72
Week 3 – Schakelalgebra, waarheidstabellen, Karnaugh, (de)mux Jesse op den Brouw INLDIG/2018-2019 Inleiding Digitale Techniek

Inleiding Digitale Techniek · en het is niet droog. A is dan gelijk aan 1 en B is gelijk aan 0. 6. Schakelalgebra ... Verband minterm en maxterm

  • Upload
    others

  • View
    1

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: Inleiding Digitale Techniek · en het is niet droog. A is dan gelijk aan 1 en B is gelijk aan 0. 6. Schakelalgebra ... Verband minterm en maxterm

Week 3 – Schakelalgebra, waarheidstabellen, Karnaugh, (de)muxJesse op den BrouwINLDIG/2018-2019

Inleiding Digitale Techniek

Page 2: Inleiding Digitale Techniek · en het is niet droog. A is dan gelijk aan 1 en B is gelijk aan 0. 6. Schakelalgebra ... Verband minterm en maxterm

2

Schakelalgebra

Schakelalgebra is de wiskunde waarmee digitale schakelingen ontworpen kunnen worden.

Het is gebaseerd op de Boole-algebra (Boole, 1854) en is dus ruim 150 jaar oud.

Boole onderzocht de wiskunde van verzamelingen.

In 1937 toonde Shannon* aan dat de tweewaardige Boole-algebra gebruikt kon worden bij het analyseren en ontwerpen van contactschakelingen (relais).

* “A Symbolic Analysis of Relay and Switching Circuits”

Page 3: Inleiding Digitale Techniek · en het is niet droog. A is dan gelijk aan 1 en B is gelijk aan 0. 6. Schakelalgebra ... Verband minterm en maxterm

3

Schakelalgebra

De schakelalgebra bestaat uit:

Variabelen:

a, Z, X, open1, ...

Constanten:

0, 1

Operatoren = (is gelijk aan)

. (AND)+ (OR),̅ (NOT, overbar)

Haakjes:

( ) of { } of [ ]

Page 4: Inleiding Digitale Techniek · en het is niet droog. A is dan gelijk aan 1 en B is gelijk aan 0. 6. Schakelalgebra ... Verband minterm en maxterm

4

Schakelalgebra

Bij specificaties van digitale schakelingen wordt gebruik gemaakt van proposities.

Een propositie is een bewering of uitspraak die alleen met ‘waar’

of ‘niet

waar’

kan worden beantwoord.

‘waar’

wordt weergegeven door 1 en ‘niet waar’

wordt weergegeven

door 0. Dit zijn de waarheidswaarden van de schakelalgebra.

Page 5: Inleiding Digitale Techniek · en het is niet droog. A is dan gelijk aan 1 en B is gelijk aan 0. 6. Schakelalgebra ... Verband minterm en maxterm

5

Schakelalgebra

Een propositie kan zijn:

A: de temperatuur is hoger dan 25°

C.

Een andere is:

B: het is droog.

Het kan zijn dat het 30°

C is

en het is niet droog. A is dan gelijk aan 1

en B is gelijk aan 0.

Page 6: Inleiding Digitale Techniek · en het is niet droog. A is dan gelijk aan 1 en B is gelijk aan 0. 6. Schakelalgebra ... Verband minterm en maxterm

6

Schakelalgebra

Zo kan geschreven worden

A: de temperatuur is hoger dan 25°

C.

als

A = 1 (als de temperatuur is hoger dan 25°

C)

De andere:

B: het is droog.

als

B = 0 (als het regent)

A en B worden logische variabelen of kortweg variabelen genoemd.

Page 7: Inleiding Digitale Techniek · en het is niet droog. A is dan gelijk aan 1 en B is gelijk aan 0. 6. Schakelalgebra ... Verband minterm en maxterm

7

Schakelalgebra

De schakelalgebra is gebaseerd op de volgende rekenregels voor constanten:

0 ·

0 = 0

1 + 1 = 10 ·

1 = 0

1 + 0 = 1

1 ·

0 = 0

0 + 1 = 11 ·

1 = 1

0 + 0 = 0

Daarnaast geldt:

x = 0 als x ≠

1

x = 1 als x ≠

0

nb: dit zijn de axioma’s (niet te bewijzen grondstelling) van de schakelalgebra.

Page 8: Inleiding Digitale Techniek · en het is niet droog. A is dan gelijk aan 1 en B is gelijk aan 0. 6. Schakelalgebra ... Verband minterm en maxterm

8

Schakelalgebra

Hoe wordt de volgende functie uitgewerkt?

Prioriteitsvolgorde:

HaakjesNOTANDOR

)( cbas

Page 9: Inleiding Digitale Techniek · en het is niet droog. A is dan gelijk aan 1 en B is gelijk aan 0. 6. Schakelalgebra ... Verband minterm en maxterm

9

Schakelalgebra

Dus:

Eerst uitwerken

dan met de uitkomst van boven uitwerken ( )

daarna met de uitkomst van boven uitwerken ( )

Gegeven dat a=1, b=0 en c=0 dan is de uitkomst

)( cbas

cb cb

)( cba a

111)1(1)(

110

1

cba

cb

c

Page 10: Inleiding Digitale Techniek · en het is niet droog. A is dan gelijk aan 1 en B is gelijk aan 0. 6. Schakelalgebra ... Verband minterm en maxterm

10

Opgaven

Gegeven dat a=1, b=0 en c=0. Werk de volgende functies uit. De waarde van d is niet gegeven.

))((

)()(

)()(

acdcbs

dcbas

cbbas

Page 11: Inleiding Digitale Techniek · en het is niet droog. A is dan gelijk aan 1 en B is gelijk aan 0. 6. Schakelalgebra ... Verband minterm en maxterm

11

Schakelalgebra

Om de schakelalgebra enige meerwaarde te geven zijn er nog al wat theorema’s*):

Commutatieve wetten

Associatieve wetten

Distributieve wetten

xyyxxyyx

)()()()(

zyxzyxzyxzyx

)()()(

zyxzxyxzyxzxyx

*) stelling of uitspraak die af te leiden is met behulp van een verzameling axioma`s en reeds eerder afgeleide stellingen

Page 12: Inleiding Digitale Techniek · en het is niet droog. A is dan gelijk aan 1 en B is gelijk aan 0. 6. Schakelalgebra ... Verband minterm en maxterm

12

Schakelalgebra

Gelijkheidswetten

Negatiewetten

Moduluswetten

xxxxxx

xx

xx

xx

0

1

xxxx

10

0011

xx

Page 13: Inleiding Digitale Techniek · en het is niet droog. A is dan gelijk aan 1 en B is gelijk aan 0. 6. Schakelalgebra ... Verband minterm en maxterm

13

Schakelalgebra

Absorptiewetten

)()()()()(

)(

)(

zxyxzyzxyx

zxyxzyzxyx

yxyxx

yxyxx

xyxxxyxx

Page 14: Inleiding Digitale Techniek · en het is niet droog. A is dan gelijk aan 1 en B is gelijk aan 0. 6. Schakelalgebra ... Verband minterm en maxterm

14

Schakelalgebra

De Morgan

Substitutie

yxyx

yxyx

dcbayxyxdcba

Page 15: Inleiding Digitale Techniek · en het is niet droog. A is dan gelijk aan 1 en B is gelijk aan 0. 6. Schakelalgebra ... Verband minterm en maxterm

15

Noot over NOT

In boeken en computertalen worden verschillende varianten van NOT gebruikt.

Overbar ̅Prime

Negation

¬Bang

!

Voorbeelden

)()'''(''

yxyxyxyxyxyx

Page 16: Inleiding Digitale Techniek · en het is niet droog. A is dan gelijk aan 1 en B is gelijk aan 0. 6. Schakelalgebra ... Verband minterm en maxterm

16

Waarheidstabel

De meest basale weergave van een logische functie is de waarheidstabel.

Gegeven is de algemene opbouw van een waarheidstabel, in dit geval voor drie variabelen.

De rijen zijn volgens de normale binaire telcode oplopend genummerd.

De variabelen f0

t/m f7

zijn de bijbehorende functiewaarden.

x y z s

0 0 0 f0

0 0 1 f1

0 1 0 f2

0 1 1 f3

1 0 0 f4

1 0 1 f5

1 1 0 f6

1 1 1 f7

Page 17: Inleiding Digitale Techniek · en het is niet droog. A is dan gelijk aan 1 en B is gelijk aan 0. 6. Schakelalgebra ... Verband minterm en maxterm

17

Waarheidstabel

Elke regel levert een bijdrage aan de functie.

De eerste regel leest als volgt:

De bijdrage van deze regel aan de functie is:

De overige regels op vergelijkbare wijze.

x y z s

0 0 0 f0

0 0 1 f1

0 1 0 f2

0 1 1 f3

1 0 0 f4

1 0 1 f5

1 1 0 f6

1 1 1 f7

0fzyx

0,0,0als0 zyxfs

Page 18: Inleiding Digitale Techniek · en het is niet droog. A is dan gelijk aan 1 en B is gelijk aan 0. 6. Schakelalgebra ... Verband minterm en maxterm

18

Minterm

De functie kan geschreven worden als:

De termen t/m worden mintermen genoemd.

Mintermen zijn producttermen waarin alle variabelen of een inverse (maar niet beide tegelijkertijd) voorkomen.

7654

3210

fzyxfzyxfzyxfzyx

fzyxfzyxfzyxfzyxs

zyx zyx

Page 19: Inleiding Digitale Techniek · en het is niet droog. A is dan gelijk aan 1 en B is gelijk aan 0. 6. Schakelalgebra ... Verband minterm en maxterm

19

Som van mintermen

Mintermen worden doorgaans afgekort door een m met een index.

Zo is de minterm die hoort bij gelijk aan m0 en gelijk aan m7 .

De functie kan dus ook geschreven worden als:

De vorm van deze functie wordt de som van mintermen genoemd. Dit is één van de twee standaardvormen.

zyx zyx

7766554433221100 fmfmfmfmfmfmfmfms

Page 20: Inleiding Digitale Techniek · en het is niet droog. A is dan gelijk aan 1 en B is gelijk aan 0. 6. Schakelalgebra ... Verband minterm en maxterm

20

Standaardvorm

Gegeven is de waarheidstabel rechts.

De functie kan geschreven worden als:

Of gewoon:

Of nog sneller:

x y z s

0 0 0 0

0 0 1 1

0 1 0 0

0 1 1 1

1 0 0 0

1 0 1 1

1 1 0 1

1 1 1 1

11...10 7610 mmmms

76531 mmmmms

)7,6,5,3,1(ms

Page 21: Inleiding Digitale Techniek · en het is niet droog. A is dan gelijk aan 1 en B is gelijk aan 0. 6. Schakelalgebra ... Verband minterm en maxterm

21

Maxterm

De functie kan geschreven worden als:

De termen t/m worden maxtermen genoemd.

Maxtermen zijn somtermen waarin alle variabelen of een inverse (maar niet beide tegelijkertijd) voorkomen.

7654

3210

fzyxfzyxfzyxfzyx

fzyxfzyxfzyxfzyxs

zyx zyx

Page 22: Inleiding Digitale Techniek · en het is niet droog. A is dan gelijk aan 1 en B is gelijk aan 0. 6. Schakelalgebra ... Verband minterm en maxterm

22

Product van maxtermen

Maxtermen worden doorgaans afgekort door een M met een index.

Zo is de maxterm die hoort bij gelijk aan M0 en gelijk aan M7 .

De functie kan dus ook geschreven worden als:

De vorm van deze functie wordt de product van maxtermen genoemd. Dit is één van de twee standaardvormen.

zyx zyx

77665544

33221100

fMfMfMfMfMfMfMfMs

Page 23: Inleiding Digitale Techniek · en het is niet droog. A is dan gelijk aan 1 en B is gelijk aan 0. 6. Schakelalgebra ... Verband minterm en maxterm

23

Standaardvorm

Gegeven is de waarheidstabel rechts.

De functie kan geschreven worden als:

Of gewoon:

Of nog sneller:

x y z s

0 0 0 0

0 0 1 1

0 1 0 0

0 1 1 1

1 0 0 0

1 0 1 1

1 1 0 1

1 1 1 1

11...10 7610 MMMMs

420 MMMs

)4,2,0(Ms

Page 24: Inleiding Digitale Techniek · en het is niet droog. A is dan gelijk aan 1 en B is gelijk aan 0. 6. Schakelalgebra ... Verband minterm en maxterm

24

Verband minterm en maxterm

Met behulp van de stellingen van De Morgan is aan te tonen dat mintermen en maxtermen aan elkaar verwant zijn. Als voorbeeld een functie met twee variabelen:

De inversie functie kan eenvoudig gemaakt worden door alle functiewaarden te inverteren:

Natuurlijk geldt:

33221100 fmfmfmfms

33221100 fmfmfmfms

ss

Page 25: Inleiding Digitale Techniek · en het is niet droog. A is dan gelijk aan 1 en B is gelijk aan 0. 6. Schakelalgebra ... Verband minterm en maxterm

25

Verband minterm en maxterm

Door De Morgan twee keer toe te passen krijgen we:

Hieruit volgt dat:

33221100

33221100

33221100

33221100

fMfMfMfMfmfmfmfm

fmfmfmfm

fmfmfmfms

3300 ... MmMm

Page 26: Inleiding Digitale Techniek · en het is niet droog. A is dan gelijk aan 1 en B is gelijk aan 0. 6. Schakelalgebra ... Verband minterm en maxterm

26

Don’t care

Het kan zijn dat bepaalde functiewaarden niet gespecificeerd zijn. Zo’n functiewaarde heet don’t care.

Don’t cares komen voort uit het feit dat bepaalde uitgangswaarden niet interessant zijn.

Don’t cares komen voort uit het feit dat bepaalde ingangscombinaties

nooit voorkomen (can’t happen).

Don’t cares worden weergegeven door een –

(minus). Andere

representaties: x, d

Page 27: Inleiding Digitale Techniek · en het is niet droog. A is dan gelijk aan 1 en B is gelijk aan 0. 6. Schakelalgebra ... Verband minterm en maxterm

27

Don’t care

Gegeven onderstaande waarheidstabel.

De functie wordt als volgt genoteerd:

Don’t cares bestaan alleen bij de specificatie van een functie, niet bij de realisatie van een functie.

Bij realisatie worden ze omgezet in een 0 of 1.

x y s

0 0 0

0 1 -

1 0 1

1 1 1

)1()3,2( dms

Page 28: Inleiding Digitale Techniek · en het is niet droog. A is dan gelijk aan 1 en B is gelijk aan 0. 6. Schakelalgebra ... Verband minterm en maxterm

28

Opgaven

Laat zien dat de regel klopt.

Laat zien dat de regel klopt.

Gegeven de functie:Bepaal de mintermvorm van deze functie.Bepaal de waarheidstabel van deze functie.

Gegeven een functie van drie variabelen waarvoor geldt dat de functie voor xyz = 000 en xyz = 111 don’t care is en dat de functie een 1 geeft als x = 0 terwijl z = 1. Geef de waarheidstabel.

xyxx

yxyxx

yzyzyxs )(

Page 29: Inleiding Digitale Techniek · en het is niet droog. A is dan gelijk aan 1 en B is gelijk aan 0. 6. Schakelalgebra ... Verband minterm en maxterm

29

Vereenvoudigen

Het is mogelijk om met behulp van de schakelalgebra functies te bewerken.

Meestal wordt gezocht naar de eenvoudigste vorm, de vorm die het

minste aantal operaties en variabelen bevat.

Maar het kan ook zijn de vorm wordt gezocht die het eenvoudigst afbeeldbaar is op poorten of transistoren op IC’s.

Voor alsnog wordt de eerste definitie gehanteerd.

Page 30: Inleiding Digitale Techniek · en het is niet droog. A is dan gelijk aan 1 en B is gelijk aan 0. 6. Schakelalgebra ... Verband minterm en maxterm

30

Vereenvoudigen

Als

voorbeeld

wordt

de volgende

functie

vereenvoudigd:

De functieCommutatieve

wet

Distributieve

wetNegatiewetModuluswetCommutatieve

wet

Absorbtiewet

yxyxyxs yxyxyxs )( yyxyxs

1 xyxsxyxs yxxs

yxs

Page 31: Inleiding Digitale Techniek · en het is niet droog. A is dan gelijk aan 1 en B is gelijk aan 0. 6. Schakelalgebra ... Verband minterm en maxterm

31

Vereenvoudigen

Door een

extra term toe te

voegen

gaat

het makkelijker:

De functieGelijkheidswetCommutatieve

wet

Distributieve

wetNegatiewetModuluswetCommutatieve

wet

yxyxyxs yxyxyxyxs

xys yxs

yxyxyxyxs )()( yyxyxxs

11 xys

Page 32: Inleiding Digitale Techniek · en het is niet droog. A is dan gelijk aan 1 en B is gelijk aan 0. 6. Schakelalgebra ... Verband minterm en maxterm

32

Karnaughdiagrammen

Het vereenvoudigen

van schakelfuncties

is een

lastige

bezigheid.

Het vereist

kennis

van alle

wetten

en regels.

Er

moet

veel

ervaring

worden

opgedaan

(lees: oefenen).

Een

slimmere

methode

is het gebruik

van Karnaughdiagrammen.

In deze

slides wordt

gebruik

gemaakt

van de amerikaanse

variant (er

is

ook

een

variant die in nederlandse

boeken

wordt

gebruikt).

Page 33: Inleiding Digitale Techniek · en het is niet droog. A is dan gelijk aan 1 en B is gelijk aan 0. 6. Schakelalgebra ... Verband minterm en maxterm

33

Karnaughdiagrammen

Oorspronkelijk bedacht door Veitch (1952), later verbeterd door Karnaugh (1953).

Het is een visueel hulpmiddel om functies te vereenvoudigen.

Het is een grafische voorstelling van een waarheidstabel, verwant aan Venn-diagrammen.

Gebaseerd op de veel gebruikte vereenvoudigingen:

Levert een som van producten op.

termxtermxterm )()(termtermterm )()(

Page 34: Inleiding Digitale Techniek · en het is niet droog. A is dan gelijk aan 1 en B is gelijk aan 0. 6. Schakelalgebra ... Verband minterm en maxterm

34

Twee variabelen

Rechts

is gegeven

de waarheidstabel

en het

Karnaughdiagram

voor

twee variabelen.

Het Karnaughdiagram

bestaat

uit

hokjes, één

voor

elke

functiewaarde.

Horizontaal

worden

de waarden

van a bij

de

hokjes

geschreven

(rode ovaal).

Vertikaal

worden

de waarden

van b bij

de

hokjes

geschreven

(blauwe

ovaal).

a b s

0 0 f0

0 1 f1

1 0 f2

1 1 f3

f0 f2

f1 f3

ab 0 1

0

1

Page 35: Inleiding Digitale Techniek · en het is niet droog. A is dan gelijk aan 1 en B is gelijk aan 0. 6. Schakelalgebra ... Verband minterm en maxterm

35

Twee variabelen

Elk hokje

vertegenwoordigt

dus

een

samenstelling

van a en b (minterm).

Horizontaal

en vertikaal

geplaatste

hokjes

verschillen

precies

in één

variabele.

De functies

van a en b:

a b s

0 0 f00 1 f11 0 f21 1 f3

)2,0()3,1(

)1,0()3,2(

mbmb

mamaf0 f2

f1 f3

ab 0 1

0

1

Page 36: Inleiding Digitale Techniek · en het is niet droog. A is dan gelijk aan 1 en B is gelijk aan 0. 6. Schakelalgebra ... Verband minterm en maxterm

36

Voorbeeld met twee variabelen

Rechts

is een

waarheidstabel

van een

functie

gegeven.

(Dit

is natuurlijk

de functie

van een

OR).

Het invullen

gaat

als

volgt. Begin bij

f0

en werk door naar

f3

. Het resultaat

is een

z-patroon.

a b s

0 0 0

0 1 1

1 0 1

1 1 1

0 1

1 1

ab 0 1

0

1

Page 37: Inleiding Digitale Techniek · en het is niet droog. A is dan gelijk aan 1 en B is gelijk aan 0. 6. Schakelalgebra ... Verband minterm en maxterm

37

Voorbeeld met twee variabelen

Nu kunnen

a en b gevonden

worden.

Omrand

de 1-en die bij

a horen.

Omrand

de 1-en die bij

b horen.

De functie

is

Merk

op dat

één

functiewaarde

(minterm) twee

keer

omrand

is.

bas

0 1

1 1

ab 0 1

0

1

Page 38: Inleiding Digitale Techniek · en het is niet droog. A is dan gelijk aan 1 en B is gelijk aan 0. 6. Schakelalgebra ... Verband minterm en maxterm

38

Karnaughdiagrammen

Hieronder is een waarheidstabel en een Karnaughdiagram gegeven voor drie variabelen.

f0 f2 f6 f4

f1 f3 f7 f5

absc 00 01 11 10

0

1

a b c s0 0 0 f00 0 1 f10 1 0 f20 1 1 f31 0 0 f41 0 1 f51 1 0 f61 1 1 f7

Page 39: Inleiding Digitale Techniek · en het is niet droog. A is dan gelijk aan 1 en B is gelijk aan 0. 6. Schakelalgebra ... Verband minterm en maxterm

39

Karnaughdiagrammen

Het gebieden van a en b wordtnu uitgebreid en komt een nieuwevariabele c bij.

Let ook op de verdeling van de functiewaarden.

Het rode gebied is waar a logisch 1 is.

Het groene gebied is waar b logisch 1 is.

Het blauwe gebied is waar c logisch 1 is.

f0 f2 f6 f4

f1 f3 f7 f5

absc 00 01 11 10

0

1

Page 40: Inleiding Digitale Techniek · en het is niet droog. A is dan gelijk aan 1 en B is gelijk aan 0. 6. Schakelalgebra ... Verband minterm en maxterm

40

Karnaughdiagrammen

Het invullen gaat eenvoudig. Voor functiewaarden f0

t/m f3

is dat hetzelfde als bij twee variabelen.

Functiewaarden f4

t/m f7

moeten gespiegeld worden ingevuld.

Merk op dat de linkerrand (f0

, f1

) vastzit aan de rechterrand (f4

, f5

).

Dit is een van de eigenaardigheden van Karnaughdiagrammen.

cbff

cbff

),(

),(

51

40

f0 f2 f6 f4

f1 f3 f7 f5

absc 00 01 11 10

0

1

Page 41: Inleiding Digitale Techniek · en het is niet droog. A is dan gelijk aan 1 en B is gelijk aan 0. 6. Schakelalgebra ... Verband minterm en maxterm

41

Karnaughdiagrammen

Hiernaast is een Karnaughdiagram gegeven voor een functie.

De 1 bij f3

wordt omringd met nullen, het kan alleen samen genomen worden met f7

.

De 1 bij f5

wordt omringd met nullen, het kan alleen samen genomen worden met f7

.

De 1 bij f6

wordt omringd met nullen, het kan alleen samen genomen worden met f7

.

0 0 1 0

0 1 1 1

absc 00 01 11 10

0

1

Page 42: Inleiding Digitale Techniek · en het is niet droog. A is dan gelijk aan 1 en B is gelijk aan 0. 6. Schakelalgebra ... Verband minterm en maxterm

42

0 0 1 0

0 1 1 1

absc 00 01 11 10

0

1

Karnaughdiagrammen

De omranding is als volgt:

De groene omranding levert

De blauwe omranding levert

De rode omranding levert

De totale functie is

cb

ca

ba

cbcabas

Page 43: Inleiding Digitale Techniek · en het is niet droog. A is dan gelijk aan 1 en B is gelijk aan 0. 6. Schakelalgebra ... Verband minterm en maxterm

43

Karnaughdiagrammen

Gegeven het Karnaughdiagram

De rode omranding levert

De groene omranding levert

De blauwe omranding levert

De totale functie is

cb

ca

ba

cbcabas

1 1 1 0

1 0 1 1

absc 00 01 11 10

0

1

Page 44: Inleiding Digitale Techniek · en het is niet droog. A is dan gelijk aan 1 en B is gelijk aan 0. 6. Schakelalgebra ... Verband minterm en maxterm

44

Karnaughdiagrammen

Gegeven hetzelfde Karnaughdiagram

De rode omranding levert

De groene omranding levert

De blauwe omranding levert

De totale functie is

ba

cb

ca

cbcabas

1 1 1 0

1 0 1 1

absc 00 01 11 10

0

1

Page 45: Inleiding Digitale Techniek · en het is niet droog. A is dan gelijk aan 1 en B is gelijk aan 0. 6. Schakelalgebra ... Verband minterm en maxterm

45

Karnaughdiagrammen

Dus deze twee oplossingen geven beide de eenvoudigste functie.

Het geheel kan als volgt genoteerd worden:

In de praktijk wordt één

van de twee

functies

gekozen.

bccababccabas

1 1 1 0

1 0 1 1

absc 00 01 11 10

0

1

1 1 1 0

1 0 1 1

absc 00 01 11 10

0

1

Page 46: Inleiding Digitale Techniek · en het is niet droog. A is dan gelijk aan 1 en B is gelijk aan 0. 6. Schakelalgebra ... Verband minterm en maxterm

46

Opgaven

Probeer zelf op te lossen:

1 0 1 1

1 0 1 0

absc 00 01 11 10

0

1

0 1 0 1

1 0 1 0

absc 00 01 11 10

0

1

0 1 0 1

0 1 1 1

absc 00 01 11 10

0

1

Page 47: Inleiding Digitale Techniek · en het is niet droog. A is dan gelijk aan 1 en B is gelijk aan 0. 6. Schakelalgebra ... Verband minterm en maxterm

47

Opgaven

Gegeven

de functies

Stel

de Karnaughdiagrammen

op en geef

de functies. Teken

de bijbehorende

schakelingen

met NOT, AND en OR.

Ontwerp

een

majority gate. Dit

is een

schakeling

met drie

ingangen

en

één

uitgang. De uitgang

is 1 als

de meerderheid

van de ingangen

1 is, anders

is de uitgang

0.

)2,1()7,3,0(

)7,6,5,3,1(

)6,2,1,0(

012 ,,

,,

,,

dmf

mf

mf

sss

cba

zyx

Page 48: Inleiding Digitale Techniek · en het is niet droog. A is dan gelijk aan 1 en B is gelijk aan 0. 6. Schakelalgebra ... Verband minterm en maxterm

48

Karnaughdiagrammen

Hiernaast is een Karnaughdiagram voor vier variabelen gegeven.

f0 f4 f12 f8

f1 f5 f13 f9

cd s

f3

f2

ab

f7

f6

f15

f14

f11

f10

00 01 11 10

00

01

11

10

a b c d s

0 0 0 0 f00 0 0 1 f10 0 1 0 f20 0 1 1 f30 1 0 0 f40 1 0 1 f50 1 1 0 f60 1 1 1 f71 0 0 0 f81 0 0 1 f91 0 1 0 f10

1 0 1 1 f11

1 1 0 0 f12

1 1 0 1 f13

1 1 1 0 f14

1 1 1 1 f15

Page 49: Inleiding Digitale Techniek · en het is niet droog. A is dan gelijk aan 1 en B is gelijk aan 0. 6. Schakelalgebra ... Verband minterm en maxterm

49

Karnaughdiagrammen

Let op dat de bovenrand ‘vast’

zit

aan de onderrand en dat de linkerrand vast zit aan de rechterrand (het is eigenlijk een torus).

Hieruit volgt dat de hoekpunten aan elkaar vastzitten.

Dus:

db

dbcacacaca

dcbadcbadcbadcbaffff

)(

),,,( 10820

f0 f4 f12 f8

f1 f5 f13 f9

cd s

f3

f2

ab

f7

f6

f15

f14

f11

f10

00 01 11 10

00

01

11

10

Page 50: Inleiding Digitale Techniek · en het is niet droog. A is dan gelijk aan 1 en B is gelijk aan 0. 6. Schakelalgebra ... Verband minterm en maxterm

50

0 0 1 0

0 0 1 0

cd s

1

0

ab

1

1

1

0

1

1

00 01 11 10

00

01

11

10

Karnaughdiagrammen

Gegeven het Karnaughdiagram aan de rechterkant.

Voor het uitwerken van de functie zijn vier termen nodig.

De functie is:

cbacbacbadcs

Page 51: Inleiding Digitale Techniek · en het is niet droog. A is dan gelijk aan 1 en B is gelijk aan 0. 6. Schakelalgebra ... Verband minterm en maxterm

51

Voorbeeld

Een BCD-cijfer wordt weergegeven met vier bits. Tien combinaties worden gebruikt, zes combinaties niet.

We willen nu een functie bepalen die aangeeft dat het BCD-cijfer de waarde 9 heeft.

De functie MOET een logische 1 geven als combinatie 1001 (minterm 9) wordt aangeboden.

Aangezien de combinaties 1010 t/m 1111 niet voorkomen, kunnen deze ingevuld worden als don’t care.

De functie in canonieke vorm is: )15,14,13,12,11,10()9(9 dmis

Page 52: Inleiding Digitale Techniek · en het is niet droog. A is dan gelijk aan 1 en B is gelijk aan 0. 6. Schakelalgebra ... Verband minterm en maxterm

52

Voorbeeld

Gegeven het Karnaughdiagram voor de is-9-detector aan de rechterkant.

Er is slechts één

1, omringd

door

don’t cares.

De functie is logisch 1 waar s3

is logisch 1 en s0

is logisch 1 dus:

039 ssis

0 0 - 0

0 0 - 1

s1

s0is9

0

0

s3

s2

0

0

-

-

-

-

00 01 11 10

00

01

11

10

Page 53: Inleiding Digitale Techniek · en het is niet droog. A is dan gelijk aan 1 en B is gelijk aan 0. 6. Schakelalgebra ... Verband minterm en maxterm

53

Regels Karnaughdiagrammen

Regels voor het oplossen van Karnaughdiagrammen:

Zo weinig mogelijke groepen 1-en maken.

Zo groot mogelijke groepen 1-en maken.

Altijd groepen 1-en bij elkaar nemen in machten van 2 (1, 2, 4, 8, etc).

Groepen moeten alleen rechthoeken en vierkanten vormen.

Groepen mogen elkaar overlappen.

Page 54: Inleiding Digitale Techniek · en het is niet droog. A is dan gelijk aan 1 en B is gelijk aan 0. 6. Schakelalgebra ... Verband minterm en maxterm

54

Regels Karnaughdiagrammen

Echter:

Begin met ‘zielige ééntjes’

(1-en die omringd worden door 0-en).

En:

Diagonaal geplaatste 1-en kunnen niet samengenomen worden (EXOR !).

Don’t cares kunnen meegenomen worden in de omrandingen als de schakelfunctie hierdoor eenvoudiger wordt.

Geen groepen met alleen don’t cares!

Page 55: Inleiding Digitale Techniek · en het is niet droog. A is dan gelijk aan 1 en B is gelijk aan 0. 6. Schakelalgebra ... Verband minterm en maxterm

55

Opgaven

Probeer

zelf:

0 0 1 0

1 1 1 0

cd s

0

0

ab

1

1

1

0

1

0

00 01 11 10

00

01

11

10

1 0 1 0

1 1 1 1

x3

x4A

-

1

x1

x2

-

1

-

-

-

-

00 01 11 10

00

01

11

10

Page 56: Inleiding Digitale Techniek · en het is niet droog. A is dan gelijk aan 1 en B is gelijk aan 0. 6. Schakelalgebra ... Verband minterm en maxterm

56

Opgaven

Probeer

zelf:

0 1 0 0

1 0 - 1

cd s

-

0

ab

-

1

1

0

1

-

00 01 11 10

00

01

11

10

1 0 0 1

1 0 0 1

x3

x4A

1

1

x1

x2

0

1

1

1

1

1

00 01 11 10

00

01

11

10

Page 57: Inleiding Digitale Techniek · en het is niet droog. A is dan gelijk aan 1 en B is gelijk aan 0. 6. Schakelalgebra ... Verband minterm en maxterm

57

Multiplexer

Een

multiplexer is een

digitale

component die data op één

van de data-

ingangen

doorgeeft

aan

de data-uitgang

onder

besturing

van één

of meerdere

besturingsingangen.

Deze

component wordt

gebruikt

wanneer

verschillende

bronnen

data

kunnen

leveren

aan

één

doel.

De multiplexer komt

voor

in onder

andere

microprocessors en routers.

Aan

bod

komen

een

2x1-, een

4x1-

en een

8x1 multiplexer.

Multiplexers spelen

een

belangrijke

rol

bij

Shannon-decompositie.

Page 58: Inleiding Digitale Techniek · en het is niet droog. A is dan gelijk aan 1 en B is gelijk aan 0. 6. Schakelalgebra ... Verband minterm en maxterm

58

0 0 1 0

1 1 1 0

si1 fi0 00 01 11 10

0

1

Multiplexer

Eerst de 2x1-multiplexer. Hiernaast is de waarheidstabel gegeven.

De uitgang volgt i0

als s=0 en volgt i1

als s=1.

Invullen in een Karnaughdiagram en functie uitwerken:

s i1 i0 f

0 0 0 0

0 0 1 1

0 1 0 0

0 1 1 1

1 0 0 0

1 0 1 0

1 1 0 1

1 1 1 110 isisf

Page 59: Inleiding Digitale Techniek · en het is niet droog. A is dan gelijk aan 1 en B is gelijk aan 0. 6. Schakelalgebra ... Verband minterm en maxterm

59

Multiplexer

Het schema van de 2x1-multiplexer

MUX2x1

f

i0

i1

s

≥1

&

&

1

i1s

f

i0

Page 60: Inleiding Digitale Techniek · en het is niet droog. A is dan gelijk aan 1 en B is gelijk aan 0. 6. Schakelalgebra ... Verband minterm en maxterm

60

Multiplexer

Een

2x1-multiplexer heeft

drie

ingangen: één

besturingsingang

en twee

data-ingangen.

Een

4x1-

multiplexer heeft

twee besturingsingangen

en vier

data-

ingangen.

Een

8x1-

multiplexer heeft

drie

besturingsingangen

en acht

data-

ingangen.

Het opstellen

van een

waarheidstabel

voor

een

4x1-

en een

8x1-

multiplexer levert

veel

problemen

op.

Page 61: Inleiding Digitale Techniek · en het is niet droog. A is dan gelijk aan 1 en B is gelijk aan 0. 6. Schakelalgebra ... Verband minterm en maxterm

61

Multiplexer

De structuur

van een

multiplexer is echter

erg eenvoudig.

Handiger

is om

een

functietabel

op te

stellen. Hierin

worden

niet

de

uitgangen

in 0-en en 1-en beschreven, maar

komt

de functie

te

staan:

De functie

wordt:s1 s0 f

0 0 i00 1 i11 0 i21 1 i3

301201101001 ississississf

Page 62: Inleiding Digitale Techniek · en het is niet droog. A is dan gelijk aan 1 en B is gelijk aan 0. 6. Schakelalgebra ... Verband minterm en maxterm

62

Multiplexer

Het schema van een 4x1 multiplexer

&

≥1&

&

&

f

1s0

1s1

i0

i1

i2

i3

MUX4x1

f

i0i1

s1

i2i3

s0

Page 63: Inleiding Digitale Techniek · en het is niet droog. A is dan gelijk aan 1 en B is gelijk aan 0. 6. Schakelalgebra ... Verband minterm en maxterm

63

Multiplexer

Slimmer is de regelmatige

structuur

van de 4x1-multiplexer te

gebruiken:

f

i0

i1

s0

mux2x1

i2

i3

s0

mux2x1

s1

mux2x1

s1 s0 f

0 0 i00 1 i11 0 i21 1 i3

Page 64: Inleiding Digitale Techniek · en het is niet droog. A is dan gelijk aan 1 en B is gelijk aan 0. 6. Schakelalgebra ... Verband minterm en maxterm

64

Multiplexer

Rechts is de functietabel van een 8x1-

multiplexer, hieronder het schema met 2x1- multiplexers.

s2 s1 s0 f

0 0 0 i0

0 0 1 i1

0 1 0 i2

0 1 1 i3

1 0 0 i4

1 0 1 i5

1 1 0 i6

1 1 1 i7

mux2x1

mux2x1

mux2x1

mux2x1

mux2x1

mux2x1

mux2x1

i0

i1

i2

i3

i4

i5

i6

i7

f

s0

s1

s2

Page 65: Inleiding Digitale Techniek · en het is niet droog. A is dan gelijk aan 1 en B is gelijk aan 0. 6. Schakelalgebra ... Verband minterm en maxterm

65

Multiplexer

Een multiplexer kan gebruikt worden om een logische schakeling te maken (denk aan de som van mintermen).

a b c S

0 0 0 0

0 0 1 0

0 1 0 0

0 1 1 1

1 0 0 0

1 0 1 1

1 1 0 1

1 1 1 1

00010111

8x1 mux

01234567 s2 s1 s0

a b c

f S

Page 66: Inleiding Digitale Techniek · en het is niet droog. A is dan gelijk aan 1 en B is gelijk aan 0. 6. Schakelalgebra ... Verband minterm en maxterm

66

Opgaven

Gegeven

twee 4x1 multiplexers. Deze

worden

aangesloten

volgens

onderstaand

schema. Bepaal

de waarheidstabellen.

X

X

X

Xmux4x1

Y Z

S

1

0

X

Xmux4x1

Y Z

C

0

3

0

3

Page 67: Inleiding Digitale Techniek · en het is niet droog. A is dan gelijk aan 1 en B is gelijk aan 0. 6. Schakelalgebra ... Verband minterm en maxterm

67

Demultiplexer

Een

demultiplexer

is het “omgekeerde”

van een

multiplexer. Bij

het

aanbieden

van een

binaire

codecombinatie

wordt

exact één

uitgang actief. Het decodeert

mintermen.

inSSoutinSSout

inSSout

inSSout

013

012

011

010

1s0

1s1

&

&

&

in

out0

&

out1

out2

out3

Page 68: Inleiding Digitale Techniek · en het is niet droog. A is dan gelijk aan 1 en B is gelijk aan 0. 6. Schakelalgebra ... Verband minterm en maxterm

68

Literatuur

Fundamentals of Digital Logic with VHDL Design 3rd

Ed, S. Brown e.a.

Contemporary Logic Design 2nd Ed, R.H. Katz e.a.

Digitale Techniek Deel I, 5e

druk, A.P. Thijssen e.a.

Shannon’s originele

thesis (met Shannon-decompositie): http://www.cs.virginia.edu/~robins/Shannon_MS_Thesis.pdf

Regels

voor

uitwerken

Karnaughdiagrammen: http://www.ee.surrey.ac.uk/Projects/Labview/minimisation/karrules.html

Page 69: Inleiding Digitale Techniek · en het is niet droog. A is dan gelijk aan 1 en B is gelijk aan 0. 6. Schakelalgebra ... Verband minterm en maxterm

69

Alternatieve vorm

Er

is een

alternatieve

vorm

mogelijk.

De coderingen

aan

de randen

worden

dan

vervangen

door strepen

met de bijbehorende variabele.

Waar

een

streep

staat

is de bijbehorende

variablele

1 in de minterm.

Het ontbreken

van een

streep

geeft

aan

waar

de bijbehorende

variabele

0 is in de minterm.

Deze

vorm

komt

voor

in veel

nederlandstalige

boeken.

y z s

0 0 f00 1 f11 0 f21 1 f3

f0 f1

f2 f3

z

y

Page 70: Inleiding Digitale Techniek · en het is niet droog. A is dan gelijk aan 1 en B is gelijk aan 0. 6. Schakelalgebra ... Verband minterm en maxterm

70

Alternatieve vorm

Hieronder zijn de Karnaughdiagrammen gegeven voor drie en vier variabelen.

f0 f1 f5 f4

f2 f3 f7 f6

x

y

z sf0 f1 f5 f4

f2 f3 f7 f6

s

f10

f8

f11

f9

f15

f13

f14

f12

z

x

y

w

Page 71: Inleiding Digitale Techniek · en het is niet droog. A is dan gelijk aan 1 en B is gelijk aan 0. 6. Schakelalgebra ... Verband minterm en maxterm

71

Opgaven

Probeer zelf op te lossen:

1 0 1 1

1 0 0 1

x

y

z s

0 1 0 1

1 0 1 0

x

y

z s

0 1 0 1

0 1 1 1

x

y

z s

Page 72: Inleiding Digitale Techniek · en het is niet droog. A is dan gelijk aan 1 en B is gelijk aan 0. 6. Schakelalgebra ... Verband minterm en maxterm

De Haagse Hogeschool, Delft+31-15-2606311J.E.J.opdenBrouw@hhs.nlwww.dehaagsehogeschool.nl