INLEIDING: GOD IN LEUVEN? TUSSEN AANTREKKING ENgodsdienstmariagaard.weebly.com/uploads/1/0/0/8/...dichtbij Rotterdam en studeert evangelische theologie aan de Evangelische Theologische

1

Cursus godsdienst 2015-2016 Geloof en wetenschap

GELOOF EN WETENSCHAP

Science without religion is lame, religion without science is blind." A. Einstein

1. INLEIDING: GOD IN LEUVEN? TUSSEN AANTREKKING EN

AFSTOTING.

Vijf miljoen Fransen zeggen zich verwant te voelen met het boeddhisme. Mijn nieuwe buurvrouw van tweeëntwintig

bewierookt haar huis om het kwade uit het verleden te verdrijven. Een groepje

studenten gaat voor de grap of half gemeend een avondje 'geesten oproepen'. Als je bij een zoekprogramma

op internet het woord 'religie' ingeeft, krijg je meteen een massa uiteenlopende

websites aangeboden.

Is religie bezig aan een revival? Ontstaat er vandaag een nieuw religieus verlangen bij jongeren? Wat leeft er bij de Leuvense

studenten? Hoe zal de kerk van de toekomst eruitzien? We vroegen het aan drie studenten. Pauline studeert Rechten en zit in eerste kan, Ellen zit in de tweede kandidatuur godsdienstwetenschappen en Francisca is afkomstig van Ridderkerk,

dichtbij Rotterdam en studeert evangelische theologie aan de Evangelische Theologische Faculteit in Heverlee.

De drie studenten namen in de lesvrije week deel aan een reis naar Taizé, een dorpje in Zuid-Frankrijk waar jaarlijks duizenden jongeren van overal samenkomen om te zingen, te bidden en ideeën uit te wisselen over hun leven

en geloof. Veto: Waarom heb jij gekozen voor rechten?

Pauline: «Ik ben in veel geïnteresseerd, in talen en wetenschappen. Ik wou een veelzijdige richting. Rechten is een domein dat ik nog niet kende en het is logisch maar tegelijk ook menselijk.»

Muziek

Veto: Waar ben je naast je studie mee bezig? Pauline: «Ik ben veel bezig met muziek. Ik speel cello. Vroeger speelde ik

badminton. Ik ben in zowat alles geïnteresseerd.» Veto: Ben je ook bezig met geloof?

Pauline: «Ik was vroeger heel cartesiaans. Ik geloofde lang alleen iets als ik het echt had gezien. Ik heb nogal moeite met een God die ik niet kan waarnemen. Ik was vooral geïnteresseerd in godsdienst bekeken vanuit wetenschappelijk

oogpunt, bijvoorbeeld exegese, het bestuderen van teksten. Maar ik kon me goed voorstellen dat geloof in iets transcendent steun kan bieden. Ik merk in

mijn leven dat mensen die geloven een heel evenwichtig leven leiden.»

2


Knieval

«Iemand heeft mij ooit gezegd dat geloof voor haar een soort overeenkomst met God is. Wat ze ervoor kreeg was de kracht, het vertrouwen dat ze uit haar

geloof haalde, en in ruil daarvoor gaf zij Gods boodschap van liefde door aan de mensen. Elke liefde onder mensen zag ze als de vertaling in mensentaal van de boodschap van God. Zoiets kan je onmogelijk bewijzen, maar je kan er pas de

energie uit halen als je eerst gelooft. In dat opzicht eist het een zekere bescheidenheid: geloof verplicht je om afstand te doen van het idee dat je overal

vat op hebt. Het gaat daarbij niet om het geloof, zonder dat je het kan bewijzen, want dan is het veel verleidelijker om niet te geloven, maar wel om de knieval,

de buiging die je maakt, de aanvaarding van je eigen grenzen. Misschien is het ook niet meer dan dat: als geloof niet meer is dan kracht putten uit een gedachteconstructie en de aanvaarding van iets boven ons, ja, dan denk ik wel

dat ik geloof.» Veto: Hoe zie jij de toekomst van de katholieke kerk?

Pauline: «Niet zo negatief als de meeste mensen misschien. We idealiseren nu gemakkelijk de geschiedenis. Vroeger begrepen mensen niet waar het in de Kerk om draaide. Ik denk dat mensen die nu naar de kerk gaan er echt voor gekozen

hebben. Vroeger ging men naar de Kerk uit traditie. Nu is het een eigen keuze. Ik vind dit een positieve evolutie.»

Flauw

«Het probleem is dat de Kerk niet uit zichzelf mensen aanspreekt. Van buitenaf lijkt het een saaie bedoening, elke week. Ook de vele mensen die zich

ervoor inzetten worden flauw gevonden, wel braaf, vriendelijk en waar je altijd bij terecht kan, maar toch flauw. Dat is niet wat jongeren zoeken. Maar zij die wel populair zijn, voelen zich al gauw te goed, te mooi of te intelligent om

gelovig te zijn. Het is jammer dat jongeren zich van de Kerk afkeren alleen omdat de mensen hun niet aanstaan, want ik ben ervan overtuigd dat een groot

deel van hen veel zou hebben aan rustpunten en bezinning in hun leven. Ik denk evenwel niet dat het zou volstaan om ze een keer te boeien door ze met overtuigde maar toffe en vlotte mensen te confronteren, omdat jongeren sterk

de groep volgen. Het zou dus eigenlijk een massale bekering moeten worden.» Veto: Stel dat jij adviseur was van de kardinaal, welke 'strategie' zou jij hem

dan aanraden? Pauline: «Strategie? Dat klinkt alsof ze mensen moeten lokken. Mensen willen zich concentreren op het essentiële. Vieringen mogen van mij een

stuk eenvoudiger. Pas op, dit wil niet zeggen korter! In Taizé zijn er weinig onnodige formaliteiten, maar je wordt je wel bewust van wat je aan het doen

bent. Voor mij is de kern de eucharistie (het laatste avondmaal, kh) en dat mensen daaruit sterkte putten.»

Spiegelen

Veto: Zijn Leuvense studenten volgens jou op één of andere manier begaan met religie of zingeving? Pauline: «Ik denk dat iedere mens op een bepaalde leeftijd nood heeft om zijn

identiteit te spiegelen aan iets religieus. Sommigen hebben hier meer nood aan dan anderen.»

3


«Vroeger waren er meer mensen die naar de kerk gingen omdat het moest,

dan uit echt geloof. Nu is er in Leuven een minderheid bewust en expliciet bezig met geloven. Dat dit maar een minderheid is, vind ik niet ongezond, niet

abnormaal.»

Spontaan

Veto: Waarom koos jij voor godsdienstwetenschappen?

Ellen: «Het was voor mij reeds vrij vlug duidelijk dat - wat ik ook ging studeren - het iets in de sociale sector zou worden, omdat ik iets met en ten dienste van mensen wil doen. Ik ging er dan ook van uit dat ik psychologie zou gaan

studeren. Daar kwam echter verandering in toen ik, mede dankzij de +13-werking van onze parochie, meer en meer in contact kwam met allerlei

initiatieven van jeugdpastoraal. De gedrevenheid en het enthousiasme van die medewerkers, alsook enkele gesprekken met godsdienstwetenschappers stimuleerden me om van 'mijn roeping' mijn beroep te maken.»

Veto: Zijn Leuvense studenten volgens jou op één of andere manier begaan met religie of zingeving?

Ellen: «Als ik kijk naar onze faculteit - die overigens allesbehalve representatief is - zeg ik spontaan 'ja'. Maar men zou versteld staan over de diversiteit en pluriformiteit binnen deze richting. Toekomstige godsdienstwetenschappers

hebben immers uiteenlopende visies op religie, zingeving en levensbeschouwing, wat onvermijdelijk leidt tot verschillende houdingen daartegenover. Ik waag er

mij echter niet aan om van hieruit conclusies te trekken over de meerderheid van de Leuvense studenten. Jullie, bij de Universitaire Parochie, stellen inderdaad ook vast dat het aantal deelnemers aan bepaalde activiteiten beperkt

blijft, maar kan en mag men dat als uitgangspunt nemen om te besluiten dat studenten niet bezig zijn met religie? Ik vermoed dat er op dat gebied wel heel

wat leeft in Leuven, maar dat het niet steeds uitgesproken wordt of tot uiting komt.» Veto: Is er veel eenzaamheid in Leuven?

Ellen: «Hier heb ik eigenlijk geen goed zicht op en ik hoop van harte dat dit niet het geval is, maar ook hier denk ik dat er meer aan de hand is dan men op het

eerste gezicht zou vermoeden. Uit wat ik zelf ervaar op onze faculteit en hoor van anderen, leid ik wel af dat een kleinere faculteit een grotere kans heeft op

een snelle inburgering en integratie van haar studenten. De gedachte van 'iedereen kent er iedereen' zorgt er vrijwel automatisch voor dat je deel gaat uitmaken van een groep en belangrijker nog, dat je jezelf deel van die groep

voelt.»

Gang

Veto: Is er een tendens om te cocoonen, zo vlug mogelijk naar huis, of streven

studenten vooral naar zelfstandigheid? Ellen: «Aangezien een grote meerderheid van de studenten vijf dagen op zeven in Leuven zit, streeft iedere student er enigszins naar om van zijn kot een

tweede thuis te maken, meen ik. Ik heb dan ook het gevoel dat men graag in Leuven is, maar dat men in het weekend toch ook graag naar de echte thuis

terugkeert, zeker wanneer men daar nog allerlei engagementen opneemt of vrienden heeft, enz. Naarmate men ouder wordt, de studie bijna beëindigd heeft

en dus al enkele jaren in Leuven zit, wordt men wellicht stilaan zelfstandig, wat

4


de normaalste gang van zaken is, toch?»

Veto: Sociologisch onderzoek in Nederland stelt dat het aantal kerkgangers blijft dalen en de minderheid van kerkgebonden jongeren 'fundamentaliseren'. Baren

deze vaststellingen je zorgen? Ellen: «Dit verbaast mij, wanneer ik kijk naar wat er in mijn onmiddellijke omgeving leeft en gebeurt. Maar ik denk dat het noodzakelijk is dit beeld te

nuanceren: we stellen vast dat de pluralisering zich niet enkel op het algemene maatschappelijke niveau voltrekt, maar ook binnen de traditionele kerk. Het lijkt

mij dan ook voor de hand liggend dat er steeds een groepje zal zijn, ook onder jongeren, die het bij het oude willen laten, uit schrik hun identiteit te verliezen. Ik heb eerder de indruk dat heel wat jongeren die bezig zijn met geloof zich niet

afzetten van de traditionele kerk, maar wel denken van 'dit is niet meer van deze tijd' en dat zij eerder zullen nadenken over hoe ze mee de Kerk kunnen

vernieuwen.»

Zondagsrust

Veto: Ben je gelovig? Wat is jouw achtergrond?

Fransisca: «In Nederland heb je de hervormde Kerk (Vaderlandskerk, kh) en een aantal afsplitsingen. Vooral in mijn streek zijn er veel afsplitsingen. We zijn een protestants land. De Kerk waar ik uit kom heet Gereformeerde Gemeenten.

Dat is een behoorlijk strenge vorm. Zo onderhouden de mensen nog echt de zondagsrust en kijken ze gewoonlijk geen TV. Veel mensen gaan er naar de kerk

uit gewoonte en traditie. Verder lopen de kerken leeg. Jongeren blijven weg omdat ze niet vinden wat ze zoeken. De vrije groepen zoals de evangelische en de pinkstergemeenschappen groeien wel.»

Veto: Hoe vind je het in Leuven? Fransisca: «Gezellig. Supermooie stad. Je kan heel goedkoop iets drinken, eten,

sporten en naar de bibliotheek gaan. Dit alles is in Nederland duurder. Het is verrijkend om hier te studeren.» Veto: Waarom theologie?

Fransisca: «Ik heb interesse in de grote vragen van het leven. En theologie is een brede studie. Wij krijgen o.a. ook vakken uit de richtingen Pedagogie,

Psychologie en Oude Talen. En ook de betrokkenheid op mensen maakt deze studie voor mij zo interessant. En de Leuvense faculteit heeft een goede

reputatie in Nederland, dus dat is mooi meegenomen.» Veto: Zijn Leuvense studenten volgens jou op één of andere manier begaan met religie of zingeving?

Fransisca: «Je merkt het niet, maar het is wel zo. Zeker als student ben je bezig met nadenken. Als je met iemand spreekt merk je dat ze vaak niet weten

wat ze denken, dat ze hun mening nog verder moeten ontwikkelen.»

5


OPDRACHT

1. Lees bovenstaande tekst grondig door en verklaar de onderstreepte woorden. ( /8)

Cartesiaans: Enkel iets geloven als je het echt gezien hebt. Een manier van zoeken naar zekerheid door systematisch aan alles te twijfelen.

Exegese: Godsdienst vanuit wetenschappelijk oogpunt bekijken, met name door

het bestuderen van (Bijbel)teksten. Transcendent: Als je in staat van hoger, buitenzintuiglijk bewustzijn bent. De

grens van de zintuiglijke waarneming te boven gaand.

Diversiteit: Verscheidenheid

Pluriformiteit: Veelvormigheid

Fundamentaliseren: Zeer strenge godsdienstige richting die moderne inzichten afwijst.

Traditionele Kerk: Groep in de rooms-katholieke godsdienst die het bij het oude

wil laten, uit schrik hun identiteit te verliezen. Theologie: Wetenschap die God en de godsdienst bekijkt.

2. Duid één zin aan waarmee je al dan niet akkoord gaat en probeer ook uit te leggen waarom. ( /4)

Persoonlijk antwoord

6


‘WAAROM’

DOOR GERARD BODIFÉE

WAAROM IK EEN PLATONIST BEN

Plato beschrijft de wereld als een onvolkomen verschijningsvorm van een

volkomen werkelijkheid. De wereld is meer een 'worden' dan een 'zijn'. In

zoverre zij tot 'zijn' kwam, dat wil zeggen in zoverre zij bestaat, is de wereld

goed, maar haar onvolkomenheden en vergankelijkheid verraden haar

onvoltooide staat. De menselijke geest dient zich op de onvergankelijke,

volmaakte wereld van het 'zijn' te richten. Bij deze visie sluit ik me aan. Plato's

filosofie geeft een verantwoording (eerder dan een verklaring) voor het bestaan,

en zij biedt het een perspectief dat voorbij de begrenzingen van het eigen

persoonlijke leven reikt.

WAAROM IK EEN PACIFIST BEN

Oorlog is een grootschalig, georganiseerd geweld. Het uitvechten van conflicten

op deze manier verwoest niet alleen mensenlevens, maar de menselijkheid zelf.

Het mens-zijn is gebaseerd op het vermogen de dierlijke natuur te overstijgen

door een gedrag aan te nemen dat zich eerder laat leiden door humane

overwegingen dan door de oude biologische instincten. In de dierlijke natuur

(waarin de menselijke natuur haar oorsprong heeft) zetten natuurlijke instincten

aan tot agressie en verovering van macht en bezit. In een humaan leven worden

deze oude krachten vervangen door een streven naar wederzijdse redelijkheid en

de bekommernis om het welzijn van iedereen. Waar dat doel gerealiseerd wordt,

ontwikkelt zich een leven gebaseerd op mededogen, solidariteit en mildheid.

Oorlog is een gruwel uit een bestiaal verleden.

WAAROM IK OPTIMISTISCH BEN

Wat bestaat is goed. Het kwaad is de ervaring van wat ontbreekt aan het

bestaan. Dat is mijn overtuiging en die bepaalt mijn visie op de werkelijkheid.

Het goede verricht noodzakelijk het goede (zoniet zou het niet goed zijn) en het

behoort dus tot de natuurlijke dynamiek van het goede om zich te

vermeerderen. Dat betekent dat het 'zijn' zich van nature uitbreidt. De wereld

groeit en ontwikkelt zich. Het kwade is per definitie datgene wat ongewenst is.

Dat betekent dat het kwaad vanuit zijn eigen aard de tegenkrachten oproept die

het trachten weg te nemen. Een stelselmatige vermindering van het kwaad en

vermeerdering van het goede bepalen dus onvermijdelijk de ontwikkeling van de

wereld. Het goede vermeerdert zich uit zichzelf, het kwade bewerkt zijn eigen

vermindering.

7


WAAROM IK EEN CHRISTEN BEN

Geboren uit christelijke ouders en opgegroeid in een christelijke cultuur voel ik

mij erfgenaam van een groot goed. Ik neem de erfenis in dankbaarheid aan. Het

christendom vertegenwoordigt niet alleen een schat aan kunst, filosofie en

literatuur, het brengt vooral ook de religieuze gedachte tot uitdrukking van de

nauwe band die bestaat tussen God en mens. De mens is beeld van God, en God

is mens geworden. Dat is de kern van het christelijk geloof. God is het totale

'zijn'. De christen leeft in een vertrouwen op God, hetgeen betekent dat hij zijn

vertrouwen aan het bestaan zelf schenkt. Het beeld dat de christen zich van God

vormt is dat van een persoon, een allesomvattend, eeuwig 'ik'. Deze persoon

toont zich in de gedaante van Christus, de volkomen goede mens. Naar deze

goedheid verlangt de christen.

WAAROM IK ASTROFYSICUS BEN

Wetenschap is een vorm van zorgvuldig kijken naar de wereld waarin we ons

bevinden. Met de zintuigen observeren we de verschijnselen, met het verstand

interpreteren we wat we zien. Het resultaat is een fascinerend beeld van de

werkelijkheid, waarin waarheid en schoonheid samengaan. De astrofysica

bestudeert de sterren en sterrenstelsels en slaagt erin om deze te beschrijven en

(tot op zekere hoogte) te verklaren op basis van enkele fundamentele wetten

waaraan de hele natuur gehoorzaamt. Niets bevredigt de menselijke geest zo

intens, als het besef dat hij in staat is te begrijpen wat hij waarneemt.

OPDRACHT

1. Waarom noemt Gerard Bodifée zichzelf ‘christen’?

Omdat zijn ouders christelijk waren en hij opgegroeid is in een christelijke

cultuur. Hij neemt die christelijke erfenis in dankbaarheid aan.

2. Botst zijn ‘christen-zijn’ met zijn wetenschappelijke missie? Leg uit!

In de wetenschap maakt men gebruik van enkele fundamentele wetten waaraan

de hele natuur gehoorzaamt. Het gaat over het begrijpen van wat we

waarnemen.

Zijn “christen-zijn” gaat vooral over de relatie van God met de mens. De mens is

beeld van God, en God is mens geworden. De christen leeft in vertrouwen op

God. Hier spreekt men niet van waarnemen, maar van vertrouwen. Hier gaat het

niet over fundamentele weten, maar over een nauwe band met God.

8


2. ATHEÏSME, AGNOSTICISME, GELOOF (HERHALING EN

UITBREIDING)

Het is belangrijk om vooraf enkele begrippen kort uit te leggen:

1. Het atheïsme is een levensvisie dat het geloof in (een) God als uiteindelijke

zingever afwijst. Er bestaan verschillende soorten atheïsme:

Vooreerst is er het praktisch atheïsme. Dit is een atheïsme uit

onverschilligheid: leven zonder God omdat ze voor God en geloof geen

tijd of interesse hebben.

Ten tweede hebben we het beredeneerde atheïsme. Dit zijn atheïsten door hun manier van denken of door een diepe overtuiging. In het beredeneerde atheïsme maken we nog een onderverdeling in:

- het positivistisch atheïsme: (= positivisme) God bestaat niet

omdat je God niet kunt waarnemen met de zintuigen. - het deïstisch atheïsme: (= deïsme) God heeft in het verre

verleden de wereld geschapen maar bekommert zich verder niet

meer om de schepping.

2. Wat verstaan we onder agnosticisme? Het agnosticisme is die denkrichting die zegt dat de mens te klein en te eindig is om te weten of er nu al dan niet een god bestaat. Zij zeggen dat men het gewoon niet kan weten en dat je dus

eeuwig aan het bestaan van (een) God zal blijven twijfelen.

3. Wie is dan gelovig? Gelovig zijn wil dan zeggen dat je akkoord gaat met een bepaalde geloofstraditie en je achter een geloofsgemeenschap staat.

Bij het geloof onderscheiden we:

Religie: is in haar diepste kern altijd ergens sacraal (heilig): verbonden met iets wat van verder komt, ‘van boven’, los staat van mijn

subjectieve ‘ik’ en anders is. (niet noodzakelijk een God, dus!)

Godsdienst duidt deze religieuze verbondenheid als een band met het

goddelijke, met God. Daarbij is godsdienst ook altijd sociaal ingebed en gekoesterd binnen de beschermende omheining van een groep, van een

traditie en van een collectief geheugen. Godsdienst levert ook altijd een waardeschaal en een morele code.

4. We vermelden ook nog apart de humanistische levensbeschouwing. Deze is meer wijsgerig: de mens zoekt in zichzelf naar de zin van het

menselijke bestaan en naar waarden waarvan iedereen kan leven. Ze houdt ook een ethiek in waarin rechtvaardigheid, waarheid, wijsheid en solidariteit belangrijk zijn. Zij zoekt dit in verbondenheid met mensen te beleven. Zonder

God dus, maar niet zonder ethiek of moraal. In zeer ruime zin kun je een humanist dus gelovig noemen, maar dan zonder God of religie.

9


OEFENING 1. Soorten ongeloof.

Kies uit: Praktisch atheïsme - positivistisch atheïsme - deïsme (of

deïstisch atheïsme) - agnosticisme

Uitspraak Welke strekking? + waarom.

God? Waar jij je mee bezig

houdt. Hier, nog een pintje!

Praktisch atheïsme

Vroeger tuurde ik soms

urenlang naar de hemel, in de hoop daar ergens God te zien.

Nu heb ik het opgegeven. Er valt niets te zien, dus God bestaat niet.

Positivistisch atheïsme

Ik wil gerust uren discussiëren over God, dat vind ik zelfs leuk. Maar veel

maakt het niet uit, hét antwoord zullen we nooit

vinden

Agnosticism

God is voor mij als een horlogemaker. Eenmaal het

horloge in gang, heeft hij er niets meer mee te maken.

Deïsme of deïstisch atheïsme

OEFENING 2. Geloof of ongeloof.

Kies uit:

Atheïsme – agnosticisme – religieus – godsdienstig – Humanistisch.

(soms zijn er meerdere antwoorden mogelijk, je hoeft er maar één te

geven.)

Uitspraak Welke strekking? + waarom.

God bestaat waarschijnlijk niet,

geniet van het leven.

- Atheïsme: wijst het geloof in God af. God bestaat

niet.

- Agnosticisme: we weten niet of er nu al dan niet

een God bestaat. We blijven er dus eeuwig aan

twijfelen.

- Humanistisch: de mens zoekt in zichzelf naar de

zin van het menselijke bestaan en naar waarden

waarvan iedereen kan leven.

God bestaat zeker. Word lid van

de Christelijke Partij

- Religieus: verbonden met iets wat van verder

komt, iets dat losstaat van mijn subjecitieve “ik”

- Godsdienstig: gaat over de band met God.

10


Boeddha toonde ons het pad van

de verlichting. Verlangens en

valse wensen staan in de weg.



- Godsdienstig: gaat over de band met God (hier:

Boeddha). Het levert ook een waardeschaal en een

morele code.

Wie gelooft, kan een deel van de

zorgen uit handen geven.

Godsdienstig: godsdienst is sociaal ingebed en

gekoesterd binnen de beschermende omheining

van een groep, van een traditie en van een

collectief geheugen.

Ik vind alles zo verwarrend...

Wie weet wat het juiste

antwoord is? Niemand toch…

Agnosticisme: we weten niet of er nu al dan niet


twijfelen.

Ik ben gelovig, maar geloof niet

in God

Humanistisch: in zeer ruime zin kun je een

humanist gelovig noemen, maar dan zonder God of

religie.

Ik geloof dat de mens zelf moet

proberen een goede mens te

zijn. Niet uit angst voor God en

de hel, maar voor zijn

medemens.

Humanistisch: de mens zoekt in zichzelf naar de zin

van het menselijke bestaan en naar waarden

waarvan iedereen kan leven. Ze houdt ook een

ethiek in waarin rechtvaardigheid, waarheid,

wijsheid en solidariteit belangrijk zijn. Zij zoekt dit

in verbondenheid met mensen te beleven. Zonder

God dus, maar niet zonder ethiek of moraal.

Bij Jezus vind ik geen dood,

maar eeuwig leven.



– Godsdienstig: duidt een band met het

goddelijke.

De mens heeft de aarde kapot

gemaakt en God laat ons in de

steek. Waarin kunnen wij nu nog

geloven?

Godsdienstig: duidt een band met God. Godsdienst

is ook gekoesterd binnen de beschermende

omheidning van een groep, van een traditie en van

een collectief geheugen. Het levert ook een

waardeschaal en morele code.

Het menselijke verstand zal op

den duur alles mogelijk maken

Atheïsme: God bestaat niet. Je kan God niet

waarnemen met je zintuigen.

Een wereld waar de helft in

armoede of oorlog leeft. Waar

kinderen sterven. Als er een God

is, wil ik niet geloven

Agnosticisme: we weten niet of er nu al dan niet


twijfelen.

11


3. OPDRACHT GELOOF EN WETENSCHAP

OPDRACHT:

We laten een aantal wetenschappers aan het woord.

Probeer aan de hand van de citaten af te leiden of ze atheïstisch, agnostisch,

gelovig,… zijn.

1. Albert Einstein

Albert Einstein (1879-1955) was een theoretisch natuurkundige

met aanzienlijke talenten in de toegepaste wiskunde. Hij wordt

gezien als een van de belangrijkste natuurkundigen uit de

geschiedenis en werd vooral bekend vanwege de speciale

relativiteitstheorie en de algemene relativiteitstheorie. E = mc2; de

formule van Einstein, die een verband geeft tussen energie en

massa, is zijn meest gekende verwezenlijking.

Uitspraken over God:

“Hoewel de gebieden van godsdienst en wetenschap duidelijk van elkaar zijn

afgebakend, bestaan er toch sterke onderlinge relaties en zijn ze afhankelijk van

elkaar.”

“Hoewel godsdienst de zin bepaalt, heeft het ook geleerd van wetenschap welk

middel bijdraagt tot het bereiken van het doel.”

“Aan de andere kant kan wetenschap alleen geschapen worden door lieden die

grondig zijn doortrokken van het streven naar waarheid en begrip. De bron voor

dit gevoel ligt in de godsdienst. Hiertoe behoort ook het geloof in de mogelijkheid

dat de regels waaraan deze wereld onderworpen is, rationeel zijn, d.w.z. voor

rede vatbaar zijn. Ik kan me geen ware wetenschapper indenken zonder deze

diepe overtuiging. Men zou het zo in beeldende vorm kunnen verwoorden:

wetenschap zonder godsdienst is kreupel, godsdienst zonder wetenschap is blind

(science without religion is lame, religion without science is blind).”

”Religie is ontstaan uit de ervaring van het mysterieuze, die echter was

vermengd met angst. Het besef dat er dingen zijn die wij niet kunnen

doorgronden, dat de volmaakte rede en de zuivere schoonheid zich tonen op een

wijze die slechts zeer beperkt toegankelijk is voor ons begrip - dat besef en

gevoel maken het wezen uit van de echt religieuze beleving. In die zin en in geen

enkele andere ben ik een diep-religieuze mens. Een God die de objecten van zijn

schepping beloont en straft, en die net als wij een wil heeft, kan ik me niet

indenken. Ook wil noch kan ik me een individu voorstellen dat de dood overleeft,

ondanks het feit dat dergelijke beelden worden bepleit door zwakke zielen, uit

angst of lachwekkend egoïsme. Ik ben tevreden met het mysterie van de

eeuwigheid van het leven en met het besef van, en de vermoedens omtrent de

http://images.google.be/imgres?imgurl=http://www.etsu.edu/math/gardner/5310/einstein.gif&imgrefurl=http://www.etsu.edu/math/gardner/5310/5310.htm&h=397&w=308&sz=33&hl=nl&start=12&tbnid=d2y_UFkvFnKEYM:&tbnh=124&tbnw=96&prev=/images?q=albert+einstein&gbv=2&svnum=10&hl=nl&sa=G

12


wonderbaarlijke structuur van al wat is, met het opgeslokt zijn door het streven

tot in detail te begrijpen hoe de rede zich in de natuur manifesteert.”

“God dobbelt niet”

Bronnen:

EINSTEIN, A., 1941. Science, Philosophy and Religion, A Symposium [online]. New York:

Conference on Science, Philosophy and Religion in Their Relation to the Democratic Way of Life Inc.

Nederlandse vertaling beschikbaar op: http://www.kolumbus.fi/volwassengeloof/alberteinstein.htm

EINSTEIN, A., 1931. The world as I see it .[online]. (in het Engels) Beschikbaar op:

http://www.aip.org/history/einstein/essay.htm

2. Stephen Hawking

Stephen Hawking (°1942) is een Brits natuurkundige

en professor in Cambridge die vooral bekend is door

zijn werk op het gebied van zwarte gaten en

singulariteiten in de kosmologie. Hij heeft een zware

fysieke handicap waardoor hij in een rolstoel zit en

enkel kan praten door een computer, maar dat houdt

hem niet tegen om zijn wetenschappelijk werk voort te

zetten. Bij het grote publiek is hij, behalve door zijn

handicap, ook bekend door zijn boek “Het heelal”.


“Waarom doet het heelal eigenlijk al die moeite om te bestaan? Is de

geünificeerde theorie (theorie van alles) zo dwingend dat ze haar eigen bestaan

teweegbrengt? Of heeft ze een schepper nodig, en zo ja, heeft deze dan nog

andere gevolgen voor het heelal? En wie schiep de schepper?…Zodra we een

volledige theorie ontdekken zal deze na verloop van tijd voor iedereen

begrijpelijk zijn, niet alleen voor een handjevol geleerden. Dan kunnen allen,

filosofen, geleerden en gewone mensen, deelnemen aan de discussie over de

vraag waarom wij en het heelal bestaan. Wanneer we het antwoord op die vraag

kennen is dat de bekroning van het menselijk verstand – want dan kennen we de

geest van God.”

Bronnen

HAWKING, S.,1997. Het heelal. Amsterdam: Uitgeverij Bert Bakker.

13


3. Richard Feynman

Richard Feynman (1918-1988) was een Amerikaans

natuurkundige. Hij deed belangrijk onderzoek op het gebied van

de kwantumelektrodynamica en won in 1965 de Nobelprijs voor

Natuurkunde. Hij was bovendien een heel kleurrijk figuur (hij gaf

bv. soms les terwijl hij op een stel bongotrommels speelde) en

een goed didacticus.

”Het lijkt mij niet dat dit fantastisch mooie universum, deze enorme

uitgestrektheid van ruimte en tijd en al die verschillende soorten dieren, al die

planeten en al die atomen met hun bewegingen, enzovoort, dat al deze

onnoemelijk gecompliceerde zaken op het toneel zijn gezet opdat God de

menselijke strijd voor goed en kwaad kan gadeslaan – wat toch de visie is die

godsdienst voorstaat. Het podium is te groot voor dat drama.”

”Kijk, ik kan nu eenmaal goed leven met twijfel en onzekerheid en niet-weten. Ik

denk dat het veel interessanter is om niet te weten dan om antwoorden te

hebben die verkeerd zouden kunnen zijn. Ik heb antwoorden bij benadering,

potentiële overtuigingen en diverse graden van zekerheid over verschillende

zaken, maar van niets ben ik helemaal zeker, en er zijn veel dingen waar ik

helemaal niets van weet, zoals bijvoorbeeld de vraag of het iets betekent om ons

af te vragen waarom we hier zijn... Ik hoef het antwoord niet te weten. Het

beangstigt me niet om dingen niet te weten, om verdwaald te zijn in een

mysterieus en doelloos universum, en ik denk dat dat echt het geval is. Ik ben er

niet bang voor.”

Bronnen

SIMMONS, J., 1997. De top-100 van wetenschappers. Utrecht: Het Spectrum

BAIS, F.A., 1998. Kan wetenschap de grote onbekenden elimineren? Tijdschrift In de Marge

[online], nr.1. Beschikbaar op:

www.bezinningscentrum.nl/indemarge/ssi_indemarge/pdf_indemarge_hor/marge198.pdf

14


4. Paul Davies

Paul Davies (°1946) is een Engels natuurkundige en doceert aan de

universiteit van Adelaide (Australië)waar hij professor is in de

natuurfilosofie. Hij doet onderzoek op het gebied van kosmologie en

astrobiologie en daarnaast schreef hij al meer dan 20 boeken,

waaronder een aantal over wetenschap en religie.


“Nu is het zo dat sommige van mijn collega’s dezelfde wetenschappelijke feiten

aanhangen als ik, maar elke diepere betekenis daarvan ontkennen. Ze schuiven

de adembenemende vindingrijkheid van de natuurwetten, de buitengewoon

gelukkige samenstelling van de natuur, en de verrassende begrijpelijkheid ervan

aan de kant en accepteren die als een verzameling wonderen die er nu eenmaal

zijn. Daartoe ben ik echter niet in staat. Voor mij is de vernuftigheid van het

natuurlijke bestaan simpelweg té wonderlijk om het zomaar als gegeven aan te

nemen. Alles pleit voor een diepere onderliggende betekenis. Sommigen noemen

dat een doel, anderen een ontwerp. Aan deze beladen woorden liggen menselijke

begrippen ten grondslag, en ze maken het slechts gedeeltelijk mogelijk te

bevatten waar het universum over gaat. Maar dát het ergens over gaat, daarover

heb ik geen enkele twijfel.”

Bronnen:

DAVIES, P., 1998. Is het universum absurd? Tijdschrift In de Marge [online], nr.1. Beschikbaar op:

www.bezinningscentrum.nl/indemarge/ssi_indemarge/pdf_indemarge_hor/marge198.pdf

5. Arthur Peacocke

Arthur Peacocke (°1924) is een Brits biochemicus en theoloog.

Hij was nauw betrokken bij het befaamde DNA-onderzoek van

Watson en Crick. Sinds 1971 is hij Anglicaans priester. Hij werd

professor aan de faculteit theologie van de universiteit van

Oxford en heeft heel wat gepubliceerd over de relatie tussen

wetenschap en religie.


“De evolutietheorie, die begonnen is bij Darwin, verbreedt eigenlijk ons begrip

van de wereld op een manier die volgens mij heel bemoedigend, versterkend en

verrijkend is voor het christelijk geloof. Het zegt ons, in tegenstelling tot het

gangbare idee dat de schepping 4000 jaar geleden of zelfs 4 of 20 miljard jaar

geleden gebeurde, dat de schepping nu nog doorgaat. Dus wat we ook bedoelen

met God als schepper, het was in elk geval niet iets dat God één keer deed in het

verleden – dat hij bij wijze van spreken alles in gang zette, de klok opwond,

15


wegging en het zijn gang liet gaan. Schepping is iets dat de hele tijd doorgaat.

God is voortdurend schepper, God is voortdurend aan het scheppen.”

Bronnen:

PEACOCKE, A., 1998. Interview. In: Faith and Reason.[online], PBS. Beschikbaar op

http://www.pbs.org/faithandreason/ PEACOCKE, A., 1998. Interview. In: Faith and

Reason.[online], PBS. Beschikbaar op http://www.pbs.org/faithandreason/

6. Richard Dawkins

Richard Dawkins (°1941) is een Brits bioloog. Hij is professor in

Oxford en schrijver van populair wetenschappelijke boeken.

Eén van zijn bekendste boeken is “Het zelfzuchtige gen” waarin

hij uitlegt hoe natuurlijke selectie werkt op niveau van de

genen. Hij is een onvermoeibare verspreider van het

evolutionaire denken, een neodarwinist.

“Ik heb veel sympathie voor mensen die zijn opgegroeid met onwaarheden. Maar

ik wil hen daaruit redden, omdat ze hun leven aan het weggooien zijn. En we

hebben maar één leven. We hebben de gelegenheid om voor onze dood een

aantal zaken echt te begrijpen. Ik vind het tragisch als mensen die gelegenheid

verspillen aan Jehova, Allah of de God van de christenen. Al vind ik wel dat

kinderen de godsdienst van hun voorouders moeten leren, dat maakt deel uit

van hun culturele opvoeding.”

"Sommige mensen zijn van mening, dat er wel wat voor religie te zeggen is,

omdat ze zichzelf onderzoeken en zichzelf beschouwen als, goed, altruïstisch,

liefhebbend en dan denken, dat de evolutietheorie dat niet kan verklaren. Ze

zien dat als een zwakte van de wetenschap. Als de wetenschap tekortschiet,

moet God eraan te pas komen om een verklaring te geven" (..) Maar het kan ook

zijn, dat als de wetenschap geen verklaring kan geven, dat niets het kan

verklaren..Of het kan ook zijn, en dat is mijn overtuiging,dat als de wetenschap

het niet kan verklaren, dat we dan beter ons best moeten doen om er wel achter

te komen".

Bronnen:

DE CEULAER, J., 2005. Grote vragen. De Canvas-tapes & de Knack-interviews. Brussel: Globe

16


7. Gerard Bodifée

Gerard Bodifée (°1946) is een Vlaams doctor in de astrofysica.

Hij deed onderzoek op het gebied van het ontstaan van sterren

en de evolutie van sterrenstelsels. Hij was wetenschapsjournalist

bij De Standaard, medewerker van de VRT, schrijft columns in

Knack en schrijft boeken. Zijn belangstelling gaat vooral uit naar

de fundamentele wetenschappelijke en filosofische vragen die de

mens zich stelt: Wat is de oorsprong en wat is de bestemming

van het bestaan? Hoe verhouden wetenschap en religie zich?


“God is de alles omvattende aandacht die nodig is om de werkelijkheid structuur

en zin te geven. De wereld die wij bewonen is geen willekeurig conglomeraat, zij

is geordend, gewild. Die gewildheid is voor mij God. Hij is het willende, het

aandacht schenkende, het goede, want aandacht schenken is iets goeds. (..) Ik

denk dat iets dat aandacht schenkt een wezen is. En dat daarom het christelijke

beeld van God als een persoon adequaat is. Onze verhouding tot God is als die

tot een persoon. De menselijke persoon is het meest nabij aan het goddelijke op

aarde. Als we ons van God een beeld willen vormen, zien we dat naar mijn

overtuiging het duidelijkst in de menselijke persoon. Niet zozeer in sterren of in

atomen of in bloemen, maar veel duidelijker, hoewel nog zeer onvolkomen, in

een menselijke persoon.”

”De wetenschapper die gehecht is aan zijn nuchtere en vruchtbare methode,

houdt meestal niet van deze beschouwingen. Maar als hij dan afhaakt, en zich

tot zijn wetenschap bepaalt, sluit hij zich op in iets dat weliswaar mooi is, maar

beperkt. Ik kan dat niet. Ik kan moeilijk muren rondom me verdragen. Metsel

een muur rond mij en ik breek hem af of klim erover. Ik denk dat het voor

niemand gezond is zich op te sluiten in een hokje, of het nu dat van de

wetenschap is, of een ander. Mensen passen niet in hokjes.”

Bronnen:

VERLEYEN, F., 1993. Op de rand van een vulkaan. Gesprekken met Gerard Bodifée.

Kapellen:Pelckmans.

17


GROEPSWERK:

Je maakt deze opdrachten schriftelijk. Je dient per groep 1 blad in met

de antwoorden.

1. Probeer aan de hand van de citaten af te leiden of de wetenschapper in

kwestie atheïstisch, agnostisch of gelovig is. Vul onderstaande tabel in.

Naam Atheïst agnost gelovig

Albert Einstein Voor Einstein vallen argumenten te verzinnen voor elke

vorm van geloof/ongeloof. Hangt dus af van persoonlijk

aanvoelen en eigen argumentatie.

Stephen Eerder atheïstisch. Hij gebruikt woorden uit religie en

Hawking geloof als symbolen, niet omdat hij erin gelooft.

Ook hier geldt dat je argumenten kan verzinnen voor de

andere twee vormen van geloof/ongeloof.

Richard

Feynman

X

Paul Davies

X

Arthur Peacocke

X

Richard

Dawkins

X

Gerard Bodifée

X

18


2. Hieronder vind je telkens een korte samenvatting van de citaten. Zet

bij de samenvatting de juiste wetenschapper.

a) Ons universum zit zo vernuftig in elkaar dat er volgens mij een diepere

betekenis, een ontwerp, achter zit.

Paul Davies

b) God is aandacht, daarom vind ik God niet zozeer in de natuur, maar wel in

mensen. Wetenschappers die zich enkel met hun wetenschap bezighouden (en

niet met religie) sluiten zich op in een hokje. Ik kan dat niet.

Gerard Bodifée

c) De evolutietheorie zegt ons dat God nu nog voortdurend aan het scheppen is

en dat hij de wereld niet op één welbepaald moment geschapen heeft.

Peacocke

d) Ook al zijn wetenschap en religie heel verschillend, toch kan religie niet

zonder wetenschap en wetenschap niet zonder religie. Ik besef dat er veel

dingen zijn die we niet kunnen begrijpen en in die zin ben ik een religieus mens,

maar ik geloof niet in een persoonlijke God.

Einstein

e) Dit prachtige heelal is te groot om geschapen te zijn opdat God de strijd

tussen goed en kwaad zou kunnen bekijken. Er zijn veel dingen die ik niet weet

of waar ik niet zeker van ben, maar ik kan leven met onzekerheid en twijfel.

Feynman

f) Mensen die zich bezighouden met God, houden zich volgens mij met

onwaarheden bezig. Als de wetenschap geen verklaring kan geven, dan kan niets

het verklaren. God hoeft daar niet aan te pas te komen.

Dawkins

g) Zodra we de “Theorie van Alles” kennen, zullen we het antwoord kennen op

de vraag waarom wij en het heelal bestaan. Dan kennen we de geest van God.

Hawking

3. Welke uitspraak vind jij persoonlijk de mooiste? En waarom? (Per groepslid

een eigen persoonlijke mening op een apart blad)


19


4. Hoe staat Peacocke tegenover deïstisch atheïsme? Leg uit of hij akkoord is

met deze strekking of niet en waarom.

Niet akkoord. De schepping blijft volgens Peacocke altijd maar doorgaan. God

blijft dus betrokken bij het aardse gebeuren.

5. Wat bedoelt Einstein volgens jou met zijn uitspraak ‘god dobbelt niet’?

Je legt uit wat hij bedoelt volgens jou ( /2) en je geeft een CONCREET Voorbeeld

( /2) waar je jouw uitleg mee illustreert.


6. PRESENTATIE:

Met welke van de geciteerde wetenschappers ga je het meest akkoord ? Leg uit

waarom je akkoord gaat. Je werkt in groep, dus je zult een consensus (desnoods

een compromis) moeten bereiken.

CONCREET:

Je geeft me ten minste 3 argumenten die uitleggen waarom jullie met de

geloofsvisie van die bepaalde wetenschapper akkoord gaan. ( /6)

Je geeft 1 volledig nieuwe uitspraak van deze wetenschapper. Je zorgt

er met andere woorden voor dat we ook eens iets horen dat we nog niet

wisten over deze wetenschapper. ( /3)

Je zorgt voor een creatieve verwerking. Je illustreert de geloofsvisie van

jouw wetenschapper aan de hand van iets creatiefs. Je mag zelf iets

maken, een toneeltje opvoeren, een interview zoeken of zelf afnemen, een

kunstwerk kiezen dat erbij hoort, een grappig filmpje… Let op twee

dingen: ten eerste of deze uitwerking wel relevant is, m.a.w. of die wel

past bij de geloofsvisie ( /3), ten tweede of je verwerking goed uitgevoerd

is, origineel uitgewerkt… ( /3)

20


4. EEN BEDENKING, BLAISE PASCAL

‘Enkel de God van de filosofen is dood’

Vanaf het ogenblik dat wetenschap een hoge vlucht nam, is de tweedeling

geloof/wetenschap begonnen. Niet alle wetenschappers en filosofen waren daar

zo gelukkig mee. Blaise Pascal bijvoorbeeld, zelf een vooraanstaand wis- en

natuurkundige, maar ook een christelijke filosoof uit de 17de eeuw, had daar

moeite mee.

Het hart heeft zijn redenen, die de rede niet kent (Le coeur a ses raisons, que la

raison ne connaît point) is een van de meest beroemde uitspraken van Pascal.

Nog een bekende uitspraak van Pascal (opgenomen in de Pensées), is dat men

volgens de kansrekening wel in God moet geloven: als deze namelijk bestaat, is

de winst voor de gelovige oneindig. Bestaat God niet, dan verliest men niets (Le

pari, de gok). Deze redenering staat bekend als de gok van Pascal.

Pascal had geen moeite met wetenschap, maar wel met de gedachte dat

wetenschap God probeerde uit te leggen en beredeneren. Dat maakte dat ‘de

God van de filosofen stierf’. God valt niet uit te leggen, God staat immers boven

en buiten de wetenschap. Als je hem probeert uit te leggen, wordt hij een

levenloos voorwerp, een studie-object...

http://nl.wikipedia.org/wiki/Pens%C3%A9es

21


Mémorial

Na zijn dood vond men in de voering van een kledingstuk van Pascal,

handschriften van hem. Het was een getuigenis in tweevoud op perkament en

papier dat zo begint:

'Het genadejaar 1654

Maandag 23 november (...) vanaf ongeveer half elf 's avonds tot ongeveer half één 's nachts.

VUUR

God van Abraham, God van Isaak, God van Jakob. Niet de God van filosofen en geleerden. Zekerheid. Zekerheid. Gevoel. Vreugde. Vrede. God van 'Jezus

Christus' (.....)

OPDRACHT:

Leg in je eigen woorden volgende uitspraken uit:

a. “Enkel de God van de filosofen is dood”

Persoonlijk antwoord.

b. “Het hart heeft zijn redenen, die de rede niet kent”

Persoonlijk antwoord.

c. “De gok van Pascal”


(Volgens de kansrekening moet je wel in God geloven: als deze namelijk bestaat,

is de winst voor de gelovige oneindig. Bestaat God niet, dan verlies men niets)

http://nl.wikipedia.org/wiki/23_november

http://nl.wikipedia.org/wiki/God_(christendom)

http://nl.wikipedia.org/wiki/Abraham

http://nl.wikipedia.org/wiki/Iza%C3%A4k_(persoon)

http://nl.wikipedia.org/wiki/Jakob_(aartsvader)

http://nl.wikipedia.org/wiki/Jezus_(traditioneel-christelijk_benaderd)

http://nl.wikipedia.org/wiki/Jezus_(traditioneel-christelijk_benaderd)

22


5. PSEUDO-WETENSCHAPPEN

Wat is pseudo-wetenschap?

TED-Talk Michael Shermer. (hoofdredacteur ‘Skeptic Magazine’). Why people believe weird things. (http://www.ted.com/talks/michael_shermer_on_believing_strange_things)

Bekijk aandachtig de TED-talk. Beantwoord daarna de vragen.

1. Haal uit de TED-talk de eigenschappen van pseudo-wetenschap. M. Shermer vertelt dit aan de hand van een voorbeeld: de Quadro 2000

Wichelroede. Dit is een wichelroede om marihuana in lockers van studenten te vinden…

- Pseudo-wetenschap kijkt enkel naar de treffers en niet naar de missers. - De data van onderzoek wordt niet bijgehouden zoals in de wetenschap. Het

wordt dus niet ondersteund door precieze metingen. - Als men de Wichelroede testte kwam dit uit op 50% juist en 50% fout. Dit is

wat je zou verwachten bij tossen…

- Het begint met een hypothese. Vervolgens zoekt men alleen naar feiten die de hypothese steunen.

- Pseudo-wetenschap baseert zich niet op de algemeen aanvaarde wetenschappelijke methodes en op gangbare natuurwetenschappelijke theorieën

2. Welke voorbeelden van pseudo-wetenschap komen aan bod in de TED-

talk? Astrologie, tarrotkaartlezen, intelligent design creationisten, buitenaards leven, overal gezichten/patronen in zien, spreken met doden…

3. Hoe verklaart M. Shermer dat mensen in rare dingen geloven?

Dat komt doordat we vaak met dingen te maken hebben op een eenvoudig niveau.

4. Vergelijk met wetenschap: wat is het verschil tussen een pseudo-

wetenschap en echte wetenschap? Met wat houdt de wetenschap ook

rekening? Wat is een belangrijke vraag die wetenschap stelt? De wetenschap houdt niet enkel rekening met treffers, maar ook met de missers

tijdens het onderzoek. Zij houden alle data precies bij. Zij stellen zich de vraag: wat is het meest waarschijnlijk?

5. Waarom is geloof geen pseudo-wetenschap? Geloof claimt niet dat ze wetenschappelijk zijn en gaan geen gevestigde

wetenschappelijke inzichten omverwerpen.

Vul aan in de rode tabel: Wat is het mensen wereldbeeld van Michael Shermer in deze TED-talk?

http://www.ted.com/talks/michael_shermer_on_believing_strange_things

23


Bekijk het filmpje “Johan Braeckman vs. Nordine Taouil (part 1/2)”.

Dit toont een debat tussen Johan Braeckman en Nordine Taouil over evolutie en creationisme (De Zevende Dag, 03/02/2008) (https://www.youtube.com/watch?v=4MMpxlN-TdQ)

Beantwoord deze vragen:

1. Hoe legt N. Taouil het creationisme uit a.d.h.v. de Koran?

God heeft ons geschapen. Het scheppingsverhaal staat in de Koran. Het is onmogelijk dat de schepping zich in etappes heeft voltooid. God heeft ons geschapen door klei en in die klei heeft hij het leven ingeblazen.

2. Wat is volgens J. Braeckman een negatief gevolg van dit denken?

Het gaat niet enkel over de evolutietheorie, maar over wetenschappen in het algemeen. Creationisten verwerpen daardoor ook de wetenschappelijk attitude in het algemeen. Er zijn reeds problemen met marginalisering van die mensen. Zij

vinden moeilijk jobs en stromen niet door naar hogere studies. Mensen die een letterlijke interpretatie willen aanhouden van een geloofsboek (bv. de Koran),

hebben moeite om wetenschappen verder te studeren na het middelbaar.

3. Hoe kan dit negatief gevolg volgens J. Braeckman opgelost worden?

De verantwoordelijkheid ligt bij iedereen die daar een rol in kan spelen om die mensen duidelijk te maken dat het aanvaarden van wetenschappelijke theorieën

niet noodzakelijk hoeft te betekenen dat men het belang van de tradities in de islam of in het christendom etc verwerpt.

4. Wat is volgens N. Taouil het probleem voor wetenschappers? Veel wetenschappers zijn bang dat ze niet geaccepteerd zullen worden door

wetenschappelijke tijdschriften, door academische erkenningen enz. Hierdoor komen ze niet naar buiten met hun studies en hierdoor kunnen ze niet promoveren naar een hoger niveau.

5. Waarom kan je creationisme een pseudo-wetenschap noemen?

Creationisten baseren zich niet op de algemeen aanvaarde wetenschappelijke methodes en op gangbare natuurwetenschappelijke theorieën. In dit geval zet men zich zelfs af tegen de evolutieleer.

Bovendien is de Koran geen wetenschappelijke bron ook al zegt N. Taouil dat er wetenschappelijke verklaringen in te vinden zijn. Het is een geloofsboek waarbij

letterlijke interpretatie niet van toepassing is.

Vul aan in de rode tabel: Hoe zou je N. Taouil zijn godsbeeld omschrijven?

https://www.youtube.com/watch?v=4MMpxlN-TdQ

24


6. GELOOF EN WETENSCHAP: EEN WORSTELING OM GELIJKHEID

VAN DE NEDERLANDSE WETENSCHAPPELIJKE SITE ‘SCIENTIAS’:

NIET OVERLAPPENDE MAGISTERIA: WAARDERING VOOR RELIGIE

ÉN WETENSCHAP

Sinds de opkomst van de evolutietheorie

passen religie en wetenschap niet meer samen

door één deur. Maar waarom eigenlijk? Is dat

wel nodig? Nee, vindt auteur Stephen Jay

Gould, auteur van het boek ‘God en Darwin’.

“Ik weet niet hoe natuurwetenschap en religie

binnen een gemeenschappelijk stelsel van

analyse of verklaring verenigd of zelfs tot één

geheel gemaakt zouden kunnen worden, maar

evenmin waarom die twee ondernemingen een

onderling conflict zouden moeten voelen”, zegt

agnost Gould in de inleiding. “De

natuurwetenschappen streven ernaar de

werkelijkheid van de natuur in kaart te brengen

en theorieën op te stellen die de aangetroffen

feiten met elkaar in verband brengen en

verklaren. De religie beweegt zich daarentegen

op het even belangrijke, maar geheel verschillende terrein van de menselijke strevingen,

zingeving en waarden. Onderwerpen die binnen het feitelijk domein van de

natuurwetenschappen wel verhelderd, maar nooit opgelost worden.”

25


Gould heeft een benaming voor het principe dat hij aanhangt: het NOMA-principe. NOMA

staat voor ‘Niet Overlappende Magisteria’. Oftewel: natuurwetenschappen en religie

hebben een eigen bereik (magisterium) waarbinnen ze uitspraken mogen doen. De twee

partijen overlappen elkaar niet, want dan houdt één van de twee zich niet aan het

magisterium.

Wat houdt dit precies in? Een simpel voorbeeld: wetenschappers vinden het bot van een

dinosaurus. Volgens de natuurwetenschap is dit bot 65 miljoen jaar oud. Gould meent dat

christenen hier niet tegenin mogen gaan zonder hard bewijs. De wetenschappers hebben

immers gedegen onderzoek verricht. Stel, christenen gaan er wel tegenin, dan botsen

magisteria. Andersom geldt het ook: christen geloven in één God. Wetenschappers mogen

niet beweren dat God niet bestaat, omdat er geen bewijs is. De natuur is wat zij is en kan

per definitie geen antwoord geven op religieuze vragen over God, zin en ethische waarden.

Stel, christenen, moslims, atheïsten, wetenschappers en agnosten kiezen geen gulden

middenweg en kennen geen aanzien toe aan beide zaken, dan zijn er volgens Gould twee

mogelijke uitwegen: 1. de oorlog tussen wetenschap en religie breekt uit: één van de twee

wint; of 2. wetenschap en religie staan voor dezelfde zoektocht en kunnen volledig en

soepel in één grootse synthese verenigd worden, net als een grote wassen bal zonder

scherpe kanten of uitstekende punten.

OPDRACHTEN BIJ DE TEKST:

1. Wat denkt Gould over de combinatie wetenschap en religie? Leg voldoende

uit. Geloof en wetenschap moeten niet in onderling conflict staan. Beide handelen op verschillende terreinen.

De natuurwetenschappen streven ernaar de werkelijkheid van de natuur in kaart te brengen en theorieën op te stellen die de aangetroffen feiten met elkaar in

verband brengen en verklaren. De religie beweegt zich daarentegen op het even belangrijke, maar geheel

verschillende terrein van de menselijke strevingen, zingeving en waarden. Onderwerpen die binnen het feitelijk domein van de natuurwetenschappen wel verhelderd, maar nooit opgelost worden.

2. Gould heeft het over het ‘NOMA-principe’. Leg in eigen woorden uit wat

het NOMA-principe betekent! NOMA staat voor “Niet Overlappende Magisteria”. Oftewel: natuurwetenschappen en religie hebben een eigen bereik (magisterium) waarbinnen ze uitspraken

mogen doen. De twee partijen overlappen elkaar niet, want dan houdt één van de twee zich niet aan het magisterium.

3. Wat zijn volgens Gould de twee mogelijke uitwegen als christenen,

moslims, atheïsten, wetenschappers en agnosten geen gulden middenweg

kiezen? De oorlog tussen wetenschap en religie breekt uit: één van de twee wint

Wetenschap en religie staan voor dezelfde zoektocht en kunnen volledig en soepel in één grote synthese verenigd worden, net als een grote wassen bal zonder scherpe kanten of uitstekende punten.

26


AANVULLINGEN GROENE TABEL:

Agnosticisme

Atheïsme

Creationisme

Deïsme

Diversiteit

Exegese

Fundamentalisme

De gok van Pascal

Humanisme

NOMA-principe

Pacifist

Platonist

Pluriformiteit

Positivisme

Pseudo-wetenschap

Theologie

Traditionele kerk

Transcendent

Documents

INLEIDING: GOD IN LEUVEN? TUSSEN AANTREKKING ENgodsdienstmariagaard.weebly.com/uploads/1/0/0/8/...dichtbij Rotterdam en studeert evangelische theologie aan de Evangelische Theologische