. 122 Dz.U. Nr 220, poz. 1726, uchylony z dniem 1.01.2013 r., obecnie rozporządzenie Ministra Finansów w tej samej sprawie z

21 grudnia 2012 r. (Dz.U. z 2012 r., poz. 1539).

Załączniki

61

szczegółowego zakresu, trybu i terminów przekazywania sprawozdań oraz trybu i zakresu rozliczeń w ramach Programu Operacyjnego „Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich 2007-2013”123.

Szczegółowe zasady przeprowadzania kontroli przez IZ (Ministra RiRW) w IP (ARiMR m.in. dla osi priorytetowej 2 i 3) określono w rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 4 września 2009 r. w sprawie szczegółowego sposobu przeprowadzania przez instytucję zarządzającą kontroli w odniesieniu do instytucji pośredniczących oraz operacji realizowanych w ramach programu operacyjnego „Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich 2007-2013”124.

Wysokość limitów środków finansowych na poszczególne osie priorytetowe zawarte w Programie z podziałem na poszczególne środki objęte tymi osiami zostały określone w załączniku do rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 7 września 2009 r. w sprawie podziału środków finansowych na realizację programu operacyjnego „Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich 2007-2013” na lata 2007-2013125.

Podstawowe zasady gospodarowania środkami publicznymi zawarte są w rozdziale 5 działu I ustawy o finansach publicznych. W myśl przepisu art. 44 ust. 1 tej ustawy wydatki publiczne mogą być ponoszone na cele i w wysokościach ustalonych w ustawie budżetowej, uchwale budżetowej jednostki samorządu terytorialnego oraz w planie finansowym jednostki sektora finansów publicznych. Wydatki publiczne powinny być dokonywane w sposób celowy i oszczędny, z zachowaniem zasad uzyskiwania najlepszych efektów z danych nakładów oraz optymalnego doboru metod i środków służących osiągnięciu założonych celów, a także w sposób umożliwiający terminową realizację zadań oraz w wysokości i terminach wynikających z wcześniej zaciągniętych zobowiązań (art. 44 ust. 3).

W ustawie z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych126 określono zasady, formy i tryb udzielania zamówień publicznych. Natomiast podstawowe regulacje związane z wszczęciem i prowadzeniem procesu inwestycyjnego (m.in. projektowanie, budowa, remont, utrzymanie i rozbiórka obiektów budowlanych) uregulowano w ustawie z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane127 i w wydanych na jej podstawie przepisach wykonawczych. Przepisy

123 Dz.U. Nr 142, poz. 1163 ze zm. 124 Dz.U. z 2013 r., poz. 488. 125 Dz.U. z 2013 r., poz. 236. 126 Dz. U. z 2010 r. Nr 113, poz. 759 ze zm. 127 Dz.U z 2010 r. Nr 243, poz. 1623 ze zm.

Załączniki

62

ustawy normują prawa i obowiązki uczestników procesu budowlanego, postępowanie poprzedzające rozpoczęcie robót budowlanych, budowę i oddawanie do użytku obiektów budowlanych oraz obowiązki właścicieli lub zarządców obiektów budowlanych.

W prawie budowlanym przyjęto zasadę, że roboty budowlane można rozpocząć jedynie na podstawie ostatecznej decyzji o pozwoleniu na budowę (art. 28). Wyjątkiem od zasady uzyskania pozwolenia na budowę są przepisy art. 29 i 30 ustawy, m.in. pozwolenia na budowę nie wymaga wykonanie robót budowlanych polegających na remoncie istniejących obiektów i urządzeń budowlanych (z wyłączeniem obiektów wpisanych do rejestru zabytków).

Decyzja o pozwoleniu na budowę wygasa, jeżeli budowa nie została rozpoczęta przed upływem 3 lat od dnia, w którym decyzja ta stała się ostateczna lub budowa została przerwana na czas dłuższy niż 3 lata (art. 37 ust. 1)128.

Do użytkowania obiektu budowlanego, na którego wzniesienie jest wymagane pozwolenie na budowę, można przystąpić, z zastrzeżeniem przepisów art. 55 i art. 57 ustawy, po zawiadomieniu właściwego organu o zakończeniu budowy, jeżeli organ ten w terminie 21 dni od dnia doręczenia zawiadomienia, nie zgłosi sprzeciwu w drodze decyzji (art. 54).

Katalog dokumentów, które należy dołączyć do zawiadomienia o zakończeniu budowy obiektu budowlanego lub wniosku o udzielenie pozwolenia na użytkowanie określono w art. 57 ustawy.

Odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych, zgodnie z art. 4 ustawy z dnia 17 grudnia 2004 r. o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych129, podlegają: - osoby wchodzące w skład organu wykonującego budżet lub plan finansowy jednostki

sektora finansów publicznych albo organu zarządzającego podmiotu niezaliczanego do sektora finansów publicznych, któremu przekazano do wykorzystania lub dysponowania środki publiczne, lub zarządzającego mieniem tych jednostek lub podmiotów,

- kierownicy jednostek sektora finansów publicznych, - pracownicy jednostek sektora finansów publicznych lub inne osoby, którym odrębną ustawą

lub na jej podstawie powierzono wykonywanie obowiązków w takiej jednostce, których niewykonanie lub nienależyte wykonanie stanowi czyn naruszający dyscyplinę finansów publicznych,

128 Do 23.08.2008 r. termin ważności decyzji wynosił 2 lata. 129 Dz.U. z 2013 r., poz. 168, zwana ustawą o DFP.

Załączniki

63

- osoby wykonujące w imieniu podmiotu niezaliczanego do sektora finansów publicznych, któremu przekazano do wykorzystania lub dysponowania środki publiczne, czynności związane z wykorzystaniem tych środków lub dysponowaniem tymi środkami.

Zgodnie z art. 4 ust. 2 ustawy o DPF130, w przypadku naruszenia dyscypliny finansów publicznych określonego w art. 17 ww. ustawy, osoba niebędąca pracownikiem jednostki sektora finansów publicznych, której na podstawie przepisów o zamówieniach publicznych zamawiający powierzył przygotowanie lub przeprowadzenie postępowania o udzielenie zamówienia publicznego, działająca jako pełnomocnik zamawiającego, podlega odpowiedzialności za to naruszenie, jeżeli zamawiający jest jednostką sektora finansów publicznych lub udzielane zamówienie publiczne jest finansowane ze środków publicznych.

Zgodnie z przepisami art. 13 ww. ustawy, do 11.02.2012 r. naruszeniem dyscypliny finansów publicznych było: 1) przyznanie lub przekazanie środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej oraz innych środków pochodzących ze źródeł zagranicznych, niepodlegających zwrotowi, bez zachowania lub z naruszeniem procedur obowiązujących przy ich przyznaniu lub przekazaniu; 2) przyznanie lub przekazanie środków na realizację zadań Wspólnej Polityki Rolnej bez zachowania procedur obowiązujących przy uruchamianiu tych środków; 3) wykorzystanie środków, o których mowa w ww. pkt 1, niezgodnie z przeznaczeniem lub niezgodnie z obowiązującymi procedurami.

W wyniku dokonanej z dniem 11.02.2012 r. nowelizacji przepisów ww. ustawy, zgodnie z przepisami art. 13 naruszeniem dyscypliny finansów publicznych jest m.in.: 1) przyznanie lub przekazanie środków związanych z realizacją programów lub projektów

finansowanych z udziałem środków unijnych lub zagranicznych bez zachowania lub z naruszeniem procedur obowiązujących przy ich przyznaniu lub przekazaniu,

2) niedokonanie w terminie przez przyznającego lub przekazującego środki związane z realizacją programów lub projektów finansowanych z udziałem środków unijnych lub zagranicznych rozliczenia tych środków,

3) nieustalenie podlegającej zwrotowi kwoty środków związanych z realizacją programów lub projektów finansowanych z udziałem środków unijnych lub zagranicznych albo ustalenie takiej kwoty w wysokości niższej niż wynikająca z prawidłowego obliczenia,

130 Ustęp 2 został dodany do art. 4 ustawy o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych z dniem 11

lutego 2012 r.

Załączniki

64

4) wykorzystanie środków publicznych lub środków przekazanych ze środków publicznych, związanych z realizacją programów lub projektów finansowanych z udziałem środków unijnych lub zagranicznych, niezgodnie z przeznaczeniem lub z naruszeniem procedur obowiązujących przy ich wykorzystaniu, w tym:

a) procedur określonych przepisami o zamówieniach publicznych - wyłącznie w zakresie określonym w art. 17,

b) procedur określonych przepisami o koncesji na roboty budowlane lub usługi - wyłącznie w zakresie określonym w art. 17a.

Zasady wypłaty pomocy ze środków przewidzianych w osi priorytetowej 2 określono w rozporządzeniu wykonawczym do osi 2. W ramach środka 2.2. wprowadzono m.in. rekompensatę z tytułu: położenia stawów danego gospodarstwa rolnego przeznaczonego do

chowu lub hodowli ryb lub innych organizmów wodnych na obszarze NATURA 2000 w

rozumieniu ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody lub obszarze objętym inną

formą ochrony przyrody, wynoszącą 600 zł za hektar powierzchni ewidencyjnej objętej formą ochrony przyrody (załącznik nr 1 do ww. rozporządzenia - pakiet 2 wymóg 8). Zgodnie z przepisem § 12 ust. 3, w związku z § 9 ust. 1 ww. rozporządzenia, rekompensatę wypłaca się za okres pięć lat realizowania zobowiązań wykraczających poza podstawowe zasady dobrej praktyki rybackiej131.

131 Do dnia 4 lipca 2012 r. zgodnie z przepisem § 12 ust. 3 rozporządzenia wykonawczego do osi 2 pomoc na realizację

operacji w ramach środka działania wodno-środowiskowe w zakresie wsparcia wykorzystania tradycyjnych i przyjaznych środowisku praktyk i technik w chowie i hodowli ryb przyznawano w formie rekompensaty wypłacanej przez pięć lat, raz na rok, za każdy rok realizowania zobowiązań określonych w § 9 ust. 1. W dniu 4 lipca 2012 r. weszło w życie rozporządzenie Ministra Rozwoju Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 28 czerwca 2012 r. zmieniające rozporządzenie wykonawcze do osi 2. Zgodnie z przepisem § 12 ust. 3 tego rozporządzenia pomoc na realizację ww. operacji przyznaje się w formie rekompensaty wypłaconej jednorazowo za cały okres realizowania zobowiązań, o których mowa w § 9 ust. 1.

Załączniki

65

Załącznik Nr 4

Wykaz aktów prawnych dotyczących kontrolowanej działalności

1. Polskie akty normatywne 1. Ustawa z dnia 3 kwietnia 2009 r. o wspieraniu zrównoważonego rozwoju sektora

rybackiego z udziałem Europejskiego Funduszu Rybackiego (Dz.U. Nr 72, poz. 619 ze zm.);

2. Ustawa z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz.U. z 2009 r. Nr 84, poz. 712 ze zm.);

3. Ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz.U. Nr 157, poz. 1240 ze zm.);

4. Ustawy z 17 grudnia 2004 r. o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych (Dz.U. z 2013 r., poz. 168);

5. Ustawa z dnia 29 stycznia 2004 r. – Prawo zamówień publicznych (Dz.U. z 2010 r. Nr 113, poz. 759 ze zm.);

6. Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (Dz.U. z 2010 r. Nr 243, poz. 1623 ze zm.);

7. Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2013 r., poz. 267);

8. Ustawa z dnia 7 kwietnia 1989 r. Prawo o stowarzyszeniach (Dz.U. z 2001 r. Nr 79, poz. 855 ze zm.);

9. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 7 września 2009 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania, wypłaty i zwracania pomocy finansowej na realizację środków objętych osią priorytetową 2 – Akwakultura, rybołówstwo śródlądowe, przetwórstwo i obrót produktami rybołówstwa i akwakultury, zawartą w programie operacyjnym „Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich 2007-2013” (Dz.U. z 2013 r., poz. 745 ze zm.);

10. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 25 września 2009 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania, wypłaty i zwracania pomocy finansowej na realizację środków objętych osią priorytetową 3 – Środki służące wspólnemu interesowi, zawartą w programie operacyjnym „Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich 2007-2013” (Dz.U. Nr 161, poz. 1285 ze zm.);

Załączniki

66

11. Rozporządzenie Ministra Rozwoju Regionalnego z dnia 18 grudnia 2009 r. w sprawie warunków i trybu udzielania i rozliczania zaliczek oraz zakresu i terminów składania wniosków o płatność w ramach programów finansowanych z udziałem środków europejskich (Dz.U. Nr 223, poz. 1786);

12. Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 17 grudnia 2009 r. w sprawie płatności w ramach programów finansowanych z udziałem środków europejskich oraz przekazywania informacji dotyczących tych płatności (Dz.U. Nr 220, poz. 1726, uchylony z dniem 1.01.2013 r., obecnie rozporządzenie Ministra Finansów w tej samej sprawie z 21 grudnia 2012 r. (Dz.U. z 2012 r., poz. 1539);

13. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 28 sierpnia 2009 r. w sprawie szczegółowego zakresu, trybu i terminów przekazywania sprawozdań oraz trybu i zakresu rozliczeń w ramach Programu Operacyjnego „Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich 2007-2013” (Dz.U. Nr 142, poz. 1163 ze zm.);

14. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 4 września 2009 r. w sprawie szczegółowego sposobu przeprowadzania przez instytucję zarządzającą kontroli w odniesieniu do instytucji pośredniczących oraz operacji realizowanych w ramach programu operacyjnego „Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich 2007-2013” (Dz.U. z 2013 r., poz. 488);

15. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 7 września 2009 r. w sprawie podziału środków finansowych na realizację programu operacyjnego „Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich 2007-2013” na lata 2007-2013 (Dz.U. z 2013 r., poz. 236);

16. Obwieszczenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 7 lipca 2009 r. w sprawie Programu Operacyjnego „Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich 2007-2013” (M.P. Nr 51, poz. 739 ze zm.).

7.2. Wybrane akty prawa Unii Europejskiej 1. Rozporządzenie Rady (WE) nr 1083/2006 z dnia 11 lipca 2006 r. ustanawiającym

przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Funduszu Spójności i uchylającym rozporządzenie (WE) nr 1260/1999 (Dz.U.UE L 210 z 31.07.2006 r., s. 25 ze zm.);

2. Rozporządzenie Rady (WE) nr 2371/2002 z dnia 20 grudnia 2002 r. w sprawie ochrony i zrównoważonej eksploatacji zasobów rybołówstwa w ramach wspólnej polityki rybołówstwa (Dz.U.UE L 358 z 31.12.2002 r., s. 59 ze zm.);

Załączniki

67

3. Rozporządzenie Rady (WE) nr 1198/2006 z dnia 27 lipca 2006 r. w sprawie Europejskiego Funduszu Rybackiego (Dz.U.UE L 223 z 15.08.2006 r., s. 1 ze zm.);

4. Rozporządzenie Komisji (WE) nr 498/2007 z dnia 26 marca 2007 r. ustanawiającym szczegółowe zasady wykonania rozporządzenia Rady (WE) nr 1198/2006 w sprawie Europejskiego Funduszu Rybackiego (Dz.U.UE L 120 z 10.05.2007 r., s. 1 ze zm.);

5. Rozporządzenie Rady (WE) nr 744/2008 z dnia 24 lipca 2008 r. ustanawiającym tymczasowe szczególne działanie mające na celu wspieranie restrukturyzacji flot rybackich Wspólnoty Europejskiej dotkniętych kryzysem gospodarczym (Dz.U.UE L 202 z 31.07.2008 r., s. 1).

Załączniki

68

Załącznik Nr 5

Wykaz organów, którym przekazano informację o wynikach kontroli

1. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej

2. Marszałek Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej

3. Marszałek Senatu Rzeczypospolitej Polskiej

4. Prezes Rady Ministrów

5. Komisja Finansów Publicznych Sejmu RP

6. Komisja do Spraw Kontroli Państwowej Sejmu RP

7. Komisja do Spraw Unii Europejskiej Sejmu RP

8. Komisja Samorządu Terytorialnego i Polityki Regionalnej Sejmu RP

9. Komisja Gospodarki Sejmu RP

10. Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi

11. Minister Finansów

12. Minister Rozwoju Regionalnego

13. Prezes Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa

Documents

Informacja o wynikach kontroli realizacji na terenie województwa