ျမနမာႏငငအတြငးရ လနညးစတငးရငးသားေဒသမားတြင ေနထငၾကသမားသည အတတကာလမလ႔အခြငအေရး ခးေဖာကမႈမား ႏင ကးလြနမႈမား၏အကးဆကမားက ဆကလကရငဆငၾကေတြ႔ေနရလကရသည။ ထလ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားတြင စစပြမားျဖစပြားေနသညကာလ၌ ၾကေတြ႔ရေသာ ခးေဖာကမႈမားပါသကသ႔ စစဘကဆငရာတးခ႕လပေဆာငမႈမားႏင စးပြားေရး ထခကပကစးမႈမားေၾကာင ေတြ႔ၾကခစားရေသာ ခးေဖာကမႈမားလညးပါဝငသည။ သ႔ေသာ ဆကလကျဖစပြားလကရေသာလက နကကငပဋပကၡမား၊ အျပငတညရေနေသာ တရားစရငေရးစနစမား၊ ႏငငေရးေမာမနးခကမရျခငးမားအျပင တစႏငငလးတြင ျပညတြငးစစႏင လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားမာ အစဥအလာအရ သ႔မဟတ ပစမးစျဖင ဆကလကျဖစပြားလကရသည။ ထ႔အ တြက ဤခးေဖာကမႈမားအားေျဖရငးရန ႀကးပမးေနမႈမားႏင ထႀကးပမးမႈမား၏သကေရာကမႈမားမာ ေႏာငေႏးၾကန႔ၾကာလက ရသည။

၂၀၁၅ ခႏစတြင တစႏငငလးပစခတတကခကမႈရပစေရးသေဘာတစာခပ (NCA) အား လကမတေရးထးျခငးသည အေပါငး လကၡဏာေဆာငသည ေျပာငးလမႈအခ႕ျဖစေပၚေစခသည။ ယခအခါတြင ေရ႕ဆကရနခကခေနသည ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥ သည ျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငးရ သမငးဝငအေမြဆးျဖစသည လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားႏင အသစေပၚထြကလာသည ခးေဖာကမႈမားအေပၚ မညသညအတငးအတာအထ ေျဖရငးေပးႏငမညက ရငးလငးစြာမသရေသးေပ။ အတတကာလမခးေဖာက မႈမားသည ေဒသခမား၏ေန႔စဥဘဝအား အမနတကယပင သကေရာကမႈမား ဆကလကရေနၿပး ခးေဖာကမႈပစအသစမားသည လညး ေဒသချပညသလထ၏ စးပြားေရးကပါ ထပေလာငးထခကမႈမား ရေစပါသည။

“သတ႔ကတငးျပညက သတ႔ႀကကသလအပခပတယ။ သတ႔က တကယေတာ ဥပေဒကလကနာတာမဟတဘး။ စစအစးရလက ထကက ကၽြနေတာတ႔ေတြ ေသနတကပေၾကာကတယ။ အဒအခနတနးက စစတပကအမန႔ကလကနာရေတာ ဘယသကမေခါငး မေမာရဘး။ အဒါေၾကာင ဘယသမတရားမတမႈန႔ပတသကၿပး အသမထြကဘး။ အဒအစား တတတတေလးေနတာက ကၽြနေတာ တ႔အတြက ပၿပးေကာငးတယ။ ကၽြနေတာ ဘယတနးကမ တရားမတမႈရတယလ႔ မခစားရဘး။”

ေကးရြာသႀကးတစဥး၊ သေတာငႀကးၿမ႕နယ၊ ေတာငငခရင/ကရငျပညနယေျမာကပငး

လကလမးမမႏငေသးေသာ အမနတရားမားျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငးရ ၿငမးခမးေရး၊ တရားမတမႈႏင တာဝနယမႈတာဝနခမႈအေပၚ

ေဒသခမား၏အျမငသေဘာထားမား

လကလမးမမႏငေသ

းေသာ အ

မနတရားမား ျမနမာျပည

အေရ႕ေတ

ာငပငးရ ၿငမးခမးေရး၊ တရားမတ

မႈႏင တာဝနယ

မႈတာဝနခမႈအ

ေပၚ ေဒသခမား၏

အျမငသ

ေဘာထ

ားမား

၁၉၉၂ ခႏစတြင စတငတညေထာငခေသာ ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔သည လြတလပေသာလထအေျချပအဖြ႔အစညးတစချဖစၿပး ျမနမာျပညအတြငး လ႔အခြငအေရးအေျခအေန တးတကေကာငးမြနလာေစရန ရြာသားမား၏အသမားက မတတမးတငျခငးႏင လ႔အခြငအေရးခး ေဖာကခရမႈမားအေပၚ သတ႔၏အခြငအေရးမားက ျပနလညေတာငးဆျခငး၊ တ႔ျပနကာကြယျခငး စသညနညးဗဟာမားအား ပပးေပးျခငးျဖငလပေဆာငေနပါသည။ ထ႔အ ျပင ရရသညသတငးအခကအလကမားက ျဖန႔ေဝေပးျခငးႏင ခးေဖာကမႈမားကကာကြယလကရသညရြာသားမား၏နညးဗဟာမား ပမေကာငးမြန ေစရန ၎တ႔ႏငပးေပါငးလပေဆာငမႈမားလပျခငးျဖင ျမနမာျပညရလ႔အခြငအေရးအေျခအေန ပမတးတကေကာငးမြနလာေစရန ႀကးပမးလကရပါ သည။ ကြႏပတ႔၏လပငနးမားက အေသးစတသရလပါက www.khrg.org တြင ဖတရႈ ႏငပါသည။

6.9 434.9 x 309 mm.ขนาดตดสาเรจ 209 x 297 mm.

လကလမးမမႏငေသးေသာ အမနတရားမားလကလမးမမႏငေသးေသာ အမနတရားမားျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငးရ ၿငမးခမးေရး၊ တရားမတမႈႏင တာဝနယမႈတာဝနခမႈ ျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငးရ ၿငမးခမးေရး၊ တရားမတမႈႏင တာဝနယမႈတာဝနခမႈ

အေပၚ ေဒသခမား၏အျမငသေဘာထားမားအေပၚ ေဒသခမား၏အျမငသေဘာထားမား

ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔၂ဝ၁၉ ခႏစ၊ စကတငဘာလ

လကလမးမမႏငေသးေသာ အမနတရားမား -လကလမးမမႏငေသးေသာ အမနတရားမား - ျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငးရ ၿငမးခမးေရး၊ တရားမတမႈႏင တာဝနယမႈတာဝနခမႈအေပၚ ေဒသခမား၏ အျမငသေဘာထားမား

ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔မ ေရးသားထတေဝသည။

၂ဝ၁၉ ခႏစ၊ စကတငဘာလ။ KHRG #2019-02

အေရ႕ႏင အေနာကမကႏာဖးပ၏ ဓာတပမားအေၾကာငးအား ဤအစရငခစာ၏ေနာကဆးစာမကႏာတြင ေကးဇးျပ၍ၾကညပါ။

ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔အား ၁၉၉၂ ခႏစတြင စတငတညေထာငၿပး ျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငးေကးလကေဒသမားရ ရြာသားမား ႏင ေဒသခလထမား၏အေျခအေနမားအား ၎တ႔ႏငတကရကေတြ႔ဆေမးျမနးျခငးမား၊ ဓာတပႏင အျခားအေထာကအထားမားအား ျဖင မတတမးတငမႈမားျပလပပါသည။ ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔သည သးျခားလြတလပစြာလႈပရားေဆာငရြကေသာ အဖြ႔အစညးျဖစ ၿပး မညသညႏငငေရး သ႔မဟတ အျခားအဖြ႔အစညးမားႏင ပတသကျခငးမရပါ။ ကၽြႏပတ႔၏လပငနးမားက သရလပါက အငတာနက စာမကႏာျဖစသည www.khrg.orgwww.khrg.org တြင ေတြ႔ရႏငပါသည။ သ႔မဟတ ကၽြႏပတ႔၏ ထတေဝၿပးေသာ အစရငခစာမားက ရယလပါက အးေမးလလပစာ khrg@khrg.orgkhrg@khrg.org သ႔ ဆကသြယ ေတာငးယႏငပါသည။

ဤအစရငခစာအား ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔မ ၂ဝ၁၉ တြင ထတေဝၿပး အဖြ႔၏မပငျဖစသည။ ဤအစရငခစာတြငပါရေသာအေၾကာငး အရာမားက မမကယပငအကးအျမတအတြကမဟတပ အမားအကးအတြက သ႔မဟတ သတငးမဒယာမားတြငေဖာျပလျခငးႏင ဆကစပသညရညရြယခကမားအတြက ထပမကးယအသးျပျခငး သ႔မဟတ ျဖန႔ေဝျခငးမားလပေဆာငႏငပါသည။ သ႔ေသာ စးပြား ေရးအကးအျမတအတြက ျပနလညအသးျပထတေဝလပါက ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔ထမ ဥးစြာခြငျပခကရယရနလအပပါသည။ ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔မ ဤအစရငခစာအား မလအဂၤလပဘာသာမ ျမနမာဘာသာသ႔ ျပနဆထားျခငးျဖစသည။

ဤအစရငခစာသည ေရာငးရနမဟတပါ။ ဤအစရငခစာသည ေရာငးရနမဟတပါ။

မာတကာမာတကာ

နဒါနးနဒါနး --------------------------------------------------------------------------------------------------- 2အစရငခစာအႏစခပ -------------------------------------------------------------------- 2အၾကျပခကမား ------------------------------------------------------------------------- 7အစရငခစာေရးသားမႈနညးလမးမား ----------------------------------------------------- 15ႏငငေရးအေျခအေန ---------------------------------------------------------------------- 19ေဝါဟာရမားႏင အတေကာကအသးအႏႈနးမား --------------------------------------- 24

အခနး (၁)။ ။ အပစခတရပစေရးမတငမက လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမား - အခနး (၁)။ ။ အပစခတရပစေရးမတငမက လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမား - ဆကလကခစားရလကရေသာအေမြဆးဆကလကခစားရလကရေသာအေမြဆး --------------------------------------------------------------- 25

(က) ျခငသးသပျခငး --------------------------------------------------------------------- 26(ခ) ေနရပေရႊ႕ေျပာငးေနထငျခငး ------------------------------------------------------- 41(ဂ) လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈ၏ သကေရာကမႈမား ------------------------------------ 46ဓာတပမား။ ။အပစခတရပစေရးမတငမက လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမား - ဆကလကခစားရလကရေသာအေမြဆး ------------------------------------------------- 54

အခနး (၂)။ ။ NCA ေရးထးၿပးေနာကပငး ျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငးရအေျခအေနမားအခနး (၂)။ ။ NCA ေရးထးၿပးေနာကပငး ျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငးရအေျခအေနမား ----------- 59(က) NCA ေရးထးၿပးေနာကပငး လထဘဝအေျခအေနမား ----------------------------- 61(ခ) ေဒသခမား၏ ၿငမးခမးေရးျဖစစဥအေပၚ အျမငသေဘာထားမား ------------------- 87ဓာတပမား။ ။ NCA ေရးထးၿပးေနာကပငး ျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငးရ အေျခအေနမား -------------------------------------------------------------------------- 93

အခနး (၃)။ ။ျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငးရ တရားမတမႈ အေျခအေနအခနး (၃)။ ။ျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငးရ တရားမတမႈ အေျခအေန ------------------------------- 96(က) ပဏာမအပစခတရပစေရးမတငမ လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားအတြက တာဝနယမႈတာဝနခမႈမရျခငး ------------------------------------------------------------ 97(ခ) ျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငးရ လကရတရားစရငေရးစနစအေပၚ အျမငသေဘာထားမား ------------------------------------------------------------------ 110

နဂးခပနဂးခပ ------------------------------------------------------------------------------------------------- 120အေရ႕မကႏာဖးႏင အေနာကမကႏာဖးအေရ႕မကႏာဖးႏင အေနာကမကႏာဖး --------------------------------------------------------------- 122

1

လကလမးမမႏငေသးေသာ အမနတရားမား

နဒါနးနဒါနး

အစရငခစာ အႏစခပ အစရငခစာ အႏစခပ

ျမနမာႏငငအတြငးရ လနညးစတငးရငးသားေဒသမားတြင ေနထငၾကသမားသည အတတကာလမ လ႔အခြင အေရးခးေဖာကမႈမားႏင ကးလြနမႈမား၏အကးဆကမားက ဆကလကရငဆငၾကေတြ႔ေနရလကရသည။ ထလ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားတြင စစပြမားျဖစပြားေနသညကာလ၌ ၾကေတြ႔ရေသာ ခးေဖာကမႈမား ပါသ ကသ႔ စစဘကဆငရာတးခ ႕လပေဆာငမႈမားႏင စးပြားေရး ထခကပကစးမႈမားေၾကာင ေတြ႔ၾကခစားရေသာ ခးေဖာကမႈမားလညး ပါဝငသည။ သ႔ေသာ ဆကလကျဖစပြားလကရေသာ လကနကကငပဋပကၡမား၊ အၿပင တညရေနေသာ တရားစရငေရးစနစမား၊ ႏငငေရးေမာမနးခကမရျခငးမားအျပင တစႏငငလးတြင ျပညတြငး စစႏင လ႔အခြငအေရး ခ းေဖာကမႈမားမာ အစဥအလာအရ သ႔မဟတ ပစမ းစျဖင ဆကလကျဖစပြားလကရသည။ ထ႔အတြက ဤခးေဖာကမႈမားအားေျဖရငးရန ႀကးပမးေနမႈမားႏင ထႀကးပမးမႈမား၏ သကေရာကမႈမားမာ ေႏာငေႏးၾကန႔ၾကာလကရသည။ ကရငအမးသားအစညးအရး (KNU)ႏင ျမနမာအစးရတ႔အၾကား ၂၀၁၂ခႏစ ပဏာမအပစခတရပစေရးသေဘာတညခက လကမတေရးထးၿပးေနာကတြင သသာထငရားသညတးတကမႈ မား ရရလာေသာလညး ျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငးရ ျပညသမားမာ လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားအား ကယကယျပန႔ျပန႔ ခစားရလကရေနေသးသည။ လကနကကငတကပြမား ေလာနညးသြားၿပးေနာကရြာသားမားသည အျခားလ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈပစအသစမားျဖစေသာ ေျမယာသမးယျခငးအျပင ပမဆးရြား ေသာ အေျခအေနမားႏင ဆကလကရငဆငၾကရသည။ ပဋပကၡဒဏ ခစားရေသာ ျပညသမားအေနျဖငလညး ဆယစႏစၾကာေအာင ျဖစေပၚလကရေသာ လကနကကငတကပြမား၏ သကေရာကမႈမား၊ လမးေရး ခြျခား ဆကဆမႈမားႏင ခါးသးသည လမႈစတဒဏရာမားက ခစားၾကရသည။

၂၀၁၅ ခႏစတြင တစႏငငလးပစခတတကခကမႈရပစေရးသေဘာတစာခပ (NCA)အား လကမတေရးထးျခငး သည အေပါငးလကၡဏာေဆာငသည ေျပာငးလမႈအခ ႕ ျဖစေပၚေစခသည။ ယခအခါတြင ေရ႕ဆကရနခကခေန သည ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥသည ျမနမာႏငငအေရ႕ေတာငပငးရ သမငးဝငအေမြဆးျဖစသညလ႔အခြငအ ေရးခးေဖာကမႈမားႏင အသစေပၚထြကလာသည ခးေဖာကမႈမားအေပၚ မညသညအတငးအတာအထ ေျဖရငးေပးႏငမညက ရငးလငးစြာမသရေသးေပ။ အတတကာလမခးေဖာကမႈမားသည ေဒသခမား၏ေန႔စဥ ဘဝအား အမနတကယပင သကေရာကမႈမားဆကလကရေနၿပး ခးေဖာကမႈပစအသစမားသညလညး ေဒသချပညသလထ၏စးပြားေရးကပါ ထပေလာငးထခကမႈမား ရေစပါသည။ ထ႔ေၾကာင လ႔အခြငအေရးခး ေဖာကခရေသာေဒသခမားအေနျဖင တရားမတမႈႏင ေကလညေအာငေပးသညေလာေၾကးေငြမားရရရန အလြနအေရးႀကးလပါသည။ ၎တ႔၏စးရမမႈမားအား ထေရာကစြာေျဖရငးေပးႏငျခငး ရမရကမ ထခကခစားရ ေသာသကဆငရာ ေဒသခမားကသာ ဆးျဖတေပးႏငမညျဖစသည။

ဤအစရငခစာတြင ျမနမာျပညအေရ႕ေတာငးပငးရ သမငးေၾကာငးတစေလာက ျဖစေပၚလာေသာ လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈပစမားႏင ေျပာငးလလာေသာ ခးေဖာကမႈပစမားက ေဖာျပထားပါသည။ ထ႔အျပင အတတ ကာလႏင လကရလ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားအေပၚ ရြာသားမားမ တရားမတမႈႏင ျပနလညကစားမႈမား ရရႏငသည ပစမား အေပၚ ေဒသခမား၏အျမငမားကပါ ေဖာျပထားပါသည။ အခ႕ေသာ အေျပာငးအလမားအား နားလညႏငရနအတြက ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔ (KHRG) မ ၂၀၁၅ ခႏစ တစႏငငလးပစခတတကခကမႈ ရပစေရးသေဘာတစာခပ လကမတေရးထးၿပးေနာကပငး ရြာသားမား၏ဘဝအေျခအေနက အဓထားေမးျမနးခ ပါသည။ သ႔ေသာလညး စစတပ၏ျပမလပေဆာငမႈမားႏင လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားမာ ၂၀၁၂ ခႏစ ပဏာမအပစအခတရပစေရးကာလမစတင၍ ေျပာငးလမႈမားစြာရေၾကာငးက နားလညထားရမညျဖစသည။ ဤအစရငခစာရ ေဖာျပခကတစေလာကလးတြင အပစခတရပစေရး သေဘာတညမႈ (၂) ရပလး၏ကာလအတြငး ထငဟမႈမားက ရညညြနးထားပါသည။ သ႔ေသာ ရြာသားအမားစမာ အဆပါအပစခတရပစေရး ကာလႏစခအား ဆကလကလပေဆာငေနေသာ ျဖစစဥတစခတညးအျဖစသာ ႐ႈျမငပါသည။

ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔

2

အခနး (၁) တြင အပစခတရပစေရးမတငမ ကာလမားအတြငး သမငးေၾကာငးတစေလာက ျဖစေပၚခသည ျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငးရ လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈႏင အၾကမးဖကမႈမားက သးသပေဖာျပထားသည။ ဤအခနးတြင၂၀၁၂ ခႏစမတငမကာလမားက ျပညသမားမ အမားဆးေတြ႔ၾကခစားရသည ခးေဖာကမႈမား အထးသျဖင ေနရပစြန႔ခြာေနထငျခငးမားႏင လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမား၏ ေရရညသကေရာကမႈမားက အဓကထားၿပး ျပနလညသးသပထားပါသည။ ျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငးရ ေဒသခမား၏ အျမငသေဘာထား မား၊ ၿငမးခမးေရးျဖစစဥတြငၾကေတြ႔ရသည အခကအခမားႏင ကးလြနခရသမား၏ တရားမတမႈအား ေတာင တေနမႈကနားလညရနအတြက ျဖစပကခသညသမငးေၾကာငးႏင ေရရညတညရေနေသာအေမြဆးမားက သရရန အဓကကသည။

အပငး (က) သည တပမေတာမ ကရငတငးရငးသားေကးရြာမားအား စနစတကတကခကခပမားႏင တကပြ ဒဏခရသညေဒသမားမ ျပညသမားအား လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမးစအတြက ပစမတထားမႈမားက မး ေမာငးထးေဖာျပထားသည။ ထခးေဖာကမႈမားအထတြင သတျဖတျခငး၊ ညႇဥးပမးႏပစကျခငးႏင အျခားေသာ လမဆနသည သ႔မဟတ အရကရေစသညလပေဆာငမႈမား၊ အမးသမးမားအား လငပငးဆငရာအၾကမးဖက မႈမားက စစလကနကသဖြယအသးျပၿပး ကယျပန႔စြာကးလြနျခငးႏင ပငဆငမႈမားအားဖကဆးျခငးတ႔ ပါဝင သည။ တပမေတာသည ေဒသချပညသမားအား အခေၾကးေငြမေပးပ စစတပ၏လပငနးမားတြင လပသားအ ျဖစအျမတမးအသးျပျခငး၊ အဓၶမကးလြနခငးေစခရသမားအား အၾကမးဖကျခငး၊ ၿခမးေျခာကျခငးႏင အသက အႏရာယေပးျခငးမားကလညး မၾကာခဏကးလြနခသည။ ထ႔အျပင တပမေတာမ ပစၥညးမားလယျခငး၊ ေျခာကလန႔ေတာငးယျခငးမားႏင ျမနမာအစးရအဖြ႔အစညးမားႏငအတ ေျမယာသမးယျခငးမားကလညး လပေဆာငလကရသည။

အပငး (ခ) တြင လကနကကငပဋပကၡမျဖစေပၚလာေသာ ေနရပစြန႔ခြာထြကေျပးတမးေရာငမႈမားႏင ၎၏ ေနာကဆကတြအကးဆကမားက သးသပထားသည။ ထအထတြင လကနကကင တကပြမားေၾကာင ကရင လမးမားႏင အျခားေသာေဒသခမားအေနျဖင ၎တ႔၏ ေကးရြာမားအားစြန႔ခြာၿပး အလညကထြကေျပး ၾကရသညျဖစရပမားက မးေမာငးထးျပထားပါသည။ အခ႕ေသာသာဓကျဖစရပမားတြင တပမေတာသည ရြာသားမားအားပစမတထားျခငး သ႔မဟတ ၿခမးေျခာကမႈမားျပလပကာ အတငးအဓၶမေနရပေရႊ႕ေျပာငးေန ထငေစျခငးမား ျပလပခသည။ ျပညသလထအခ႕သည လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားျပရန ပစမတထားခရ မညကစးရမသျဖင ေရႊ႕ေျပာငးေနထငၾကၿပး အျခားေသာသမားမာ ေျမယာသမးယျခငးခရသညအတြက ၎ တ႔၏ေကးရြာအား စြန႔ခြာခရျခငးျဖစသည။ ကရငအမးသားလႊတေျမာကေရးတပမေတာ (KNLA) ၏ ေဆြမး မားသည တပမေတာ၏ အထးပစမတထားျခငးက ခရေလရသညအတြက ေနရပေရႊ႕ေျပာငးေနထငရသည အေျခအေနႏင ရငဆငရလကရသည။ ေနရပေရႊ႕ေျပာငးေနထငၾကသမားသည ၎တ႔စကပးခသည ဥယာဥ ျခမားအား ခနရစခၾကရသည။ ထ႔ေၾကာင ၎တ႔အေနျဖင စားဝတေနေရးအခကအခမား၊ ျပညတြငးစစေရာင စခနးမား သ႔မဟတ ဒကၡသညစခနးမားတြင အစာေရစာျပတလပသညအခကအခမားက ၾကေတြ႔ခစားၾကရ သည။ ထ႔ျပင ၎တ႔အေနျဖင လေနမႈဘဝနမပါးေသာေၾကာင ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ လကလမးမႏငစြမးမရ သညအျပင ကနးမာေရးျပနာအေျမာကအမားကလညး ရငဆငၾကေတြ႔ခၾကရသည။

အပငး (ဂ) တြင လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားႏင ပဋပကၡမားေၾကာင အသကေမြးဝမးေကာငးဆငရာ အလပ အကငမား၊ ပညာေရးႏင ကနးမာေရးဆငရာ ေရတေရရည အကးသကေရာကမႈမားႏငပတသကၿပး တငျပ ထားသည။ ျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငးရ ေကးလကေဒသတြငေနထငေသာ လမႈအသကအဝနးအမားစ သည လယယာလပငနး သ႔မဟတ ေန႔စားအလပမားတြင မခေနၾကရၿပး ဆးရြားေသာလ႔အခြငအေရးခး ေဖာကမႈမားေၾကာင အမေထာငဥးစးအားဆးရႈးရျခငး သ႔မဟတ ယာယမရျခငးမားသညလညး မသားစ စားဝတေနေရးအတြက ၾကာရညေသာအခကအခမား ရငဆငရေစသည။ ထနညးတစြာပင တပမေတာမ ေဒသခမားအား ၎တ႔၏ေန႔စဥလပငနးမားလပကငရန သ႔မဟတ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈမားရရရန အတြက လြတလပစြာလႈပရားသြားလာခြငအား တားဆးပတပငထားသညအခနတြင ေျမယာ သ႔မဟတ ေမြးျမ

3

လကလမးမမႏငေသးေသာ အမနတရားမား

ေရးတရစာၦနမားအားသမးယျခငး သ႔မဟတ ဖကဆးျခငးပါျပလပၾကသည။ ထ႔ေၾကာင ေဒသခမား၏စးပြားေရး လပငနးဆငရာရပတညရငသနႏငမႈအေပၚ ၿခမးေျခာကမႈမားျဖစေစပါသည။ ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔မ ေတြ႔ဆေမးျမနးမႈျပထားသည လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားမ အသကရငကနရစသမားသည ေရရည ရပပငးဆငရာ ကနးမာေရးခ႕ယြငးမႈမားႏင စတပငးဆငရာစတထခကမႈ ေရာဂါေဝဒနာမားအား ခစားၾကရ သည။ တကပြမား၊ ေကးရြာမားအား တကခကျခငးမား၊ စားဝတေနေရးအခကအခမားႏင ေနရပေရႊ႕ေျပာငး ေနထငမႈမားသညလညး ကရငလငယမား၏ပညာေရးအား ထခကမႈမားရေစၿပး ကေလးအေျမာကအမားက ေကာငးထြကေစျခငးမား ျဖစေပၚေစသည။ ၂၀၁၂ ခႏစ မတငမကာလမားက အမေထာငဥးစး ဆးရႈးခရေသာ အမေထာငစမားအေနျဖင ကေလးမား၏ပညာေရးအား ယခတင ေထာကပမႈမားမျပႏငၾကေပ။

အခနး (၂) တြင ရြာသားမား၏ ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥႏငပတသကၿပး ထေတြ႔ေနမႈမား၊ အပစခတရပစေရးက ၎တ႔၏ဘဝမားအား မညသ႔သကေရာကမႈရေနေၾကာငးႏင အနာဂတအတြက မညသ႔ေမာမနးခကမားထားရျခငးမားအေၾကာငးက ဆနးစစတငျပထားသည။ ဤအခနးတြင အတတကာလက လ႔အခြငအေရးခးေဖာက မႈမား ေလာနညးသြားျခငးရမရႏင ေဒသခရြာသားမား လကရကာလတြငရငဆငေနရသည ၿခမးေျခာကမႈပစ အသစမားကလညး ေဖာျပထားသည။

အပငး (က) တြင ျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငး၏ လကရအေျခအေနမားက သးသပျပထားၿပး ၿငမးခမးေရး ျဖစစဥတစေလာကတြင အေျခအေနမားတးတကေကာငးမြနလာသညဟ ေကာကခကခထားသည။ အခ႕ ေသာစနေခၚမႈမား ကနရေနေသးေသာလညး လြတလပစြာလႈပရားသြားလာႏငမႈ ပမမားျပားလာသညအတြက ေဒသခမားအား ၎တ႔၏စားဝတေနေရးလပငနးမား ျပနလညလပကငခြင ရရလာၾကသည။ သ႔ေသာ အခ႕ ေသာလမႈအသကအဝနးမားအေနျဖင ေနရပေရႊ႕ေျပာငးေနထငမႈမား၊ ေျမယာမရျခငးႏင အလပအကငအခြင အလမးမရျခငးမားေၾကာင အခကအခမားရငဆငေနရဆျဖစသည။ လကနကကငမားၾကား တကပြမားေၾကာင စစဘကဆငရာတးခ႕လပေဆာငမႈမားႏင တခါတရ ေနရပေရႊ႕ေျပာငးေနထငေစမႈမား ရေနေသးေသာလညး အခ႕ေသာေဒသမားမ ေမးခြနးေျဖၾကားသမားက ၎တ႔အေနျဖင ယခငကထကစာလင ပမလျခသညဟခစား ရေၾကာငး ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔အား တငျပခသည။ ကနးမာေရး၊ ပညာေရးႏငပတသက၍ အခကအခမား ရေနေသးေသာလညး ထဝနေဆာငမႈမားအား လကလမးမႏငမႈမား ေဒသအ တြငး တးတကေကာငးမြနလာသည။ ယခငလ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈပစမားျဖစသည သတျဖတမႈမား၊ လငပငးဆငရာႏင ကားမအေျချပအၾကမး ဖကမႈမား၊ ကေလးသငယအခြငအေရးခးေဖာကမႈမား၊ ရပပငးဆငရာအၾကမးဖကမႈမား၊ ဘာသာေရးဆငရာ ခြျခားဆကဆမႈမား၊ အတငးအဓမၼေစခငးခရမႈမားႏင လယကမႈမား ဆကလကျဖစပြားေနေသးသည။ ထ႔အ ျပင ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔မ အျခားခ းေဖာကမႈပစအသစမားျဖစသည ေျမယာသမးယမႈမား တးျမငလာျခငး မားႏင သဘာဝသယဇာတမားတးေဖာထတလပရာတြင ကရငလမးမား၏ အခြငအေရးမားအား ခးေဖာကခ ရျခငး စသညလ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားကေဖာျပေသာ သတငးအခကအလကမားပါ စေဆာငးရရထား ပါသည။

အပငး (ခ) တြင ေဒသခမား၏ လကရၿငမးခမးေရးလပငနးစဥအေပၚ အျမငသေဘာထားမားက တငျပထား သည။ ဤတြင ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔မ ေတြ႔ဆေမးျမနးမႈျပခသည ရြာသားအေျမာကအမားသည တစႏငင လးပစခတတကခကမႈရပစေရးသေဘာတစာခပႏင ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥဆငရာအေျခခ ဗဟသတပင မရေၾကာငး ေတြ႔ရရသည။ ေဒသခအမားစက ပမေလလာလစတရၿပး ဆးျဖတခကခသမားႏင လကတြကာ ၎တ႔၏ အၾကျပခကမားအားတငျပၿပး ေရရညတညတသည ၿငမးခမးေရးရရရန ကညေဆာငရြကလၾက သည။ သ႔ေသာ ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥအား ယၾကညမႈမရျခငးႏင ေရရညတညတသညၿငမးခမးေရး ရရႏင မညမဟတဟသည အဓပၸါယေဆာငေသာအခကမားကလညး ေတြ႔ရသည။ ထအထတြင အပစခတရပစေရး သေဘာတညခကမားအေပၚခးေဖာကမႈမားရျခငး၊ စစဘကဆငရာတးခ႕လပေဆာငမႈမား ဆကလကျပ လပေနျခငး၊ ျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငးေဒသအေတာမားမားတြင KNLA ႏင ျမနမာတပမေတာတ႔အၾကား ပစခတေနမႈမားအျပင ျမနမာစစတပ၏ ေျမယာသမးယမႈမားႏင ေဒသခမား၏ဓေလထးတမး ေျမယာမားအား

ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔

4

စစတပ၏အကးအတြက အသးျပေနမႈတ႔ပါဝငသည။ အခ႕ေသာေဒသခမားက တပမေတာအေနျဖင ၿငမးခမး ေရးျဖစစဥအား ေဒသအတြငး ၎တ႔၏အာဏာ ပမခငမာလာေစရနအတြက အသးျပေနျခငးႏင အနာဂတတြင လကနကကငတကပြမား ျဖစေပၚလာႏငမႈမားႏငပတသကၿပး ၎တ႔၏စးရမမႈမားကေဖာျပခၾကသည။ ျမနမာ ႏငင၏ေႏးေကြးသည ႏငငေရးျပျပငေျပာငးလမႈမားေၾကာင ဒမကေရစသေဘာထားျပညဝသည ဖကဒရယ အစးရစနစအား တညေဆာကရနအတြက ေရရညတညတသညၿငမးခမးေရးျဖစစဥမာ ထခကပကျပားမႈ ရႏငသည။ ျမနမာႏငင၏ ဒမကေရစဖကဒရယအစးရတစရပ ဖြ႔စညးရနအတြက ေႏးေကြးသညႏငငေရး ေျပာငးလမႈမားေၾကာင ေရရညတညတေသာၿငမးခမးေရး ထခကပကျပားလကရသညဟ ေဒသခအခ႕က ယဆၾကသည။ အခ႕ေသာသမားက တပမေတာတစရပတညးထားရေရး အဆတငသြငးခကေၾကာင လျခမႈ မရသကသ႔ခစားေနၾကရေၾကာငး တငျပၾကပါသည။

အခနး (၃) တြင တရားဝင တရားစရငေရးႏငပတသကသည ကစၥရပမားအေၾကာငး ပါဝငသည။ ပထမဥးစြာ အပစခတရပစေရးမတငမကာလမားက ျဖစေပၚခသည လ႔အခြငအေရးခ းေဖာကမႈမားႏငပတသကၿပး စနေခၚ မႈမားက စစစခသည။ ဒတယအေနျဖင တစႏငငလးပစခတတကခကမႈရပစေရးသေဘာတစာခပထးၿပး ေနာကပငး ျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငးရ မားျပားလသည တရားစရငေရးစနစမားႏငပတသကေသာ အေတြ႔ အၾကမားက ေဖာျပထားသည။ ဤအခနးတြင ၿငမးခမးေရးျဖစစဥအတြငး ျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငးတြင ေတြ႔ၾကရသည လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားအား တရားဝငတရားစရငေရးစနစျဖင ေျဖရငး၍ရႏငျခငးရမရ ႀကးပမးရာေဖြေဖာထတထားသည။

အပငး (က) တြင ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔၏ ေတြ႔ဆေမးျမနးခကမားအရ အပစခတရပစေရးမတငမကာလ မားက ကးလြနခေသာ လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားမာ ျပစဒဏမကငးလြတခြငရရခသည။ ရြာသားမားက လကနကကငတပဖြ႔ဝငမားအား ေၾကာကရြ႕ျခငးေၾကာင တရားမတမႈရရရနအတြက တငၾကားမႈမျပလပႏင ျခငး၊ စစအာဏာရငေခတတြင တရားဥပေဒစးမးမႈမရျခငးႏင တပမေတာ၏ လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားအား အရပသားတရားရးမားတြင စရင၍မရျခငး စသညမားစြာေသာအခကအခ အတားအဆးမားရေၾကာငးက ေဖာျပခသည။ ေမးခြနးေျဖၾကားသအမားအျပားက ယခငလ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားႏငပတသကၿပး ေျဖ ရငးႏငမညနညးလမးမားကလညး အၾကျပတငျပခၾကသည။ ထအထတြင ျပစမႈကးလြနသမားအား တရားဝင တရားစရငေရးစနစျဖင တရားစြဆရန သ႔မဟတ ရာထးမရပနားရန စသညတ႔ပါဝငသည။ ျပစမႈကးလြနမႈ အား အသအမတျပျခငး၊ ေတာငးပနျခငးႏင ထပမမျဖစပြားမႈအာမခခကေပးျခငး စသညျပစဒဏခတျခငး မဟတသည နညးလမးမားကလညး ကငသးရနအတြကအားေပးသငသည။ ရြာသရြာသားအမားစသည ၎တ႔၏ေျမယာမား ျပနလညရရလျခငးႏင ၎တ႔ခစားခရေသာ အခြငအေရးခးေဖာကခရမႈမားအတြက မတသည ေလာေၾကးေငြရယလေၾကာငး တငျပၾကသည။ အျခားသမားမာ ၎တ႔အေနျဖင ေငြေၾကး၊ ဥစၥာႏင စတပငးဆငရာအကအညမား ရယလေၾကာငးတငျပခၾကသည။

အပငး (ခ) တြင ျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငးရ လကရတရားစရငေရးစနစ၏ စမခန႔ခြမႈမားအေပၚ ေဒသခမား ၏ အျမငသေဘာထားမားက ေဖာျပထားသည။ အပစခတရပစေရးျပလပၿပးေနာကပငး ေဒသခမားေတြ႔ၾကခစား ရသည လ႔အခြငအေရးခးေဖာကခရျခငးမားအေပၚ ေဒသအတြငးတညရေနသည တရားစရငေရးစနစ သးခ လးမာ စတေကနပေစေလာကသညအထ တစခမ ကစားမႈေပးႏငျခငးမရေၾကာငး ေကာကခကခထားသည။ ဓေလထးတမးတရားစရငေရးစနစသည သဟဇာတမျဖစျခငး၊ အမႈႀကးမားအား မေျဖရငးႏငျခငး၊ တရားစရင ခကမား မျပလပႏငျခငးႏင ေကးရြာအဆငရြာသႀကးမား၏ လာဘစားမႈမားမာ ျပနာတစရပအျဖစ ကနရ ေနေသးသည။ ျမနမာအစးရ၏ တရားစရငေရးစနစသည တပမေတာအား တရားစရငမႈမျပလပႏငျခငး၊ တငး ရငးသားလနညးစမားႏငဆန႔ကငၿပး ဘကလကမႈရျခငး၊ ပြငလငးျမငသာမႈမရျခငး၊ ဆးျဖတခကခရန အခန ၾကာျမငျခငးမားအျပင လာဘထးမႈႏင အဂတလကစားမႈမားရေနျခငး စသညစနေခၚမႈမား ရေနပါသည။ ထ႔အျပင တရားစရငေရးတြငပါဝငရန ဗမာစကားမေျပာတတသည ျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငးရ ေဒသခမား အတြက အခကအခရသကသ႔ ထတရားစရငေရးအား အသးျပရနအတြက ေငြေၾကးကနကမႈ အလြနမားျပား

5

လကလမးမမႏငေသးေသာ အမနတရားမား

ပါသည။ ထ႔အတြက ကရငေဒသခမားအေနျဖင KNU ၏ တရားစရငေရးစနစက အသးျပရန စတအားထကသန ၾကသည။ သ႔ေသာ ထစနစသည ရြာသားမား၏တငၾကားမႈအားလးက စရငရနအတြက လပေဆာငႏငမႈမရ ျခငး၊ ဥပေဒအား တသမတတညးအသးခမႈမရျခငး စသညစနေခၚမႈမားအျပင အရငးအျမစႏင အရညအေသြး မေသာ ဝနထမးမားလညးမရေပ။ ထ႔အျပင ထစနစသည စညးကမးတငးၾကပမႈမရျခငး၊ လာဘစားျခငးနင အဂတလကစားမႈမား ရေနျခငးမားေၾကာင ထစနစအေပၚ အမားယၾကညလကခႏငမႈအား ေလာနညးေစသည။

အခနးတငး၏အစပငးတြင အဓကရာေဖြေတြ႔ရခကမား ပါဝငသည။ အကဥးခပေဖာျပၿပးသညေနာကတြင ရြာသားမားႏင ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔၏ အၾကျပခကမားအား ထညသြငးေဖာျပထားသည။ ဤအစရငခစာ အား အဂၤလပႏငျမနမာဘာသာမားျဖင အငတာနကစာမကႏာေပၚရ ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔၏ ဝကဘဆဒ တြင ေတြ႔ရႏငသည။

ေနာကဆကတြမရငးသတငးမတတမးအပငးေနာကဆကတြမရငးသတငးမတတမးအပငး1 တြင ဤအစရငခစာအတြငး အသးျပထားသည ထတျပနျခငး မျပရေသးေသာ ေမးျမနးခနးမားက ေတြ႔ရႏငသည။ အေၾကာငးမာ ဤအစရငခစာတြင အသးျပထားသည သတငးအခကအလကမားမာ သကေသအခကအလကခငမာေၾကာငးႏင ပြငလငးျမငသာမႈရေၾကာငးက ေသခာေစရနျဖစသည။

1 ေနာကဆကတြသတငးမတတမးအားလးက PDF ေဖာငျဖင www.khrg.org တြင ကးယႏငသည။

ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔

6

အၾကျပခကမား အၾကျပခကမား

ေအာကတြငေဖာျပထားသည အၾကျပခကမားသည ေတြ႔ဆေမးျမနးထားသမား၏ ၿငမးခမးေရး၊ တရားမတမႈ ႏင တာဝနယမႈ၊ တာဝနခမႈအေပၚ အျမငသေဘာထားမားမ ဆငးသကလာျခငးျဖစသည။ ကရငလ႔အခြငအေရး အဖြ႔အေနျဖင အၾကျပခကမားအား ထသမား၏ အသမား၊ လအပခကမားႏင အၾကဥာဏမားအား ဥးစားေပး ထညသြငးထားသည။ ဤအခနးတြင ပါရေသာအခကမားမာ ပညာရငမားႏင အလြတသေဘာ ေတြ႔ဆေဆြး ေႏြးမႈမား၊ ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔၏ ကြငးဆငးလပသားမားႏင မဝါဒပငးဆငရာ စညးရးလႈ႔ေဆာေရး ဝနထမးမား၏ အၾကျပခကမား ပါဝငသည။

ဤအစရငခစာရ အၾကျပခကမားသည ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔၏ သတငးစေဆာငးရယသည ေဒသမားမ ေပးထားေသာ အၾကျပခကမားျဖစသညအျပင ျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငးတစခလးႏင သကဆငမႈရသည။

၁) တပမေတာႏင နယျခားေစာငတပသ႔ ၁) တပမေတာႏင နယျခားေစာငတပသ႔

လ႔အခြငအေရးႏင အေျခခလြတလပခြငမား

• ျမနမာႏငငအေနျဖင ႏငငတကာလ႔အခြငအေရးႏင ႏငငတကာလသားခငးစာနာေထာကထားမႈ ဥပေဒစာခပမားက သေဘာတလကမတေရးထးထားသည အဖြ႔ဝငႏငငအျဖစ ခယထားသညႏငအည ျပညသမား၏ အေျခခလ႔အခြငအေရးမားက ေလးစား၊ ကာကြယ၊ ျဖညဆညးေပးရန။

• စစေဆးေရးဂတမားႏင ညမထြကရအမန႔မားခမတၿပး ေဒသခမား၏ခရးသြားလာမႈအား ကန႔သတ ျခငးမားက ေရာငကဥရန၊ ျပညသမား၏ လြတလပစြာသြားလာခြငအား ေလးစားရနႏင အမားျပညသ လျခစြာ ခရးသြားလာႏငေရးအတြက ေဆာငရြကေပးရန။

ၿငမးခမးေရး၊ ေဘးကငးမႈႏင လျခမႈ

• တစႏငငလးပစခတတကခကမႈရပစေရး သေဘာတစာခ ပ (NCA) အပဒ ၅(ဂ) တြင ေဖာျပထားသညႏင အည ႏစဖကသေဘာတညမႈမရပ တပစခနးအသစမားေဆာကလပျခငး၊ လကနကခယမးမား ထပမ ျဖညတငးျခငးႏင အပစရပနယေျမတြင အငအားအသစျဖညတငးျခငးမား လပေဆာငေနမႈက ရပတန႔ ရန။

• ေကးရြာမား၏အနးတဝကႏင ရြာသားမားေနထငသညေနရာမား အနးပတဝနးကငတြင စစေရးေလ ကငေနမႈမားအပါအဝင စစေရးလႈပရားေနမႈမားအားလးက ခကခငးရပတန႔ရန။

• NCA စာခပ အပဒ ၈ (ခ) တြင ေဖာျပထားသညႏငအည တဖကအဖြ႔အစညးက ထနးခပထားေသာ နယေျမအတြငး လကနကျဖငသြားလာမႈမားက မျပရနႏင အငအားသးျခငးမား၊ ထပတကေတြ႔ဆမႈမား အား ေရာငကဥရန။

• လကနကကငတပမားအပခပေသာ သ႔မဟတ ေရာေႏာအပခပသညေဒသမားတြင ေဒသချပညသမား ႏင သကဆငရာတငးရငးသားလကနကကငအဖြ႔အစညးမား (EAOs)ထမ ႀကတငသေဘာထားရယ ျခငးမရဘ လမးေဖာကလပျခငးႏင လမးျပျပငျခငးမား၊ အျခားအေျခခအေဆာကအဥးေဆာကလပ ေနျခငးမားအား ေရာငၾကဥရန။

• အရပသားမားအားပစမတထားျခငး၊ တရားလကလြတသတျဖတျခငး၊ ေျမယာသမးဆညးျခငး၊ အဓမၼ လပအားေပးေစခငးျခငး၊ ေငြညႇစျခငးႏင လယျခငး၊ လငပငးဆငရာႏင ကားမအေျချပ အၾကမးဖကျခငး မားအပါအဝင တစႏငငလးပစခတတကခကမႈရပစေရးသေဘာတစာခပ အပဒ (၉) ပါ အရပသားမား

7

လကလမးမမႏငေသးေသာ အမနတရားမား

အား ကာကြယေစာငေရာကမႈႏငဆကႏြယသည ဆကလကျဖစပြားေနေသာ လ႔အခြငအေရးခးေဖာက မႈမားအားရပတန႔ရနႏင အထကပါေဖာျပထားသညအခနးတြငပါဝငေသာ အျခားတာဝနဝတရားမားအား ေလးစားလကနာရန။

• အရပသားမားေနထငသညေနရာေဒသ အားလးမ တပဖြ႔မားႏင စစဘကဆငရာအေဆာကအဥးမားအား ဖယရားရန။

ေျမယာသမးဆညးမႈမား

• အရပသားမား၏ေျမယာမားအား ဆကလကသမးယေနမႈမားက ရပတန႔ရနႏင သမးယထားသည ေျမယာမားအားလးက ပငရငအစစအမနမားထသ႔ ျပနလညေပးအပရန၊ ေျမယာပကစးဆးရႈးမႈမား အတြက ေလာေၾကးေငြမားေပးအပရန။ ထသ႔ျပနလညေပးအပရာတြင ပငဟရး၏ ဒကၡသညမားႏင ေနရပစြန႔ခြာရသမားအတြက အမယာပငဆငမႈ ျပနလညေပးအပျခငးဆငရာအေျခခမမား (Pinheiro Principles)ႏငအည ျပနလညေပးအပရမည။ ေျမယာမားအား စစေရးအတြကအသးျပထားပါက ထေျမ မားအား ျပနလညေပးအပျခငးမျပမ အႏရာယရေသာပစၥညးမားအား ဖယရားရငးလငးျခငးမား ဥးစြာ ျပလပရမည။

တရားမတမႈႏင တာဝနယမႈတာဝနခမႈ

• လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားတငၾကားရာတြင ခးေဖာကသအရာရမားအား အေရးယရနႏင တငၾကားသညအရပသားမားက တနျပနအႏရာယျပျခငးမ ေရာငၾကဥရန။

• အတတကာလကျဖစပြားခသည လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမား အၾကမးဖကမႈမားအား အသအမတ ျပရနႏင ထပမမျဖစပြားေစရနအတြက အာမခခကေပးရန။

• တပမေတာႏငနယျခားေစာငတပ (BGF) မားမ ကးလြနေသာလ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားအား အရပသားတရားရးမားတြင တရားစရငခြငျပရနႏင ထတရားရးမားမ ကးလြနသႏငပတသကၿပး လအပသညအခကအလကမားအား ရရႏငေစရနအတြက အျပညအဝပးေပါငးလပေဆာငေပးရန။

၂) တပမေတာႏင တငးရငးသားလကနကကငအဖြ႔အစညးမားသ႔ ၂) တပမေတာႏင တငးရငးသားလကနကကငအဖြ႔အစညးမားသ႔

လကနကကငပဋပကၡမား၊ အၾကမးဖကမႈမားႏင ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥ

• စစမကျဖစပြားသညအေျခအေနမားတြင ႏငငတကာလသားခငးစာနာေထာကထားမႈ ဥပေဒမား၊ လ႔အခြငအေရးဥပေဒမားႏငအည အၾကမးဖကမႈအေျခအေနအား ၾကေတြ႔ေနရသည အရပသားအား လးအား ကာကြယေစာငေရာကေပးရန။

• ေျမျမႇ ပမငးမားအသးျပျခငးက တားျမစျခငးအားအတညျပၿပး NCA အပဒ ၅(က) ႏင (င) တြင ေဖာျပ ထားသညအတငး မငးရငးလငးေရးလပငနးမားက ေဆာငရြကရမည။ ေျမျမႇ ပမငးအမားအျပား တညရ ေသာေနရာမားအား ရငးလငးစြာသတမတျခငးမားျပလပၿပး ထေျမျမႇ ပမငးမားတညရေနျခငးက အရပ သားမားအားသရေစရန လပေဆာငရမည။

• NCA အပဒ ၇ (က) တြင ေဖာျပထားသညအတငး ႏစဖကတကရက ထေတြ႔ရငဆငမႈရေသာေနရာမား တြင ထေတြ႔ပစခတမႈမရေစေရးအတြက စကဆကသြယမႈ၊ ေျမျပငဆကသြယမႈႏင အျခားေသာဆက သြယမႈနညးလမးမား ခကျခငးေဆာငရြကရန။ NCA အား ေဖာကဖကသညအခါတြင အၾကမးဖက သညနညးျဖငတ႔ျပနသညထက လကမတထးထားေသာအဖြ႔မားအေနျဖင ညႇႏႈငးမႈမားျပလပကာ ထေတြ႔ပစခတမႈမားမရေစရနအတြက ကာကြယျခငးမားျပလပၿပး ပစခတတကခကမႈရပစေရးဆငရာပးတြေစာငၾကညေရးေကာမတ (JMC) ထသ႔ အစရငခစာတငရမည။

ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔

8

• လသားခငးစာနာေထာကထားမႈ အကအညလအပေနသမားအား အကအညေပးႏငရနအတြက လသားခငးစာနာေထာကထားမႈ အကအညေပးသမား၊ သတငးမဒယာမား၊ လ႔အခြငအေရးေစာငၾကည သညအဖြ႔မားအား လကနကကငပဋပကၡခစားေနရေသာေဒသမားႏင အျခားအၾကမးဖကမႈခစားေနရ သမားထသ႔ အကန႔အသတမရ ဝငေရာကခြငေပးရမည။

• ၿငမးခမးေရးျဖစစဥတြင သကဆငရာကစၥရပမားအားလးႏငပတသကၿပး အားလးပါဝငႏငသည ေဆြးေႏြးပြမားအား သငေလာသညကယစားလယမားအားလးႏငကငးပၿပး တငးရငးသားလနညးစ အားလးပါဝငလာႏငေရးႏင ထေဆြးေႏြးပြမားတြင ကား/မတနးတညမမႈအျမငမလညး ထညသြငး ေဆြးေႏြးႏငရန လပေဆာငရမည။

• တစႏငငလးပစခတတကခကမႈရပစေရး သေဘာတစာခပအား ခ းေဖာကသမားက အျပစေပးအေရးယ ႏငရနအတြက ထေရာကသညယႏယားမား တညေထာငရန။

၃) ျမနမာအစးရသ႔ ၃) ျမနမာအစးရသ႔

ႏငငတကာလ႔အခြငအေရးႏင ႏငငတကာလသားခငးစာနာေထာကထားမႈ ဥပေဒဆငရာစာခပမား

• ျမနမာအစးရမ အဖြ႔ဝငႏငငအျဖစ လကမတေရးထးထားသညစာခ ပမားျဖစသည အမ းသမးမားအေပၚ ခြျခားဆကဆမႈပေပာကေရး ကလသမဂၢသေဘာတညခကစာခပ(CEDAW)၊ စးပြားေရး၊ လမႈေရးႏင ယဥေကးမႈအခြငအေရးဆငရာစာခပ (ICESCR)၊ ကေလးသငယမားအခြငအေရးဆငရာစာခပ (CRC)အျပင ဂနဗာစာခပအပဒ(၃)ႏငအည အျပညျပညဆငရာတာဝနဝတရားမားအား လကနာရန။

• ႏငငတကာလ႔အခြငအေရးစာခပမားအား အတညျပလကမတထးရန အထးသျဖင ႏငငသားႏင ႏငင ေရးဆငရာစာခပ(ICCPR)၊ ႏပစကညႇဥးပနးမႈဆငရာသေဘာတစာခပ(CAT)၊ လမးေရးခြျခားဖႏပ မႈမးစပေပာကေရးစာခပ(ICERD)ႏင လကနကကငတကပြမားအၾကားရ ကေလးအခြငအေရးေနာက ဆကတြစာခပ(CRC-OPAC)တ႔က အတညျပလကမတေရးထးရန။

• လကနကခယမးမား အစအျပလကအသးျပမႈဆငရာစာခပႏင လသတမငးမားအသးျပျခငး၊ စ ေဆာငးျခငး၊ ထတလပျခငး သယယပ႔ေဆာငျခငးအားကန႔သတျခငးႏင ၎တ႔အားဖကသမးျခငး စာခပမားက လကမတထးရန။

• ၁၉၄၉ ခႏစ၊ ၾသဂတလ ၁၂ ရကေန႔၏ ဂနဗာစာခပ၏အျခားေနာကဆကတြစာခပမားႏင ႏငငတကာ မဟတသည လကနကကငတကပြမားမ ခရသမားအားကာကြယျခငးႏငပတသကသည စာခပမား အား အတညျပလကမတထးရန။

ေျမယာအသးျပမႈႏင ေျမယာပငဆငမႈ

• ေျမလြတ၊ ေျမလပႏင ေျမရငးစမခန႔ခြမႈဥပေဒအား ဖကသမးရန။ ေဒသချပညသမား၏ ေျမယာမားအား သမးယမႈမားက ေရာငရားရန။ ေျမလြတ၊ ေျမလပႏင ေျမရငးစမခန႔ခြမႈဥပေဒအရ အရပသားမားအား ကးေကာမႈျဖင တရားစြဆေနမႈမားအား ရပတန႔ရန။

• ေျမယာသမးယရနအတြက အဓမၼေဆာငရြကေနမႈမားအားလးက ခကျခငးရပတန႔ရန။

• ပါဝငပတသကသမားအားလးႏငအတ လြတလပၿပးႀကတငအသေပး၍ သေဘာတညခကရယမႈ (FPIC)လပေဆာငျခငးမရေသးပါက တငးရငးသားေဒသမားအတြငး လပေဆာငေနေသာ သဘာဝ အရငးျမစထတယမႈမား၊ စကပးေရးရငးႏးျမႇပႏမႈမားႏင အေျခခအေဆာကအအေဆာကလပျခငး အႀကးစားစမကနးမားက ခကျခငးရပတန႔ထားရန။

• ၂၀၁၆ ခႏစ အမ းသားေျမယာအသးခမႈ မဝါဒအရ လအပေသာသေတသနမား၊ ႀကတငေလလာမႈမားႏင အသေပးမႈမားအားျပလပကာ ၂၀၁၆ အမးသားေျမအသးခမႈ မဝါဒါႏငအည ဓေလထးတမးေျမယာႏင

9

လကလမးမမႏငေသးေသာ အမနတရားမား

ရးရာေျမယာစကပးရတသမးမႈစနစအား အသအမတျပေသာ ျပညစသညအမးသားေျမယာဥပေဒ အား ထတျပနရန။ ေနရပေရႊ႕ေျပာငးေနထငသမား၏ ေျမယာအခြငအေရးအား ကာကြယေစာငေရာက ျခငးမားကလညး ထညသြငးေပးရန။

• ေျမယာသမးယျခငးခရသမားအား ေျမယာအစားထးမႈမားရရရနအတြက ထေရာကမႈရၿပး လကလမးမ ႏငသည ယႏရားမားထားရရန။ ေျမယာအစားထးေပးရန မျဖစႏငသညအေျခအေနတြင ထယႏရားမ တဆင သငေတာသညေလာေၾကးေငြမားေပးရန။

မဝါဒႏင အပခပေရး

• ေရရညတညတေသာ ရငးႏးမႈတညေဆာကႏငရနအတြက ေဒသချပညသမားႏင ယၾကညမႈတည ေဆာကရန။

• ေကးလကေဒသရလမႈအသကအဝနးမ အဓပၸါယျပညဝေသာ ေစစပေဆြးေႏြးမႈမား အစးရႏငျပလပ ႏငရနႏင ဆးျဖတခကချခငးလပငနးစဥမားတြင ပါဝငလာႏငမႈရေစရနအတြက ၎တ႔အားစစမန ေသာအခြငအေရးမားေပးရန။

• တပမေတာအား ၎၏ၾသဇာလႊမးမးမႈရေသာ ျမနမာအစးရအဖြ႔မားမ ဖယရားရနႏင အရပသားအပခပ မႈစနစသ႔ အျပညအဝေျပာငးလေပးရန။

• တရားစရငေရးႏငဥပေဒျပေရးမားတြင ႏငငေရးႏငစစေရးဆငရာ လႊမးမးခပကငမႈမား၊ အကငပက ျခစားမႈမားႏင လာဘစားျခငးမား၊ တရားစရငေရးတြင ပြငလငးျမငသာမႈမရျခငးမားအပါအဝင တရား ဥပေဒစးမးမႈက ၿခမးေျခာကမႈမားအား ကငတြယေျဖရငးရနႏင တရားဥပေဒစးမးမႈက ပမခငမာေအာင ေဆာငရြကရန။

ကနးမာေရး

• စတကနးမာေရးေဝဒနာသညမား၊ ကေလးသငယမားႏင မးဆကပြားကနးမာေရး အထးသျဖင ေကးလကေဒသတြငရေသာ လမႈအသကအဝနးမားႏင လေနထထပသညေကးရြာမား၊ ၿမ႕မားႏင ၿမ႕ႀကးမားတြင အေျခခကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ အေဆာကအအမားႏင ဝနေဆာငမႈမားအား ပမ လကလမးမေစရနအတြက တးျမႇငလပေဆာငေပးရန။

• ICESCR ၏ အပဒ ၁၂ ႏငအည ေကာငးမြနေသာ ကနးမာေရးဝနေဆာငမႈမားသည ျပညသမားအား လးထသ႔ခြျခားမႈမရပ လကခရရႏငေစရနအတြက ေဆာငရြကရမည။

• တငးရငးသားေဒသမားရ ကနးမာေရးအေထာကအကျပလပငနးမားတြင လေလာကေသာဝနထမး မားရရန၊ လအပသညေဆးဝါးမားႏင ေဆးပစၥညးမား ျပညျပညဝဝရရနႏင အလပခနျပညလပငနး လညပတမႈရရန။

• ဆရာဝနမားႏင ကနးမာေရးဝနထမးမားအေနျဖင အရညအေသြးျပညမရနႏင ေကာငးမြနလေလာက စြာ သငၾကားေလကငမႈရရထားရန။

• တငးရငးသားကနးမာေရးေစာငေရာကမႈစနစမားႏငပးေပါငးၿပး လနာမားအား လႊမးျခႏငရနအတြက လအပသညသတငးအခကအလကမားအား ေဝငရနႏင တငးရငးသားကနးမာေရးလပသားမား၏ အရညအေသြးကယၾကညၿပး လပသားခန႔အပမႈတြင အသအမတျပရန။

ပညာေရး

• သငေလာသည ဥပေဒျပေရး၊ အပခပေရး၊ လမႈေရးႏင ပညာေရးဆငရာ အေထာကအကမားအားလး ကအသးျပ၍ ျမနမာအစးရအေနျဖင တာဝနရသညအတငး ကေလးသငယမားအခြငအေရးဆငရာ စာခပ၏ အပဒ ၁၉ ေအာကတြငပါရေသာ ကေလးသငယမားအေပၚ ရပပငးဆငရာ၊ စတပငးဆငရာ

ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔

10

ဒဏရာရေစသည အၾကမးဖကမႈမား၊ မတရားသျဖင လစလရႈသညအျပအမမား ျပမျခငးမားအျပင ေကာငးမားတြင လငပငးဆငရာ အၾကမးဖကမႈမားမကာကြယေပးရန။

• ICESCR ၏ အပဒ ၁၂ ႏင အည ေကာငးမြနေသာ ပညာေရးဝနေဆာငမႈမား၊ ပစၥညးမားႏင အေထာက အပမားအားလးသည ျပညသမားအားလးထသ႔ ခြျခားမႈမရပ လကခရရႏငေစရနအတြက ေဆာငရြကရ မည။

• ေဒသချပညသမားႏငတငပငေဆြးေႏြးကာ တငးရငးသားပညာေရးဌာနမားႏင လထအေျချပပညာ ေရးဝနေဆာငမႈအဖြ႔မားအား ကရငဘာသာစကားႏင သမငးဘာသာရပမားသည ျမနမာအစးရ၏ ေကာငးမားတြင သငၾကားႏငရနႏင သငရးညႊနးတမးမားတြင ထဘာသာရပမားအား သငၾကားရနအ တြက အခနအလအေလာကေပးရန။ ဤသငခနးစာမားအား ထေရာကစြာသငၾကားရနအတြက လ ေလာကမႈရသည တငးရငးသားဆရာ/ဆရာမမားအားငါးရမးကာ အျခားဗမာဆရာ၊ ဆရာမမားကသ႔ ပင လစာႏငအကးခစားခြငမားရရေအာင ေဆာငရြကေပးရမည။

• ေနရပေရႊ႕ေျပာငးေနထငေသာ ကေလးငယမားအားလးအေနျဖင ၎တ႔၏စးပြားေရးအေျခအေန မညသ႔ပငျဖစေစကာမ မလတနးႏင အလယတနးပညာေရးမားက လကခရရရန ေဆာငရြကေပးရမည။

• တငးရငးသားပညာေရးစနစမားႏငပးေပါငးကာ တငးရငးသားဆရာ/ဆရာမမား၏ အရညအေသြးက ယၾကညၿပး ဝနထမးခန႔အပမႈတြင အသအမတျပရန။

တရားမတမႈႏင တာဝနယမႈတာဝနခမႈ

• တစႏငငလးပစခတတကခကမႈသေဘာတစာခပ မတငမကာလမားႏင လကမတေရးထးၿပးကာလမား အတြငး ျဖစေပၚခသညလ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမား၊ အၾကမးဖကမႈမားႏငပတသကၿပး တာဝနယမႈ တာဝနခမႈရရန ျပစဒဏမကငးလြတခြငက အဆးသတရနအတြက လအပသညအားလးက ေဆာငရြက ရန။

• လြတလပၿပးဘကလကမႈမရေသာ ယႏယားမားအားတညေထာငကာ(တစႏငငလးပစခတတကခက မႈရပစေရးသေဘာတညခကစာခပ မခပဆမႏင ခပဆၿပးအခနမားတြင ကးလြနခသည) လ႔အခြင အေရးခးေဖာကမႈမားႏင ႏငငတကာလ႔အခြငအေရးဥပေဒမားႏင ႏငငတကာလသားခငးစာနာ ေထာကထားမႈဥပေဒမားအား ခးေဖာကေနမႈမားအား ပြငလငးျမငသာစြာႏငတရားမတစြာ အခနႏင တေျပးည ေဖာထတအေရးယရန။

• လကရႏငအနာဂတ ေဒသတြငး၊ ႏငငအဆင၊ ေဒသအဆငႏင ႏငငတကာအဆင ျပစမႈဆငရာ အာဏာပငမား၊ တရားရးမား၊ သမာဓခအဖြ႔မား၊ အဖြ႔အစညးမားႏင ျပစမႈရာေဖြေဖာထတေရး ယႏရား မားႏငပးေပါငးၿပး ျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငးရေဒသခမားအေပၚ ကးလြနခသည လ႔အခြငအေရး ခးေဖာကမႈမားႏငျပစမႈမားအား ေဖာထတအေရးယရာတြင လကတြအလပလပရန။

• ျပညေထာငစသမၼတျမနမာႏငငေတာ၏ ၂၀၀၈ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ ပဒမ ၄၄၅ အား ဖကသမးရန။ ထဥပေဒသည ႀကးမားသညလ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားအတြက တာဝနရေသာ ႏငငေတာၿငမဝပ ပျပားမႈတညေဆာကေရးေကာငစအဖြ႔ဝငမား၊ ႏငငေတာေအးခမးသာယာေရးႏငဖြ႔ၿဖးေရးေကာငစ၏ အဖြ႔ဝငမားႏင အစးရအဖြ႔ဝငမားအား ျပစဒဏမကငးလြတခြငေပးထားသည။

• ႀကးမားသညလ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားႏင ျပစမႈမားအားကးလြနသမားက တာဝနမလးဝရပနား ရနႏင ၎တ႔၏အနာဂတႏငငေရးလပငနးမားတြင ပါဝငလာမႈမားအား တားျမစေပးရန။

• လ႔အခြငအေရးခးေဖာကခရသမားအတြက စတပငးဆငရာအေထာကအကျပေသာ အစအစဥမား စစဥေဆာငရြကေပးရန။

11

လကလမးမမႏငေသးေသာ အမနတရားမား

• လ႔အခြငအေရးခးေဖာကခရသမားအား ဥပေဒအရျဖစေစ ဥပေဒျပငပမျဖစေစ ထေရာကမႈရသည ေလာေၾကးေငြေပးအပျခငး၊ အစားထးေပးအပျခငးႏင ျပနလညကစားျခငးတ႔ျဖင ကစားခြငမားေပးရန။ ထသ႔ျပလပရာတြင ကလသမဂၢ၏လ႔အခြငအေရးခ းေဖာကခရသမားအတြက လသားခငးစာနာေထာက ထားမႈဥပေဒအား ျပငးထနစြာခးေဖာကခရသမားအတြက ျပနလညကစားခြငအေျခခမမားႏင လမးညႊနမႈမားအတငး လကနာေဆာငရြကရန။

၄) ျမနမာအစးရႏင KNU/KNLA ထသ႔၄) ျမနမာအစးရႏင KNU/KNLA ထသ႔

လသားခငးစာနာေထာကထားမႈအကအညမား

• လသားခငးစာနာေထာကထားမႈ အကအညလအပေနသမားအား အကအညေပးႏငရနအတြက လသားခငးစာနာေထာကထားမႈ အကအညေပးသမား၊ သတငးမဒယာမား၊ လ႔အခြငအေရးေစာင ၾကညသညအဖြ႔မားအား ႏစဖကအျပနအလနညႇႏႈငးမႈမားျပလပၿပး လကနကကငပဋပကၡခစားေနရ ေသာေဒသမားႏင အျခားအၾကမးဖကမႈခစားေနရသမားထသ႔ အကန႔အသတမရ ဝငေရာကခြငေပးရန။

ပညာေရး

• ဆရာမားအေနျဖင ေကာငးမားတြင ကေလးမားအား ရကႏကအျပစေပးျခငးမားျဖင ထခကေစမႈမား က ရပတန႔ရမည။ ကေလးသငယမားအခြငအေရးဆငရာစာခပႏငအည ျမနမာအစးရအေနျဖင တာဝန ဝတရားရသညအတငး ရကႏကအျပစေပးျခငးႏင အျခားရကစကသည သ႔မဟတ သကၡာညႇ းႏြမးေစ သညအျပစေပးမႈမားမ အကာအကြယေပးၿပး ကေလးမား၏အခြငအေရးက ေလးစားရမည။ ဆရာ/မ မားအား အၾကမးမဖကေသာစညးကမးတငးၾကပမႈနညးလမးမားက ေလကငသငၾကားေပးရမည။

• အခမ မလတနးပညာေရးစနစအားကငသးရနႏင အလယတနးႏင အထကတနးမားအားလညး အခ မပညာေရးရရရနအတြက ႀကးစားေပးရန။

• ျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငးရ ကေလးမားအေနျဖင ခြျခားဆကဆျခငးမရပ ပညာေရးဝနေဆာငမႈ ရရရနအတြက ေကးလကေဒသမား၊ လဥးေရရားပါးသညေကးရြာ၊ ၿမ႕ႏငၿမ႕ျပမားတြင အလယတနး ႏင အထကတနးေကာငးမားအား တညေဆာကေပးျခငးမားအား ေဆာငရြကေပးရန။

• ျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငးရ ေကာငးမားသည လေလာကသညေငြေၾကးမား၊ အျခားေသာအရငး အျမစမားႏင ေသခာစြာေလကငသငၾကားထားၿပး လပခလစာသငတငမတစြာ အညအမရရသည ဆရာမားရေစရန။

စားဝတေနေရး

• ျပညတြငးပဋပကၡမား၊ ေျမယာသမးယမႈမား၊ ပငဆငမႈဖကဆးျခငးမား၊ ေျမျမႇပမငးမား၊ ေနရပေရႊ႕ ေျပာငးေနထငမႈမား၊ လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈႏင အၾကမးဖကမႈမားေၾကာင ၾကေတြ႔ရေသာျပညသ မား၏ စားဝတေနေရးအခကအခမားအား ပညာေရးအခြငအလမးမား၊ ေဒသဖြ႔ၿဖးေရးအစအစဥမားႏင စားနပရကၡာလျခမႈအစအစဥမားမတစဆင ေျဖရငးေပးရန။

၅) KNU/KNLA ထသ႔၅) KNU/KNLA ထသ႔

မဝါဒႏငအပခပေရး

• အရပသားမားႏင ေဒသတြငးအပခပေရးမးမားအတြက KNU ၏ ဥပေဒမားအား ပမသရလာေစရန အတြက တရားဥပေဒဆငရာအလပရေဆြးေႏြးပြမား ကငးပေပးရန။

ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔

12

• ေဒသခမား၏တငၾကားမႈမားအား အခနႏငတေျပးည ေျဖရငးေဆာငရြကႏငရနအတြက လကလမးမၿပး ပြငလငးျမငသာမႈရေသာ တငၾကားေရးယႏရားမားက ထေထာငေပးရန။

• လာဘထးမႈႏငအကငပကျခစားမႈမား၊ KNUႏင ဥပေဒလကနာေရးအဖြ႔မား၏ အားနညးခကမား၊တရား ေရးစနစတြင တရားဥပေဒဆငရာပညာရငမရျခငးမား စသညတရားဥပေဒစးမးေရးႏငဆငသည အ ခကအခမားကေျဖရငးေပးၿပး တရားဥပေဒစးမးေရးအား ပမအားေကာငးေစရနေဆာငရြကရမည။

• ဆးျဖတခကမားခရာတြငလညးေကာငး၊ ဥပေဒျပရာတြငလညးေကာငး ကရငလထအေျချပအဖြ႔အ စညးမား(CBOs)၊ ေဒသခမားႏင အဓပၸါယျပညဝၿပး အားလးပါဝငသညေဆြးေႏြးတငပငညႇႏႈငးမႈမားျပလပကာ ၎တ႔၏အျမငသေဘာထားမားအား ထညသြငးစဥးစားျခငးျပရမည။

လကနကကငတကပြမားနင အျခားအၾကမးဖကမႈဆငရာ အေျခအေနမား

• လကနကကငတကပြမားအၾကား လငပငးဆငရာအၾကမးဖကမႈမားအား တားျမစရန၊ ကားမခြျခား ဆကဆမႈမားအား ပေပာကေစရနအတြက ဂနဗာႏႈးေဆာသကတကဝတမတတမး (Geneva Call’s Deed of Commitment) ႏင လကနကကငတကပြမား၏ အကးဆကမားေၾကာင ကေလးမား နာကင ထခကေနမႈႏငပတသကၿပး ကတကဝတမတတမးမားတြင ေဖာျပထားသည တာဝနဝတရားမားအား ေလးစားလကနာရန။

တရားမတမႈႏင တာဝနယမႈတာဝနခမႈ

• NCA မတငမကာလမားႏင လကမတေရးထးၿပးကာလမားအတြငး ျဖစေပၚခသည လ႔အခြငအေရး ခးေဖာကမႈမား၊ အၾကမးဖကမႈမားႏငပတသကၿပး တာဝနယမႈ တာဝနခမႈရရနႏင ျပစဒဏမကငး လြတခြငက အဆးသတရန။

• လကရႏင အနာဂတေဒသတြငး၊ ႏငငအဆင၊ ေဒသအဆငႏင ႏငငတကာအဆင ျပစမႈဆငရာ အာဏာပငမား၊ တရားရးမား၊ သမာဓခအဖြ႔မား၊ အဖြ႔အစညးမားႏင ျပစမႈရာေဖြေဖာထတေရးယႏရား မားႏငပးေပါငးၿပး ျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငးရ ေဒသခမားအေပၚ ကးလြနခသညလ႔အခြငအေရး ခးေဖာကမႈမားႏငျပစမႈမားအား ေဖာထတအေရးယရာတြင လကတြအလပလပရန။

၆) စးပြားေရးလပငနးရငမားႏင ရငးႏးျမႇပႏသမားထသ႔၆) စးပြားေရးလပငနးရငမားႏင ရငးႏးျမႇပႏသမားထသ႔• ကမၻာကလသမဂၢ (UN) ၏ စးပြားေရးလပငနးမားႏင လ႔အခြငအေရးမားဆငရာ အေျခခလမးညႊနခက မားႏငအည ျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငးရ ေဒသခမား၏လ႔အခြငအေရးက ေလးစားရန။

• မညသည စးပြားေရးလပငနးမား သ႔မဟတ အေျခခအေဆာကအဥးစမကနးမားအား စတငျခငးမျပမ လြတလပ၍ႀကတငအသေပးသေဘာထားရယသညစနစ (FPIC) စႏႈနးမားႏငအည ေဒသခလထႏင တငပငေဆြးေႏြးၿပး ခြငျပခကမားရယရမည။ ထအထတြင

- စမကနး အေကာငအထညေဖာေဆာငရြကျခငးမျပမ၊ ျပလပေနစဥအတြငးႏင လပေဆာငၿပးသည အခနမားတြင အခနႏငတေျပးည တငပငေဆြးေႏြးမႈမားျပလပၿပး ေဒသချပညသမား၏စးရမမႈ မားက ထညသြငးစဥးစားေပးရန။

- စမကနးႏငပတသကသည လပငနးအေၾကာငးအရာ၊ လပငနးအရြယစား၊ ေနာကျပနသြားနငမႈႏင လပငနးနယပယမားဆငရာ သတငးအခကအလကမားအား ေဒသ၏ဘာသာစကား၊ ေဒသ၏ ယဥေကးမႈႏင အဝငခြငကျဖစမညပစျဖငေဖာျပရန။

- သေဘာတညခကရယျခငးႏင ပြငလငးျမငသာမႈမားက ေသခာေစရနအတြက သေဘာထားမတ ခကရယသညလပငနးမားေဆာငရြကေနစဥအတြငး ေဒသခမားတငျပသညစးရမပပနမႈမားက ေသခာစြာ မတတမးတငထားရန။

13

လကလမးမမႏငေသးေသာ အမနတရားမား

- အမးသမးမားႏင လနညးစအဖြ႔မားအပါအဝင ဓေလထးတမးအရ ဖယကဥခထားရသညအဖြ႔မား အား ဆးျဖတခကခသညလပငနးစဥတြင ပါဝငလာေစရနအတြက လပေဆာငရန။

- ေဒသခအဖြ႔ဝငမားအား ေပးထားသညကတကဝတမားက တရားဝငျဖစေစရနႏင လကနာေဆာင ရြကရနအတြက အဓပၸါယျပညဝသညညႇႏႈငးမႈမားတြင ပါဝငလပေဆာငရန။

- စမကနးလပေဆာငေနသညကာလအတြငး ႀကးကငျခယလယမႈမား၊ အကပကငမႈမားမရေစရန အတြက ေသခာစြာေဆာငရြကရန။

• လပငနးမားအတြက ေျမယာမားရယျခငး သ႔မဟတ ငါးရမးျခငးမားမလပေဆာငမ ဓေလထးတမးေျမ ယာအသးျပမႈစနစႏငပတသကၿပးသရေအာင သတငးအခကအလကရယျခငးမားျပလပကာ ေဒသ အတြငးရ တရားဝငပစႏင ဓေလထးတမးေျမယာပငဆငမႈစနစအား အသအမတျပရန၊ ေနရပေရႊ႕ ေျပာငးေနထငျခငးႏင ေျမယာသမးယျခငးမားမရဟေသာ ျမနမာအစးရ၏အာမခခကအေပၚတြင မခ ျခငးမျပရန။

• ေျမယာမားရရရနအတြက ႏငထကစးနငးရယျခငးမားအား ခကျခငးရပတန႔ရနႏင ေျမယာပငဆငမႈ အေထာကအထားရသညျဖစေစ မရသညျဖစေစ ထေျမမားအတြက သငေလာသညေလာေၾကးေငြမား စမေပးရန။ ျမနမာႏငင၏တရားေရးစနစတြင ဓေလထးတမးေျမယာအား အသအမတျပျခငးမရသည ကအေၾကာငးျပ၍ ဓေလထးတမးေျမပငရငမားအား ၎တ႔၏ေျမကရယရနအတြက တရားဥပေဒျဖင အႏငအထကျပျခငးမားက ေရာငကဥရန။

• မညသညစးပြားေရး သ႔မဟတ အေျခခအေဆာကအဥးစမကနးမားမလပေဆာငမ ျပညစသညသဘာဝ ပတဝနးကငထခကမႈဆငရာစစတမးႏင လမႈဝနးကငထခကမႈဆငရာစစတမးမား ေကာကယရန။ ရာေဖြေတြ႔ရမႈမားအား ေဒသခဘာသာစကားျဖငရရႏငရနအတြက လပေဆာငေပးရန၊ စမကနးေၾကာင သဘာဝပတဝနးကင ထခကခစားရမညေဒသခမားအား သငတငမတသညေလာေၾကးေငြမားေပးအပရန။

• ျမနမာႏငင၏ လျခေရးတပဖြ႔မားႏငဆကစပလကရသည ကမၸဏမားႏင အကးတပးေပါငးျခငးမား အားေရာငကဥရန။ စးပြားေရး သ႔မဟတ အေျခခ အေဆာကအဥးစမကနးမား အေကာငအထညေဖာရာ တြင ျမနမာအစးရ၊ လျခေရးတပဖြ႔မား၊ အျခားလကနကကငအဖြ႔မားႏင လညျဖားရန ပးေပါငးၾကစညျခငး မားအားေရာငကဥရန။

• ပဂၢလကလျခေရးတပဖြ႔ဝငမားအား ေဒသခမား၏ လ႔အခြငအေရးခးေဖာကျခငးမရပ တာဝနထမးေဆာင ႏငရနအတြက ေလကငသငၾကားေပးရန။ ပဂၢလကလျခေရးတပဖြ႔ဝငမားေၾကာင လ႔အခြငအေရးခး ေဖာကခရသမားအား မတသညေလာေၾကးေငြမားေပးအပရနႏင ကးလြနသမားအား အေရးယရန။

ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔

14

အစရငခစာေရးသားမႈနညးလမးမားအစရငခစာေရးသားမႈနညးလမးမား

ကြငးဆငးသေတသနျပျခငး ကြငးဆငးသေတသနျပျခငး

ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔သည ျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငးရ ေဒသချပညသမားအား ၎တ႔၏ေဒသအတြငး ခစားရသည လ႔အခြငအေရးခ းေဖာကမႈမားက မတတမးယရနအတြက သငၾကားေထာကပေပးသည။ ကရင လ႔အခြငအေရးအဖြ႔၏ လသားအရငးအျမစစေဆာငးမႈမဝါဒသည ကားမ၊ လမး၊ ဘာသာေရး သ႔မဟတ ႏငင ေရးယဆခကကအေျခခၿပး ခြျခားဆကဆျခငးမရေပ။ ကၽြႏပတ႔အေနျဖင ေဒသႏငဆငသည ဗဟသတရသမား ႏင မမ၏ေဒသအတြငး လ႔အခြငအေရးအေျခအေနတးတကေအာင ေဆာငရြကလသမညသ႔ကမဆ ေလကင သငၾကားေပးသည။ ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔၏ သတငးအခကအလကေကာကခသမားသည ေဒသချပည သမားအား သကေရာကမႈရေနေသာကစၥရပမားက ပမနားလညသေဘာေပါကရနအတြက ထသမားနငေတြ႔ ဆေမးျမနးမႈမားျပလပခသည။

စစစအတညျပျခငး စစစအတညျပျခငး

ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔၏ သတငးေကာကယသမားသည စစစအတညျပျခငးမဝါဒက လကနာသည။ ထမဝါဒတြင မတညသညသတငးအရငးျမစမားမ သတငးအခကအလကမားရယရန၊ ယၾကညစတခရသည သတငးအရငးအျမစမားထမ သတငးမားရယရနႏင ၎တ႔၏ေဒသအေပၚ ကယပငနားလညမႈႏင ရရလာသည သတငးအခကအလကမားအားႏႈငးယဥရန စသညအခကမားပါဝငသည။ ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔၏ ေကာကယထားေသာ မားျပားလသညသတငးအခကအလကမားေၾကာင အဖြ႔အေနျဖင သတငးအခကအလက မားက ဘာသာျပနဆျခငးမျပလပမတြင သတငးအခကအလကတစခစ၏ အရညအေသြးႏင မနကနတကမႈက ဥးစြာစစစျခငးမား ျပလပသည။ လတငးတြင မတညသညအျမငသေဘာထားမားႏင စတဝငစားမႈမားရသည က အသအမတျပၿပး ရရလာသညသတငးအခကအလကမားက သတငးတငျပမႈအေပၚတြငအေျခခၿပး ေရြး ခယစစစမႈမားျပလပသည။

ဤအစရငခစာအားသးသပျခငး ဤအစရငခစာအားသးသပျခငး

၂၀၁၈ ခႏစ၊ ႏဝငဘာလႏင ၂၀၁၉ ခႏစ၊ ဧၿပလအၾကားတြင ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔၏ သတငးအခကအလက စေဆာငးသမားမ ကရငျပညနယႏငမြနျပညနယအပါအဝင တနသၤာရတငးႏငပခးတငးတ႔မ ေဒသခမားႏင ေတြ႔ဆေမးျမနးမႈ ၁၅၀ ခ ျပလပခသည။ ကြျပားသညလမႈအဖြ႔အစညး၏ မတညသညအေတြးအျမငမားက ေဖာျပႏငရနအတြက ေတြ႔ဆေမးျမနးမႈမားအား မတညသညအဖြ႔အစညးမားႏငလညး ျပလပခသည။ ထ႔ ေနာကတြင ဤအစရငခစာ၏ရညရြယခကႏင သငေလာၿပးခငမာသည သတငးအခကမားပါရေသာ ေတြ႔ဆ ေမးျမနးမႈ ၉၅ ခက ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔မ ေရြးခယခသည။

ထေတြ႔ဆေမးျမနးမႈမားမ ၅၉ ခမာ အမးသားမားျဖစၿပး ၃၆ ခမာ အမးသမးမားျဖစသည။ အမားအားျဖင ဗဒၶဘာသာႏင ခရစယာနဘာသာဝငတ႔ျဖစၿပး (၄)ဥးမာ နတစားမားျဖစကာ (၁)ဥးမာ မစလငျဖစသည။ အမားစမာ ကရငမားျဖစေသာလညး ရမး (၁)ဥး၊ ဗမာ(၅)ဥးႏင ကရင-ဗမာလမး (၁) ဥးတ႔ပါဝငသည။

ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔၏ သတငးအခကအလကစေဆာငးသမားက ထေတြ႔ဆေမးျမနးမႈမားက စေကာ ကရငႏင ဗမာဘာသာစကားတ႔ျဖငျပလပခသည။ ပါဝငေျဖၾကားသအားလးက ေတြ႔ဆေမးျမနးခနးမား၏ ရညရြယခကမားအားရငးျပခၿပး ၎တ႔၏သတငးအခကအလကမားအား ဤအစရငခစာတြင ထညသြငးခြင ေတာငးၿပးျဖစသည။

ဤအစရငခစာ၏ ကနဥးစစစခကမားသည ၂၀၁၅ ခႏစ ေအာကတဘာလမ ၂၀၁၉ ခႏစ ဧၿပလအတြငး စေဆာငးခေသာ သတငးအခကအလကမားက အေျခခထားသည။ ေမးခြနးေျဖၾကားသမားမ ေပးအပေသာ

15

လကလမးမမႏငေသးေသာ အမနတရားမား

သတငးအခကအလကမားအား ျပညစေစရနအတြက ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔မ အျခားအရငးအျမစမား အားလညး အသးျပခသည။

အရငးအျမစမားႏင ရညညႊနးခကမား အရငးအျမစမားႏင ရညညႊနးခကမား

ဤအစရငခစာတြငေဖာျပထားေသာ သတငးအခကအလကမားသည ရြာသားမား၏သကေသခခကမား၊ ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔၏ ကြငးဆငးလပသားမားစေဆာငးထားသည သတငးအခကအလကမားအား ျပနလညစစစထားမႈမားမ ရရထားျခငးျဖစသည။ ဤသတငးအခကအလကမားအား ပြငလငးျမငသာမႈရရန ႏင သကေသျပႏငရနအတြက ေတြ႔ဆေမးျမနးမႈမားအား သတငးအရငးျမစ ၈၂ ခအျဖစ ေအာကေျခမတစ တြငေဖာျပထားၿပး ေနာကဆကတြမရငးသတငးမတတမးေနာကဆကတြမရငးသတငးမတတမး အျဖစေတြ႔ရႏငပါသည။

ပညာရငမား၏ သးသပခကမား ပညာရငမား၏ သးသပခကမား

အစရငခစာအား စစစေနသညအခနတြင ကရငလမႈအဖြ႔အစညးမားျဖစသည ကရငအမးသမးအစညးအရး၊ ဌာေနမျပညတြငးကရငဒကၡသညမားဆငရာေကာမတ၊ ကရငသတငးစဥႏင ကရငလမႈအသငးအဖြ႔မားကြန ယကမ အဖြ႔ဝငေလးဥးႏင အလြတသေဘာေတြ႔ဆေမးျမနးမႈမား ျပလပခသည။ ဤေတြ႔ဆမႈမားမ အခက အလကမားအား အစရငခစာ၏သငေလာသညေနရာတြင ထညသြငးေဖာျပထားသည။ ကရငလ႔အခြငအေရး အဖြ႔အေနျဖင ဤအစရငခစာေရးသားသညအခနမားအတြငး အကးသကဆငသအားလးမ စတရငးျဖင ပါဝငကာေပးခသည သးသပခကမားအတြက ေကးဇးတငရပါသည။

သတငးအခကအလကေကာကယသညေနရာမားႏင ပထဝအေနအထားအရ အသးအႏႈနးမား သတငးအခကအလကေကာကယသညေနရာမားႏင ပထဝအေနအထားအရ အသးအႏႈနးမား

ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔သည ျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငးရ နယေျမ (၇) ချဖစသည သထ၊ ေတာငင၊ ေညာငေလးပင၊ ၿမတ-ထားဝယ၊ ဖာပြန၊ ဒးပလာယာႏင ဘားအခရငမားတြင လပငနးေဆာငရြကလကရသည။ ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔သည ကြငးထမသတငးအခကအလကမားအား ရရသညအခါတြင ထသတငးအခက အလကမားက ဤေဒသခႏစခႏငအည စစစမႈမားျပလပသည။ ထေဒသမားအား ကရငအမ းသားအစညးအရး ႏင အျခားေသာကရငအမးသားအဖြ႔အစညးႏင သကဆငေသာအဖြ႔မား၊ သကဆငမႈမရသညအဖြ႔အစညး မားက သးႏႈနးသကသ႔ ခရငမားဟသးႏႈနးသည။ ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔အေနျဖင ထခရငမားအား ႏငငေရး ႏငဆကႏြယျခငးမရပ ေဒသခအမားစက ထသ႔အသးျပသညအတြက မမတ႔သတငးအခကအလကရယ သညေနရာမားအျဖစ ရညညႊနးသးႏႈနးျခငးျဖစသည။ သ႔ရာတြင ေနရာမား၏အမညမားအား တသမတ တညးရေစရနအတြက ကရငအမးသားအစညးအရး၏ အပခပေရးစနစအရ သးႏႈနးေသာလညး ၿမ႕နယႏင ခရငမား၏အမညအား ျမနမာဘာသာျဖင သးႏႈနးထားသည။

ထ႔အျပင ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔သည ျမနမာဟသညအသးအႏႈနးအား ဤအစရငခစာတြင အသးျပခသည။ ဤႏငငအား စစအစးရမ ၁၉၈၉ ခႏစတြင ျမနမာဟေျပာငးလသးႏႈနးမႈမျပမကာလမားက ႏငင၏တရားဝင အမညမာ ဗမာႏငငျဖစသည။

အမညမား၊ ေနရာမားႏင အျခားအေသးစတအခကမားအား ဆငဆာျဖတျခငးအမညမား၊ ေနရာမားႏင အျခားအေသးစတအခကမားအား ဆငဆာျဖတျခငး

စကားလးမား သ႔မဟတ အညႊနးမား အထးသျဖငလတစဥးခငး သ႔မဟတ ေကးရြာမား၏ အမညနာမမားအား ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔အေနျဖင ရြာသားမားႏငအဖြ႔၏ ကြငးဆငးလပသားမားအား အႏရာယေပးႏငမညဟ ယဆပါက ဆငဆာျဖတျခငးမား ျပလပသည။ ေကးရြာႏင လပဂၢ လတ႔၏အမညနာမမားအား စာလးတစလး သ႔မဟတ ႏစလး က--- မ အ--- အထ အသးျပၿပး ဆငဆာျဖတသည။ ဆငဆာျဖတသညအမညမားသည ေဒသခမား၏အမညအစစမား သ႔မဟတ ယခငအစရငခစာမားတြင ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔က အသးျပထား သညအမညမားႏင သကဆငမႈမရပါ။ ဤအစရငခစာအတြငး ထညသြငးထားေသာအမညမားသည ေနာက

ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔

16

ဆကတြအခကအလကမားတြင ပါဝငသညအမညမားႏငလညး သကဆငျခငးမရပါ။ ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔ တြင ဆငဆာျဖတျခငးျပလပထားသညအမညႏင ေနရာမား၏မရငးအခကအလကအမနမား ရပါသည။

သတငးအခကအလကစေဆာငးရာတြင အမအခကငးမႈႏင အတားအဆးမားသတငးအခကအလကစေဆာငးရာတြင အမအခကငးမႈႏင အတားအဆးမား

ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔သည အမအခကငးၿပး မညသညအဖြ႔ႏငမဆကႏြယမႈမရေသာ အဖြ႔ျဖစသည။ အခ႕ ေသာေနရာမား အထးသျဖင တပမေတာစစတပ၏တပစခနးမားအနးရ လမးမမားသ႔ျဖတရေသာအခါ သ႔မဟတ ေျမျမႇ ပမငးရႏငေသာေနရာမားသ႔ေရာငရားႏငရနအတြက ကရငအမးသားလြတေျမာကေရးတပမ ေတာ၏အကအညက ရယရသည။ အျခားေသာအဖြ႔မားမာ ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔အားကညရန စတဆႏၵ မရေပ။ သတငးအခကအလကစေဆာငးသညအခနတြင လကနကကငတပဖြ႔မားျဖစသည တပမေတာ၊ နယျခားေစာငတပႏင ဒမကေရစအကးျပကရငတပမေတာ အဖြ႔မားသည ကြငးဆငးလပသားမား၏လျခ ေရးအတြက အတားအဆးမားျဖစသည။

17

လကလမးမမႏငေသးေသာ အမနတရားမား

ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔

18

ႏငငေရး အေျခအေနႏငငေရး အေျခအေန

ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔၏ ၂၀၁၇ ခႏစတြင ထတေဝသည အေၾကာကတရား၏အတျမစအေၾကာကတရား၏အတျမစ 2 က လြနခသည ၂၅ ႏစတာအတြငး ေဒသခမား၏ဘဝတြင ျဖစေပၚခသညေျပာငးလမႈမားႏင အနာဂတအတြကလအပခကမား က ေဖာျပထားသည။ ထအစရငခစာတြင ေဒသခမားမ တးတကေကာငးမြနလာသညဟ ခစားရေသာလညး အနာဂတတြင ပမေကာငးမြနလာႏငသညဟ ယဆထားေသာ၊ လျခေရး၊ ၿငမးခမးေရးႏင တရားမတမႈဆငရာ အခကမား ပါဝငသည။ ထအစရငခစာတြင ပါဝငေသာသကေသခခကမားသည၂၀၁၂ ခႏစ KNU ႏင ျမနမာအစးရတ႔ၾကားရ ပဏာမအပစခတရပစေရးသေဘာတညခကေရးထးၿပးသညအခနမစ၍ ၂၀၁၅ ခႏစ တစႏငငလးပစခတတကခကမႈရပစေရးသေဘာတစာခပအား ျမနမာစစတပႏင ကရငအမးသားအစညး အရး/ ကရငအမးသားလြတေျမာကေရးတပမေတာ (KNU/KNLA)၊ ကရငအမးသားအစညးအရး/ကရငအမး သားလြတေျမာကေရးတပမေတာၿငမးခမးေရးေကာငစ(KNU/KNLA-PC)ႏင ဒမကေရစအကးျပ ကရငတပ မေတာ(DKBA)တ႔ပါဝငသည တငးရငးသားလကနကကငရစဖြ႔(ယခ ၁၀ ဖြ႔) တ႔ ေရးထးသညအခန ႏင ၂၀၁၅ ခႏစ၊ ႏဝငဘာလအတြငးကငးပခသည အေထြေထြေရြးေကာကပြၿပးသညေနာက ျပညေထာငစၾကခငေရးႏင ဖြ႔ၿဖးေရးပါတ(USDP)မ အမးသားဒမကေရအဖြ႔ခပ (NLD)သ႔ ၂၀၁၆ ခႏစ၊ မတလတြင အာဏာလႊအပခန အတြငးေကာကယထားသည သတငးအခကအလကမားပါဝငသည။

ေအာကတြငေဖာျပထားေသာဇယားမာ ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔၏ သတငးအခကအလက ေကာကယသည ေဒသမားတြငတညရေနေသာ လကနကကငတပဖြ႔မားႏင ၎တ႔၏ ပစခတတကခကမႈရပစေရး သေဘာတ ညခကအား ေရးထးမႈအေျခအေနျဖစသည။

အစးရ/တပမေတာအစးရ/တပမေတာ ၂၀၁၅ ခႏစ၊ ေအာကတဘာလတြင လကမတေရးထးခသည။

တပမေတာသည ျမနမာအစးရ တပမေတာျဖစၿပး အစးရတစရပအေနျဖင ၂၀၁၁ ခႏစအထ အခပ အျခာအာဏာအား ခပကငထားသည။ အရပသား အပခပေရးစနစသ႔ ေျပာငးလခေသာလညး တပမ ေတာအေနျဖင ကာကြယေရးဝနးႀကးဌာန၊ နယစပ ေရးရာႏင ျပညထေရးဝနႀကးဌာနမားအျပင လြတ ေတာတြင ၂၅ ရာခငႏႈနးအား ထနးခပထားဆျဖစ သည။

BGFBGF တပမေတာလကေအာကခတြငရသည။ BGF အား ၂၀၁၀ ခႏစတြင စတငဖြ႔စညးခသည။ ထတပရငးမားက တပမေတာသ႔ဝငရန သေဘာတ သည ယခငတငးရငးသား လကနကကငတပ သားေဟာငးမားႏင ဖြ႔စညးထားသည။

KNU/KNLA KNU/KNLA ၂၀၁၅ ခႏ စ ၊ ေအာကတဘာလတြင လကမတေရးထးခသည။

KNLA သည KNU ၏စစတပျဖစၿပး ျမနမာျပညအေရ႕ ေတာငပငးရ တငးရငးသားလကနကကငတပဖြ႔မား အထတြင အႀကးဆးအဖြ႔ျဖစသည။ ထအဖြ႔သည ကယပငအပခပေရးအတြက ျမနမာႏငင လြတလပ ေရးရသညအခနမစ၍ တကခကေနချခငးျဖစသည။

2 KHRG ၏ ၂၀၁၇ခႏစ၊ ေအာကတဘာလတြင “အေၾကာကတရား၏အတျမစ - ၂၅ ႏစအတြငး မတတမးတငထားေသာ ျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငးမ ရြာသားမား၏အသမား”, တြငၾကညပါ။

19

လကလမးမမႏငေသးေသာ အမနတရားမား

KNU/KNLA-PC KNU/KNLA-PC ၂၀၁၅ ခႏ စ ၊ ေအာကတဘာလတြင လကမတေရးထးခသည။

KNU/KNLA-PC သည KNLA မ ခြထြကေသာ အဖြ႔ျဖစၿပး ၂၀၀၇ ခႏစတြင ၎၏ေခါငးေဆာငမ တပမေတာႏင ပစခတမႈရပစရန သေဘာတသည အခနတြင စတငဖြ႔စညးခသည။

DKBA DKBA ၂၀၁၅ ခႏ စ ၊ ေအာကတဘာလတြင လကမတေရးထးခသည။

DKBA (တးတကေသာ ဗဒၶဘာသာကရင အမးသား တပမေတာ)သည ၁၉၉၄ ခႏစတြင KNLA မ ဘာ သာေရးအယအဆေၾကာင ခြထြကခသည။ ၂၀၁၀ ခႏစတြင DKBA အဖြ႔၏ တပဖြ႔ဝငအမားစမာ BGF အျဖစသ႔ အသြငေျပာငးသြားခေသာလညး ကနအဖြ႔ တစဖြ႔မာ နယျခားေစာငတပသ႔မဝငပ ၎၏အမည အားDKBA (ဒမကေရစအကးျပ ကရငတပမေတာ) ဟ၍ ၂၀၁၂ ခႏစတြင ေျပာငးလဖြ႔စညးခသည။

မြနျပညသစပါတ/ မြနျပညသစပါတ/ မြနအမးသားလြတ မြနအမးသားလြတ ေျမာကေရး တပမ ေျမာကေရး တပမ ေတာ ( N M S P / ေတာ ( N M S P / MNLA)MNLA)

၂၀၁၈ ခႏစ၊ ေဖေဖာဝါရလ ၁၃ ရကတြင လကမတေရးထးခသည။

NMSP/ MNLA သည မြနျပညသစပါတ၏ လကနက ကငအစအဖြ႔ျဖစၿပး မြနျပညနယ တြငလႈပရားေသာ မြနတငးရငးသားလကနကကငအဖြ႔ျဖစသည။ ထ အဖြ႔သည ၁၉၅၈ ခႏစတြင ဖြ႔စညးခသည။

DKBA (ခြထြကအဖြ႔)DKBA (ခြထြကအဖြ႔) လကမတေရးထးထားျခငးမရ DKBA (ခြထြကအဖြ႔) သည အဓက DKBA အဖြ႔ထမ အဖြ႔ဝငမားမခြထြကၿပး ၂၀၁၅ ခႏစတြင ဖြ႔စညးချခငး ျဖစသည။ ထအဖြ႔သည တစႏငငလးပစခတတကခကမႈရပစေရးသေဘာတစာခပလကမတ မေရးထး ရေသးေပ။

တပမေတာသည ၎၏တပဖြ႔မားအား အခ႕ေသာေနရာမားသ႔ သြားခြငမရေသာလညး ျမနမာျပညအေရ႕ ေတာငပငးရ ၿမ႕နယမားအားလးတြင တပျဖန႔ထားလကရသည။ ထနညးတစြာပင KNLA သညလညး KNU သတမတထားသည ကရငျပညနယတစေလာကတြင ၎၏တပမားက ေနရာခထားသည။ အခ႕ေသာေနရာ မားသ႔ ထတပမားသြားလာခြငမရပါ။ NMSP/ MNLA သညလညး အစးရသတမတထားသည မြနႏငကရငျပည နယၾကားရ နယနမတမားတြင တပဖြ႔မားေနရာခထားသည။ ၎၏ဗဟဌာနခပမာ ေရးၿမ႕နယတြငျဖစသည။ DKBA (အကးျပတပ)သည ဒးပလာယာခရင၊ ေကာကရတၿမ႕နယ၊ ဆဆညးၿမငတြင လႈပရားသည။ DKBA (ခြထြက)အဖြ႔သည ဟတႀကးေရကာတာတညေဆာကမည နယေျမတစေလာကႏင ဘားအ-ဖာပြန ကား လမးမတစေလာကတြင လႈပရားသြားလာလကရသည။ နယျခားေစာငတပသည သထခရင၊ လႈငးဘြၿမ႕နယ၊ ၿမငႀကးင၊ ဘားအခရင၊ နဘးၿမ႕နယ ေရႊကကလေဒသႏင ဖာပြနခရင၊ ဘးသႏငဒြယလးၿမ႕နယ၊ ဒးပလာယာ ခရင၊ ေကာကရတၿမ႕နယ၊ ေကာကရတေဒသမားတြင အေျခခသည။ KNU/KNLA ၿငမးခမးေရးေကာငစသည ဘားအခရင၊ နဘးၿမ႕နယ အဓကအားျဖင ထ႔ေကာကးေဒသတြငလႈပရားသည။3

NCA သည ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥအတြက လမးျပေျမပတစခအားအဆျပခၿပး လကနကကငတပဖြ႔ဝငမား အားလးလကနာရနအတြက ကငဝတစညးမဥးစညးကမးမားကအတညျပကာ အပစအခတရပစမႈေစာငၾကည ေလလာေရးေကာမတအား(JMC) ဖြ႔စညးခသည။ ေကာမတသည တစႏငငလးဆငရာအဖြ႔၊ ျပညနယႏင ေဒသတြငးအဖြ႔မားႏင ဖြ႔စညးထားၿပး4 NCA အားခးေဖာကမႈရမရကေစာငၾကညရနႏင ၿငမးခမးေရးလပငနး

3 Myanmar Peace Monitor ၂၀၁၆ မ ထတေဝေသာ “Armed Ethnic Groups- EAOs Current Status 2016: Armed Groups Profi le”, တြငၾကညပါ။

4 အပဒ ၁၂ (ခ), ၂၀၁၅ ခႏစ၊ ေအာကတဘာလတြငထတေဝေသာ ျပညေထာငစသမၼတျမနမာႏငငေတာအစးရႏင တငးရငးသား လကနကကငအဖြ႔အစညးမားအၾကားခပဆေသာ တစႏငငလးပစခတတကခကမႈရပစေရးသေဘာတစာခပ။

ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔

20

စဥႏငပတသကသည မေကနပခကမားအားေျဖရငးရနအတြက တာဝနရသည။5 ကမေကာငးစြာျဖင NCA တြငေဖာျပထားသည အေပါငးလကၡဏာေဆာငသညေျပာငးလမႈမားအား အေကာငအထညျပႏငျခငးမရေသး ေပ။ သ႔ေသာ လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားႏင ပဋပကၡမားေၾကာငျဖစေပၚသညျပနာမားမာ ျမနမာျပည အေရ႕ေတာငပငးတြငေနထငသမားအတြက ဆးကးမားရရေစၿပး ဆကလကျဖစပြားလကရေနေသးသည။ ဤအစရငခစာတြင NCA သေဘာတညခကရယၿပးေနာကပငး အေျခအေနမားႏငကကညမႈရေသာ ရြာသား မား၏အနာဂတႏငပတသကေသာ အျမငသေဘာထားမားႏင စးရမပပနမႈမားက ေဖာျပထားသည။

ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥ၏ သသာေသာဖြ႔ၿဖးတးတကမႈမရျခငးသည အေပါငးလကၡဏာေဆာငသည ဖြ႔ၿဖးတး တကမႈမရေသးေၾကာငးက ေဖာျပေနသကသ႔ ျဖစသည။ KNU က တပမေတာႏင ႏငငေရး စားပြဝငးေဆြးေႏြးပြတြင လကနကကငတပဖြ႔မား၏ ေခါငးေဆာငအျဖစျမငႏငၿပး အစးရအား ဖကဒရယဒမကေရစစနစက ေတာငးဆ ခသကသ႔ ယၾကညမႈမတညေဆာကႏငသညအခနမားတြင ညႇႏႈငးမႈမားမ အႀကမမားစြာထြကခြာခဖးသည။6 ေစာငၾကညေလလာေရးလပငနးစဥ အားနညးသညအတြကေသာလညးေကာငး၊ တာဝနယမႈတာဝနခမႈမရ သညအတြကေသာလညးေကာငး၊ အပစခတရပစေရးသေဘာတညခက သ႔မဟတ ကငဝတစညးကမးမားအား ေဖာကဖကျခငးႏင ပါဝငသညအဖြ႔မားမေရးဆြထားသည လမးျပေျမပတြငပါဝငသည အျပသေဘာေဆာင ေသာ ေတြ႔ဆေဆြးေႏြးမႈမားျပလပရန ပကကြကသညအခါမားတြင ညႇႏႈငးမႈမားအခနၾကာျမငခရသည။

၂၀၁၂ ခႏစ ပဏာမအပစခတရပစေရး သေဘာတညခကျပလပၿပးေနာကပငး တပမေတာတပဖြ႔မားအား ပဋပကၡျဖစပြားရာ အျခားတငးရငးသားေဒသမားျဖစသည ရမး၊ ကခငႏင ရခငေဒသမားသ႔ ပ႔ေဆာငျခငးမား ေၾကာင ကရငေဒသရေဒသခမားခစားရသည အၾကမးဖကမႈမားႏင လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားအား ေလာကေစသည။ သ႔ေသာ အၾကမးဖကမႈမားမာ ဆကလကျဖစပြားလကရသည။7

၂၀၁၂ ခႏစေနာကပငး ျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငးတြင တကပြမားျဖစေစသည အေၾကာငးအရငးမားထမ တစခကမာ ထငးျမနမာနယစပရ ျမဝတၿမ႕မ ေကာကရတဖကသ႔ ေဖာကလပထားသည အာရလမးမျဖစသည။8 အာရလမးမသည အာရဖြ႔ၿဖးေရးဘဏ (ADB) ၏ ေငြေၾကးေထာကပမႈျဖင ေဆာကလပထားသည ကနးတြငး ပ႔ေဆာငေရးလမးမႀကးျဖစသည။ ျမဝတမေကာကရတသ႔ ဆကသြယသညလမးပငးအား ေဆာကလပသည အခန ၂၀၁၅ ခႏစ၊ ဇလငလတြင DKBA (ခြထြကအဖြ႕) ႏင တပမေတာတ႔အၾကား တကပြစတငျဖစပြားခၿပး ေနာကပငးတြင BGF သညလညး တပမေတာတပဖြ႔မားႏငပးေပါငးကာ တကပြအတြငးပါဝငလာခသည။ ေဒသခမား၏အဆအရ ဤတကပြမားေၾကာင ရြာသား ၁၀၀၀ ေကာ ေနရပေရႊ႕ေျပာငးေနထငခရၿပး သက ေရာကမႈမားအား ျပငးထနစြာခစားခၾကရသည။ ေကာကရတၿမ႕နယတြင အမးသမးတစဥးသည လကပစဗး အစထမနၿပး ဒဏရာရရခသည။ လႈငးဘြၿမ႕နယတြငျဖစပြားခသညတကပြေၾကာင ရြာသားႏစဥး အသကေသ ဆးခရသည။ ေကာကရတၿမ႕နယမ ေကာငးတစေကာငးမာ M79 လကနကႀကးပစခတမႈေၾကာင ပကစးခရ သည။ ေကာကရတၿမ႕အနးတစဝကရရြာသားမားမာ အနးအနားတြငျဖစေပၚေနေသာ လကနကကငပဋပကၡ မားေၾကာင ေၾကာကရြ႕မႈမားျဖင ေနထငၾကရသည။9

5 အပဒ (၃), ၂၀၁၅ ခႏစ၊ ေအာကတဘာလတြင ထတေဝေသာ ျပညေထာငစသမၼတျမနမာႏငငေတာအစးရႏင တငးရငးသား လကနကကငအဖြ႔အစညးမားအၾကားခပဆေသာ တစႏငငလးပစခတတကခကမႈရပစေရးသေဘာတစာခပ။

6 Myanmar Times မ ၂၀၁၈ ခႏစ၊ ႏဝငဘာလ ၁၂ ရကေန႔တြင ထတေဝေသာ “Amid concerns, KNU to continue non-participation in peace process”, တြငၾကညပါ။

7 KHRG မ ၂၀၁၄ ခႏစ၊ ေမလတြငထတေဝေသာ “ဆငးငျခငး (သ႔) အသြငကးေျပာငးျခငး - ၂၀၁၂ အပစခတရပစၿပးေနာက ျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငး ေျပာငးလလာေသာလ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားႏင ေဒသခတ႔၏တ႔ျပနမႈမား”, တြငၾကညပါ။

8 KHRG မ ၂၀၁၆ ခႏစ၊ ၾသဂတလတြင ထတေဝေသာ “လပေသာစကားလးမားႏင အကညးတန႐ပဆးေသာလပရပမား - အာရအေဝးေျပးလမးမႀကး”, တြငၾကညပါ။

9 KHRG မ ၂၀၁၅ ခႏစ၊ စကတငဘာလတြင ထတေဝေသာ “Fighting between Tatmadaw and DKBA soldiers along the Asian Highway displaces villagers in Dooplaya District, July 2015”, တြငၾကညပါ။

21

လကလမးမမႏငေသးေသာ အမနတရားမား

အျခားေသာ တငးမာမႈရသညေနရာမာ ဟတႀကးေရတာကာေနရာျဖစၿပး ထေနရာအား ကရငလကနကကငမား က ဓေလထးတမးအရ ထနးခပထားသည။10 ျမနမာအစးရအေနျဖင ေဒသအတြငးႏငငေရးႏင စစေရးတ႔ အၾကား တငးမာမႈမားတးျမငလာျခငးႏငပတသကၿပး ထေဒသမားအားထနးခပလသည ၎၏အားထတမႈ မားေၾကာငျဖစသညဟ၍ အျပစတငခရလကရသည။11 ၂၀၁၃ ခႏစတြင တပမေတာ၏လကေအာကခ BGF တပရငး ၂ ခအား ထေဆာကလပေရးေနရာက လျခေရးေပးရနအတြက တာဝနေပးျခငးခရသည။ KNLA မ စစသားမား ထေဒသအနးသ႔လာေရာကျခငးမျပလပႏငရနအတြက ျမနမာအစးရသည BGF အား တာဝန ေပးသညဟ ေဒသခအသကအဝနးမ တငျပခသည။12 ထေဒသတြင တပမေတာႏင KNU တ႔အၾကား ျဖစပြား ခသညတကပြအၿပးတြင ယခငဖာပြနခရငအတြငးရတကပြမားေၾကာင ျပညတြငးေနရပေရႊ႕ေျပာငးေနထငသ ၄၀၀၀ ခန႔ေနထငသည အးတထစခနးတြင KNLA ၏ ဒတယစစဥးစးခပ ဗလခပႀကးေစာေဘာေကာဟက ဤသ႔ေျပာခသည။ “ဟတႀကးေရကာတာန႔ အလားတလပငနးေတြဟာ ျမနမာႏငငရ႕ၿငမးခမးေရးလပငနး စဥေတြက အတားအဆးျဖစေစတယ။” 13

ျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငးတြင တပမေတာႏင KNLA ၾကား၊14 KNLA ႏင MNLA ၾကား၊15 ပစခတမႈမား ဆကလကျဖစပြားလကရၿပး အျခားလကနကကငအဖြ႔ငယမားျဖစသည DKBA(ခြထြကအဖြ႔) ႏင BGF မား အၾကားတြငလညး တကပြငယမား16 ဆကလကျဖစပြားလကရသည။ တပမေတာအေနျဖင ၎၏လႈပရားမႈ မားအား တးခ႕လပေဆာငလကရၿပး ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥႏင ရြာသားမား၏လျခေရးအား ၿခမးေျခာက လကရၿပး ေၾကာကရြ႕မႈမား ေနရာအႏ႔ျဖစေပၚေစသည။ ဥပမာအားျဖင တပမေတာသည တပမဟာ ၂၊ ၃ ႏင ၅ နယေျမမားတြင ၎တ႔၏တပစမားႏင စစဘကဆငရာအရငးအျမစမားအား ထေနရာမားတြင လြယကစြာ ေျပာငးေရႊ႕ႏငရနအတြက လမးေဖာကလပျခငးမားက လပကငလကရသည။17 ၂၀၁၈ ခႏစ အစပငးမစ၍ ဖာပြနခရငသည ပစမတနယေျမျဖစလာၿပး တပမေတာ၏တပရငးအေျမာကအမားျဖင လႈပရားမႈမားေၾကာင ရြာသားေပါငး ၂၅၀၀ ေကာအား အတငးအဓမၼေနရပေရႊ႕ေျပာငးေနထငမႈ ျဖစေပၚေစခသည။18

10 KHRG မ ၂၀၁၉ ခႏစ၊ ေမလတြင ထတေဝေသာ ‘‘အမျပနခနကတမးတရငး ၿငမးခမးေရးကေမာလငျခငး”, ႏင KHRG မ ၂၀၁၈ ခႏစ၊ ဇလႈငလတြငထတေဝေသာ “ေရကာတာသည ဖြ႔ၿဖးေရးေလာ၊ ပကစးျခငးေလာ - ျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငးရ ေရအားလပစစစမကနးေၾကာင ရြာသားမားအေပၚ ျဖစေပၚလာေသာဆးကးသကေရာကမႈမား”, တြငၾကညပါ။

11 Frontier Myanmar မ ၂၀၁၆ ခႏစ၊ ေအာကတဘာလ ၂၀ ရကေန႔တြင ထတေဝေသာ “Activists damn Salween plans”, တြငၾကညပါ။

12 KHRG မ ၂၀၁၆ ခႏစ၊ မတလတြင ထတေဝေသာ “Hpapun Field Report: January to December 2013”, တြငၾကညပါ။13 Bangkok Post မ ၂၀၁၅ ခႏစ၊ ေမလ ၁၂ ရကေန႔တြင ထတေဝေသာ “Salween dam projects jeopardise fragile ceasefi re

accords”, တြငၾကညပါ။14 KHRG မ ၂၀၁၈ ခႏစ၊ ေမလတြင ထတေဝေသာ, “Attacks on villagers, ongoing fi ghting and displacement in Hpapun

and Toungoo districts from January to April 2018”, တြငၾကညပါ။15 KHRG မ ၂၀၁၈ ခႏစ၊ စကတငဘာလတြင ထတေဝေသာ, “A month after the New Mon State Party joins the NCA:

Skirmishes occur between the MNLA and the KNLA in Win Yay Township, Dooplaya District”, တြငၾကညပါ။16 KHRG မ ၂၀၁၆ ခႏစ၊ ဒဇငဘာလတြင ထတေဝေသာ, “Recent fi ghting between newly-reformed DKBA and joint

forces of BGF and Tatmadaw soldiers led more than six thousand Karen villagers to fl ee in Hpa-an District, September 2016”, တြငၾကညပါ။

17 KHRG မ ၂၀၁၉ ခႏစ၊ ဇနနဝါရလတြင ထတေဝေသာ “Toungoo Situation Update: Tatmadaw military activities continue in Htantabin and Thandaunggyi townships”, KHRG မ ၂၀၁၉ ခႏစ၊ ဧၿပလတြင ထတေဝေသာ “Nyaunglebin District: Tatmadaw road construction activities lead to confrontations with the KNLA, displacement and property damage in Kyaukkyi Township”, ႏင KHRG မ ၂၀၁၉ ခႏစ၊ ဇနနဝါရလတြင ထတေဝေသာ “Hpapun Situation Update: Tatmadaw road construction activities result in skirmishes with the KNLA and displacement in Lu Thaw Township”, တြငၾကညပါ။

18 SaferWorld မ ၂၀၁၉ ခႏစ၊ ဇနနဝါရလတြင ထတေဝေသာ “Security, justice and governance in south east Myanmar; Justice provision in south east Myanmar”, တြငၾကညပါ။

ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔

22

ေျမယာသမးယမႈမားႏင ဖြ႔ၿဖးေရးလပငနးမားတြင ပါဝငပတသကေနၿပး ရြာသားမားအေပၚ ထခကနစနာမႈမား ျဖစေစသည ႏငငျခားႏငေဒသတြငးရငးႏးျမႇ ပႏမႈျပသညကမၸဏမားအတြက လျခေရးရရရန လကနကကင တပဖြ႔ဝငမား၏ကညေပးမႈမားက ရယၾကသည။ ထသ႔လပေဆာငေပးျခငးမားသည အာဏာပငမား၏ျပစ ဒဏမ ကငးလြတခြငရရေနျခငးႏင ေျမလြတ၊ ေျမလပ၊ ေျမရငးစမခန႔ခြမႈဥပေဒ (VFV)ကသ႔ေသာ တရားဥပေဒ မားေၾကာင ပမဆးရြားမႈရေနသည။19 အခ႕ေသာကစၥရပမားတြင ဤစမကနးမားသည သးသန႔ၾသဇာလႊမးမးမႈ နယပယမားျဖစေပၚေစၿပး သဘာဝပတဝနးကငႏင စားဝတေနေရးကသ႔ေသာ လမႈေရးဆငရာဆးကးမားက ခစားရေစသည။ ေဒသတြငးစမခန႔ခြေရး တးတကေကာငးမြနလာျခငးအျပင ပညာေရး၊ ကနးမာေရး စသည လမႈေရးဝနေဆာငမႈမား ရရျခငးႏငပတသကၿပး အပစခတရပစေရးေႏာငးပငးကာလမားတြင တးတကမႈမား ရလာခသည။ ဤသ႔တးတကလာမႈမားသည အရငးအျမစမားအား လကလမးမရနခကခသည ရြာသားမား အတြက အဓပၸါယျပညဝၿပး ေကာငးမြနေသာရလာဒမားျဖစၿပး ထအခကမားအား ခနလပထား၍မရေပ။ သ႔ေသာ ဤသ႔ဝနေဆာငမႈမား ပမရရလာျခငးအား ကရငရြာသားအမားအျပားက ဗမာလမးႀကးဝါဒအတြက လပေဆာငေနျခငးျဖစသညဟလညး ယဆၾကသည။ ဥပမာအားျဖင ယခအခနတြင ေရာေႏာအပခပနယေျမ မားတြင ေကာငးမားပမမားျပားလာေသာလညး ၎တ႔သငၾကားသညဘာသာရပမားတြင ကရငဘာသာစကား သ႔မဟတ ကရငယဥေကးမႈမား မပါဝငေပ။20 ဤအေျခအေနသည ကြျပားျခားနားမႈမားႏင ေဒသတြငး ယဥ ေကးမႈမားအား တျဖညးျဖညးေပာကကြယသြားေစႏငသညအျပင ဒမကေရစစနစအရ ဆးျဖတခကခႏငျခငး မားမရေၾကာငးကလညး ေဖာျပေနသည။

ေအာကတြငေဖာျပထားေသာ အခနးမားသည လကရေဒသတြငးႏင ႏငငအဆငတြငျဖစေပၚေနေသာ အခက အလကမားကအေျခခၿပး အပစခတရပစေရးမတငမကာလမားအတြငး ျဖစေပၚခေသာ လ႔အခြငအေရးခး ေဖာကမႈမားအား ျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငးရ ရြာသားမား၏ သကေသခခကမားမတစဆင ျပနလညေဖာျပ ထားျခငးျဖစသည။

19 KHRG မ ၂၀၁၉ ခႏစ၊ မတလတြင ထတေဝေသာ “Do Not Trespass: Land Confi scations by Armed Actors in Southeast Myanmar”, ႏင KHRG မ ၂၀၁၉ ခႏစ၊ မတလတြင ထတေဝေသာ “The Day After: Contemplating the Impact of the Vacant, Fallow, and Virgin Law Amendments”, တြငၾကညပါ။

20 The Asia Foundation မ ၂ဝ၁၇ ခႏစ၊ ေမလတြင ထတေဝေသာ “Ceasefi res, Governance and Development: The Karen National Union in Times of Change”, တြငၾကညပါ။

23

လကလမးမမႏငေသးေသာ အမနတရားမား

ေဝါဟာရမားႏင အတေကာကအသးအႏႈနးမား ေဝါဟာရမားႏင အတေကာကအသးအႏႈနးမား

BGF နယျခားေစာငတပ

CBO လထအေျချပအဖြ႔အစညး

CSO အရပဖကအဖြ႔အစညး

DKBA ဒမကေရစအကးျပကရငတပမေတာ

DKBA (splinter) တးတကေသာဗဒၶဘာသာကရငအမးသားတပမေတာ (ခြထြက)

EAOs တငးရငးသားလကနကကငအဖြ႔အစညးမား

FPIC လြတလပ၍ ႀကတငအသေပး သေဘာတညခက ရယသညစနစ

IDP ျပညတြငးေနရပေရႊ႕ေျပာငးေနထငသ

KHRG ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔

KNLA ကရငအမးသားလြတေျမာကေရးတပမေတာ

KNU ကရငအမးသားအစညးအ႐း

KNU/KNLA-PC KNU/KNLA ၿငမးခမးေရးေကာငစ

KWO ကရငအမးသမးအစညးအ႐း

MNLA မြနအမးသားလြတေျမာကေရးတပမေတာ

NCA တစႏငငလးပစခတတကခကမႈရပစေရးသေဘာတစာခပ

NLD အမးသားဒမကေရစအဖြ႔ခပ

VFV ေျမလြတ၊ ေျမလပႏင ေျမရငးမား စမခန႔ခြေရးဥပေဒ

ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔

24

အခနး (၁)။ ။ အပစခတရပစေရးမတငမက လ႔အခြငအေရးခ းေဖာကမႈ အခနး (၁)။ ။ အပစခတရပစေရးမတငမက လ႔အခြငအေရးခ းေဖာကမႈ မား - ဆကလကခစားရလကရေသာ အေမြဆးမား - ဆကလကခစားရလကရေသာ အေမြဆး

အဓကရာေဖြေတြ႔ရခကမားအဓကရာေဖြေတြ႔ရခကမား

၁။ ျဖတေလးျဖတ မဟာဗဟာ၏ အစတအပငးတစခအရ တပမေတာမ ကရငလထအသကအဝနး မားအား စနစတက ထးနကတကခကျခငးမားႏင ပဋပကၡျဖစပြားရာေနရာေဒသမားတြင ရြာသားမား အားဆန႔ကင၍ လအခြငအေရးခးေဖာကမႈမားအား ကယျပန႔စြာ ျပလပေလရသည။ ထလ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားတြင သတျဖတျခငး၊ ႏပစကညႇဥးပမးျခငးႏင အျခားေသာလမဆနသည သ႔မဟတ အရကရေစသညလပရပမားပါဝငၿပး အမးသမးမားအား လငပငးဆငရာအၾကမးဖကမႈ မားက စစလကနကသဖြယ ကယျပန႔စြာအသးျပျခငးႏင ပငဆငမႈမားအား ဖကဆးျခငးလညးပါဝင ပါသည။ တစခါတစရတြင ရြာတစရြာလးကလညး ဖကဆးၾကပါသည။

၂။ တပမေတာသည ကရငေဒသချပညသမားအား အခေၾကးေငြမေပးပ စစတပ၏လပငနးမားတြင လပသားအျဖစ အျမတမးအသးျပျခငး၊ အဓမၼခငးေစခရသမားအား အၾကမးဖကျခငး၊ ၿခမးေျခာက ျခငးႏင အသကအႏရာယေပးႏငေသာ ၿခမးေျခာကသညလပရပမားကလညး မၾကာခဏကးလြန ခသည။ ထ႔အျပင တပမေတာမ ပစၥညးမားလယျခငး၊ ေျခာကလန႔ေတာငးယျခငးမားႏင ျမနမာအစး ရအဖြ႔အစညး၊ ဌာနမားႏငအတ ေျမယာသမးယျခငးမားကလညး လပေဆာငလကရသည။

၃။ အပစအခတရပစေရး မတငမကာလအတြငး တကပြေၾကာင ကရငလထအသကအဝနးမားနင အျခားေသာ လထအသကအဝငးမားမာလညး အျမတမးထြကေျပးခၾကရၿပး အခ႕ေသာအေျခအေန မားတြငလညး တပမေတာမ ရြာသားမားအား ၿခမးေျခာကျခငးျဖင အတငးအဓမၼေနရပစြန႔ခြာေစခ ၾကပါသည။ အခ႕ေသာေဒသခမားသည ေျမယာသမးဆညးျခငးေၾကာင ၎တ႔ရြာက စြန႔ခြါေနရစဥ အတြငး တစခ႕ေသာေဒသခမားမာလညး လ႔အခြငအေရးခးေဖာကသညလပရပမားက ေၾကာက ရြ႕ၾကသျဖင ၎တ႔ေဒသမ ထြကခြါသြားခၾကပါသည။

၄။ ေနရပေရႊ႕ေျပာငးေနထငရသည လထမားသည ၎တ႔၏ စကခငးျခမားအား ထားခရျခငးအျပင အသကေမြးဝမးေၾကာငးအခကအခမားႏင အစားေရစာျပတလပမႈမားက လညးၾကေတြ႔ၾကရပါသည။ အလြနဆးရြားသညေနထငမႈအေျခအေနမားႏင ကနးမာေရးဝနေဆာငမႈမားအား လကလမးမႏငမႈ နညးပါးျခငးေၾကာင ေနရပေရႊ႕ေျပာငးေနထငသမားသည ကနးမာေရးျပနာမားက အမားအျပား ခစားၾကရပါသည။

၅။ လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားသည ေဒသခမားအား တစခါတစရတြင အသကေမြးဝမးေကာငး ဆငရာ ေရရညဆးကးသကေရာကမႈမားက ဆကလကခစားရေစသည။ အမေထာငဥးစးမရျခငး သည မသားစမားအတြက ေျမယာဆးရႈးမႈ သ႔မဟတ အမေမြးတရစာၦန ဆးရႈးမႈမားသညလညး ေဒသခမားအတြက စးပြားေရးဆငရာစနေခၚမႈမားအား ႀကေတြ႔ရေစပါသည။ ထ႔ျပင တပမေတာမ ျပငးထနစြာ သြားလာခြငပတပငျခငးသည ရြာသားမားအား ၎တ႔၏ ေန႔စဥလပငနးမားတြင ဆက လကလပကငႏငျခငးမ အဟန႔အတားျဖစေစခပါသည။

၆။ လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈ ခစားခရသမားအေနျဖင စတဒဏရာမား ခစားေနရဆႏင စတကေရာဂါ ေၾကာင စတမၿငမမသကျဖစျခငးမားအပါအဝင ရပပငးဆငရာ နာတာရည ကနးမာေရးအခကအခ

25

လကလမးမမႏငေသးေသာ အမနတရားမား

မားႏင ၾကေတြ႔ၾကရသည။ အခ႕ေသာ ေမးခြနးေျဖၾကားသမားက ထ႔ကသ႔ေသာခစားရမႈမားသည ၎တ႔အတြက အသကေမြးဝမးေကာငးလပကငႏငရန တားဆးမႈရေနဆပငျဖစပါသည။

၇။ တကပြမား၊ ေကးရြာမားအား တကခကျခငးမား၊ အသကေမြးဝမးေကာငးလပငနးအတြက အခက အခမားႏင ေနရပေရႊ႕ေျပာငးေနထငရမႈမားသညလညး ကရငလငယမား၏ ပညာသငၾကားခြငက ထခကေစၿပး ကေလးမားက ေကာငးထြကေစမႈမား ျဖစေစခသည။

(က) ျခငသးသပျခငး(က) ျခငသးသပျခငး

အပစခတရပစေရးမတငမကာလမားက လကနကကငအဖြ႔မားသည ျပညသမား၏ ေနရာေဒသမားတြင ပမနလႈပရားၾကၿပး အျပနအလနပစခတမႈမားေၾကာင ေဒသခမားအေပၚ အႏရာယကေရာကေစခသည။ တပ မေတာမ KNLA ၏ စစသားတစဥးအား သတရနႀကးပမးခစဥအခနက သမ၏ေနအမအား မညသ႔ ပစမတထား ခေၾကာငးက ဒးပလာယာခရင၊ ၾကာအငးဆပႀကးၿမ႕နယမ အမးသမးတစဥးက ဤသ႔ တငျပခသည။ “တစခါ က KNLA စစသားေတြရြာထဝငၿပး ကၽြနမအမမာ ေနေနတယဆတာက သတ႔သတအခါ အမကေသနတန႔ပစ ၾကတယ။ ကေလးေတြက ကၽြနမအမထကေန ေခၚထတရတယ။ ကညဆက အမတငကမနၿပး အဒမာသြား စကေနတယ။ ကၽြနမကေလးေတြရ႕အသကက သသကေလးဘ ကယႏငခတယ။” 21 ထၿမ႕နယအတြငးေနထင သအမ းသားတစဥးကလညး တပမေတာအေနျဖင KNLA တပသားမားရေနသညဟ ယဆပါက ေပါကကြတတ သညလကနကမားျဖင ျပညသမား၏ ေနထငရာအရပမားသ႔ ပစခတရနဝနမေလးေၾကာငး အတညျပခသည။ “အရငကဆရင အဖြ႔တငးကေၾကာကေနရတယ။ KNU က ရြာထဝငလာၿပဆရင တပမေတာကလာၿပး လက နကႀကးန႔ပစမာက ေၾကာကရတယ။” 22 တပမေတာ၏ ေသာငးကနးသႏမႏငးေရး စစဆငေရးမားတြင ကရင အရပသားမားက တကရကပစမတထားခခၾကရသည။

တပမေတာမ ၁၉၆၀ ခႏစတြင ခမတခေသာ ျဖတေလးျဖတ စစဆငေရး23 ဆသညမာ စစေရးဗ ဟာတစရပျဖစၿပး လကနကကငတပဖြ႕မားအား တငးရငးသားေဒသခမားမ ေထာကပေနမႈမားက ႏမႏငးရနအတြက အဓက ေထာကပမႈ ေလးချဖစသည ရကၡာ၊ ဘ႑ာေငြ၊ သတငးအဆကအသြယႏင တပသားသစမားစေဆာငးျခငးသည လထအေထာကအပမားက ျဖတေတာကျခငး ျဖစသည။ ဤဗဟာ၏ အစတအပငးတစခအေနႏင ျမနမာျပည အေရ႕ေတာငပငးရ ၿမ႕နယမားအားလးသည အမေရာငနယေျမအျဖစ သတမတျခငးခရၿပး ထနယေျမအတြငး တြငရေသာ မညသ႔ကမဆ ကရငလကနကကငတပဖြ႔ဝငအျဖစ သတမတခရမညျဖစၿပး ေတြ႔သညႏင ပစသတ ခရမညျဖစသည။ အျခားေနရာေဒသတြင ေနထငၾကေသာ ျပညသမားအေနျဖငမ သြားလာလႈပရားမႈမားအား တငးတငးကပကပ ကန႔သတျခငးခရေၾကာငးက ေညာငေလးပငခရင၊ မနးၿမ႕နယမ အမးသားတစဥးက ဤသ႔ အတညျပေျဖၾကားခသည။ “တပမေတာက ကၽြနေတာတ႔က ကန႔သတနယေျမအတြငး မသြားဖ႔တားျမစ ခတယ။ ၿပးေတာ [ခရးသြား] ခြငျပစာယဖ႔လညး အမန႔ေပးခတယ။ ကၽြနေတာတ႔အေနန႔ သတ႔ ခမတထားတ စညးကမးေတြက မလကနာရငအဖမးခရတာ၊ အသတခရတာေတြ ျဖစႏငတယ။ ရြာသားအမားႀကးဟာ ငါးမား ဖ႔ ဒါမမဟတ ေတာထမာဟငးသးဟငးရြာသြားရာစားတအခါ သတမတနယေျမေကာမလ႔ အသတခခရတသ ေတြအမားႀကးပ။” 24

“ျဖတေလးျဖတ” စစဆငေရးသည သပနအဖြ႔မားအား အေထာကအပေပးေနမႈမားက ေလာခရန ရညရြယခ ေသာလညး တပမေတာအေနျဖင ထေဒသမားအတြငးရ ျပညသမားအားလးက ပစမတထားခၿပး လ႔အခြင

21 Source #1 တြင ၾကညပါ။22 Source #2 တြင ၾကညပါ။23 KHRG မ ၁၉၉၇ ခႏစ၊ ဇလငလတြင ထတေဝေသာ “COMMENTARY”, တြင ၾကညပါ။24 Source #3 တြင ၾကညပါ။

ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔

26

အေရးခးေဖာကမႈမားက ေတြ႔ၾကခစားရေစခသည။ ထခးေဖာကမႈမားတြင ညႇဥးပမးႏပစကျခငး၊ အတငး အဓမၼခငးေစျခငး၊ တရားလကလြတ ဖမးဆးခပေႏာငျခငးႏင ေထာငချခငး၊ တရားဥပေဒမ သတျဖတျခငး၊ အစားအေသာကမား ေဆးဝါးမားနင ေနအမမားအား ဖကဆးျခငး၊ တပမေတာ၏ ထနးခပမႈေအာကတြငရေသာ ေနရာမားသ႔ ျပညသမားအား အတငးအဓမၼ ေျပာငးေရႊ႕ေနထငေစျခငးတ႔ ပါဝငသည။ ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔မ ေတြ႔ဆေမးျမနးခေသာ ရြာသားအမားစမာ ျမနမာတပမေတာမ ကးလြနခေသာ အပစခတရပစေရး မတငမ ကာလမားက လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားအား ျမငေတြ႔ခစားၾကသမားျဖစၾကပါသည။

သတျဖတမႈမားသတျဖတမႈမား

ျဖတေလးျဖတ မဟာဗဟာ၏ အစတအပငးတစခအရ တပမေတာမ အမေရာငနယေျမအတြငးရ ကရငအရပ သားမားအား စနစတကတကခကျခငးမားက ျပလပေလရသည။ မၾကခဏဆသလ ရြာသားမားအား ႀကတင စစေဆးေမးျမနးျခငးမရဘ သတျဖတေလရသည။ ေညာငေလးပငခရင၊ ေကာကႀကးၿမ႕နယမ အမ းသားတစဥး က ၎၏ ေကးရြာက တပမေတာမတကခကဖကဆးခေသာ သ၏ အေတြ႔အႀကက ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔အား ဤသ႔ ေျပာျပခသည။ “၁၉၉၇ ခႏစတနးက တပမေတာက ကၽြနေတာတ႔ရ႕ရြာကလာၿပး အမေတြက မးရႈ႕ဖက ဆးခတယ။ လေတြကေတြ႔တာန႔ပစတယ။ အဒါက ေတာေတာကဆးရြားတ အေတြ႔အၾကတစခပ။ တပမေတာ က ရြာကေနထြကသြားေတာ ကၽြနေတာတ႔ေတြ အမနးနားကလေသေတြက လကေကာကၿပး သၿဂႋလရတယ။ တခ႕လေတြက တပမေတာရ႕ ဖမးဆးျခငးခရၿပးေတာ ဘယေတာမျပနမလာရေတာဘး။ သတ႔ေတြက ေတာထမာ အသတခလကၾကရတယ။” 25 ၿမတ-ထားဝယခရင၊ လယမလားၿမ႕နယမ အမ းသားတစဥးကလညး အလားတ ျဖစရပတစခအား တငျပခသည။ “၁၉၉၆၊ ၉၇ ခႏစတနးကဆ ကၽြနေတာတ႔ အရမးခစားခၾကရတယ။ အဒအခနတနးက တပမေတာစစသားေတြ ကၽြနေတာတ႔ ရြာထကလာၿပး ရြာသားေတြကႏပစကသတျဖတ ခၾကတယ။ အသကႀကးတသေတြက မညႇာမတာ ရကရကစကစကသတျဖတခတယ။ အ--- ရြာက လႀကးတစ ေယာကန႔ တျခားအမးသားတစေယာကက တပမေတာကသတတာက ကၽြနေတာကယတင ျမငေတြ႔ခတယ။ အဒလႀကးက အသကအရမးႀကးေနၿပ။ လမးေတာငမေလာကႏငေတာဘး။” 26

ျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငးရ ေဒသမားတြင အျခားေသာသြားလာခြင ကန႔သတပတပငမႈမားအျပင တပမ ေတာမ လေတြ႔လငပစရနစနစအားကငသးခၿပး ထကန႔သတနယေျမမားတြင သြားလာၾကေသာ ျပညသမား အား ေသနတျဖငပစသတခၾကသည။ ေညာငေလးပငခရင၊ ေကာကႀကးၿမ႕နယမ အမးသားတစဥးက တပမ ေတာမ အမးသမးတစဥးႏင ၎၏ကေလးငယနစဥးအား ပစသတခပက ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔အား ရငးျပခသည။ “အမးသမးတစေယာကန႔ကေလးႏစေယာက တျခားရြာမာရေနတ သ႔မရ႕ေယာကၡထးဆက သြားလညဖ႔ သြားခတယ။ အဒအမးသမးရ႕ ေပါငန႔နရးၾကားက ေသနတထမနခတယ။ သမျပနသကသာလာဖ႔ အခနအမားႀကးယခရတယ။ ဒါေပမယ သမဒေန႔ထ အသကရငေနေသးတယ။ သမရ႕ကေလးေတြကေတာ ေခါငးကထခၿပး ခကျခငးေသဆးခၾကတယ။ သမရ႕ေသသြားတကေလးေတြကထားခၿပး ထြကေျပးခတယ။ ရြာကေရာကေတာ လမးေတာငမေလာကႏငေတာဘး။ ကၽြနေတာတ႔ သမကထမးၿပး ျပစခၾကရတယ။” 27 ၎၏ရြာမ အျခားေသာအမးသမးတစဥးလညး အလားတျဖစရပမးႏငႀကခၿပး အသကေသဆးခရသညအ ေၾကာငးက ဤသ႔ရငးျပခသည။ “သလညးအဒလပ ျခထကျပနလာတနးမာ အပစခခရတာ။ တပမေတာက သမရ႕အမအျပနလမးမာပစခၿပး အဒေနရာမာပ ဆးသြားခတယ။ သ႔ရ႕ကေလးႏစေယာကက အဒတနးက အရမးငယေသးတယ။” 28

25 Source #4 တြင ၾကညပါ။26 Source #5 တြင ၾကညပါ။27 Source #6 တြင ၾကညပါ။28 Source #6 တြင ၾကညပါ။

27

လကလမးမမႏငေသးေသာ အမနတရားမား

အခ႕ေသာအျဖစအပကမားတြင တပမေတာမ ရြာသားမားအား အဓမၼဖမးဆးခၿပး မသတမအခနတြင ညႇဥးပမးႏပစကမႈမား ျပလပခၾကသည။ ဖာပြနခရင၊ ဘးသၿမ႕နယမ အမးသားတစဥးက လြနခေသာ ႏစေပါငး ၃၀ ခန႔က တပမေတာမ ၎၏ေဆြမးႏစဥးအား စပါးခငးထတြင ရကႏကသတျဖတခေၾကာငးက တငျပခသည။ “တပမေတာစစသားေတြက ကၽြနေတာရ႕တမန႔ ကၽြနေတာဝမးကြတစေယာကက စပါးခငးထမာ ဖမးဆးခတယ။ အဒေနာကမာ သတ႔ကထးတာ ရကတာေတြလပတယ။ ကၽြနေတာတ႔အေနန႔ အဒအခနတနးက သြားကဖ႔ ေၾကာကခတယ။ ေနာကဆးမာ သတ႔ႏစေယာကလးက တပမေတာက သတခၿပးေတာ တြငးထမာ ျမႇ ပလကတယ။ ကၽြနေတာဝမးကြရ႕အမ းသမးဆရင သ႔ေယာကားဆးၿပးေတာ ကေလးေတြက တစေယာကထ ျပစပးေထာငတအခါ အခကအခေတြ အမားႀကးၾကေတြ႔ခရတယ။” 29

KNLA ၏စစသားဟ ယဆခသမားကလညး တပမေတာကေတြ႔သညႏင သတျဖတခသညဟ ေညာငေလးပင ခရင၊ ေကာကႀကးၿမ႕နယမ အမးသမးတစဥးကေျပာခသည။ “လသတတာေတြ၊ တကပြေတြန႔ လ႔အခြငအေရး ခးေဖာကမႈေတြျဖစတယဆတာ တပမေတာက KNLA က မရေစခငလ႔ျဖစတယ။ တကယလ႔ ရြာသားက ကရငစစသားျဖစတယလ႔သတာန႔ တစခါတညးအသတခလကရမာပ။” 30 ဖာပြနခရင၊ ဒြယလးၿမ႕နယမ အမး သားတစဥးက KNLA ႏင ပတသကဆကႏြယမႈ ရသညဟေသာ သသယျဖင ျပညသမား အသတခရႏငေၾကာငးက ဤသ႔ ရငးျပခသည။ “တပမေတာက ကၽြနေတာတ႔ကေလးေတြကဖမးဆးခၿပး သတ႔က ႏစရက၊သးရက ခပ ထားမယလ႔ ေျပာတယ။ ဒါေပမယ ကၽြနေတာသားက ဘယေတာမျပနေရာကမလာႏငေတာဘး။ ၁၃ ႏစရၿပ။ သတ႔ေတြ ဖမးေခၚသြားၿပးေနာကပငး ကၽြနေတာကေလးအေၾကာငး ဘာမျပနမၾကားရေတာဘး။ ကၽြနေတာတ႔ လေလးေယာက ဆးရႈးခရတယ။ ကၽြနေတာသားေတြက တပရငးမးမးေအာင လကေအာကက တပမေတာ အမတ (၉) တပရငးက ဖမးေခၚသြားခတယ။ ကေလးေတြ တပရငး (၉) စခနးထမာ အသတခရၿပလ႔ လေတြက ကၽြနေတာက ေျပာတယ။ ဒါေပမယ ကၽြနေတာတ႔ ဒါကကယတင မကျမငေတြ႔ရတာမဟတဘး။ တပမေတာက ရြာသားေလးေယာကက KNLA စစသားေတြဆၿပး စြပစြခၾကတယ။” 31

တပမေတာသည KNLA စစသားမားကရြာသားမား၏ ေထာကပမႈမတားဆးရနအတြက အဆပါကညေပးခ ေသာ မညသညရြာသားကမဆ သတျဖတခၾကသည။ ေတာငငခရင၊ သေတာငႀကးၿမ႕နယမ အမးသမးတစဥး က ၁၉၉၄ ခႏစ စကတငဘာလတြင တပမေတာ စစသားမားမ KNLA စစသားတစဥးအား ေဒသခရြာသားတစဥး၏ တထတြငေတြ႔ရခေသာေၾကာင အဆပါစစသားႏင ရြာသားႏစဥးလးက ဖမးဆးခၿပး သတျဖတခသညအေၾကာငး က ယခလ ရငးျပခသည။“အဒါက ဘ--- ရြာမာျဖစခတာ။ သးႏခးတအခန ရြာသားတစေယာကက သ႔တထမာ ေနေနတနး KNU တပၾကပတစေယာကက သ႔ဆသြားလညခတယ။ အဒါန႔သ႔ကလညး အဒစစသားန႔ အတ ဖမးဆးခတယ။ တပမေတာက သတ႔ႏစေယာကလးက ဘ--- ရြာကေန ဖမးသြားၿပး ညေနပငးမာ မငႏစဆယက ေခၚသြားခတယ။ အဒမာ ညအပခတယ။ မနကကေတာ မငႏစဆယန႔ တစမငေလာကအကြာမာ သတ႔ကျမႇ ပ မယတြငးက သတ႔ကယတငတးရတယ။ ၿပးတာန႔ တပမေတာကသတ႔က အၾကငနာတရားကငးမစြာပ သတ လကတယ။” 32

29 Source #7 တြင ၾကညပါ။30 Source #8 တြင ၾကညပါ။31 Source #9 တြင ၾကညပါ။32 Source #12 တြင ၾကညပါ။

ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔

28

ညႇဥးပမးႏပစကျခငးႏင လသားမဆနေသာအျခားလပေဆာငခက သ႔မဟတ အရကရေစေသာလပေဆာင ညႇဥးပမးႏပစကျခငးႏင လသားမဆနေသာအျခားလပေဆာငခက သ႔မဟတ အရကရေစေသာလပေဆာင မႈမားမႈမား

အပစခတရပစေရး မတငမကာလမားက ရပပငးဆငရာႏပစကညႇဥးပမးမႈမား ကယကယျပန႔ျပန႔ ျဖစပြားခၿပး ျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငးရ ျပညသမားအား တပမေတာစစသားမားမ ပမနပင ႏပစကညႇဥးပမးျခငးမား ျပလပခသည။ တပမေတာစစသားမားအား ျပနခေျပာသညအတြက အမးသားတစဥးအား ရကစကစြာရက ႏကခသညက ကယတငေတြ႔ရခေၾကာငး ေတာငငခရင၊ ထနးတပငၿမ႕နယမ အမးသားတစဥးက ယခလ ျပနလညေျပာျပခသည။ “သေတာေတာေလး ျပငးျပငးထနထနအရကခခရတယ။ ၿပးေတာ သ႔ကႀကးန႔တပ ခတယ။ သ႔က ေသနတဒငန႔ရကခတယ။ သလကၿပးေျမေပၚမာ နာကငမႈေၾကာငလးလမေနခသည။ သ႔ရ႕ ႏာေခါငး၊ နားန႔ ပါးစပကေန ေသြးေတြထြကတယ။ သသတလစသြားတအခါကေတာ တပမေတာစစသားေတြက သ႔ဆကေလာကသြားၿပး သ႔ရ႕ရငဘတန႔ေခါငးက သတ႔ရ႕စစဖနပေတြန႔ကနၾကတယ။” 33 ျပညသမားက တပမေတာစစသားမား အလကေနရမညဟ ခယထားၾကသည။ အဘယေၾကာငဆေသာ ထစစသားမားက စတအခန႔မသငသည အခါမားတြင ၎တ႔အားရပပငးဆငရာ ညႇဥးပမးႏပစကမႈမား ျပလပၾကသညက ေတာငငခရင၊ သေတာငၿမ႕နယမ အမးသမးတစဥးက ဤသ႔အတညျပခသည။ “တပမေတာက ရြာသားေတြ က KNU စစသားေတြဘယမာရလ ေမးၿပဆတာန႔ ရြာသားေတြက တပမေတာရ႕ရကႏကတာက အၿမခၾကရ တယ။ ရြာသားအမားစက ပညာမတတတအတြက တပမေတာကေမးတာကေျဖဖ႔ ဗမာစကားလညး မေျပာ တတၾကဘး။ ဒါေတြက ၁၉၉၇၊ ၁၉၉၈ ခႏစ အတြငးျဖစခတယ။ ရြာသားေတြသာမက ရြာသႀကးေတြကယတင ကေတာင သတ႔ကယသတ႔ မကာကြယႏငခဘး။” 34

KNLA မ တပမေတာစစသားမားအား တကခကသညအခါမားတြငလညး တပမေတာစစသားမားက လကတန႔ ျပနသညအေနျဖင ရြာသားမားက ညႇဥးပမးႏပစကၾကသည။ ေညာငေလးပငခရင၊ မနးၿမ႕နယရ အမးသား တစဥးက ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔အား ၁၉၉၀ ခႏစမားေႏာငးပငးတြင KNLA ႏင တပမေတာစစသားမား အၾကား ပစခတမႈမားျဖစၿပးေနာကတြင ၎၏ေကးရြာတြင ေနထငသအားလး ရပပငးဆငရာ ညႇဥးပမးႏပစက မႈမားအား ခစားခရသညအေၾကာငးက ေအာကပါအတငးေျပာဆခသည။ “ကၽြနေတာတ႔ တေခါပြာေကးရြာမာ ေနတနးကဆရင တကပြျဖစေတာ တပမေတာစစသားေတြဒဏရာရၾကတယ။ သတ႔က ရြာကျပနလာေတာ ေတြ႔သမလေတြကေခၚၿပး ေနပထမာေနခငးၿပး ႏပစကခတယ။ အမးသားေတြက လမးမေပၚမာလခငးၿပး အဒလေတြအေပၚ တကနငးခတယ။ အဒါက ၁၉၉၈၊ ၁၉၉၉ ခႏစတနးက ျဖစမယထငတယ။ အျဖစအပကက အဒလျဖစခတာေပါ။ တပမေတာသငတနးဆရာတစေယာက အပစသတခရၿပး သ႔ရ႕ေသနတက KNLA က ရသြားတယ။ ကနခတစစသားေတြကစတဆးၿပး ကၽြနေတာတ႔ကလာၿပးႏပစကၾကတာ။” 35

အပစခတရပစေရးမျပလပခငကာလအတြငး KNU ႏင ဆကႏြယျခငးရသညဟ သသယရသ သ႔မဟတ စြပစြခရသမား၊ KNLA စစသားမားႏင ေဆြမးေတာစပသမားက လကတန႔ျပနသညအေနျဖင ေခၚယစစေဆး ေမးျမနးၿပး ဖမးဆးခပေႏာငျခငးႏင ညႇဥးပမးႏပစကျခငးမားျပလပသညဟ ျပညသအမားစက တငျပခသည။ ၿမတ-ထားဝယခရင၊ တနသၤာရၿမ႕နယမ အမးသမးတစဥးက ၂၀၀၀ ခႏစတြင တပမေတာမ(ထစဥက) KNLA ၏စစသားတစဥးျဖစေသာ သမ၏ဥးေလးျဖစသအား ရာေဖြလသညအတြက သမ၏အဖြားျဖစသအား ရကစက စြာႏပစကခပက ရငးျပခသည။ “တစရကကေတာ သတ႔က ကၽြနမတ႔အမကလာၿပး ကၽြနမရ႕အဖြားန႔ အေမက ဖမးသြားခတယ။ စစသားေတြက သတ႔ကေမးခြနးေတြေမးဖ႔ ဖမးသြားခတာ။ ဒါေပမယ ကၽြနမအေမကေတာ ခဏေလးန႔ ျပနလႊတလာတယ။ သတ႔က ကၽြနမအဖြားက ဖမးထားၿပးႏပစကခတယ။ ကၽြနမဥးေလး ဘယအ ခနျပနလာမလ။ ဘယမာပနးေနလ စတာေတြေမးတယ။ သတ႔ေတြက အဖြားက ႏပစကၿပး ျပနမလႊတခငမာ လညပငးက ဓါးန႔လးတယ။ ဒါေပမယ ကေကာငးေတာ အဖြား မေသဘး။ အဒတနးက ကၽြနမရစႏစသမးရၿပ။

33 Source #11 တြင ၾကညပါ။34 Source #12 တြင ၾကညပါ။35 Source #13 တြင ၾကညပါ။

29

လကလမးမမႏငေသးေသာ အမနတရားမား

ဒါေၾကာင အမားႀကးမတမေနတာ။ စစသားေတြက ကၽြနမတ႔ အမကျပနလာၿပး အဖြားက ေသနတန႔ပစတယ။ ထးတယ။ ကနတယ။ အဒအခနတနးက ကၽြနမအဖြားန႔ ကၽြနမအတရေနတာ။ ကၽြနမအဖြားက ႏပစကေနတာ ျမငေတာ ကၽြနမသ႔ကရပဖ႔ သ႔ေျခေထာကက ဆြခတယ။ အဒါန႔သက ကၽြနမကကနေတာ ကၽြနမေရပးထက ကသြားတယ။ ကၽြနမ ေျခလကေတြေတာ မကးဘး။ ဒါေပမယ သြားေတာကးသြားတယ။ ဒါက ကၽြနမႀကေတြ႔ခ ရတ အဆးဆးအေတြ႔အၾကပ။” 36

ေညာငေလးပငခရင၊ မနးၿမ႕နယမ အမးသားတစဥးကလညး အခ႕ေသာသ၏ ေဆြးမးမားမာ KNU တြင အလပလပသညအတြက တပမေတာမ ၎၏ မဘမားအား ညႇဥးပမးႏပစကခသညေၾကာငးက တငျပခသည။ “တပမေတာက ဒသတငးကၾကားတအခါ ကၽြနေတာမဘေတြကဖမးၿပး ႏပစကခတယ။ ကၽြနေတာအေဖေျပာျပ ခတာေတာ သကလမးေဘးမာ လေပးရၿပး စစသားေတြက သ႔အေပၚတကနငးသြားတယ။ သေသေတာမလ႔။ ကၽြနေတာအေမလညး အရကခရတယ။ ဒါေၾကာင သြားကးသြားတယ။” 37 သ၏ သငယခငးႏစဥးမာ ရြာလ ႀကးမားျဖစသညအတြက သ၏ေနရာအား ထတေဖာေျပာဆျခငးႏငပတသကၿပး အဖမးခရျခငး၊ လပစစႏင အတ႔ခရျခငး စသညတပမေတာ၏ ႏပစကျခငးခခရေၾကာငးကလညး တငျပခသည။38

ေညာငေလးပငခရင၊ ေကာကႀကးၿမ႕နယမ အမးသမးတစဥးကလညး တပမေတာအေနျဖင မညသမဆ KNLA စစသားမားအား ဆကသြယျခငး၊ စားစရာေပးပ႔ျခငးမား မျပလပရန တားျမစထားၿပး KNLA တြငရေန ေသာ ၎တ႔၏ေဆြမးမားႏင ဆကသြယသအမားအျပား ႏပစကျခငးခခၾကရသညဟ ရငးျပခသည။ သမ၏ ေကးရြာရလမားသည အခြနေကာကရနေရာကလာၾကေသာ KNLA စစသားမားအား ၎တ႔၏ေနအမတြင တညးခခြငေပးထားသညအတြက တပမေတာစစသားမားမ ၎တ႔အား ရပပငးဆငရာအၾကမးဖကမႈ ျပခၾက သည။ ထစဥကာလအတြငး တပမေတာႏင KNLA အၾကား ျဖစပြားခေသာပ႗ပကၡေၾကာင တညရလာေသာ ဆးကးသကေရာကမႈအေပၚ ေဒသတြငးေနထငသမား မညသ႔ေၾကာကရြ႕ခရေၾကာငးကလညး ကရငလ႔အခြင အေရးအဖြ႔အားေျပာျပခသည။ “ကၽြနမတ႔က တပမေတာစစသားက ေၾကာကတယ။ ဘာေၾကာငလဆေတာ ကၽြနမတ႔က အဖြ႔ႏစဖြ႔ၾကားမာ ေနေနရတယ။ အဒအခနတနးက ကၽြနမတ႔က အျပစမတျပညသေတြ။ ကၽြႏစ ေကာငခတေတာ ေျမစာပငကပကစးရတယ။” 39 သထခရင၊ ဘးလငးၿမ႕နယမ အမးသမးတစဥးကလညး သမ၏အကႏငပတသကၿပး KNLA အား စားစရာသယယေပးသညဟ သသယျဖစမႈေၾကာင ၁၉၈၀ ခႏစတြင သမ၏အကႏင သ၏သငယခငးတစဥး တြငးထတြင တစလခန႔ေနခရေၾကာငးက ေျပာျပခသည။ “သေျမ ေအာကမာ ေသခါနးေနခရတယ။ သအျပငကထြကလာေတာ အသားဝါေရာဂါရလာတယ။” 40 ေညာငေလးပင ခရင၊ မနးၿမ႕နယမ အျခားေသာအမးသမးတစဥးကလညး သမ၏အမးသားျဖစသသည KNLA ႏင ဆကသြယ ခသညအတြက ရကစကစြာႏပစကခခရေၾကာငးက တငျပခသည။ “ကၽြနမအမးသားက တပမေတာက ဖမးဆးခတယ။ အဒေနာက တပမေတာက သ႔ကရကရကစကစက ရကႏကခတယ။ ေနာကေတာ သေန မေကာငးျဖစၿပး သ႔ကေဆးရပ႔ခရတယ။ အဒါက ၁၉၉၃ ခႏစ၊ ဒဇငဘာ ၁၄ ရကတနးက ျဖစခတာ။ သ႔က တပမေတာ တပရငးအမတ ၃၅၁ ကဖမးၿပး ရကႏကခတယ။” 41

တပမေတာစစသားမားအေနျဖင ရြာသႀကးမားအား အထးသျဖင တပမေတာ၏အမန႔အား နာခရနပကကြက သျဖင ညႇဥးပမးႏပစကမႈမား ျပလပခေၾကာငး တငျပခသည။ ဒးပလာယာခရင၊ ကဒးၿမ႕နယမ အမးသမး တစဥးက ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔အား “တပမေတာက မၾကာခဏႏပစကေနေတာ အမးသားေတြက ရြာသႀကးလပဖ႔ ေၾကာကလာၾကတယ။ အဒအခနတနးက ကၽြနမတ႔က လကနကကငႏစဖြ႔ၾကားမာေနရေတာ

36 Source #14 တြင ၾကညပါ။37 Source #15 တြင ၾကညပါ။38 Source #15 တြင ၾကညပါ။39 Source #15 တြင ၾကညပါ။40 Source #16 တြင ၾကညပါ။41 Source #17 တြင ၾကညပါ။

ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔

30

ရြာသႀကးလပရတာ အရမးအႏရာယရတယ။ ကၽြနမတ႔ အရမးသတထားရတယ။” 42 ထ႔အတြကေၾကာင အမးသမးမားမာ အမးသားမားကယစား ရြာသႀကးမားအျဖစ အစားထးတာဝနယၾကရေၾကာငး တငျပခသည။ “ေနရာေတာေတာမားမားမာ အမးသားေတြကေၾကာကတအတြက အမးသမးေတြကအရစြန႔ၿပး ရြာသႀကး တာဝနယရတယ။ အမးသားေတြက ရကရကစကစက ႏပစကခရၾကတယ။ တပမေတာစစသားေတြက ႀကးန႔ ခညၿပး ရကတာခၾကရတယ။ အမးသမးေတြကေတာ တပမေတာေတြန႔ ထပတကေတြ႔ဖ႔ သတပရတယ။ ဘာေၾကာငလဆေတာ သတ႔က အမးသားေတြလ ရကရကစကစက အႏပစကမခရၾကဘး။” 43

ဤယဆခကမာ ေယဘယအားျဖင မနကနမႈရေသာလညး အပစခတရပစေရး မတငမကာလမားက တပမ ေတာမ အမးသမးရြာသႀကးအခ႕ကလညး ရကရကစကစက ရကႏကခမႈမားရခသည။ သထခရင၊ ဘးလငး ၿမ႕နယမ အမးသမးတစဥး၏ ေျပာၾကားခကအရ ရြာသႀကးအျဖစတာဝနထမးခေသာ သမ၏မခငျဖစသသည KNLA မ ထေဒသတြင တကခကမႈမားျပလပမညက တပမေတာစစသားမားအား အေၾကာငးၾကားရန ပက ကြကသညအတြက ဖမးဆးႏပစကခခရသည။ “တပမေတာကရြာထကလာၿပး ကၽြနမအေမက ဖမးေခၚသြား တယ။ အဒအခနတနးက ကၽြနမအေမက အသကႀကးၿပ။ အသက ၆၀ ေကာၿပ။ သတ႔က သမက လကေနာက ျပနႀကးတတၿပး သတ႔န႔အတ ခ--- ရြာက စခနးထကေခၚသြားတယ။ တပမေတာစစသားေတြက သမက ႏပစကတယ။ ထးတယ။ ၿပးေတာ သမက တငမာခညထားတယ။ သမဘယေလာကေတာင အႏပစကခရ တယဆတာ ကၽြနမ မေတြ႔ခရေပမယ သမတစကယလး ဒဏရာေတြျပညေနတာကေတြ႔ခရတယ။” 44

အတငးအကပဝနခေစျခငးႏင ေထာငသြငးအကဥးချခငး အတငးအကပဝနခေစျခငးႏင ေထာငသြငးအကဥးချခငး

အပစခတရပစေရးမတငမကာလမားက တပမေတာအေနျဖင ေတာလနေရးလကနကကငအဖြ႔မားႏင အခတ အဆကရသညဟ သသယရေသာကရငရြာလႀကးမားႏင ဘာသာေရးေခါငးေဆာငမားအား အလညက ေထာငကခေစေၾကာငး ေမးခြနးေျဖၾကားသ အမားစက တငျပခသည။ အဖမးခရသမားအေနျဖင အမႈမစစမ ထနးသမးခေနရသညအခနတြင အတငးအျပစဝနခရနရညရြယခကျဖင ညႇဥးဆခခရသည။ KNLA ႏင အခတအဆကရသညဟဆကာ ၂၀၀၅ ခႏစမ ၂၀၁၂ ခႏစအတြငး ေထာငခခခရေသာ ေညာငေလးပငခရင၊ ေကာကႀကးၿမ႕နယမ ရြာလႀကးတစဥးက ၎အေနျဖင တပမေတာ၏စစေဆးေရးကာလအတြငး လပေဆာငမႈ မားျဖစေသာ ရကႏကခရျခငးမား၊ လပစစႏငအတ႔ခရျခငးမားအျပင ေရအငတထားျခငးတ႔အပါအဝင အျခား ေသာညႇဥးပမးႏပစကမႈမားအား ခစားခရေၾကာငးက ကရငလ႔အခြငအေရးအား ေျပာျပခသည။45

ေညာငေလးပငခရင၊ မနးၿမ႕နယမ အမးသမးတစဥးကလညး အလားတအေတြ႔အႀကတစခက ေဝမခသည။ သမ၏အမးသားသည ရြာလႀကးျဖစသညအားေလာစြာ KNU ႏင ဆကသြယမႈ ရသညအတြက ၂၀၀၇ခႏစ၊ ၾသဂတလတြင ဖမးဆးခခရၿပး ႏစေပါငး ၄၀ ေကာ ေထာငကခခရသည။ သမ၏ အမးသားသည စစေဆးေရး ကာလအတြငး ေန႔စဥအရကခခရပမားက ျပနလညေျပာျပခသည။ “ကၽြနမအမးသားက ဝါးျခမးျပားန႔ ညတငး ရကတယ။ တပမေတာက ရကလကတငး သ႔ရ႕ပါးစပထကေန ေသြးေတြထြကကလာတယ။” 46

တပမေတာမ အခ႕ေသာျပညသမားအား စစေဆးေရးကာလအတြငး ျပငးထနစြာႏပစကခသညအတြက အခ႕မာ ေသဆးခၾကရသည။ ေျမျမႇ ပမငး လကဝယပငဆငအသးျပသတစဥးဟ စြပစြခရသအား လကခထား သညအေၾကာငးျပခကျဖင ေတာငငေထာငတြင ေထာငဒဏ ၈ ႏစကခခေသာ ေညာငေလးပငခရင၊ ေကာက တခါးၿမ႕နယမ အမးသားတစဥးက ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔အား ဤသ႔ေျပာျပခသည။ “ေတာငငက တျခားရြာ

42 Source #21 တြင ၾကညပါ။43 Source #21 တြင ၾကညပါ။44 Source #18 တြင ၾကညပါ။45 Source #19 တြင ၾကညပါ။46 Source #20 တြင ၾကညပါ။

31

လကလမးမမႏငေသးေသာ အမနတရားမား

သားသးေယာကလညး ကၽြနေတာတ႔န႔ အတ ႏပစကခရၿပး ေထာငကခခရတယ။ ဒါေပမယ ကမေကာငးေတာ သတ႔အားလး အဒႏပစကမႈဒဏန႔ ေထာငထမာပ ဆးသြားၾကတယ။” 47

စစေဆးေရးျပလပခရၿပးေနာကတြင ဖမးဆးခရသမားအား တရားရးသ႔ ေခၚေဆာငသြားကာ မတမႈမရသည အမႈစစေဆးျခငးမားအၿပးတြင တရားဝငေထာငခခၾကရသည။ ေမးခြနးေျဖၾကားသအမားစက ၎တ႔အေနျဖင ေျခာကလန႔ခရျခငးႏင တစခါတစရ အသကအႏရာယၿခမးေျခာကၿပး အကဥးခခရေၾကာငး တငျပခသည။ ေညာငေလးပငခရင၊ ေကာကႀကးၿမ႕နယမ ရြာသႀကးေဟာငးတစဥးက “ေထာငထမာေနရတာ ငရကသလပ။ ေခြးေတြ၊ ဝကေတြကေကၽြးတအစာက ကၽြနေတာတ႔က ေထာငမာေကၽြးတအစာထက ပေကာငးတယ။ ကၽြနေတာတ႔ ေရသန႔မေသာကရဘး။ ေလသန႔မရရဘး။ ကၽြနေတာတ႔ ခးယလာတ အစာပစားရတယ။ ကၽြနေတာ ကနးမာေရးအေျခအေနဆ ေတာေတာဆးခတာ။” 48

ေညာငေလးပငခရင၊ မနးၿမ႕နယမ အမ းသမးတစဥးက ေထာငတြငးမ အစားအစာမားေၾကာင သမ၏အမ းသား ကနးမာေရးအေျခအေန ခ႕တရပက ဆကစပတငျပခသည။ “ကၽြနမသ႔ဆက ၅ ႏစေလာက မသြားႏငခဘး။ ကၽြနမသ႔ဆက ေနာကတစခါသြားေတာ သတ႔စားတအစားအစာေတြက အရမးဆးၿပး နေစာေနတာက ေတြ႔ရတယ။ အဒအစားအစာေတြက သးန႔နေနတယ။ သအဒလ အၿမစားရတာေၾကာင သအစာအမျဖစတာလ႔ ထငတယ။” 49 ေထာငသားမားအား ေထာငမ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈမား ေပးေလမရေၾကာငးကလညး သမကေျပာျပခသည။ “သကေျပာတယ။ ေထာငထမာ ဘယသမဆဖားၿပဆရင ပါရာစတေမာပ ေပးေလရ တယ။ အဒါေၾကာငသက ကၽြနမက ေဆးဝယခငးတယ။ ကၽြနမေဆးဝယေပးၿပး သ႔ကယသဂရစကဖ႔ သ႔က ေျပာခတယ။” 50 သမႀကးစားခေသာလညး သမ၏ ခငပြနးသညမာ ေဆးဝါးမရျခငးႏင ခြစပမႈမခယခရျခငးတ႔ ေၾကာင အကဥးေထာငထမာပင အသကဆးရႈးခရသည။ “လေတြကေျပာတယ။ သဆးသြားတာ အစာအမ ေရာဂါေၾကာငတ။ ဒါေပမယ ဆရာဝနက သ႔အေလာငးကခြစတၾကညေတာ အအတကေပါကလ႔ျဖစတာ။” 51

အမးသမးမားအေပၚ လငပငးဆငရာအၾကမးဖကမႈမား အမးသမးမားအေပၚ လငပငးဆငရာအၾကမးဖကမႈမား

ျမနမာျပည အေရ႕ေတာငပငးတြင တပမေတာမ အမးသမးမားအား လငအၾကမးဖကမႈက စစလကနကသဖြြယ ကယျပန႔စြာအသးျပခသည။52 ဤသ႔ စနစတက တကခကျခငးက ၿမတ-ထားဝယခရင၊ လယမလားၿမ႕နယမ အမးသားတစဥးက သကေသခတငျပခသည။ “တကပြျဖစတအခနတနးက တပမေတာစစသားေတြက ကၽြန ေတာတ႔ရြာထကဝငလာတငး အမးသမးေတြက အဓမၼျပကငခတယ။” 53 အထးသျဖင အပစခတရပစေရး မတငမကာလမားက အမးသမးမား၏ လငပငးဆငရာ အၾကမးဖကေစာကားခရမႈမား၊ ထကးလြနမႈမားအား အဆကမျပတ ေတြ႔ၾကခစားရမႈမားႏင ေၾကာကရြ႕ေနမႈမားအား ေနရာအႏ႔ျဖစပကေနမႈမားက ကရငလ႔အခြင အေရးအဖြ႔မ ကယျပန႔စြာ မတတမးရယထားသည။54

ေမးခြနးေျဖၾကားသမားက ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔အား အပစခတရပစေရး မတငမကာလအတြငးက တပမ ေတာမ ကးလြနသည လငပငးဆငရာ အၾကမးဖကခရမႈမားက ၎တ႔ျမငေတြ႔ခရေၾကာငး တငျပခသည။

47 Source #22 တြင ၾကညပါ။48 Source #19 တြင ၾကညပါ။49 Source #20 တြင ၾကညပါ။50 Source #20 တြင ၾကညပါ။51 Source #20 တြင ၾကညပါ။52 KHRG မ ၂၀၁၇ ခႏစ၊ ေအာကတဘာလတြငထတေဝေသာ ‘အေၾကာကတရား၏အတျမစ - ၂၅ႏစအတြငးမတတမးတငထား

ေသာ ျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငးမ ရြာသားမား၏အသမား’, တြငၾကညပါ။53 Source #4 တြင ၾကညပါ။54 KHRG မ ၂၀၁၈ ခႏစ၊ ဒဇငဘာလတြင ထတေဝေသာ ‘တတတဆတခစားျခငးေလာ။ ျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငးရလငပငး

ဆငရာအၾကမးဖကမႈ ခစားေနရသညအမးသမးမား’, ႏင KHRG မ ၂၀၀၆ ခႏစ၊ ႏဝငဘာလတြငထတေဝေသာ ‘Dignity in the Shadow of Oppression: The abuse and agency of Karen women under militarisation’, တြငၾကညပါ။

ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔

32

ၿမတ-ထားဝယခရငမ အမးသမးတစဥးက ၎၏ အေတြ႔အၾကအား ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔သ႔ တငျပခသည။ “တစေန႔ေတာ ကၽြနမအဖြားန႔ သမရ႕သမးေနာ အ--- က သမကြမးျခကအျပနလမးတြင ဒ--- ေကးရြာမာ တပမေတာစစသားေတြ အဓမၼကငဖ႔ ႀကးစားခတယ။ အဖြားက သ႔သမးက ထြကေျပးခငးၿပးေတာ ျဖစလာသမ က သပခလကတယ။ အဒေနာကမာ တပမေတာစစသားေတြက အဖြားက အၾကမးဖက အဓမၼေစာကားၿပးေတာ ေရတြငးထက ပစခလကတယ။ ျဖစပကခတ လကေတာ ကၽြနမ အတအကမမတမဘး။ အဒါက ၂၀၀၁ ခႏစ ဇနနဝါရလအတြငးမာ ျဖစမယထငတယ။ ဘာေၾကာငလဆေတာ အဒအခနတနးက ရာသဥတက ေအးတယ။” 55 အလားတ ၿမ႕နယမအမးသားတစဥးကလညး ျဖစရပတစခက ျပနလညေျပာျပခသည။ “ကၽြနေတာကယတငပ မကျမငေတြ႔ခတာ။ အဒကစၥေတြက ၂၀၀၁ - ၂၀၀၂ ခႏစ၊ တစေလာကမာျဖစခတာ။ ဖ--- ရြာမာ အမးသမး တစဥးန႔သရ႕သမးက တပမေတာတပရငး အမတ ၁၀၁ က စစသားေတြ အဓမၼျပကငခၾကတယ။” 56

KNLA ႏင ပးေပါငးခသညအတြက ျပနလညတန႔ျပနေသာအားျဖင တပမေတာစစသားမားက အမးသမးမား အေပၚ လငပငးဆငရာေစာကားမႈမားက ျပကငခၾကသည။ ေညာငေလးပငခရင၊ ေကာကႀကးၿမ႕နယမ အမးသမးတစဥးက “အရငတနးက တကပြကျပနလာတ KNLA စစသားေတြက ကၽြနမတ႔က အစားအစာေတြ သြားပ႔ေပးရတယ။ ဒါက တပမေတာကၾကားေတာ ကၽြနမတ႔ကဖမးဆးခတယ။ အဒတနးကသတ႔ အမေထာင ကၿပးတလငမယားႏစေယာကကဖမးၿပးေတာ စစေတာငးျမစေဘးမာ အမးသမးကအမးသားေရ႕မာပ မဒမး ကငခတယ။ အဒေနာက သတ႔ႏစေယာကလးကသတၿပး အေလာငးေတြက ျမစထကနခခတယ။” 57

တပမေတာ၏ အခပခနးထမ အမ းသမးမားႏငအဓမၼေပၚတာထမးရေသာ အမ းသမးမားသည လငပငးဆငရာ အၾကမးဖကမႈမားအား ခရရနအတြက အႏရာယအျမငဆးအေနအထားတြငရေၾကာငးက ေတြ႔ဆေမးျမနးသ မားက တငျပၾကသည။ သထခရငမ တကပြအတြငး လငပငးဆငရာ အၾကမးဖကမႈမ လြတေျမာကခသတစဥးက ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔၏ ၁၉၉၂ ခႏစ ေတြ႔ဆေမးျမနးမႈတြင ေျဖၾကားခသညမာ “တစညလးပ စစသားေတြက အမးသမးေတြက အဓမၼျပကငဖ႔ ေခၚသြားခၾကတယ။ သတ႔က အလညကယၿပး မၾကာခဏဆသလ အမး သမးေတြက တစညက စစသားအမားႀကးရ႕ မဒမးကငတာခခရတယ။ ကၽြနမလညး တျခားအမ းသမးေတြလပ မၾကာခဏ အဓမၼျပကငခခရတယ။ ကၽြနမ အဓမၼျပကငခေနရတအခန ဒါမမဟတ အပဖ႔ ႀကးစားတအခန ေတြမာ တျခားအမးသမးေတြရ႕ ေအာသကၾကားေနရတယ။ ဒါကတစညလးျဖစေနတာပ။ ၿပးေတာ မနက ေရာကတာန႔သတ႔က ကၽြနမတ႔က ပစၥညးေတြေတာငေပၚက ထမးခငးျပနတယ။ ကၽြနမကေတာ ညတငးပ အဓမၼျပကငခရၿပး ပစၥညးေတြသယဖ႔အရမးငယေသးတ ေနာအ--- က ပၿပးသနားမတယ။” 58

အတငးအဓမၼ ခငးေစမႈမားအတငးအဓမၼ ခငးေစမႈမား

အဓမၼခငးေစမႈသည အပစခတရပစေရးမတငမကာလမားတြင ကယကယျပန႔ျပန႔ ျဖစပြားခေသာ လ႔အခြငအ ေရးခးေဖာကမႈအမးအစားတစချဖစသညဟ ေမးခြနးေျဖၾကားသအမားစက တငျပခသည။ တပမေတာမ ျပညသမားအား လပအားခမေပးပ အလပအမးမး ခငးေစခေၾကာငးက ေညာငေလးပငခရင၊ မနးၿမ႕နယမ အမးသားတစဥးက အတညျပခသည။ “ရြာသားေတြက သတ႔အတြက အကနလပေပးရတယ။ ကၽြနေတာတ႔ ဝါးေတြခတေပးရတယ။ တပစခနးေတြ ျခစညးရးကာဖ႔ ကညရတယ။ ညအခနဆ ကၽြနေတာတ႔ ညေစာငလပၿပး ကငးေစာငေပးရတယ။” 59 ရြာသားမားအေနျဖင တပမေတာအားအာခရန အလြနေၾကာကရြ႕ေၾကာငးႏင ျပနလညတန႔ျပနျခငးထက တပမေတာ၏ေတာငးဆမႈမားအား လကေလာလေၾကာငးက ဆကလကၿပးရငးျပ

55 Source #14 တြင ၾကညပါ။56 Source #24 တြင ၾကညပါ။57 Source #8 တြင ၾကညပါ။58 KHRG မ ၁၉၉၂ ခႏစ၊ ဇနနဝါရလတြင ထတေဝေသာ ‘TESTIMONY OF PORTERS ESCAPED FROM SLORC FORCES’,

တြငၾကညပါ။59 Source #13 တြင ၾကညပါ။

33

လကလမးမမႏငေသးေသာ အမနတရားမား

ခသည။ အခ႕ေသာကစၥရပမားတြင တပမေတာ၏ေတာငးဆမႈက လကနာရနျငငးဆေသာ ရြာသားမားသည စစသားမားအတြက ေငြေၾကး သ႔မဟတ အစားအေသာကမား အစားထးေပးခရသည။60

ေတြ႔ဆေမးျမနးမႈအမားအျပားတြင အဓမၼေစခငးခရေသာသအမားစမာ ၿခမးေျခာကျခငး၊ ေငြညႇစျခငးႏင ရပပငးဆငရာ အၾကမးဖကမႈမားက ခစားခၾကရသည။ ဥပမာအားျဖင သထခရင၊ ဘးလငးၿမ႕နယမ အမးသမး တစဥးက တပမေတာမ ၎တ႔၏အမန႔အား လကနာမႈမရသညရြာသားမားက ရကႏကခေၾကာငး ေျပာျပခ သည။ “သတ႔က ကၽြနမတ႔က သတ႔အတြက အခမအလပလပခငးတယ။ ၿပးေတာ သတ႔လခငတာမရရင ကၽြနမတ႔ကရကတယ၊ ထးတယ၊ ကနတယ ဒါမမဟတ သတလကတယ။” 61 စစသားမားသည ရြာသားတစဥး ဥးမ အလပေကာငးမြနစြာ လပေဆာငျခငးမရဟထငလင ထသ၏လယမတရစာၦနမားအား ဖမးဆးျခငးျဖင အျပစဒဏေပးျခငးမားက လပေဆာငခၾကသည။ ေညာငေလးပငခရင၊ မနးၿမ႕နယမ အမးသားတစဥးက “သတ႔က ကၽြနေတာတ႔အလပေကာငးေကာငးလပမလပ လာစစတယ။ ကၽြနေတာတ႔ အပေနတာကေတြ႔ရင သတ႔က ၾကကေတြေပးဖ႔ေတာငးတယ။ ၿပးေတာ တျခားဒဏေပးတာေတြလညး အမးမးလပတယ။” 62

တပမေတာမ ျပညသမားအား ၎တ႔၏ တပစခနးမားျပျပငရာတြင သ႔မဟတ ေဆာကလပရာတြင ျပညသမား ၏ လပအားမားအား အဆမတန အသးျပခၾကသညဟ ၁၉၉၀ ခႏစမားတြင ထအလပမားအား လပခရေသာ ဒးပလာယာခရင၊ ၾကာအငးဆပႀကးၿမ႕နယမ အမးသားတစဥးက တငျပခသည။ “ကၽြနေတာတ႔ သတ႔က ျခစညးရးကာေပးရတယ။ ကၽြနေတာဆ ျခစညးရးမကာတတဘး။ ဒါေပမယ တျခားလေတြ လပတအတငး လကလပခတယ။” 63 တပမေတာမ ရြာသားမားအားၿမ႕သ႔ဆငးၿပး ေမြးျမေရးတရစာၦနမား ေရာငးခေစခေၾကာငး ကလညး ရငးျပခသည။ ဖာပြနခရင၊ ဘးသၿမ႕နယမ အမးသားတစဥးက ၂၀၀၀ ခႏစတြင တပမေတာမ ရြာသားမား၏ ေျမမားအားသမးယၿပး ေလာေၾကးေငြေပးျခငးမရပ ထေျမမားေပၚတြင ၎တ႔၏တပစခနးမား ေဆာကလပရန ခငးေစခသည။ “ကၽြနေတာတ႔လယေတြ တပမေတာက ေပးလကရတယ။ ဝါးေတြ သစေတြ သတ႔ရ႕အေဆာကအဥးေတြေဆာကဖ႔ ခတေပးရတယ။ အမးေတြ လပေပးရတယ။ ကၽြနေတာတ႔ ဘာမမရဘး။ ကယစားစရာေတာင ကယဟာကယ ယသြားရတယ။” 64

ေတာငငခရင၊ သေတာငႀကးၿမ႕နယမ အမးသားတစဥးက တပမေတာသည ေဒသချပညသမားအား ေစတ ပထးတညေဆာကျခငးႏင ၎တ႔၏တပစခနးမား ေနရာေရႊ႕ေျပာငးျခငးတ႔တြင လကပါေဆာငရြကေစသည ဟ ရငးျပခသည။ “၂၀၁၀ ခႏစအထ ရြာသားေတြက စစတပစခနးေဆာကဖ႔ ဝါးေတြခတေပးရတယ။ စကခ [စစကြပက အေျခစကစခနး] အမတ ၅ က ေစတေဆာကေတာ ရြာသားေတြက သန႔ေကာက သယခငးတယ။ ေနာကပငး သတ႔ဗဟဌာနေတြ ေဘာဂလကေနမငႏစဆယကေျပာငးတအခါကေတာ ကၽြနေတာတ႔က ဝါးေတြ ခတခငးတယ။ သတ႔ရ႕အေဆာကအဥးေတြေဆာကဖ႔ အဒေနရာက ကၽြနေတာတ႔ရငးေပးခရတယ။” 65 အခ႕စစသားမားသည ၎တ႔ ေန႔စဥအလပမား သကသာေစရနအတြက ျပညသမားအား အခနႏငလအငအား သးရေသာအလပမားက ခငးေစခပါသည။ “ေန႔တငးပသတ႔က ရြာသားသးေလးေယာကက သတ႔ေရခးဖ႔ ေရခပခငးတယ။ ကၽြနေတာလညး စစသားေတြအတြက ေရခပေပးခရတယ။ သတ႔ေတြ ဘယေတာမ ျမစထမာ ေရသြားမခးဘး။ စခနးထမာပ ေရခးတယ။” 66

60 KHRG မ ၂၀၀၉ ခႏစ၊ ေမလတြင ထတေဝေသာ ‘Military movements, forced labour and extortion in Nyaunglebin District’, တြငၾကညပါ။

61 Source #18 တြင ၾကညပါ။62 Source #13 တြင ၾကညပါ။63 Source #25 တြင ၾကညပါ။64 Source #26 တြင ၾကညပါ။65 Source #27 တြင ၾကညပါ။66 Source #28 တြင ၾကညပါ။

ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔

34

အဓမၼေပၚတာထမးေစျခငးအဓမၼေပၚတာထမးေစျခငး

အဓမၼေပၚတာထမးေစျခငးသည အပစခတရပစေရးမတငမကာလမားက အဓမၼခငးေစမႈ အမးအစားမားတြင အမားဆးျဖစခသည ပစျဖစသည။ တပမေတာမ ျပညသမားအား အၿမတေစ ရကၡာမား၊ လကနကခယမးမားႏင အျခားေသာပစၥညးမားအား သယေစခေၾကာငးက ေမးခြနးေျဖၾကားသမားစက တငျပခၾကသည။ ေပၚတာမ လကႏငေသာျပညသမားအေနျဖင ေငြေၾကး သ႔မဟတ ၎တ႔ကယစား သြားေပးမညသမားအား ရာေပးၾကရ သည။ ၁၉၉၉ ခႏစႏင ၂၀၀၀ ခႏစမားတြင တပမေတာအတြက ေပၚတာထမးေပးခေသာ ဒးပလာယာခရင၊ ဝငးေရးၿမ႕နယမ အမးသမးတစဥးက ထအခနသည သမအတြက စတဒဏရာရရခဆး အခနျဖစသညဟ တငျပခသည။ “တပမေတာကရြာထကလာၿပး လေတြကေပၚတာထမးဖ႔ခငးတယ။ မလပႏငတသေတြ ဒါမမဟတ သြားဖ႔ေၾကာကတသေတြက ပကဆေပးရတယ။ ေပၚတာထမးဖ႔ သြားရတအခနက ကၽြနမအတြက အဆးဆး အေတြ႔အၾကပ။” 67 အခ႕ေသာေပၚတာမားက ရကသတပတေပါငးမားစြာ ေပၚတာထမးခရေၾကာငးက ဖာပြနခရင၊ ဘးသၿမ႕နယမ အမးသားတစဥးက တငျပခသည။ “ကၽြနေတာတ႔အမမာ တစလက ၅ ရက ဒါမ မဟတ ၁၀ ရက ေလာကပေနရတယ။ ကနတအခနေတြက တပမေတာသားေတြအတြက ပစၥညးေတြထမးရ တာပ။” 68

အဓမၼေစခငးခရေသာေပၚတာမားသည တပမေတာမကးလြနေသာ ရပပငးဆငရာ အၾကမးဖကမႈမားအျပင အျခားလ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားကလညး ခစားခရသည။ ၂၀၁၅ ခႏစတြင ေပၚတာအျဖစလကခရေသာ ဒးပလာယာခရင၊ ၾကာအငးဆပႀကးၿမ႕နယမ အမးသားတစဥး၏ ေျပာၾကားခကအရ တပမေတာမ ၎တ႔၏ အမန႔အား လကနာမႈအားနညးေသာ သ႔မဟတ မလကနာသမားက ရကနကခသည။69 ဤအခကက ဒးပလာ ယာခရင၊ ေကာကရတၿမ႕နယမ အမးသမးတစဥး၏ ေတြ႔ဆေမးျမနးမႈတြင ေျဖၾကားခကအရ အတညျပႏင သည။ “သတ႔က အားနညးၿပး အသကႀကးတရြာသားေတြက ႏပစကတယ။ တခ႕ဆ လးဝမလႈပႏငေတာဘး။” 70 သထခရင၊ ဘးလငးၿမ႕နယမ အမ းသမးတစဥးကလညး ပငပနးသညအတြက ေပၚတာမထမးႏငေတာသည သမားအား ေနာကတြငခနရစခေၾကာငးက ထပေလာငးတငျပခသည။ “တစခါတစေလ အလပလးဝမလပႏင ေတာတရြာသားေတြက ေတာငေပၚမာပ ခနခၾကတယ။” 71

ဒးပလာယာခရင၊ ဝငးေရးၿမ႕နယမ အမးသားတစဥးက ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔သ႔ တငျပခသညမာ ၎၏ ေကးရြာမ လေပါငး ၂၀ ေကာသည တပမေတာအတြက ေပၚတာထမးသည အခနအတြငး ေသဆးခၾကသည။72 ဘားအခရင၊ ပငက ၿမ႕နယမ အမ းသမးတစဥးက အစားအေသာက ျပတလပျခငးေၾကာင အားအငကနခမးျခငး ႏင ေျမျမႇပမငးတ႔သည ေပၚတာထမးသမားေသဆးရသည အဓကအေၾကာငးရငးမားျဖစသညဟ ရငးျပခ သည။ “သတ႔က ကၽြနမတ႔က လေလာကတ အစားအေသာကေတြ မေပးဘး။ သတ႔က ကၽြနမတ႔က ညစပတတ ေရေတြပ ေသာကေစခတယ။ တခ႕ရြာသားေတြက အဒါေၾကာင ဖားၿပး အသကဆးရတယ။ တခ႕ကကေတာ မငးနငးမၿပးေသၾကတယ။ အဒါက ၁၉၈၄ ခႏစတနးကျဖစၿပးေတာ ၁၉၉၀ အစပငးေလာကအထ ဆကၿပးျဖစ ေနခတာ။” 73 ၎တ႔သည ေပါကကြတတသည စစလကနကပစၥညးမားကလညး သယခၾကရသည။ ေတာငင ခရင၊ သေတာငႀကးၿမ႕နယမ အမးသားတစဥး၏ေျပာၾကားခကအရ ထ႔အတြကေၾကာင ၁၉၈၆ ခႏစႏင ၂၀၀၆ ခႏစမားအၾကားတြင ေပၚတာထမးသမားစြာ အသကဆးရႈးခရသည။74

67 Source #29 တြင ၾကညပါ။68 Source #30 တြင ၾကညပါ။69 Source #31 တြင ၾကညပါ။70 Source #32 တြင ၾကညပါ။71 Source #18 တြင ၾကညပါ။72 Source #33 တြင ၾကညပါ။73 Source #34 တြင ၾကညပါ။74 Source #35 တြင ၾကညပါ။

35

လကလမးမမႏငေသးေသာ အမနတရားမား

ေယဘယသေဘာတရားအရ တပမေတာသားမားအား ေပၚတာထမးေပးရာတြင ဖားနာေသာ သ႔မဟတ ဒဏ ရာရေသာ မညသတစစတစေယာကကမ ေဆးဝါးေထာကပျခငးမရပါ။ ဖာပြနခရင၊ ဘးသၿမ႕နယရ အမးသား တစဥး၏ေဖာျပခကအရ “တကယလ႔ ခငဗားျပနလာတအခန ဖားေနတယဆရင ေဆးခနး ဒါမဟတ ေဆးရက ကယဟာကယသြားရမယ။ ခငဗားကေကာငးရငေတာ ခငဗားေျခေထာကျပတသြားရင ေျခေထာကတစေခာငး အပရမယ။ ေတာငကေလးမာဆရငေတာ ေျခတေတြက အရပဖကအဖြ႔အစညးေတြက ထတေပးတယ။” 75 တပမေတာစစသားမားမ ဖားနာေနေသာေပၚတာထမးသမားအား ေသေစေသာေဆးမားက လနာအား အဖားသကသာေစေသာ ေဆးကသ႔ေျပာၿပး ထးေပးခသညက ကယတငျမငေတြ႔ရခေၾကာငး ထသမ ကရငလ႔ အခြငအေရးအဖြ႔အား ဆကလကရငးျပခသည။ “ခငဗားဖားရင ဒါမမဟတ ဆးခၽြနတစခခက တကနငးမရင ခငဗားက ေနာကမာခနထားခၾကလမမယ။ သတ႔က ခငဗားကေဆးထးေပးလမမယ။ ဒါမမဟတ ခငဗားလြယ လြယေသႏငမယနညးက ရာၾကလမမယ။ ခငဗားကေဆးထးၿပး ေနာကမနစ ၃၀ ၾကာရင ခငဗား ထာဝရ အပစကသြားလမမယ။ ကၽြနေတာကယတင မကျမငကယေတြ႔ပ။ ခမရ ၁၀၊ ၃၅ န႔ တပမ ၆၀ တ႔က အဒေဆး ေတြထးေပးတယ။” 76

အစပငးတြင တပမေတာမ အမးသားမားအား ေပၚတာထမးေစခငခေသာလညး အမးသားမား ရြာမထြကေျပး သညအခါ အမးသမးမားအား ခငးေစခသည။ ဤအေၾကာငးက ဒးပလာယာခရင၊ ကဒးၿမ႕နယမ အမးသမး တစဥးက တငျပခသည။ “[၁၉၉၅ ခႏစ] အမးသားေတြက ထြကေျပးကနေတာ တစေယာကမ မရေတာဘး။ ဒါေၾကာငသတ႔က အမးသမးေတြကဖမးၿပး ေပၚတာထမးခငးခတယ။ အမးသမးေတြက ပစၥညးေတြထမးရ တယ။ ေပၚတာသြားရတယ။” 77 ဒးပလာယာခရင၊ ၾကာအငးဆပႀကးၿမ႕နယမ အျခားေသာ အမးသမးတစဥး ကလညး ၁၉၉၇ ခႏစအတြငးက တပမေတာ၏ ေပၚတာအျဖစသြားခရေသာ သမ၏ကယေတြ႔ အေတြ႔အၾကက အေသးစတေျပာျပခသည။ “ကၽြနမတ႔ကေပၚတာေခၚေတာ ကၽြနမတ႔လညးသြားရတယ။ နာရေပါငးမားစြာ သြားခရၿပး အဒမာတစညအပခတယ။ ကၽြနမတ႔အဒါေတြက ကယတငမထမးႏငေတာ ေကာေပၚတငဖ႔ တစ ေယာကန႔တစေယာက ကညခရတယ။ အမာဆ အမးသမးေတြခညးပ။ တပမေတာစစသားေတြက ရြာထမာ အမးသားေတြရာမေတြ႔ဘး။ တပမေတာစစသားေတြက ကၽြနမတ႔က မကညခဘး။ ကၽြနမတ႔ေတြ အခငးခငးပ ျပနကရတယ။ သတ႔က ကၽြနမတ႔က ဘာမမေပးဘး။ သတ႔က ကၽြနမတ႔က အၿမတမးၿခမးေျခာကတယ။ ကၽြနမတ႔က သတမယလ႔လညးေျပာတယ။” 78

အမ းသမးအခ ႕သည ၎တ႔၏ ကေလးမားက ခနရစၿပး တပမေတာအတြက စစေျမျပငအတြငး ေန႔စဥဆသလ အသကႏငရငးကာ လေပါငးမားစြာ ေပၚတာထမးရန အဓမၼခငးေစခခရေၾကာငးက သထခရင၊ ဘးလငးၿမ႕နယမ အမးသမးတစဥးက ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔သ႔ တငျပခသည။ “ေန႔ရကကေတာ ကၽြနမေသခာမမတမဘး။ ဒါေပမယ အဒါက[၁၉၉၁ ခႏစ] ထြဖါးဝးကး တကပြတနးကျဖစတယ။79 အမးသမးေတြက အကၤ ၤေတြဆတၿပ သြားတအထ လေပါငးမားစြာ ေပၚတာထမးခရတယ။ အေရ႕တနးက လကနကမးစ ထမးခရတယ။ တပမေတာ အတြက ေပၚတာထမးေပးရတယဆတာ အမးသမးေတြအတြက အရမးခကခတအလပျဖစတယ။ တခ႕အမး သမးေတြဆ ႏ႔တကရမယ ေမြးကငးစကေလးေတြရတယ။ အဒကေလးေတြကႏ႔ဆာၿပး ေအာငေနၾကတယ။ တပမေတာအတြက အေမေတြ ေပၚတာထမးေပးဖ႔ အေဝးေရာကေနခနေတြမာ တခ႕ကေလးေတြက ႏ႔ငတၾက ရတယ။” 80 ဒးပလာယာခရင၊ ေကာကရတၿမ႕နယမ အမးသမးတစဥး၏အဆအရ အခ႕ကေလးမားမာ မခင မားႏငအတ ေရ႕တမးသ႔သြားခၾကသညအတြက အျပနအလနပစခတမႈမားၾကားတြင ၎တ႔အတြက

75 Source #30 တြင ၾကညပါ။76 Source #30 တြင ၾကညပါ။77 Source #21 တြင ၾကညပါ။78 Source #36 တြင ၾကညပါ။79 KHRG မ ၁၉၉၂ ခႏစ၊ စကတငဘာလတြင ထတေဝေသာ ‘THE NEW SLORC CAR ROAD TO TWEE PA WIH KYO,’

တြငၾကည ပါ။80 Source #18 တြင ၾကညပါ။

ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔

36

အႏရာယရေစခသည။ “တစခါက သတ႔ေတြကေလးေတြက တကပြေနရာက တစပတေလာက ေခၚသြားခတယ။ အဒေနရာနားက လကနကႀကးကေတာ ကေလးေတြကေအာငၾကတယ။ ဒါေပမယ သတ႔ ဘာမ မလပတတဘး။ ကေကာငးလ႔ သတ႔အမျပနေရာကၾကတာ။” 81

စစေရးအတြကျပညသမားအား အသးျပျခငးစစေရးအတြကျပညသမားအား အသးျပျခငး

တပမေတာမစစေျမျပငတြင KNLA စစသားမား၏ပစခတျခငးႏင ၎တ႔အား တပဆတေစျခငးတ႔မ ကာကြယ ရနအတြက ျပညသမားအား လသားဒငးသဖြယ အသးျပခသည။82 ဒးပလာယာခရင၊ ေကာကရတၿမ႕နယမ အမးသမးတစဥးက ၁၉၉၀ ခႏစမားတြင ေျခလငတပရငး အမတ (၄၄) မ စစသားမားက သမ၏ေကးရြာမ ရြာသားမားအား အေရ႕တနးသ႔ ၎တ႔ေရ႕မသြားေစခေၾကာငးက တငျပထားသည။ “သတ႔က သြားဖ႔ျငငးတ ရြာသားေတြက သတတယ။ ပထမေတာ လပေတြန႔ အမေထာငသည ေယာကားေတြကဖမးၿပး တကပြမာ လသားဒငးသဖြယသးခတယ။ ရြာသား ၅ ေယာကေသတယ။ ဒါေၾကာင သတ႔က အမးသမးေတြန႔ ကေလးေတြ ကဖမးၿပး လသားဒငးလသးျပနတယ။ ကေလးေတြရ႕ငရႈကသေတြက ၾကားေနရတယ။” 83

ျပညသမားအေနျဖင တပမေတာ၏ခငးေစမႈေၾကာင မငးရငးလငးျခငးမားကလညး ျပလပခၾကရသညက ေညာငေလးပငခရင၊ ေကာကႀကးၿမ႕နယမ အမးသားတစဥးက ဤသ႔အတညျပ ေျပာၾကားခသည။ “ကၽြန ေတာတ႔က KNLA က ေထာငထားတ မငးေတြကရာဖ႔၊ နငးဖ႔န႔ ဖယရားဖ႔ တပမေတာက အတငးခငးခတယ။ ဒါက မလပမေနရျဖစတအတြက ကၽြနေတာတ႔ သြားကသြားရတယ။ ကၽြနေတာတ႔က ေသမာေၾကာကတယလ႔ သတ႔ကေျပာေပမယ သတ႔လကမခဘး။ မငးတ႔လေတြ ေထာငသြားတမငးက မငးတ႔ျပနရငးရမယလ႔ သတ႔က ေျပာတယ။” 84 ဖာပြနခရင၊ ဒြယလးၿမ႕နယမ အမးသမးတစဥးက တပမေတာ တပမအမတ (၅၅)မ လမးတစ ေလာကတြင မငးရငးလငးရနအတြက ၎တ႔၏ယာဥတနးအေရ႕တြင အမးသမးမားအား လညးျဖငသြားေစ ခသည။ “သတ႔ေတြက ေယာကားေတြက မေတြ႔ဘးဆရငလညး အမးသမးေတြကဖမးၿပး မငးရငးခငးတာပ။ သတ႔ရ႕ကားေတြလာၿပဆ ကၽြနမတ႔က လညးန႔ ေခါေကးေကာက သတ႔ေရ႕ကသြားရတယ။ လညးေတြေပၚမာ အမးသမးေတြခညးပ။ မငးထေပါကတာန႔ ကၽြနမတ႔ေတြေသရမယဆတာက သတယ။ ကၽြနမတ႔လညး မငး ဘယအခနေပါကမလဆၿပး ေၾကာကေနရတာ။” 85

ေျမယာသမးဆညးမႈမား ေျမယာသမးဆညးမႈမား

ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔၏ ေတြ႔ဆေမးျမနးမႈမားအား ျပနလညစစစထားခကမားအရ ၂၀၁၅ ခႏစ NCA မခပဆမကာလမားတြင တပမေတာႏင ျမနမာအစးရမ ေနရာအႏ႔ေျမယာသမးဆညးမႈမားရခသည။86 ေျမ သမးမႈျဖစစဥအမားစ၏ေနာကဆကတြအျဖစ လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမား ျဖစပြားခသည။87 ေတာငငခရင၊ သေတာငႀကးၿမ႕နယမ အမးသမးတစဥးက စကပးေရး၊ ေမြးျမေရးႏင ဆညေျမာငးဝနႀကးဌာန၏ ဖြ႔ၿဖးေရး စမကနးလပရနအတြက ျပငဆငရာတြင ၎ေတြ႔ၾကခရသည အတငးအဓမၼခငးေစခရမႈက ျပနလညေျပာျပခ သည။ “ကၽြနမတ႔ ကယေျမကေန ထြကသြားရတယ။ ၿပးေတာ တစေန႔ကရြာသား ၅ ေယာက လပအားေပး

81 Source #37 တြင ၾကညပါ။82 KHRG မ ၁၉၉၆ ခႏစ၊ ေဖေဖာဝါရလတြင ထတေဝေသာ “FIELD REPORTS Taungoo and Other Districts,’ တြငၾကညပါ။83 Source #38 တြင ၾကညပါ။84 Source #39 တြင ၾကညပါ။85 Source #40 တြင ၾကညပါ။86 KHRG မ ၂၀၁၇ ခႏစ၊ ေအာကတဘာလတြင ထတေဝေသာ ‘အေၾကာကတရား၏အတျမစ - ၂၅ႏစအတြငးမတတမးတငထား

ေသာ ျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငးမ ရြာသားမား၏အသမား’, တြငၾကညပါ။87 KHRG မ ၂၀၁၈ ခႏစ၊ ၾသဂတလတြင “လထပါဝငခြငမရသညဖြ႕ၿဖးေရးစမကနးမား-ျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငးရ ေျမယာသမး

ယမႈမားႏင ေကးလကစြမးရညလပေဆာငခကမား”, တြငၾကညပါ။

37

လကလမးမမႏငေသးေသာ အမနတရားမား

သြားလပရတယ။ အဒမာ ကၽြနမတ႔ ကယျခကျပနၿပးဖကရတယ။ ကၽြနမအေမဆ ဒေျမသမးခရတာန႔ စတဒဏ ရာရၿပး ဆးသြားတာ။” 88

သမးဆညးခေျမမားအတြက ရြာသားမားရရသည ေလာေၾကးေငြမားမာ လေလာကမႈမရပါ။ ေတာငငခရင၊ သေတာငႀကးၿမ႕နယမ အမးသားတစဥးက ဤသ႔အတညျပ ေျပာၾကားခသည။ “ေပါကေစးန႔ သတ႔ေပးတ ေလာေၾကးက တျခားဆပ။ သတ႔လကခတယဆတာ သတ႔မာ တျခားေရြးခယစရာမရလ႔။ သတ႔က သတ႔ေျမက ဒအတငးအဆးခရမာထက ရတေလာေၾကးက ယဖ႔ ေရြးခယလကတာ။” 89 ထၿမ႕နယမ အမးသမးတစဥးက လညး ေျမသမးခရစဥကာလအတြငး တရားရးတြင အေႏာငအယကေပးခရျခငးမားက ေတြ႔ၾကခရသည။ “ေျမယာအေရးေၾကာင ကၽြနမတရားရးတကရတယ။ တရားရးမာ ေျမယာန႔ပတသကတအမႈေတြ အမားႀကးပ။ ကၽြနမတ႔က ဓေလထးတမးေျမယာအသးျပမႈစနစအရ ကၽြနမတ႔ေျမေပၚမာ လပစားခြငရမယထငေပမယ ကၽြနမတ႔ တရားစြခခရတယ။” 90

အာဏာရေသာအဖြ႔အစညးမားမ ျပညသမား၏ေျမယာမားက အေၾကာငးအမးမးျဖင သမးယၾကသည။ တပမေတာမ သမးယေသာေျမယာမားမာ စစေလကငေရးျပလပရနအတြကျဖစေၾကာငး ေတာငငခရင၊ သေတာငႀကးၿမ႕နယမ အမးသားတစဥးက “ဘရငေနာငတပရ႕ အရငကအႀကးအကကလာၿပးေတာ ေကးရြာ အပစ အပခပေရးမးေတြက ေျမေတြယၿပး စစေလကငေရးစခနးတစခေဆာကမယလ႔ ေျပာတယ။” 91၂၀၀၀ ခႏစမစတင၍ တပမေတာမ ဤရညရြယခကျဖင ေျမအေျမာကအမားသမးယခသညဟ ၎၏ ေဒသတြငးရ ေျမယာသမးယျခငးခခရေသာ သေတာငႀကးၿမ႕နယမ အမ းသားတစဥးက ေဖာျပခသည။ “ကၽြနေတာယတယ။ ဘရငေနာငတပက ဧက ၅၀၀၀ေကာ၊ တပရငးအမတ ၁၂၄ က ဧက ၂၀ေကာ၊ တပရငးအမတ ၆၀၃ က ဧက ၃၀၀ ေကာန႔ စစေလကငေရး အမတ ၇ က ဧက ၃၀၀၀ ေကာ ျပညသပငေျမေတြက သမးခတယ။” 92

ျမနမာအစးရကယစားလယအဖြ႔မား၏ ေျမသမးမႈမားႏင ျပနလညေနရာခထားျခငးမားသည ထပခါထပခါ ဆသလပင ဆကတကျဖစပကေနခသည။ ဥပမာအားျဖင ေတာငငခရင၊ သေတာငႀကးၿမ႕နယမ အမးသမး တစဥးက တငျပခသညမာ “၁၉၉၃ ခႏစ လယဆညဝနႀကးကၽြနမတ႔ရ႕ရြာက ေရာကလာတနးက သတ႔ကၽြနမ တ႔ရ႕ေျမေတြက စၿပးသမးယတယ။ တစႏစၿပးတစႏစ ကၽြနမတ႔ရ႕ေျမေတြက ဆကသမးတယ။” 93 ေျမသမးမႈ မားအား ရညရြယခကအမးမးျဖင ျပလပခၾကသည။ သေတာငႀကးၿမ႕နယမ အမးသားတစဥးက ေျမသမး မႈမားသည ဖြ႔ၿဖးေရးစမကနးမားအတြကျဖစေၾကာငးက ေျပာျပခသည။ “အဒါက ဘာလ႔ျဖစခတာလဆေတာ ျမနမာအစးရရ႕ ေရကာတာစမကနးေၾကာငပါ။” 94 ထၿမ႕နယမ အျခားအမးသားတစဥးကလညး ၁၉၉၀ ခႏစ တြင စညပငႀကးေကးရြာအပစမ ေျမဧကေပါငး ၃၄၅၀ က သမးယၿပး သစေတာႀကးဝငးအျဖစ သတမတခစဥက ေဒသခမားႏင ေဆြးေႏြးတငပင သေဘာတညမႈရယျခငးမား ျပလပချခငးမရပ ရြာသားမားအား ၎တ႔၏ စကပးေျမမားက အသးျပႏငခြငမ ဥပေဒအရ တားဆးခသည။ “ဒသစေတာႀကးဝငးဧရယာအတြငးမာ ကၽြနေတာတ႔ စကပးေျမေတြရခတာ ႏစေပါငး ၂၀၀ ေလာကရၿပ။ ေဒသခေတြက ဒစကပးေျမေတြ သစေတာ ႀကးဝငးအတြငး ပါသြားတာကမသဘး။” 95 ေတာငငခရင၊ သေတာငႀကးၿမ႕နယမအမးသားတစဥးက အစးရမ သမးယထားေသာေျမမားအား ပဂၢလကကမၸဏမားျဖစေသာ ေဇကမာၻကသ႔ေသာကမၸဏအား ေရာငးခခသည။

88 Source #41 တြင ၾကညပါ။89 Source #42 တြင ၾကညပါ။90 Source #43 တြင ၾကညပါ။91 Source #44 တြင ၾကညပါ။92 Source #42 တြင ၾကညပါ။93 Source #43 တြင ၾကညပါ။94 Source #44 တြင ၾကညပါ။95 Source #45 တြင ၾကညပါ။

ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔

38

“ေငြေၾကးခမးသာတ ခရနေတြကလာၿပး ေျမဝယၾကတယ။ စားေသာကဆငေတြ ဟတယေတြ လာေဆာကၾက တယ။ အဒေျမေတြက တစခနက ေဒသခေတြပငတေျမေတြျဖစတယ။” 96

ပငဆငမႈမားအား ဖကဆးျခငး ပငဆငမႈမားအား ဖကဆးျခငး

ေမးခြနးေျဖၾကားသအမားစက တပမေတာအေနျဖင အပစခတရပစေရး မတငမကာလမားက ျပညသမား၏ ပငဆငမႈမားက ဖကဆးသမးယျခငးမားျပလပေလရေၾကာငး တငျပခၾကသည။ ေညာငေလးပငခရင၊ မနးၿမ႕ နယမ အမးသားတစဥးက တပမေတာမ ၎၏ေကးရြာတစခလးက ဖကဆးခေၾကာငး ရငးျပခသည။ “သတ႔က ကၽြနေတာတ႔အမေတြက မးရႈ႕ဖကဆးလကေတာ ရြာထမာဘာမမကနေတာဘး။ သတ႔ေတြက ေကာငးန႔ ဘရားေကာငးေတြကေတာင မးရႈ႕ဖကဆးခၾကတယ။” 97 ေတာငငခရင၊ သေတာငႀကး ၿမ႕နယမ အမးသားတစဥးကလညး ဤတကခကမႈမား၏ စနစတကလပေဆာငမႈမားက ေဖာျပခသည။ “တပမေတာ စစသားေတြ ကၽြနေတာတ႔ရြာေတြထဝငလာတာန႔ ရြာေတြကမးရႈ႕ၿပး ရြာသားေတြရ႕တရစာၦနေတြက ခးယၾက တယ။” 98

ျဖတေလးျဖတဗဟာ၏ အဓကရညရြယခကမာ ေဒသချပညသမားအား တပမေတာ၏ ထနးခပမႈ ေအာကတြင ေျပာငးေရႊ႕ေနထငေစရနျဖစသည။ ျပညသမား၏ေနအမမား၊ ဥယာဥျခမားႏင တရစာၦနမားအားဖကဆးျခငး သ႔မဟတ လယျခငးတ႔မာ ထသမား၏စားဝတေနေရး အဆငေျပေခာေမြ႔မႈမရေစရနႏင ၎တ႔၏ မရငးေနရပမ စြန႔ခြါသြားေစရနအတြကျဖစသည။ ေညာငေလးပငခရင၊ ေရႊကငၿမ႕နယမ အမးသားတစဥးက ၁၉၉၀ ခႏစတြင တပမေတာ တပမ ၇၇ က ရြာသားမား ေနရပျပနလညေနထငျခငမ တားဆးရနအတြက ၎၏ေကးရြာ၊ စက ပးျခမားႏင စားနပရကၡာမားအား မးရႈ႕ဖကဆးခေၾကာငး ရငးျပခသည။ “ကၽြနေတာကေလးဘဝတနးက ကၽြနေတာတ႔ရြာေဘးမာ ပစခတတာေတြျဖစေတာ ေတာထကေျပးခရတယ။ အဒအခနမာ တပမေတာက ကၽြနေတာ တ႔ရ႕ စပါးကန႔အမက မးရႈ႕ဖကဆးခတယ။ သတ႔ရြာထဝငတာန႔ ကၽြနေတာတ႔ရ႕ဆနေတြက မးရႈ႕ ဖကဆးခတယ။” 99 ၁၉၉၀ ခႏစ အေစာပငးတြင ေနရပမ အတငးအဓမၼေျပာငးေရႊ႕ခခရေသာ ေတာငငခရင၊ ထနးတပငၿမ႕နယမ အမးသားတစဥးကလညး အျခားေနရာသ႔ေျပာငးေရႊ႕ရန ျငငးဆခသညရြာသားမား၏ ေကးရြာမားအား တပမေတာမ မးရႈ႕ဖကဆးမညဟ ၿခမးေျခာကခေၾကာငးက တငျပခသည။ “သတ႔ကေျပာ တယ။ တကယလ႔ ကၽြနေတာတ႔ေရႊ႕ရမယရကမတငခငမေရႊ႕ေျပာငးရင ကၽြနေတာတ႔ရ႕အမေတြ၊ ပငဆငမႈေတြ န႔အားလးက မးရႈ႕မယလ႔ေျပာတယ။” 100

ျမနမာအစးရႏင တပမေတာသည ျပညသမား၏ဥယာဥျခမားက အျခားေသာရညရြယခကမားျဖငလညး ဖကဆးမႈမား ျပလပခသည။ ၁၉၉၃ ခႏစက ျမနမာအစးရ၏ ေျမယာသမးဆညးမႈကခခရေသာ ေတာငငခရင၊ သေတာငႀကးၿမ႕နယမ အမးသမးတစဥးက သမ၏ေျမမားအား ဝငေငြရသးႏမား သေလာငရနအတြက အသမးခခရပက ယခလရငးျပခသည။ “၁၉၉၇ ခႏစတနးက ကၽြနမတ႔ရ႕ ဒညငး၊ ကြမးသး၊ ဒးရငး၊ ငကေပာန႔ ဝါးျခေတြက ဖကဆးခတယ။ သတ႔က စကႀကးေတြသး ကၽြနမတ႔ရ႕ ျခေတြက ဖကဆးၿပးေတာ အဒၿခေတြက ရာဘာၿခေတြ ျပနလပလကတယ။” 101 အလားတပင ဒးပလာယာခရင၊ ကဒးၿမ႕နယမ အမ းသားတစဥးကလညး တပမေတာမ တပစခနးေဆာကလပရနအတြက ၎ေဒသရ ေဒသခမား၏သးႏမားက ဖကဆးခေၾကာငး တငျပခသည။ “တပမေတာက ဂ--- ေကးရြာမာ လာၿပးစခနးခေတာ သတ႔ရ႕စခနးခတေနရာေဆာကဖ႔ ရြာသားေတြရ႕ အနးပငေတြ ပႏၷပငေတြက ဖကဆးခတယ။” 102

96 Source #46 တြင ၾကညပါ။97 Source #47 တြင ၾကညပါ။98 Source #48 တြင ၾကညပါ။99 Source #49 တြင ၾကညပါ။100 Source #11 တြင ၾကညပါ။101 Source #41 တြင ၾကညပါ။102 Source #28 တြင ၾကညပါ။

39

လကလမးမမႏငေသးေသာ အမနတရားမား

လယကျခငးႏင အဓမၼေတာငးယျခငးလယကျခငးႏင အဓမၼေတာငးယျခငး

ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔၏ မတတမးအရ အပစခတရပစေရးမတငမကာလက တပမေတာ၏ ေနရာအႏ႔အျပား ကးလြနခေသာ အစားအေသာက၊ တရစာၦနမား၊ အရကႏင ေငြေၾကးမားအား အဓမၼေတာငးယေကာကချခငး မားက ေတြ႔ႏငသည။ ဒးပလာယာခရင၊ ၾကာအငးဆပႀကးၿမ႕နယမ အမးသားတစဥးက တပမေတာမ ၎၏ ေဒသအတြငး ကၽြႏြားမားအား အဓမၼေခၚေဆာငသြားခပက ဤသ႔ေျပာျပခသည။ “သတ႔ ရြာထကဝငလာတငး ၾကမးတမးတပစေတြန႔လာၾကတယ။ ရြာသားေတြရ႕ၾကကေတြန႔ တျခားတရစာၦနေတြက ခကစားဖ႔ ယသြားၾက တယ။ သတ႔က ပငရငေတြဆကေန ဘယေတာမခြငျပခကမေတာငးဘး။ ဒါေပမယ ကၽြနေတာတ႔ သတ႔က မတားရဘး။” 103 တပမေတာစစသားမားသည ရြာသားမားထမ လကဝတရတာနာမားလညး လယၾကေၾကာငး က ၾကာအငးဆပႀကးၿမ႕နယမ အမးသမးတစဥးက ဤသ႔သကေသခခသည။ “ကၽြနမ မတမေသးတယ။ တစခါ ကၽြနမတ႔ေမာေထာပးကးရြာမာေနတနးက စစသားတစေယာကက ကၽြနမရ႕နားကပန႔ ကၽြနမညမရ႕ လကထပလကစြပက ယသြားတယ။” 104

အပစအခတရပစေရးမတငမက တပမေတာစစသားမားသည အစားအစာမားႏင သးႏမားက ရြာသားမားထမ မၾကာခဏဆသလ အႏငအထကစးနငးျပကာ လယခၾကသည။ ထအခနက အရငးအျမစမား ရားပါးေသာ လညး ေမးခြနးေျဖၾကားသမားအေနျဖင တနျပနသကေရာကမႈမားမ ကာကြယရနႏင လမႈအဖြ႔အစညး၏ လျခမႈရေစရနအတြက တပမေတာ၏အမန႔မား ေတာငးဆမႈမားကနာခရန လအပသညဟ ခစားခၾကရေၾကာငး ႏငပတသကၿပး သထခရင၊ ဘးလငးၿမ႕နယမ အမးသမးတစဥးက ဤသ႔ေျဖၾကားခသည။ “ကၽြနမတ႔က သတ႔ေတာငးဆသမက ျဖညဆညးေပးလကတယ။ သတ႔ၾကကမာရင ကၽြနမတ႔ၾကကပ႔ေပးတယ။ ကၽြနမတ႔စား ဖ႔ မရရငေတာငမ သတ႔ကမာတယဆရင ကၽြနမတ႔ဆမာ ရတစားစရာေလးေတြစၿပး ပ႔ေပးလကတာပ။” 105 တပမေတာ၏ အတငးအဓမၼေတာငးယမႈမားသည ျပညသမားအတြက အသကရငရပတညမႈအတြက ဝနထတ ဝနပးမားျဖစေစသညက ေညာငေလးပငခရင၊ မနးၿမ႕နယမ အမးသားတစဥးက ဤသ႔ေဖာျပခသည။ “တပမ ေတာက ကၽြနေတာတ႔ရ႕ျပနာက နားမလညဘး။ လယ ၁ ဧကအတြက စပါးတစလညးေတာငးတယ။ တခ႕လေတြက လယ ၁ ဧက ေတာငမရလညး စပါးတစလညးေပးရတယ။ ကၽြနေတာတ႔က မေပးရင ကၽြနေတာတ႔က လကနကသးၿပး ၿခမးေျခာကတယ။” 106

မၾကာခဏဆသလပင ျပညသမားသည တပမေတာ၏ေတာငးဆမႈမားက ျဖညဆညးခေသာလညး လ႔အခြင အေရးခးေဖာကမႈအတြက ပစမတထားျခငးခရၾကသည။ ဒးပလာယာခရင၊ ၾကာအငးဆပႀကးၿမ႕နယမ အမးသားတစဥးက ၎အေနျဖင ၂၀၀၈ ခႏစတြင အဓမၼဖမးဆးခခရမႈႏငပတသကၿပး ေျပာျပခသည။ “တပရငးအမတ ၂၈၄ က ကၽြနေတာက သတ႔ဆသြားဖ႔ေခၚတအတြက ကၽြနေတာသြားခတယ။ သတ႔က ကၽြနေတာက အရကဝယခငးေတာ ဝယေပးတယ ၿပးေတာသတ႔န႔ အတေသာကခတယ။ ဒါေပမယ ညေနခငး သတ႔ဆက ျပနလာခါနးကေတာ ကၽြနေတာဘာအမားမမလပပ ကၽြနေတာကဖမးထားၾကတယ။” 107 သထ ခရင၊ ဘးလငးၿမ႕နယမ အမ းသမးတစဥးကလညး တပမေတာမ ၎တ႔၏ေတာငးဆမႈမားအား ျဖညဆညးေပး သညတင သမ၏မခငျဖစသည ရြာသႀကးအား ဖမးဆးခပေႏာငထားျခငးႏငပတသကၿပး တငျပခသည။ “ရြာ သားေတြက သတ႔က ဆတတစေကာငန႔ ဘယသြားေပးေတာ ကၽြနမအေမကလႊတလကတယ။ ဒါေပမယ အဒအခနမာ အမကေတာမျပနခငးခဘး။” 108

103 Source #50 တြင ၾကညပါ။104 Source #36 တြင ၾကညပါ။105 Source #51 တြင ၾကညပါ။106 Source #52 တြင ၾကညပါ။107 Source #2 တြင ၾကညပါ။108 Source #18 တြင ၾကညပါ။

ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔

40

ျဖစရပမားစြာတြင ေမးခြနးေျဖၾကားသမားမ တပမေတာ စစသားမားအေနျဖင ရြာသားမားအား ၎တ႔အတြက ေသနတမားဝယေပးရန ခငးေစခေၾကာငးတငျပခသည။ သ႔ျဖင ၎တ႔သည KNLA ၏ လကနကအားရရ ေၾကာငးက ျပႏငမညျဖစၿပး ၎တ႔၏အဆငအလက ရာထးတးရရႏငမညျဖစသည။ ေမးခြနးေျဖၾကားသမားက ၎တ႔အေနျဖင ထကသ႔ေသာ လကနကမားရရႏငမည အဆကအသြယ သ႔မဟတ အရငးအျမစမရေၾကာငး တငျပခသည။ တပမေတာ၏အမန႔မားႏင လအပမႈမားက ျဖညဆညးေပးႏငျခငးမရသညအတြက ညႇဥးပမး ႏပစကမႈမားခစားၾကရေၾကာငးက ၿမတ-ထားဝယခရင၊ လယမလားၿမ႕နယမ အမးသားတစဥးက ေတြ႔ဆ ေမးျမနးမႈတြင ရငးလငးတငျပခသည။ “[၁၉၉၆ ခႏစန႔ ၂၀၀၂ ခႏစၾကားမာ] တပမေတာ စစသားေတြက ရာထးတးရဖ႔အတြက ရြာသားေတြဆကေန M16 န႔ AK ေသနတေတြက ရြာသားေတြဆကေန ေတာငးခတယ။ ဒါေပမယ သတ႔လခငတေသနတေတြက ရြာသားေတြကမေပးႏငခဘး။ ဒါေၾကာင ရြာသားေတြက အရကႏကခ၊ အထးခၿပး ႏပစကတာခခရတယ။ တပမေတာ စစသားေတြက ရြာသားေတြက အဒေသနတေတြ အတငးရာခငး တယ။ ဒါက ရြာသားေတြအတြက အေတာခကခခတယ။ အဒလ အေျခအေနဆးမးမာ ရြာသားေတြက သတ႔ရ႕ ေျမေတြ ကၽြႏြားေတြကေရာငးၿပး စစသားေတြေတာငးတ ေသနတအမးအစားေတြ ရေအာငလပေပးရတယ။” 109 အလားတပင ေတာငငခရင၊ သေတာငႀကး ၿမ႕နယမ အမ းသားတစဥးက ၎အေနျဖင တပမေတာအတြက စစပစၥညးမားဝယယေပးရန အတငးအၾကပခငးခခရေၾကာငးက ေဖာျပခသည။ “ကၽြနေတာလညး တပမေတာ တပရငး အမတ ၁၂၄ ရ႕ တပရငးမးအတြက စစတပသးတဖနးဝယေပးခရတယ။ သ႔နာမညကေတာ ကၽြနေတာေမသြားၿပ။” 110

(ခ) ေနရပေရႊ႕ေျပာငးေနထငျခငး (ခ) ေနရပေရႊ႕ေျပာငးေနထငျခငး

ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔မ ေတြ႔ဆေမးျမနးမႈျပခသအမားစသည အပစခတရပစေရးမတငမ ကာလမားက ေနရပေရႊ႕ေျပာငးေနထငရျခငးမားႏင ၾကေတြ႔ခရေၾကာငး ေဖာျပခသည။ ပ႗ပကၡကာလအတြငး ေနရပေရႊ႕ ေျပာငးေနထငရျခငးသည ပစမးစျဖင ျဖစပြားေလရၿပး မားေသာအားျဖင လကနကကငတကပြမား၊ လ႔အခြင အေရးခးေဖာကမႈမား သ႔မဟတ အေၾကာကတရားေၾကာငျဖစေလရသည။ လမားစအတြက ေနရပမထြက ေျပးျခငးႏင မရငးေကးရြာသ႔ ျပနလညေနထငျခငးမားသည ၎တ႔၏ေဒသအတြငး လကနကကငမား တည ရေနျခငးအေပၚမတညေနၿပး အျခားသမားမာ ေနရပေဒသမ အျမတမးထြကခြာသြားရၿပး အခ႕မာ အျခားေရြး ခယစရာလမးမရပ ျပညတြငးေရႊ႕ေျပာငးေနထငေသာစခနးမား သ႔မဟတ ဒကၡသည စခနးမားသ႔ အစဥအျမ ေရႊ႕ေျပာငးေနထငၾကရသည။ ေနရပေရႊ႕ေျပာငးေနထင ၾကရသမားသည အသကေမြးဝမးေၾကာငးဆငရာ အခကအခမားႏင အစားအေသာက ျပတလပမႈ စသည ႀကးမားေသာ စနေခၚမႈမားအား ၾကေတြ႔ခစားၾကရသည။ ထသမားသည နမကေသာလေနမႈဘဝအေျခအေနျဖင ရငသနေနထငရသညအေပၚ ကနးမာေရးေစာင ေရာကမႈမရသညအတြက မားျပားေသာကနးမာေရးျပနာမားလညး ရငဆငခစားၾကရသည။

ေနရပေရႊ႕ေျပာငးေနထငရျခငး၏ အကးဆကမားေနရပေရႊ႕ေျပာငးေနထငရျခငး၏ အကးဆကမား

လကနကကငတပဖြ႔မားအၾကား ပစခတတကခကမႈမားသည ေနရပေရႊ႕ေျပာငးေနထငမႈက ျဖစေစေသာ အဓကအေၾကာငးရငးတစရပျဖစသညဟ ေမးခြနးေျဖၾကားသအမားစက တငျပခၾကသည။ ဖာပြနခရင၊ ဘးသ ၿမ႕နယမအမးသားတစဥးက “ျဖတေလးျဖတ အခနတနးကဆ အေျခအေနက အရမးဆးတယ။ တပမေတာန႔ KNLA တ႔ရ႕ တကခကမႈ တငးမာမႈေတြၾကားမာ ကၽြနေတာတ႔ေတြ အေၾကာကတရားေအာကမာ ေနေနရတယ။ ကၽြနေတာတ႔ ရြာထမာေနလ႔မရဘး။ ရြာသားေတြက ေတာထက မၾကာခဏ ထြကေျပးရတယ။” 111 လြနခသည

109 Source #53 တြင ၾကညပါ။110 Source #54 တြင ၾကညပါ။111 Source #7 တြင ၾကညပါ။

41

လကလမးမမႏငေသးေသာ အမနတရားမား

၃၈ ႏစခန႔က သ၏ညမႏစဥးလး တပမေတာႏင KNLA ၏ ပစခတမႈမားၾကားတြင အသကေသဆးခရေၾကာငး ကလညး တငျပခသည။ လကနကကငမားသည ရြာသားမားေနထငသညေနရာမားတြင လႈပရားၾကၿပး အျပန အလနပစခတမႈမားၾကားတြင အရပသားမားအား အႏရာယအတြငး ကေရာကေစၾကသည။ ထအေျခအေနမား ကရြာသားမားအား ယာယ သ႔မဟတ အၿပးတင ေနရပေရႊ႕ေျပာငးေနထငမႈမားျဖစေစသည။

ေတြ႔ဆေမးျမနးခရသမားမ တငးရငးသားလကနကကငအဖြ႔ (EAOs) မားအေနျဖင ေကးရြာမားအား တကရက တကခကမႈမားျပလပေသာေၾကာင ရြာသားမားအား ထြကေျပးခရေၾကာငး ေျဖၾကားခသည။ ေညာငေလးပင ခရင၊ ေကာကႀကးၿမ႕နယမ အမးသားတစဥးက ၁၉၉၀ ခႏစမားတြင တပမေတာမ ၎တ႔အနးရရြာအား မးရႈ႕ဖကဆးခသညက ျမငေတြ႔ခစားခရေၾကာငး တငျပခသည။ “၁၉၉၅ ခႏစမာ တပမေတာက ကၽြနေတာတ႔ ေဘးကရြာကတကၿပး အမေတြကမးရႈ႕ခတယ။ အဒရြာက ရြာသားေတြအားလး ရြာကေနထြကေျပးၾကၿပး ေတာထမာပနးေနၾကတယ။” 112 ထသ႔တကခကမႈမားသည ျဖတေလးျဖတဗဟာ၏ တစစတတစပငးျဖစၿပး အမေရာငနယေျမဟေခၚေသာ တပမေတာထနးခပမႈမရသည နယေျမမားထမ ရြာသားမားအား ေမာငးထတ ရနရညရြယသည။ ဒးပလာယာခရင၊ ၾကာအငးဆပႀကးၿမ႕နယမ အမးသားတစဥးက ကရငလ႔အခြငအေရး အဖြ႔အား သ၏ေကးရြာက ျမနမာတပမေတာမပစမတထားၿပး သ၏မသားစႏင အျခားေသာေဒသခမားက အျခားရြာသ႔ေျပာငးေရႊ႕ေစခေၾကာငး ရငးျပခသည။ “တစခါက တပမေတာမ ကၽြနေတာတ႔ရြာက လကနကႀကးန႔ ပစခတယ။ ကၽြနေတာအမးသမးန႔ကေလးေတြ အမမာလးဝေနလ႔မရေတာလ႔ ပစၥညးတခ႕ထတပးၿပး ထြကေျပးၾကရတယ။ ျမစနားကသတ႔ေျပးခတယ။ လကနကႀကးက အမေခါငမးေပၚ၊ အမထ၊ အမေဘးနားေတြ အေပၚအကနကတယ။ ကၽြနေတာတ႔အဒမာေနလ႔လးဝမရေတာဘး။ ကၽြနေတာတ႔ထြကေျပးၾကရတယ။” 113

အခ႕အေျခအေနမားတြင တပမေတာမ ေဒသခမားအား ၿခမးေျခာကၿပး အတငးအဓမၼေျပာငးေရႊ႕ေစခသည။ ဒးပလာယာခရင၊ ၾကာအငးဆပႀကးၿမ႕နယမ အမးသားတစဥးက သ၏အေတြ႔အၾကအား ကရငလ႔အခြငအေရး အဖြ႔သ႔ ယခလေျပာျပခသည။ “တပမေတာ ဗလမးတစေယာကက ရြာသားေတြက ၁၀ရကအတြငး တျခား ေနရာကေျပာငးဖ႔ အမန႔စာထတခတယ။ ၁၀ ရကျပညတာန႔ ေတြ႔တသကဘာမမေမးပ ပစသတမယလ႔ေျပာ တယ။” 114 ရြာသားမားသည အခနတအတြငးတြငေျပာငးေရႊ႕ရန အမန႔ေပးခရသျဖင ေၾကာကရြ႕မႈမားႏင ပငဆငမႈ ဆးရႈးရျခငးမားက ေတြ႔ၾကခစားၾကရသည။ ေညာငေလးပငခရင၊ မနးၿမ႕နယမ အမ းသားတစဥးသည ဗလေအးကႏင စစေၾကာငးမးဗလမငးသနးလကေအာကရ တပမေတာေျချမနတပရငးအမတ ၈၅ က တစရြာ လးက မညသ႔ေျပာငးေရႊ႕ရန အမန႔ေပးခေၾကာငးက ယခလတငျပခပါသည။ “၁၉၇၄ ခႏစတနးက ပဋပကၡ ကာလအတြငး ေနရပေရႊ႕ေျပာငးရတာေတြက ၾကေတြ႔ခရတယ။ တပမေတာက ရြာသားေတြက တစရကအတြငး မာ အတငးအဓမၼေရႊ႕ေျပာငးခငးခတယ။ သတ႔ပငဆငသမအားလး အေနာကမာခနထားခရတယ။” 115 သ႔ အေနျဖင ထအေတြ႔အၾကမးက မၾကာခဏၾကေတြ႔ခရေၾကာငးကလညး ထပေလာငးတငျပခသည။ “ကၽြန ေတာတ႔ ဟ--- ရြာက တစႏစေလာကေျပာငးေနခတယ။ ၿပးတေနာကမာသတ႔က ကၽြနေတာတ႔က အ--- ရြာက ေျပာငးခငးျပနတယ။” 116

လကနကကငတပဖြ ႔မား အထးသျဖင တပမေတာ၏လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမား၏ ပစမတထားျခငး ခရမညကစးရမသျဖင သ႔မဟတ ခစားၾကရသျဖင ၎တ႔၏ေကးရြာမားမ ထြကေျပးၾကရေၾကာငး ေမးခြနးေျဖ ၾကားသမားက ေျပာခသည။ ဥပမာအားျဖင ဖာပြနခရင၊ ဘးသၿမ႕နယမ အမးသားတစဥးက ေဒသခမားအေပၚ တပမေတာမ အၾကမးဖကမႈမားျပခသညအတြက ၎၏ရြာမ ထြကေျပးခရေၾကာငး ေျပာခသည။ “၂၀၀၀ - ၂၀၀၁ ခႏစမာ ဗလခငၾက စစကြပကမးျဖစတအခနတနးက ဖာပြနကလေတြအားလးေျပးၾကရတယ။ သတ႔က

112 Source #4 တြင ၾကညပါ။113 Source #2 တြင ၾကညပါ။114 Source #50 တြင ၾကညပါ။115 Source #3 တြင ၾကညပါ။116 Source #3 တြင ၾကညပါ။

ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔

42

အမးသားေတြက ေပၚတာထမးခငးတယ။ ၿပးေတာ ေဒသခေတြကဖမးၿပး သတခတယ။ တခ႕က ဘနးႀကးဝတ သြားၿပး တစခ႕ကေတာထြကေျပးခၾကရတယ။ ကၽြနေတာကေတာ မသားစစားဝတေနေရးအတြကပပနလ႔ မထြကေျပးႏငခဘး။ ဒါေၾကာငကၽြနေတာ ေတာေတာငထတြင ထြကေျပးၿပး အဒမာဘအလပလပခတယ။” 117 ဒးပလာယာခရင၊ ဝငးေရးၿမ႕နယမ ရြာသႀကးေဟာငးတစဥးကလညး တပမေတာ၏ဖႏပမႈမ လြတေျမာကရန အတြက ၎၏ရြာသားမားထြကေျပးသညအခါတြင အလားတအေတြ႔အၾကက ရငဆငခရသည။ “၁၉၉၉ ခႏစန႔ ၂၀၀၀ ခႏစေတြမာ ကၽြနေတာတ႔ေဒသမာ တပမေတာေျချမနတပရငး အမတ ၈၈ ရြာထလာတအခါ ကၽြနေတာတ႔ေတြ အရမးခစားခၾကရတယ။ သတ႔ရ႕လပရပေတြက ရြာထက အျပစမျပညသေတြက စတဒကၡ ေပးတယ။ ၁၉၉၉ ၊ ၂၀၀၀ န႔ ၂၀၀၁ ခႏစေတြတနးက ရြာသားေတြ တျခားေနရာေတြက ထြကေျပးကနတယ။ ဒအေျခအေနက ကၽြနေတာတ႔ မထနးခပႏငခဘး။” 118

အပစခတရပစေရးမတငမကာလမားက KNLA စစသားမား၏ မသားစမားသည တပမေတာ၏ အဓကပစမတ ထားခရသညအတြက ထသမားမာ ေနရပေရႊ႕ေျပာငးေနထငရျခငးမား ပမၾကေတြ႕ခရသည။ ေညာငေလးပင ခရင၊ မနးၿမ႕နယတြငေနထငေသာKNLA စစသားအျဖစ တာဝနထမးခေသာသ၏ေျမးျဖစသည အမးသား တစဥးက သႏင သ၏မသားစမား ျမနမာစစတပ၏လကမ အႀကမႀကမ မညသ႔ထြကေျပးခရပက ဤသ႔တငျပ ခသည။ “တပမေတာက အၿမတမးလာၿပး ကၽြနေတာကေမးတယ။ ဒါေၾကာင ကၽြနေတာအမမာေနလ႔ မရေတာ ဘး။ ကၽြနေတာ ဝမးကြတစေယာကရ႕ျခထက တထမာသြားေနရတယ။ ဒါေပမယ ဒါကကၽြနေတာအတြက လျခမႈမရဘး။ ကၽြနေတာအမးသမးန႔ ကေလးေတြက သေျပကနးမာ ေျပာငးေနၾကတယ။ ေနာကေတာ သတ႔ေနာကက ကၽြနေတာလကသြားတယ။” 119 သေရႊ႕ေျပာငးသညေနရာက သရႏငေစရနအတြက တပမ ေတာမ သ၏သငယခငးႏစဥးအား ဖမးဆးႏပစကခသညအတြက ေနရာထပမေရႊ႕ေျပာငးေနထငခရသည။ 120 KNU ႏင ဆကသြယမႈရသညဟ စြပစြခရသမား အထးသျဖင ေဒသခအာဏာပငမားသညလညး တပမေတာ၏ လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမား ကးလြနခရရနအတြက ပစမတထားခရသျဖင လြတကငးရာသ႔ ၎တ႔၏ေဆြမးမားႏင ထြကေျပးၾကရသည။ ထအေတြ႔အၾကက ေညာငေလးပငခရင၊ မနးၿမ႕နယမ အမးသမတစဥး၏ မသားစက ခစားခရသည။ “၁၉၆၉ ခႏစတနးက ကၽြနမအေဖက ရြာသႀကး။ ကၽြနမတ႔ ေတာေတာငထက ထြကေျပးၾကရတယ။ တပမေတာက သ႔က KNU န႔ ဆကသြယလ႔ ဖမးဖ႔ စစဥထားတယ။ ကၽြနမတ႔ ဆကေနလ႔လးဝမျဖစေတာဘး။ အမန႔ ရြာကထားခၿပး ထြကေျပးခရတယ။” 121

အပစခတရပစေရးမတငမက ေျမယာသမးဆညးျခငးမားသည ေနရပေရႊ႕ေျပာငးေနထငရျခငး၏ အဓက အေၾကာငးအရငးျဖစခသည။ ျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငးရ ျပညသမားသည ၎တ႔၏ စားဝတေနေရးအတြက ေျမက အဓကထားအားကးေနရသျဖင ေျမသမးခရသညအခါတြင ေကးရြာမထြကခြာရနမတပါး အျခားေသာ ေရြးခယစရာ မရၾကေပ။ ေတာငငခရင၊ သေတာငႀကးၿမ႕နယမ အမးသမးတစဥးက ၁၉၉၃ ခႏစတြင အစးရမ ၎တ႔၏ေျမမားအား သမးယခၿပး ၁၉၉၇ ခႏစတြင ၎တ႔၏ေျမမားအား ဖကဆးျခငးမခရခင သမ၏ေကးရြာ တစရြာလး ေနရပေရႊ႕ေျပာငးေနထငခရေၾကာငး ေျပာျပခသည။ “ကၽြနမတ႔ ျခေတြလညး႐ႈးတယ။ ေနစရာေျမ လညးမကနေတာဘး။ တစရြာလး ေျပာငးေရႊ႕ခရတယ။ ကၽြနမတ႔ရြာေဟာငးက လြ ငေကာလမးရ႕ အေရ႕ဘက မာရတယ။ ဒါေပမယ ကၽြနမတ႔ရ႕ေနရာက အစးရစကပးေရးန႔ ဆညေျမာငးဌာနကသမးသြားလ႔ ကၽြနမတ႔ အဒမာ ေနလ႔မရေတာဘး။ ျမနမာအစးရက ကၽြနမတ႔က ေျမအသစမေပးဘး။ ဒါေပမယ ရြာသားသးေယာကက သနားေတာ သတ႔ေျမေပၚမာေနဖ႔ ကၽြနမတ႔ကေနရာေပးတယ။” 122

117 Source #26 တြင ၾကညပါ။118 Source #56 တြင ၾကညပါ။119 Source #15 တြင ၾကညပါ။120 Source #15 တြင ၾကညပါ။121 Source #17 တြင ၾကညပါ။122 Source #41 တြင ၾကညပါ။

43

လကလမးမမႏငေသးေသာ အမနတရားမား

ျမနမာအစးရသည ေဒသချပညသမားအတြက အနညးငယမ ထညသြငးစဥးစားျခငးမရပ အေျခခအေဆာက အဥးေဆာကလပျခငးလပငနးမားက ေဆာငရြကခသညအတြက ေနရပေရႊ႕ေျပာငးေနထငျခငးမား ျဖစေပၚေစ ခသည။ ေတာငငခရင၊ သေတာငႀကးၿမ႕နယမ ေရကာတာတညေဆာကမႈလပငနးေၾကာင ၎၏ ေကးရြာအား စြန႔ခြါခရသ အမးသားတစဥးက ဤအေၾကာငးအရာႏငပတသကၿပး ယခလရငးျပပါသည။ “ရြာကေရျမႇ ပသြား တာေၾကာင ရြာသားေတြက တျခားေနရာကေျပာငးေရႊ႕ခရတယ။ သတ႔ ဒေရကာတာက ၁၉၉၃ ခႏစမ စတငတညေဆာကတယ။ သတ႔ေဆာကၿပးသြားေတာ ရြာေဟာငးက အမေတြန႔ျခေတြအမားႀကး ေရျမႇ ပကန တယ။” 123

လေနမႈဘဝအေျခအေနမားႏင အခကအခမား လေနမႈဘဝအေျခအေနမားႏင အခကအခမား

အပစခတရပစေရးမတငမက ေနရပေရႊ႕ေျပာငးေနထငရသမားက တပမေတာစစေၾကာငးမား၏ ဖမးဆးျခငး ခရမညက ေၾကာကရြ႕စြာေနထငခရေၾကာငး တငျပခသည။ အခ႕ေသာသမားသည ဒကၡသည သ႔မဟတ စစေဘးေရာငစခနးမားသ႔ လငျမနစြာသြားေရာကရန အခကအခမားၾကေတြ႔ရၿပး တပမေတာမ ၾကားျဖတတက ခကမႈအႏရာယကခရရန အေျခအေနပမားခသည။ ၂၀၀၇ ခႏစတြင ေကးရြာမ ထြကေျပးခသည ေတာငငခရင၊ ထနးတပငၿမ႕နယမ အမးသမးတစဥးက သမ၏အဖြ႔တြင ကယဝနသညအမးသမးမားႏင ကေလးသငယမား သာပါသညအတြက ၎တ႔အေနျဖင လငလငျမနျမနမသြားႏငပ လမးတစေလာက အပခရေၾကာငးက ရငးျပ ခသည။124 ေညာငေလးပငခရင၊ ေကာကႀကးၿမ႕နယမ အမးသမးတစဥးကလညး ျပညတြငးေနရပေရႊ႕ေျပာငး ေနထငသညစခနးသ႔ ကေလးငယမား၊ အသကႀကးရြယအမားႏငအတ ေျခလငသြားခရေသာ အလားတ အေျခအေနက ေတြ႔ၾကခရသည။ “ကၽြနမတ႔ ခရးစရတမတတႏငခဘး။ ကၽြနမရ႕ အငယဆးကေလးက ငါးႏစပ ရေသးေတာ ေတာငေပၚကေန သြားရမာကလညးေၾကာကတယ။ ကၽြနမရ႕ေမာငငယ၊ ညမငယေတြန႔ ဆၿပး ကၽြနမတ႔ ဖာပြနကသြားၾကတယ။ လေတြ ရပမသြားမာစးလ႔ ကၽြနမတ႔ မနကေစာေစာ ၄ နာရမာ ထသြားတယ။ ကၽြနမတ႔ ဖာပြနကေနၿပး ျပညတြငးေနရပေရႊ႕ေျပာငးေနထငသည အတထစခနးက ေျခလငန႔ဆကသြားၾက တယ။ ကၽြနမတ႔အထမာ ကၽြနမရ႕အေမလညးပါေတာ သ႔ကလေတြက ထမးသြားရတယ။” 125

ေနရပေရႊ႕ေျပာငးေနထငၾကသမားသည အမားအားျဖင ၎တ႔၏ ဥယာဥျခမားအား ခနထားရသညအတြက စားဝတေနေရး ျပနာမားႏငလညး ရငဆငခရသည။ အခ႕တ႔သည စားဝတေနေရး ဝငေငြရရရန ေန႔စား သ႔မဟတ ဆငထနးမားအျဖစ အလပလပခရၿပး အခ႕တ႔မာ အေသးစားလယယာလပငနး သ႔မဟတ မးေသြး လပငနးမားစသညတ႔က လပကငၾကရသည။ ၁၉၉၀ ခႏစမားတြင ေျမသမးခရမႈေၾကာင ေတာငငခရင၊ သေတာငႀကးၿမ႕နယမ အမးသမးတစဥးက သမ၏ အသကအဝနးမ အခကအခမား ၾကေတြ႔ခရေၾကာငးက ရငးျပခသည။ “ကၽြနမတ႔ ေရႊ႕ေျပာငးေနထငရတနးက ဒကၡအရမးေရာကခရတယ။ ကၽြနမတ႔ စားဝတေနေရး အတြက မခရတအမေတြ ဥယာဥျခေတြ ဆးရႈးခရတယ။ ကၽြနမတ႔ တျခား အစားအေသာကရႏငမယေနရာက မေတြ႔ဘး။ တခ႕လေတြက မြနလကၿမ႕န႔ ထားဝယၿမ႕ေတြကေျပာငးခရၿပးေတာ စားဝတေနေရးအတြက သစခတသမားေတြ ဆငထနးေတြအျဖစ အလပလပၾကရတယ။” 126 ရလာဒအေနျဖင သမသည စးပြားေရး အခကအခမား ဆကလကၾကေတြ႔ေနရၿပး သမ၏ မသားစအေနျဖငလညး ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈႏင ပညာေရးရရရန ခကခလကရသည။ “ကၽြနမတ႔ေတြ မသားစဝငတစေယာကေယာကဖားရင သးဖ႔ စထားတာ မရဘး။ ကၽြနမတ႔ ကေလးေတြကလညး ေငြေၾကးအခကအခေၾကာင ေကာငးမထားႏငဘး။” 127

123 Source #44 တြင ၾကညပါ။124 Source #57 တြင ၾကညပါ။125 Source #8 တြင ၾကညပါ။126 Source #41 တြင ၾကညပါ။127 Source #41 တြင ၾကညပါ။

ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔

44

ေနရပေရႊ႕ေျပာငးေနထငသမားအေနျဖင ဥယာဥျခမားသ႔မသြားႏငျခငး သ႔မဟတ လေလာကသည အစား အစာမားမသယႏငသညအတြက ရကၡာျပတလပမႈမားႏင ၾကေတြ႔ခရေၾကာငးက ဒးပလာယာခရင၊ ဝငးေရးၿမ႕ နယမ အမးသားတစဥးက ဤသ႔တငျပခသည။ “တစခါတစေလေတာထမာ ကၽြနေတာတ႔အတြက စားစရာမရ ဘး။” 128 ေညာငေလးပငခရင၊ မနးၿမ႕နယမအမးသားတစဥးကလညး ၂၀၀၀ ခႏစတြင တပမေတာမ တကခက ခသညေနာက ထငးႏငငသ႔ ထြကေျပးခရသညအခနတြင စားစရာျပတလပခသညႏငပတသကၿပး အလားတ ပငတငျပခသည။ “ကၽြနေတာတ႔ေတြအရမးေၾကာကေတာ ေတာထကထြကေျပးခတယ။ အဒလထြကေျပးတ အခနမာ အဓကေတြ႔ရတအခကအခက စားစရာန႔ ကနးမာေရးအတြကပ။ ကၽြနေတာတ႔ နယစပမေရာကခင စားစရာကနသြားေတာ ျမနျမနသြားခရတယ။” 129 ေညာငေလးပငခရင၊ ေရႊကငၿမ႕နယမ အမးသားတစဥးက လညး တပမေတာမ ၎တ႔အား ေနရပေရႊ႕ေျပာငးေနထငေသာ ေဒသခမားအား ၎တ႔၏ေကးရြာမားသ႔ျပန လာၿပး စားစရာမားယေဆာငျခငးက တားျမစချခငးက ၎တ႔၏ လေနမႈအေျခအေနက ပမဆးရြားေစခသည။ “ကၽြနေတာငယငယက တကပြေၾကာင ကၽြနေတာတ႔မသားစ ေတာထက ထြကေျပးတမးေရာငခရတယ။ တပမေတာက ကၽြနေတာတ႔ရ႕စပါးကေတြန႔ အမေတြက မးရႈ႕ဖကဆးခတယ။ ကၽြနေတာတ႔ ပငဆငမႈေတြ စားစရာေတြ ဘာမမသယႏငဘး။ ကၽြနေတာတ႔ ေတာထမာ တစပတေနခရတယ။ စားစရာမရေတာ ဆနျပတန႔ မစျပပပစားရတယ။ ေတာထမာပနးေနတအခန အေဖက စားစရာေတြျပနယဖ႔ ရြာထကျပနသြားတယ။ တပမ ေတာက သ႔ကလမးမာလမးပစေတာ တပမေတာလကထကေန ေနာကတစခါက ထြကေျပးရျပနတယ။ ကၽြနေတာတ႔ အဒအခနေတြတနးက သ႔က ဆကသြယလ႔မရခဘး။ အဒအခနက ရကၡာကျပတခါနးဆေတာ အေဖစားစရာယလာမလားဆၿပး ေစာငခရတာအရမးခကခခတယ။ ကၽြနေတာတ႔ ေတာထမာ သစသးသစဥေတြ ရာၿပး ေန႔တငးစားခရတယ။” 130

ျပညတြငးေနရပစြန႔ခြာသည စခနးမားတြငေနထငသည ေနရပေရႊ႕ေျပာငးေနထငၾကရသမားသည ရကၡာလ ေလာကစြာ ေထာကပေပးမႈမရျခငးႏင စခနးျပငပမ အစားအစာဝယယရန သ႔မဟတ ရာေဖြစားေသာကရန အတြက မတတႏငၾကသျဖင စားနပရကၡာျပတလပမႈမားကလညး ၾကေတြ႔ၾကရသည။ ၂၀၀၆ ခႏစအတြငး ေကာကရပသမးခနတြင တပမေတာ၏တကခကမႈေၾကာင ၂၀၀၇ ခႏစမ ၂၀၁၁ ခႏစအထ အတထျပညတြငး စစေျပးေရာငစခနးတြင ေနထငခေသာ ေတာငငခရင၊ ထနးတပငၿမ႕နယမ အမးသားတစဥးက သ၏ အေတြ႔ အၾကက ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔အားေျပာျပခသည။ “စခနးထမာဆရင ကၽြနေတာတ႔ လတစေယာကက ဆနတစပးရတယ။ စားစရာမလေလာကေတာ ကၽြနေတာတ႔ ကယဟာကယ ထပရာစားရတယ။” 131 ၂၀၁၀ ခႏစတြင အတထျပညတြငးစစေျပးေရာငစခနးသ႔ ထြကေျပးတမးေရာငခေသာ ေညာငေလးပငခရင၊ ေကာက ႀကးၿမ႕နယမ အမ းသမးတစဥးကလညး အလားတ အေျခအေနက ၾကေတြ႔ခရသည။ “သတ႔က(အလရင)ေတြက လဥးေရလာစစတအခါ လာတလကပေပးတယ။ အေဝးေရာကေနတကေလးေတြအတြက ရကၡာျဖတတာခရ တယ။ ကၽြနမရ႕သမးက မယရာမစခနးမာ ေကာငးသြားတကေတာ သမရ႕ရကၡာျဖတခလကရတယ။” 132

ေနရပေရႊ႕ေျပာငးေနထငၾကသမားသည လေနမႈဘဝနမကျခငး၊ ျခငေထာငမရျခငး၊ ရာသဥတဆးရြားမႈမား၊ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈႏင ေဆးဝါးမားက လကလမးမမသညအတြက ကနးမာေရးျပနာမားႏင ရငဆင ၾကရသည။ ၁၉၉၉ ခႏစတြင တပမေတာ၏ အဓမၼေနရပေျပာငးေရႊ႕ေနထငေစမႈအားခခရေသာ ေညာငေလးပင ခရင၊ ေကာကႀကးၿမ႕နယမ အမးသမးတစဥးက သမ၏ေဒသတြငးရ လအေျမာကအမား ေတာထတြင ျခငကကျခငးမျဖစသည ေရာဂါမားေၾကာင ေသဆးခရပကရငးျပခသည။ “ကၽြနမ ၁၂ ႏစ ၁၃ ႏစ အရြယတနးက တစခချဖစေတာမယဆတာၾကားတာန႔ ပစၥညးေတြထတပးၿပး လျခတေနရာက ေျပးပနးရတယ။ တခ႕လေတြ က ငကဖားေရာဂါန႔ ေသကနတယ။ ကၽြနမတ႔ေတာထမာေနၾကတယဆေတာ ျခငေတြကကၽြနမတ႔က ပားတတ

128 Source #33 တြင ၾကညပါ။129 Source #47 တြင ၾကညပါ။130 Source #49 တြင ၾကညပါ။131 Source #59 တြင ၾကညပါ။132 Source #8 တြင ၾကညပါ။

45

လကလမးမမႏငေသးေသာ အမနတရားမား

သလပကကတယ။” 133 ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈမရျခငးသည ကေလးႏငသကႀကးရြယအကသ႔ေသာ အထးေစာငေရာကမႈလအပေသာ လမႈအသကအဝနးမ ဆးကးသကေရာကမႈပမခရေၾကာငး သမကရငးျပခ သည။ “ကၽြနမ မဂၤလာေဆာငၿပး ႏစေတြၾကာၿပးတေနာကမာ ကေလး ၁၀ ေယာကရခတယ။ ဒါေပမယကၽြနမတ႔ ေရႊ႕ေျပာငးေနထငေနရတအခနေတြမာ ကေလးႏစေယာကကဖားၿပး ဆးသြားၾကတယ။” 134 ဒးပလာယာခရင၊ ၾကာအငးဆပႀကးၿမ႕နယမ အမးသမးတစဥးကလညး သမ၏လမမာဖခငသည ေတာထတြင အစားအစာ ငတျပတမႈႏင ဆငးရပငပနးစြာေနထငရသညအတြက ေသဆးခရေၾကာငး တငျပခသည။ “ကၽြနမအေဖက ဖားေနတအခန တပမေတာစစေၾကာငးတကလာမယ ဒါမမဟတ တကပြျဖစေတာမယဆရင သကသ႔ရ႕ႏ႔ဆ ဗးေတြကယၿပးေတာ ေတာငၾကားထကသြားတာပ။ ေနာကမာေတာ သ႔ရြာကျပနသြားၿပး အဒမာပ ဆးပါးသြား တယ။” 135

ေနရပေရႊ႕ေျပာငးေနထငရသည ကယဝနသညအမးသမးမားသည မးမဖြားမ၊ ကယဝနေဆာငစဥႏင မးဖြားၿပး ကာလမားတြင ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈမားမရရပ ေတာေတာငထတြင ကေလးေမြးရသညအတြက မခင သာမက ကေလးအတြကပါ ကနးမာေရးထခကႏငမႈ ျမငမားပါသည။ ေညာငေလးပငခရင၊ ေကာကႀကးၿမ႕နယမ အမးသားတစဥးက သ၏ ကေလးသးဥးမာ မးတြငးကာလတြင ေတာထတြငေမြးဖြားခရေၾကာငး ေျပာျပခသည။ “ကၽြနေတာကေလးေတြက မးအရမးႀကးေနတအခန ေတာထမာေမြးခရတယ။ ကၽြနေတာတ႔ ေရႊ႕ေျပာငးေနထငခ တနးက ကၽြနေတာမာကေလးေျခာကေယာကရခတယ။” 136 သ၏အမးသမးျဖစသမာ ကေလးမးဖြားၿပး ႏစရက အၾကာတြင ထြကေျပးရျခငး၊ စတဖစးမႈဒဏမားခစားရျခငးတ႔ေၾကာင နာတာရညေရာဂါေဝဒနာမား ခစားေနခ ရသည။ “ကေလးတစေယာကပ အမထမာေမြးခတယ။ ေမြးၿပးႏစရကမာပ ကၽြနေတာတ႔ ေတာထ ထြကေျပးရ ျပနတယ။ တစခါတစေလ ကၽြနေတာအမးသမးအတြက စတမေကာငးဘး။ ဘာေၾကာငလဆေတာ အရငက မးဖြားၿပးတာန႔ မးေရထမာေျပးခရေတာ သမအခဆ ေရာဂါေတြခစားေနရတယ။” 137

(ဂ) လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈ၏ သကေရာကမႈမား(ဂ) လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈ၏ သကေရာကမႈမား

လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားသည ေဒသခမားအား တစခါတစရတြင အသကေမြးဝမးေကာငးဆငရာ ေရရညဆးကးသကေရာကမႈမားက ဆကလကခစားရေစသည။ အပစခတရပစေရးမတငမကာလမားက အမေထာငဥးစးေသဆးျခငး သ႔မဟတ အမေထာငဥးစးမရသညအခနတြင သြားလာခြငပတပငခရျခငးသည အမားစအတြက စးပြားေရးဆငရာစနေခၚမႈမားအား ႀကေတြရေစသည။ မသားစဝငမားအေနျဖင ၎တ႔၏ ေျမယာမား၊ ပငဆငမႈမားႏင အမေထာငဥးစးမား ဆးရႈးရသညအတြက ေငြေၾကးအလအေလာကမရျခငး သ႔မဟတ ပညာသငၾကားမႈ ဆးခနးတငေစရနအတြက လအပသညေထာကပမႈမားအားျပလပရန အခက အခမား ႀကေတြ႔ခၾကရသည။ လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈ ခစားခရသမားအေနျဖင စတဒဏရာရၿပးေနာကပငး စတကေရာဂါေၾကာင စတမၿငမမသကျဖစျခငးမားအပါအဝင နာတာရညရပပငးဆငရာကနးမာေရး အခက အခမားၾကေတြ႔ၾကရသည။ တကပြမား၊ ေကးရြာမားအားတကခကမႈမား၊ အသကေမြးဝမးေကာငးလပငနးအတြက အခကအခမားႏင ေနရပေရႊ႕ေျပာငး ေနထငရမႈမားသညလညး ကရငလငယမား၏ ပညာသငၾကားခြင က ထခကေစၿပး ကေလးမားက ေကာငးထြကေစမႈမား ျဖစေစခသည။138

133 Source #58 တြင ၾကညပါ။134 Source #58 တြင ၾကညပါ။135 Source #36 တြင ၾကညပါ။136 Source #6 တြင ၾကညပါ။137 Source #6 တြင ၾကညပါ။138 KHRG မ ၂၀၁၇ ခႏစ၊ ေအာကတဘာလတြင ထတေဝေသာ “အေၾကာကတရား၏အတျမစ - ၂၅ႏစအတြငး မတတမးတငထား

ေသာ ျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငးမ ရြာသားမား၏အသမား”, တြင ၾကညပါ။

ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔

46

အသကေမြးဝမးေကာငးလပငနးအား ထခကေစျခငး အသကေမြးဝမးေကာငးလပငနးအား ထခကေစျခငး

အပစခတရပစေရးမတငမကာလမားတြင လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားႏင လကနကကငအဖြ႔မားၾကား တကပြမားသည ျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငးရ ေဒသခမား၏ စားဝတေနေရးအား ထခကမႈရေစသည။ ဤ လမႈအဖြ႔အစညးမ ျပညသအမားစသည လယယာလပငနး သ႔မဟတ ေန႔စားအျဖစလပကငၾကၿပး အလပ လပကငႏငမႈမရျခငးမားက ၎တ႔၏မသားစမားအား ျပညဝစြာေထာကပႏငမႈက တားဆးလကရသည။ ေညာငေလးပငခရင၊ ေကာကႀကးၿမ႕နယတြင ေနထငသတစဥးက “ျမနမာႏငငအေျခအေနက ခငဗားသပါ တယ။ လတစေယာကက တစရကအလပမလပဘးဆတာန႔ စားဖ႔မရေတာဘး။ ကၽြနေတာလ ေထာငထမာ ၈ ႏစေနခတ အမေထာငဥးစးတစေယာကအေနန႔ မသားစက ဘယလေထာကပေပးႏငမာလ။” 139

အမေထာငဥးစးဆးရႈးရျခငး သ႔မဟတ မရျခငး အမေထာငဥးစးဆးရႈးရျခငး သ႔မဟတ မရျခငး

မသားစအမားစသည ၎တ႔၏အမေထာငဥးစး ေသဆးျခငး၊ ဖမးဆးခရျခငး၊ ေထာငခခရျခငး သ႔မဟတ အမတြငမရျခငး (ဥပမာ အတငးအဓမၼေစခငးခရျခငးေၾကာင) တ႔က ၾကေတြ႔ရသညအခါ မသားစအမားစသည ၎တ႔အတြက လေလာကေသာေငြေၾကးရရရန အခကအခမားရငဆငရေတာသည။ အခ႕ေသာမသားစမား သည ၎တ႔၏လကငငးလအပခကမားအတြက အျခားေရြးခယစရာလမးမရေသာေၾကာင သတ႔ပငဆငေသာ ေျမယာမားက ေရာငးခၾကရသည။ အခ႕မာ အေၾကြးႏြနစျခငးမားက ေတြ႔ၾကခစားၾကရၿပး ေရရညတြင အဆးရြားဆး အေျခအေနမားသ႔ ေရာကရခၾကရသည။ ေညာငေလးပငခရင၊ ေကာကႀကးၿမ႕နယမ အမးသားတစဥးက သ႔အေနျဖင KNLA ႏင ဆကသြယသညဟ စြပစြခရၿပး အကဥးခခရသည ၂၀၀၅ ခႏစႏင ၂၀၁၂ ခႏစမားအၾကားတြင သ၏မသားစအေနျဖင ေလာကဓကခစားခရေၾကာငး တငျပခသည။ “ကၽြနေတာတ႔ ေျမေတြဆးရႈးခရတယ။ အေၾကြးတငတယ။ ကၽြနေတာကေလးေတြက အျခားသေတြရ႕ ႏပစကတာက ခစားၾကရတယ။ ကၽြနေတာတ႔ ျပနာအမားႀကး ၾကေတြ႔ခရတယ။” 140 ေတာငငခရင၊ သေတာငႀကးၿမ႕နယမ အမ းသမး တစဥးက ၂၀၁၁ ခႏစႏင ၂၀၁၃ ခႏစမားက သမ၏ အမ းသားျဖစသ ေထာငသြငးအကဥးခခခရစဥက သမပငဆငမႈမားက မညသ႔အဓမၼေရာငးခခရေၾကာငး တငျပခသည။ “ကၽြနမေငြလတအတြက ကၽြနမပင ဆငသမေတြက အေပါငခတသေတြဆက ေပးလကရတယ။ အဒေနာကမာ ကၽြနမဘဝမာ အခကအခေတြ ၾကေတြ႕ရၿပး ကၽြနမရ႕ပငဆငမႈေတြက ျပနရဖ႔အတြက အေပါငခတသေတြက ေငြျပနေပးႏငေအာင ေငြက ႀကးစားစခရတယ။ ကၽြနမကလြၿပးေတာ ဘယသမ ကၽြနမခစားေနရတာက မသဘး။ ကယျပနာ ကယဘ ေျဖရငးေနရတယ။” 141

ဒးပလာယာခရင၊ ကဒးၿမ႕နယမ အမးသားတစဥးက အမ၌ယာယမရသညအခါ အသကေမြးဝမးေကာငး လပငနးတြင ပကစးဆးရႈးမႈမား ရေစႏငေၾကာငး အတညျပေျပာၾကားခသည။ “ေဒသခေတြက စကပးေရးန႔ ဥယာဥျခက သတ႔ရ႕အသကေမြးဝမးေကာငးလပငနးအျဖစ လပကငၾကတယ။ တစခါတစေလ တပမေတာက ရြာသားေတြက ဖမးတယ။ ကၽြနေတာတ႔ အၾကာႀကးအဖမးခၾကရတအခါကေတာ ဥယာဥျခလပငနးတစခလး ေႏာငေႏးပကစးကနတယ။ ဒါေၾကာင အစားအစာမလေလာကတာန႔ ေျမယာပကစးတာေတြ ျဖစတယ။ ကၽြနေတာတ႔ သးႏခးဆြတတကာလအတြငးမာဆ တပမေတာက မၾကာခဏေရာကလာၿပး ရြာသားေတြက ဖမးဆးတယ။ ရြာသားအမားစက မရတသမးႏငတအတြက သတ႔ရ႕စပါးေတြဆးရႈးရတယ။” 142

139 Source #19 တြင ၾကညပါ။140 Source #19 တြင ၾကညပါ။141 Source #62 တြင ၾကညပါ။142 Source #28 တြင ၾကညပါ။

47

လကလမးမမႏငေသးေသာ အမနတရားမား

ေျမယာႏင ေမြးျမေရးတရစာၦနမား ဆးရႈးရျခငးေျမယာႏင ေမြးျမေရးတရစာၦနမား ဆးရႈးရျခငး

ေျမယာသမးယမႈမားေၾကာင ေျမယာဆးရႈးျခငးသည ျပနလညျပငဆင၍မရေသာ အသကေမြးဝမးေကာငး ဆးရႈးမႈက ျဖစေပၚေစသည။ ထဆးရႈးမႈသည အသကရငရပတညေရးအတြက ေငြေၾကးႏငသးႏအေပၚ မားစြာ မခရသမား၏ စားဝတေနေရးက စနေခၚလကရသည။ ေတာငငခရင၊ သေတာငႀကးၿမ႕နယမ ေျမယာသမးခရ ေသာ အမးသားတစဥးက ၂၀၀၀ ခႏစ အစပငးတြင တပမေတာမစကပးေျမမားအား သမးယၿပးေနာကပငး တြင ၎၏ေကးရြာမ စးပြားေရးအခကခမား ၾကေတြရေၾကာငးက တငျပခသည။ “ကၽြနေတာတ႔ ေဒသခေတြက စကပ းေရးလပၿပး အသကေမြးၾကတယ။ ဒါေၾကာင ဘရငေနာင တပေလကငေရးစခနးန႔ တျခားတပစခနးေတြရ႕ ေျမသမးမႈေတြက ေဒသခေတြရ႕လကဖၻက၊ ဖာလာန႔ ေကာဖစကပးေရးက ထခကေစတယ။” 143

ဥယာဥျခမားအားဖကဆးျခငးႏင တရစာၦနမားအား လယသတျဖတျခငးသည ထခရသရြာသားမား၏ ဝငေငြ မားအား လယျခငးပငျဖစၿပး အသကေမြးဝမးေကာငးဆငရာစနေခၚမႈမားအား ၾကေတြ႔ခစားေစပါသည။ ေညာငေလးပငခရင၊ ေကာကႀကးၿမ႕နယမ အမးသားတစဥးက ၁၉၉၇ ခႏစတြင တပမေတာမ ၎၏ေကးရြာ ရ ဥယာဥျခမားအားဖကဆးသညအခါ ၎ခစားရသည စတဓါတကျခငးက ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔အား ဤသ႔ ေဝမခသည။ “ကၽြနေတာတ႔ ေျမေတြက ေရရညအတြကေတြးၿပးေတာ ျပစပးေထာငခတယ။ မေမာ လငပ တပမေတာက အားလးကတကခကဖကဆးခတယ။ ကၽြနေတာတ႔ လပသမအားလး သထေရသြနျဖစသြား တယ။” 144 တပမေတာမ ထသ႔ေသာတကခကမႈမားက သးႏခးဆြတသညအခနမားတြငလညး ကငသးခသည အတြက ဆးရႈးမႈမားျဖစေပၚေစခသည။145 ဒးပလာယာခရင၊ ၾကာအငးဆပႀကးၿမ႕နယမ အမးသမးတစဥးက လညး တပမေတာမ သ၏အစားအစာမားႏင လယယာသးတရစာၦနမားအား ဖကဆးၿပးေနာကတြင သမၾက ေတြ႔ရသည စးပြားေရးအေျခအေနႏငပတသကၿပး ရငးျပခသည။ “အဒါက ကၽြနမတ႔ရ႕ အသကေမြးဝမးေကာငး လပငနးက ထခကေစတယ။ သတ႔က ကၽြနမတ႔တထမာထားထားတ ဆနေတြ၊ သးႏေတြ၊ ဝကေတြန႔ ၾကက ေတြ အစရတပငဆငမႈေတြအားလးက ဖကဆးလကတယ။” 146

လြတလပစြာသြားလာခြငအား ကန႔သတပတပငျခငး လြတလပစြာသြားလာခြငအား ကန႔သတပတပငျခငး

အပစခတရပစေရးမတငမကာလမားတြင ျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငးရ အရပသားျပညသမားသည ပစမးစ ျဖင လြတလပစြာသြားလာခြငအား ပတပငခခရသည။ ေမးခြနးေျဖၾကားသမားက ၎တ႔အေနျဖင ေန႔ဘကတြင သာ သြားလာခြငရခေၾကာငးႏင ထသ႔သြားလာရနအတြက တပမေတာထမခြငျပမန႔ ေတာငးခခရေၾကာငး တငျပခသည။ သထခရင၊ ဘးလငးၿမ႕နယမ အမးသားတစဥးက “ကၽြနေတာတ႔ ရြာကေန ထြကမယဆရင ခရးသြားလကမတ ယရတယ။ မနက ၈ နာရကေန ညေန ၅နာရအထဘ ခရးသြားခြငရတယ။ ကၽြနေတာတ႔ ညေနငါးနာရမတငခငအထ အခနရတယ။ ဒါက ကၽြနေတာၾကေတြ႔ရတ အဆးဆးအေျခအေနေတြထက တစခပ။” 147 ဤအရာသည သ႔အား ေတာငယာလပငနးမား အခနမလပရနအတြက အတားအဆးျဖစေစၿပး အသကေမြးဝမးေကာငးလပငနးႏငပတသကၿပး အခကအခမားျဖစေပၚေစသည။ “ကၽြနေတာတ႔မာ လြတလပ စြာလႈပရားသြားလာခြင မရဘး။ ဒါေၾကာင ကၽြနေတာတ႔ ေန႔စဥအလပေတြက ၿပးေျမာကေအာင မလပႏငခဘး။ ကၽြနေတာတ႔ တစရကက အလပတစခ ၿပးေအာင လပရမယအစား အခနသးရကယရတယ။ ဒဟာေတြေၾကာင ကၽြနေတာတ႔ဘဝတးတကမႈမရပ အခကအခေတြန႔ဘ ၾကေတြ႔ေနရတယ။” 148

143 Source #42 တြင ၾကညပါ။144 Source #4 တြင ၾကညပါ။145 KHRG မ ၂၀၁၁ ခႏစ၊ ႏဝငဘာလတြင ထတေဝေသာ “Tatmadaw soldiers shell village, attack church and civilian

property in Toungoo District”, တြငၾကညပါ။146 Source #60 တြင ၾကညပါ။147 Source #18 တြင ၾကညပါ။148 Source #18 တြင ၾကညပါ။

ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔

48

ျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငးရ ေတာငသမားသည ၎တ႔၏ စကပးေျမမားက ေကးရြာမားႏင အလမးေဝး သညအတြက စကပးေရးလပငနးအား ၿပးေျမာကေအာင လပကငႏငရနအတြက ၎တ႔၏ စကခငးမားထတြင ရကသတပတေပါငးမားစြာ ေနထငေလရသည။ ေညာငေလးပငခရင၊ မနးၿမ႕နယမ အမးသားတစဥးက တပမေတာအေနျဖင အရပသားျပညသမားအား ၎တ႔၏ေတာငယာမားတြင ညအပရနအခြငမေပးေပ။ “သတ႔က ကၽြနေတာတ႔က လယထမာမအပခငးဘး။ တလညး မထးခငးဘး။ မးရာသဆ ကၽြနေတာတ႔ တမာ ေနခဖ႔ လတယ။ ဒါေပမယ သတ႔ကခြငမျပဘး။ အဒါေၾကာင ကၽြနေတာတ႔ရြာက အမကျပနလာရတယ။” 149 ထသ႔တားျမစမႈမားေၾကာင ရြာသားမားအေနျဖင ၎တ႔၏ေျမမားက အျပညအဝ ဂရမစကႏငသညအတြက အသကေမြးဝမးေကာငးလပငနးတြင အခကအခမား ၾကေတြ႔ၾကရသည။ ေညာငေလးပငခရင၊ မနးၿမ႕နယမ အမးသားတစဥးက စကပးေရးလပကငရနအတြက ခြငျပမန႔ရရန အလြနခကခသည။ “သတ႔က ကၽြနေတာတ႔ က ကယပငလယထဆငးဖ႔တားျမစတယ။ ကၽြနေတာတ႔ လယစလပဖ႔အတြက သတ႔ရ႕ခြငျပမန႔က ေစာငရ တယ။ သတ႔က ကၽြနေတာတ႔က ခြငျပမန႔လြယလြယန႔ မေပးဘး။ ကၽြနေတာတ႔အေနန႔ လယထမာ တထးဖ႔၊ ဒါမမဟတ လယလပငနးအတြက အမေတြမာ ကၽြ၊ ႏြားေတြထားဖ႔ သတ႔ကခြငမျပဘး။” 150

အျခားအလပလပကငသည ေျမယာပငဆငမႈမရေသာ ရြာသားမားအေနျဖငလညး အလားတအခကအခမားက ၾကေတြ႔ၾကရသည။ အေၾကာငးမာ ၎တ႔အား အလပအကငရာေဖြရနအတြက ေဒသအတြငးလြတလပစြာ သြားလာခြငက တားျမစထားသညအတြကျဖစသည။ ေညာငေလးပငခရင၊ မနးၿမ႕နယမ အမးသားတစဥးက ၎ေတြ႔ၾကရသည အခကအခက ဤသ႔ရငးျပခသည။ “၁၉၈၈ ခႏစတနးကဆ ကၽြနေတာတ႔မာ ကယပငျခ မရေတာ အသကေမြးဝမးေကာငးလပရတာ အရမးခကခတယ။ ဒါေၾကာင ကၽြနေတာတ႔ ေန႔စားပ လပၾကတယ။ ကၽြနေတာတ႔ရ႕ဘဝေတြန႔ လႈပရားမႈေတြက ကန႔သတထားခရတယ။ ကၽြနေတာတ႔ဘယသြားတယ ဘာ ေၾကာငသြားတယဆတာက တပမေတာက အၿမသတငးေပးၿပးေတာ သတ႔ရ႕ခြငျပခကယရတယ။ ကၽြနေတာ တ႔က ေန႔စားလပသားေတြဆေတာ ေန႔တငး ခရးသြားရတယ။ တပမေတာရ႕ဖအားေၾကာင ကၽြနေတာတ႔ေတြ အေၾကာကတရားန႔ သြားလာရတယ။” 151 ထခမတထားေသာ မဝါဒေၾကာင ၾကေတြ႔ရသည ေနာကဆကတြ အခကအခမားကလညး တငျပခသည။ “ကၽြနေတာတ႔ ကနပစၥညးေတြ၊ အစားအေသာကေတြ ေရာငးဖ႔အတြက လြတလြတလပလပ သြားလ႔မရဘး။ ကၽြနေတာတ႔ရ႕ စားဝတေနေရး ေျပလညဖ႔အတြက အေသးစားစးပြားေရးလပ ဖ႔ အခြငအလမးမရဘး။ ဒါက ေဒသထကလတငးအေပၚက သကေရာကမႈရတယ။ ၂၀၀၆ ခႏစတနးက ကၽြနေတာတ႔ ေဒသက စစေျမျပငျဖစခတယ။ ကၽြနေတာတ႔ အသကေမြးဝမးေကာငးအလပက ေကာငးေကာငး ဘယလလပႏငမာလ။” 152

ကနးမာေရးဆးကးသကေရာကမႈ ကနးမာေရးဆးကးသကေရာကမႈ

အပစခတရပစေရးမတငမကာလမားက တပမေတာမ တငးၾကပစြာခမတထားေသာ သြားလာခြင ပတပငမႈမား ေၾကာင ေကးလကေဒသရအရပသားမားမာ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈရရရန အတားအဆးမားျဖစေစခ သည။ သထခရင၊ ဘးလငးၿမ႕နယရ အမးသမးတစဥးက ထသ႔ေသာသြားလာခြင ပတပငမႈမားေၾကာင သမအ ေနျဖင သမ၏ႏစႏစသားအရြယသားေလးအား ကယတငရနအတြက ေဆးဝါးမဝယႏငသညအတြက သားျဖစ သေသဆးခရေၾကာငးက ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔အား တငျပခသည။ သမအေနျဖင တပမေတာအား အက အညေတာငးသညအခါ ၎တ႔တြင လႀကးမားအတြကသာေဆးရေၾကာငး ျပနလညေျဖၾကားခသည။153

149 Source #52 တြင ၾကညပါ။150 Source #3 တြင ၾကညပါ။151 Source #61 တြင ၾကညပါ။152 Source #61 တြင ၾကညပါ။153 Source #51 တြင ၾကညပါ။

49

လကလမးမမႏငေသးေသာ အမနတရားမား

၂၀၁၂ ခႏစ မတငမကာလမားက လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈခရသအမားစသည ရပပငးဆငရာ နာတာရည ေဝဒနာမားက ဆကလကခစားရလကရၿပး ၎တ႔၏အသကေမြးဝမးေကာငးအလပမား မလပႏငေအာင တားဆးခရလကရသည။ အမးသားျဖစသမ ၁၉၉၃ ခႏစ၊ ဒဇငဘာလတြင တပမေတာ၏ ဖမးဆးရကႏကျခငး ခခရေသာ ေညာငေလးပငခရင၊ မနးၿမ႕နယမ အမးသမးတစဥးက သမ၏အေတြ႔အၾကက ေဝငခသည။ “အခ ျပနာက ေအးတရာသေတြမာဆ သအလပမလပႏငေတာဘး။ ဘာေၾကာငလဆေတာ သ႔မာ မကရေသးတ အတြငးဒဏရာေတြရတယ။ သက ေသနတေတြတတေတြန႔ အရကခထားရတယ။ အထးခထားရတယ။ သတ ေတာငလစသြားေသးတယ။ ဒါေၾကာငသက ကၽြနမတ႔လ အလပမလပႏငေတာဘး။ အရမးလညး ပနကသြား တယ။” 154 ေတာငငခရင၊ သေတာငႀကးၿမ႕နယမ အျခားေသာအမးသမးတစဥးကလညး သမ၏အမးသား ျဖစသရြာသႀကးသည တပမေတာ၏ညႇဥးပမးႏပစကမႈမားအား ေထာငထတြငခခရၿပးေနာက အလပမလပႏင ေတာေပ။ “သေထာငကထြကလာၿပးေတာ သပပၿပးအားနညးလာတယ။ အခဆ သလးဝအလပမလပႏင ေတာဘး။ အဒရြာသႀကး ရာထးကလကခခလ႔ ကၽြနမသ႔က ေန႔တငးဆတယ။ သက အလပအရမးလပခငေတာ အလပမလပႏငတအတြက အရမးစတမေကာငးေတြျဖစေနတယ။ သက အမမာပေနရတယ။ သအခလခစား ေနရတာေတြက အႏပစကခခရလ႔ပ။ သ႔ေကာကနးေတြက ခဏခဏနာေနတာ ဘာျဖစလ႔လဆေတာ သ႔က ဝါးရငးတတႀကးန႔ရကတယလ႔ ေျပာတယ။ သလႊတလာၿပးတေနာကမာ ကၽြနမသ႔က ေဆးေတြအမားႀကး တကရတယ။ ကၽြနမသ႔က ကေလးလပ ျပစေစာငေရာကရတယ။ ကၽြနမအရမးေဒါသထြကတာပ။” 155 သမ အေနျဖင သမအမးသားအား ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈရယရန ကညလေသာလညး ႀကးမားေသာ ေဆးဝါး ကသမႈစရတမားေၾကာင မညသ႔မမတတႏငခေပ။ “ကၽြနမသ႔က ေဆးရက ပ႔ခငေပမယ ေငြေၾကးအမားႀကးကန ကမာစးတယ။ ဒါေၾကာင ကၽြနမသ႔က အမမာပထားတယ။” 156

၂၀၀၅ ခႏစမ ၂၀၁၂ ခႏစအထ ေထာငခခခရေသာ ေညာငေလးပငခရင၊ ေကာကႀကးၿမ႕နယမ အမးသား တစဥးက စစေၾကာေရးတြငႏပစကခရၿပး ရရခေသာဒဏရာမားေၾကာင ၎၏ ေန႔စဥဘဝတြငလညး ဆကလကခစားရလကရေၾကာငးက ဤကသ႔ ရငးျပခသည။ “ကၽြနေတာသြားေတြက မခငေတာဘး။ သတ႔ ေတြ တစေခာငးၿပးတစေခာငး ကးကနတယ။ ကၽြနေတာ အစားအစာေတြက မဝါးစားႏငေတာဘး။ အဒါ ေၾကာင ကၽြနေတာအစာအမေရာဂါကလညး ပပၿပးဆးလာတယ။ သတ႔က ကၽြနေတာက ရကႏကခတယ။ အထးသျဖင ေအးတရာသေတြမာဆ ကၽြနေတာအရမးနာကငခစားရတယ။ ဒါေၾကာင ကၽြနေတာေဆးေတြ ေသာကေနရတယ။” 157

တပမေတာ၏လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားက ခစားရသမားသည စတေရာဂါေဝဒနာမးစက ခစားၾကရၿပး ၎တ႔၏ ေန႔စဥဘဝကလညး သကေရာကမႈရေစသည။ လြနခသညဆယႏစခန႔က တပမေတာအတြက ေပၚတာထမးေပးခရေသာ ဒးပလာယာခရင၊ ၾကာအငးဆပႀကးၿမ႕နယမ အမးသားတစဥးက သ႔အေနျဖင စးရမပပနမႈမားႏင စတမလျခမႈမားေၾကာင ကယပငအသကေမြးဝမးေကာငးလပငနး လပကငရန အခကေတြ႔ ခေၾကာငးက ရငးျပခသည။ “ကၽြနေတာအရမးေၾကာကေနခၿပးေတာ တပမေတာလ႔ေျပာတာန႔ စတကမထနး ႏငေအာင ျဖစခရတယ။ ကၽြနေတာ ေၾကာကေနတအခနဆ အသကေမြးဝမးေကာငးအလပက လပဖ႔အတြက စတထမာ မလျခသလခစားရတယ။ အဒအတြက ကၽြနေတာမသားစက အစားအေသာက မလေလာကတာေတြ ရငဆငရတယ။” 158 လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားအား ေတြ႔ၾကခစားရေသာ အရပသားအေရအတြက မားလာ ျခငးကၾကညျခငးအားျဖင ျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငးရ လဥးေရအမားစမာ စတဒဏရာရၿပးေနာကပငး စတကေရာဂါေၾကာင စတမၿငမမသကျဖစရျခငးမား ခစားရလကရသည။ ခငပြနးျဖစသ ေထာငအတြငး ေသဆးခရသည ေညာငေလးပငခရင၊ မနးၿမ႕နယမ အမးသမးတစဥးက ခငပြနးသညႏငအတ ေထာငခခခရ

154 Source #17 တြင ၾကညပါ။155 Source #62 တြင ၾကညပါ။156 Source #62 တြင ၾကညပါ။157 Source #19 တြင ၾကညပါ။158 Source #50 တြင ၾကညပါ။

ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔

50

သမားအေနျဖင ညႇဥးပမးႏပစကမႈမားကခစားရၿပး စတေရာဂါမား ခစားရလကရေၾကာငးက ေဖာျပခသည။ “သဆးၿပးေနာက တစပတၾကာေတာ သ႔သငယခငးေတြ ေထာငကလြတလာၾကတယ။ သတ႔စတေတြ ပမနမ ဟတၾကေတာဘး။ သတ႔ေတြ ေထာငထမာေနတနးက အေတြ႔အၾကေတြ ျပနေျပာျပတယ။ သတ႔ေျပာျပခကအရ သတ႔ကစစေဆးတအခနတနးက လပစစန႔တ႔ခခရတယ။ သတ႔န႔စကားေျပာရင အၾကာႀကးစကၾကညၿပးမ ျပနေျပာဆေလရတယ။ သတ႔က အရငလပမနမဟတၾကေတာဘး။ သတ႔အခဆ အလပလညး မလပႏငေတာ ဘး။” 159

ပညာေရးတြင ထခကနစနာမႈမားပညာေရးတြင ထခကနစနာမႈမား

ေကာငးတကခြငမရျခငး၊ ေကာငးပစၥညးမားအား ဖကဆးျခငးႏင စာသငခနးမားအား ေႏာငယကျခငး ေကာငးတကခြငမရျခငး၊ ေကာငးပစၥညးမားအား ဖကဆးျခငးႏင စာသငခနးမားအား ေႏာငယကျခငး

ျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငးတြင အပစခတရပစေရးမတငမကာလမားက တကပြမား၊ လ႔အခြငအေရးခး ေဖာကမႈမားႏင သြားလာခြငပတပငမႈမားသည ကေလးမားအား အရညအေသြးမပညာေရးရရရနအတြက အတားအဆး ျဖစေစပါသည။ တပမေတာသည ၎တ႔၏ အရပသားမားအေပၚ စနစတကတကခကမႈတစရပ အေနႏင ပညာေရးဆငရာအေဆာကအဥးမားအား ဖကဆးျခငးမားက ျပလပခေၾကာငး အမားစက တငျပခ သည။ ေညာငေလးပငခရင၊ မနးၿမ႕နယမ အမးသားတစဥးက စာသငေကာငးမားအပါအဝင သ၏ေကးရြာ တစခလး စစတပ၏ဖကဆးျခငးက ခစားခရေၾကာငး ရငးျပခသည။ “တပမေတာက ကၽြနေတာတ႔ အမေတြက မးရႈ႕ဖကဆးလကတာ ဘာမမကနေတာဘး။ သတ႔က ေကာငးေတြန႔ ဘရားေကာငးေတြကလညး မးရႈ႕ခ တယ။” 160 တကပြေၾကာင သ၏ကေလးမား ေကာငးမေနရေၾကာငးကလညး ဆကလကေဖာျပခသည။ “အဒါက ကၽြနေတာတ႔ကေလးေတြရ႕ပညာေရးက ထခကမႈရေစခတယ။ ဆရာေတြက ကေလးေတြက စာမသငႏငသ လ ကေလးေတြကလညး ေကာငးမသြားရေတာဘး။ ဒါေၾကာင သတ႔ေတြ ဘာမမသငယႏငေတာ စာမတတတသေတြ ျဖစကနတယ။” 161

ေညာငေလးပငခရင၊ မနးၿမ႕နယမ အမးသားတစဥးကလညး ကရငကေလးအမားစသည ေကာငးထြကရၿပး မသားစ၏လယယာလပငနးမားတြင ဝငကေနရသညႏငပတသကၿပး ရငးျပခသည။162 ထ႔အျပင လ႔အခြငအေရးခ းေဖာကမႈမားျဖစေသာ အတငးအဓမၼေစခငးမႈမားသညလညး ကရငလငယမားအား ပညာသငၾကားခြင ရရရန အတားအဆးျဖစေစခသည။ သထခရင၊ ဘးလငးၿမ႕နယမ အမးသမးငယတစဥးအား သမအေနျဖင လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈခရျခငး ရမရႏငပတသကၿပး ေမးျမနးခသညအခါ သမသည တပမေတာအတြက ေပၚတာလကခရေသာေၾကာင ေကာငးထြကခရေၾကာငးက ဝမးနညးစြာျဖင ေျပာျပခသည။ “ျဖတေလးျဖတ ကာလတနးက ကၽြနမတ႔ ေကာငးမတကႏငခဘး။ တပမေတာက ေကာငးသားေတြန႔ ဆရာမေတြက ဖမးၿပး အတငးေပၚတာလကခငးခတယ။ သတ႔ရ႕ေထာကပေရးပစၥညးေတြက ကၽြနမတ႔ ကသယေပးခရတယ။ ဒါေၾကာင ကၽြနမတ႔ အထကတနးပညာ မသငခရဘး။ ဒါက ကၽြနမရသငတ အခြငအေရးျဖစတယ။” 163

သထခရင၊ ဘးလငးၿမ႕နယမ ေကာငးဆရာမတစဥးကလညး လကနကကငတပဖြ႔မားအၾကား ပစခတမႈမား ေၾကာင ေကာငးစာသငခနမားက အေႏာငအယကျဖစေစၿပး သမ၏ကေလးမားအေနျဖငလညး မၾကာခဏဆ သလ အျပနအလနပစခတမႈမားၾကားတြငညႇပေနတတေၾကာငး ေဖာျပခသည။ “ကၽြနမတ႔ လျခေရးအေျခ အေနေၾကာင စာေကာငးေကာငးမသငရဘး။ ကၽြနမဆရင ကေလးေတြပနးဖ႔အတြက တြငးတးရတယ။ ေသနတသၾကားၿပဆတာန႔ ကၽြနမတ႔အားလး အဒတြငးထဝငရတယ။ တကယလ႔ တကပြျဖစေနတနး ကၽြနမတ႔

159 Source #20 တြင ၾကညပါ။160 Source #47 တြင ၾကညပါ။161 Source #47 တြင ၾကညပါ။162 Source #23 တြင ၾကညပါ။163 Source #18 တြင ၾကညပါ။

51

လကလမးမမႏငေသးေသာ အမနတရားမား

ေလာကေျပးေနရင ကြနမတ႔ကကညမနလမမယ။” 164 ပ႗ပကၡကာလအတြငး လ႔အခြငအေရး ခးေဖာကမႈမား ႏင အၾကမးဖကမႈမားက ျမငေတြ႔ေနရေသာ အထးသျဖင စတဖစးမႈဒဏအား ခႏငရညမရသည ကေလးမား အတြက စတဒဏရာက ရရေစႏငသည။ စးရမေသာကမားျခငးႏင စတဓါတကျခငးကသ႔ေသာ စတဒဏရာ ရၿပးေနာကပငး စတကေရာဂါေၾကာင စတမၿငမမသကျဖစျခငးႏင အျခားေသာႀကတငခန႔မနးႏငသည စတ ေရာဂါမားသည ၎တ႔အသကႀကးလာသညတင ဆကလကၿပး ေရာဂါလကၡဏာျပလာႏငသည။ ထေရာဂါမား သည ကေလးမား၏ ဖြ႔ၿဖးတးတကမႈအေပၚတြင သသာထငရားစြာ သကေရာကမႈရေစၿပး ၎တ႔၏ သျမငျခငး မား၊အာရစးစကမႈႏင သတငးအခကအလက လကခႏငမႈမားအေပၚတြင ထခကမႈရေစသည။165

လကနကကငပ႗ပကၡမားေၾကာင ေနရပစြန႔ခြါရျခငးလကနကကငပ႗ပကၡမားေၾကာင ေနရပစြန႔ခြါရျခငး

လကနကကငပ႗ပကၡမားေၾကာင ေနရပေရႊ႕ေျပာငးေနထငရျခငးမားသည ကရငကေလးငယမားအား အရည အေသြးျပညမေသာ ပညာေရးရရျခငးက ဆးရြားစြာအက းသကေရာကမႈမားျဖစေစေၾကာငး ေမးခြနးေျဖၾကားသ အမားစက ေဖာျပခသည။ ေညာငေလးပငခရင၊ မနးၿမ႕နယမ အမးသားတစဥးက “လကနကကငတကပြေတြန႔ ေနရပေရႊ႕ေျပာငးေနထငရတာေတြက ကၽြနေတာတ႔ရ႕ကေလးေတြကေကာငးမသြားႏငေအာင တားဆးခတယ။ ကၽြနေတာတ႔ရ႕ကေလးငယေတြက ပညာေရးမာ ေနာကကမကနရေအာငလ႔ ေကာငးျပငပပညာသငၾကားေရး ေတြလပေပးတယ။ ေတာထမာ ကၽြနေတာတ႔ထြကေျပးေနရတနးက သတ႔က အေျခခစာေရးစာဖတသငတာ၊ ပညာသငၾကားတာေတြက သစပငေတြေအာကမာ လပေပးခရတယ။” 166 အခ႕ေသာျပညသမားမာ ဗမာလမး မားေသာေနရာမားသ႔ အတငးအဓမၼေရႊ႕ေျပာငးခခရၿပး ကေလးမားအေနျဖင ထေဒသမ အစးရေကာငးမားက တကေရာကခြငရေသာလညး စာလကႏငရနအတြက လအပသညဗမာစကားစြမးရည မရၾကပါ။ ၿမတ-ထားဝယခရင၊ လယမလာၿမ႕နယမ အမ းသားတစဥးက “ကၽြနေတာတ႔ ၿမ႕ကေျပာငးေတာ ကၽြနေတာကေလးေတြ က ဗမာကေလးေတြန႔ေနရတယ။ ကၽြနေတာကေလးေတြအတြက ျမနမာအစးရေကာငးမာ စာသငယရတာ အရမးခကခခတယ။” 167 အျခားေသာ ေနရပေရႊ႕ေျပာငးေနထငသမားကသ႔ပင ထသအေနႏငလညး ၎၏ ေနရပသ႔ ျပနလာသညအခါတြင ပညာေရးအပါအဝင အေျခခဝနေဆာငမႈမားက မရရခေပ။ ထအေျခအေနက သ၏ကေလးမားအား ေကာငးထြကေစသညအထ ျဖစခသည။ “အဒေနာကမာ ကၽြနေတာတ႔ေတာငေပၚ ေကးရြာက ျပနလာခတယ။ အဒမာ ကၽြနေတာကေလးေတြ ေကာငးဆကမတကရေတာဘး။ ကၽြနေတာတ႔ ဘဝက အစကေနျပနစရတယ။” 168

ပညာသငၾကားခြငမရျခငးအျပင တပမေတာမကးလြနသည လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားေၾကာင ေနရပ ေရႊ႕ေျပာငးေနထငရသကေလးမားသည လကနကကငအဖြ႔မား၏ တပသားစေဆာငးျခငးမားက ခစားၾကရ သည။ ဒးပလာယာခရင၊ ၾကာအငးဆပႀကးၿမ႕နယမ အမးသမးတစဥးက အသက ၁၃ ႏစအရြယတြင KNLA ၏ တပသားသစအျဖစ စာရငးသြငးျခငးမတငခငအခန သမ၏အေတြ႔အၾကက ဤသ႔တငျပခသည။ “ကၽြနမတ႔ အၿမတမးပထြကေျပးေနရေတာ ေကာငးမတကခရဘး။ တကပြျဖစတငး ေကာငးေအာကက အျမနေျပးဝင ရလ႔ ကၽြနမတ႔ ၁ တနးကေန ၃ တနးအထ အေၾကာကတရားန႔ စာသငခရတယ။ ကၽြနမ ၄ တနးေရာကေတာ ကၽြနမေကာငးလးဝ မတကရေတာဘး။ တကပြျပငးထနတအတြက ကြနမအေနျဖင ေနရပေရႊ႕ေျပာငးေနထငခ ရတယ။ ဒါေတြအားလးက ကၽြနမရ႕ပညာသငၾကားခြငက ခးေဖာကခခရတအေၾကာငးအရငးပ။” 169

164 Source #51 တြင ၾကညပါ။165 Psychology Today [blog] မ ၂၀၁၃ ခႏစ၊ ဧၿပလ ၂၇ ရကေန႔တြင ထတေဝေသာ “The Invisible Trauma of War-Affected

Children”, တြငၾကညပါ။166 Source #23 တြင ၾကညပါ။167 Source #5 တြင ၾကညပါ။168 Source #5 တြင ၾကညပါ။169 Source #63 တြင ၾကညပါ။

ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔

52

လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားေၾကာင ပညာေရးသငၾကားရန မတတႏငျခငးလ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားေၾကာင ပညာေရးသငၾကားရန မတတႏငျခငး

အပစခတရပစေရးမတငမကာလမားတြင မသားစအမားအျပားသည အမေထာငဥးစး ဆးပါးသြားသညအ တြက ၎တ႔၏ကေလးမားအား ပညာသငၾကားေပးရန အခကအခၾကေတြ႔ရသည။ အဓကအေၾကာငးရငးမာ ကရငလခမတတႏငျခငးႏင ေကာငးပႏပစာအပမား သ႔မဟတ ေကာငးတကရနအတြက လအပေသာပစၥညး မားဝယယရန မတတႏငျခငးတ႔ေၾကာငျဖစသညဟ ေညာငေလးပငခရင၊ ေကာကႀကးၿမ႕နယမ ႏငငေရး အကဥးသားေဟာငးတစဥး၏ ေျပာၾကားခကအရသရသည။ “ကၽြနေတာအမ းသမးက ကေလးေတြက ေကာငး ပ႔ဖ႔ ေျမေတြေရာငးလကရတယ။” 170 သမရသညအတြက သ၏ကေလးမား ပညာမသငၾကားခရသညႏင ပတသကၿပး ေနာငတရေၾကာငးကလညး ဤသ႔ထပေလာငးေျပာခသည။ “ကၽြနေတာကေလးေတြက ပညာသင ခငေပမယ မသငရဘး။ ဒါေၾကာငသတ႔က တျခားသေတြက အထငေသးၾကတယ။” 171

အပစခတရပစေရးမတငမကာလမားတြင အမေထာငဥးစးဆးပါးသြားေသာ မသားစမားအေနျဖင ထေသဆးမႈ ၏ ေနာကဆကတြအကးဆကျဖစေသာ စးပြားေရးႏငပညာေရးဆငရာ အခကအခမားကလညး ရငဆငၾက ေတြ႔ၾကရသည။ ေညာငေလးပငခရင၊ မနးၿမ႕နယမ အမးသမးတစဥးက အကဥးေထာငထတြင သမ၏အမး သားဆးပါးသြားသညအတြက ကေလးမား၏ပညာေရးတြင သကေရာကမႈရေၾကာငးက ဤသ႔ရငးျပခပါသည။ “ကၽြနမတ႔က မသားစမစလငေတာဘးဆေတာ တစခါတစေလ အခကအခေတြ ပငပနးဆငးရမႈေတြ ခစားရ တယ။ ကၽြနမကေလးေတြက ေကာငးမပ႔ႏငဘး။ ကၽြနမတစေယာကထ မတတႏငေတာ သတ႔ရ႕ ဥးေလးေတြ အေဒၚေတြက အကအညေတာငးခရတယ။ ကၽြနမသားအႀကးဆရင ဆယတနးမၿပးဘး။ ကၽြနမတ႔သ႔က ဆကမပ႔ႏငေတာလ႔ သေကာငးထြကခရတယ။” 172 သမ၏ သငယခငး ၆ ဥးလညး ၎တ႔၏ အမးသားမား ေထာငထတြင ဆးပါးသြားၾကသညအတြက အလားတအေျခအေနမးက ၾကေတြ႔ရေၾကာငး တငျပခသည။173

ေျမယာသမးယမႈမားေၾကာင ဝငေငြဆးရႈးသညအတြက အမေထာငအမားစမာ ကေလးကရငလခေပးရန မတတႏငေတာသည အေျခအေနမားလညး ျဖစေပၚေစခသည။ ဤအေျခအေနက ၁၉၉၃ ခႏစက ဘရငေနာင တပစခနးႏင စကပးေရး၊ေမြးျမေရးႏင ဆညေျမာငးဥးစးဌာန၏ ေျမသမးျခငးခရေသာ ေတာငငခရင၊ သေတာငႀကးၿမ႕နယမ ေတာငသတစဥးက ေဖာျပခသည။“သတ႔က ကၽြနမတ႔ရ႕ေျမေတြ၊ ဥယာဥျခန႔ ေတာငယာေတြက သမးတယ။ ကၽြနမတ႔ကယေျမေပၚ ကယအလပမလပႏငေတာဘး။ ကၽြနမတ႔ကေလးေတြ လညး ေကာငးမတကႏငေတာဘး။” 174 ၂၀၀၃ ခႏစက ပဂၢလကကမၸဏတစခ၏ ေျမယာသမးျခငးက ခခရ သညအတြက ေနရပေျပာငးေရႊ႕ေနထငခရသ ၿမတ-ထားဝယခရင၊ တနသၤာရၿမ႕နယမ ဗမာလမး အမးသား တစဥးကလညး အလားတအခကအခက ေဖာျပခသည။ “ကၽြနေတာတ႔ေျမေတြ အသမးခရၿပးတာန႔ အသက ေမြးဝမးေကာငးလပဖ႔ အခကအခ ေတြ႔ရတယ။ ကၽြနေတာတ႔ လယလပလ႔ မရေတာတအတြက ကၽြနေတာတ႔ရ႕ အေျခအေန ေတာေတာဆးရြားလာတယ။ အဒါက ကၽြနေတာတ႔ကေလးေတြရ႕ ပညာေရးကလညး သကေရာက မႈရတယ။” 175

170 Source #19 တြင ၾကညပါ။171 Source #19 တြင ၾကညပါ။172 Source #20 တြင ၾကညပါ။173 Source #20 တြင ၾကညပါ။174 Source #43 တြင ၾကညပါ။175 Source #64 တြင ၾကညပါ။

53

လကလမးမမႏငေသးေသာ အမနတရားမား

ဤပက ၂၀၀၇ ခႏစ၊ ဧၿပလ ၁၆ ရကေန႔၌ ေတာငငခရင၊ သေတာငႀကးၿမ႕နယတြင ႐ကယချခငးျဖစသည။ စစကြပက အေျခစက (စကခ) အမတ (၅) တပမေတာစစေၾကာငးေလးေၾကာငး မ ႐ြာအတြငးသ႔ ဝငေရာကချခငးေၾကာင ရြာသားမား ထြကေျပးခ ရျခငး ျဖစသည။ ထတပမေတာစစသားမားသည ႐ြာသ႐ြာသားမား ၏ပငဆငမႈမားက ဖကဆးခၿပး တနးဖး႐ေသာအရာမားက ခးယခသည႔အျပင ရြာသား(၂) ဥးကလညး သတျဖတခပါသည။[ဓာတပ- KHRG]

ဤပက ၂၀၁၆ ခႏစ၊ ေအာကတဘာလ ၂၁ ရကေန႔၌ ေတာငင ခ႐င၊ ထနးတစပငၿမ႕နယတြင ႐ကယချခငးျဖစသည။ ပမာ ထနး တစပငၿမ႕နယအတြငး႐ ေကး႐ြာသး႐ြာအတြငးမ ေဒသခ႐ြာသ ႐ြာသားမားက တပမေတာမ အဓမၼေ႐ႊ႕ေျပာငးခငးေသာပျဖစ သည။ ႐ြာသ႐ြာသားမားသည စားနပရကၡာျပတလပမႈမား၊ ခလႈ ရနေနရာထငခငးနညးပါးျခငးႏင ေ႐ႊ႕ေျပာငးေနထငရသည ေနရာ မားတြင အလပလပရန အခြငအလမးနညးပါးျခငးတ႔က ၾကေတြ႔ ေနရသည။ ယခအခနတြင ႐ြာသ႐ြာသားမားသည ေနရာသစသ႔ ေျပာငးေ႐ႊ႕ ေနထငရနႀကးပမးေနၾကသည။ [ဓာတပ- KHRG]

ဤပက ၂၀၀၆ ခႏစ၊ ေအာကတဘာလ ၁၃ ရကေန႔၌ ေတာငငခ႐င၊ သေတာငႀကးၿမ႕နယတြင ႐ကယချခငးျဖစသည။ ပမာ စစကြပ ကအေျခစက အမတ(၁၆)မ ရြာသရြာသားမားအား အျခား ႐ြာတစ႐ြာသ႔ အဓမၼေ႐ႊ႕ေျပာငးေစချခငးေၾကာင ႐ြာသ႐ြာသားမား အေနျဖင ျမစေခာငးတစေလာက၌ သြားလာေနရသည ပျဖစ သည။ [ဓာတပ- KHRG]

ဤပက ၂၀၀၆ ခႏစ၊ ဒဇငဘာလ ၁၃ ရကေန႔၌ ဖာပြနခ႐င၊ လေသာၿမ႕နယတြင ႐ကယချခငးျဖစသည။ ပမာ ျမစေခာငးေဘး တြင ယာယေ႐ႊ႕ေျပာငးေနထငရေသာ ႐ြာသ႐ြာသားမား၏ပက ေဖာျပ ျခငးျဖစသည။ ႐ြာသ႐ြာသားမားသည မညသညေနရာတြင အေျခခေနထငရမည (သ႔မဟတ) မညသညေနရာတြင သးႏပင မားက စကပးရမညက မသေသးပါ။ [ဓာတပ- KHRG]

ဓာတပမား။ ။အပစခတရပစေရးမတငမက လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမား - ဆက ဓာတပမား။ ။အပစခတရပစေရးမတငမက လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမား - ဆက လကခစားရလကရေသာအေမြဆးလကခစားရလကရေသာအေမြဆး

ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔

54

ဤပက ၂၀၀၇ ခႏစ၊ ေဖေဖာဝါရလ ၈ ရကေန႔၌ ေညာငေလးပငခ႐င၊ ေ႐ႊကငၿမ ႕နယတြင ႐ကယခ ျခငး ျဖစသည။ ပမ ာ ေနရပ ေ႐ႊ႕ေျပာငးေနထငရေသာ မခငတစဥးမ သမ၏ (၉)လသားအ႐ြယ ကေလးက ကသေပးရန ေဆးဝါးမားမ႐ပါ။ သမသည ရးရာတငး ရငးေဆးမားက ႀကးစားသးေနေသာလညး ထေရာကမႈမရေပ။ [ဓာတပ- KHRG]

ဤပက ၂၀၀၆ ခႏစ၊ ႏဝငဘာလ ၃၀ ရကေန႔၌ ဖာပြနခ႐င၊ လေသာၿမ႕နယတြင ႐ကကးချခငးျဖစသည။ ပမာ ၂၀၀၆ ခႏစ၊ ေမလတြင (၂)ႏစအ႐ြယ မနးကေလးငယသည သမ၏မသားစမ ေနရပေ႐ႊ႕ေျပာငးေနထငရသညအခနတြင နာမကနးျဖစခပါ သည။ သငတငေလာကပတသည ေဆးဝါးကသမႈက သမ မရ႐ခ သညအတြက ၂၀၀၆ ခႏစ၊ႏဝငဘာလ ၂၉ ရကေန႔တြင ေသဆး ခပါသည။ [ဓာတပ- KHRG]

ဤပက ၂၀၀၆ ခႏစ၊ ၾသဂတလ ၄ ရကေန႔၌ ဖာပြနခ႐င၊ လေသာ ၿမ႕နယတြင ႐ကယချခငးျဖစသည။ ပမာ အမးသမးတစဥးမ ေတာထမာ ေ႐ႊ႕ေျပာငးေနထငခရခနအတြငး မးဖြားချခငးျဖစ သည။ သမသည ကြငးဆငးကနးမာေရးလပသားတစဥးထမ ေဆးဝါးေစာငေ႐ာကမႈ ရယခပါသည။ [ဓာတပ- KHRG]

ဤပက ၂၀၀၆ ခႏစ၊ ၾသဂတလ ၃ ရကေန႔၌ ဖာပြနခ႐င၊ လေသာ ၿမ႕နယတြင ႐ကယချခငးျဖစသည။ ပမာ ေနရပေ႐ႊ႕ေျပာငးေနထင ရေသာ ကေလးသငယမားမ ကၽြမားထားရာေနရာက စာသငခနး အျဖစ အသးျပေနရပက ေဖာျပျခငးျဖစသည။ [ဓာတပ- KHRG]

55

လကလမးမမႏငေသးေသာ အမနတရားမား

ဤပက ၂၀၀၇ ခႏစ၊ မတလ၌ ဖာပြနခ႐ငတြင ႐ကယချခငးျဖစ သည။ ပမာ ၂၀၀၇ ခႏစ၊ မတလ ၂၁ ရကေန႔ညေန (၃) နာရခြ ဝနးကငတြင ဖလားေဒးသဒါးေဒသ႐ ႐ြာသ႐ြာသားမားအား တပမေတာေျချမနတပရငး အမတ (၅၀၁)မ ပစသတချခငးက ေဖာျပထားပါသည။ တပမေတာမ ႐ြာသ႐ြာသားမား၏အမမားႏင လယယာမားက မး႐ႈ႕ဖကဆးခၿပးေနာက ႐ြာသ႐ြာသားမားမ စားနပရကၡာျပတလပမႈမားႏင ရငဆငခသညအတြက ၎တ႔မ စားစရာမားအား ႐ာေဖြေနရျခငးျဖစသည။ [ဓာတပ- KHRG]

ဤပက ၂၀၀၇ ခႏစ၌ ေတာငငခ႐င၊ ထနးတစပငၿမ႕နယတြင ႐ကယခသည။ ပမာ ႐ြာသ႐ြာသားမားမ နအဖ၏ ကန႔သတနယေျမ ျပငပသ႔သြားလာႏငရန ခြငျပထားေသာ တစပတစာခရးသြား ေထာကခစာက ေဖာျပထားျခငးျဖစသည။ နအဖမ ေထာကခစာမပါ ဘ သြားလာေသာ ႐ြာသ႐ြာသားမားအား ဖမးဆးျခငး သ႔မဟတ သတျဖတျခငးမား ျပလပခသည။ [ဓာတပ- KHRG]

ဤပက ၂၀၀၂ ခႏ စ ၊ ႏဝ ငဘာလ၌ ဒးပလာယာခ႐ င ၊ ေကာကရတၿမ႕နယတြင ႐ကယချခငးျဖစသည။ ပမာ ၂၀၀၂ ခႏစ၊ ႏဝငဘာလ ၁၄ ရကေန႔၌ ၃၅ ႏစအ႐ြယ႐ ႐ြာသားတစဥးအား စစေၾကာငမးရေနာငဥးေဆာငသည ေျချမနတပရငးအမတ (၄၁၆)၊ စစေၾကာငး (၂)မ ဖမးဆးထနးခပခၿပး ေပၚတာအျဖစ အဓမၼခငးေစခငးခပါသည။ ထ႐ြာသားသည ကရငအမသားလြတ ေျမာကေရး (KNLA) စစသားတစဥးအျဖစ စြပစြခခရျပး အႀကမ ေပါငးေျမာကျမားစြာ ညႇဥးပနးႏပစပက ခခရသည။ ညတငး ထရြာ သားအား သစပငမာခညေႏာငခၿပး ၎ကရကျခငး၊ ကနျခငး၊ ေသနတဒငျဖငထျခငး၊ ဓါးျဖငထးျခငးႏင မးရႈ႕ျခငးမား ျပလပခ ပါသည။ တပမေတာစစသားမားမ သ႔၏နား႐ြကေအာကနားရ အသားစမားက ျဖတေတာကချပး လညေခာငးကလညး ဓါးျဖင လးခသည။ ဒဏေငြ (၂) ေသာငးကပႏငအတ ၾကကမား၊ မန႔ မားႏင ေဆးေပါလပမားက သ၏႐ြာလႀကးမ တပမေတာစစသား မားအား ေပးေဆာငခသညေနာကပငးတြင သ႔ကလြတၿငမးခြငေပး ခသည။ [ဓာတပ- KHRG]

ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔

56

ဤပက ၂၀၀၆ ခႏစ၊ ႏဝငဘာလ ၆ ရကေန႔၌ ဖာပြနခ႐ငတြင ႐ကယချခငးျဖစသည။ ပမာ ႐ြာသ႐ြာသားမားရတသမးခေသာ စပါးပက တပမေတာ ေျခလငတပရငးအမတ (၃၅)၊ စစေၾကာငး (၁)ႏင (၂)မ မး႐ႈ႕ဖကဆးချခငးက ေဖာျပထားျခငးျဖစသည။ လယပင႐ငကလညး သတ႔ကပစသတခပါသည။ [ဓာတပ- KHRG]

ဤပက ၂၀၀၅ ခႏစ၊ ႏဝငဘာလ ၂၈ ရကေန႔၌ ေတာငငခ႐ငတြင ႐ကယချခငးျဖစသည။ ပမာ ဟေဒၚေခၚေကး႐ြာက တပမေတာ ေျခလငတပရငးအမတ(၇၅)မ မး႐ႈ႕ဖကဆးချခငးက ေဖာျပထား ျခငးျဖစသည။ ႐ြာသ႐ြာသားမားမ မမတ႔၏အသကလြတေျမာက ေရးအတြက ထြကေျပးတမးေ႐ာငခရၿပး မမတ႔အမမား မးေလာင ပကစးတာက ျမငေတြ႕ခရပါသည။ [ဓာတပ- KHRG]

ဤပက ၂၀၀၄ ခႏစ၊ ေမလ၌ သထခ႐င၊ ဘားအၿမ႕နယတြင ႐ကယချခငးျဖစသည။ ပမာ နအဖမ ႐ြာသ႐ြာသားမားအား ကကေကာ-ေလးေကလမးေဆာကလပေရးတြင အဓမၼခငးေစခ ပါသည။ လမးေဆာကလပေရးလပငနးတြင အဓမၼခငးေစခခရသ အမားစမာ ဆယေကာသကမနးကေလးမားႏင ကေလးသငယ မားျဖစပါသည။ [ဓာတပ- KHRG]

ဤပက ၂၀၀၇ ခႏစ၌ သထခ႐ငတြင ႐ကယချခငးျဖစသည။ ပမ ာ အမးသမးတစဥးမ ဗလမ းမ ြ နေဇာဥးလကေအာက႐ တပမေတာေျချမနတပရငး အမတ (၁၀၂)အတြက အရကေသာက ရနျပငဆငေပးေနပက ေဖာျပထားျခငးျဖစသည။ ေျချမနတပရငး အမတ (၁၀၂)ထသ႔ သကကယအခပ ၃၀၀ ပ႔ေဆာငေပးရနလညး သမအား အမန႔ေပးခသည။ [ဓာတပ- KHRG]

57

လကလမးမမႏငေသးေသာ အမနတရားမား

အထကပါပမားက ၂၀၁၁ ခႏစ၊ ဇနနဝါရလႏင ေဖေဖာဝါရလ အတြငး၌ ဖာပြနခ႐ငတြင ႐ကယချခငးျဖစသည။ ပမာ နယျခားေစာငတပ၊ တပမေတာတပမ အမတ (၁၁) ႏင ေျချမနတပရငးအမတ (၂၁၃)႐ စစေၾကာငးမးမ ႐ြာသ႐ြာသားမားအား ဆနအတ ၆၀၀ ေကာက ၎တ႔စစတပစခနးသ႔ သယယပ႔ေဆာငေပးရန အဓမၼခငးေစခသည။ ပထမပတြင ေဖာျပထားသည စာရငးထတြငနာမညပါဝငသည ႐ြာသ႐ြာသားမားမ တစႏစပတလး ေပၚတာအျဖစခငးေစျခငးက ခခရသည။ [ဓာတပမား- KHRG]

ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔

58

အခနး (၂)။ ။ NCA ေရးထးၿပးေနာကပငး ျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငးရ အခနး (၂)။ ။ NCA ေရးထးၿပးေနာကပငး ျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငးရ အေျခအေနမား အေျခအေနမား

အဓကရာေဖြေတြ႔ရခကမားအဓကရာေဖြေတြ႔ရခကမား

၁။ ပဏာမ အပစအခတရပစေရးႏင ၿငမးခမးေရး ျဖစစဥတစေလာကတြင ျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငး ရ ေဒသခအေျခအေနမား တးတကေကာငးမြနလာခပါသည။ လြတလပစြာ လႈပရားသြားလာႏငမႈ ပမမားျပားလာသညအတြကေၾကာင ေဒသခမားသည ၎တ႔၏ စားဝတေနေရးလပငနးမား ျပန လညလပကငခြင ရရလာၾကသည။ သ႔ေသာ အခ႕ေသာလမႈအသကအဝနးမားအေနျဖင ေနရပ ေရႊ႕ေျပာငးေနထငမႈမား၊ ေျမယာမရျခငးႏင အလပအကငအခြငအလမး မရျခငးမားေၾကာင အခက အခမား ရငဆငေနရဆျဖစသည။

၂။ အခ႕ေသာ ေမးခြနးေျဖၾကားသမားက လကနကကငမားျဖစသည တပမေတာ၊ BGF၊ KNLA ႏင DKBA ခြထြကအဖြ႔မားၾကား ျဖစပြားခေသာတကပြမားေၾကာင စစဘကဆငရာ တးခ႕လပေဆာငမႈ မားႏင တခါတရ ေနရပေရႊ႕ေျပာငးေနထငေစမႈမား ရေနေသးေသာလညး ၎တ႔အေနျဖင အပစအ ခတရပစေရးမတငမ ကာလကထကစာလင ပမလျခသညဟ ခစားရေၾကာငး တငျပခပါသည။

၃။ အစဥအလာအရ လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားျဖစသည သတျဖတမႈမား၊ လငပငးဆငရာ သ႔မဟတ ကားမအေျချပ အၾကမးဖကမႈမား၊ ကေလးအခြငအေရး ခးေဖာကမႈမား၊ ရပပငးဆငရာ အၾကမးဖကမႈမား၊ ဘာသာေရးဆငရာ ခြျခားဆကဆမႈမား၊ အတငးအဓမၼလပအားေပး ခငးေစမႈမား ႏင အဓမၼေငြေတာငးချခငးမားမာ ျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငးတြင ဆကလကျဖစပြားလကရေနပါ သည။ လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈ ပစအသစမားျဖစသည ေျမယာသမးယမႈမားပမမားျပားလာ ျခငး၊ သဘာဝသယဇာတအသးျပျခငးႏငပတသက၍ ေကးလကေန ကရငလထမား၏အခြငအေရး မားအေပၚလးဝေလးစားမႈမရျခငးလညး ပါဝငပါသည။

၄။ ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔မ ေတြ႔ဆေမးျမနးမႈျပလပခသည ရြာသားအေျမာကအမားသည တစႏငင လးဆငရာ ပစခတတကခကမႈ ရပစေရးသေဘာတညခကႏင ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥမားႏင ပတ သက၍ အေျခခဗဟသတပငမရေၾကာငး ေတြ႔ရရသည။ သ႔ေသာ ေဒသခအမားစက ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥက ပမေလလာလစတရၿပး ဆးျဖတခကခသမားႏငလကတြကာ ၎တ႔၏ အၾကျပခက မားအားတငျပၿပး ေရရညတညတသည ၿငမးခမးေရးရရရန ကညေဆာငရြကလၾကသည။

၅။ အပစခတရပစေရး သေဘာတညခကမားအား ထပခါတလလခးေဖာကမႈမားရျခငး၊ စစဘကဆင ရာ တးခ႕လပေဆာငမႈမား ဆကလကျပလပေနျခငး၊ ကရငအမးသားလြတေျမာကေရး တပမေတာ ႏင ျမနမာတပမေတာတ႔အၾကား ပစခတေနမႈမားရေနျခငးအျပင ျမနမာစစတပ၏ ေျမယာသမးယမႈ မားႏင ေဒသခမား၏ ဓေလထးတမးေျမယာမားအား စစတပ၏အကးအတြက အသးျပေနမႈတ႔ ေၾကာင ေဒသခလထမားၾကားတြင ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥအား ယၾကညမႈပကျပားေစပါသည။ ျမနမာႏငင၏ေႏးေကြးသည ႏငငေရးျပျပငေျပာငးလမႈမားေၾကာင ဒမကေရစသေဘာထား ျပညဝ သည ဖကဒရယအစးရစနစအား တညေဆာကရနအတြက ေရရညတညတသည ၿငမးခမးေရး ျဖစစဥမာ ထခကပကျပားမႈရႏငေၾကာငး တစခ႕ေသာေမးခြနးေျဖၾကားသမားက ေဖာျပၾကပါသည။

59

လကလမးမမႏငေသးေသာ အမနတရားမား

ပစခတတကခကမႈ ရပစေရး ပဏာမသေဘာတညမႈလကမတ ေရးထးၿပးေနာကပငးတြင ျမနမာျပညအေရ႕ ေတာငပငးရ ေဒသအခ႕တြင လ႔အခြငအေရးႏင စးပြားေရးဆငရာအေျခအေနမား ဖြ႔ၿဖးတးတကမႈမားျဖစ ေပၚခၿပး NCA ထးၿပးသညအခနအထ တးတကမႈမား ဆကလကျဖစေပၚေနခသည။ ထတးတကမႈမားထတြင လြတလပစြာသြားလာေနထငျခငး၊ အသကေမြးဝမးေကာငးလပကငရန အခြငအလမးမား မားျပားလာျခငး၊ လျခစတခမႈပရလာျခငး၊ ပညာသငၾကားခြငရရျခငး၊ လြတလပစြာထတေဖာေျပာဆႏငျခငးႏင KNU အပါအ ဝင ျမနမာအစးရတာဝနရသမားႏင ထေတြ႔ဆကဆမႈမား ပမျပလပခြငရရလာျခငးတ႔ ပါဝငသည။ အခ႕ေသာ ေမးခြနးေျဖၾကားသမားက ၎တ႔အေနျဖင ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥက နားလညမႈမရေသာလညး ၎တ႔၏ ဘဝအေျခအေနမာ ပမတးတကေကာငးမြနလာေၾကာငး တငျပခသည။ ဥပမာအားျဖင ဒးပလာယာခရင၊ ၾကာအငးဆပႀကးၿမ႕နယမ အမးသားတစဥးက “ကၽြနေတာ အဒါ [ၿငမးခမးေရး] န႔ ပတသကၿပး အေျခခအ ေၾကာငးအရငးေတြဘာေတြနားမလညဘး။ ၿပးေတာ အဒါန႔ပတသကၿပး ေလလာထားတာမရေတာ သ႔ရ႕လပ ငနးစဥေတြ ရညရြယခကေတြကလညးမသဘး။ ဒါေပမယ ဒၿငမးခမးေရးက ကၽြနေတာန႔ ဆကစပမႈရတယ။ ဘာေၾကာငလဆရင တကပြေတြမရေတာ ကၽြနေတာလညး ေပၚတာလကစရာမလေတာဘး။” 176

ေအာကတြငေဖာျပထားသည ဇယားကြကတြင ျဖစေပၚေနေသာ အေျခအေနမား၏ အခးအစားက ေဖာျပထား သည။

သ႔ေသာ ေမးခြနးေျဖၾကားသအမားစက ယခလကရအေျခအေနမာ ေရရညတညၿငမမႈရသညဟ မခစားရ ေၾကာငး ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔ သ႔ တငျပခသည။ ကမေကာငးစြာျဖင လကရ ဆကလကျဖစေပၚလကရေသာ ၿငမးခမးေရးျဖစစဥအား သရနားလညထားသအမားက ထၿငမးခမးေရးလပငနးစဥသည လငျမနစြာ တးတကမႈ မရသကသ႔ ခစားေနၾကရသည။ ေတာငငခရင၊ သေတာငႀကးၿမ႕နယမ အမးသားတစဥးက “ကၽြနေတာတ႔ NCA ရ႕ သေဘာတညခကေတြက နားလညခငေတာ အဒသေဘာတညမႈေတြကဖတတယ။ ဒါေပမယ မား ေသာအားျဖင တပမေတာက ေဒသတြငးသြားလာလပရားေနတအခနေတြဆရင ဒသေဘာတညခကေတြက အခကက တစခါေလာကလကနာရင ကနတႏစခါက မလကနာဘး။ ကၽြနေတာတ႔ ဒသေဘာတညခကထက အခကေတြက တကယလကနာမ ယၾကညမႈတညေဆာကလ႔ရမယ။” 177 အမားစက ျမနမာျပညအေရ႕ ေတာငပငးရ လကနကကငတကပ ြမ ား ၊ အရပသားမားေနထငရာ ေဒသမားအတြငး သ ႔မဟတ

176 Source #50 တြင ၾကညပါ။177 Source #35 တြင ၾကညပါ။

ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔

60

အနးတစဝကတြင စစတပမား ပမတညရေနမႈမား၊ ဆကလကျဖစပြားလကရေသာ လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားအျပင အေျခခလမႈဝနေဆာငမႈမားရရရန ခကချခငးႏငပတသကၿပး ၎တ႔၏စးရမမႈမားက ေဖာျပၾကသည။

(က) NCA ေရးထးၿပးေနာကပငး လထဘဝအေျခအေနမား(က) NCA ေရးထးၿပးေနာကပငး လထဘဝအေျခအေနမား

(၁) ေျမျပငအေျခအေနမား (၁) ေျမျပငအေျခအေနမား

လြတလပစြာသြားလာခြင လြတလပစြာသြားလာခြင

ပဏာမအပစအခတရပစေရး သေဘာတစာခပေရးထးၿပးေနာကပငးတြင ျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငး၏ ေနရာအေတာမားမားတြင လကနကကငအဖြ ႔မားအၾကား တကပြမားေလာနညးသြားၿပး တပမေတာ၏ သြားလာခြငပတပငမႈမား ေလာနညးလာသညအတြက အရပသားမားအတြက လြတလပစြာ သြားလာခြငပမရရ လာၾကသည။ ဒးပလာယာခရင၊ ေကာကရတၿမ႕နယမ အမးသမးတစဥးက “အေျခအေနက အရငကထက စာရင ပၿပး တးတကလာတယ။ ဘာေၾကာငလဆေတာ ကၽြနမတ႔ [တပမေတာရ႕ တကခကမႈက ေၾကာကစရာ မလေတာသလ လြတလြတလပလပလညး သြားလာႏငၿပ။” 178 ေမးခြနးေျဖၾကားသအခ႕က ၎တ႔အေနျဖင ယခအခနတြင ၿခမးေျခာကခရျခငးမား သ႔မဟတ လ႔အခြငအေရး ခးေဖာကမႈမားအား ေၾကာကရြ႕စရာမလပ လြတလပစြာသြားလာႏငၿပဟ ခစားလာရသည။ ေညာငေလးပငခရင၊ မနးၿမ႕နယမ အမးသားတစဥးက ကရင လ႔အခြငအေရးအဖြ႔အား “အရငကဆ ကၽြနေတာတ႔ ၿမ႕ထကသြားခငသလ သြားလ႔မရဘး။ ဒါေပမယ ခဆ ဘယအခနျဖစျဖစသြားလ႔ရတယ။ ကၽြနေတာတ႔ စစေဆးေရးဂတေတြမာ စစသားေတြရ႕ၿခမးေျခာကတာ မခရေတာဘး။ ေတာထကလညး လြတလြတလပလပသြားလ႔ရၿပ။” 179

ဤအရာသည အဓကကေသာ တးတကမႈတစချဖစသည။ အဘယေၾကာငဆေသာ အခ႕ေသာျပညသမား အေနျဖင ၎တ႔၏ စးပြားေရးအတြက စကပးေရးလပငနးမားအား အေႏာငအယကကငးစြာ ျပနလညလပကင လာႏငၾကၿပး အလပအကငရာေဖြရနလညး လြတလပစြာသြားလာႏငၿပျဖစသည။ ၎တ႔အေနျဖင စကပးကန မားအား ေရာငးခရနအတြကလညး လြတလပစြာသြားလာခြင ရရလာေၾကာငးက ေတာငငခရင၊ သေတာငႀကး ၿမ႕နယမ အမးသားတစဥးက ဤသ႔ရငးျပခသည။ “ကၽြနေတာခနက ေျပာခသလပ သသာထငရားေသာ အေျပာငးအလေတြ ကၽြနေတာတ႔ ေတြ႔ရတယ။ ဝငေငြရသးႏေတြန႔ ကနပစၥညးေတြက လြတလြတလပလပ သယယခြင ရလာခတယ။” 180 သထခရင၊ ဘးလငးၿမ႕နယမ အမးသမးတစဥးကလညး ထခစားခကက ေဝမခသည။ “ျပညသေတြက ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥကေနၿပးေတာ အကးေကးဇး အျပညအဝရၾကတယ။ ဘာေၾကာငလဆေတာ သတ႔ေတြ မသားစဝငေငြရဖ႔ သတ႔ရ႕အလပန႔ စးပြားေရးအတြက လြတလြတလပလပ သြားလာလ႔ရတယ။” 181

ထကသ႔ေသာ တးတကမႈမားရေသာလညး လကနကကငတပဖြ႔ဝငမားအေနျဖင ျမနမာျပည အေရ႕ေတာငပငး တြင ခရးသြားလာခြငမား ဆကလကပတပငထားလကရေၾကာငးက ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔၏ သတငးမတ တမးမားတြင ေတြ႔ရႏငသည။ ၂၀၁၈ ခႏစ၊ ႏဝငဘာလတြင ဖာပြနခရင၊ ဘးသၿမ႕နယမ ရြာသႀကး တစဥးသည BGF ၏ ဂတဖြငခနအတြငးသြားလာရန လကနာျခငးမရသညအတြက BGF စစသားမား၏ ရကႏကျခငး ခခရၿပး ျပငးထနစြာဒဏရာရရခသည။182 ၂၀၁၈ ခႏစ၊ ႏဝငဘာလတြငရရခသည ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔၏

178 Source #37 တြင ၾကညပါ။179 Source #61 တြင ၾကညပါ။180 Source #42 တြင ၾကညပါ။181 Source #16 တြင ၾကညပါ။182 KHRG မ ၂၀၁၈ ခႏစ၊ ဒဇငဘာလတြင ထတေဝေသာ “Hpapun Incident Report: A village head sustained serious

injuries after being tortured by BGF #1014 in Bu Tho Township, November 2018”, တြငၾကညပါ။

61

လကလမးမမႏငေသးေသာ အမနတရားမား

အျခားေသာ အစရငခစာတစခတြငလညး ျပညသမားအေနျဖင တပမေတာစစသားမား ၎တ႔၏ေဒသမားတြင လႈပရားေနသညအတြက တစခါတစရတြင သြားလာရနအလြနေၾကာကရြ႕ၾကသျဖင ထအေျခအေနက ၎တ႔အား လယထသ႔သြားရန တားဆးထားသည။183 ေျမျမႇပမငးမားႏင မေပါကကြေသးေသာ ခယမးမး ေကာကမားသညလညး ေဒသတစဝမးတြင စးရမရသညကစၥရပတစခအျဖစ ရေနေသးၿပး ေဒသခမား၏ လြတလပစြာသြားလာမႈအား အေႏာငအယကျဖစေစသည။184

အသကေမြးဝမးေကာငးလပငနးမား ဖြ႔ၿဖးတးတကမႈ အသကေမြးဝမးေကာငးလပငနးမား ဖြ႔ၿဖးတးတကမႈ

အပစခတရပစေရး မတငမကာလအတြငးတြင KNLA အား ရကၡာေထာကပေနမႈမားက ျဖတေတာကပစရန ရညရြယ၍ တပမေတာမ ျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငးရ အစားအစာထတလပမႈက ကန႔သတထနးခပထားခ သည။ ထသ႔ကန႔သတမႈမားတြင ဥယာဥျခမားအား ဖကဆးပစျခငး၊ လယယာေျမမားသ႔ သြားလာမႈက ကန႔သတထားျခငးႏင ေတာငသမားအား တကခကျခငးတ႔ပါဝငသည။ ေမးခြနးေျဖၾကားသအခ႕က ၎တ႔အ ေနျဖင အပစခတရပစေရးအခနကာလအတြငး စကပးေရးလပငနးမားအား ျပနလညလပကငႏငခသညဟ တငျပခသည။ ၎တ႔အေနျဖင အသကေမြးဝမးေကာငးလပငနးမား လပကငရန ပမလြယကလာေၾကာငးက မတခကျပခသည။ ဒးပလာယာခရင၊ ကဒးၿမ႕နယမ အမးသမးတစဥးက “ကၽြနမတ႔ ေဒသခအမားစ ဆငးရ တသေတြ ခမးသာတသေတြ၊ ေျမပငရငေကာ ေျမမပငတသေတြေကာ ေန႔စားသမားေတြအပါအဝင အားလးရ႕ အသကေမြးဝမးေကာငးလပငနးေတြ ပၿပးေကာငးမြနလာတယ။ ကၽြနမတ႔ေျမေပၚမာ အလပလပတအခနမာ ေၾကာကဖ႔မလေတာဘး။ အလပလကမျဖစမာ၊ တျခားသေတြဆကေန အစားအေသာကေတြ ပကဆေတြ ေခးရမာကလညး စးရမစရာမလေတာဘး။ ဘာေၾကာငလညးဆေတာ ကၽြနမတ႔ အလပေတြက ကယဟာကယ လပႏငၿပ။” 185 အကးဆကအေနျဖင ျပညသအမားစ၏ စးပြားေရး အေျခအေနမား တးတကလာခေၾကာငးက လညး ထအမးသမးမ ဆကလကရငးျပခသည။ “ဒါက ကၽြနမတ႔ႏငငရ႕ ဆငးရမႈႏႈနးက အေတာေလာခႏငခ တယ။”186

ပဋပကၡေၾကာင ေနရပေရႊ႕ေျပာငးေနထငမႈမား ေလာနညးသြားျခငးသညလညး ေဒသခလထအခ႕အား ၎တ႔ ၏ စကပးျခမားတြင အေႏာငအယကမရ အခနျပညအလပလပႏငေစသညအတြက ၎တ႔၏ေျမတြင အျပည အဝ ရငးႏးျမႇပႏႏငၾကေၾကာငးက ဖာပြနခရင၊ ဘးသၿမ႕နယမ အမးသမးတစဥးက ယခလတငျပခသည။ “အရငကဆ ကၽြနမတ႔ရ႕ ေန႔စဥအသကေမြးဝမးေကာငး အလပလပရဖ႔အတြက အခကအခေတြၾကေတြ႔ရ တယ။ ကၽြနမတ႔ တစခါတစေလထြကေျပးရတယ။ ဒါက ကၽြနမတ႔ရ႕ စးပြားေရးန႔ မသားစအေျခအေနက ထခကမႈရခတယ။ ဒါေပမယအခဆ အေျခအေနေတြကပၿပးေကာငးလာၿပ။” 187 ထနညးတစြာ ေညာငေလးပင ခရင၊ မနးၿမ႕နယမ အမးသားတစဥးကလညး လျခေရးအေျခအေနမား တးတကေကာငးမြနလာျခငးသည ေဒသချပညသမားအား ၎တ႔၏ စကပးေရးလပငနးမားက ဝမးစာအတြကသာမကပ ကယကယျပန႔ျပန႔ လပကငခြင ျပလာခသညဟ ေဖာျပခသည။ “ကၽြနေတာတ႔ရ႕ အသကေမြးဝမးေကာငး လပငနးအေျခအေနေတြ တးတကေကာငးမြနလာတယ။ ဘာေၾကာငလညးဆေတာ ကၽြနေတာတ႔ အျခားစကပးသးႏေတြန႔ ရာသေပၚ သးႏေတြလညး စကပးလ႔ရလာတယ။ အရငကဆ ကၽြနေတာတ႔ စပါးပစကလ႔ရခတယ။ ဒါက ေကာငးတ ေျပာငးလမႈတစခပ။” 188

183 KHRG မ ၂၀၁၈ ခႏစ၊ ႏဝငဘာလတြင ထတေဝေသာ “Toungoo Situation Update: Htantabin and Thandaunggyi townships, Early 2016 to February 2018”, တြငၾကညပါ။

184 KHRG မ ၂၀၁၉ ခႏစ၊ ေမလတြင ထတေဝေသာ “အမျပနခနက တမးတရငး ၿငမးခမးမႈက ေမာလငျခငး”, ၏ စာမကႏာ ၃၂ မ ၃၅ အထ တြငၾကညပါ။

185 Source #28 တြင ၾကညပါ။186 Source #28 တြင ၾကညပါ။187 Source #66 တြင ၾကညပါ။188 Source #67 တြင ၾကညပါ။

ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔

62

ဤသ႔ ေကာငးမြနေသာ ေျပာငးလတးတကမႈမား ရေသာလညး ျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငးရ ျပညသမားမာ အခကအခမားက ရငဆငေနရဆျဖစသည။ ၂၀၁၉ ခႏစ၊ ေမလတြင ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔၏ အစရငခစာ တစရပတြင ေဖာျပထားသညမာ ျပညတြငးေနရပေရႊ႕ေျပာငးေနထငသ ၅၆၀၀ ေကာသည ဘားအခရင၊ လႈငးဘြၿမ႕နယရ ၿမငႀကးငေဒသတြင ေနထငေနရလကရၿပး စစေဘးေရာငစခနးအတြငးေနထငစဥတြင မမ ကယက သ႔မဟတ မသားစအား ေထာကပရနအတြက အလပလပခြငမရသျဖင ဝငေငြရရရနအတြက အခက အခမားရငဆငေနရသည။189 ျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငးတြင ျပညတြငးေနရပေရႊ႕ေျပာငးေနထငၾကသ အနညးဆး ၁၆၂၀၀၀ ဥး ရသညအတြက အလားတအေျခအေနက ေတြ႔ၾကခစားေနရသမားစြာ ရေနႏငသည။190 ထ႔အျပင ေျမယာပငဆငမႈ မရသမားသည ေန႔စဥ ပမနမရသည ေန႔စားအလပမားကသာ မခေနၾကရသညအတြက ၎တ႔၏လပအားခမား အျပညအဝမရသညအခါ သ႔မဟတ အခနအေတာၾကာသညအထ အလပအကငမရ သညအခါမားတြင စားဝတေနေရးအခကအခမား ၾကေတြ႔လာႏငသည။191 အခ႕ေသာေဒသမားတြင ေျမယာပငဆငမႈမရသမားအေနျဖင အလပအကငအခြငအလမးမရသညအတြက အခ႕သမားမာ ႏငငရပျခားသ႔ ေရႊ႕ေျပာငးအလပလပၾကရသည။ 192

ေဘးကငးလျခမႈ ေဘးကငးလျခမႈ

ျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငးတြင လကနကကငတပဖြ႔မားအၾကား အျပနအလနပစခတေနမႈမား တစခါတစရ ရေနေသးေသာလညး ပစခတတကခကမႈရပစသည အခနကာလမားတြင ၎တ႔အေနျဖင ေဘးကငးလျခမႈက ခစားၾကရသညဟ ေမးခြနးေျဖၾကားသအမားစက တငျပခသည။ ဥပမာအားျဖင ဒးပလာယာခရင၊ ၾကာအငး ဆပႀကးၿမ႕နယမ အမးသားတစဥးက “ကၽြနေတာရြာကလေတြ ေပာေပာရႊငရႊငန႔ေနႏငၿပး အလပကလညး ၿငမးၿငမးခမးခမး လပႏငၾကၿပ။ အရငကဆ ကၽြနေတာတ႔ ေခြးေဟာငရငေတာင ေကာငးေကာငးမအပရဘး။ ကၽြနေတာတ႔ အစမးေရာငေတြ[စစဝတစ] ျမငရင အရမးေၾကာကတယ။ ကၽြနေတာတ႔က ႏစဘကလးက ေၾကာကရတယ။ အခဆ စစသားေတြကျမငရင သငယခငးလပဆကဆတယ။ ဘာမမျဖစဘး။” 193

လကနကကငအဖြ႔မား၏ လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမား အထးသျဖင အတငးအဓမၼလပအားေပးခငးေစ ျခငးမားအား ေၾကာကရြ႕ျခငးသညလညး အလြနပငေလာကသြားသည။ ေတာငငခရင၊ ထနးတပငၿမ႕နယမ အမးသားတစဥးက ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔အား “အရငကဆ ကၽြနေတာတ႔ အေၾကာကတရားန႔ အသကရင ရတယ။ တကပြေတြျဖစၿပဆရင ကၽြနေတာတ႔ ေပၚတာလကဖ႔အတြက အဖမးခရမာကေၾကာကတယ။ ၂၀၁၂ ခႏစေရာကၿပးေနာကပငးမ ကၽြနေတာတ႔ ေအးေအးခမးခမးအပလ႔ရတာ။” 194

ေဘးကငးလျခမႈအား ခစားရျခငးသညလအမားစမ အဥးဆးခစားရသည စတသကသာျခငးျဖစသည။ ေညာငေလးပငခရင၊ မနးၿမ႕နယမ အမးသားတစဥးက “ကၽြနေတာတ႔ လကနကေတြရ႕အသေတြ မၾကားရ ေတာဘး။ ဒါေၾကာင ကၽြနေတာတ႔ အရငလ သပမေၾကာကေတာဘး။ ဒါက ကၽြနေတာတ႔အတြက ေကာငးတ ေျပာငးလမႈ တစချဖစတယ။” 195 ဒးပလာယာခရင၊ ၾကာအငးဆပႀကးၿမ႕နယမ အမးသမးတစဥးကလညး ထခစားမႈက ေဝငခသည။ “ကၽြနမအခဆ ညခငးလညး တစေယာကထအပဖ႔ မေၾကာကေတာဘး။ အရငကဆ

189 KHRG မ ၂၀၁၉ ခႏစ၊ ေမလတြင ထတေဝေသာ “အမျပနခနက တမးတရငး ၿငမးခမးမႈက ေမာလငျခငး”, တြငၾကညပါ။190 The Border Consortium မ ၂၀၁၈ ခႏစ၊ ႏဝငဘာလတြင ထတေဝေသာ “Human Security in South Eastern Myanmar”,

တြငၾကညပါ။191 KHRG မ ၂၀၁၉ ခႏစ၊ ဇြနလတြင ထတေဝေသာ “Hpapun District: Unpaid wages by the Min Began Company in Bu

Tho Townshp, March 2018”, တြငၾကညပါ။192 KHRG မ ၂၀၁၉ ခႏစ၊ ဇနနဝါရလတြင ထတေဝေသာ “Nyaunglebin Situation Update: IDPs face diffi culties returning

to their villages of origin”, တြငၾကညပါ။193 Source #54 တြင ၾကညပါ။194 Source #11 တြင ၾကညပါ။195 Source #3 တြင ၾကညပါ။

63

လကလမးမမႏငေသးေသာ အမနတရားမား

တစေယာကထအပရမာ ေၾကာကတယ။” 196 ေတာငငခရင၊ သေတာငႀကးၿမ႕နယမ အမးသမးတစဥးက ကားမ အေျချပအၾကမးဖကမႈအားရညညႊနးလက သမအေနျဖင ယခအခနတြင ခရးထြကရန ေၾကာကရြ႕မႈ နညးပါးသြားေၾကာငးရငးျပခသည။ “အရငကဆ ကၽြနမတ႔အျပငကသြားမယဆ တပမေတာက ဒကၡေပးတာက အၿမခရတယ။ အမ းသမးဆေတာ အဒအခနတနးကဆ အျပငထြကဖ႔အရမးေၾကာကတာ။ လက႐အေျခအေနက ပေကာငးတယလ႔ ကၽြနမခစားရတယ။” 197

သ႔ေသာလညး တပမေတာစခနးအေျခခေသာ သ႔မဟတ လႈပရားေသာေဒသမားတြင ေနထငၾကသအခ႕မာ အတတကာလကကးလြနခသည လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားႏင အၾကမးဖကမႈမားေၾကာင စးရမပပမမႈ မားရေၾကာငးက ေဖာျပခသည။198 သထခရင၊ သထၿမ႕နယမ အမးသမးတစဥးက “စစသားေတြက လြတလြတ လပလပသြားလာလ႔ရေတာ လျခမႈကပၿပးေလာနညးလာတယ။ တစခါတစေလသတ႔က အရပဝတေတြဝတ ၿပး စစေရးအတြက အခကအလကေတြေကာကယဖ႔ ရြာထကလာၾကတယ။ ဒါက ကၽြနမတ႔အတြက လျခမႈ မရဘး။” 199 လ႔အခြငအေရးအေျခအေန တးတကေကာငးမြနလာျခငးသည တပမေတာစစသားမားအတြက အစးရအပခပေရးနယေျမ သ႔မဟတ ပးတြအပခပနယေျမမားတြင အေရးယခရျခငးမရပ ေငြေတာငးခမႈႏင ေျမသမးမႈမားအားျပလပရန ပမလြယကလျခလာေစသည။

တပမေတာ စစစခနးအနးတြင ေနထငသည ေညာငေလးပငခရင၊ ေကာကႀကးၿမ႕နယမ အမးသားတစဥးက ၎အေနျဖင လျခမႈရသညဟ မခစားရေၾကာငးႏင ၎၏ေဒသမ အမ းသမးမားမာတပမေတာ စစသားမားအား ေၾကာကရြ႕ေနေသးေၾကာငး ေထာကျပခသည။ “သတ႔တစေယာကထ အျပငမသြားရဘး။ သတ႔အျပငက သြားခငတယဆရင စစတပစခနးကျဖတရမာဆေတာ အနညးဆး လေလးေယာကေလာကန႔ အဖြ႔လက သြားၾကတယ။ သတ႔က ညဆရငလညး အျပငသြားရမာေၾကာကတယ။ တကယလ႔ သတ႔သငယခငးေတြက ေခၚလ႔မရဘးဆရင သတ႔မသြားေတာဘး။ သတ႔အဒလမး စးရမေနၾကေသးတယ။” 200 ဒးပလာယာခရင၊ ၾကာအငးဆပႀကးၿမ႕နယမ အမးသားတစဥးကလညး ေဘးကငးလျခမႈ မ႐သညကခစားရသညမာ တပမ ေတာႏင အျခားေသာလကနကကငတပဖြ႔ဝငမားအေပၚယၾကညမႈအားနညးသညအတြကေၾကာင ျဖစသညဟ တငျပခသည။ “ကၽြနေတာတ႔ ရနသေတြ [တပမေတာ] ကေကာ KNU ကေကာ မယဘး။” 201

ပညာသငၾကားခြင ရရျခငးပညာသငၾကားခြင ရရျခငး

ျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငးရ ေဒသအခ႕တြင ပညာသငၾကားမႈရရႏငရနအတြက ျမနမာအစးရ၏ ရငးႏးျမႇ ပႏ မႈမား ပမမားျပားလာသည။ ေတာငငခရင၊ သေတာငႀကးၿမ႕နယမ အမးသားတစဥးက ကရငလ႔အခြငအေရး အဖြ႔သ႔ေျပာခသညမာ “ကၽြနေတာထငတာ ၿငမးခမးေရးက အရမးေကာငးတယ။ လေတြေကာငးတကခြင ပၿပး ရလာတယ။ ကၽြနေတာရ႕ အမမာဆရင ကၽြနေတာတ႔ အလပအတတ လပၿပးေတာ ကၽြနေတာကေလးေတြက ေကာငးသြားတယ။” 202 လျခေရးတးတက ေကာငးမြနလာျခငးသည ဤအေျခအေနအတြက အေရးပါေသာ က႑အျဖစပါဝငသည။ သထခရင၊ သထၿမ႕နယမ ဆရာမတစဥးက “ကၽြနမတ႔အခဆ ကေလးေတြက ေကာငး ေကာငးစာသငေပးႏငၿပ။ အရငကလ လျခေရးအတြက စးရမစရာမလေတာဘး။ အရငကဆ ကၽြနမတ႔ ေၾကာကေၾကာကန႔ စာသငရတယ။” 203

196 Source #36 တြင ၾကညပါ။197 Source #68 တြင ၾကညပါ။198 ေအာကပါေဖာျပထားသည ေခါငးစဥျဖစသည “Militarisation in Southeast Myanmar” အပငးတြင အေၾကာငးအရာ

အေသးစတအခကအလကမားက ေဖာျပထားပါသည။199 Source #18 တြင ၾကညပါ။200 Source #6 တြင ၾကညပါ။201 Source #25 တြင ၾကညပါ။202 Source #54 တြင ၾကညပါ။203 Source #51 တြင ၾကညပါ။

ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔

64

ဤသ႔ တးတကမႈမား ရေသာလညး ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔၏ ေကာကခရရထားေသာ အခကအလကမား အရ ျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငးရ ကေလးအေတာမားမားမာ လထအသကအဝနးႏင နးစပသညေနရာတြင ပညာသငၾကားခြငမရေသးေၾကာငး ေဖာျပလကရသည။ ေကာငးဝငေၾကးမားႏင အျခားေသာကနကစရတ မားသည အသကေမြးဝမးေကာငးလပငနးအခကအချဖစေနသည မသားစမားအတြက ပညာသငၾကားခြင ရရရန အတားအဆးျဖစေစသည။ ကေလးအေတာမားမားသည ျပညတြငးေရႊ႕ေျပာငးေနထငသည စစေဘး ေရာငစခနးမားတြင ေနထငၾကရဆျဖစသညအတြက ၎တ႔၏ပညာအရညအခငးႏင ပညာေရး လကလမးမ ႏငမႈတ႔အေပၚ သကေရာကမႈရေစသည။204 တပမေတာႏင လကနကကငတ႔အၾကား တစခါတစရ ျဖစေပၚသည ပစခတမႈမားသည လမႈအသကအဝနးတစခလးအား ၎တ႔၏ေကးရြာမားမ ထြကခြါေစၿပး ေကာငးသငခနးစာ မားအား အေႏာငအယကျဖစေစသည။ ထ႔အျပင ျမနမာအစးရအေနျဖင တရားဝငမဟတသည ပညာေရး စနစမ ထတေပးသညလကမတမားအား အသအမတျပ ျခငး မရေပ။ ထသ႔ အသအမတျပ ျခငး မရသညအတြက ကရငပညာေရးႏငယဥေကးမႈဌာန (KECD) ေကာငးမားႏင ဒကၡသညစခနးရ ေကာငးမားမ ေကာငးသားမား အေပၚ ဖယကဥထားသကသ႔ ျဖစေစသည။

ထ႔အျပင ျမနမာအစးရေကာငးမားသ႔ တကေရာကၾကေသာ ကရငကေလးငယမားမာ အတနးတြင ျမနမာ ဘာသာစကားျဖင သငၾကားရသညအတြက သငရးအတငးလကႏငရန အခကအခရသည။ သထခရင၊ သထ ၿမ႕နယမ အမးသမးတစဥးက ထအခကကေထာကျပခသည။ “ေဒသခ [ကရင] ဆရာေတြက အကနးလးနးပါး ထြကကနၿပ။ မားေသာအားျဖင ကနတာက အစးရဆရာေတြပ။ ဒါအျပင ျပညသေတြက ဗမာလနားမလညေတာ ေကာငးသားန႔ဆရာၾကားမာ ဘာသာစကားအခကအခရတယ။” 205 ၂၀၁၄ ခႏစမ စ၍ ကရငစာေပႏင ကရင သမငးအား အစးရေကာငးမားတြင သငၾကားခြငျပေသာလညး ထသငခနးစာမားမာ ေကာငးခနျပငပတြငသာ သငရၿပး အခနအကန႔အသတရသညအေၾကာငးက ေတာငငခရင၊ သေတာငႀကးၿမ႕နယမ အမးသမးတစဥး က ေဖာျပခသည။206 “ကၽြနမတ႔ ကရငဘာသာစကားက မနက ၇ နာရကေန ၈ နာရအထ သငရတယ။ ကၽြနမ တ႔ကရငစာသငဖ႔ တစနာရပအခနရတယ။ ဒါကလညး ေကာငးခနအတြငးမာမဟတဘး။” 207

သထခရင၊ ဘးလငးၿမ႕နယမ အမးသမးတစဥးက ပညာေရးသည အစးရ၏ တာဝနဝတရားသာျဖစေနသည အတြက ထအေျခအေနက ကရငလမး၏ျဖစတညမႈအား ၿခမးေျခာကမႈရသညဟ ေဖာျပခသည။ “ကၽြနမတ႔မာ ကရငသမငး စာအပရတယ။ ဒါေပမယ ဒါကကၽြနမတ႔ သငခြငမရဘး။ ဒလပ ဆကသြားေနမယဆ ကၽြနမတ႔ရ႕ ကေလးေတြ သတ႔ရ႕သမငးက သတ႔သေတာမာမဟတဘး။ ကၽြနမကေတာ မလ KECD သငရးညႊနးတနးတစခပ လခငတယ။ အစးရက ကၽြနမတ႔ကကရႈးေအာငလပတယလ႔ ကၽြနမျမငတယ။ ဘာေၾကာငလဆေတာ ကရင အလန႔ကရငသမငးက မၾကာခငေပာကသြားၿပး ကၽြနမတ႔ရ႕ကေလးေတြက ျမနမာသမငးကပ သလမမယ။” 208 ကရငကေလးမားအေနျဖင KNU ထနးခပသည နယေျမမားတြင ၎တ႔၏ဘာသာစကားႏင KNU ၏ သငရးညႊနးတနးျဖင သငယႏငေသာလညး KNU ၏ပညာေရးစနစမာ အရငးအျမစ လေလာကမႈမရသကသ႔ ျမနမာအစးရမ အသအမတျပျခငးလညး မရေပ။

လြတလပစြာ ထတေဖာေျပာဆျခငးႏင ေဒသတြငး ဆးျဖတခကခမတမႈမားတြင ပါဝငျခငးလြတလပစြာ ထတေဖာေျပာဆျခငးႏင ေဒသတြငး ဆးျဖတခကခမတမႈမားတြင ပါဝငျခငး

ၿငမးခမးေရးျဖစစဥေၾကာင လအခ႕တ႔၏ အေျခခအခြငအေရးမားႏင လြတလပခြငမားကေၾကာကရြ႕မႈ၊ လက တ႔ျပနလမႈမားမရပ ခစားကငသးေနရေၾကာငးက ေမးခြနးေျဖၾကားသအခ႕က တငျပခၾကသည။ ေတာငင ခရင၊ သေတာငႀကးၿမ႕နယမ အမ းသားတစဥးက သ၏ေဒသအတြငးမ ျပညသမားသည ယခအခနကာလတြင

204 KHRG မ ၂၀၁၉ ခႏစ၊ ေမလတြင ထတေဝေသာ “အမျပနခနကတမးတရငး ၿငမးခမးမႈကေမာလငျခငး”, တြငၾကညပါ။205 Source #18 တြင ၾကညပါ။206 KHRG မ ၂၀၁၇ ခႏစ၊ ေအာကတဘာလတြင ထတေဝေသာ “အေၾကာကတရား၏အတျမစ - ၂၅ႏစအတြငး မတတမးတငထား

ေသာ ျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငးမ ရြာသားမား၏ အသမား”, တြငၾကညပါ။207 Source #41 တြင ၾကညပါ။208 Source #16 တြင ၾကညပါ။

65

လကလမးမမႏငေသးေသာ အမနတရားမား

လြတလပစြာ ထတေဖာေျပာဆၿပး ေနထငလကရေၾကာငးက “အရငကဆ ကၽြနေတာတ႔ႏငငေရးအေၾကာငး ေျပာရမာေၾကာကၾကတယ။ အခဆကၽြနေတာတ႔ လြတလြတလပလပ ေျပာလ႔ရၿပ။ ကၽြနေတာတ႔ေတြ ႏငငေရး၊ စးပြားေရး၊ လမႈေရး အဒါေတြကေျပာဖ႔ မေၾကာကေတာဘး။” 209 ၿမတ-ထားဝယခရင၊ တနသၤာရၿမ႕နယမ အမးသမးတစဥးက ထသ႔ေသာခစားခကက ေဝမခသည။ “အခဆကၽြနမတ႔ ကယအျမငေတြက လြတလြတ လပလပေျပာလ႔ရၿပ။” 210

ဤတးတကမႈမား ရေသာလညး ျမနမာျပည အေရ႕ေတာငပငးရ လ႔အခြငအေရး ကာကြယေစာငေရာကၾကသမား အေနျဖင ႏငငသား၏ လြတလပစြာထတေဖာေျပာဆခြင၊ ၿငမးခမးစြာစရးခြငႏငပတသက၍ ကန႔သတဥပေဒ ေအာကတြင အဖမးခရမႈမားႏင တရားစြဆခရျခငးမားက ရငဆငေနၾကရေသးသည။ ၂၀၁၉ ခႏစ၊ ဧၿပလတြင ကရငအမးသမး ေျမယာအေရးလႈပရားသေနာအနးလအား ဒးပလာယာခရင၊ ေကာကရတၿမ႕နယရ အမယာ စမကနးမားႏငပတသကၿပး သမ၏အေဖာေလးဥးႏငအတ ျမဝတၿမ႕တြင ဆႏၵျပရာ၌ပါဝငခသညအတြက အဖမးခခရသည။211 ထနညးတစြာပင အရပဖကအဖြ႔အစညးမားအေနျဖင ဖႏပမႈမား၊ လျခေရးဆငရာ ၿခမး ေျခာကမႈမားက ဆကလကခစားရလကရသညဟ KWO ၏ အဖြ႔ဝငတစဥးက ရငးျပခသည။ “လ႔အခြငအေရး၊ အမးသမးအခြငအေရးန႔ၿငမးခမးေရး စတာေတြန႔ပတသကၿပး အလပလပေနတ KWO လ အဖြ႔အစညးေတြ အေနန႔က [အာဏာပငေတြရ႕] ေမးျမနးတာေတြ မၾကာခဏခၾကရတယ။ ျပညသေတြရ႕လျခေရးကေတာ တးတကလာတယ ဒါေပမယ လ႔အခြငအေရး၊ ႏငငေရးစတာေတြန႔ ပတသကၿပး အလပလပေနၾကတသေတြ အတြကကေတာ အႏရာယေတြရေနၾကေသးတယ။” 212

အခ႕ေသာ ေမးခြနးေျဖၾကားသမားက ၎တ႔အေနျဖင ယခအခနတြင တပမေတာႏင အျခားေသာ ျမနမာ အစးရဝနထမးမားႏငပတသကၿပး မေကနပခကမားကထတေဖာရန အခြငအေရး ပမရရလာေၾကာငး တငျပ ခၾကသည။ ဥပမာအားျဖင ဒးပလာယာခရင၊ ၾကာအငးဆပႀကးၿမ႕နယမ အမးသမးတစဥးက “အရငဆ ကၽြနမ တ႔ကရငေတြက [အစးရန႔ တပမေတာကေပးတ] ဘာအမန႔ျဖစျဖစ လကလပရတယ။ [တကယလ႔ ကၽြနမတ႔ ျပနခေျပာရင] ကၽြနမတ႔ရ႕ ေခါငးကရကလမမယ။ [ၿငမးခမးေရးရ႕] အကးေကးဇးကေတာ အခဆသတ႔န႔ ေတြ႔ၿပး စကားေျပာလ႔ရၿပ။” 213 ဤအေျခအေနသစသည အနာဂတအတြက ေကာငးမြနေသာ ေျခလမးအျဖစ ေတြ႔ျမငႏငေသာလညး ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔၏ ရာေဖြေတြ႔ရခကမားအရ BGF ႏင တပမေတာ စသည အခ႕ေသာလကနကကငတပဖြ႔ဝငမားသည ေဒသခမားအား ၎တ႔၏ လအပခကမားက ေတာငးဆရနအတြက ထေတြ႔ဆပြမားက အသးျပေလရသည။214

ထနညးတစြာ KNU သညလညး NCA စာခပအား လကမတေရးထးၿပးသညေနာကတြင ရြာသားမားအား ၎တ႔၏အစညးအေဝးမားသ႔ တကေရာကရန ဖတၾကားေလရေၾကာငး ေတာငငခရင၊ သေတာငႀကးၿမ႕နယမ အျခားေသာအမးသမးတစဥးက ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔အား ေျပာျပခသည။ “NCA ေရးထးၿပးတေနာကပငး မာ ရြာသားေတြက ေဒသတြငး KNU အာဏာပငေတြန႔ သတ႔ရ႕ေခါငးေဆာငေတြကေတြ႔ဖ႔ အခြငအေရး ပရလာတယ။ အစညးအေဝးတကဖ႔လညး အခြငအေရးရလာတယ။” 215 သ႔ေသာ KNU အစညးအေဝးအား တကေရာကရသညရြာသားမား သ႔မဟတ ေဒသခကယစားလယမားအေနျဖင ထြကရလာသည ရလာဒအေပၚ တြင လႊမးမးႏငမႈအလြနနညးေၾကာငးက CIDKP ၏ အႀကးတနးအဖြ႔ဝငတစဥးက ရငးျပခသည။ “ျပညသေတြက

209 Source #19 တြင ၾကညပါ။210 Source #14 တြင ၾကညပါ။211 Karen News မ ၂၀၁၉ ခႏစ၊ ဧၿပလ ၂၅ ရကေန႔တြင ထတေဝေသာ “Land Right Activist Naw Ohn Hla Arrested over

Housing Protest in Myawaddy”, တြငၾကညပါ။212 Source #10 တြင ၾကညပါ။213 Source #63 တြင ၾကညပါ။214 KHRG မ ၂၀၁၉ ခႏစ၊ ေမလတြင ထတေဝေသာ “Do Not Trespass” Land Confi scation by Armed Actors in Southeast

Myanmar”, တြငၾကညပါ။215 Source #41 တြင ၾကညပါ။

ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔

66

ကယစားျပဖ႔အတြက KNU က လမးစအစညးအေဝးႀကးေတြ ကငးပေလရတယ။ အဒမာ ေဒသခကယစား လယေတြန႔ လထအေျချပအဖြ႔အစညးေတြက သတ႔ရ႕အျမငေတြက တငျပႏငတယ။ ဥပမာဆရင သတ႔က ေဒသခကယစားလယေတြကဖတၿပး ချပေဆြးေႏြးၿပး ဆးျဖတခကရယတ အစညးအေဝးေတြဖတတယ။ ဒါေပမယလညး ဆကသြယေရးပငးေတြမာ အားနညးခကရၿပး ျပညသေတြ တကရကပါဝငမႈ မရတာေတြလညး ရတယ။” 216

ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ ရရျခငး ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ ရရျခငး

ျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငးရ ေကးလကေဒသမားတြင ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈရရရန စနေခၚမႈမား ရေန ေသးေၾကာငးက ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔၏ ေတြ႔ဆေမးျမနးမႈမားတြင ေဖာျပထားသည။ အထးသျဖင လမးပနးဆကသြယမႈ မေကာငးျခငးႏင ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈဆငရာ လအပသည အေထာကအပပစၥညး ကရယာမား လေလာကမႈမရသညအတြက ျဖစသည။ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ ပစၥညးမားအား လကလမးမ ရရႏငသညအခါတြငလညး လပသားလေလာကမႈမရျခငး၊ မရမျဖစလအပသည ေဆးဝါးမားလေလာကမႈမရ ျခငး၊ ေဆးရေဆးခနးမား အခနမမဖြငျခငးႏင အရညအေသြးျပညမမႈမရသည ဝနေဆာငမႈမားသာရသည။217 ျမနမာအစးရအေနျဖင NCA ေရးထးၿပးေနာကပငးတြင ေဆးရ၊ေဆးခနးမားစြာ ေဆာကလပခေသာလညး အရညအခငးျပညမေသာ ဝနထမးမားမရျခငးႏင ေဆးဝါးမလေလာကမႈမားက အေရးႀကးသည ျပနာအ ျဖစ ကနရစလကရသည။218 KNU သည ေဒသတြငးရ ေဆးရေဆးခနးမားအား ကညေထာကပေပးလကရ ေသာလညး ေဆးဝါးမားႏင အရငးအျမစလေလာကမႈမရျခငးတ႔က ကနးမာေရးဝနထမးမားအတြက အလပ လပရန အဟန႕အတားျဖစေစသည။219

သထခရင၊ ဘးလငးၿမ႕နယမ အမးသမးတစဥးက အခ႕ေသာေနရာေဒသမားတြင ကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈ အေဆာကအအမား တးတကမႈရလာေသာလညး ျပညသမား၏ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ ရရႏငမႈမာ လေလာကမႈမရေသးဟ ရငးျပခသည။ “[ျမနမာအစးရရ႕] ထးဖာဒ႔ထက ေဆးေပးခနးဆရင တစလက တစခါ ေတာငမဖြငဘး။ အစးရက ကနးမာေရးဝနထမးေတြကေတာ ပ႔ပါတယ။ ဒါေပမယ ေဆးဝါးက မလေလာကဘး။ လနာေတြက ေဆးခနးကသြားၿပဆရင ဆရာမ မရတာန႔ ေဆးဝါးမလေလာကတာန႔။ ကနးမာေရး ဝနထမးေတြ က ရြာသားေတြက ကာကြယေဆးေပးဖ႔ေလာကပ လာၾကတာ။” 220

ေတာငငခရင၊ သေတာငႀကးၿမ႕နယမ အမးသားတစဥး၏ ေျပာၾကားခကအရ အျခားေသာ လမႈအသကအဝနး မားတြင ေဆးေပးခနးပငမရေပ။ “ဟငအငး။ ေဆးရလညးမရဘး။ ေဆးခနးလညးမရဘး။” 221 အခနျပည ကနးမာေရးဝနထမး မရေသာေနရာမားတြင ခရးသြားရနမတတႏငေသာ သ႔မဟတ ေဆးကသမႈစရတ မတတ ႏငေသာ ေဒသခမားအေနျဖင ရးရာတငးရငးေဆးဝါးမားကသာ မခၾကရသည။ ထသမားအေနျဖင ကနးမာေရး ျပနလညေကာငးမြနလာေစရန အခနပမလအပသညအတြက ထအေျခအေနက ၎တ႔၏မသားစမားအတြက အသကေမြးဝမးေၾကာငးလပငနးဆငရာ အခကအခမား ျဖစေပၚေစသည။222 ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔၏

216 Source #55 တြင ၾကညပါ။217 KHRG မ ၂၀၁၇ ခႏစ၊ ေအာကတဘာလတြင ထတေဝေသာ “အေၾကာကတရား၏အတျမစ - ၂၅ႏစအတြငး မတတမးတငထား

ေသာ ျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငးမ ရြာသားမား၏ အသမား”, တြငၾကညပါ။218 KHRG မ ၂၀၁၈ ခႏစ၊ ေမလတြင ထတေဝေသာ “Toungoo Situation Update: Thandaunggyi Township, August to

November 2017”, တြငၾကညပါ။219 KHRG မ ၂၀၁၈ ခႏစ၊ ဒဇငဘာလတြင ထတေဝေသာ “Dooplaya Situation Update: Kyainseikgyi Township, March

to June 2018’, ႏင KHRG မ ၂၀၁၇ ခႏစ၊ ဒဇငဘာလတြင ထတေဝေသာ “Toungoo Situation Update: Thandaunggyi Township, March to May 2017”, တြငၾကညပါ။

220 Source #16 တြင ၾကညပါ။221 Source #69 တြင ၾကညပါ။222 KHRG မ ၂၀၁၇ ခႏစ၊ ဒဇငဘာလတြင ထတေဝေသာ “Toungoo Situation Update: Thandaunggyi Township, March to

May 2017”, တြငၾကညပါ။

67

လကလမးမမႏငေသးေသာ အမနတရားမား

သတငးအခကအလကမားအရ ေကးလကေဒသမားတြငေနထငၾကေသာ ကယဝနေဆာငမခငမားအေနျဖင ေသခာစြာ ေဆးသငတနးတကေရာကထားျခငးမရသည အရပလကသညမား၏ ကသေပးမႈကသာ ခယရ သညအတြက ကေလးေမြးဖြားၿပးေနာကပငး ေရာဂါအႏရာယမား ပမျဖစေပၚေစႏငသည။223

ျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငးရ စစဘကဆငရာ တးခ႕လပေဆာငမႈမား ျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငးရ စစဘကဆငရာ တးခ႕လပေဆာငမႈမား

တပစခနးမား၊ လမးမား ေဆာကလပျခငးႏင တပအငအား ျဖညတငးျခငးတပစခနးမား၊ လမးမား ေဆာကလပျခငးႏင တပအငအား ျဖညတငးျခငး

ျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငး၏ အခ႕ေသာေနရာမားတြင တပမေတာ၏ တညရေနမႈမားႏင စစဘကဆငရာ လပေဆာငမႈမား ပမမားျပားလာသညဟ အခ႕ေသာေမးခြနးေျဖၾကားသမားက တငျပခသည။ ေတာငငခရင၊ ထနးတပငၿမ႕နယမ အမးသားတစဥးက အပစခတရပစေရး မတငမ ကာလမားႏင ႏႈငးယဥပါက တပမေတာ စစတပစခနးမား ၎၏ေကးရြာအတြငးႏင ေကးရြာဝနးကငတြင ပမမားျပားလာသညဟ ေဖာျပခသည။“အပစ ခတရပစေရး လကမတမထးခငက တပမေတာစခနးေတြက ဒထကပနညးတယ။ အရငတနးက [တပမေတာ စစသားေတြက] သေတာငႀကးမာပရတယ။ ဒါေပမယ အခကေတာ သေတာငႀကးန႔ တာေလာခးမာ တစဖြ႔၊ ခဝယန႔ခဒးကားမာ တစဖြ႔ရတယ။” 224

ထလႈပရားမႈမားသည အထးသျဖင ဖာပြနခရငအတြငး အႏ႔အျပားျဖစေပၚလကရေနေၾကာငးက ေညာငေလး ပငခရင၊ မနးၿမ႕နယမ အမးသားတစဥးက ဤသ႔ေဖာျပခသည။ “တပမေတာက သ႔တ႔ရ႕တပေတြက အထး သျဖင [ဖာပြနခရငမာ] တးခ႕ခတယ။ [ဖာပြနခရငန႔] ႏႈငးယဥမယဆရင ကၽြနေတာတ႔ ဆမာ စစသားနညးနညးပ ရတယ။ အရင အပစခတရပစေရးမတငခငကဆ တပစခနး ၃၀ ပ ရေပမယ အပစခတရပစေရး ေနာကပငးမာ စခနး ၂၅ ခ ထပေဆာကတယ။” 225 ထသ႔ တပစခနးသစမား ေဆာကလပေနျခငးက KNU မ သေဘာတညျခငး မရသညအတြက ရတတရကတငးမာမႈမား ျဖစေပၚလာမညက စးရမလကရေၾကာငး ထပမရငးျပခသည။ “သတ႔က တပစခနးေတြေဆာကမယဆတာက KNU က အသေပးခေပမယ KNU က ခြငမေပးခဘး။ တကယ လ႔သတ႔က KNU ရ႕ ခြငျပခကမရပ ေဆာကတယဆရင သတ႔ၾကားမာ တကပြျပနျဖစႏငတယ။” 226

ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔၏ သတငးအခကအလကမားအရ တပမေတာမ ဖာပြနခရငအတြငး တပမားဆက လကပ႔ေဆာငေနၿပး လမးမႀကးအား ဆကလကေဖာကလပေနသညအတြက227 ထခရငသည စစဘကဆငရာ တးခ႕လပေဆာငမႈမား မားျပားစြာျဖစပြားေနေသာေနရာအျဖစ ဆကလကတညရေနသည။ ေတာငငခရင၊ သေတာငႀကးၿမ႕နယမ အမးသားတစဥးက လမးေဖာကလပမႈသည စစေရးအတြက ျဖစေၾကာငးက ရငးျပခ သည။ “အပစခတရပစေရး သေဘာတညခက လကမတထးၿပးတေနာကမာ [တပမေတာက] တပစခနးေတြ ပေဆာကလာၿပးေတာ လမးေတြလညး အသစေဖာကလာတယ။” 228 ဤလပေဆာငမႈသည တပမေတာႏင KNLA တ႔အၾကား ပမတငးမာေစၿပး ပစခတမႈမားက ျဖစေစသည။ 229

223 KHRG မ ၂၀၁၇ ခႏစ၊ ဒဇငဘာလတြင ထတေဝေသာ “Toungoo Situation Update: Thandaunggyi Township, March to May 2017”, တြငၾကညပါ။

224 Source #11 တြင ၾကညပါ။225 Source #47 တြင ၾကညပါ။226 Source #47 တြင ၾကညပါ။227 KHRG မ ၂၀၁၉ ခႏစ၊ ဇနနဝါရလတြင ထတေဝေသာ “Hpapun Situation Update: Tatmadaw road construction activities

result in skirmishes with the KNLA and displacement in Lu Thaw Township”, တြငၾကညပါ။228 Source #35 တြင ၾကညပါ။229 KHRG မ ၂၀၁၉ ခႏစ၊ ေဖေဖၚဝါရလတြင ထတေဝေသာ “Hpapun Short Update: Skirmishes between the KNLA and

Tatmadaw and indiscriminate shelling in Lu Thaw Township”, ႏင KHRG မ ၂၀၁၈ ခႏစ၊ ဇြနလတြင ထတေဝေသာ “Hpapun Incident Report: Tatmadaw road construction results in the indiscriminate fi ring of mortars and displacement in Lu Thaw Township, March 2018”, တြငၾကညပါ။

ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔

68

ဒးပလာယာခရင၊ ကဒးၿမ႕နယမ အမ းသားတစဥး၏ ေျပာၾကားခကအရ တပမေတာ၏ တပစခနးသစမားသည စစေရးအတြက ရညရြယ၍ေဆာကလပျခငးျဖစသည။ “အဒအေဆာကအဥးေတြက ႀကးမားခငခတယ။ ကၽြနေတာျမငသေလာက သတ႔ရ႕တပစခနးေတြက ရြာန႔နးတ [တပမေတာမ အေျခအေနအား ေစာငၾကညႏင ေသာ] အေကာငးဆးေနရာေတြမာ ေဆာကၾကတယ။ သတ႔ရ႕စခနးေတြက ေတာငကနးေတြေပၚမာ ေဆာက တယ။ သတ႔ရ႕လႈပရားမႈေတြက ရပတန႔တာလးဝမရဘး။” 230 ေညာငေလးပငခရင၊ ေကာကႀကးၿမ႕နယမ အမးသားတစဥးက ထစခနးမားသ႔ ရကၡာႏငလကနကခယမးမား တငပ႔ေနသညက ကယတငျမငေတြ႔ခၿပး ထအရာက သ၏လမႈအသကအဝနးအား စးရမမႈမားခစားရေစသညဟ တငျပခသည။ “တပမေတာစစသား ေတြန႔ လကနကေတြပမားလာတာက ေတြ႔ရတယ။ သတ႔က သတ႔စခနးက တပစေတြအမားႀကးပ႔တယ။ သတ႔ လႈပရားသြားလာပေတြက ကၽြနေတာတ႔က အလြနစးရမေစတယ။ သတ႔က ရကၡာေတြပစၥညးေတြန႔ ကညဆေတြကလညးတငပ႔ၾကတယ။ ဒတစခါသတ႔ေတြက ပေကာငးတ လကနကေတြ ပ႔လာၾကတယ။” 231

ထလပေဆာငမႈမားသည NCA ၏ အခက ၅ (ဂ) က ခးေဖာကေနသည။ ထအခကတြင ေဖာျပထားသညမာ တပမေတာႏင EAOs အေနျဖင “အပခပေရးဆငရာေထာကပမႈႏင ပတသကသည လပေဆာငျခငးမားမ အပ အပစရပနယေျမတြင အငအားအသစျဖညတငးျခငး၊ ႏစဖကသေဘာတညထားေသာ တပစခနးမားမ အပ စခနးသစမားေဆာကလပျခငးႏင လကနကခယမးမား ထပမျဖညတငးျခငးမား မျပလပရန။” ဟ ေဖာျပ ထားသည။232

တပမေတာ၏ အပစခတေလကငေရးမားတပမေတာ၏ အပစခတေလကငေရးမား

NCA ေရးထးၿပးေနာကပငးတြင တပမေတာမစစေလကငေရးမားအား လပေဆာငေနလကရၿပး ထေလကင မႈမားအား အရပသားမား၏ေဒသထတြင သ႔မဟတ ေဒသအနးတြင လပေဆာငလကရသညဟ ေမးခြနးေျဖ ၾကားသအေတာမားမားက ေျဖၾကားခသည။ ပစမတလြ၍ကလာေသာ အေျမာကကညဆမားႏင၎၏အစအနမားသည ျပညသမား၏ အသကအးအမစညးစမမားက အႏရာယျဖစေစၿပး ပငဆငမႈမားကလညး ပကစးေစသည။ ေတာငငခရင၊ သေတာငႀကးၿမ႕နယမ အမးသမးတစဥးက ဘရငေနာငတပစခနး၏ စစေလကငေရးသငတနး လပေဆာငမႈမားေၾကာင ျဖစေပၚလာေသာ ဆးကးမားက ဤသ႔တငျပခသည။ “သတ႔က သငတနးမာ လကနကႀကးေတြ ေသနတေတြပစေတာ ကၽြနမတ႔ရ႕ရာဘာခငးေတြ ပကစးရတယ။ အဒလကနကႀကးေတြက ကၽြနမတ႔ရ႕ ရာဘာခငးေတြကထတယ။ တစခ႕ကကေတာ ကၽြနမတ႔ရ႕ အမေခါငမး ေပၚကကတယ။ စစတပကေနၿပးေတာ ရြာေတြအထက အပစအခတေလကငတယဆတာ မသငေလာဘး။ သတ႔လပခငတယဆ ရြာန႔အေဝးမာ လပသငတယ။ သတ႔က လကနကႀကး၊ လကနကငယန႔ စစကားေတြက သးၾကတယ။” 233

ဥယာဥျခမားဖကဆးခရသျဖင ဝငေငြရရမႈအား ဆးရႈးရသညအျပင အခ႕ေသာအရပသားမားမာ ထေလကငမႈ မားအတြကေၾကာင ၎တ႔၏ေျမယာမားသ႔ စကပးရတသမးရန သြားေရာကခြင ပတပငခရေၾကာငးက အလားတ ေမးခြနးေျဖၾကားသက အေသးစတရငးျပခသည။ “တပက သတ႔ရ႕လႈပရားမႈေတြက ရြာေဘးမာလာ လပေတာ ကၽြနေတာတ႔အခကအခေတြအမားႀကးအျပင စားဝတေနေရး အခကအခေတြလညး ၾကေတြ႔ရတယ။ ဥပမာအေနန႔ ကၽြနေတာရာဘာျခစဖ ႔ ျခထကသြားရမယ ဒါေပမယသတ႔က ကၽြနေတာတ႔ ရြာနားမာ အပစအခတ ေလကငေရးလာလပေတာ ကၽြနေတာဒေန႔ သြားလ႔မရဘး။” 234 ေတာငငခရင၊ သေတာငႀကး ၿမ႕နယမ အမ းသားတစဥးကလညး လကနကႀကးေပါကကြသမားသည ေဒသခမားအား ေၾကာကရြ႕ေစေၾကာငး

230 Source #28 တြင ၾကညပါ။231 Source #6 တြင ၾကညပါ။232 အပဒ ၅ (ဂ), ၂၀၁၅ ခႏစ၊ ေအာကတဘာလတြင ျပညေထာငစသမၼတျမနမာႏငငေတာအစးရႏင တငးရငးသားလကနကကင

အဖြ႔အစညးမားအၾကားခပဆေသာ တစႏငငလးပစခတတကခကမႈရပစေရးသေဘာတစာခပ။233 Source #43 တြင ၾကညပါ။234 Source #43 တြင ၾကညပါ။

69

လကလမးမမႏငေသးေသာ အမနတရားမား

မတခကျပခသည။ “ရြာသားေတြက ေၾကာကေနၾကတယ။ မးကနးစကပစကြငးက ရဟတယာဥကေန ေသနတပစတအသေတြက ကၽြနေတာတ႔သးေလးရက တစခါၾကားေနရတယ။” 235

စစေလကငေရးမားေၾကာင လယယာေျမမားပကစးျခငးသည NCA ၏ အပဒ ၅ (က) အား တကရက ခးေဖာကေနျခငး ျဖစသည။ ထအပဒတြင တပမေတာအေနျဖင အပစခတရပစေရး နယေျမမားတြငရပဝတ ပစၥညးမားဖကဆးျခငးက ရပဆငးရန ေဖာျပထားသည။236 ထသ႔ အပစခတေလကငျခငးမားသည ထေဒသမား အတြငး မေပါကကြေသးေသာလကနကခယမးအႏရာယမား ျဖစေစႏငၿပး ေဒသချပညသမားႏင ၎တ႔၏ လယယာသးတရစာၦနမားအေပၚ ၿခမးေျခာကမႈမားျဖစေစကာ ေတာငသမားအား စကပး ေျမမားသ႔သြားျခငးက အဟန႔အတားျဖစေစသည။

KNLA ႏင တပမေတာတ႔အၾကား ပစခတမႈမား KNLA ႏင တပမေတာတ႔အၾကား ပစခတမႈမား

NCA အား ေရးထးၿပးျဖစေသာလညး KNLA ႏင တပမေတာတ႔အၾကား ပစခတမႈမားျဖစေပၚလကရေၾကာငး ေမးခြနးေျဖၾကားသမားက တငျပခသည။ သထခရင၊ ဘးလငးၿမ႕နယမ အမးသမးတစဥးက “မႏစက [၂၀၁၈] ေႏြတနးက ဝါသးခ ေဒသမာ တကပြျဖစခတယ။ ဒါေၾကာင ကၽြနမသားက ကၽြနမဆလာလညလ႔မရေတာဘး။ တပမေတာက ကရင[KNLA]က တကခကၿပး သတ႔ရ႕ဂတေတြက မးရႈ႕ဖကဆးခတယ။ တပမေတာစစသား အမားစက ေျမျမႇပမငးေတြေထာငခတယ။ ဒါေၾကာင ကၽြနမသားက ရြာကျပနလာလ႔မရေတာဘး။” 237

၂၀၁၅ ခႏစ၊ ေအာကတဘာလမစ၍ အထးသျဖင KNU ၏ ထနးခပမႈ နယေျမမားအတြငး အစးရစစသားမားမ နယေျမကးေကာမႈမား ျပလပခသျဖင KNLA ႏင တပမေတာတ႔အၾကား ပစခတမႈမားျဖစပြားခေၾကာငးက ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ ႔မ သတငးအခကအလကမားရရခသည။ တပမေတာမ KNU ၏ ထနးခပမႈ နယေျမအတြငး လမးစတငေဖာကလပခၿပး ၂၀၁၉ ခႏစ၊ ဇနနဝါရလတြင ဖာပြနခရင၊ လေသာၿမ႕နယအတြငး တကခကမႈမားစြာျဖစပြားခကာ တပမေတာ စစသားတစဥး ေသဆးခသည။238 ၂၀၁၉ ခႏစ၊ ေဖေဖာဝါရလအထ တကခကမႈမား မၾကာခဏျဖစေပၚခၿပး ေဖေဖာဝါရလ ၄ ရကေန႔တြင KNLA ၏ စစသားမားက ၎တ႔၏ေဒသ အတြငး ရကၡာတငပ႔ခေသာ တပမေတာစစကားမားအား ျခခတကခကခသည။239 ထေဒသအတြငးတြင ယခငကျဖစပြားခသည ပစခတမႈမားေၾကာင ၂၀၁၈ ခႏစ၊ မတလတြင ေဒသခ ၂၃၀၀ ခန႔ ေနရပေရႊ႕ေျပာငး ေနထငခၾကရသည။240 အျခားလမးေဖာကလပမႈ စမကနးတစခေၾကာင ေညာငေလးပငခရင၊ ေကာကႀကးၿမ႕ နယတြင ၂၀၁၉ ခႏစ၊ ေဖေဖာဝါရလမ ဧၿပလအတြငး KNLA ႏင တပမေတာတ႔အၾကား ပစခတတကခကမႈမား ျဖစပြားခၿပး ေဒသခ ၁၀၈ ဥး ေနရပေရႊ႕ေျပာငးေနထငခၾကရသည။241

အပစခတရပစေရးနယေျမအတြငး မငးေထာငျခငးႏင လကနကကင တကပြမားျဖစပြားေစျခငးက တားျမစ ထားေၾကာငး NCA ၏ စာပဒ ၅(က) တြင ေဖာျပထားသည။ တပမေတာႏင KNLA အေနျဖင အျခားအဖြ႔၏

235 Source #48 တြင ၾကညပါ။236 အပဒ ၅ (က), ၂၀၁၅ ခႏစ၊ ေအာကတဘာလတြင ျပညေထာငစသမၼတျမနမာႏငငေတာအစးရႏင တငးရငးသားလကနကကင

အဖြ႔အစညးမားအၾကားခပဆေသာ တစႏငငလးပစခတတကခကမႈရပစေရးသေဘာတစာခပ။237 Source #16 တြင ၾကညပါ။238 KHRG မ ၂၀၁၉ ခႏစ၊ ဇနနဝါရလတြင ထတေဝေသာ “Hpapun Short Update: Fighting breaks out between the

Tatmadaw and the KNLA in Lu Thaw Township”, တြငၾကညပါ။239 KHRG မ ၂၀၁၉ ခႏစ၊ ဇနနဝါရလတြင ထတေဝေသာ “Hpapun Short Update: Fighting breaks out between the

Tatmadaw and the KNLA in Lu Thaw Township”, တြငၾကညပါ။240 KHRG မ ၂၀၁၈ ခႏစ၊ ဧၿပလတြင ထတေဝေသာ “Attacks on villagers, ongoing fi ghting and displacement in Hpapun

and Toungoo districts from January to April 2018”, တြငၾကညပါ။241 KHRG မ ၂၀၁၉ ခႏစ၊ ဧၿပလတြင ထတေဝေသာ “Nyaunglebin District: Tatmadaw road construction activities lead to

confrontations with the KNLA, displacement and property damage in Kyaukkyi Township”, တြငၾကညပါ။

ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔

70

နယေျမအတြငးတြင လႈပရားရနအတြက ခြငျပခကရယရမည။242 “ႏစဖကတကရက ထေတြ႔ရငဆငမႈရေသာ ေနရာမားတြင ထေတြ႔ပစခတမႈမရေစေရးအတြက စကဆကသြယမႈ၊ ေျမျပငဆကသြယမႈႏင အျခားဆကသြယ မႈနညးလမးမားရယၿပး ခကျခငးေဆာငရြကရမည။” 243 NCA အား ေဖာကဖကမႈအတြကအၾကမးဖကတကခကမႈႏင တ႔ျပနမညအစား တစဖကႏငတစဖကညႇႏႈငးၿပး ပစခတတကခကမႈျဖစပြားျခငးမ ေရာငကဥရန သငေလာသညနညးလမးျဖင ညႇႏႈငးေဆာငရြကသငသည။

ဖာပြနခရင၊ ဘးသၿမ႕နယမ အမးသားတစဥးက ထသ႔ေသာထပတကရငဆငမႈမားသည ပဋပကၡမားက ထပမျဖစပြားေစၿပး ေဒသခမားအတြက အခကအခမားကသာ ျဖစေပၚေစမညက စးရမေၾကာငး ေဖာျပခသည။ “တပမေတာ စစသားေတြက KNU ထနးခပနယေျမကလာၾကေတာ အဆးေတြျဖစလာမာက ေၾကာကတယ။ ဒအေျခအေနသာ ေနာကတစေခါကထပျဖစမယဆရင ရြာသားေတြ အရမးပ ဒကၡေရာကၾကရမာ။” 244 လကရ ထလြယရလြယျဖစေနေသာ ၿငမးခမးေရးအေျခအေနေၾကာင ၿပကြမႈမားထပမျဖစေပၚေစႏငသညကလညး ထသမ ထပေလာငးေျပာျပခသည။ “တပမေတာစစသားေတြက KNU ထနးခပနယေျမက ကးေကာလာၾက တယ။ KNLA စစသားေတြက သတ႔အေနန႔ ဒါကဘယလမ သညးမခႏငပ ပစလကခငတယလ႔ေျပာတယ။ ဒါေပမယ သတ႔ရ႕ဗလႀကးေတြက ပစမန႔မေပးေသးဘး။ ကၽြနေတာတ႔ သတ႔န႔ေတြ႔ေတာ အလမလပဖ႔ေျပာခ တယ။ ရြာသားေတြဆေတာ ကၽြနေတာတ႔ၿငမးခမးေရးပ လခငတယ။” 245

(၂) NCA ခပဆၿပးေနာက လ႔အခြငအေရးအေျခအေန(၂) NCA ခပဆၿပးေနာက လ႔အခြငအေရးအေျခအေန

ၿငမးခမးေရးျဖစစဥသည ျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငးတြင တညၿငမေအးခမးမႈက ယေဆာငလာေသာလညး ေဒသခအမားစမာ ပဋပကၡမားႏင ဆကလကျဖစပြားေနေသာ လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားေၾကာင ေၾကာကရြ႕မႈမားျဖင ေနထငၾကရလကရသည။ ေညာငေလးပငခရင၊ မနးၿမ႕နယမ အမးသားတစဥးက “သတ႔ က အပစခတရပစေရး သေဘာတလကမတထးၿပးၿပဆေတာ ကၽြနေတာတ႔က ျပနလ႔ရၿပလ႔ေျပာတယ။ ကၽြနေတာအခ ရြာကမျပနေသးတာက ကၽြနေတာအေနန႔ လကရအေျခအေနန႔ တပမေတာက မယႏငေသး လ႔ပ။” 246 ထနးတပငၿမ႕နယမအမးသားတစဥးက “လတစခ႕ပ ရြာက ျပနလာတယ။ [ဒါေပမယ သတ႔လညး] အေၾကာကတရားန႔ေနၾကတယ။ ႏငငေရးအေျခအေနက တညၿငမမႈမရေသးဘးလ႔ သတ႔ထငၾကတယ။” 247 ပဏာမအပစခတရပစေရး လကမတေရးထးၿပးေနာကပငးတြင လ႔အခြငအေရးအေျခအေနမား တးတကမႈရလာ ၿပး NCA ေရးထးၿပးသညအခနထ တးတကမႈမားဆကလကရေနေသာလညး အစဥအလာအရ လ႔အခြငအ ေရးခးေဖာကမႈမားျဖစသည သတျဖတမႈမား၊ လငပငးဆငရာ သ႔မဟတ ကားမအေျချပအၾကမးဖကမႈမား၊ ကေလးအခြငအေရးခးေဖာကမႈမား၊ ရပပငးဆငရာအၾကမးဖကမႈမား၊ ဘာသာေရးဆငရာ ခြျခားဆကဆမႈမား၊ အတငးအဓမၼလပအားေပးခငးေစမႈမားႏင အဓမၼေငြေတာငးချခငးမားမာ ဆကလကျဖစပြားလကရေၾကာငးက ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔မ သတငးအခကအလက ေကာကခရရထားသည။ အဖြ႔အစညးအေနျဖင လ႔အခြင အေရးခးေဖာကမႈ ပစအသစမားျဖစသည ပမမားျပားလာေသာ ေျမယာသမးယမႈမား၊ သဘာဝသယဇာတ အပခပမႈဆငရာ စနေခၚမႈမားႏငပတသက၍ သတငးအခကအလကမားကလညး ေကာကယရရခသည။

ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔မ ေတြ႔ဆေမးျမနးမႈ ျပလပထားသအမားစ တငျပေလရေသာ အခကတစခကမာ တကပြမားသည လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမား ကယကယျပန႔ျပန႔ ျဖစေစသည အေၾကာငးရငးျဖစေၾကာငး

242 အပဒ ၈ (ခ), ၂၀၁၅ ခႏစ၊ ေအာကတဘာလတြင ျပညေထာငစသမၼတျမနမာႏငငေတာအစးရႏင တငးရငးသားလကနကကငအဖြ႔အစညးမားအၾကားခပဆေသာ တစႏငငလးပစခတတကခကမႈရပစေရးသေဘာတစာခပ။

243 အပဒ ၇ (က), ၂၀၁၅ ခႏစ၊ ေအာကတဘာလတြင ျပညေထာငစသမၼတျမနမာႏငငေတာအစးရႏင တငးရငးသားလကနကကင အဖြ႔အစညးမားအၾကားခပဆေသာ တစႏငငလးပစခတတကခကမႈရပစေရးသေဘာတစာခပ။

244 Source #7 တြင ၾကညပါ။245 Source #7 တြင ၾကညပါ။246 Source #47 တြင ၾကညပါ။247 Source #11 တြင ၾကညပါ။

71

လကလမးမမႏငေသးေသာ အမနတရားမား

ကလညး သထခရင၊ ဘးလငးၿမ႕နယမ အမးသမးတစဥးကတငျပခသည။ “တငးရငးသားလမးစေတြ အားလး ကယစား ကၽြနမေျပာခငတာက ကခငျပညနယန႔ ဖာပြနခရငတ႔ဘကမာလညး တကပြေတြ အႀကးအကယျဖစ တယ။ ဒါက NCA လကမတေရးထးၿပးေနာကပငးမာ ျဖစတာ။ ျမနမာႏငငထမာရေနတ တငးရငးသားလမးစ ေတြအတြက အခကအခစနေခၚမႈေတြ အမားႀကးပ။ ဒတကခကမႈေတြရ႕ အကးဆကက ေနရပေရႊ႕ေျပာငးေနထင ရတာ၊ စားနပရကၡာျပတလပမႈ၊ ငတမြတမႈေတြ၊ သန႔ရငးတေရ မေသာကသးရေတာ ကနးမာေရးခ႕တမႈ ျပနာေတြက ခစားရတယ။ ဒါေတြက သဘာဝေဘးအႏရာယေတြရ႕ အကးဆကေတြမဟတဘး။ ဒါေတြက တပမေတာက တငးရငးသားေတြအေပၚ လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈရ႕ အကးဆကေတြျဖစတယ။” 248

တရားဥပေဒမ သတျဖတျခငး တရားဥပေဒမ သတျဖတျခငး

၂၀၁၅ ခႏစ၊ ေအာကတဘာလႏင ၂၀၁၉ ခႏစ၊ ဧၿပလမား အၾကားတြင လကနကကငတပဖြ႔မားမ ေညာငေလး ပငခရင၊ ဖာပြနခရင၊ ဒးပလာယာခရငႏင ဘားအခရငမားတြင ကးလြနခသည တရားဥပေဒမသတျဖတမႈ (၇) ခႏင ပတသကၿပး ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔မ သတငးအခကအလက ရရခသည။ ထသမားထတြင ျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငးရ လကနကကငတပဖြ႕ဝငမားမ စစမႈထမးမား၏ ကးလြနျခငးျဖစသည။ အမညႏငတကြ ေဖာျပရမညဆလင တပမေတာ မ (၄)မႈ249 ၊ KNLAမ (၁) မႈ250 ၊ BGF မ (၁)မႈ251 KNU/KNLA-PC မ (၁)မႈ252 တ႔ ျဖစသည။

NCA ေရးထးၿပးျဖစေသာလညး တပမေတာမ အျပစမျပညသမားအား ဆကလကသတျဖတေနမႈမား ရေၾကာငး ေမးခြနးေျဖၾကားသအခ႕က တငျပခသည။ ထသ႔ျပလပျခငးသည အပဒ ၉ (ခ) က ေပၚေပၚထငထင ကးလြန ေနျခငးျဖစသည။ ဖာပြနခရင၊ လေသာၿမ႕နယမ အမးသားတစဥးက တပမေတာစစသားမားမ ေဒသခ ေခါငးေဆာငတစဥးအား ၂၀၁၈ ခႏစ၊ ဧၿပလတြင သတျဖတခသညႏင ပတသကၿပး တငျပခသည။ “[တပမေတာ]က ေစာအမးက ၂၀၁၈ ခႏစမာ ပစသတခတယ။ ဒလလပတာက မမနဘး။ သက ဌာေနတငးရငး သားတစေယာကပ။ သခရးထြကေနတနး တပမေတာရ႕ ပစသတတာက ခခရတယ။ သက ေဒသခေတြန႔ လမႈအသကအဝနးအတြကပ အလပလပခတာ။ သက KNU အတြက အလပမလပခဘး။ သတ႔အေနန႔ သ႔က မပစခင ႏစခါေတာငမေတြးခဘး။” 253 ထအမႈႏငပတသကၿပး ျပညတြငးျပညပသတငးဌာနမားက သတငးမား ေရးသားခၾကသည။ ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔၏ သတငးအခကအလကမားအရ ေစာအမးသည ကရငအမး သားကာကြယေရးတပဖြ႔ (KNDO)၏ တပသားႏငအတ ဆငကယအတစးလာခေသာေၾကာင ေခာငးပစခခ ရျခငးျဖစသည။254 တပမေတာမ အမးသားႏစဥးလးအား အရပဝတ ဝတထားေသာသပန “မသၤကာဖြယ အဖကသမားမား” ျဖစသညဟ ထအခနက ေဖာျပခသည။255 အကယ၍ အေျခအေနမာ ထကသ႔ျဖစေစကာမ

248 Source #18 တြင ၾကညပါ။249 KHRG မ ၂၀၁၉ ခႏစ၊ ဧၿပလတြင ထတေဝေသာ “Dooplaya Incident Report: Two Tatmadaw deserters killed seven

civilians in Win Yay Township, April 2019” ၊ KHRG မ ၂၀၁၇ ခႏစ၊ စကတငဘာလတြင ထတေဝေသာ “Two separate killing incidents committed by Tatmadaw soldiers in Shwegyin Township, Nyaunglebin District (March and May 2017)” ႏင KHRG မ ၂၀၁၈ ခႏစ၊ ဧၿပလတြင ထတေဝေသာ “A Karen Community Leader, Saw O Moo, Was Murdered by Tatmadaw forces in Hpapun District, April 2018” တ႔တြင ၾကညပါ။

250 KHRG မ ၂၀၁၇ ခႏစ၊ ဇြနလတြင ထတေဝေသာ “Hpapun Situation Update: Bu Tho Township, September to November 2016” တြင ၾကညပါ။

251 KHRG မ ၂၀၁၇ ခႏစ၊ ဇြနလႈငလတြင ထတေဝေသာ “Three separate killing incidents based on witchcraft suspicion in Hpa-an District” တြင ၾကညပါ။

252 ဤအခကအလကသည မထတေဝရေသးသည ဘားအခရငအစရငခစာတြင ယထားျခငးျဖစၿပး ၂၀၁၉ ခႏစ၊ ဧၿပလတြင လကခရရ ထားပါသည။

253 Source #73 တြင ၾကညပါ။254 KHRG မ ၂၀၁၈ ခႏစ၊ ဇြနလတြင ထတေဝေသာ “A Karen Community Leader, Saw O Moo, Was Murdered by Tatmadaw

forces in Hpapun District, April 2018”, တြင ၾကညပါ။255 The Guardian မ ၂၀၁၈ ခႏစ၊ ဧၿပလ ၁၃ ရကေန႔တြင ထတေဝေသာ “Indigenous Environmental Campaigner Killed by

ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔

72

ထသမားအား တကခကျခငးသည NCA ၏ အပဒ ၅ (က) ျဖစသည တပမေတာႏင EAOs အေနျဖင အပစရပနယေျမတြင တကခကမႈမားအား ရပတန႔ထားရမညဆေသာအခကက ခးေဖာကျခငးျဖစသည။

ညႇဥးပမးႏပစကျခငးႏင အၾကမးဖကမႈမား ညႇဥးပမးႏပစကျခငးႏင အၾကမးဖကမႈမား

NCA အပဒ ၉ (ခ) သည အရပသားမားအား အၾကမးဖကမႈ၊ ညႇဥးပမးႏပစကမႈႏင လမဆနေသာ ဆကဆမႈမား က တားျမစထားပါသည။ သ႔ေသာလညး ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔မ ၂၀၁၅ ခႏစ၊ ေအာကတဘာလမ ၂၀၁၉ ခႏစ၊ ဧၿပလအထ သထ၊ ေညာငေလးပင၊ ၿမတ-ထားဝယ၊ ဖာပြန၊ ဒးပလာယာႏင ဘားအခရငမားတြင ျဖစပြား ခသည ညႇဥးပမးႏပစကမႈမားႏင အၾကမးဖကမႈ ၁၂ ခႏင ပတသကသည သတငးအခကအလကမားအား လကခရရခသည။ ထက းလြနမႈမားတြင ျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငးတြင လႈပရားေနေသာ လကနကကငတပ ဖြ႕ဝငမားႏင ပါဝငပတသကမႈမားရေနၿပး NCA ေရးထးထားေသာ အဖြ႔မားအမားစ ပါဝငသည။ ထအထတြင တပမေတာ၏ကးလြနမႈ (၂) မႈ၊ KNU/KNLA မ ကးလြနမႈ (၅)မႈ၊ BGF ၏ ကးလြနမႈ (၂)မႈ၊ DKBA (ခြထြက)အဖြ႔၏ကးလြနမႈ (၁)မႈႏင KNU/KNLA-PCမ ကးလြနမႈ (၂) မႈတ႔ ပါဝငသည။

၂၀၁၅ ခႏစ၊ ဒဇငဘာလ ၂၆ ရကေန႔တြင KNLA တပရငး အမတ (၈) ၏ တပၾကပႀကးႏင တပၾကပတစဥးတ႔မ အရပသားႏစဥးအား ေညာငေလးပငခရင၊ မနးၿမ႕နယတြင ေျမယာအျငငးပြားမႈတစခႏင ပတသကၿပး ဖမးဆး ခသည။ တာဝနရသမားမ ထသမားအား ႀကးျဖငခညေႏာငၿပး ေျမယာစာ႐ြကစာတမးတြင လကမတေရးထးေစ ချခငးျဖစသည။ အရပသားထမတစဥးသည ဝနထမးမား၏ခပေႏာငထားျခငးခရသညအခနတြင ရကႏက ျခငးက ခခရသည။256

၂၀၁၈ ခႏစ၊ ဧၿပလ ၆ ရကေန႔တြင တပမေတာ တပမ ၂၂ လကေအာကခ ေျချမနတပရငး အမတ ၂၀၃ မ တပသားမားသည ဖာပြနခရင၊ ဒြယလးၿမ႕နယရ KNU ထနးခပနယေျမအတြငး ကးေကာခသျဖင KNLA ၏ ျခခတကခကျခငးခခရသည။ ထ႔ေနာကတြင တပမေတာစစသားမားသည အနးအနားရေကးရြာမားသ႔ သြားေရာကၿပး ထရြာမားမ ရြာသႀကးမားအား ရပပငးဆငရာ ႏပစကမႈမား ျပလပခသည။ KNLA မ တပမေတာ စစသားမားအား ထပမတကခကမညဆပါက တပမေတာမ ေကးရြာေခါငးေဆာငတစဥးကပစသတၿပး တစရြာ လးကမးရႈ႕ဖကဆးမညဟ ၿခမးေျခာကခပါသည။257

၂၀၁၉ ခႏစ၊ ဧၿပလတြင KNU/KNLA–PC မ ဗလမးတစဥးႏင စစသားမားသည ဘားအခရင၊ ပငကၿမ႕နယရ အရပသားတစဥးအား မညသညအေၾကာငးျပခကမမေပးပ ဝါးရငးတတျဖငရကခသည။ ထအရကခရသသည တစနာရေကာ သတေမေမာခၿပး တစညလးနာကငစြာ ေအာဟစညညးတြားခသည။ ေနာကပငးတြင ထသ အား နးစပရာေဆးရသ႔ ပ႔ေဆာငခရသည။258

အမးသမးမားအေပၚ လငပငးဆငရာအၾကမးဖကမႈႏင ကားမအေျချပအၾကမးဖကမႈ အမးသမးမားအေပၚ လငပငးဆငရာအၾကမးဖကမႈႏင ကားမအေျချပအၾကမးဖကမႈ

လငပငးဆငရာႏင ကားမအေျချပ အၾကမးဖကမႈမားသည ျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငးတြင ကယျပန႔စြာ ျဖစေပၚေနေသာ ျပနာတစရပအျဖစ ကနရေနခသည။ ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔မ ၂၀၁၂ ခႏစ၊ ဇနနဝါရလ မ ၂၀၁၈ ခႏစ၊ ႏဝငဘာလအတြငး လကခရရေသာ အမးသမးႏငပတသကသည အစရငခစာ ၅၂ ခတြင အမးသမးမားအေပၚ လငပငးဆငရာအၾကမးဖကမႈ ၂၇ မႈ ပါဝငၿပး ၎တ႔မာ သကဆငသမားမ ကးလြနခ

Myanmar Government”, တြငၾကညပါ။256 KHRG မ ၂၀၁၆ ခႏစ၊ ဒဇငဘာလတြင ထတေဝေသာ “Nyaunglebin Interview: Saw P---, December 2015”, တြငၾကညပါ။257 KHRG မ ၂၀၁၈ ခႏစ၊ စကတငဘာလတြင ထတေဝေသာ “Hpapun Incident Report: Explicit Threats in Dwe Lo

Township, April 2018”, တြငၾကညပါ။258 ဤအခကအလကသည မထတေဝရေသးသည ဘားအခရငအစရငခစာတြင ယထားျခငးျဖစၿပး ၂၀၁၉ ခႏစ၊ ဧၿပလတြင

လကခရရ ထားပါသည။

73

လကလမးမမႏငေသးေသာ အမနတရားမား

သည။ သ႔ေသာလညး လငပငးဆငရာအၾကမးဖကမႈႏင ကားမအေျချပအၾကမးဖကမႈမားက မတငၾကားႏငပ ကနရေနသညမာ ကးလြနခရသအား အရပမမားကနေစျခငး၊ အျပစတငသည ယဥေကးမႈတြင ေနထငေစ ျခငး၊ ကးလြနသမားထမ ၿခမးေျခာကမႈမားခရျခငးႏင လမႈအသကအဝနးအတြငး တငၾကားမႈယႏရားမားႏင ပတသကေသာသတငးအခကအလကဖလယမႈ အားနညးျခငးေၾကာငျဖစသည။ ထ႔အျပင လငပငးဆငရာအၾကမးဖကမႈႏင ကားမအေျချပအၾကမးဖကမႈမားအား ကးလြနသမားသည ၎တ႔၏ရာထးေၾကာင အ ေရးယႏငေခမရျခငး၊ ျပစဒဏကငးလြတခြငအေလအထမားႏင အမးသားမားဥးေဆာငေသာ တရားစရငေရး စနစမားအား အားကးအားထားျပရသညအတြက ကးလြနသမားအေနျဖင တာဝနယမႈ တာဝနခမႈရရန မျဖစ ႏငေတာေပ။259

ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔၏ သတငးအခကအလကမားအရ လကနကကငတပဖြ႔ဝငမားမ ကးလြနခသည လငပငးဆငရာ အၾကမးဖကမႈမားသည ယခအခနတြင လတစဥးခငးစမလညး ကးလြနလကရသည။ အပစ ခတရပစေရးမတငမကာလမားနင ႏႈငးယဥလင ျဖစပြားမႈႏႈနးအလြနနညးပါးေသာလညး ဤပစျဖင အခြင အေရးခးေဖာကမႈမားသည ဆကလကျဖစပြားလကရၿပး အေရးယမႈမရေၾကာငးက ၿမတ-ထားဝယခရင၊ တနသၤာရ ၿမ႕နယမ အမးသမးတစဥးက “ပဏာမအပစခတရပစေရး သေဘာတညခကလကမတထးၿပး (၂) ႏစေနာကပငး၊ ၂၀၁၄ ခႏစတြင တပမေတာစစသားေဟာငးတစဥးက အမမာကနခတ ကေလးမေလးႏစ ေယာကက လငပငးဆငရာ အၾကမးဖကခတယ။ ကေလးမေလးတစေယာကက (၈) ႏစန႔ ေနာကတစေယာကက (၁၂) ႏစ။ အေမက အလပလပတအခနမာ သတ႔က အရပေအာကမာ ထားခတယ။ ဒကေလးမေလးႏစေယာကလး ေလာေၾကး ဒါမမဟတ ႏစသမအၾကေပးေဆြးေႏြးမႈေတြ လပေပးတာမရဘး။” 260 အမနးျခငးမားမ ထအေျခ အေနႏငပတသကၿပး အတငးေျပာျခငးမားရသညအတြက ခရသမားအေနျဖင ရကေၾကာကျခငးက ခစားရ ေၾကာငးႏင လငပငးဆငရာ ထခကခစားသမားအား ပမေကာငးမြနေသာ ကာကြယေစာငေရာကမႈမားေပးရန လအပေၾကာငးကလညး ဤသ႔တငျပခသည။ “ထခကနစနာမႈအတြက ေလာေၾကးေပးတာက မလပႏငရင ေတာင ခရတသေတြကကာကြယေပးသငတယ။ ဒလခစားရတသေတြအတြက အကာအကြယေပးတဥပေဒ ေတြရသငတယ။” 261

လငပငးဆငရာအၾကမးဖကမႈႏင ကားမအေျချပ အၾကမးဖကမႈမားက အစးရဝနထမးမားႏင အာဏာရ ပဂၢလမားမလညး ကးလြနတတၾကသည။262 ေညာငေလးပငခရင၊ ေရႊကငၿမ႕နယမ အမးသားတစဥး၏ တငျပခကအရ NCA ေရးထးၿပးေနာကပငးတြင ပေလာဝေကး႐ြာရ ကရငအမးသမးတစဥးသည တပမေတာမ ခန႔အပထားေသာ ဗမာလမးရြာသႀကး၏ အဓမၼျပကငျခငးက ခခရသည။ ကးလြနသ၏ လကရရာထးအရ သ႔အေနျဖင တာဝနခမႈမရေပ။ “သက ကရငဆရာမတစေယာကက အဓမၼျပကငတယ။ ဒါေပမယ သ႔က ဘယသမ အျပစမတငရဘး။ သ႔က အျပစတငတသမနသမက သသတလမမယ။ ခရတသက (လျခေရးအရ) KNU ခရငရးက လ႕ဝကစြာပ႔ခတယ။ ကးလြနတသက ျမနမာအစးရအာဏာပငဆေတာတာဝနရတ ပဂၢလ [KNU] အေနန႔က ဒကစၥက ရာေဖြေဖာထတႏငမာ မဟတဘး။ ရြာသႀကးက သ႔ေနာကမာ တပမေတာရတယဆၿပး အာဏာက တလြသးၾကတယ။ သက ကရငအမ းသားတစေယာကက ဓါးန႔ ထးသတၿပး အမ းသမးတစေယာကက အဓမၼျပကငခတယ။” 263

259 KHRG မ ၂၀၁၈ ခႏစ၊ ဒဇငဘာလတြင ထတေဝေသာ “တတတဆတ ခစားျခငးေလာ။ ျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငးရ လငပငး ဆငရာအၾကမးဖကမႈ ခစားေနရသညအမးသမးမား”, တြငၾကညပါ။

260 Source #14 တြင ၾကညပါ။261 Source #14 တြင ၾကညပါ။262 KHRG မ ၂၀၁၈ ခႏစ၊ ဒဇငဘာလတြင ထတေဝေသာ “တတတဆတ ခစားျခငးေလာ။ ျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငးရ

လငပငးဆင ရာအၾကမးဖကမႈ ခစားေနရသညအမးသမးမား”, တြငၾကညပါ။263 Source #49 တြင ၾကညပါ။

ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔

74

သထခရင၊ ဘးလငးၿမ႕နယမ ေတြ႔ဆေမးျမနးခသ အမးသမးတစဥးက သမ၏ေဒသအတြငးတြင ျဖစေပၚလက ရေသာ အမတြငးအၾကမးဖကမႈမားႏငပတသကၿပး မးေမာငးထးျပခသည။ “အမးသားေတြ အမကအရကမး ၿပးျပနလာရင အမးသမးန႔ကေလးေတြအေပၚ အမတြငးအၾကမးဖကမႈေတြ ရတယ။” 264 အမးသမးမားအေပၚ အမတြငးအၾကမးဖကမႈမားသည ျမနမာႏငငေနရာအႏ႔တြင ျဖစေပၚလကရသည ျပနာပငျဖစၿပး265 NCA ေရးထးၿပးေနာကပငးတြင ထကစၥႏငပတသကေသာ အျဖစအပကအခ႕က ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔မ မတတမးျပစခသည။ ဖာပြနခရင၊ ဒြယလးၿမ႕နယမ အမးသမးတစဥးအား ေဖာကျပနသညဟ သသယရသျဖင သမ၏အမးသားျဖစသမ သမအား သတလစသညအထ ဝါးရငးတတျဖငရကႏကခသည။ ထသ႔ျဖစပြားၿပး ေနာကပငးတြင သမအေနျဖင ကြာရငးခြငေတာငးဆခေသာလညး ေကးရြာအပစမးမ ထကစၥက သးလ ရပတန႔ထားကာ သမ၏သေဘာထားအား ေျပာငးလရနႀကးစားလကရသည။266 အရကႏင မးယစေဆးဝါး သးစြျခငးသည အမတြငးအၾကမးဖကမႈမားက ျဖစပြားေစသည။ ၂၀၁၉ ခႏစတြင ဒးပလယာခရင၊ ဝငးေရးၿမ႕ နယမအမးသားတစဥးက ေဆးေၾကာငသညအတြက သ၏အမးသမးအားရကႏကၿပး သ၏အမက မးရႈ႕ဖကဆး ပစခသည။267 အစရငခတငျပျခငးမရပါက အမတြငးအၾကမးဖကမႈႏင ပတသက၍ ေသခာ သညအေျခအေနက သရရနခကခမႈရသည။ ထအရာက ကရငလမႈအသကအဝနးမားက တစဥးခငးစ၏ ပဂၢလကျပနာဟ ယဆထားၾကသည။

ကေလးအခြငအေရး ခးေဖာကမႈမား ကေလးအခြငအေရး ခးေဖာကမႈမား

ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔မျပလပခေသာ ေတြ႔ဆေမးျမနးမႈမားအား ျပနလညသးသပရာတြင ကေလးအခြင အေရးခးေဖာကမႈမားကလညး ေဖာျပထားသည။ ဒးပလာယာခရင၊ ဝငးေရးၿမ႕နယမ အမးသားတစဥးက သ၏ ေဒသအတြငးရ ကေလးမားသည အမမႈေဝယာဝစၥမား လပရသညအတြက ေကာငးမတကရေၾကာငးက ေဖာျပထားသည။ “မဘေတြက အျပငထြကအလပလပတအခါ သတ႔ရ႕ ငါးတနးေကာငးသ သမးေလးက ထမငးခကဖ႔ ေနခလ႔ရတယလ႔ ထငေနၾကတယ။” 268 ၂၀၁၉ ခႏစ၊ ေမလတြင ထတေဝခသည အစရငခစာ တြင ၿမငႀကးငေဒသမ ေနရပေရႊ႕ေျပာငးေနထငၾကရေသာ ကေလးငယမားသညလညး အမမႈေဝယာဝစၥမား ကလပရနအတြက သ႔မဟတ မသားစမ သတ႔၏လပအားခက မခေနရသညအခါမားတြင ေကာငးဆကမတက ႏငၾကေတာေပ။269 ထလပေဆာငမႈမားသည ကေလးမား၏ပညာေရး လကခရရႏငမႈက ထခကေစႏငၿပး ဆငးရသညမသားစမ ေပါကဖြားလာသမားအေပၚ ဖယကဥထားမႈမားက ျဖစေပၚေစႏငသည။

ဒးပလာယာခရင၊ ဝငးေရးၿမ႕နယမ ဆရာမတစဥးက ေကာငးသားမားအား အၾကမးဖကခေၾကာငးကလညး ထေတြ႔ဆေမးျမနးမႈတြင ေဖာျပထားသည။ “ေကာငးသားေတြရ႕ေခါငးက သက ေန႔တငးေခါကတယ။ ေကာငး သားေတြက သတ႔သငယခငးရ႕ေခါငးက သ႔ကယစားေခါကခငးတယ။” 270 ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔၏ သတငးအခကအလကမားအရ ေကာငးတြင ႀကမဒဏေပးျခငးသည KNU ႏင ျမနမာႏငငအစးရ၏ ပညာ ေရးစနစတြင အသးျပေလရေသာစနစျဖစသည။ ၿမတ-ထားဝယခရင ကဆယဒၿမ႕နယအတြငး႐ အစးရ ေကာငးတစေကာငးတြင ကေလးတစဥး၏ေျပာၾကားခကအရ ၂၀၁၇-၂၀၁၈ ပညာသငႏစတြင သ၏

264 Source #51 တြင ၾကညပါ။265 The Conversation မ ၂၀၁၉ ခႏစ၊ ဒဇငဘာလ ၁၀ ရကေန႔တြင ထတေဝေသာ “Myanmar Debates Women’s Rights Amid

Evidence of Pervasive Sexual and Domestic Violence”, တြငၾကညပါ။266 KHRG မ ၂၀၁၈ ခႏစ၊ မတလတြင ထတေဝေသာ “Hpapun Situation Update: Bu Tho Township and Dwe Lo Township,

July to September 2017”, တြင ၾကညပါ။267 KHRG မ ၂၀၁၈ ခႏစ၊ ၾသဂတလတြင ထတေဝေသာ “Dooplaya Situation Update: Theft of civilian property by

Tatmadaw soldiers, land confi scation and drug-related human rights abuses in Win Yay, Kawkareik and Kyainseikgyi townships between December 2018 and February 2019”, တြင ၾကညပါ။

268 Source #33 တြင ၾကညပါ။269 KHRG မ ၂၀၁၉ ခႏစ၊ ေမလတြင ထတေဝေသာ “အမျပနခနက တမးတရငး ၿငမးခမးေရးက ေမာလငျခငး”, တြငၾကညပါ။270 Source #16 တြင ၾကညပါ။

75

လကလမးမမႏငေသးေသာ အမနတရားမား

အတနးေဖာမားသည ဗမာဆရာတစဥး၏ ရပပငးဆငရာ ေစာကားမႈမားက ခစားခၾကရသည။ “ကေလးေတြ စာက အာရမစကႏငတအခနေတြဆရင ဆရာက ေကာငးသားေတြကရကတယ။ တစေန႔ ေကာငးသား တစခ႕ စာမလကႏငေတာ ဆရာက သတ႔ကလခခငးၿပး သတ႔အေပၚက ေျခေထာကန႔ တကနငးခတယ။ ေကာငးသားေတြက အဒနာကငမႈက မခႏငလ႔ ေအာငခၾကတယ။” 271

ကေလးမားအား ရကႏကျပစဒဏေပးျခငးသည ၎တ႔၏ အေျခခလ႔အခြငအေရးက ခးေဖာကျခငးပင ျဖစသည။ ကေလးသငယအခြငအေရးမားဆငရာ ကလသမဂၢသေဘာတညခကစာခပ၏ နပါတ ၈ (၂၀၀၆) တြငေဖာျပထားသညမာ ထအျပအမမားသည ကေလးသငယမား၏ ဂဏသကၡာႏင ရပပငးဆငရာအခြင အေရးမားက ခးေဖာကေနျခငးျဖစသည။272

ခြျခားဆကဆျခငး။ ။လြတလပစြာကးကြယယၾကညမႈအား ကန႔သတပတပငျခငး ခြျခားဆကဆျခငး။ ။လြတလပစြာကးကြယယၾကညမႈအား ကန႔သတပတပငျခငး

သမငးေၾကာငးအရ ျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငးတြင ခရစယာနဘာသာႏင မစလငဘာသာကသ႔ေသာ273 လနညးစ အဖြ႔မားအား ၎တ႔၏ ဘာသာေရးအေဆာကအအမား၊ ကမးစာအပမားက ဖကဆးျခငး၊ အတငး အဓမၼေနရပေရႊ႕ေျပာငးေနထငေစျခငး၊ ဗဒၶဘာသာနယေျမမားတြင သြားေရာကေနထငေစျခငးႏင ကးကြယ ယၾကညမႈမားအား ကန႔သတပတပငျခငး စသညလပေဆာငမႈမားျပလပေလရသည။ 274 အစရငခစာမားတြင ကရငခရစယာနအသငးအဝငးအေပၚ ခြျခားဆကဆမႈမား ေလာနညးသြားေသာလညး ရပတန႔သြားျခငးမရ ေပ။ ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔၏ သတငးအခကအလကမားက ျပနလညသးသပၾကညသညအခါတြင ျမနမာ ျပညအေရ႕ေတာငပငးရ လနညးစတငးရငးသားမားအေနျဖင လြတလပစြာကးကြယယၾကညခြင အခြငအေရး က အျပညအဝ မရရၾကေသးေပ။

ဘရားေကာငးႏင ဗလေကာငးမား ေဆာကလပရနအတြက ျမနမာအစးရထ ခြငျပခက ေတာငးခသညအခါတြင ေတြ႔ၾကရသည အခကအခမားက ေမးခြနးေျဖၾကားသ အေတာမားမားက ေဖာျပခသည။ ဗဒၶဘာသာ အေဆာကအဥးမား ေဆာကလပသည အခါတြငမ ထသ႔ေသာ တားျမစမႈမား မရေပ။ ေညာငေလးပငခရင၊ ေကာကတခါးၿမ႕နယမ အမးသားတစဥးက “ဒါက လ႔အခြငအေရးဥပေဒအရဆရင လြတလပစြာကးကြယ ယၾကညမႈပ။ ဒါေပမယ ကၽြနေတာတ႔ လမႈအသကအဝနးထမာေတာ မတမႈမရေသးဘး။ ခရစယာနဘာသာက ေျပာငးလလာတသေတြအတြက ဘရားေကာငးအသစက ဒလလမႈအသငးအဝငးမာ ေဆာကေပးဖ႔ခြငျပခကမရ ဘး။ အာဏာပငေတြက ဗဒၶဘာသာေကာငးေတြကေတာ မေဆာကခငးဘးေျပာေပမယ တကယတနးကေတာ သတ႔ေတြက ဗဒၶဘာသာေကာငးေတြန႔ ဘနးႀကးေကာငးေတြက ေဆာကခြငျပတယ။ သတ႔က ခရစယာနဘရား ေကာငးန႔ မစလငဗလေတြက မေဆာကဖ႔အတြက သသသာသာက တားျမစထားတယ။” 275

ေညာငေလးပငခရင၊ မနးၿမ႕နယမ မစလငအမးသားတစဥးက ဤကန႔သတပတပငမႈမားႏင ပတသကၿပး သ၏တနလႈပေျခာကခားမႈက တငျပခသည။ “ဒါက ကၽြနေတာတ႔ မစလငေတြက ရငးရငးလငးလငး ခြျခားဆက ဆတာျဖစတယ။ ကၽြနေတာတ႔က လနညးစျဖစတယဆတာက သတယ။ ကၽြနေတာတ႔မာ ဗလေဆာကဖ႔န႔

271 KHRG မ ၂၀၁၈ ခႏစ၊ ဇလႈငလတြင ထတေဝေသာ “Mergui-Tavoy Situation Update: K’Ser Doh and Ler Muh Lah townships, December 2017 to February 2018”, တြင ၾကညပါ။

272 ဤ UN Committee on the Rights of the Child, GENERAL COMMENT No. 8 on the right of the child to protection from corporal punishment and other cruel or degrading forms of punishment (2006), articles 19, 28, and 37, inter alia တြင ၾကညပါ။

273 The classifi cation ‘Muslim’ in Southeast Myanmar is referred to and often self-identifi ed as both a religion and an ethnicity. Throughout this chapter KHRG uses the term ‘Muslim’ to encompass both religion and ethnicity.

274 KHRG မ ၂၀၁၇ ခႏစ၊ ေအာကတဘာလတြင ထတေဝေသာ “အေၾကာကတရား၏အတျမစ - ၂၅ႏစအတြငး မတတမးတငထား ေသာ ျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငးမ ရြာသားမား၏အသမား”, ၏ စာမကႏာ ၁၂၀ တြင ၾကညပါ။

275 Source #22 တြင ၾကညပါ။

ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔

76

ဗလကအတသြားၿပးဆေတာငးဖ႔ အခြငအေရးမရတာ။ ကၽြနေတာတ႔ဒါက လြတလြတလပလပ လပလ႔မရေသး ဘး။” 276 လနညးစ ဘာသာေရးအဖြ႔မားၾကားတြင တနးတညစြာ ဆကဆေရးႏငပတသကၿပး ဖာပြနခရင၊ ဘးသၿမ႕နယမ အျခားေသာ ေမးခြနးေျဖၾကားသတစဥးကလညး အလားတခစားခကက ေဖာျပခသည။ “ကၽြနေတာယတယ။ တကယလ႔သတ႔က စေနသငးေတြက ဘရားေကာငးေဆာကခြငေပးမယဆ မစလငေတြ ကလညး တနးတအခြငအေရးေပးသငတယ။ ခရစယာနေတြကေတာ ဘရားေကာငးေဆာကခြငရၿပး မစလင ေတြက ဘာလ႔ေဆာကခြငမရလဆတာ သခငတယ။” 277

ဘာသာေရးကအေျခခၿပး ခြျခားဆကဆျခငးသည ျပညေထာငစသမၼတျမနမာႏငငေတာ၏၂၀၀၈ ဖြ႔စညးပ အေျခခဥပေဒ ပဒမ ၃၄၇ ႏင ၃၄၈ တ႔အား ခးေဖာကေနျခငးျဖစသည။ ထအထတြင ၎၏ ျပညသမား အား သာတညမအခြငအေရးေပးၿပး ခြျခားဆကဆမႈမားမျပလပရနအတြက အာမခခကေပးထားသည။

အတငးအဓမၼလပအားေပးခငးေစမႈမား အတငးအဓမၼလပအားေပးခငးေစမႈမား

အတငးအဓမၼလပအားေပးခငးေစမႈမားသည အျပညျပညဆငရာ အလပသမားေရးရာအဖြ႔ခပ (ILO)၏ ဖအားေပးမႈႏင ပဏာမအပစခတရပစေရး သေဘာတညခကမားေၾကာင အတငးအဓမၼခငးေစျခငးမား ေလာနညးသြားေသာလညး ျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငးရ လကနကကင တပဖြ႔ဝငမားသည ေဒသခမားအား အတငးအဓမၼခငးေစျခငးမားက ဆကလကျပလပေနလကရသည။ ဤအေၾကာငးအရာက ဒးပလာယာခရင၊ ကဒးၿမ႕နယမ အမးသားတစဥးက “တပမေတာက ခရးသြားေနတ ျပညသေတြက ရပခငးၿပး သတ႔အတြက အလပလပခငးတယ။” 278 ထနညးတစြာ ဒးပလာယာခရင၊ ေကာကရတၿမ႕နယမ အမးသမးတစဥးကလညး လကနကကငတပဖြ႔ဝငမားသည သမ၏ေဒသတြငးရ ျပညသမားအား ေပၚတာအျဖစ ခငးေစေလရေၾကာငးက ဤသ႔တငျပခသည။ “ကၽြနမတ႔ ေဒသမာဆ ေပၚတာထမးရတာေတြရေသးတယ။ လကနကကငတပဖြ႔ေတြက ကၽြနမတ႔ ေဒသခေတြက ေပၚတာထမးခငးတယ။ ရြာသားေတြ သတ႔ရ႕ျခအလပက ေကာငးေကာငးလပႏငဖ႔ ကၽြနမကေတာ ဒါကရပခငးေစခငတယ။” 279

NCA အခနး ၉ (ဃ) တြင တပမေတာႏင EAOs က ရြာသားမားအား အတငးအဓမၼခငးေစျခငးမား မျပလပရန တားျမစထားသည။ ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔၏ သတငးအခကအလကမားတြင တပမေတာမ ဤအခကက မၾကာခဏ ခးေဖာကေနသည။ ၂၀၁၇ ခႏစ၊ ေအာကတဘာလတြင ရြာသႀကးတစဥးႏင သ၏အမးသမးအား ဒးပလာယာခရင၊ ဝငးေရးၿမ႕နယမ တပမေတာဗလမးတစဥးျဖစသက အတငးအဓမၼခငးေစခသည။280 ထလအတြငးမာပင ဘားအခရင၊ လႈငးဘြၿမ႕နယတြင တပမေတာႏင BGF တ႔သည ရြာသားမားအား လမးျပႏင ေပၚတာမားအျဖစအသးျပခသညအတြက ေျမျမႇ ပမငးမားနငးမၿပး DKBA (ခြထြကအဖြ႔)၏ တကခကမႈက ခခ ရသည။281

ေငြေတာငးယျခငးႏင တရားလကလြတအခြနေကာကချခငး ေငြေတာငးယျခငးႏင တရားလကလြတအခြနေကာကချခငး

ျပညသမားအေနျဖင အားႀကးသည လကနကကငအဖြ ႔ဝငမား၏ ေငြေတာငးယျခငးမားက ဆကလက ရငဆငေနၾကရသညဟ ေမးခြနးေျဖၾကားသအခ႕ကေျပာခသည။ ဖာပြနခရင၊ ဘးသၿမ႕နယမ မစလငအမ းသား

276 Source #30 တြင ၾကညပါ။277 Source #72 တြင ၾကညပါ။278 Source #71 တြင ၾကညပါ။279 Source #70 တြင ၾကညပါ။280 KHRG မ ၂၀၁၈ ခႏစ၊ ဧၿပလတြင ထတေဝေသာ “Dooplaya Incident Report: Forced labour ordered by Tatmadaw

offi cer in Win Yay Township, October 2017 ” တြငၾကညပါ။281 KHRG မ ၂၀၁၇ ခႏစ၊ ဒဇငဘာလတြင ထတေဝေသာ “Ongoing fi ghting, displacement, landmines, porter demands,

and child recruitment in Hlaingbwe Township, Hpa-an District, October and November 2017”, တြငၾကညပါ။

77

လကလမးမမႏငေသးေသာ အမနတရားမား

တစဥးက ျမနမာရတပဖြ႔ႏင BGFတ႔သည စစေဆးေရးဂတမားတြင ေငြညစရနအတြက အထးသျဖင မစလင ေဒသခမားအား ပစမတထားၾကသည။ “[မစလင]တကစေမာငးတသေတြက တျခားသေတြထကပၿပး ေမးျမနး တာခရတယ။ သတ႔ ဆတေလးတစေကာင ႏစေကာငသယလာရင သတ႔က ပကဆေတာငးတယ။ ဥပမာအား ျဖင ဆတတစေကာငရ႕တနဖးက ၂၀၀၀ ကပကရင သတ႔ကလညး အလေစးေပးရတယ။” 282

NCA အပဒ ၉ (ဃ) အရ တပမေတာႏင EAOs အေနျဖင ေငြ၊ စညးစမဥစၥာႏင အစားအေသာကမားက အတငးအဓမၼေတာငးချခငးမ တားျမစထားသည။ သ႔ေသာလညး ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔၏ သတငးအခက အလကမားတြင NCA ေရးထးထားေသာအဖြ ႔မား၏ ေငြေၾကးေတာငးခမႈမားသည ျမနမာျပညအေရ႕ ေတာငပငးတြင ႀကးမားေသာျပနာတစရပအျဖစ ရေနေသးသည။ ၂၀၁၇ ခႏစ၊ ေအာကတဘာလတြင ဖာပြနခရင၊ ဘးသႏင ဒြယလးၿမ႕နယတ႔မ ရြာသားမားအား ေပၚတာထမးရန ျငငးဆနသျဖင BGF တပရငး အမတ ၁၀၁၄ မ ေငြေၾကး ၁၈၀၀၀၀ ကပ ေကာကခခသည။283 ၂၀၁၇ ခႏစ၊ ႏဝငဘာလမ ၂၀၁၈ ခႏစ၊ ဇနနဝါရလအထ တပမေတာ တပရငး အမတ ၅၃ က ၿမတ-ထားဝယခရငတြင 284 သစမားႏင ေငြေၾကးမား ေကာကခၿပး အလားတစြာပင ၂၀၁၈ ခႏစ၊ မတလတြင သထခရင၊ ဘးလငးၿမ႕နယတြငလညး တပမေတာ ေျချမနတပရငး အမတ ၂၁၀ မ တရားမဝင အခြနမားေကာကယခသည။285

ေဒသအတြငး အစရငခစာမားကလညး KNU အေနျဖင ၎တ႔၏ ထနးခပမႈနယေျမအတြငး ေနထငေသာ ျပညသမားထမ အခြနမားေကာကခလကရေၾကာငးက အတညျပခၿပး ျပညသအခ႕က KNU ၏ အခြနေကာက ယမႈစနစ၏ ပြငလငးျမငသာမႈ အားနညးျခငးႏငပတသကၿပး ၎တ႔၏စးရမမႈမားက တငျပထားသည။ ၎တ႔ အေနျဖင တရားဝငျဖစျခငးမျဖစျခငးက ေမးျမနးျခငးမဟတေပ။ သ႔ေသာလညး အမားစမာ အခြနအခေပး ေဆာငရနအတြက ဝနထပေလာသငၿပဟ ထငသည။ ၎တ႔၏ ေန႔စဥဝငေငြမားျဖစသညအတြက ထအခြန အား မေပးေဆာငရလင မသားစအား ပမေထာကပႏငမညျဖစသည။286 ေငြေၾကးအခြနအခမားအျပင KNU မ KNLA အတြက ဆနႏငအစားအေသာကမားဝယရနအတြက ေငြေၾကးကလညး ေတာငးခၾကသည။287

282 Source #30 တြင ၾကညပါ။283 KHRG မ ၂၀၁၈ ခႏစ၊ စကတငဘာလတြင ထတေဝေသာ “Hpapun Incident Report: Forced portering and extortion in

Bu Tho and Dwe Lo townships, October 2017”, တြငၾကညပါ။284 KHRG မ ၂၀၁၈ ခႏစ၊ ဒဇငဘာလတြင ထတေဝေသာ “Mergui-Tavoy Situation Update: Extortion and Land Confi scations

in Tanintharyi Township, November 2017 to January 2018 ”, တြငၾကညပါ။285 KHRG မ ၂၀၁၈ ခႏစ၊ စကတငဘာလတြင ထတေဝေသာ “Thaton Situation Update: Bilin Township, January to March

2018”, တြငၾကညပါ။286 KHRG မ ၂၀၁၈ ခႏစ၊ ဧၿပလတြင ထတေဝေသာ “Toungoo Field Report: Fighting grounds: land disputes, militarisation

and development challenges in a time of ‘peace’, December 2015 to December 2016”, တြငၾကညပါ။287 KHRG မ ၂၀၁၈ ခႏစ၊ ဇနနဝါရလတြင ထတေဝေသာ “Hpa-an Field Report: Explicit killing, fi ghting leading to massive

displacement, arbitrary taxation and the improvement of healthcare and education, January to December 2016”, တြငၾကညပါ။

ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔

78

79

လကလမးမမႏငေသးေသာ အမနတရားမား

(၃) ေျမယာသမးယျခငးႏင သဘာဝသယဇာတမားအား စမခန႔ခြျခငး (၃) ေျမယာသမးယျခငးႏင သဘာဝသယဇာတမားအား စမခန႔ခြျခငး

၂၀၁၂ ခႏစ၊ ပဏာမပစခတတကခကမႈရပစေရး သေဘာတညခကစာခပႏင NCA တ႔သည မားျပားေသာ ရငးႏးျမႇပႏမႈမား ဝငေရာကလာမႈ၏ အစျပရာျဖစသည။ ျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငးတြင အေျခခအ ေဆာကအဥး ဖြ႔ၿဖးတးတကမႈစမကနးမားႏင သဘာဝသယဇာတ ထတလပျခငးမား မားျပားလာေသာေၾကာင ေျမယာ အျငငးပြားမႈမားတးျမႇငခသည။ ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔၏ သေတသနျပခကမားအရ ေျမယာ သမးယျခငးမားသည ျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငးတစေလာကတြင ပမမားျပားလာသည။288 ေတာငငခရင၊ သေတာငႀကးၿမ႕နယမ အမးသမးတစဥးျဖစသ၏ ရငးလငးခကအရ “၂၀၁၅ ေနာကပငးမာ ကၽြနမတ႔ ရြာမာ ေျမသမးယမႈေတြ ပၿပးတးမားလာတယ။” 289 ထအခကက KWO ၏ အဖြ႔ဝငမ ထပေလာငး၍ “တခ႕ ေဒသခ လမႈအသကအဝနးေတြ အထးသျဖင ဖြ႔ၿဖးတးတကေရးစမကနးေတြရတ ေနရာမာ ေနတသေတြဟာ အရငက ထကစာရင ပဆးရြားတ လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈေတြ ႀကေတြ႔ေနရတယ။” 290 ပဂၢလက ကမၸဏမား၊ စးပြားေရး လပငနးရငမား၊ လကနကကငအဖြ႔မား၊ အစးရဌာနမားႏင ျမနမာလျခေရးတပဖြ႔မားအပါအဝင ေျမသမးယသအမားအျပားက ေျမယာသမးယျခငးအား ကးလြနလကရသည။

ဓေလထးတမး ေျမယာအသးျပမႈ လႊမးမးမႈရျခငး၊ ေျမယာစမခန႔ခြမႈစနစမားထေရာကမႈအားနညးၿပး တစခႏင တစခ ထပေနေသာေၾကာင တငးရငးသားနယစပေဒသမားရ ေကးလကေနျပညသမားသည ေျမယာသမးယ ျခငးက ခရေလရသည။ KNU ႏင ျမနမာအစးရႏစဖြ႔လး၏ ကယပငေျမယာမတပတငျခငးစနစမား ရၾကၿပး ၂၀၁၂ ခႏစမ စတင၍ ေျမယာပစစာရြကစာတမးမားက စတငထတေပးလကရသည။ သ႔ေသာ ေျမယာပစ စာရြကစာတမးမားအား ျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငးရ ေကးလကေနျပညသမားမ သးေလသးထမရသည အျပင ထစာရြကစာတမးမားသည ေျမယာသမးယျခငးမားအား အျပညအဝကာကြယေပးျခငး မရေပ။ KNU ၏ ေျမယာပစစာ႐ြကစာတမးမားအား ျမနမာအစးရမ အသအမတျပျခငးမရေပ။ ျမနမာအစးရ၏ ေျမယာပစ စာရြကစာတမး ကငေဆာငသမားမ ေျမယာသမးယခရမႈမားႏငပတသကၿပး ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔မ သတငးအခကအလကမား ေကာကယထားသည။291

အခ႕ေသာရြာသားမားမာ ကြျပားျခားနားေသာ ေျမယာမတပတငျခငးမားႏငပတသကၿပး အသပညာမား အားနညးေၾကာငးႏင ေျမယာမတပတငျခငးက နားလညသမားက ရြာသားမား၏ အားနညးခကက အသးခၿပး ေျမယာမားက သမးယရနျဖစေစေၾကာငး ေတာငငခရင၊ သေတာငၿမ႕နယမ အမးသမးတစဥးက တငျပခ သည။ “ပြငလငးျမငသာမႈန႔ ပတသကၿပး အေျခအေနေတြက ေကာငးလာေပမယ [ေျမယာအခြငအေရးန႔ပတ သကၿပး] ေဒသခရြာသားေတြရ႕မသနားမလညမႈေတြ ရေနေသးတယ။ ပညာတတတသေတြက ေျမယာဥပေဒန႔ ပတသကၿပး နားလညတယ။ ဒါေၾကာငသတ႔က ေျမန႔ပတသကတကစၥေတြက ဘယလ ရငဆငေျဖရငးရမလ သတယ။ ဒါေၾကာင ကၽြနမတ႔ရ႕ေျမေတြက သတ႔ရ႕ေျမေတြျဖစလာတယ။” 292 ေညာငေလးပငခရင၊ မနးၿမ႕နယတြင ေငြေၾကး ခမးသာသမားက ေနရပ ျပနလညေရာကရလာမည ဒကၡသညမား၏ ေျမယာမားအား သမးယလကရသညဟ ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔က ၂၀၁၉ ခႏစ၊ ဇနနဝါရလတြင သတငးေကာကယ ရရခ သည။ ဤသမားက ဓေလထးတမးအရ ေျမယာအသးျပလာေသာ ေဒသခမားအေနျဖင တရားဝငစာရြကစာ

288 KHRG မ ၂၀၁၈ ခႏစ၊ ၾသဂတလတြင “လထပါဝငခြငမရသည ဖြငၿဖးေရးစမကနးမား - ျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငးရ ေျမယာ သမးယမႈမားႏင ေကးလကစြမးရညလပေဆာငခကမား”, တြငၾကညပါ။

289 Source #41 တြင ၾကညပါ။290 Source #10 တြင ၾကညပါ။291 KHRG မ ၂၀၁၉ ခႏစ၊ ေမလတြင ထတေဝေသာ “Thaton District: Land Confi scation by the Super One Company in

Kyaikto Township, October 2018 ”, တြင ၾကညပါ။292 Source #41 တြင ၾကညပါ။

ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔

80

တမးမားမရျခငးက အခြငေကာငးယၿပး ျမနမာႏငငအစးရ၏ ေျမတငးဌာနသ႔ သြားေရာကကာ ေျမယာမားအား သတ႔၏ အမညျဖင မတပတငခၾကသည။ 293

ျမနမာႏငငအတြငးရ ေျမယာစမခန႔ခြမႈက ဥပေဒေပါငး ၇၀ ေကာ ပါဝငသည ရႈပေထြးေသာ မေဘာငမားျဖင စမအပခ ပလကရသည။ သ႔ေသာ ထဥပေဒတစခကမ ဓေလထးတမးေျမယာအား မတပတငရန နညးလမးမား ႏင ကာကြယေပးျခငးမရသကသ႔ အခ႕ေသာဥပေဒမားမာ ထဓေလထးတမး ေျမယာအသးျပမႈ စနစမားအား တရားမဝငျဖစေစသည။ ထအခကက ျမနမာအစးရ၊ တပမေတာ၊ ပဂၢလကႏင လကနကကငအဖြ႔မားမ ဆယစ ႏစမားစြာကပင ဓေလထးတမးေျမယာမားအား သမးဆညးမႈႏင ပါဝငပတသကရာတြင အျပစေပး အေရးယခရ ျခငး တစစတစရာမရေပ။၂၀၁၈ ခႏစ၊ စကတငဘာလတြင ျပငဆငေရးဆြခေသာ ေျမလြတေျမလပေျမရငး စမခန႔ခြမႈဥပေဒ (VFV)အရ ၂၀၁၉ ခႏစ၊ မတလမ စတင၍ ေျမလြတေျမလပေျမရငးဟ သတမတထားေသာ ေျမယာမားေပၚတြင လပကငစားေသာကလကရေသာ ျပညသမားအေနျဖင ပငနကကးေကာမႈျဖင တရားစြ ခရႏငၿပး ေထာငဒဏ (၂)ႏစအထ ကခရႏငသည။

ျပညသအမားစက အဆပါဥပေဒတညရေနေၾကာငးက မသၾကေပ။ အခ႕ေသာသမားမာ ထဥပေဒ ျပနလညျပငဆငေရးဆြေနေၾကာငးက သေသာလညး အမားစက မသရၾကပါ။ သ႔ေသာ ရြာသားအမားစက ယခအခါ (ေျမယာမတပတငျခငး မရေသးသည) ဓေလထးတမးေျမယာမား ထဥပေဒထတြင ပါဝငေနသညက မသၾက ေပ။294 ေျမဧက သနး ၅၀ တြင ၈၂ ရာခငႏႈနးမာ ေျမလြတေျမလပေျမရငးအျဖစ အစးရမသတမတထားၿပး ထေျမမားမာ ဓေလထးတမး ေျမယာအသးျပမႈအား အဓကကငသးေသာ တငးရငးသားေဒသမားတြင တညရသည။ ဤဥေပဒအား ျပငဆငမႈသည ႀကးမားသည ေျမသမးမႈမား ႏင ေဒသခ ေငြရငေၾကးရငမားအား ေျမယာသမးယမႈမား ဆကလကျပလပႏငရနအတြက သတငးအခကအလက ပမရရေစသည။ ထဥပေဒသည ျမနမာႏငငအတြငးရ သနးေပါငးမားစြာေသာ ေတာငသမား၏အသကေမြးဝမးေကာငးျပမႈမားအား ၿခမးေျခာက လကရၿပး အထးအကအညလအပေသာ သမားျဖစသည ျပညတြငးေနရပေရႊ႕ေျပာငး ေနထငသမားႏင ဒကၡ သညမား ပမမားျပားလာေစသည။ ျမနမာအစးရအေနျဖင ဓေလထးတမးေျမယာမားအား ကာကြယေစာငေရာက ေပးမညဟေသာ အခကမားပါသည ၂၀၁၆ ခႏစ ေျမယာအသးခမႈ မဝါဒက လကေတြ႔ အေကာငအထညေဖာရန ကတကဝတျပခသည။ သ႔ေသာလညး ေျမလြတေျမလပေျမရငး စမခန႔ခြမႈဥပေဒ (VFV)နင ၂၀၁၉ ခႏစအတြငး ထဥပေဒအား ျပငဆငခကမားသည ေျမယာအသးခမႈမဝါဒႏင ရငးလငးစြာဆန႔ကငေနသည။

NCA ေရးထးၿပးေနာက လကနကကငတပဖြ႔ဝငမား၏ ေျမယာသမးယျခငးမားNCA ေရးထးၿပးေနာက လကနကကငတပဖြ႔ဝငမား၏ ေျမယာသမးယျခငးမား

NCA အပဒ ၉ တြင တပမေတာႏင EAOs အေနျဖင ေဒသခမား၏ ေျမယာမားက အတငးအဓမၼ သမးယျခငးႏင လႊေျပာငးျခငးမားမျပလပရန တားျမစထားပါသည။ ထသမားအေနျဖင ျပညသလထထမ ေငြ၊ စညးစမဥစၥာ၊ လပအားႏင ဝနေဆာငမႈမားက အတငးအဓမၼေတာငးခရယျခငးမား ေ႐ာငၾကဥရမည။ သ႔ေသာလညး NCA ေရးထးၿပးေနာကပငးတြင တပမေတာႏင ၎၏လကေအာကခ BGF အဖြ႔မားမ ဆကလကက းလြနလကရသည ေျမသမးမႈသးခႏင ပတသကၿပး ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔မ သတငးအခကအလက ရယခသည။ ဤအခကက ေျမယာသမးယျခငးသည ဆကလကျဖစပြားလကရသည ျပနာတစရပျဖစေၾကာငး မးေမာငးထးျပလကရ သည။295

293 KHRG မ ၂၀၁၉ ခႏစ၊ ဇနနဝါရလတြင ထတေဝေသာ “Nyaunglebin Situation Update: IDPs face diffi culties returning to their villages of origin”, တြင ၾကညပါ။

294 ဤ “Most Farmers Do Not Know about the Vacant, Fallow and Virgin Land Management Law as the Grace Period to Register Closes”, NAMATI,31 March 2019 တြင ၾကညပါ။

295 KHRG မ ၂၀၁၉ ခႏစ၊ မတလတြင ထတေဝေသာ “Do Not Trespass: Land Confi scations by Armed Actors in Southeast Myanmar”, တြငၾကညပါ။

81

လကလမးမမႏငေသးေသာ အမနတရားမား

၂၀၁၆ ခႏစ၊ ၾသဂတလ ၁၀ ရကေန႔တြင ဘရငေနာငတပမေတာ စစသငတနးေကာငးမ ေတာငငခရင၊ ထနး တပငၿမ႕နယမ ေဒသခမားပငဆငသည စကပးေျမဧက ၁၈၅၁ က အတငးအဓမၼသမးယခသည။296 ထ နညးတစြာ ၂၀၁၇ ခႏစ၊ ေအာကတဘာလ ၅ ရကေန႔တြင ဗလဒးတလ ဥးေဆာငသည BGF အမတ ၁၀၁၅ ဖာပြနခရင၊ ပငကၿမ႕နယရ ေဒသခ ၁၁ ဥး ပငဆငသည ေျမမားက သမးယခသည။ ထေျမမားထမ အခ႕က အျခားေသာေကးရြာမားသ႔ ေရာငးခခၿပး အခ႕က ေစတတညရာတြင အသးျပခသည။297

၂၀၁၇ ခႏစ၊ ဇြနလတြင လကခရရေသာ ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔၏ သတငးအခကအလကမားအရ ေတာငင ခရင၊ ပဥးမနားၿမ႕နယမ အမးသမးတစဥးက ၂၀၁၀ ခႏစတြင တပမေတာမ သမတ႔၏ေျမအား သမးယခသည ဟ ေၾကညာၿပးေနာက သမ၏ေျမေပၚမ ႏငထတခခရသည။ “၂၀၁၇ ခႏစ၊ မတလ ၁၇ ရကေန႔မာ တပမေတာ စစသားေတြ ကၽြနမတ႔ရ႕အမကလာၿပး ကၽြနမတ႔က ကးေကာေႏာငယကသေတြဆၿပး ပစတာေတြလာကပ တယ။ ၂၀၁၇ ခႏစ၊ မတလ ၁၉ ရကေန႔မာ တပရငးမးက အစညးအေဝးေခၚတယ။ အဒမာသက ကၽြနမတ႔ ေနေနတေျမေတြက တပမေတာက ၂၀၁၀ ခႏစကတညးက သမးထားတယဆတာက ေျပာျပတယ။ အဒ ေနာကမာသတ႔က ကၽြနမတ႔ေျမက ျခစညးရးခတၿပး ကၽြနမတ႔ကထြကသြားခငးတယ။ ကၽြနမတ႔ရ႕ ေျမေတြက ၂၀၁၇ ခႏစ၊ ဧၿပလကန ေနာကဆးရငးထားရမယလ႔ ေျပာတယ။” 298

ဖာပြနခရင၊ လေသာၿမ႕နယမ အမးသမးတစဥးက တပမေတာ၏ေျမယာသမးယမႈမား အထးသျဖင လမးေဖာကလပမႈအတြက ေျမသမးရာတြင အၾကမးဖကၿခမးေျခာကမႈမား ပါဝငခေၾကာငး ရငးျပခသည။ “တပမေတာက လယမပေလာမာ ဒလမးလာေဖာကေတာ သတ႔က ေဒသခေတြရ႕ေျမေတြ စကခငးေတြ ေပၚမာ ဒတငးဝငၿပးေဆာကၾကတယ။ ဒါက ေဒသခေတြအတြက အရမးအခကအချဖစေစတယ။ လယမ ပေလာ၊ ေဆာမပေလာန႔ ေဟေဂၚလဒ ေဒသခေတြက ဒါကခြငမျပဘး။ သတ႔က လမးမလခငဘး။ ဒါေပမယ သတ႔က ကၽြနမတ႔က ေသနတန႔ခနမာစးေတာ သတ႔က ရပလ႔သြားမေျပာရဘး။ ကၽြနမတ႔က သတ႔ကေၾကာက ရတယ။” 299

ရားပါးျဖစစဥျဖစသည ျမနမာလျခေရးတပဖြ႔မားမ ေဒသခမားႏင ေျမယာသမးယမႈအေရးကစၥအား အသေပး ေဆြးေႏြးသေဘာတညခကလာယျခငး ျပလပခေသာလညး ထအစညးအေဝးမားသည ထးစအားျဖင အႏင အထကျပကငမႈမား ပါဝငသည။ ၂၀၁၇ ခႏစတြင BGF မ ေရႊကကလေဒသခမား၏ ေျမယာမားအား ေပါကေစးထကေလာၿပး ေရာငးရနအတြက တြနးအားေပးခသည။ ဤသညမာ NCA ၏ အပဒ(၉) အား ရငးလငးစြာ ခးေဖာကေနျခငးျဖစသည။ ထေျမသမးယျခငးသည တရတၿမ႕စမကနးတညေဆာကေရးလပငနးႏင စပဆကမႈရႏငသည။ တရတၿမ႕စမကနးသည ျမနမာႏငငႏင ထငးႏငငအၾကား စးဆငးလကရေသာ ေသာငရငးျမစကမးနေဘးတြင အပနးေျဖရာေနရာ တညေဆာကရနျဖစသည။ အဓက ရငးႏးျမႇပႏသမာ တရတႏငင၏ အစးရပငကမၸဏတစချဖစေသာ ဂလငးယာတငအဖြ႔ (Jilin Yatai Group) ျဖစသည။ ထကမၸဏ သည အဆငျမငအမယာမား၊ ဟတယမား၊ ေစးဝယစငတာမားႏင အျခားေသာ ေလာငးကစားရမားေဆာက လပရနအတြက BGF ႏင သေဘာတညခက လကမတေရးထးၿပးျဖစသည။300

296 KHRG မ ၂၀၁၈ ခႏစ၊ ေမလတြင ထတေဝေသာ “Toungoo Situation Update: Thandaunggyi Township, August to November 2017”, တြင ၾကညပါ။

297 KHRG မ ၂၀၁၈ ခႏစ၊ မတလတြင ထတေဝေသာ “Hpa-an Situation Update: Paingkyon Township, Hlaingbwe Township and Nabu Township, November 2016 to October 2017”, တြင ၾကညပါ။

298 KHRG မ ၂၀၁၉ ခႏစ၊ မတလတြင ထတေဝေသာ “Do Not Trespass: Land Confi scations by Armed Actors in Southeast Myanmar”, တြငၾကညပါ။

299 Source #73 တြင ၾကညပါ။300 KHRG မ ၂၀၁၈ ခႏစ၊ ေမလတြင ထတေဝေသာ “Hpa-an Interview: Mann F---, March 2018”, KHRG မ ၂၀၁၉ ခႏစ၊

ေမလတြင ထတေဝေသာ “Do Not Trespass” Land Confi scation by Armed Actors in Southeast Myanmar”, တြင ၾကညပါ။

ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔

82

၂၀၁၅ ခနစတြင NCA ေရးထးျခငးႏင တကပြျဖစပြားရာနယေျမမားတြင တညၿငမမႈမားရလာျခငးေၾကာင လကနကကငတပဖြ႔ဝငမား၏ ယခငကသမးယခေသာေျမယာမားအား ၎တ႔ထ ျပနလညေပးအပလာႏငသည ဟ ေဒသခမားက ယဆလကရသည။ ဤေမာလငခက မျပညမေသးသညအတြက ေျမသမးခရသည ေဒသခ ရြာသားမား၏ စားဝတေနေရးအခကအခမားက ျဖစေပၚေစသည။ ၂၀၁၆ ခႏစ၊ မတလတြင NLD မ အစးရ အာဏာရရၿပးေနာက “လယယာေျမႏင အျခားေျမမား သမးယျခငးခရမႈမား ျပနလညစစစေရး ဗဟေကာမတ” အား ဖြ႔စညးခၿပး ထအဖြ႔မ ေျမသမးမႈမားအား ေျခာကလအတြငး ေျဖရငးေပးမညဟ ေၾကညာခသည။ ထေကာ မတမ ေထာငႏငခေသာ ေျမသမးမႈအေရးကစၥမားအား ေျဖရငးၿပးျဖစေသာလညး ေထာငခရသည အျခား ေျမသမးမႈမားစြာ ေျဖရငးရနကနရေနေသးသည။301

ပဂၢလကကမၸဏမားမ ေျမသမးယျခငးႏင အရငးအျမစစမအပခပမႈျပနာ ပဂၢလကကမၸဏမားမ ေျမသမးယျခငးႏင အရငးအျမစစမအပခပမႈျပနာ

ျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငး၏ လျခေရးတညၿငမမႈအေျခအေနသည စးပြားေရးလပငနး အခြငအလမးအသစ မားအား ဖနတးေပးသည။ ၂၀၁၅ ခႏစ၊ ေအာကတဘာလတြင NCA ေရးထးၿပးေနာကပငး ပဂၢလကကမၸဏမ ေျမသမးယျခငးႏငပတသက၍ အစရငခစာ ၅ ခက ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔မ လကခရရခသည။ ေဒသ အတြငးရ ေျမယာမားႏင သဘာဝသယဇာတမားက တးျမငအသးျပျခငးမားအျပင အေျခခအေဆာကအအ ေဆာကလပေရး စမကနးမားအား အေကာငအထညေဖာေနမႈမားသည အရငးျမစစမအပခ ပမႈႏင ပတသက၍ စနေခၚမႈတစရပျဖစသည။ အမနတြင ထလပေဆာငမႈမားသည ေဒသချပညသမားအတြက အကးအျမတ မရေပ။ ေညာငေလးပငခရင၊ ေကာကတခါးၿမ႕နယမ အမးသားတစဥး၏တငျပခကအရ “ကရငျပညနယမာ ေဒသချပညသေတြအတြက အကးအျမတမရတ ေရႊတးတာတ႔လ သဘာဝသယဇာတ ထတလပတလပငနး ေတြကကမၸဏန႔ ျမနမာအစးရက လပေနၾကတယ။ အကးအျမတအနညးငယပ KNU ေခါငးေဆာင တခ႕ဆက ေရာကတာ။ တျခားေဒသချပညသေတြ ဘာအကးမမခစားရဘး။” 302

ပဂၢလကကမၸဏေတြက သတ႔၏လပငနးမားက သဘာဝပတဝနးကငအေပၚ သကေရာကမႈရမရ စဥးစားမႈ မရပ လပေလရပါသည။ အမားအားျဖငေဒသခမား၏ အသကေမြးဝမးေကာငးလပငနးအတြက မခရသည ေျမယာမားအား ဖကဆးျခငး သ႔မဟတ သမးယျခငးမားက ျပလပေလရသည။ ေညာငေလးပငခရင၊ ေကာက တခါးၿမ႕နယမ အမးသားတစဥးက သ၏ေကးရြာအတြငးရ စကပးေျမမားအား စးပြားေရးလပငနးရငမားက ဖကဆးခပက ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔အား ရငးျပခသည။ “ကမၸဏက သတ႔ရ႕ စမကနးဝငၿပးတာန႔ ကၽြန ေတာတ႔ရ႕ ေျမဆလႊာေကာငးတေျမေတြလညး ေကာကေတြန႔ စကပးလ႔မရေတာတ ေျမေတြျဖစကနတယ။ ကမၸဏက ေရကာတာေဆာကဖ႔ ေျမေတြသမးေတာ ကၽြနေတာတ႔ရ႕ ရြာအနးက ေျမေတြက ဆးရႈးရတယ။ သတ႔ ေရႊတးတလပငနးလပတာန႔ ကၽြနေတာတ႔စပါးစကဖ႔သးတ ေျမဆလႊာေကာငးတ ေျမေတြလညးပကစး ကနတယ။” 303 ၿမတ-ထားဝယခရင၊ တနသၤာရ ၿမ႕နယမ အမးသားတစဥးက သတတးေဖာမႈလပငနးမား ေၾကာင ေဒသတြငးရ ေရသြငးျခငးလပငနးမားက ထခကပကစးေစေၾကာငးက တငျပခသည။ “တခ႕အဖြ႔ေတြ က ရြာသားေတြရ႕ ကြမးျခေတြေဘးမာ ခတးတာေတြလာလပေတာ ဒါက ပကစးဆးရႈးမႈက ျဖစေစတယ။ ဒါအျပင ခတးတာက ေရကလညးညစညမးေစတယ။ ဒါအျပင ေရေနသတဝါမားက ထခကေစတအျပင ရြာသားမားအတြကလညး အခကအခၾကေတြ႔ေစတယ။” 304

ေညာငေလးပငခရင၊ ေကာကႀကးၿမ႕နယမ အမးသားတစဥးကလညး အေျခခအေဆာကအဥး စမကနးမားႏင သဘာဝသယဇာတမားအား အလြနအကၽြထတယမႈမားသည အသကေမြးဝမးေကာငးလပငနးမားအေပၚ

301 ဤ “Nothing for Our Land’ – Impact of Land Confi scation on Farmers in Myanmar”, Human Rights Watch, 17 July 2018 တြင ၾကညပါ။

302 Source #22 တြင ၾကညပါ။303 Source #49 တြင ၾကညပါ။304 Source #24 တြင ၾကညပါ။

83

လကလမးမမႏငေသးေသာ အမနတရားမား

ဆးရြားစြာ သကေရာကမႈရေၾကာငး တငျပခသည။ “ေရကာတာတညေဆာကမႈ စမကနးေတြ၊ ေရႊတးေဖၚတာ ေတြန႔ သစေတာျပနးတးမႈေတြက လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈေတြက အဓကျဖစေစတအခကေတြျဖစတယ။ စးပြားေရးသမားေတြရ႕ သစထတလပမႈေတြက သစပငေတြ အမားႀကး ဆးရႈးရတယ။ သစေတာျပနးတးမႈေၾကာင ကၽြနေတာတ႔ရ႕ လယယာေျမေတြေရျမပကနေတာ ဒါက ကၽြနေတာတ႔ရ႕ အသကေမြးဝမးေကာငးလပငနးကထခကတယ။” 305 ေညာငေလးပငခရင၊ ေကာကႀကးၿမ႕နယမ အျခားအမးသားတစဥးကလညး စးပြားေရး လပငနးမား သ႔မဟတ အေျခခအေဆာကအဥးေဆာကလပျခငးမား၏ ဆးကးသကေရာကႏငမႈမားက ေဒသခမားအား ထလပငနးမားမလပေဆာငမ ႀကတငအသေပးရနလေၾကာငး ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔သ႔ တငျပခသည။ “ဥပမာအားျဖင ကမၸဏတစခက ကၽြနေတာတ႔ရ႕ေဒသမာ ဖြ႔ၿဖးေရးလပငနး လပေတာမယဆရင အဒစမကနးကရရမယ အကးအျမတန႔ဆးကးေတြက ကၽြနေတာတ႔က ႀကတငေျပာျပထားသငတယ။” 306

ကမၻာကလသမဂၢ၏ ဌာေနတငးရငးသားဆငရာအခြငအေရး ေၾကညာစာတမး (UNDRIP) ၏ အပဒ ၃၂ တြင ဌာေနတငးရငးသားလမးမားသည မမတ႔၏ေျမယာ၊ ပငနကနယေျမ၊ သဘာဝအရငးအျမစမားက အသးျပေရး အတြကေသာလညးေကာငး၊ ဖြ႔ၿဖးေရးအတြကေသာလညးေကာငး၊ မဟာဗဟာေရးဆြခမတျခငး၊ ဥးစားေပး ေရြးခယသတမတျခငး စသညအခြငအေရးရသည။ ထ႔အျပင ဌာေနတငးရငးသားလမးမား၏ ေျမယာ၊ ပငနကနယေျမ သဘာဝအရငးအျမစေပၚ သကေရာကမႈရႏငသညစမကနးမား အထးသျဖင သယဇာတ၊ေရႏင အျခားအရငးအျမစမား၊ တးေဖာသးစြျခငးႏင သကဆငေသာစမကနးမားက အတညမျပမ ႏငငေတာသည စတရငးေစတနာအမနျဖင ဌာေနတငးရငးသားလမ းမားအား လြတလပ၍ ႀကတငအသေပး သေဘာတညခက ရယသညစနစႏင လြတလပစြာဆႏၵသေဘာထားေဖာထတမႈအရ ထြကေပၚလာသည သေဘာတညမႈရယ ႏငရနအလ႔ငါ သကဆငရာဌာေနတငးရငးသားလမးမား၏ ကယစားလယ၊ အဖြ႔အစညးမားႏင ညႇႏႈငးပးေပါငး ေဆာငရြကရမည။

ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔၏ သတငးအခကအလကမားအရ ျမနမာအစးရသည ထအခကမားအား လကနာရန အျမတေစပကကြကခသျဖင ကရငတငးရငးသားမားအား ၎တ႔၏ေျမႏင သယဇာတမား သးစြခြငက ျငငးပယ သကသ႔ျဖစသည။ ပ၍အေရးႀကးသညမာ အစးရသညႏငင၏ ဥပေဒမေဘာငအတြငးပါရေသာ ဌာေနတငး ရငးသားမားႏင တငးရငးသားလမးမား၏အခြငအေရးက ကာကြယရနအတြက ပကကြကခသည။ ၂၀၁၅ ခႏစ တငးရငးသားလမးမား၏ အခြငအေရးက ကာကြယေစာငေရာကသည ဥပေဒ ပဒမ ၅ တြင ေဖာျပထား သညမာ ဌာေနတငးရငးသားမားအေနျဖင စးပြားေရးလပငနးမား ၎တ႔၏နယေျမအတြငး လာေရာက လပကငျခငးမျပမ ျပညစတကေသာ သတငးအခကအလကမားက ရရသငသည။ ထနညးတစြာ ၂၀၁၆ ခႏစ ျမနမာရငးႏးျမႇပႏမႈဥပေဒ၏ အပဒ ၆၅ တြငလညး တငးရငးသားမား၏အခြငအေရးႏင ဓေလထးတမး မားက ေလးစားရနလအပေၾကာငး ေဖာျပထားသည။

ေျမယာအေရး။ ၿငမးခမးေရးျဖစစဥအတြက အႏရာယတစခ ေျမယာအေရး။ ၿငမးခမးေရးျဖစစဥအတြက အႏရာယတစခ

ေျမယာသမးယျခငးသည ဗမာႏင အျခားတငးရငးသားတ႔ၾကားရ ဆကလကျဖစေပၚေနေသာ တငးရငးသား အခငးခငးၾကား တငးမာမႈမားက ပမဆးရြားေစသည။ ေညာငေလးပငခရင၊ မနးၿမ႕နယမ အမးသားတစဥးက တငျပခသညမာ “ကၽြနေတာတ႔ေတြ တျခားတငးရငးသားေတြန႔ အဆငေျပေအာင အေကာငးဆး ႀကးစားၿပးေန တယ။ ကၽြနေတာတ႔ အခကအခ နညးနညးပရတယ။ တကပြေတြျဖစတနးက ကၽြနေတာတ႔ေဒသရ႕အေဝးမာ ေနခရတယ။ အဒအခနမာ လေတြကလာၿပး ကၽြနေတာတ႔ရ႕ေျမေပၚမာ ေနခၾကတယ။ ဒါကကၽြနေတာတ႔ ဘယလျပနရေအာငလပရမလ မသဘး။ သတ႔က ဒါေတြန႔ပတသကၿပး တကရကေျပာရင သတ႔က ခြျခားဆက ဆတယလ႔ ထငလမမယ။ ဒါက ကၽြနေတာတ႔ၾကားမာ ျပနာျဖစေစမာစးတယ။ ဒါေၾကာင သတ႔က

305 Source #4 တြင ၾကညပါ။306 Source #74 တြင ၾကညပါ။

ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔

84

ကၽြနေတာတ႔ မေျပာဘး။” 307 အလားတအေျခအေနမားသည ျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငးရ တညရေနၿပး ေသာတငးရငးသားအခငးခငးၾကား ဆကဆေရးက ပမေျပလညေစႏငမည။

ေျမလြတေျမလပေျမရငးဥပေဒ (VFV) ႏင ထဥပေဒအား အတညျပျခငးမားသညလညး KNU ႏင ျမနမာအစးရ တ႔အၾကား တငးမာမႈမားက ပမျဖစေပၚေစသည အခကမားျဖစသည။ ၂၀၁၈ ခႏစ၊ ဒဇငဘာလ ၁၅ ရကေန႔တြင KNU မ ထေျမလြတေျမလပေျမရငးဥပေဒ (VFV) အား ပယဖကရနအတြက ေတာငးဆမႈစာတမးတစေစာငက ထတျပနခသည။ ဤအေျခအေနတြင KNU ၏ ဗဟေျမယာေကာမတမအဖြ႔ဝငတစဥးက ထဥပေဒအား ပယဖကမႈ မျပလပပါက ႏစဖကအဖြ႔မားအၾကား ယၾကညမႈအား ထခကမႈရေစႏငသညဟ ေထာကျပခသည။ ထဥပေဒသည လကရၿငမးခမးေရးျဖစစဥအားလညး ထခကပကစးေစႏငေၾကာငး ထပေလာငးေျပာၾကားခ သည။308

307 Source #13 တြင ၾကညပါ။308 ဤ “KNU Calls for Govt’s to Tear-up it’s Vacant, Fallow and Virgin Land Management Law”, Karen News, 21

December 2018 တြင ၾကညပါ။

85

လကလမးမမႏငေသးေသာ အမနတရားမား

ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔

86

(ခ) ေဒသခမား၏ ၿငမးခမးေရးျဖစစဥအေပၚ အျမငသေဘာထားမား(ခ) ေဒသခမား၏ ၿငမးခမးေရးျဖစစဥအေပၚ အျမငသေဘာထားမား

၁) ေဒသခအသကအဝနး၏ ပါဝငပတသကခြငအားနညးျခငး၁) ေဒသခအသကအဝနး၏ ပါဝငပတသကခြငအားနညးျခငး

ၿငမးခမးေရးျဖစစဥအေပၚနားလညသေဘာေပါကမႈ အားနညးျခငး ၿငမးခမးေရးျဖစစဥအေပၚနားလညသေဘာေပါကမႈ အားနညးျခငး

ေမးခြနးေျဖၾကားသ သးပတစပက ၎တ႔အေနျဖင NCA ႏင ပတသကၿပး အေျခခ နားလညသေဘာေပါကျခငးပင အားနညးေၾကာငး ေျပာခသည။ ဒးပလာယာခရင၊ ဝငးေရးၿမ႕နယမ အမးသမးတစဥးက တငျပသညမာ “ကၽြနမကေတာ အပစခတရပစေရးန႔ပတသကၿပး ဘာမ မသဘး။ အပစခတရပစေရးန႔ ပတသကတာအားလးက အာဏာပငလႀကးေတြကပ စစဥၾကတာ။ ဒါန႔ပတသကျပး ဘာမမၾကားမဘး ဘာလ႔လဆေတာ ကၽြနမတ႔က ေဆြးေႏြးတငပငညႇႏႈငးမႈေတြမာ မပါခဘး။” 309 အေၾကာငးရငးတစခမာ ျမနမာအစးရအေနျဖင NCA ႏင ပတသကၿပး ျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငးတြင အသပညာေပးမႈမားက အနညးငယသာ ျပလပခသည။ ေတာငငခရင၊ သေတာငႀကးၿမ႕နယမ အမးသားတစဥးက “အရပဖကလမႈအဖြ႔အစညးေတြန႔ KNU ကလာၿပး အသပညာေပးတာလပမ ကၽြနေတာတ႔ NCA န႔ပတသကၿပး သရတယ။ ဒါေပမယ ျမနမာအစးရကေတာ ေဒသတြငးမာ NCA န႔ပတသကၿပး အသပညာေပးတာေတြမလပဘး။” 310 ေရဒယသတငးမားအား သတငး အခကအလကရရရနအတြက အဓကအသးျပေနေသာ ေမးခြနးေျဖၾကားသမားအေနျဖင ေရဒယအစအစဥ မားမာ ျမနမာဘာသာစကားျဖငျဖစသညအတြက ၿငမးခမးေရးႏငပတသကေသာ အခကအလကမားက နားလညရန စနေခၚမႈမားၾကေတြ႔ေနၾကရသည။ ဖာပြနခရင၊ ဘးသၿမ႕နယမ အမးသားတစဥးက “ၿငမးခမးေရး ျဖစစဥက ဘာတးတကမႈမမရဘး။ ကၽြနေတာ သတငးအခကအလကပရေအာငလ႔ BBC န႔ VOA ကနားေထာင တယ။ ကၽြနေတာက ဗမာလသပနားမလညဘး။ ကၽြနေတာ တခ႕စကားလးေတြက နားမလညရင ဒါန႔ပတ သကၿပးေတာ တစေယာကေယာကကလာၿပး ကၽြနေတာက ရငးျပေစခငတယ။” 311

ေမးခြနးေျဖၾကားသ အေတာမားမားက NCA ႏငပတသကၿပး ပမေလလာလေၾကာငး ၎တ႔၏ ဆႏၵရသညက ေဖာျပခသည။ ေညာငေလးပငခရင၊ ေကာကႀကးၿမ႕နယမ အမးသားတစဥးက ထအေၾကာငးက အလြနေလ လာလေၾကာငးက ဆကလကၿပး ဤသ႔ တငျပပါသည။ “ကၽြနေတာတ႔ရ႕ေခါငးေဆာငေတြက အပစခတရပစေရး စာခပက လကမတေရးထးခၾကတယ။ ကၽြနေတာတ႔က သတ႔ရ႕သားသမးေတြဆေတာ ဒါကကၽြနေတာတ႔န႔ ဆငတယ။ ကၽြနေတာတ႔လ ေဒသခေတြက စစမနတၿငမးခမးေရးက လအပတယ။ ကၽြနေတာတ႔ တကပြေနာက တစႀကမထပျဖစမာက မလလားဘး။ တကယလ႔ ကၽြနေတာတ႔ရ႕ေခါငးေဆာငေတြက NCA ရ႕ သေဘာတည ခကေတြက အျပညအဝလကနာဖ႔ အေကာငးဆးႀကးစားၾကမယဆဒါက ရြာသားေတြက ေပာရႊငေစမာပ။ ကၽြနေတာတ႔အေနန႔ကေတာ တကပြေနာကတစႀကမထပမျဖစဖ႔ တကယေမာလငတယ။ ကၽြနေတာတ႔ရ႕ ေခါငးေဆာငေတြဆကေန NCA န႔ပတသကၿပး စာလကခရတယ။ သတ႔က အစညးအေဝးေခၚၿပးေတာ အဒစာ ကေဝခတယ။ ကၽြနေတာတ႔က အဒစာက ဗမာလအရငေပးတယ။ ေနာကေတာ ကရငလျပနေပးတယ။ ကၽြနေတာတ႔ရြာသားေတြလညး အဒစာက ဖတရတယ။ အဒစာက အမတငးမာတစအပစမရေပမယ တစရြာက သးေလးအပေတာရတယ။ တခ႕အဖြ ႔အစညးေတြကလညး အဒါန႔ပတသကၿပး အသပညာေပးတာေတြ လပၾကတယ။” 312

ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥအေပၚ ပေပါငးပါဝငမႈအားနညးျခငးၿငမးခမးေရးလပငနးစဥအေပၚ ပေပါငးပါဝငမႈအားနညးျခငး

ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥႏင ပတသကၿပး နားမလညေသာ သ႔မဟတ လပငနးစဥတြင မညသ႔ပါဝငရမညက မသေသာသမားအေနျဖင ပးေပါငးပါဝငလမႈ ရၾကသည။ ဥပမာအားျဖင ဖာပြနခရင၊ ဘးသၿမ႕နယမ အမးသမး

309 Source #75 တြင ၾကညပါ။310 Source #35 တြင ၾကညပါ။311 Source #7 တြင ၾကညပါ။312 Source #6 တြင ၾကညပါ။

87

လကလမးမမႏငေသးေသာ အမနတရားမား

တစဥးက “ကၽြနမလညး ပါဝငခငတယ။ တကယလ႔ ဒၿငမးခမးေရးလပငနးစဥက ဥးေဆာငေနၾကတသေတြရရင ကၽြနမက သတ႔ကေထာကပၿပး သတ႔န႔အတတအလပ လကလပမယ။ ဒါကလပဖ႔အတြက ကၽြနမကယတင ဒလပငနးစဥက ေသခာနားမလညဘး။” 313 အခ႕ေသာသမားအတြက ဤစတဆႏၵသည တာဝနအရ ျပညသ တစဥးအေနျဖင ပါဝငျခငးမဟတပ ဒမကေရစလမးစဥအား ပပးမႈေပးရနအတြကျဖစသည။ ဥပမာအားျဖင ၿမတ-ထားဝယခရင၊ တနသၤာရၿမ႕နယမ အမးသမးတစဥးက “ကၽြနမတ႔ရ႕ေခါငးေဆာငေတြက ၿငမးခမးေရး လပငနးမာပါဖ႔ဆးျဖတေတာ ကၽြနမတ႔အရမးဝမးသာတယ။ ဒါေပမယ ကၽြနမအေနန႔ ကၽြနမရ႕ေခါငးေဆာငေတြ ကအၾကျပခငတာက သတ႔ရ႕ႏငငေရးစကားဝငးေတြက ေအာကေျခကေနစၿပး သြားဖ႔လပသငတယ။ ဆလ တာက ေဒသချပညသေတြက ထညသြငးစဥးစားေပးဖ႔ေပါ။” 314

ေမးခြနးေျဖၾကားသအခ႕က ၿငမးခမးေရးျဖစစဥႏငပတသကၿပး ဆးျဖတခကချခငးမားတြင အရပသား ကယစားလယမား ပမပါဝငသငသညဟ ထငျမငၾကသည။ ေတာငငခရင၊ ထနးတပငၿမ႕နယမ အမးသား တစဥး၏အဆအရ “အရပသားေတြန႔ ေဒသခေတြရ႕ဆႏၵေတြလညး ပါသငတယ။ သတ႔ေတြလညး KNU၊ အစးရန႔ တပမေတာတ႔ရ႕ေတြ႔ဆမႈေတြမာ ပါဝငသငတယ။ အရပသားေတြက ပမားတယဆရင အရပသားကယ စားလယေတြ ပၿပးပါသငတယ။ အခကေတာ အစးရဘကကဆယေယာက၊ တငးရငးသားလကနကကငက ဆယေယာကဆရင အရပသားက ေျခာကေယာကပပါတယ။ အရပသားေတြက ဒၿငမးခမးေရးလပငနးစဥန႔ ပတသကၿပး နားမလညဘးဆတာက သတ႔ရ႕ပါဝငပတသကမႈ နညးလ႔ျဖစတယ။” 315

ေတာငငခရင၊ ထနးတပငၿမ႕နယမ အမးသားတစဥးက လတငးၿငမးခမးေရးျဖစစဥတြင ပါဝငသငေၾကာငး ထပေလာငးေျပာၾကားခသည။ “ဆငးရသားအားလးလညး ဒၿငမးခမးေရးျဖစစဥမာပါဝငၿပး သတ႕ရ႕အေတြး ေတြန႔ အၾကဥာဏေတြက တငျပခြငရသငတယ။ တကယလ႔ ဒၿငမးခမးေရးျဖစစဥမာ အားလးသာ ပါဝငလာမယ ဆ ဒါကကၽြနေတာတ႔က ေရရညတညတတၿငမးခမးေရးက ေပးလမမယ။ ကၽြနေတာတ႔အေနန႔ ဒၿငမးခမးေရး ျဖစစဥမာ ပညာတတေတြကပမထညသငဘး။ ဆကကားသမားေတြ၊ လယသမားေတြန႔ ေတာငယာလပတသ ေတြက ဒျဖစစဥမာ ပါဝငခြငမရဘးဆရင ကၽြနေတာတ႔ေရရညတညတတ ၿငမးခမးေရးကရမာမဟတဘး။ စစသားေတြ၊ ေခါငးေဆာငေတြ၊ သမၼတေတြ၊တငးရငးသားေခါငးေဆာငေတြ၊ ဆရာဝနေတြန႔ သနာျပေတြလညး ဒၿငမးခမးေရးျဖစစဥမာ ပါဝငသငတယ။ လတငး ဘယအေျခအေနမဆ ဒၿငမးခမးေရးျဖစစဥမာ ပါဝငလာမယ ဆရင ကၽြနေတာတ႔ ေရရညတညတတ ၿငမးခမးေရးက ရရမာျဖစတယ။” 316

(၂) ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥအေပၚ ယၾကညမႈအားနညးျခငး(၂) ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥအေပၚ ယၾကညမႈအားနညးျခငး

အေျခအေနအေျမာကအမားေၾကာင ၿငမးခမးေရး ျဖစစဥအေပၚ ယၾကညမႈအားနညးေစၿပး ျမနမာျပညအေရ႕ ေတာငပငးတြင ေရရညတညတေသာ ၿငမးခမးေရး ရရႏငမညမဟတဟေသာ ခစားခကမားက ျဖစေပၚေစ သည။

ဆကလကျဖစပြားေနေသာ စစဘကဆငရာ တးခ႕လပေဆာငမႈမားႏင KNLA ႏင တပမေတာတ႔အၾကားရ ဆကလကျဖစပြားေနေသာ စစဘကဆငရာ တးခ႕လပေဆာငမႈမားႏင KNLA ႏင တပမေတာတ႔အၾကားရ တကပြငယမားတကပြငယမား

ျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငးတြင ဆကလကျဖစပြားလကရေသာ တကပြမားသည ၎တ႔အား ေရရညတညတ ေသာ ၿငမးခမးေရးအားမရရႏငဟ သသယျဖစေစေသာအေၾကာငးရငးတစချဖစသညဟ ေမးခြနးေျဖၾကားသမား က ေဖာျပထားသည။ ေညာငေလးပငခရင၊ ေကာကႀကးၿမ႕နယမ အမးသမးတစဥးက ေျပာၾကားသညမာ “တပမဟာ ၅ မာ တကပြေတြ ခဏခဏျဖစတယလ႔ ကၽြနမတ႔ၾကားတယ။ ကၽြနမတ႔ေတြလညး KNU ထနးခပ

313 Source #66 တြင ၾကညပါ။314 Source #14 တြင ၾကညပါ။315 Source #11 တြင ၾကညပါ။316 Source #19 တြင ၾကညပါ။

ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔

88

နယေျမတစေနရာမာ ေနၾကေတာစးရမတယ။” 317 ဒးပလာယာခရင၊ ေကာကရတၿမ႕နယမ အမးသမးတစဥး ကလညး “NCA ထးထားလညး တပမဟာ ၅ မာ တကပြေတြ ဆကျဖစေနတယလ႔ၾကားတယ။ ဘာေၾကာင အလလပတာလ။ သတ႔ဒမာမတကၾကေတာရင အဒမာလညးရပသငတယ။ သတ႔ဒလပ ဆကလပေနရင ဒါကၿငမးခမးေရးဆတာ ကၽြနမ မယေတာဘး။” ဟ၍ ထပေလာငးတငျပသည။318

လကနကကငတပဖြ႔ဝငမား အထးသျဖင တပမေတာ၏ ယခငကကးလြနခေသာ လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈ မားေၾကာင ျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငးတြင အေၾကာကတရားမား ဆကလကတညရေနသည။ ထ႔အတြက ေၾကာင ေမးခြနးေျဖၾကားသမားအေနျဖင ၎တ႔၏ ဝနးကငအနးတြငတပစခနးမားတညရေနမႈႏင ပတသကၿပး လျခမႈရသညဟ မခစားရၾကေခ။ ေညာငေလးပငခရင၊ ေကာကႀကးၿမ႕နယမ အမးသားတစဥးက တငျပသည မာ “ကၽြနေတာ NCA မာပါတ အခကေတြက ဖတျဖစတယ။ ကၽြနေတာအားလးကေတာ နားမလညပါဘး။ ဒါေပမယ ဖတၾကညၿပးတအခနမာ စတခမးသာရာေတာရတယ။ ကၽြနေတာတ႔ သြားေရးလာေရးေတာ လြယက လာတယ။ ဒါေပမယ တပမေတာရ႕တပစခနးေတြကေတာ ခဒေကးရြာအပစက အးသာပေလာရြာန႔ ကလယ စရြာလမးတစေလာကမာ ရေနတနးပ။ ကၽြနေတာတ႔ ဒစခနးေတြက ျဖတသြားတအခါ တစခါတစေလ လျခမႈ မရသလခစားရတယ။ ကၽြနေတာတ႔ ေတာငယာကတထမာ တစေယာကထ ဒါမမဟတ ႏစေယာကထ မအပရ ေသးဘး။ အတတကေၾကာကစတေတြ ကၽြနေတာတ႔ဆမာရေနတနးပ။ ကၽြနေတာတ႔ပငဆငတ စပါးေတြ တရစာၦနေတြက သတ႔ယသြားမာ စးရမတယ။ တခ႕လေတြဆ ေတာငယာေတာငမလပၾကေတာဘး။ သတ႔သာ ကၽြနေတာတ႔ေနရာကေန စခနးေတြကရတသမးသြားမယဆရင ကၽြနေတာတ႔ပၿပး စတခမးသာလမမယ။ အပစခတရပစေရးသေဘာတညခကက အရမးေကာငးတယ။ တကယလ႔ဒါကသာ တကယကငသးမယဆ ကၽြနေတာတ႔အတြက အကးအရမးရမယ။” 319

NCA ၏အားနညးခကမာ တပမေတာႏင EAOs အၾကား ရငးလငးသည နယေျမသတမတခက မရျခငးျဖစ သည။ ေတာငငခရင၊ သေတာငႀကးၿမ႕နယမ အမးသားတစဥးက “ကၽြနေတာတ႔ လကရၿငမးခမးေရးျဖစစဥန႔ ပတသကၿပး ေမာလငထားတာေတြအမားႀကးပ။ ေရာေႏာထနးခပနယေျမေတြမာ အပခပေရးက ႏစခထပ ေနတယ။ လကနကကငတပဖြ႔ေတြန႔ ျမနမာအစးရတပအေနန႔ ရငးလငးတ နယေျမသတမတခကေတြရရင ပေကာငးလမမယလ႔ ကၽြနေတာထငတယ။ ဘာလ႔လဆေတာ အခဆရင မတညတလကနကကငတပဖြ႔ဝင ေတြမာ ရငးလငးတထနးခပနယေျမေတြ ရမေနဘး။” 320 “တပမေတာန႔ တငးရငးသားလကနကကငအဖြ႔ ေတြအေနန႔ တကယပၿငမးခမးေရးလခငတယဆရင ယၾကညမႈတညေဆာကႏငဖ႔အတြက ရငးလငးတ နယေျမသတမတခကေတြ ထားရမယ။ တကယလ႔ သတ႔ရ႕ အပခပေရး နယေျမက ခြျခားသတမတႏငၿပဆရင ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥက ေရ႕ကေခာေခာေမြ႕ေမြ႕ဆကသြားႏငမယ” ဟ ထသမအၾကျပခသည။321

တပစခနးမား ေကးရြာမားအနးတြင ဆကလကတညရလာေနျခငးႏငပတသကၿပး ေမးခြနးေျဖၾကားသမားက စးရမမႈမားရေနသည။ ေညာငေလးပငခရင၊ ေကာကတခါးၿမ႕နယမ အမးသားတစဥးက “တပမေတာက တညတခငၿမတ ၿငမးခမးေရးတညေဆာကဖ႔အတြက အႀကးမားဆးေသာ အတားအဆးတစခပ။ ဘာေၾကာင လဆေတာ သတ႔ေတြက ေကးရြာေတြကေန သတ႔ရ႕တပစခနးေတြက ဘယေတာမမရတသမးဘး။ စစတပ စခနးအနးမာေနၾကတ ျပညသေတြအတြက ဒါကအႀကးမားဆးေသာ ၿခမးေျခာကမႈတစခပ။ ဓမၼဆရာတစေယာက အေနန႔ ကၽြနေတာဘရားသြားရခးဖ႔အတြက ခရးထြကရမာက ေၾကာကတယ။ တပမေတာက ေကးရြာေတြ အနးက သတ႔ရ႕တပစခနးေတြကမဖယပန႔ အပစခတရပစေရးက ဘယလခငမာေအာငလပမာလ။” 322

317 Source #8 တြင ၾကညပါ။318 Source #38 တြင ၾကညပါ။319 Source #6 တြင ၾကညပါ။320 Source #35 တြင ၾကညပါ။321 Source #35 တြင ၾကညပါ။322 Source #22 တြင ၾကညပါ။

89

လကလမးမမႏငေသးေသာ အမနတရားမား

ထနညးတစြာ ေမးခြနးေျဖၾကားသမားအေနျဖင ၎တ႔၏ ရပ႐ြာအနးတြင တပမေတာစစသားမားမ ရကၡာတငပ႔ ေနမႈမားႏင တပသားျဖညတငးျခငးမားျပလပသညမားက ေတြ႔ရေနရသညအခါ လျခမႈမရသလခစားၾကရ သည။ NCA အရ ဤသ႔ျပလပေနမႈမားအား ခြငျပထားေသာလညး ထအျပအမမားက ေဒသခမားအား မယၾကညမႈမားႏင မလျခမႈမားက ျဖစေပၚေစသည။ သေတာငႀကးမ အမးသားတစဥးက “သတငးေတြက ၾကညၿပး ကၽြနေတာ NCA အေၾကာငးကသရတယ။ ကၽြနေတာတ႔ ေခါငးေဆာငေတြ သတ႔အခငးခငးၾကားမာ သေဘာတညခကရဖ႔ ညႇႏႈငးေနတာ ေတြ႔ရတယ။ ကၽြနေတာထငတာကေတာ သတ႔ေတြအေနန႔ ၿငမးခမးေရး ရဖ႔ ေျခလမးေတြလမးေနတယဆၿပး တျခားႏငငက ၾကြားျပခငတာပရတယ။ တကယတမးမာေတာ တပမေတာက ကရငျပညနယထက လကနကအျပညအစန႕ စစသားေတြက ကားေပၚတငလာၾကတယ။ သတ႔က ျပညနယထမာ အႀကးစား စးပြားေရးစမကနးေတြ လပၾကတယ။ တကပြေတြအေၾကာငးကလညး ကၽြနေတာတ႔ ၾကားတယ။ ဒါေၾကာင ကၽြနေတာကေတာ ဒအပစခတရပစေရး သေဘာတညခကဆတာက ယာယျဖစၿပးေတာ အတလ႔ပထငတယ။” 323

ဤအစရငခစာ၏ အခနး ၂ (က) အပငး (၃) တြင ေဖာျပထားသကသ႔ ဓေလထးတမးေျမယာမားသည တပမ ေတာစခနးမားႏင တပမေတာစစေလကငေရးမားအတြက အသးျပခေနရလကရသည။ ဤအေၾကာငးအရာႏင ပတသက၍ ယခငကာလမားက ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔မ ကယကယျပန႔ျပန႔ သတငးအခကအလက ေကာကယမႈမား ျပလပခၿပး ေအာကပါၿမ႕နယမားျဖစေသာ ထနးတပင၊ သေတာငႀကး၊ ပဥးမနား (ေတာငင ခရင)၊ ေကာကႀကး(ေညာငေလးပငခရင)၊ လယမလား၊ တနသၤာရ၊ ကဆယဒ (ၿမတ-ထားဝယ ခရင)၊ ၾကာအငးဆပႀကး၊ ေကာကရတ (ဒးပလာယာခရင)၊ ဒြယလး၊ ဘးသ (ဖာပြနခရင) နဘး၊ ပငက (ဘားအခရင)324 မားမ ျပညသမားသည ေျမသမးမႈႏငပတသကၿပး ထခကခစားရလကရသည။ ေတာငငခရင၊ သေတာငႀကး ၿမ႕နယမ အမးသမးတစဥးက ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔အား “တကယလ႔ တပမေတာက ကၽြနမတ႔ရ႕ေျမေတြ ေပၚမာ စစေလကငေရးေတြ ဆကလပေနမယဆရင ၿငမးခမးေရးက ပကစးသြားလမမယ။ ကၽြနမတ႔ရ႕ေျမက ေဒသခေတြအတြက ျဖစရမယ။ တပမေတာက ကၽြနမတ႔ရ႕ေျမက စစေရးအတြကသးေနတာက မႀကကဘး။ ကၽြနမတ႔ရ႕ေျမေတြက ပစမတနယေျမအျဖစသးေနတာ မလခငဘး။ ကၽြနမတ႔ရ႕ ရြာေဘးမာ စစလႈပရားမႈေတြ လာလပေနၾကလ႔ ကၽြနမတ႔အခကအခေတြ စားဝတေနေရးစနေခၚမႈေတြ အမားႀကးရငဆငရတယ။” 325 ၿငမးခမးေရးျဖစစဥ၏ အဓကအခကမာ သမ၏ေကးရြာအတြငး လျခစတခစြာေနထငႏငသညဟေသာ ခစား ခကျဖစသညဟ သမက ဆကလကရငးျပခသည။ “တကယလ႔ ကၽြနမတ႔ ေရရညတညတခငၿမတ ၿငမးခမးေရး ကရမယဆရင ရြာထမာ လျခေရးျပနာအတြက စးရမစရာမလပ ကၽြနမတ႔ ေနႏငမယ” ဟတငျပခပါသည။326

တပမေတာအေနျဖင ျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငးတြင အာဏာတညၿမေစေရးအတြက ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥအား အသးျပေနျခငးအေပၚ အခ႕ေမးခြနးေျဖၾကားသမားက ၎တ႔၏ စးရမမႈမားက ေဖာျပခသည။ ေတာငငခရင၊ သေတာငႀကးၿမ႕နယမ အမးသားတစဥးက “ကၽြနေတာတ႔ ေခါငးေဆာငေတြေျပာတ ၿငမးခမး ေရးဆတာက ကၽြနေတာတ႔ေျမျပငမာ ေမာမနးထားတ ၿငမးခမးေရးမဟတဘး။ တပမေတာက KNU ထနးခပ နယေျမထဝငၿပး လမးေဖာကၿပး ၿငမးခမးေရးကသတ႔လပခငတာ လပခြငရဖ႔အတြက အသးျပတအခါ ကၽြနေတာအေနန႔ စစမနတၿငမးခမးေရးရတယလ႔ မထငေတာဘး။ တစေန႔မာ သတ႔ကၽြနေတာတ႔က ထပၿပး လညစားမာကေၾကာကတယ။” 327 ဤကးကားခကတြင ေဖာျပထားသညအတငး လမးေဖာကလပျခငးႏင အသစျပျပငျခငးမားသည အေျခခအေဆာကအဥး တးတကမႈရေစရနအတြက လပေဆာငျခငးထက ျမနမာ စစတပအေနျဖင ထေဒသအား ထနးခပခြငရရေစရနအတြက တပအငအားျဖညတငးျခငးအတြက ရညရြယ

323 Source #44 တြင ၾကညပါ။324 KHRG မ ၂၀၁၈ ခႏစ၊ မတလတြင ထတေဝေသာ “Do Not Trespass: Land Confi scations by Armed Actors in Southeast

Myanmar”, ၏ စာမကႏာ ၂၂ မ ၂၃ အထတြင ၾကညပါ။ 325 Source #43 တြင ၾကညပါ။326 Source #43 တြင ၾကညပါ။327 Source #44 တြင ၾကညပါ။

ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔

90

လကရသညဟ ေဒသခလထက သသယျဖစလကရသည။ ေတာငငခရင၊ သေတာငႀကးၿမ႕နယမ အမးသား တစဥးက ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔အား ဤလပရပမားေၾကာင KNLA ႏင အသစတဖန ပစခတတကခကမႈမား ျပနလညျဖစေပၚေစမညက ေၾကာကရြ႕ေနေၾကာငး ေျပာျပခသည။ “ေဒသခေတြက တပရ႕ဒလ လႈပရားမႈေတြ ေၾကာင အရမး စးရမေနၾကတယ။ ဘာေၾကာငလဆေတာ ဒေဒသေတြမာ ရငးလငးတနယေျမသတမတမႈေတြ မရဘး။ သတ႔ေတြ တစေယာကန႔တစေယာကၾကား နားလညမႈလြရင တကပြက အခနမေရြးျပနျဖစႏငတယ။” 328

မညသ႔ပငဆေစကာမ အျခားေသာ တငးရငးသားေဒသမားတြင တကပြမားျဖစေနသညအတြက ျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငးတြငလညး ၿငမးခမးေရး တညျမမႈမရမညက အျခားသမားက စးရမေနၾကလကရသည။ ေတာငငခရင၊ သေတာငႀကးၿမ႕နယမ အမးသားတစဥးက “သတ႔ အပစခတရပစေရး လပမယဆရင သတ႔ တစႏငငလးန႔ လပရမယ။ ဒါေပမယ သတ႔ကရခငမာ တငးရငးသားေတြ အညခအရႈးေပးတအထ တကမယ။ တပမေတာက ကယားျပညမာလညး ရကၡာေတြ၊လကနကေတြ ထပပ႔တယ။ တပသားသစေတြ စေစာငးတယ။ စစသားေတြလညး ထပပ႔တယ။ ကၽြနေတာတ႔ သေတာငမာလညး ျမငးေတြန႔ရကၡာေတြ ပ႔တယ။ ဒါေတြက အဒေနရာေတြက ကးေကာသမးပကေနတာန႔ပ တတယ။ သတ႔က ရခငမာတကၿပးတာန႔ ဒဘကကျပနလည လာလမမယ။” 329

ျမနမာႏငင၏ မေရရာေသာ ႏငငေရးအေျပာငးအလျမနမာႏငင၏ မေရရာေသာ ႏငငေရးအေျပာငးအလ

ျမနမာႏငငအတြငး ဒမကေရစဖကဒရယအပခပေရးစနစထေထာငရနအတြက ၾကန႔ၾကာေနေသာ ႏငငေရး အေျပာငးအလသည ေရရညတညတေသာ ၿငမးခမးေရးရရရန ေႏာငေႏးေစသညဟ ေမးခြနးေျဖၾကားသ မားက တငျပခသည။ ဥပမာအားျဖင ဒးပလာယာခရင၊ ကဒးၿမ႕နယမ အမးသမးတစဥးက “ကၽြနမတ႔လခင တာက ကယပငအပခပခြငန႔ လြတလပစြာထတေဖာေျပာဆခြငရႏငတ ဖကဒရယစနစျဖစတယ။ အခက အလမဟတဘး။ ကၽြနမတ႔ဆမာ လြတလပစြာေျပာဆခြငေတြ ကယပငအပခပခြငေတြ မရဘး။ ျမနမာအစးရက ဗမာႀကးစးေရးဝါဒက အေကာငအထညေဖာခငတယ။ ဒႏငငေရးအေျခအေနန႔ ဒႏငငထမာ ၿငမးခမးေရး တညေဆာကႏငဖ႔ အရမးကၾကာအးမယလ႔ ကၽြနမထငတယ။” 330

ေရရညတညတသည ၿငမးခမးေရး ျဖစစဥအား ယၾကညမႈမရျခငးေၾကာင တပမေတာ၏ “တစႏငင စစတပ တစတပ” ဟသည အဆအတြက လျခမႈမရသကသ႔ ခစားရလကရသည။ သထခရင၊ ဘးလငးၿမ႕နယမ အမးသမးတစဥးက “တပမေတာကေျပာတယ [ဒႏငငမာ] စစတပတစခပ ရရမယ။ တျခားလကနကကငအဖြ႔ ေတြမရရဘး။ စစတပတစခပရရမယဆတာက တပမေတာတစခပရရမယလ႔ေျပာတာ။ တျခားတငးရငးသား စစတပေတြျဖစတ ကခင၊ ကရင၊ ကယားလ တငးရငးသားတပေတြမရရဘး။ တငးရငးသားတပေတြရခြင ေပးမာမဟတဘး။ ဒါဆ ကၽြနမတ႔ေတြက သတ႔ရ႕ထနးခပမႈေအာကမာပ ေနရလမမယ။ ဒါေၾကာင ကၽြနမတ႔က ဒါကသေဘာမတဘး။ ဘာေၾကာငလဆေတာ ကၽြနမတ႔အေနန႔ စတမခမးသာမႈေတြ၊ မယၾကညမႈေတြ၊ စတမ ေကနပမႈေတြ၊ မေပာရႊငမႈေတြန႔ပ အနာဂတမာေနရလမမယ။” 331

အထကတြငေဖာျပခေသာ စးရမပပနမႈမားသည ၿငမးခမးေရးျဖစစဥ၏ အားနညးခကမားႏင တးတကမႈအ တြက ၿခမးေျခာကမႈမားသည ျမနမာႏငင၏အသြငကးေျပာငးေရးဆငရာ တရားမတမႈရာေဖြရာတြင အတား အဆးမားျဖစေစသည။ အဘယေၾကာငဆေသာ ဤအေျခအေနသည ဆကလကျဖစပြားေနေသာ ျပနာမား အား ေလာခေရးကေႏာငေႏးေစသညအတြကျဖစသည။ ႏငငေရးဆငရာ ကပတညးေသာအေျခအေနမားက တငျပၿပးေနာက အစရငခစာ၏ ေနာကဆးအခနးတြင တရားမတမႈ ရရေရးဆငရာ အေၾကာငးအရာမားက

328 Source #35 တြင ၾကညပါ။329 Source #77 တြင ၾကညပါ။330 Source #76 တြင ၾကညပါ။331 Source #16 တြင ၾကညပါ။

91

လကလမးမမႏငေသးေသာ အမနတရားမား

ေဖာျပထားပါသည။ ဥပမာ လကရ ႏငငေရးတြငတညရေနေသာ တရားစရငေရး အေျခအေနမားက ေျပာငးလ တငျပထားသည။ ဤတြင တရားစရငေရးက႑အေနျဖင လကရျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငးတြင ျဖစေပၚေန သည နာကညးဝမးနညးဖြယျဖစရပမားက ေျဖရငးႏငမႈမရျခငးႏငပတသကၿပး ဆနးစစမႈမား ျပလပထားပါ သည။

ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔

92

ဓာတပမား။ ။ NCA ေရးထးၿပးေနာကပငး ျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငးရ အေျခ ဓာတပမား။ ။ NCA ေရးထးၿပးေနာကပငး ျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငးရ အေျခ အေနမား အေနမား

ဤပက ၂၀၁၈ ခႏစ၊ မတလ ၁၅ရကေန႔၌ ဖာပြနခ႐င၊ လေသာ ၿမ႕နယတြင ႐ကယချခငးျဖစသည။ ပမာ ႐ြာသ႐ြာသားမားမ တပမေတာႏင ကရငအမးသားလြတေျမာကေရးတပမေတာ (KNLA)အၾကားျဖစပြားခေသာ တကပြမားေၾကာင တမးေ႐ာင ထြကေျပးခရျခငးက ေဖာျပထားျခငးျဖစသည။ တပမေတာမ ကရငအမးသားအစညးအ႐း(KNU)ထနးခပနယေျမမားသ႔ လမးေဆာကလပရနအတြက ကးေကာဝငေရာကချခငးေၾကာင တကပြမား ျဖစပြားခပါသည။ ႐ြာသ႐ြာသားမားမ ေတာထေတာငထ တြင ယာယေ႐ႊ႕ေျပာငးေနထငရနအတြက ေနရာမား ျပငဆငခၾက ပါသည။ [ဓာတပ- KHRG]

ဤပက ၂၀၁၇ ခႏစ၊ ေမလ ၁၈ရကေန႔၌ ေညာငေလးပငခ႐င၊ ေ႐ႊကငၿမ႕နယတြင ႐ကယချခငးျဖစသည။ ပမာ ၂၀၁၇ ခႏစ၊ ေမလ ၁၄ ရကေန႔က ေျချမနတပရငးအမတ (၅၉၈)႐ တပမေတာ စစသားတစဥး၏သတျဖတချခငးက ခခရေသာ အသက(၈)ႏစ အ႐ြယ မနးကေလးတစဥး၏ပက ေဖာျပထားခငးျဖစသည။ မၾကာ ခငေနာကပငးမာ စစသား (ျမငဝငး)သည ေသဆးခေၾကာငး အစ ရငခစာထြကခပါသည။ [ဓာတပ- KHRG]

ဤပက ၂၀၁၉ခႏစ၊ ဧၿပလ၌ ေညာငေလးပငခ႐င၊ ေကာကႀကးၿမ႕ နယတြင ႐ကယချခငးျဖစသည။ ပမာ တပမေတာႏင ကရငအမး သားလြတေျမာကေရးတပမေတာ (KNLA)အၾကား ျဖစပြားခေသာ တကပြမားေၾကာင ႐ြာသ႐ြာသားမားမ ေတာထတြငေ႐ႊ႕ေျပာငး ေနထငခရျခငးျဖစသည။ တပမေတာမ (KNU) ထနးခပနယေျမ မားသ႔ လမးေဆာကလပရနအတြက ကးေကာဝငေရာကချခငး ေၾကာင တကပြမားျဖစပြားခပါသည။ [ဓာတပ- KHRG]

ဤပက ၂၀၁၆ ခႏစ၊ ေမလ ၂၅ရကေန႔၌ ဖာပြနခ႐င၊ ဒြယလၿမ႕ နယတြင ႐ကယချခငးျဖစသည။ ပမာ ေျမျမႇပမငး နငးခမေသာ ႐ြာသားတစဥးမ သ၏ေကး႐ြာအတြငး႐ ကနးမာေရးလပသား တစဥး၏ ေဆးကသမႈအား ခယေနပက ေဖာျပထားျခငးျဖစသည။ [ဓာတပ- KHRG]

93

လကလမးမမႏငေသးေသာ အမနတရားမား

ဤပက ၂၀၁၇ ခႏစ၊ ေမလ၁၅ရကေန႔၌ ဖာပြနခ႐င၊ လေသာၿမ႕ နယ၊ ဖလခေကး႐ြာအပစတြင ႐ကယချခငးျဖစသည။ ပမာ ျပည တြငးေနရပေ႐ႊ႕ေျပာငးေနထငသမားသည သတ႔၏မလေနရပ ေကး႐ြာမားသ႔ ျပနသြားႏငရနအတြက တပမေတာအား ၎တ႔၏ စစတပစခနးက ႐ပသမးေပးရန ဆႏၵျပေတာငးဆခေသာ ပျဖစ သည။ [ဓာတပ- KHRG]

ဤပက ၂၀၁၇ ခႏစ၊ ဒဇငဘာလ၌ ေတာငငခ႐င၊ ထနးတစပင ၿမ႕နယတြင ႐ကယချခငးျဖစသည။ ပမာ တပမေတာမ ကနတင ကားႀကးမားျဖင စားနပရကၡာႏင စစသားမားက ေဘာဂလ (ခလယလာ)ႏင ေရသးႀကး(ေကာေသးဒ) စစတပစခနးမားသ႔ တးခ႕ပ႔ေဆာငေနပက ေဖာျပထားျခငးျဖစသည။[ဓာတပ- KHRG]

ဤပက ၂၀၁၉ ခႏစ၊ မတလ ၂၁ရကေန႔၌ ေညာငေလးပငခ႐င၊ ေကာကႀကးၿမ႕နယ၊ ခဒေကး႐ြာ အပစတြင ႐ကယချခငးျဖစသည။ ပမာ ခဒေကး႐ြာအပစ႐ ႐ြာသ႐ြာသားမားမ တပမေတာလမး ေဆာကလပေရးစမကနးက ကန႔ကြကဆႏၵထတေဖာျပျခငးျဖစသည။ [ဓာတပ- KHRG]

ဤပက ၂၀၁၉ ခႏစ၊ ဇနနဝါရလ၌ ဘတထားဝယခ႐င၊ လယမ လားၿမ႕နယတြင ႐ကယချခငးျဖစသည။ ပမာ မေပါကကြဘ ၾကြငးကန ခေသာ လကပစဗးမားက ေဒသခ႐ြာသ႐ြာသားမား၏ ေျမယာမားထတြင တပမေတာစစသားမားမ ခနထားခေသာပက ေဖာျပထားျခငးျဖစသည။ [ဓာတပ- KHRG]

ဤပက ၂၀၁၈ ခႏစ၊ ဇနနဝါရလ၌ ဒးပလာယာခ႐င၊ ဝငးေရးၿမ႕ နယတြင ႐ကယချခငးျဖစသည။ ပမာ ခခန႔ေတာငမ ဘလပေျမ ထတလပေရးက ရပတန႔ရနအတြက ေကးရြာေကာ မတဖြ႔စညးရန ေဒသခလမႈအသကအဝနးမ ဘနးႀကးေကာငးတြင အစညးအေဝး ျပလပခပက ေဖာျပထားျခငးျဖစသည။ အစညးအ ေဝးတကေရာက ခသ (၅၄) ဥးအနက ေကး႐ြာလႀကး၊ ေကး႐ြာအပစမးႏင ဘနး ေတာႀကးေလးပါးလညး ပါဝငတကေရာကခသည။ [ဓာတပ- KHRG]

ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔

94

ဤပက ၂၀၁၈ ခႏစ၊ ဧၿပလ၌ ေညာငေလးပငခ႐င၊ ေ႐ႊကငၿမ႕ နယတြင ႐ကယချခငးျဖစသည။ ပမာ ဌာေနမျပညတြငးကရငဒကၡ သညမားဆငရာေကာမတ (CIDKP) မ ပါဝငပတသကသမားႏင တငပငေဆြးေႏြးမႈအစညးအေဝးက ဥးေဆာငစ႐းစစဥခသည။ ထအစညးအေဝးက ပါဝငတကေရာကခသ (၃၀၀) ဝနးကငအနက အစးရအာဏာပငအဖြ ႔မား၊ KNU အစးရအာဏာပငအဖြ ႔မား၊ အစးရမဟတေသာအဖြ႔မားႏင ျပညသလထမား တကေရာကခ သည။ လက႐ၿငမးခမးေရးစမကနးႏငပါတသကသည သတ႔၏႐ႈ ေထာငမားႏငစးရမပပနမႈမားက ေဆြးေႏြးေဝငခသည။ [ဓာတပ- KHRG]

ဤပက ၂၀၁၈ ခႏစ၊ ဇနနဝါရလ၌ ဖာပြနခ႐င၊ ဘးသၿမ႕နယတြင ႐ကယချခငးျဖစသည။ ပမာ ေဒသခ (KNU/KNLA) အစးရအာဏာ ပငအဖြ႔မားမ ဥးေဆာငျပလပေသာ ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥႏင ပါတသကသည အစညးအေဝးက ႐ြာသ႐ြာသားမားမ တကေရာက ခပက ေဖာျပျခငးျဖစသည။ [ဓာတပ- KHRG]

ဤပက ၂၀၁၆ ခႏစ၊ ဒဇငဘာလ ၁၂ ရကေန႔၌ ေတာငငခ႐င၊ ထနးတစပငၿမ႕နယတြင ႐ကယချခငးျဖစသည။ ပမာ ေကး႐ြာ သး႐ြာ႐ ႐ြာသ႐ြာသားမားမ ေအး႐ားေဝါႏင ေကာငးျမနမာေအာင ကမၸဏမားက ကန႔ကြကေၾကာငး ဆႏၵထတေဖာျပျခငးျဖစသည။ ကမၸဏမားမ ၎တ႔၏လပငနးမားက ေဖာေဆာငရနအတြက ေဒသခမား၏ေျမယာမားက သမးဆညးချခငးေၾကာင ရြာသားမား ၏ အသကေမြးဝမးေကာငးအခကခမားက ျဖစေစခပါသည။ [ဓာတပ- KHRG]

ဤပက ၂၀၁၅ ခႏစ၊ ေအာကတဘာလ ၁၄ ရကေန႔၌ ေညာငေလး ပငခ႐င၊ ေကာကႀကးၿမ႕နယ၊ လယဒ႔ၿမ႕တြင ႐ကယချခငးျဖစ သည။ ပမာ မနး၊ ေကာကႀကးႏင ေ႐ႊကငၿမ႕နယမား႐ ႐ြာသ႐ြာ သားဥးေရ (၄၀၀၀) ေကာသည လာမည တစႏငငလးဆငရာ အပစခတရပစေရးသေဘာတစာခ ပတြင လကမတထးေရးအခမး အနားက အတတကြ ပးေပါငးကငးပရနအတြက စရးလာခပါသည။ [ဓာတပ- KHRG]

ဤပက ၂၀၁၆ ခႏစ၊ ၾသဂတလ ၁၅ ရကေန႔၌ ေတာငငခ႐င၊ သေတာငႀကးၿမ႕နယတြင ႐ကယချခငးျဖစသည။ ပမာဘရငေနာင တပမေတာစစတပသငတနးမးျဖစသ ဗလမးေကာေကာလြငမ ၂၀၁၆ ခႏစ၊ ၾသဂတလ ၁၀ ရကေန႔က ေဒသခ႐ြာသ႐ြာသားမား၏ေျမယာထတြင ဆငးဘတတစခက စကထထားခေသာပျဖစ သည။ ထဆငးဘတထတြင ၎ေျမယာသည စစတပေလကငေရး နယေျမျဖစသညအတြက ေဒသချပညသလထမား၏ ဝငထြက သြားလာျခငးက တားျမစထားေၾကာငးေရးသားထားသည။ [ဓာတပ- KHRG]

95

လကလမးမမႏငေသးေသာ အမနတရားမား

အခနး (၃)။ ။ျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငးရ တရားမတမႈ အေျခအေနအခနး (၃)။ ။ျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငးရ တရားမတမႈ အေျခအေန

အဓကရာေဖြေတြ႔ရခကမားအဓကရာေဖြေတြ႔ရခကမား

၁။ အတတကာလမ လ႔အခြငအေရး ခးေဖာကမႈမားအတြက တရားမတမႈလးဝ ရရချခငးမရေၾကာငး ေမးခြနးေျဖၾကားသ ရြာသားမားက ခစားၾကရသည။ တရားမတမႈရရရနအတြက အတားအဆးမား ထတြင လကနကကငအဖြ႔မားအားေၾကာကရြ႕ရျခငးႏင တရားစရငေရးတြင တပမေတာ၏ ႀကမား လေသာ လႊမးမးမႈရေနျခငးတ႔သည လ႔အခြငအေရးခ းေဖာကခရသမားအေနျဖင ျဖစပကခေသာအမႈ မားအား တငျပရနမ အတားအဆးျဖစေစခပါသည။ တရားမတမႈစနစက ေဖာေဆာငရာတြင ပကကြကျခငးႏင စစတပမတစဥးခငးစ ကးလြနမႈမားအေပၚ အရပသားတရားရးမားတြင တရား စရငပငခြငမရျခငးတ႔သည ျပစဒဏကငးလြတခြငရရရနအတြက လမးေၾကာငးျဖစေစပါသည။ တပမေတာ၏ ရာထးအျမငဆးအရာရမားမ ခမတထားေသာမဝါဒ အစတအပငးတစခအေနျဖင တပမေတာမ လအခြငအေရးခးေဖာကကးလြနေသာ ၎တ႔၏တပသားမားအား စစခရးတြင တရားစရငအျပစေပးႏငေခ မရပါ။

၂။ အခ႕ေသာ ေမးခြနးေျဖၾကားသမားက ၎တ႔၏ တရားမတမႈ လကလမးမႏငစြမးႏငပတသကၿပး အဆးျမငမႈမား ရေနေသးေသာလညး အမားစမာ အတတကလ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမား အေရး ယေျဖရငးႏငရန အႀကျပခကမားေပးခၾကပါသည။ အခ႕တ႔သည လ႔အခြငအေရးခးေဖာကကး လြနသမားအား ျပငးထနေသာဒဏခတမႈမားျဖစသည ဥပေဒအတငး ျပစမႈဆငရာ တရားစရငေရး ယႏရားေအာကတြင အျပစဒဏေပးျခငးက ခေစလေၾကာငး သ႔မဟတ ၎တ႔၏ ရာထးအာဏာမားမ ဖယရားေစလၾကပါသည။ လ႔အခြငအေရးခးေဖာကခရသမားမ ၎တ႔၏ စတပငးဆငရာအပါအဝင အသကရငေနထငမႈအား ျဖညးဆညးေပးရန လေလာကေသာေလာေၾကးေပးျခငး၊ သမးဆညးထား ေသာ ၎တ႔၏ေျမယာမားအား ျပနလညေပးအပျခငး၊ ေငြေၾကး သ႔မဟတ ပစၥညးဥစၥာမားအား ေထာကပေပးျခငးတ႔အတြက တငျပခၾကပါသည။

၃။ ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔၏ သေတသနျပလပခကအရ အပစခတရပစေရးျပလပၿပးေနာကပငး ေဒသခမားေတြ႔ၾကခစားရသည လ႔အခြငအေရး ခးေဖာကခရျခငးမားအေပၚ ျမနမာျပညအေရ႕ ေတာငပငးတြင တညရေနသည တရားစရငေရး စနစ သးခစလးမာ စတေကနပေစေလာကသညအထ တစခမ ကစားမႈေပးႏငျခငးမရေၾကာငး ေကာကခကခထားပါသည။ ဓေလထးတမး တရားစရငေရး စနစသည သဟဇာတမျဖစျခငးႏင အမႈႀကးမားအား ေျဖရငးႏငျခငးမရပါ။ ျမနမာအစးရ၏ တရားစ ရငေရးစနစသည တငးရငးသားလနညးစမားႏင ဆန႔ကငၿပး ဘကလကမႈရျခငး၊ ပြငလငးျမငသာမႈ မရျခငး၊ ထေရာကမႈမရျခငးႏင တရားရးတကေရာကသမားအတြက အလြနမားျပားသညေငြေၾကးကနကမႈမားလညး ရသည။ ကရငေဒသခမားအေနျဖင ကရငအမးသားအစညးအရး၏ တရားစရင ေရးစနစကအသးျပရန အားသနၾကေသာလညး သကညႇာမႈရလြနးေၾကာငး ထငျမငယဆၾကပါသည။ သ႔ေသာ ထစနစသည ရြာသားမား၏တငၾကားမႈအားလးက စရငရနအတြက လပေဆာငႏငမႈမရ ျခငး၊ ဥပေဒအား တသမတတညးအသးခမႈ မရျခငး စသညစနေခၚမႈမားအျပင အရငးအျမစႏင အရညအေသြးမေသာ ဝနထမးမားလညး မရေပ။ ထစနစသးခစလးသည လာဘစားျခငးနင အဂတ လကစားမႈမား ရေနပါသည။

ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔

96

ျမနမာႏငငတြင အတတကာလ၌ တရားမတမႈရရရနအတြက အဓကအခကအခတစခမာ တရားရးမားမအ ပစခတရပစေရးမတငမကာလမား၌ ျဖစေပၚခေသာ လ႔အခြငအေရးခးေဖာကျခငးမားအား ခရသမားအတြက ကစားေပးႏငစြမးမရျခငးပငျဖစသည။ လ႔အခြငအေရးခးေဖာကခရသ အမားစအေနျဖင ထခးေဖာကမႈမား၏ ေရရည အကးဆကမားအား ယခထကထတင ခစားေနၾကရလကရၿပး ၎တ႔အေနျဖင တရားမတမႈရရရနႏင သငေတာသည ေလာေၾကးမား ျပနလညရရရန အလြနအေရးႀကးသည။ တရားဥပေဒအရ ျပနလညကစားျခငးက အသးျပႏငစြမးသည တရားမတမႈက လကလမးမႏငရန ျဖစႏငေခရေသာ နညးလမးတစခပငျဖစပါသည။ ထ႔ေၾကာင ဤအခနး၏ေနာကဆးအပငးတြင တရားမတမႈအား ရရရနအတြက တားဆးထားသည အခကမား အား ရာေဖြေဖာထတရန၊ ျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငးရ ေဒသချပညသမားအေနျဖင တရားမတမႈအား မညသ႔ အဓပၺါယဖြငဆသညက သရရနအျပင ၎တ႔အေနျဖင ေဒသအတြငးရ တရားစရငမႈနညးလမးအမး မးတ႔ႏင ၎တရားစရငမႈနညးလမးမားသည မညကသ႔ အျပနအလနဆကသြယမႈ ရခေၾကာငးက ရာေဖြေဖာ ထတသြားမညျဖစသည။ ထေၾကာင ေဒသခမား၏ တရားမတမႈႏငပတသက၍ ကြျပားေသာ နားလညမႈမားအား အေျခခၿပး ေဆြးေႏြးရနအတြက အေရးႀကးသည။

(က) ပဏာမအပစခတရပစေရးမတငမ လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားအတြက (က) ပဏာမအပစခတရပစေရးမတငမ လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားအတြက တာဝနယမႈတာဝနခမႈမရျခငးတာဝနယမႈတာဝနခမႈမရျခငး

အတတကာလမ လ႔အခြငအေရး ခးေဖာကမႈမားႏင အၾကမးဖကမႈမားအတြက တရားမတမႈလးဝ ရရချခငး မရေၾကာငး ေမးခြနးေျဖၾကားသရြာသားမားက ခစားၾကရသည။ တပမေတာမ ၎တ႔၏ ေကးရြာအားတက ခကခခနက အဓမၼေနရပေျပာငးေရႊ႕ခခရေသာ ေညာငေလးပငခရင၊ မနးၿမ႕နယမ ေမးခြနးေျဖၾကားသ ရြာသား တစဥးက “လ႔အခြငအေရး ခးေဖာကမႈေတြကေန အသကရငကနရေနသေတြအတြက ဘာတရားမတမႈမ မရဘး။” 332 ျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငးရ ေဒသခအမားစက တရားမတမႈကလကလမးမႏငစြမးသည ၎တ႔အတြက ေမာလငခကမေနသညဟ ခစားရလကရသည။ ထသမားက ၎တ႔၏အသမားသည လစလ ရႈ ခေနရသညဟ ခစားၾကရလက ရသည။ တပမေတာ၏ ေခာငးေျမာငးပစခတမႈမ လြတေျမာကခသည မနးၿမ႕နယမ အမးသားတစဥးက တရားမတမႈႏငပတသက၍ သ၏ခစားခကက ဤကသ႔ေဖာျပခသည။ “ဟငအငး။ တရားမတမႈဆတာမရဘး။ ကၽြနေတာတ႔ ဟးအရငတနးက လ႔အခြငအေရး ခးေဖာကမႈေတြ အေၾကာငးေျပာရငေတာင နားေထာငေပးမယသမရေတာဘး။ ဒါက ကၽြနေတာတ႔ရ႕ကတရားလား။ ကၽြနေတာ တ႔အေနန႔ ဒါကဘယလေျပာျပရမလဆတာေတာင မသေတာဘး။ ဒါေၾကာင ကၽြနေတာဆရင ဘာေၾကာငမား ငါဒလ အခကအခေတြ၊ ကမေကာငးျခငးေတြန႔ ေမြးဖြားလာရတာလလ႔ ကယကကယ ျပနေမးမတယ။” 333

ဤအခနးသည ျပနာမားအား ေဖာထတျခငးႏင ေျဖရငးမႈနညးလမးမားအား အဆျပျခငးတ႔က အဓက ေဖၚျပထားသည။ ပမတကစြာဆရလင ဤအခနးတြင အတတကာလခးေဖာကျခငးမားႏင အၾကမးဖကမႈမား အတြက တရားမတမႈရရရန ေဆာငရြကရာတြင ေတြ႔ၾကရေသာအတားအဆးမားႏင ပတသကၿပး ေဒသခမား ၏ အေတြး၊အျမငမားက ေဖာျပထားပါသည။ တရားမတမႈ ရရရနအတြက ျဖစႏငေျခရေသာ နညးလမးမားႏင ပတသကၿပး ေဆြးေႏြးထားခကမားက ေဖာျပႏငရနအတြက ေဒသခလမႈအသကအဝနးမား၏ တရားမတမႈ အေပၚ အဓပၺါယဖြငဆထားခကကလညး စစညးေဖာျပထားပါသည။

၁) တရားမတမႈရရရနအတြက အတားအဆးမား ၁) တရားမတမႈရရရနအတြက အတားအဆးမား

ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔မ ေတြ႔ဆေမးျမနးထားသမားက တရားမတမႈရရရနအတြက အတားအဆး အမး အစားမားက ခြျခားေဖာျပထားပါသည။ ထအထတြင လကနကကငတပဖြ႔မားအား ေၾကာကလန႔ျခငး၊ အမအခ ကငးေသာတရားစရငေရးႏင လပထးလပနညးမရျခငး၊ ေဒသတြငး တရားစရငေရးစနစတြင စစမးစစေဆးမႈ

332 Source #23 တြင ၾကညပါ။333 Source #15 တြင ၾကညပါ။

97

လကလမးမမႏငေသးေသာ အမနတရားမား

ျပလပရန အစြမးအစမရျခငး၊ တရားဥပေဒစးမးမႈ မရျခငး၊ စစတပ၏ တရားစရငေရးစနစအတြငး ျပစဒဏမ ကငးလြတခြင ရရေနျခငးႏင အရပသားမား၏ တရားရးမားတြင စစသညအရာရမားအား တရားစရငပငခြင မရျခငးတ႔ ပါဝငသည။

လကနကကငတပဖြ႔မားအား ေၾကာကလန႔ျခငး လကနကကငတပဖြ႔မားအား ေၾကာကလန႔ျခငး

တပမေတာ စစသားမားအား ေၾကာကရြ႕သညအတြက ေဒသချပညသလထမားသည ၎တ႔ခစားရေသာ လ႔ အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားက တငျပေလမရေပ။ အဓမၼေပၚတာခငးေစျခငးႏင ရပပငးဆငရာ ညႇဥးပမးႏပစက မႈမားအပါအဝင လကနကကငတကပြမားအၾကား လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမား ခစားခရေသာ ေညာငေလး ပငခရင၊ မနးၿမ႕နယမ ေမးခြနးေျဖၾကားသတစဥးက ေဒသခမား၏ လျခေရးဆငရာ စးရမမႈမားႏငပတသက၍ ၎၏အျမငက တငျပခသည။ “တပမေတာမာ ေပာကၾကားအဖြ႔ဆတာရတယ။ အဒအဖြ႔က လေတြအမားႀကး က သတခတယ။ သတ႔က အရမးၾကမးတမးေတာ ေဒသခေတြက သတ႔ကအရမးေၾကာကတာ။ သတ႔ေရ႕က ျဖတေလာကသြားတယဆရင ကၽြနေတာတ႔ ေခါငးင႔ၿပးသြားရတယ။ ၿပးေတာ သတ႔ရ႕မကႏာကလညး မၾကည ရဘး။ သတ႔က တစေယာကေယာကက လကျပေခၚၿပဆရင အဒလက သတ႔ဆခကခငး အေျပးသြားရတယ။ တကယလ႔ သတ႔ေရ႕မာေလာကေနတသတစေယာကက သတ႔မႀကကဘးဆရင အဒလကထးတာ၊ ရကတာ ေတြလမး မေကာငးတာေတြလပတယ။ တစေယာကေယာကက သတ႔က ျပနခေျပာတယဆရင အဒလက သလလ႔စြပစြၿပး ထးၾကတယ။ ကၽြနေတာတ႔ေတြက တတတတေလးန႔ သတ႔အမန႔ေပးသမက နာခရတအေန အထားမာေန ေနရတယ။” 334

သသာထငရားသညအခကမာ ေဒသချပညသမားသည အခြငအေရးခးေဖာကမႈဆငရာ အျဖစအပကမား အား သတငးေပးလင တပမေတာႏငအျခားလကနကကငအဖြ႔မား၏ လကတ႔ျပနမႈမား ခရမညက ေၾကာက ရြ႕ခၾကသည။ အရပသားအမ းသမးတစဥးက “ကၽြနမဘာတစခမ ေျဖရငးၿပးတာက မေတြ႔ရဘး။ အဒအခနတနး က ကၽြနမတ႔ေတြ KNU ကေကာ၊ တပမေတာကေကာ ေၾကာကရေတာ သတ႔ေျပာတာကပ ကၽြနမတ႔ေတြ လကလပရတယ။” 335 တကပြကာလအတြငး တပမေတာအတြက ေပၚတာထမးခ ရေသာ ေညာငေလးပငခရင၊ ေကာကႀကးၿမ႕နယမ အမးသမးတစဥးက သမ၏ခစားခကမားက ေဝငခသည။ “ကၽြနမတ႔က ျပညသေတြ လညးျဖစတယ၊ ေတာသားေတြလညးျဖစတယဆေတာ ကၽြနမတ႔ သတ႔က တရားရးကမပ႔ႏငဘး။ သတ႔က ဒလပနားလညေပးလကတယ။ သတ႔မာက အာဏာရေတာ လပခငတာကလပလ႔ရတယ။ ကၽြနမတ႔မာ သတ႔ ရနကေန ကယကကယကာကြယဖ႔အတြက ဘာမမရဘး။ အဒေတာ သတ႔လပေနတာက လပခြငေပးလကတယ။” 336

ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔၏ အစရငခစာပါေဖာျပခကအရ ထေၾကာကရြ႕မႈမားသည လကေတြ႔ကေသာ ေၾကာကရြ႕မႈမားျဖစပါသည။ ဥပမာအားျဖင ၂၀၁၅ ခႏစတြင ဖာပြနခရင၊ ဘးသၿမ႕နယမ အမးသားတစဥးက ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔အား တပမေတာ၏ခးေဖာကမႈမားက တငျပရနၾကးစားသညအခါ BGF တပမ စစသားမားက ၎တ႔အား ေမးခြနးမားေမးျမနးျခငးႏင ၿခမးေျခာကမႈမားျပခသညဟ တငျပပါသည။337 ၁၉၉၀ ခႏစမားတစေလာကတြငလညး ေဒသခမားက တငျပခသညမာ ၎တ႔မ တပအား ေထာကပမႈမားျပလပ လကရသညဟ သသယဝငခသျဖင အေသခတပသားမား၏ ပစမတထားျခငးက ၎တ႔အေနျဖင ခခၾကရ သည။338 ဤေၾကာကရြ႕မႈသည ရြာသႀကးမားအတြက ေကာခမးဖြယရာခစားမႈက ျဖစေပၚေစသည။ ထ႔ေၾကာင တရားမတမႈရရရနအတြက ၎တ႔ေဆာငရြကရမည တာဝနကပကကြကေစခသည။ တပမေတာမ အရပသား

334 Source #3 တြင ၾကညပါ။335 Source #58 တြင ၾကညပါ။336 Source #58 တြင ၾကညပါ။337 KHRG မ ၂၀၁၆ ခႏစ၊ စကတငဘာလတြင ထတေဝေသာ “Hpapun Situation Update: Bu Tho Township, June to

October 2015”, တြငၾကညပါ။338 KHRG မ ၁၉၉၉ ခႏစ၊ ေမလတြင ထတေဝေသာ “DEATH SQUADS AND DISPLACEMENT”, တြငၾကညပါ။

ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔

98

တစဥးအား သတျဖတခပါက ေကးရြာေခါငးေဆာငမ စစမးေဖာထတျခငး ရမရႏငပတသကၿပး ေမးျမနးခရာ ဒးပလာယာခရင၊ ၾကာအငးဆပႀကးၿမ႕နယမ အမးသမးတစဥးက “မလပပါဘး။ သတ႔ ဒလစစမးေဖာထတမႈေတြက မလပရဘး။” 339

ျပညသမားအၾကား ဤကသ႔ေသာေၾကာကရြ႕မႈ၏ ေနာကဆကတြတစခမာ ေယဘယအားျဖင အကအညမေန သညဟ ခစားရျခငးေၾကာငျဖစသည။ ဒးပလာယာခရင၊ ၾကာအငးဆပႀကးၿမ႕နယမ အမးသားတစဥးက ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔အား ဤသ႔ ေဖာျပခသည။ “ကၽြနေတာတ႔ရ႕ေခါငးေဆာငေတြ ကၽြနေတာတ႔အတြက တစခခလပေပးမလားဆၿပး ေစာငတယ။ ကၽြနေတာတ႔က ျပညသေတြဆေတာ အျပစေပးႏငတအာဏာမရ ဘး။” 340 ေတာငငခရင၊သေတာငႀကးၿမ႕နယမ ေမးခြနးေျဖၾကားသတစဥးကလညး အလားတခစားခကအား ေဖာျပခသည။ “သတ႔လပခတာေတြန႔ပတသကၿပး ကၽြနေတာတငလ႔မရဘး။ ဒါဘာေၾကာငလဆရင အဒအခန ကစစတပက ႏငငကအပခပေနတအခနျဖစတယ။ ရြာသားေတြက သတ႔လကခပထကေရပ။” 341

တပမေတာ၏ လပစစကဥစကျဖင ညႇဥးပမးႏပစကမႈကခစားရေသာ ေတာငငခရင၊ သေတာငႀကးၿမ႕နယမ ရြာသႀကးတစဥးကလညး တရားမတမႈ မရျခငးႏငပတသကၿပး သ၏အျမငအခ႕က ေဖာျပခသည။ “သတ႔က တငးျပညက သတ႔ႀကကသလအပခပတယ။ သတ႔က တကယေတာဥပေဒက လကနာတာမဟတဘး။ စစအစးရလကထကက ကၽြနေတာတ႔ေတြ ေသနတကပေၾကာကတယ။ အဒအခနတနးက စစတပက အမန႔က လကနာရေတာ ဘယသကမေခါငးမေမာရဘး။ အဒါေၾကာင ဘယသမ တရားမတမႈန႔ပတသကၿပး အသမ ထြကဘး။ အဒအစား တတတတေလးေနတာက ကၽြနေတာတ႔အတြက ပၿပးေကာငးတယ။ ကၽြနေတာဘယ တနးကမ တရားမတမႈရတယလ႔ မခစားရဘး။” 342 အေၾကာကတရားသည တရားဥပေဒ စးမးမႈမရျခငးႏင အလြနတရာဆကစပမႈရေနသည။ အာဏာပငမားအား ေၾကာကရြ႕ျခငးႏင ၎တ႔က းလြနေသာ လ႔အခြငအေရး ခးေဖာကမႈမားအေပၚ အေရးယေဆာငရြကႏငမညမဟတဟ ျပညသလထမားမ ယၾကညေနျခငး စသည ဤျဖစရပမားသည တရားမတမႈမရေအာင အျပနအလနအားျဖညေပးလကရသည။

ေဒသႏရတရားစရငေရးစနစတြင စစမးစစေဆးမႈ အစြမးအစမရျခငးေဒသႏရတရားစရငေရးစနစတြင စစမးစစေဆးမႈ အစြမးအစမရျခငး

တရားမတမႈရရေရးအတြက အတားအဆးတစခမာ ေဒသႏရတရားစရငခကေပးသအျဖစ တာဝနယေဆာငရြက ေနရသည အပခပေရးမးမားအေနျဖင ၎တ႔၏တာဝနမားအား ထမးေဆာငရန အရငးအျမစႏင စြမးေဆာင ႏငစြမးရညမရျခငးတ႔ပငျဖစသည။ ေကးရြာေခါငးေဆာငမားသည ေကးရြာလျခမႈရေစရနအတြက ျပစမႈမား ႏငပတသက၍ လေလာကေသာစစမးစစေဆးမႈမား ျပလပျခငးမရေၾကာငး ေမးခြနးေျဖၾကားသမားက တငျပခ သည။ ဒးပလာယာခရင၊ကဒးၿမ႕နယမ အမးသမးတစဥးက ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔အား သမ၏ေကးရြာႏင ပတသကၿပး ေျပာျပခသည။ “ကၽြနမတ႔ရ႕ ေကးရြာေခါငးေဆာငက ဗမာတစေယာကျဖစတယ။ ရြာကအရမး ႀကးေတာ ရြာသႀကးက ရြာထမာျဖစတကစၥမနသမက ေစာငၾကညစစေဆးဖ႔မလြယဘး။ တခ႕ရြာသားေတြက တငျပရမာေၾကာကေတာ ႏႈတဆတေနၾကတယ။” 343 ဆကလကျဖစပြားေနေသာ အခကအချပနာမား က အာဏာပငမားကသရၿပးဆလင ပမ၍စတေကနပဖြယ စစမးစစေဆးမႈမားက ျပလပသငေၾကာငး ဖာပြန ခရင၊ ဘးသၿမ႕နယမ အမးသားတစဥးက သ၏သေဘာထားက တငျပခသည။ “အစးရန႔ အာဏာပင ေတြက ေဒသခေတြရ႕အခကအခေတြ၊ ျပနာေတြန႔ ရငဆငေနရတာေတြက နားေထာငေနရန႔ မၿပးဘး။ သတ႔အေနန႔ အေမရကနကအစးရေတြလပသလပ ကြငးထဆငးၿပး ျပနာန႔အခကအခေတြက ရာေဖြေဖာထတသငတယ။ ဒလလပမပ သတ႔ေတြ ေဒသခေတြရ႕အခကအခန႔ ျပနာေတြကသၿပး ေျဖရငးႏငမယ။” 344

339 Source #1 တြင ၾကညပါ။340 Source #25 တြင ၾကညပါ။341 Source #19 တြင ၾကညပါ။342 Source #19 တြင ၾကညပါ။343 Source #76 တြင ၾကညပါ။344 Source #26 တြင ၾကညပါ။

99

လကလမးမမႏငေသးေသာ အမနတရားမား

စစဘကဆငရာ တရားစရငေရးစနစအတြငး ျပစဒဏကငးလြတခြငရရေနျခငး စစဘကဆငရာ တရားစရငေရးစနစအတြငး ျပစဒဏကငးလြတခြငရရေနျခငး

လကနကကငမား အထးသျဖင တပမေတာစစသားမားအား ျပစဒဏမကငးလြတခြငေပးျခငးသည တရားမတ မႈရရေရးအတြက စနေခၚမႈတစရပျဖစသညဟ ေမးခြနးေျဖၾကားသမားမ စဥဆကမျပတ ေဖာျပခသည။ အဘယေၾကာငဆေသာ တပမေတာစစသားမားအား ျမနမာႏငင၏ အရပသားတရားစရငေရးစနစျဖင တရားစ ရငပငခြင မရသညအတြကေၾကာငျဖစသည။ ၿမတ-ထားဝယခရင၊ တနသၤာရၿမ႕နယမ အမးသမးတစဥး၏ တငျပခကအရ ျပစဒဏကငးလြတခြငသာ ေနာကဆးရလာဒျဖစလာသညဟ တငျပပါသည။ “လ႔အခြငအေရး ခးေဖာကတတပမေတာက အျပစေပးမယသ ဘယသမမရဘး။” 345 ျမနမာႏငင၏ ၂၀၀၈ ဖြ႔စညးပအေျခခ ဥပေဒ၏ ပဒမ ၂၀(ခ) အရ “တပမေတာသည တပပငးဆငရာကစၥအားလးက လြတလပစြာစမခန႔ခြ စရငေဆာင ရြကပငခြငရသည။” 346 ထအခကအျပင ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ ပဒမ ၂၉၃ (ခ) ႏင ၃၁၉ တ႔သည တပမေတာ၏ တရားစရငေရးစနစအား တပမေတာသားမားအတြက သးသန႔ျဖစေစသည။347 အခပအားျဖင ဆရလင တပမေတာသည ၎တ႔၏ ကယပငအဖြ႔အစညးအတြကသာ တာဝနယမႈ တာဝနခမႈရသည။

ဤအေျခအေနသည ႀကးမားေသာျပနာတစရပပငျဖစပါသည။ အဘယေၾကာငဆေသာ အရပသားမားအေပၚစနစတကျပစမႈကးလြနျခငး၊ ရညရြကခကရရ၊ ကယကယျပန႔ျပန႔ႏင ျဖစပြားခေသာ လ႔အခြငအေရး ခးေဖာကမႈမားအတြက တာဝနယေဆာငရြကရမည တရားစရငေရးစနစသည တပမေတာ၏ဖြ႔စညးပ အတြငး ၌သာ ရေနျခငးေၾကာငပငျဖစပါသည။

ဤခးေဖာကမႈမားႏင ျပစမႈမားသည တပမေတာ၏ ရာထးအျမငဆးအရာရမားမ ခမတထားေသာ လသမား သည စစဖကဆငရာၿခမးေျခာကအျပစေပးျခငး မဝါဒႏငမဟာဗဟာတ႔၏ အစတအပငးမသာျဖစသည။ ထ႔ေၾကာင ၎တ႔၏ကငပငမဝါဒျဖင ယခငက မမတ႔၏တပသားမားအား အေရးယမႈမရခသကသ႔ ဆကလက အေရးယမႈျပလပမညအေနအထားသည လးဝမျဖစႏငေခမရေပ။

အမနတြင ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ၏ ပဒမ ၄၄၅ အရ ျမနမာအစးရ၏ ဖြ႔စညးတညေဆာကပအတြငးတြငပင တပမေတာတပသားမားအား လြတၿငမးခမးသာခြငေပးရန ျပဌာနးထားသည။ “ယငးအဖြ႔ [ႏငငေတာၿငမဝပ ပျပားမႈတညေဆာကေရးအဖြ႔ႏင ႏငငေတာေအးခမးသာယာေရးႏင ဖြ႔ၿဖးေရးေကာငစ]၊ သ႔မဟတ အဖြ႔ဝင တစဥးဥး၊ သ႔မဟတ အစးရအဖြ႔ဝငတစဥးဥး၏ တာဝနအရေဆာကရြကခကမားအေပၚ အေၾကာငးျပလက ယငးတ႔အား တရားစြဆျခငး၊ အေရးယျခငး မရေစရ။” 348 ဤျပဌာနးခကသည ဆးရြားလေသာ လ႔အခြငအေရး ခးေဖာကမႈမား ကးလြနထားသည တပမေတာတပဖြ႔ဝငမားအား အမႈစြဆျခငးႏင တာဝနယမႈ တာဝနခမႈမားမ ဖယေရာငခြငေပးထားသည။

အထကအရာရ၏ အမန႔မားအတငး လကနာေဆာငရြကသည စစသညမားအတြက ျပစဒဏမ ကငးလြတခြင အမနအကန ရရသည။ ဖာပြနခရင၊ ဘးသၿမ႕နယမ အမးသမးတစဥးက “ဟငအငး။ သတ႔ ဘာျပစဒဏမ မခရဘး။ အဒလေတာတ ေနာကလကက သ႔ဗလမးရ႕ဗကက ဝေအာငျဖညလမမယ။ [ဆလသညမာ တပသားမ အရာရလအပသညမားက အမန႔မပါပ ျဖညဆညးေပးျခငးျဖစသည။]” 349 ဖာပြနခရင၊ ဒြယလးၿမ႕ နယမ အမးသားတစဥးက ဤသ႔ေမးခသည။ “ကၽြနေတာတ႔ သတ႔က ဘယလအျပစေပးမာလ။ သတ႔က သတ႔ရ႕အထကအရာရအမန႔အတငး လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈေတြက ကးလြနၾကတာေလ။” 350 ေညာငေလး

345 Source #14 တြင ၾကညပါ။346 အပဒ ၁၂ (ခ), ၂၀၁၅ ခႏစ၊ ေအာကတဘာလတြင ျပညေထာငစသမၼတျမနမာႏငငေတာအစးရႏင တငးရငးသားလကနကကင

အဖြ႔အစညးမားအၾကားခပဆေသာ တစႏငငလးပစခတတကခကမႈရပစေရးသေဘာတစာခပ။347 ျပညေထာငစသမၼတျမနမာႏငငေတာ၏ ၂၀၀၈ ခႏစ ဖြ႔စညးပ အေျခခဥပေဒ အခက ၂၉၃ (ခ) ႏင အခက ၃၁၉ တြင ၾကညပါ။348 ျပညေထာငစသမၼတျမနမာႏငငေတာ၏ ၂၀၀၈ ခႏစ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ အခက ၄၄၅ တြင ၾကညပါ။349 Source #66 တြင ၾကညပါ။350 Source #78 တြင ၾကညပါ။

ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔

100

ပငခရင၊ ေကာကႀကးၿမ႕နယမ အမးသမးတစဥးက စစသားမားအေနျဖင ဤသ႔ေသာကငဝတႏငမညသည သ႔မဟတ တရားမဝငသညအမန႔မားက လကနာသညအတြက ရာထးတးျခငးခရေေၾကာငး ေဖာျပခသည။ “သတ႔က ဘယသကသြားၿပး အျပစေပးမာလ။ သတ႔က အထကလႀကးရ႕ အမန႔က နာခလ႔ ရာထးေတာငတး ေပးတာ ခရေသးတယ။” 351

ဤသ႔ ျပစဒဏကငးလြတခြငေပးျခငးမားေၾကာင တပမေတာသားမားအေနျဖင လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈ မား ကးလြနရာတြင ၎တ႔အတြက စးရမစရာမလသည အေနအထားတစရပအား ဖနတးေပးသကသ႔ျဖစ သည။ ဒးပလာယာခရင၊ ၾကာအငးဆပႀကးၿမ႕နယမ အမးသားတစဥးက ျပနာအား အကဥးခပတငျပခ သည။ “KNU န႔ ျမနမာအစးရတ႔က သတ႔ရ႕စစသားေတြန႔ ေနာကလကေတြက အမန႔ေပးတအခါ စစသားေတြ အေနန႔ ေျမျပငေပၚမာ ဒါမမဟတ ေရ႕တနးမာသတ႔လပခငတာ လပခြငရတယဆၿပးေျပာတယ။” 352 အခ႕ ေသာ အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားႏင ျပစမႈမားအား တပမေတာစစဗဟာ၏ အစတအပငးတစခအေနျဖင လပေဆာငျခငးမဟတေသာလညး စစတပ၏တရားစရငေရးစနစက မညသညျပဌာနးခက သ႔မဟတ ျပစဒဏ ေပးျခငးမားကမ လပေဆာငမညမဟတေပ။ ဒးပလာယာခရင၊ ၾကာအငးဆပႀကးၿမ႕နယမ အမးသမး တစဥးက “သက အဒစစသားက ဘာမမလပဘး [ဘာျပစဒဏမမေပးဘး]။ ဒါေပမယ ေနာဟ--- က ညပငးမာ လငပငးဆငရာေစာကားဖ႔ ႀကးစားတ အျခားစစသားတစေယာကကေတာ ရကၿပးအျပစေပးတယ။” 353

တရားစရငေရးတြင အမအခကငးမမႈ (လြတလပမႈ) မရျခငးတရားစရငေရးတြင အမအခကငးမမႈ (လြတလပမႈ) မရျခငး

တပမေတာမ ျမနမာအစးရ၏ တရားစရငေရးစနစအေပၚ အလြနတရာလႊမးမးေနျခငးသည တရားေရးစနစ၏ လြတလပစြာရပတညႏငမႈအား ထခကေစသကသ႔ ျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငးရ တရားမတမႈေဖာေဆာင ေရးအတြက အဟန႔အတားျဖစေစသည။ တရားသႀကးမားသည အစးရ သ႔မဟတ စစတပအရာရမား၏အမန႔ အေပၚအေျခခ၍ ဆးျဖတခကခေလရၿပး အပစခတရပစေရးမတငမကာလမားတြင အေျခအေန ပ၍ဆးရြားခ ပါသည။354 KNLA ႏင အဆကအသြယရသညဟ တပမေတာ၏စြပစြျခငးက ခခရေသာ ေတာငငခရင၊ သေတာငႀကးၿမ႕နယမ ရြာသႀကးက သ၏အေတြ႔အၾကက ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔အား ေဝမခသည။ “သတ႔ ကကၽြနေတာက သတ႔သေဘာအတငးပ ေထာငထထညလကတယ။ သတ႔ဖမးခငတသက ဖမးတယ။ အစား အစာကလညး သတ႔ေကၽြးခငသလ ေကၽြးတယ။ လေတြက သတ႔ခငးခငသလခငးတယ။ သတ႔မာက အာဏာ ရေတာ သတ႔ႀကကသလလပတယ။ ဒါေၾကာင သတ႔ေတြ တရားမတမႈရတယဆတာ ကၽြနေတာတစခါမ မျမငဖးဘး။ သတ႔က ဥပေဒကခးေဖာကတ အဓကတရားခေတြပ။” 355 ၎အေနျဖင တရားရး၏ တဖကသတ တရားစရငမႈအား တငၾကားႏငျခငးမရေၾကာငးႏငပတသက၍လညး သ၏အျမငသေဘာထားက တငျပခသည။ “ကၽြနေတာက သတ႔ရ႕လကခတထက ေရလျဖစေနတအတြကေၾကာင သတ႔က ကၽြနေတာကႀကကသလ လပႏငတယ။ ေနာကဆးကေတာ သတ႔က ဥပေဒအတငးေဆာငရြကသလလ ဟနေဆာငၿပး ကၽြနေတာက တရားရးကပ႔လကတယ။ ေနာကေတာ သတ႔အမန႔ထတၿပး ကၽြနေတာက ေထာငထကပ႔လကတယ။” 356

တရားဥပေဒစးမးမႈ မရျခငး တရားဥပေဒစးမးမႈ မရျခငး

အတတကာလတြင ကးလြနခသည လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားႏင အၾကမးဖကမႈမားအတြက တရားမတ မႈရရရန အဓကအတားအဆးတစခမာ တရားဥပေဒစးမးမႈမရျခငးျဖစေၾကာငး ေမးခြနးေျဖၾကားသအမားစက

351 Source #8 တြင ၾကညပါ။352 Source #2 တြင ၾကညပါ။353 Source #65 တြင ၾကညပါ။354 ICJ မ ၂၀၁၈ ခႏစ၊ ဇနနဝါရလတြင ထတေဝေသာ “Achieving Justice for Gross Human Rights Violations in Myanmar

Baseline Study, January 2018 ”, တြငၾကညပါ။355 Source #19 တြင ၾကညပါ။356 Source #19 တြင ၾကညပါ။

101

လကလမးမမႏငေသးေသာ အမနတရားမား

ေျပာၾကားခသည။ ဖာပြနခရင၊ ဘးသၿမ႕နယမ အမးသားတစဥးက ထကစၥႏငပတသကၿပး ဆကစပမႈရသည အခကအမားအျပားက ေဖာျပႏငခသည။ “ဒါက အာဏာကအလြသးစားလပတာျဖစတယ။ ဘာတရားဥပေဒ စးမးမႈမမရသလ ျပညသေတြထမာ လ႔အခြငအေရးန႔ပတသကတ အသပညာဆတာလညးမရဘး။ ဒါေၾကာင သတ႔ေတြကခငးသမ သတ႔အားလးလပရတယ။ ဒါေပမယ အဒအခနတနးက ကယအခြငအေရးက ဘာဆတာ ကသရငေတာငမ သတ႔ကဆန႔ကငရမာမဟတဘး။ သတ႔ကဆန႔ကငဖ႔ ဘယသ႔မာမ အငအားသတမရဘး။” 357

ေတာငငခရင၊ သေတာငႀကးၿမ႕နယမ အမးသမးတစဥးကလညး ရမားအေနျဖင ျပညသမားထက အာဏာ ပငမားက ပမကာကြယလသညသေဘာရေၾကာငး ရငးျပခသည။ “ဒကစၥကရေတြက တာဝနယတအခါ ကၽြနမ တ႔ေတြ အခကအခေတြန႔ အရမးၾကရတယ။ ဘာေၾကာငလဆေတာ သတ႔ေတြက ကၽြနမတ႔က ပစအမးမးန႔ ၿခမးေျခာကၾကတယ။ ရရ႕တာဝနက ျပညသေတြကကာကြယဖ႔ပါ။ သခးေတြဓါးျမေတြလ လဆးေတြက ဖမးရ မယ။ ကၽြနမတ႔က လေကာငးေတြ။” 358

ျပစမႈမားအားေျဖရငးရနအတြက ေကာငးမြနစြာလညပတေသာ တရားစရငေရးစနစမရသညအတြက လာဘ ထးျခငးႏင အကငပကျခစားျခငးမားက ျပနာမားအားေျဖရငးရနအတြက အသးျပလာၾကသည။ ေညာငေလးပငခရင၊ မနးၿမ႕နယမ အမးသားတစဥးက “အရငကဆရင သတ႔က ျပနာေျဖရငးဖ႔ လာဘထး တာပလပၾကတယ။ ကၽြနေတာတ႔တစခါမ တရားရးကမသြားဖးဘး။” 359 ဤအေလအထသည လကနက ကငမား၏ အဓမၼေငြေတာငးချခငးမားႏင ဆကစပမႈရေၾကာငးက အျခားအမးသားတစဥးက ရငးျပခသည။ “တပမေတာက အားလးကမေျဖရငးေပးဘး။ ရြာသားေတြကသာ ဘဝကပၿပး လြယလြယကကေနႏငဖ႔အတြက ျပနာေတြက ေငြန႔ေျဖရငးရတယ။ ဆလတာက ကၽြနေတာတ႔ သတ႔ကေငြမေပးရင သတ႔က ကၽြနေတာတ႔က ဒကၡေပးလမမယ။” 360

(၂) အတတကာလက လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားအတြက ေဒသခမားေမာမနးထားေသာ (၂) အတတကာလက လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားအတြက ေဒသခမားေမာမနးထားေသာ တရားမတမႈတရားမတမႈ

ယခငအတတကာလက ဤသ႔ေသာ အတားအဆးမား ရေနသညအတြက ျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငးရ ျပညသမားအေနျဖင အတတက ကးလြနမႈမားအေပၚ တရားမတမႈ ရရရနႏငပတသက၍ မညသ႔ခယလက ရသညက သရရန အေရးႀကးသည။

အတတကာလက လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားႏင အၾကမးဖကမႈမားအတြက သငေလာသည ျပနလည ကစားမႈႏငပတသကၿပး ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔မ ျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငးတြင ေနထငသည ေဒသခ မားအား ေမးျမနးခသည။ အခ႕ေသာ ေတြ႔ဆေမးျမနးခသမားက ၎တ႔၏တရားမတမႈ လကလမးမႏငစြမးႏင ပတသကၿပး အဆးျမငမႈမား ရေနေသးသည။ ဥပမာအားျဖင ေညာငေလးပငခရင၊ ေကာကႀကးၿမ႕နယမ အမးသမးတစဥးက “ဒါန႔ပတသကၿပးေျပာရတာ ကၽြနမအေနန႔ကေတာ အဓပၺါယမရဘးလ႔ ထငတယ။ ဘာလ႔ လဆေတာ ကၽြနမတ႔ ဘာမမလပႏငဘး။” 361 သ႔ေသာ ေမးခြနးေျဖၾကားသ အမားစက ကစားမႈနညးလမးမားက အဆျပခသည။ အခ႕ေသာအေျခအေနမားတြင ၎တ႔အတြက မတမႈရမညဟ ယဆသည ေျဖရငးမႈနညး လမးမားက အၾကျပခသည။ အခ႕ေသာသမားက ၎တ႔၏ ဘဝေရ႕ဆကရပတညႏငရနအတြက ၎တ႔ စဥးစား၍ရေသာ ျဖစႏငေျခရမည အဆငမားကသာ ရးရငးစြာ အၾကျပခၾကသည။ ဤအခနးတြင ျမနမာျပည

357 Source #30 တြင ၾကညပါ။358 Source #43 တြင ၾကညပါ။359 Source #13 တြင ၾကညပါ။360 Source #52 တြင ၾကညပါ။361 Source #8 တြင ၾကညပါ။

ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔

102

အေရ႕ေတာငပငးရ ေဒသခလထမ ေဖာျပထားေသာ တရားမတမႈႏငပတသက၍ မတျခားနားသည ေမာလင ခကမားက ထညသြငးေဆြးေႏြးထားသည။

ျပစမႈဆငရာတရားမတမႈ ျပစမႈဆငရာတရားမတမႈ

ေမးခြနးေျဖၾကားသအမားစက ၎တ႔အေနျဖင လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈႏင အၾကမးဖကမႈမားအား ကးလြန သမားက ဥပေဒအတငး ျပစမႈဆငရာတရားစရငေရးယႏရားေအာကတြင အျပစဒဏေပးျခငးက ခေစလ ေၾကာငး တငျပၾကသည။ ကယတင အတငးအဓမၼေစခငးမႈ၊ အဓမၼေနရပေရႊ႕ေျပာငးေနထငျခငးမားအား ၾကေတြ႔ခရၿပး အပစခတရပစေရးမတငမကာလမားက ေဆြမးသားခငးမားအား တပမေတာမ အေသသတ ျခငးက ခစားခရသည ေညာငေလးပငခရင၊ မနးၿမ႕နယမ အမးသမးတစဥးက ကးလြနခရသမားအတြက တရားမတမႈရရရနႏငပတသကၿပး ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔အား သမ၏အျမငက ေဖာျပခသည။ “အေကာငး ဆးနညးလမးကေတာ တရားရးကသြားတာပ။ သတ႔ေတြ ဥပေဒက ခးေဖာကတယဆရင ဥပေဒအတငး အေရးယခရမယ။ ေလာေၾကးေတြဘာေတြ ေပးစရာမလဘး။ ျပစဒဏ ခရဖ႔ပလတယ။” 362 ေညာငေလးပငခရင၊ မနးၿမ႕နယမ အမးသားတစဥးကလညး အလားတအျမငအား တငျပခသည။ “လ႔အခြငအေရးခးေဖာကတသေတြက တရားရးကပ႔ၿပး တရားရးက တရားမတမႈအတြက ဆးျဖတခကခရမယလ႔ ကၽြနေတာထငတယ။ ကၽြနေတာကေတာ ဒါပလခငတယ။ ေငြေတြန႔ ျပနာေျဖရငးေနတာေတြက ကြနေတာတ႔မလခငဘး။ သတ႔ကဥပေဒအတငး အျပစေပးတာကပ ကၽြနေတာတ႔လခငတယ။” 363

ေတြ႔ဆေမးျမနးမႈ ေျဖၾကားခသမားက အျပစေပးမႈ ပစအမးမးက ေဖာျပခၾကသည။ အခ႕ေသာ ကးလြနခ ရသ၊ အသကရငကနရစသမားက ကးလြနသမားအား ျပျပငေျပာငးလႏငရနအတြက အျပစဒဏေပးေစခင ၾကသည။ သထခရင၊ ဘးလငးၿမ႕နယမ ေမးခြနးေျဖၾကားသတစဥးက ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔အား သမ၏ သေဘာထားက ဤသ႔တငျပခသည။ “ကၽြနမတစေယာကထအေနန႔ကေတာ ျပစမႈကးလြနတသေတြက သတ႔ရ႕အမားေတြကေနသငယၿပးေတာ နားလညသေဘာေပါကဖ႔အတြက က းလြနခရတသေတြ ခစားခရသလပ သတ႔က ျပငးျပငးထနထန အျပစေပးေစခငတယ။ ဒါမပ ဒလမးခးေဖာကမႈေတြက သတ႔ေနာကတစေခါက ထပမလပေတာမာ။ တကယလ႔သတ႔က အျပစေပးခရၿပးဆရင သတ႔ကေထာငဒဏ ႏစေပါငးမားစြာ ခသင တယ။” 364 အျခားေမးခြနးေျဖၾကားသတစဥးကလညး အလားတခစားခကက ေဝငခသည။ “သတ႔က အျပစေပး တအခါ ကၽြနေတာတ႔အေပၚကကးလြနခတ လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈေတြက ေနာကဘယေတာမ ထပ မလပေအာင တားဆးေပးႏငေလာကတအထ သတ႔ရ႕အျပအမေတြက ေျပာငးလေပးႏငမယ အျပစဒဏမး ေပးတာက ကၽြနေတာလခငတယ။” 365 ဤသေဘာထားက အျခားေသာအမးသမးတစဥးက ေဝငခသည။ “ကၽြနမရ႕အျမငမာေတာ ကၽြနမအေနန႔ ေလာေၾကးေတြ ေတာငးပနတာေတြမလခငဘး။ ဒါေပမယ ကၽြနမ ေျပာငးလမႈက လခငတယ။ ကၽြနမသတ႔က ေကာငးတအျပအမေတြလပတလေတြအျဖစ ေျပာငးလၿပး တရား မတမႈကယေဆာငလာတ သေတြျဖစေစခငတယ။ ကၽြနမအေနန႔ အထကအာဏာပငေတြက ျပစမႈကးလြန တအာဏာပငေတြက တရားစရငတာက လခငတယ။ ဒါမပ သတ႔ရ႕အျပအမေတြ ေျပာငးလမာျဖစတယ။”366

အခ႕ေသာ အရပသားမားက အနာဂတတြင အျခားသမားမ လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမား ကးလြနျခငးအား ဟန႔တားေစရနရညရြယ၍ လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈ ကးလြနထားသမားအား အျပစေပးေစလၾကသည။ ဥပမာအားျဖင ေတာငငခရင၊ သေတာငႀကးၿမ႕နယမ အမးသမးတစဥးက “အဒလေတြက ထထေရာကေရာက အျပစေပးတာက ျမငခငတယ။ တကယလ႔ တစခခအေရးယတာ မလပဘးဆရင တျခားသေတြကလညး

362 Source #17 တြင ၾကညပါ။363 Source #13 တြင ၾကညပါ။364 Source #16 တြင ၾကညပါ။365 Source #51 တြင ၾကညပါ။366 Source #50 တြင ၾကညပါ။

103

လကလမးမမႏငေသးေသာ အမနတရားမား

သတ႔ရ႕ အာဏာေတြက အလြသးစား လပလာၾကလမမယ။ ဒါေၾကာင ဒကစၥန႔ပတသကၿပး ထထေရာကေရာက အေရးယဖ႔ ကၽြနမေတာငးဆတယ။” 367 သထခရင၊ ဘးလငးၿမ႕နယမ အမးသမးတစဥးက ျပစမႈႏငဆငေသာ ႀကးေလးသညျပစဒဏေပးျခငးမားက အဓကေစာငးေပးၿပး ေျပာျပခသည။ “လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈန႔ အၾကမးဖကမႈေတြက ကၽြနမတ႔ရ႕လမႈအသကအဝနးမာ အမားႀကးပျဖစပကခတယ။ ဒါေၾကာင သတ႔ေတြအေန န႔ ကးလြနသေတြက တရားရးမာအျပစစရငသငတယ။ ဒါမပ ကးလြနသေတြအေနန႔ ဒအျပစဒဏေတြကေန သငယၿပးေတာ ေနာငတြငခးေဖာကမႈေတြ လပေတာမာမဟတဘး။ ကၽြနမအေနန႔ ကးလြနသေတြက သတ႔ ေတြလပထားသမအတြက ေနာငတရေစခငတယ။ ၿပးေတာ တျခားသေတြကလညး ဒလအမားေတြ ထပၿပး မကးလြနေစခငဘး။” 368 ဒးပလာယာခရင၊ ဝငးေရးၿမ႕နယမ အမးသားတစဥးက “တကယလ႔ သတ႔န႔ ထကတနတျပစဒဏက ခရတယဆရင ေဒသတြငးမာ အၾကမးဖကမႈေတြနညးလာမယ။” 369

ေမးခြနးေျဖၾကားသမားအေနျဖင အျခားေရြးခယစရာ ျပစဒဏေပးမႈမားကလညး ေဖာျပခသည။ အရာရာက မတေစလသည ၿမတ-ထားဝယခရင၊ တနသၤာရၿမ႕နယမ အမးသမးတစဥးက “ကၽြနမကေတာ ေလာေၾကးေငြ ဆတာ မနကနတအေျဖျဖစတယလ႔မထငဘး။ ကးလြနသေတြက ဥပေဒအရ အျပစေပးဖ႔အတြက အေရး ႀကးတယ။ တရားစရငတအခါမာလညး ဘယလမးအကငပကခစားတာမးမ မရရဘး။” 370 ေရရညတညတ သညအေျဖအား လလားေသာ ဒးပလာယာခရင၊ ဝငးေရးၿမ႕နယမ အမ းသားတစဥးက ဒတယျဖစႏငေခရသည အေျဖတစခက တငျပခသည။ “ျဖစႏငမယဆရင ကၽြနေတာကေတာ တရားမတမႈကလခငတယ။ ေလာေၾကး ဆတာက ယာယအတြကပ။ ခဏေလးန႔ကနသြားလမမယ။ ဒါေပမယ တရားမတမႈကေတာ ကၽြနေတာတ႔အားလး အတြက အကးျဖစေစၿပးေတာ ေရရညလညးတညတလမမယ။” 371 အစးရမားအား တာဝနယမႈ တာဝနခမႈ ရေစလသည သထခရင၊ ဘးလငးၿမ႕နယမ အမးသမးတစဥးက တတယျဖစႏငေျခအား ေဖာျပခသည။ “ကၽြနမကေတာ KNU န႔ ျမနမာအစးရအေနန႔ လငပငးဆငရာ အၾကမးဖကမႈေတြ၊ ႏပစကညႇဥးပမးမႈေတြ စတ လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈ ကးလြနတသတ႔ရ႕အဖြ႔ဝငေတြန႔ ေနာကလကေတြက ေသေသခာခာအျပစ ဒဏေပးေစခငတယ။ ျပနလညကစားမႈအေနန႔ ကးလြနသေတြအားလးက ခရတသေတြေရ႕မာ အခးညညန႔ ဥပေဒအရအေရးယခရမယ။ သတ႔သာဒလလပရင သတ႔ရ႕အစးရဟာ လငပငးဆငရာေစာကားမႈ၊ ညႇဥးပမး ႏပစကမႈေတြလ လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈကးလြနတသေတြအေပၚ သငေတာတအေရးယမႈေတြ လပေန တယဆၿပး လေတြကျမငလာလမမယ။ အဒအခါကမပ ေဒသခေတြက စတေကနပမာ။ ကးလြနခရသေတြ အေနန႔ကလညး သတ႔ရ႕ေရ႕မာ ကးလြနသေတြက တရားစရငတအတြက စတခမးသာၾကလမမယ။” 372

ေမးခြနးေျဖၾကားသမားမာ လ႔အခြငအေရးကးလြနသမား ရငဆငသငသည အျပစဒဏမား၏ ျပငးထနမႈအေပၚ ၎တ႔၏ထငျမငယဆခကမားမာလညး ကြျပားေလရသည။ ေမးခြနးေျဖၾကားသအမားစက ျပစဒဏႏင ျပစမႈ ကကညသငေၾကာငး ၎တ႔၏ခစားခကမားက တငျပခသည။ ေညာငေလးပငခရင၊ မနးၿမ႕နယမ အမးသား တစဥးက “ျပစမႈကးလြနထားတသေတြက သတ႔ကးလြနထားတ ျပစမႈန႔ညတ ျပစဒဏေပးသငတယ။” 373

အခ႕သမား၏ ထငျမငယဆခကမာ ျပစဒဏမားသည ေဒသခမား၏ သေဘာထားႏငကကညမႈ ရသငေၾကာငး ေဖာျပခသည။ ဒးပလာယာခရင၊ ၾကာအငးဆပႀကးၿမ႕နယမ အမးသားတစဥးက “အာဏာပငေတြအေနန႔ အတတက လ႔အခြငအေရးခေဖာကမႈကးလြနခတသေတြက ကးလြနခရတသေတြန႔ ေဒသခေတြရ႕ ဆႏၵ အတငး ျပစဒဏေပးၿပး တာဝနခသငတယ။” 374

367 Source #41 တြင ၾကညပါ။368 Source #16 တြင ၾကညပါ။369 Source #79 တြင ၾကညပါ။370 Source #14 တြင ၾကညပါ။371 Source #56 တြင ၾကညပါ။372 Source #18 တြင ၾကညပါ။373 Source #67 တြင ၾကညပါ။374 Source #31 တြင ၾကညပါ။

ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔

104

ဒးပလာယာခရင၊ ဝငးေရးၿမ႕နယမ အမးသမးတစဥးက ျပစမႈတစခက ႀကမဖနမားစြာ ကးလြနသမားအေပၚ ပမႀကးေလးေသာ ျပစဒဏမားခမတရနလအပေၾကာငး တငျပခပါသည။ “ကၽြနမရ႕အျမငမာေတာ အဆငသး ဆငရသငတယ။ ပထမအဆငအေနန႔ သတ႔က လ႔အခြငအေရးသငတနးေပးတာေတြရယ၊ သတေပးတာေတြ လပသငတယ။ ဒတယအဆငအေနန႔ လတစေယာကက ရညရြယခကရရဆကၿပးေတာ လပေနအးမယဆရင သန႔ထကသငတ ျပစဒဏကေပးရမယ။ တကယလ႔ လတစေယာကက သငတနးေတြလညး ေပးၿပးၿပ၊ သတ ေပးတာခရ႕သားန႔ လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈေတြက ဆကၿပးလပမယဆရငေတာ အဒလကေျပာငးလလ႔ မရေတာဘး။” 375 သထခရင၊ ဘးလငးၿမ႕နယမ ေမးခြနးေျဖၾကားသတစဥးကမ လကရအစးရ၏ စစမးစစေဆး မႈကသာလအပေၾကာငး ဤကသ႔ေျပာခပါသည။ “ကၽြနေတာအေနန႔ကေတာ အခလကရ တာဝနယထားတ သေတြက အတတက လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈေတြန႔ပတသကၿပး ေသခာစစမးစစေဆးတာေတြ လပေပး ေစခငတယ။” 376

ေမးခြနးေျဖၾကားသအမားစမာ တရားမတမႈအား ရာေဖြေဖာထတရန ျပညတြငးတရားစရငေရး ယႏရားမားက ယၾကညမႈမရသညအတြက ႏငငတကာ စစမးစစေဆးမႈ အဖြ႔မား သ႔မဟတ အမႈစြဆျခငးမားက လအပေၾကာငး ေဖာျပခသည။ ဥပမာအားျဖင ဒးပလာယာခရင၊ ၾကာအငးဆပႀကးၿမ႕နယမ အမးသားတစဥးက “ျဖစႏငမယ ဆရင ဒဟာ[လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈကစၥရပ]ေတြက ကမၻာကလသမဂၢရ႕ တရားမတမႈဆငရာခရးကပ ပ႔လကခငတယ။” 377

အာဏာပငမားအား ရာထးမားမဖယရားျခငး အာဏာပငမားအား ရာထးမားမဖယရားျခငး

ျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငးရ ေမးခြနးေျဖၾကားသအခ႕က ျပစမႈျပစဒဏခမတျခငးအစား (သ႔မဟတ ထပ ေပါငး၍) ျပစဒဏေပးရာတြင အေကာငးဆးေသာ တရားမတမႈရရရန နညးလမးတစခမာ ကးလြနသမားအား ၎တ႔၏ ရာထးအဆငမားမ ဖယရားပစျခငးျဖစသည။ ေညာငေလးပငခရင၊ ေကာကတခါးျမ႕နယမ အမးသား တစဥးက “ကၽြနေတာက ဘာသာေရးဘကကဝနထမးဆေတာ ကၽြနေတာအေနန႔ကေတာ တစသကတစကၽြနးဆ တာ ေကာငးတယလ႔မဆခငဘး။ ဘာေၾကာငလညးဆရင ဒါက လ႔အခြငအေရးစႏႈနးေတြန႔ မကကညဘး။ အေကာငးဆးျပစဒဏကေတာ အျပစကးလြနတသေတြက ႏငငေရးန႔ေခါငးေဆာငမႈပငးကေန ဖယရားပစ တာပ။” 378 သထခရင၊ ဘးလငးၿမ႕နယမ အမးသမးတစဥးက “တကယလ႔သတ႔သာ ျပစဒဏေတြက ခယၿပး ေတာ ေျပာငးလမယဆရင သတ႔ရ႕ရာထးေတြက သတ႔ဆကထနးထားလ႔ရတယ။ ဒါေပမယ သတ႔ေတြက မေျပာငးလဘးဆရငေတာ သတ႔ရ႕ရာထးကေန ဖယရားလကတာအေကာငးဆးပ။” 379 ဖာပြနခရင၊ ဒြယလး ၿမ႕နယမ အမးသားတစဥးက “ကၽြနေတာကေတာ သတ႔က ခကခငးရာထးကေန ဖယရားလကတာ အေကာငး ဆးျပစဒဏေပးတာပလ႔ထငတယ။ ဒါမမဟတရင သတ႔က ကၽြနေတာတ႔က [သတ႔လပထားတ ျပစမႈေတြက] တငတအခါ မေကနပတာေတြျဖစေနမယ။” 380

အသအမတျပျခငးအသအမတျပျခငး

အခ႕ေသာ ေမးခြနးေျဖၾကားသမားက အတတက လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားႏင ကးလြနမႈမားအတြက အသအမတျပျခငးမား သ႔မဟတ ေတာငးပနျခငးမားက ေတာငးဆၾကသည။ ဖာပြနခရင၊ ဘးသၿမ႕နယမ အတငးအဓမၼ ေပၚတာထမးခရၿပး တပမေတာေၾကာင ညႏစဥးအား ဆးရႈးခရေသာ အမးသားတစဥးက သ၏ ခစားခကအား ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔အား ေဝငခသည။ “ကၽြနေတာအေနန႔ကေတာ အရငအစးရန႔ အခအစး

375 Source #75 တြင ၾကညပါ။376 Source #18 တြင ၾကညပါ။377 Source #50 တြင ၾကညပါ။378 Source #22 တြင ၾကညပါ။379 Source #51 တြင ၾကညပါ။380 Source #80 တြင ၾကညပါ။

105

လကလမးမမႏငေသးေသာ အမနတရားမား

ရတ႔ ပးေပါငးလကတြၿပး သတ႔ေတြ ျပညသေတြအေပၚက ကးလြနခတ အရာေတြအတြက ေတာငးပနေစခင တယ။ ဒါမ ကၽြနေတာတ႔ အတတကေမႏငမယ။” 381 ေညာငေလးပငခရင၊ ေရႊကငၿမ႕နယမ ေနရပေရႊ႕ေျပာငး ေနထငခရေသာ အမ းသားတစဥးကလညး အလားတအျမငသေဘာထားက တငျပခသည။ “က းလြနတသေတြ အေနန႔ သတ႔အတတကကးလြနခတ အရာေတြန႔ပတသကၿပး ဝနခဖ႔လသလပ ေနာငတြင ဆကမလပေတာ ဘးဆတာကလညး ဝနခဖ႔အေရးႀကးတယ။” 382

ၿမတ-ထားဝယခရင၊ တနသၤာရၿမ႕နယမ အမးသမးတစဥးကလညး အဘယေၾကာင အသအမတျပမႈ သ႔မဟတ ေတာငးပနမႈမားက သမအတြက လေလာကမႈမရေစေၾကာငးက ကရငစကားထာတစခအား အသးျပ၍ ေဖာျပခသည။ “ကၽြနမကးလြနတသေတြက သတ႔ဘကက ေတာငးပနရငေတာင ဘယေတာမ ယမာမဟတဘး။ ဘာေၾကာငလဆေတာ ျခခနၿပးတႏြားက ေနာငလညးဆကၿပးခနေနအးမာ။ ဒါေၾကာင ျပစဒဏေပးျခငးကသာ အသငေလာဆးျဖစတယ။” 383 တပမေတာမ ၎တ႔၏ရြာအား တကခကသညအခန တြင အဓမၼေနရပေရႊ႕ေျပာငးေနထငခရေသာ သထခရင၊ ဘးလငးၿမ႕နယမ အမးသားတစဥးကလညး ေတာငး ပနျခငးတစခတညးက လေလာကမႈမရေၾကာငး ေျပာျပခသည။ “တကယလ႔ သတ႔က (အသကရငကနရစသ) ေတြက ကညတယဆရငေတာ ေကာငးတာေပါ။ သတ႔အေနန႔ ေတာငးပနသငတယ။ ဒါေပမယ ေလာေၾကးေငြ ကလညး ေပးေဆာငရမယ။ ဘာေၾကာငလညးဆေတာ သတ႔ ရြာသားေတြက သတျဖတခၾကလ႔ပ။” 384

ထပမျဖစပြားမႈမရေသာ လ႔အခြငအေရးအား ကာကြယေစာငေရာကျခငးထပမျဖစပြားမႈမရေသာ လ႔အခြငအေရးအား ကာကြယေစာငေရာကျခငး

အခ႕ေသာ ေမးခြနးေျဖၾကားသမားက ဆကလကျဖစပြားလကရေသာ လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားႏင အၾကမးဖကမႈမားမ လြတကငးခြင၊ ၎တ႔၏ အခြငအေရးမားအား အျပညအဝျဖညဆညးေပးရနႏင ခးေဖာက မႈမား၊ အၾကမးဖကမႈမားျဖစေပၚသညအခါတြင ဥပေဒ၏အကာအကြယ၊ တရားဝငလပထးလပနညးထက ေကာလြနၿပး မညသညအရာကမ ေတာငးဆထားျခငးမရေပ။ ေညာငေလးပငခရင၊ မနးၿမ႕နယမ အမးသား တစဥးမ အမားဆးေတာငးဆႏငသညမာ “ကၽြနေတာတ႔အေနန႔ ျပနလညကစားမႈေတြန႔ ပတသကၿပး အမမက မကေနစရာ၊ ေျပာေနစရာမလဘး။ ျပနလညကစားမႈရဖ႔ဆတာ အေဝးႀကးလေသးတယ။ တကယလ႔ သတ႔သာ လ႔အခြငအေရး ခးေဖာကမႈေတြက ထပၿပးမလပေတာဘးဆရင ဒါဟာလေလာကၿပ။” 385 ဒးပလာယာခရင၊ ၾကာအငးဆပႀကးၿမ႕နယမ အျခားေသာအမးသမးတစဥးက “ကၽြနမလ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈေတြကရပ ေစခငတယ။ ၿပးေတာ ကၽြနမ အခြငအေရးေတြ လခငတယ။ ကၽြနမတ႔ရ႕အခြငအေရးေတြက ေလးစားတာ လခငတယ။” 386

အတငးအဓမၼ ေပၚတာဆြျခငးမားအား ရပတန႔ေစလျခငး စသညအခကမားအျပင အရပသားမားအေနျဖင လြတလပစြာ လႈပရားသြားလာျခငး၊ လျခမႈ၊ ကနးမာေရးႏင အသကေမြးဝမးေကာငး အလပအကငမား လပကငႏငျခငး စသညတ႔ကလညး လအပသည။ ေညာငေလးပငခရင၊ မနးၿမ႕နယမ အမးသားတစဥးက “ကၽြနေတာတ႔အတြကကေတာ အျပစတငတာထက ၿငမးခမးေရးက ပၿပးလအပတယ။ လြတလြတလပလပ အလပလပႏငျခငးက ကၽြနေတာတ႔အတြက လေလာကတာထကကပတယ။” 387 အျခားတစဥးက “သတ႔က ကၽြနေတာတ႔အျပစမေပးခငဘး။ ဒါေပမယ သတ႔ေတြရ႕ အေနာငအယကေတြမရပ ကၽြနေတာတ႔ ေနခငတယ၊ အလပလပခငတယ။ ၿငမးၿငမးခမးခမးန႔ သြားလာခငတယ။” 388 ဖာပြနခရင၊ ဘးသၿမ႕နယမ အမးသမးတစဥး

381 Source #30 တြင ၾကညပါ။382 Source #49 တြင ၾကညပါ။383 Source #14 တြင ၾကညပါ။384 Source #81 တြင ၾကညပါ။385 Source #15 တြင ၾကညပါ။386 Source #60 တြင ၾကညပါ။387 Source #61 တြင ၾကညပါ။388 Source #52 တြင ၾကညပါ။

ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔

106

၏ ေျပာၾကားခကအရ “ကၽြနမတ႔အေနန႔ ၿငမးခမးေရးရမယ၊ အသကေမြးဝမး ေကာငးအလပက ၿငမးၿငမးခမး ခမးလပရမယ၊ လြတလြတလပလပ သြားလာရမယဆရငေကနပၿပ။ သတ႔သာ ကၽြနမတ႔က ရကၡာေတြ မသယခငးဘး၊ ေပၚတာမထမးခငးဘးဆရင ဒါလေလာကၿပ။” 389

၎တ႔အတြက လြတလပမႈကလခငသကသ႔ပင ေဒသခမားသည ေနာငမးဆကမားအားလညး လ႔အခြင အေရးခးေဖာကမႈႏင အၾကမးဖကမႈမားအား မခစားေစလေပ။ ေမးခြနးေျဖၾကားသတစဥးက “ဒါေတြက အရငကျဖစခတာဆေတာ ကၽြနေတာတ႔ႀကးစားၿပး ေမလကမယ။ ဒါေပမယ ကၽြနေတာတ႔ရ႕ ေနာငမ းဆကေတြ န႔ကေလးေတြ ဒလျပနာေတြက မၾကေတြ႔ရရငပေကာငးမယ။” 390

အခ႕ေသာ ေဒသခမားက လ႔အခြငအေရးခးေဖာက ကးလြနသမားအား အသပညာေပးျခငး အစအစဥမား ေရ႕ဆကလပေဆာငရနလအပသညဟ ထငျမငယဆၾကသည။ ဒးပလာယာခရင၊ ဝငးေရးၿမ႕နယမ အမးသမး တစဥးက “ကၽြနမရ႕အျမငမာေတာ ပထမေျခလမးအေနန႔ ကးလြနသေတြက သငတနးေပးသငတယ။ အဒ အျပင သတ႔ကျပစမႈကးလြနျခငးရ႕အကးဆကအေၾကာငးက ေကာငးေကာငးေလးသငေပးသငတယ။” 391

အျခားေဒသခမားကမ ၎တ႔အေနျဖင တရားစရငေရး၏ အေျခခစမခန႔ခြေရးအား တးတကလာေစလသညဟ တငျပခသည။ ဥပမာအားျဖင ေမးခြနးေျဖၾကားသတစဥးက “တကယလ႔ ကၽြနေတာတ႔အဒလ အၾကမးဖကမႈေတြ ခးေဖာကမႈေတြက ထပၿပးခရတအခါကရင အဒကးလြနတသေတြက ဥပေဒအရအျပစေပးဖ႔ရယ ျပစဒဏ ခမတပန႔ပတသကၿပး ပြငလငးျမငသာမႈရဖ႔ရယ ကၽြနေတာတ႔အေနန႔ အစးရကေတာငးဆခငတယ။” 392 ဤသေဘာထားႏငပတသကၿပး ဒးပလာယာခရင၊ ဝငးေရးၿမ႕နယမ အမးသားတစဥးက ေထာကျပခသညမာ “သတ႔ေရးခထားတ ဥပေဒေတြက လကခႏငစရာေကာငးပါတယ။ တစဖကမာေတာ သတ႔က ဒဥပေဒေတြက လကနာဖ႔ပကကြကေနတယ။” 393

ေျမယာမားျပနလညရရျခငး ေျမယာမားျပနလညရရျခငး

လဥးေရ၏ ၇၀ ရာခငႏႈနးအထကမာ စကပးေရးအေပၚ မခေနရသညႏငငတြင ေဒသခမား၏ဝငေငြႏင အစား အစာရရရနအတြက ေျမယာသည အဓကအရငးအျမစျဖစသည။ ဤအစရငခစာ၏ အခနး ၂ (က)(၂) တြင ေဖာျပထားသကသ႔ ေျမယာသမးယမႈသည ျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငးတြင ေနရာအႏ႔ ျဖစပြားလကရပါသည။ မားေသာအားျဖင NCA မတငမကာလမားက သမးယခေသာေျမမားအား ေဒသခမားထသ႔ ျပနလညေပးအပ ျခငးမရေသးေပ။394 ေတာငငခရင၊ သေတာငႀကးၿမ႕နယမ အမးသမးတစဥးက “ကၽြနမတ႔အေနန႔ ကယေျမကပ ကယျပနလခငတယ။ ဘာလ႔လဆေတာ ကၽြနမတ႔မာ ေနစရာေျမမရေတာဘး။ ကၽြနမအမမာဆရင လေတြ အမားႀကးေနၾကတယ။ ဘာေၾကာငလဆရင ကၽြနမရ႕သမးက အမေထာငျပၿပး သတ႔မသားစက ကၽြနမန႔အတ လာေနတယ။ အမအသစေဆာကဖ႔ ကၽြနမတ႔မာ ေျမေနရာမရေတာဘး။ ျဖစႏငမယဆရင တပမေတာက ကြနမတ႔ ေျမေတြက ျပနေပးေစခငတယ။” 395သေတာငႀကးၿမ႕နယမ အျခားအမးသမးတစဥးကလညး “ကၽြနမတ႔ ကဒေျမေပၚမာ ဟးဘးေဘးေတြလကထပကတညးက လပကငစားေသာကလာတာျဖစတအတြက ကၽြနမတ႔ က ဒေျမရ႕ပငရငေတြျဖစတယ။ ကၽြနမတ႔ ကယေျမကပလခငတယ။ ကၽြနမတ႔ စားဝတေနေရးအတြက ဘာမ

389 Source #66 တြင ၾကညပါ။390 Source #66 တြင ၾကညပါ။391 Source #75 တြင ၾကညပါ။392 Source #28 တြင ၾကညပါ။393 Source #79 တြင ၾကညပါ။394 သတငးအခကပမရရရနအတြက၊ အခနး ၂ (က) (iii) Land confi scations and natural resources governance တြင

ၾကညပါ။ KHRG မ ၂၀၁၉ ခႏစ၊ မတလတြင ထတေဝေသာ KHRG, “Do Not Trespass: Land Confi scations by Armed Actors in Southeast Myanmar”, တြငလညး ၾကညႏငပါသည။

395 Source #43 တြင ၾကညပါ။

107

လကလမးမမႏငေသးေသာ အမနတရားမား

မလပႏငဘး။ ဒါေၾကာင ကၽြနမတ႔ေျမကပ ျပနေတာငးတာ။ ဒါေပမယ ဒအတြကန႔ကၽြနမတ႔ တရားရးေရာကရ တယ။ ကၽြနမတ႔ေျမပ ျပနလခငတယ။ ေငြမလခငဘး။ ကၽြနမတ႔မာေျမရရင ကၽြနမတ႔ရ႕စားဝတေနေရးအတြက အဒေျမေပၚမာ အလပလပစားလ႔ရတယ။ ပဒအယဝါး 396 ေျပာသလပ ‘ခငဗားမာေျမမရရင ႏငငလညးရမာ မဟတဘး။’ ကၽြနမတ႔ ဘယမာသြားေနၾကမလ။ ေရထမာလညးေနလ႔မရဘး။ သစပငေပၚမာလ ေနလ႔မရ ဘး။” 397

ေလာေၾကးႏငနစနာေၾကး ေလာေၾကးႏငနစနာေၾကး

ျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငးမ အခ႕ေသာသမားအျမငတြင လကနကကငတပဖြ႔မားမ ကးလြနသည လသတ မႈမား၊ ဒဏရာရရေစမႈမားႏင ပငဆငမႈဆးရႈးရျခငးတ႔အတြက ေလာေၾကး၊ နစနာေၾကးမားေပးရန လအပ သည။ ေတာငငခရင၊ ထနးတပငၿမ႕နယမ တပမေတာ၏ ညႇဥးပမးႏပစကမႈမားခစားရၿပး တကပြေၾကာင ေနရပေရႊ႕ေျပာငးေနထငခရေသာ အမးသားတစဥးက လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈ ခစားရသမားအတြက တရားမတမႈႏငပတသကၿပး သ၏ခစားခကက ဤသ႔ေဖာျပခသည။ “ကၽြနေတာတ႔အေနန႔ အဒအခနေတြတနး က အသတခခရသေတြအတြက ေလာေၾကးေတြျပနလခငတယ။ ဒါက သတ႔ရ႕မသားစဝငေတြ၊ ကနရစသ မဘေတြန႔ ေကးရြာအတြကျဖစတယ။” 398

တကပြမားအတြငး ပငဆငမႈမား ဖကဆးခခရေသာသမားအတြက ေလာေၾကး၊နစနာေၾကးမားမာ အသငေလာ ဆး ျပနလညကစားျခငးနညးလမးတစချဖစႏငသညက ေညာငေလးပငခရင၊ မနးၿမ႕နယမ အမးသားတစဥးက တငျပခသည။ “အစးရန႔ အာဏာပငေတြအေနန႔ ပငဆငမႈဆးရႈးရတသေတြန႔ အသကရငကနရစသေတြရ႕ခစားရမႈေတြအတြက သငေလာတေထာကပမႈ ဒါမမဟတ ေလာေၾကးေတြက စစဥေပးသငတယ။” 399 ေတာငငခရင၊ သေတာငႀကးၿမ႕နယမ အမးသမးတစဥးက ေလာေၾကးေငြရရျခငးက သမ၏ေျမအား ျပနလညရရျခငးထက ပၿပးသငေလာေၾကာငးက ဤသ႔ရငးျပခသည။ “တကယလ႔ သတ႔အေနန႔ ကၽြနမတ႔က ေလာေၾကးေပးခငတယဆရင အဒဟာကမတၿပး လေလာကတေလာေၾကးေငြ ျဖစသငတယ။ ကၽြနမတ႔ဆမာ ဥယာဥျခေတြ အမးမးရေပမယ ဒါေတြက သတ႔ကဖကဆးပစတယ။ ကၽြနမတ႔ စကခငးတစချဖစဖ႔အတြက အခနေတြအမားႀကး ယရတယ။ ၁၀ ႏစကေန အႏစ၂၀ အထၾကာတယ။ ဒါေၾကာင သတ႔ေတြ ကၽြနမတ႔က မတတေလာေၾကးေငြ ေပးသငတယ။” 400

တပမေတာ၏ ေထာငတြငးညႇဥးပမးႏပစကမႈမားေၾကာင ခငပြနးသညျဖစသ ေသဆးခရသညအတြက စားဝတေနေရး အခကအခအား ဆးရြာစြာရငဆငၾကေတြ႔ခရသည ေညာငေလးပငခရင၊ မနးၿမ႕နယမ အမး သမးတစဥးက ေတာငးပနမႈမားထက ေလာေၾကးေငြသည သမအတြက ပမအေရးႀကးေၾကာငးက ဤသ႔ ရငးျပခသည။ သမက “သတ႔ေတြအေနန႔ ကၽြနမတ႔ ဘာကဆးရႈးရတယဆတာက သဖ႔လတယ။ ကၽြနမတ႔က ဘဝတစခန႔ ကၽြနမတ႔ရ႕ေမြးျမေရးတရစာၦနေတြက ဆးရႈးရတယ။ သတ႔အေနန႔ ေသလတစေယာကဆကေန ခြငလြတေပးဖ႔ ေတာငးဆလ႔မရတအတြက ေလာေၾကးေငြေတာေပးသငတယ။ သတ႔ေတြ အေနန႔ကလညး အသကေသတအထ သတ႔ႏပစကညႇဥးပမးခတသရ႕ကေလးေတြက ေကာငးပ႔ဖ႔အတြက ေလာေၾကးေပးသင တယ။” 401

မတသည ေလာေၾကးေငြ ဟတမဟတ ဆသညက ျပညသမား လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈ မညမၾကာေအာင ခစားခရသညအေပၚမတည၍ သတမတႏငသည။ ေညာငေလးပငခရင၊ ေကာကတခါးၿမ႕နယမ အမးသား

396 ပဒဆသညမာ ကရငအသးအႏနးအရဝနႀကးဟ အဓပၸါယရသည။397 Source #41 တြင ၾကညပါ။398 Source #11 တြင ၾကညပါ။399 Source #23 တြင ၾကညပါ။400 Source #43 တြင ၾကညပါ။401 Source #20 တြင ၾကညပါ။

ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔

108

တစဥးက “အသကရငကနရစသေတြအေနန႔ သတ႔အၾကမးဖကမႈက ခစားရတအခနကာလန႔ ဆးရႈးသြားတ ပငဆငမႈေတြအေပၚမာ မတညၿပးေတာ သငတငမတတေလာေၾကးေငြက ရရသငတယ။ ပၿပးအေရးႀကးတာက လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈေတြက ကးလြနခတ ယခငအစးရအေနန႔ ဒါကတာဝနယသငတယ။ တခ႕ အသကရငကနရစသေတြက ကနရေနတအကးဆကေတြၾကားမာ ရနးကနေနၾကရတနးပ။ အထးသျဖင ေထာငကေန မၾကာေသးခငကမလြတလာတ ေစာက--- က သ႔အေနန႔ ေထာငထမာ ၁၀ ႏစေကာေလာက ေနၿပးမ ျပနလြတလာတအခါ အသကေမြးဝမးေကာငးလပငနးေတြ ျပနလညစတငလပကငဖ႔အတြက အခက အခေတြၾကေတြ႔ရတယ။ လကရအစးရအေနန႔လညး အဒအတြက တာဝနခမႈရသငတယ။” 402

အျခားေထာကပမႈပစမား အျခားေထာကပမႈပစမား

အျခားေသာ ေမးခြနးေျဖၾကားသမားမာ ၎တ႔၏ဘဝက ျပနလညထေထာငရနအတြက အေကာငးဆး အေျဖ မာ ေငြေၾကးႏငပစၥညးအေထာကအပမားေပးအပသည အစအစဥမားျဖစသညဟ ႐ႈျမငၾကသည။ ေညာငေလး ပငခရင၊ ေကာကႀကးၿမ႕နယမ အမ းသားတစဥးက “လ႔အခြငအေရး ခ းေဖာကခရသေတြ (ေနရပေရႊ႕ေျပာငးခရ သမား) အေနန႔ လမႈေရး အေထာကအပပစၥညးေတြျဖစတ အဝတအထညေတြ အစားအေသာကေတြအျပင အားေပးမႈေတြလအပတယ။” 403 ေညာငေလးပငခရင၊ မနးၿမ႕နယမ အမးသားတစဥးက “ပငဆငမႈ ဆးရႈးသြား သေတြန႔ လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈကေန အသကရငကနရစသေတြအတြက သငေတာတ အေထာကအပ ဒါမမဟတ ေလာေၾကးေတြက အစးရန႔အာဏာပငေတြအေနန႔ ျပငဆငထားသငတယ။ အာဏာပငေတြ အေနန႔ သငေတာတအရငးျမစေတြန႔ အေထာကအပေတြက ေနရပေရႊ႕ေျပာငးေနထငခသေတြအတြက ျပငဆငေပးသငတယ။ သတ႔ေတြအေနန႔ အဒလေတြအတြက သတ႔ရ႕စားဝတေနေရး ျပနလည အနညထင လာတအခနအထ အနညးဆး ၆ လ ကေန ၁ ႏစအထ ေထာကပေပးရမယ။ အသကရငကနရစသေတြအတြက သငေတာတ စးပြားေရးအခြငအလမးေတြကလညး ဖနတးေပးရမယ။” 404

ဒးပလာယာခရင၊ ဝငးေရးၿမ႕နယမ အမးသမးတစဥးက ကးေၾကာငးဆေလာမႈရသည မတစရပက ျပတသား စြာ ေဖာျပခသည။“တကယေတာ လတစေယာကက သ႔ရ႕အသကေမြးဝမးေကာငးအတြက ဘာမမလပႏင ေတာတအထ အရကခရတယဆရင က းလြနသက ခရသရ႕အသကေမြးဝမးေကာငးအတြက ေလာေၾကးေပးရ မယ။ ဥပမာအားျဖင ကၽြနမအမးသားက လကနကကငပဋပကၡကာလအတြငးမာ လကတစဖကဆးရႈးလကရ တေႏာငးပငး သ႔ရ႕အသကေမြးဝမးေကာငးဆငရာ ဆးရႈးမႈေတြအတြက နစနာေၾကးေလာေၾကးေတြ ရသင တယ။” 405

အသကရငကနရစသမားအတြက စတပငးဆငရာ အေထာကအပေပးျခငး အသကရငကနရစသမားအတြက စတပငးဆငရာ အေထာကအပေပးျခငး

လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားႏင ကးလြနမႈမားသည အသကရငကနရစသမားအေပၚ ဆးရြားေသာေရရည စတပငးဆငရာ ဆးကးသကေရာကမႈ ရေစႏငသည။ သထခရင၊ ဘးလငးၿမ႕နယမ အမးသမးတစဥးက လ႔ အခြငအေရးခးေဖာကခရသမားအတြက အျခားေသာေထာကပျခငးမားႏငအတ စတပငးဆငရာ ကစားေပးမႈ မားလညး လအပသညဟ ခစားရေၾကာငးတငျပခသည။ “ခရသေတြအေနန႔ သတ႔ရ႕ခစားခကက ထတေဖာ ေျပာဆႏငဖ႔အတြက ႏစသမအားေပးမႈေတြ၊ လြတလပမႈေတြန႔ လျခမႈေတြရရဖ႔ လအပတယ။” 406 ၿမတ-ထားဝယခရငမ အျခားေသာအမးသမးတစဥးက“ပထမဆးအေနန႔ သတ႔ေတြအားေပးစကားန႔ ေဆြးေႏြး

402 Source #22 တြင ၾကညပါ။403 Source #4 တြင ၾကညပါ။404 Source #23 တြင ၾကညပါ။405 Source #75 တြင ၾကညပါ။406 Source #18 တြင ၾကညပါ။

109

လကလမးမမႏငေသးေသာ အမနတရားမား

တငပငမႈေတြလအပတယ။ ဒတယအေနန႔ကေတာ သတ႔ေတြ တျခားအေထာကအပေတြျဖစတ ေငြေၾကး၊ ပညာေရး၊ ကနးမာေရးဝနေဆာငမႈန႔ လမႈဖလေရးဆငရာ အကအည အေထာကအပေတြလအပတယ။” 407

(ခ) ျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငးရ လကရတရားစရငေရးစနစအေပၚ အျမငသေဘာ (ခ) ျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငးရ လကရတရားစရငေရးစနစအေပၚ အျမငသေဘာ ထားမား ထားမား

ျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငးတြင တရားစရငေရးစနစတစခတညးကသာ ကငသးသညမဟတေပ။ ေဒသခမား သည ၎တ႔ေနသညနယေျမ၏ အပခပသအေပၚမတည၍ တရားစရငေရးစနစ သးခက ေရာေႏာကငသးၾက သည။ ထတရားစရငေရးစနစသးခမာ ဓေလထးတမးဆငရာ တရားစရငေရးစနစ၊ ျမနမာအစးရ၏ တရားစရင ေရးစနစႏင KNU ၏ တရားစရငေရးစနစတ႔ျဖစသည။408 ေကးရြာအားလးက ေကးရြာအတြငး ေျဖရငး၍ ရသညကစၥရပမားက ေျဖရငးရာတြင ေကးရြာရ ရြာသရြာသားမားအကြ မးတဝငရသည ဓေလထးတမးဆငရာ တရားစရငေရးစနစက ဥးစြာအသးျပၿပး ေျဖရငးၾကသည။ သ႔ေသာ အထကအာဏာပငမားေျဖရငးရမည ပမ ရႈပေထြးသညကစၥရပမားတြငမ ေရြးခယရနနညးလမးႏစခရသည။ ထသ႔ ေရြးခယရာတြင ေရြးခယျခငးျပမည ေကးရြာသည ျမနမာအစးရ၊ KNU သ႔မဟတ ေရာေႏာအပခပမႈ စသညျဖင မညသည အပခပမႈေအာကတြင ရသညအေပၚတြင မတညသည။

ေအာကတြငေဖာျပထားသည ဇယားတြင KNU ၏ တရားစရငေရးစနစ၊ အစးရ၏ တရားစရငေရးစနစ သ႔မဟတ တရားစရငေရးစနစ ႏစခလးအား အသးျပသမား၏ အေရအတြကအား ရာခငႏႈနးမားျဖင ေဖာျပထားသည။

ေအာကတြငေဖာျပထားသည ဇယားတြင တရားစရငေရးစနစအလက အသးျပသမား၊ အသးျပႏငသမားအား ခရငအလက ခြျခားေဖာျပထားသည။

407 Source #14 တြင ၾကညပါ။408 SaferWorld မ ၂၀၁၉ ခႏစ၊ ဇနနဝါရလတြင ထတေဝေသာ “Security, justice and governance in south east Myanmar;

Justice provision in south east Myanmar”, တြငၾကညပါ။

KNU

ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔

110

ယခငႏငလကရ တရားစရငေရးစနစမားသည အပစခတရပစေရး မတငမကာလမားက ကးလြနခသည လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈနင အၾကမးဖကမႈမားက ေျဖရငးရနအတြက လေလာကသည အရငးအျမစမား မရေၾကာငး ေမးခြနးေျဖၾကားသမားက ေတြ႔ရခၾကသည။ သ႔ေသာ ဆကလကျဖစေပၚေနေသာ အၾကမးဖကမႈ မားႏင လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားက လကရတရားစရငေရးစနစမားက ေျဖရငးႏငမႈရမရႏင ပတသကၿပး ေမးခြနးထတစရာ ျဖစလာခသည။ ေအာကတြငေဖာျပထားေသာအခနးက ထေမးခြနးက ေျဖႏငရနအတြက ႀကးပမးထားသည။

ေရာေႏာအပခပနယေျမ သ႔မဟတ KNU ႏင ျမနမာအစးရ၏ အပခပမႈနယေျမအၾကားရ နယစပေဒသ တစေလာကတြင ေနထငသမားသည သေဘာတရားအရ တရားစရငေရးစနစ ႏစခလးအား အသးျပႏငခြင ရသည။ ေတာငငခရင၊ သေတာငႀကးၿမ႕နယမ အမးသားတစဥးက ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔အား “ျမနမာအစး ရန႔ KNU ရ႕ တရားစရငေရးစနစ ႏစခလးက ကၽြနေတာတ႔ရ႕ရြာမာ သးတယ။ တစခချဖစၿပဆရင ခရတသက ဘယတရားေရးစနစက သးခငလဆတာ သ႔အေပၚမာပမတညတယ။ ဟတတယ။ တကယလ႔သက ႏစခလး ကႀကကလ႔ ႏစမးလးသးခငတယဆရငလညးရတယ။ ႏစမးလးကမငးရ႕ျပနာကေျဖရငးႏငတယ။” 409

ဥပမာအားျဖင ေတာငငခရင၊ သေတာငႀကးၿမ႕နယမ အမးသမးတစဥးက တရားစရငေရးစနစႏစခလးက အသးျပခသည။ “ကၽြနမတ႔ရြာမာ KNU န႔ ျမနမာအစးရ႕ တရားစရငေရး စနစႏစခလးက သးတယ။ ေျမယာန႔ ပတသကတကစၥေတြဆရင ႏစဘကလးက အကအညေတာငးလ႔ရတယ။ တကယလ႔ KNU ဆကေန အက အညမရႏငဘးဆ ျမနမာအစးရဘကက အကအညေတာငးလ႔ရတယ။ ျမနမာအစးရဘကကေန အကအည မရနငဘးဆရင KNU က အကအညေတာငးလ႔ရတယ။ ဒါေၾကာင ကၽြနမတ႔အေနန႔ တရားမတမႈရတအထ ႀကးစားဖ႔လတယ။” 410

အခ႕ေသာအေျခအေနမားတြင ေသးငယသညနယေျမမားအတြငးတြငပင ထတရားစရငေရးစနစမားအား အသးျပႏငခြငက တစခါတစရ နယေျမအေနအထားေပၚအေျခခၿပး ပငးျခားသတမတထားသည။ ေတာငငခရင၊ သေတာငႀကးၿမ႕နယမ အမးသားတစဥးက “ကၽြနေတာတ႔ေဒသထမာ တရားစရငေရးစနစႏစခရတယ။ လမးမႀကးေဘးမာေနတသေတြက အစးရ႕တရားစရငေရးစနစကသးၿပးေတာ လမးမႀကးန႔ေဝးတေနရာမာ ေနတသေတြက KNU ရ႕တရားစရငေရးစနစက သးတယ။”411

ထစနစမားအားလးတြင ခ႕ယြငးခကမားရေနသည။ အစးရႏစရပလးတြင ခငမာအားေကာငးသည တရားစရင ေရးႏငပတသကေသာ သမငးေၾကာငးမရသညအတြက ဤအခကမာ အၾသဘြယမဟတေပ။ ယခ ထတရား စရငေရးစနစတစခစအား ေလလာစမးစစၾကမညျဖစသည။

၁) ဓေလထးတမးအရ တရားစရငေရးစနစ၁) ဓေလထးတမးအရ တရားစရငေရးစနစ

ကရငေဒသခမားသည ျပနာမားက ေကးရြာအဆငတြင ေျဖရငးရန ပမလလားၾကသည။ အျခားေသာ တရားစရငေရးစနစမားရေသာလညး အေသးငယဆးေသာအမႈမားက ရြာသႀကးမားမ ေျဖရငးေပးၾကရသည။

ေညာငေလးပငခရင၊ မနးၿမ႕နယမ အမးသားတစဥး၏ ေျပာၾကားခကအရ “အဒါက ေကးရြာအဆငန႔ ေျဖရငး လ႔ရတ ကစၥေသးေသးေလးေတြပ။ ကၽြနေတာတ႔ ႀကးတအမႈက ငယေအာင ငယတအမႈကပေပာကေအာင လပလ႔ရတယ။” 412 အမနတကယပင ဤစာတနးတြငေဖာျပထားသည ဒတယစာေၾကာငးသည ကရငအရပ သားမား၏ ေယဘယစတေနသေဘာထားက ေဖာျပေနသည။ ကရငအရပသားမားအေနျဖင ၎တ႔၏

409 Source #45 တြင ၾကညပါ။410 Source #43 တြင ၾကညပါ။411 Source #35 တြင ၾကညပါ။412 Source #52 တြင ၾကညပါ။

111

လကလမးမမႏငေသးေသာ အမနတရားမား

ျပနာမားက အေရးမႀကးပါက လအမားထသ႔ချပလစတမရပ ထျပနာမားအား တတႏငသမ လငလင ျမနျမန တတတတဆတဆတႏင ၿငမးၿငမးခမးခမး ေျဖရငးလၾကသည။ ထ႔အတြကေၾကာင ေကးရြာအဆင ျပနာေျဖရငးျခငးယႏရားမားသည တရားစရငေရးခရးပစထက အျငငးပြားမႈေျဖရငးေရး သ႔မဟတ ၾကားဝင ဖနေျဖသည ပသ႑ာနေဆာငသည။

ဤသ႔ ပမေသးငယေသာ ကစၥရပမားအတြက ေဒသခေခါငးေဆာငမား၏ တရားစရငေရးႏင ပတသကၿပး ေမးခြနးေျဖၾကားသမားမ တငၾကားမႈအခ႕ရသည။ အဓကေဖာျပေသာ ကစၥရပမားမာ အကငပကျခစားျခငး ႏင လာဘစားျခငးတ႔ျဖစသည။ ေတာငငခရင၊ သေတာငႀကးၿမ႕နယမ အမးသမးတစဥး၏ ရငးျပခကအရ “ကၽြနမတ႔ အခသးေနတ ေကးရြာအဆင တရားစရငေရးဆတာကလညး တစခါတစေလ မတမႈမရဘး။ ကၽြနမတ႔ရ႕ တရားစရငေရးစနစမာလညး အကငပကျခစားတာေတြ၊ လာဘစားတာေတြရတယ။ ဒါေတြက လးဝ မပေပာကသြားေသးဘး။” 413 သ႔ေသာ လအမားစမာ ဤကစၥႏငပတသကၿပး ေဖာျပျခငးမရသညအတြက ထကစၥသည ေနရာတငးတြငျဖစေလရသည ျပနာတစခမဟတေပ။ အမနတကယတြင ေညာငေလးပငခရင၊ မနးၿမ႕နယမ အမးသားတစဥးက သ၏ေကးရြာအတြငးရရြာသႀကးမ မညသ႔လာဘစားမႈမရေၾကာငးက ဤသ႔ ေဖာျပခသည။ “ဟတတယ။ ကၽြနေတာ အဒါန႔ပတသကၿပး ၾကားဖးေပမယ ကၽြနေတာတ႔ရ႕ ေဒသတြငးမာေတာ လာဘစားတာလးဝမရဘး။ တစခါတစေလ လာဘေပးလာဘယေတြမရေတာ လေတြက ရြာလႀကးအလပက ေတာင မလပခငဘး။ ဒါေပမယ ေဒသခေတြက ေခါငးေဆာငေနရာက သတ႔ရ႕ကယက းအတြက ယတာမဟတ ဘး။ သတ႔ရ႕ေဒသအတြက ကညခငလ႔သာ လပတာျဖစတယ။ ကၽြနေတာတ႔ကလညး ကယေဒသရ႕ လပထး လပနညးအတငး လကနာရတယ။ လာဘစားမႈေတြျဖစလာမာစးတအတြက ျပစဒဏေပးတာေတြ ေလာေၾကး ေပးတာေတြက (ေငြေၾကးေပးျခငးျဖင) မလပၾကဘး။” 414

ဤတရားစရငေရးစနစ၏ အႀကးမားဆးစနေခၚမႈမာ တရားစရငမႈအသးျပႏငစြမးအေပၚ အကန႔အသတ ရျခငး ပငျဖစသည။ ေကးရြာေခါငးေဆာငမားအေနျဖင ၎တ႔၏ တရားစရငခကမားအတငး လကနာေစရနအတြက အာဏာအကန႔အသတသာရၿပး KNU ႏင ျမနမာအစးရတ႔ ကငတြယေျဖရငးရနလသည ကစၥရပမားက စရငရနမတတႏငေပ။ ထသ႔ေသာကစၥရပမားကမ ေအာကပါစနစမားထမ တစခကေျဖရငးေပးရန လအပ သည။

၂) ျမနမာအစးရ၏ တရားစရငေရးစနစ၂) ျမနမာအစးရ၏ တရားစရငေရးစနစ

ျမနမာအစးရ၏ တရားစရငေရးစနစအား လကလမးမသည ေနရာမားတြငေနထငသည ေဒသခမားအေနျဖင ကစၥရပမားရႈပေထြးသညအခနတြငသာ ထစနစအား ကငသးၾကသည။ သ႔ေသာလညး အခ႕ေသာကစၥရပမား တြင ထစနစအတငးကငသးရနအတြက အတားအဆးမားစြာရသည။ ပထမဆးအခကမာ ထစနစသည အလြနတရာ ေငြေၾကးအကနကမားသညစနစျဖစသညဟ ယဆၾကသည။ ထ႔အျပင ဥပေဒပညာရငမားက ငားရမးခ ကနကစရတမား၊ တရားရးကနကစရတမား၊ တရားရးသ႔ သြားလာရသည စရတမားႏင တစေန႔တာ လပအားခ ဆးရႈးရျခငးမားက တရားရးတကသမားအေနျဖင ၾကေတြ႔ခစားၾကရသည။ ထ႔အျပင ျမနမာအစးရ၏ တရားစရငေရးစနစတြင အမႈမားအား အခနကာလအားျဖငၾကာရညေအာင ဆြထားေသာေၾကာင တရားရးသ႔ အႀကမေရ ပမမားျပားစြာသြားရျခငး၊ ေငြပကနျခငးႏင ဝငေငြဆးရႈးမႈအေျခအေန ပမားျခငးတ႔အျပင အၾကမး ဖကမႈႏင ျပစဒဏခမတျခငးတ႔အၾကား သ႔မဟတ လြတၿငမးခြငတ႔ၾကားတြင အခနကနမႈပမားသညဟ ထင ျမငယဆရသည။ ေတာငငခရင၊ သေတာငႀကးၿမ႕နယမ အမးသမးတစဥးက “ကၽြနမတ႔ တကယလ႔ တရားရး ကသြားမယဆရင သြားလာေရးအတြက ပကဆလတယ။ ဒါေၾကာင ကၽြနမတ႔အေနန႔ သြားလာစရတတငမကပစားေသာကစရတလညးရာရတယ။ ဘာေၾကာငလဆေတာ ကၽြနမတ႔ မသားစေတြက စားစရာလတယ။

413 Source #68 တြင ၾကညပါ။414 Source #61 တြင ၾကညပါ။

ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔

112

ဒအရာေတြက ကြနမတ႔အတြက အမနတရားန ႔ တရားမတမႈေတြေပၚလာေစဖ႔ အခနဆြေနတာျဖစတယ။” 415

ျမနမာအစးရ၏ တရားစရငေရးစနစသည ကရငေဒသခမားကဆန႔ကငၿပး ဘကလကမႈအမနတကယရေန ျခငး သ႔မဟတ ရေနသညဟ ထငျမငယဆေနမႈေၾကာင ျမနမာအစးရ၏ တရားစရငေရးစနစအား ကငသးရန အတြက ေနာကထပအဟန႔အတားျဖစေနသည။ ျမငသာသညအခကတစခကမာ ဗမာစကား မေျပာႏငသမား အတြက ဘာသာစကားအခကအခရၿပး ထအခကအခမာ ေကးလကေဒသမားတြငေနထငသည ကရင အေျမာကအမားခစားရသည အခကအချဖစသည။ ေတာငငခရင၊ သေတာငႀကးၿမ႕နယမ အမးသားတစဥးက ေဖာျပခသညမာ “သတ႔ေတြ တရားရးကသြားရငေတာငမ သတ႔မာ ဘာသာစကားအခကအခေတြ၊ ဥပေဒန႔ တရားရးစနစေတြန႔ပတသကၿပး ဗဟသတမရတာေတြ စတ အခကအခေတြရတယ။” 416 ဖာပြနခရင၊ ဘးသၿမ႕နယမ အမးသားတစဥးက ျမနမာႏငင၏ တရားစရငေရးစနစသည တရားမတမႈမရေသာ၊ ဘကလက ေသာစနစျဖစသညဟ ယဆထားသည။ “ဖာပြနခရငမာရတ ေဒသခေတြက KNU ရ႕တရားစရငေရးစနစက ပၿပးအားကးၾကတယ။ ဘာေၾကာငလဆေတာ သတ႔ရ႕တရားစရငေရးစနစက ျမနမာအစးရရ႕စနစထကပၿပး မတမႈရတယ။ ဘာေၾကာငလဆေတာ ျမနမာအစးရရ႕တရားစရငေရးစနစက ဘကလကမႈရၿပး သတ႔ရ႕ ဝနထမးေတြဘကက ပၿပးအေလးသာတယ။” 417

အကငပကခစားမႈမားႏင အဂတလကစားမႈမားသည ျမနမာအစးရ၏ တရားစရငေရးစနစအတြငး တညရေန ေသာ ျပနာမားအျဖစ သတမတထားသည။ မညသညတရားခြငၾကားနာစစေဆးမႈစနစတြငမဆ ပမေကာငး မြနၿပး အေရအတြကပမားေသာ ဥပေဒပညာရငမားအား ငါးရမးႏငသ၊ ပမတကသည အေထာကအထား ျပႏငသ၊ ဗဟသတၾကြယဝေသာ၊ အေတြ႔အၾကရေသာပညာရငမားႏင မကျမငသကေသမားရျခငးက အခြငအေရးပမားသည။ သ႔ေသာ အကငပကျခစားမႈသည ျမနမာႏငငအတြငးရ တရာရးမားတြင ျဖစေလျဖစ ထရၿပး ေနရာအႏ႔တြငရသည။ ေတာငငခရင၊ သေတာငႀကးၿမ႕နယမ အမးသမးတစဥးက “ကၽြနမတ႔က ေရ႕ေနမငါးႏငဘး။ တရားသႀကးကလညး ေငြမေပးႏငဘး။ ဒါေၾကာင ကၽြနမတ႔ဒအမႈမာ မႏငဘး။” 418

ထ႔အျပင တရားစရငျခငးစနစမားတြင ပြငလငးျမငသာမႈမရျခငးကလညး အရပသားမား၏ယၾကညမႈက ေလာ နညးေစၿပး အာဏာရသမားအား ျပစဒဏမကငးလြတခြင ရရေစသညဟေသာ ယဆခကက ပမခငမာေစ သည။ ေတာငငခရင၊ သေတာငႀကးၿမ႕နယမ အမ းသမးတစဥး၏ ေျပာၾကားခကအရ “သတ႔က ပြငလငးျမငသာ တနညးန႔ စစမးစစေဆးတာေတြမလပဘး။ ကၽြနမတ႔ ေမးခြနးေမးခငေပမယ သတ႔က ေမးခြနးေမးခြငမေပးဘး။ ကၽြနမတ႔ရ႕ အေျဖေတြကလညး ထညသြငးစဥးစားျခငးမရဘး။ ဒါက မေကာငးဘး။ ကၽြနမတ႔ေျပာခငတာက သတ႔က နားမေထာငဘး။ သတ႔ဘာေတြ ဖြကထားလ ကၽြနမတ႔ မသဘး။ ဒအမႈက စစေဆးေဖာထတဖ႔အတြက ကၽြနမတ႔ရ႕ခစားခကေတြကလညး သတ႔နားေထာငရမယ။” 419

အျခားေသာ ေမးခြနးေျဖၾကားသတစဥးက တသမတတညးမရသည ျပစမႈဆငရာလပထးလပနညး စခနစႏႈနး မား၊ ကးလြနသညအျပစမားအတြက မညမသညစြခကခမႈမားႏင ဥပေဒအား အသးျပျခငးမားက ေဖာျပခ သည။ ေမးခြနးေျဖၾကားသတစဥးမ မးယစေဆးဝါး လကဝယပငဆငမႈႏငပတသကၿပး စစမးစစေဆးျခငးႏင ျပစဒဏခမတျခငးမားတြင တသမတတညး မရျခငးႏငပတသကၿပး မးေမာငးထးျပခသည။ “ေကာငေလးတစ ေယာကက ယာဘေလးတစျပားႏစျပားန႔ဖမးမတနးက ေထာငကသတ႔က ႏစအၾကာႀကးခခတယ။ ဒါေပမယ ကားေပၚမာ ယာဘအျပညသယလာတ႔ လကဖမးမေတာ သတ႔က စစမးစစေဆးတာေတာင မလပေတာဘး။” 420 ေတာငငခရင၊ သေတာငႀကးၿမ႕နယမ အမးသမးတစဥးကလညး တရားရးမားတြင ေကာငးမြနေသာ စမ

415 Source #41 တြင ၾကညပါ။416 Source #35 တြင ၾကညပါ။417 Source #26 တြင ၾကညပါ။418 Source #41 တြင ၾကညပါ။419 Source #43 တြင ၾကညပါ။420 Source #77 တြင ၾကညပါ။

113

လကလမးမမႏငေသးေသာ အမနတရားမား

ခန႔ခြမႈ မရျခငးႏငပတသကၿပး တငျပခသည။ “ကၽြနမတ႔ တကယဆးျဖတခကခထားတ စာရြကကမရခဘး။ သတ႔က အဒါက တရားရးမာ ရာမေတြ႔ဘးလ႔ေျပာတယ။ ဒါေပမယ တစေယာကေယာက ဆမာ အဒစာရြကရတာ ေသခာတယ။” 421

ကရငအမးသားအစညးအရး၏ တရားစရငေရးစနစ ကရငအမးသားအစညးအရး၏ တရားစရငေရးစနစ

ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔၏ သတငးအခကအလကမား အထးသျဖင KNU ၏နယေျမ သ႔မဟတ KNU ၏ နယေျမႏငနးစပေသာ ေရာေႏာအပခပမႈ နယေျမမားမရရေသာ သတငးအခကအလကမားအရ ေဒသခမား အေနျဖင KNU ၏ တရားစရငေရးစနစက ကယကယျပန႔ျပန႔ အသးျပၾကသည။ သ႔ေသာ ထတရားေရးစနစ သည ၎တ႔အတြက တရားမတမႈက အျမတေစယေဆာငလာေပးသညမဟတေပ။ ေမးခြနးေျဖၾကားသ အမားစက ထတရားစရငေရးစနစတြင တရားမတမႈႏငပတသကၿပး ေမးခြနးထတထားသည။ ရမားသည ဥပေဒစးမးေရးက ကငသးရနအတြက ပကကြကေလရၿပး ျပညသမား၏ တရားဥပေဒႏငဆငသည အသပညာ ဗဟသတမရမႈမားသည အခကအခမားျဖစသညဟ ေမးခြနးေျဖၾကားသအမားစက တငျပခသည။ ထ႔အျပင အကငပကျခစားျခငး၊ ဘကလကျခငးႏင တရားရးမားတြင ေလာကနမႈမရသည အျပစေပးျခငးမားသည တရားစရငေရးစနစတြင တရားမတမႈမားရရရနအတြက အဟန႔အတားျဖစေစသည။

(က) KNU တရားစရငေရးစနစ၏ အားသာခကမား (က) KNU တရားစရငေရးစနစ၏ အားသာခကမား

ေမးခြနေျဖၾကားသမားက ၎တ႔အေနျဖင KNU ၏ တရားစရငေရးစနစက အသးျပရျခငးအေၾကာငးရငးမာ ၎၏ ပြငလငးျမငသာမႈႏင လကလမးမႏငမႈတ႔ေၾကာငျဖစသည။ ဥပမာအားျဖင ေတာငငခရင၊ သေတာငႀကး ၿမ႕နယမ အမးသားတစဥးက ထတရားစရငေရး၏ ပြငလငးျမငသာမႈနငပတသကၿပး အမြမးတင ေျပာခသည မာ “အမနတကယေတာ ကၽြနေတာတ႔အေနန႔ KNU ရ႕တရားစရငေရးစနစက ပၿပးႀကကတယ။ ဘာေၾကာငလ ဆေတာ KNU ရ႕ေခါငးေဆာငေတြက အဆငႏစဆငန႔သြားတယ။ ပထမအဆငအေနန႔ ကးလြနခရတသက ဘယသဆတာက သဖ႔အတြကရယ ဘယသေတြက အခြငအေရးသမားေတြ ဒါမမဟတ တကခကသေတြ ျဖစတယဆတာက သဖ႔အတြက သတ႔က ကစၥရပက ေသခာစစမးစစေဆးတယ။ သတ႔က လႏစေယာကက ေခၚၿပး အမနတကယဘာျဖစခတယဆတာက ေသခာနားလညေအာငလပတယ။ ဒါအျပင ရြာလႀကးေတြန႔ ရြာသားေတြကလညး လာၿပးနားေထာငခငးတယ။ ဒါကၾကညျခငးျဖင ဒတရားေရးစနစမာ ပြငလငးျမငသာမႈ ေတြကေတြ႔ႏငတယ။ တရားစရငတအခါမာ တရားသႀကးသးေယာကပါတယ။ ဒအမႈကစစမးစစေဆးတ KNU ရ႕ ရပါတယ။ တရားခရယ၊ တရားလရယ၊ ရြာသားေတြရယ၊ ေကးရြာေခါငးေဆာငေတြရယ ပါတယ။ အဒေနာက မာ တရားသႀကးသးဥးက ဒကစၥန႔ပတသကၿပးေတာ ေမးခြနးေတြေမးၿပးေတာ ရာေဖြေဖာထတမႈေတြလပတယ။ ဒါေၾကာင ကၽြနေတာတ႔အေနန႔ KNU ရ႕တရားရးမာဆရင တရားမတမႈပရတယလ႔ ခစားရတယ။” 422

ေမးခြနးေျဖၾကားသမားက KNU ၏ တရားစရငေရးစနစသည မတမႈရေၾကာငး ရာေဖြေတြ႔ရၾကသည။ ေတာငင ခရင၊ ထနးတပငၿမ႕နယမအမးသားတစဥးက “အားလးက KNU ရ႕တရားစရငမႈစနစန႔ပ ၿပးသြားတယ။ စရငခကခၿပးေတာလညး ဆးကးဘာတစခမမရတအတြက ကၽြနေတာတ႔တရားရးက ေနာကတစေခါက သြားစရာမလဘး။” 423 ဒးပလာယာခရင၊ ကဒးၿမ႕နယမ အမးသားတစဥးက “ကၽြနေတာရ႕တရားရးေတြက သြားဖးတအေတြ႔အၾကအရ ဒစနစက ေတာေတာကေကာငးတယဆတာ ေတြ႔ရတယ။ ကၽြနေတာတ႔ရ႕ ေခါငး ေဆာငေတြက ကစၥရပေတြက ေျဖရငးဖ႔ႀကးစားၿပး ကးလြနသေတြန႔ ခရသေတြအၾကားမာရတ တငးမာမႈေတြ က ေျဖေလာေအာငလပၿပး လေတြက ျပနလညစညးလးမႈရေအာင လပခတယ။” 424

421 Source #41 တြင ၾကညပါ။422 Source #35 တြင ၾကညပါ။423 Source #11 တြင ၾကညပါ။424 Source #28 တြင ၾကညပါ။

ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔

114

KNU ၏ တရားစရငေရးစနစအေပၚ ေဒသခမား ယၾကညရျခငး၏ အျခားေသာ အေၾကာငးရငးတစရပမာ KNU ႏင ဆကစပေနသညအတြကျဖစသည။ KNU သည ကရငတငးရငးသားမားအားကယစားျပ၍ ကရငလမးမား အတြက ျမနမာအစးရအားဆန႔ကငၿပး စညးရးလႈ႕ေဆာမႈမားအား ႏစေပါငးခႏစဆယျပလပေပးေသာ အဖြ႔ျဖစ သည။ ဥပမာအားျဖင သထခရင၊ ဘးလငးၿမ႕နယမ အမးသမးတစဥးက ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔အား ေျပာခ သညမာ“KNU က တရားမတမႈအတြက တာဝနရတယ။ ဘာေၾကာငလဆေတာ ကၽြနမတ႔က ကရငလမးျဖစတ အတြက ကၽြနမတ႔က သတ႔န႔သကဆငတယ။” 425 ထနညးတစြာပင ဒးပလာယာခရင၊ ၾကာအငးဆပႀကးၿမ႕နယမ အမ းသားတစဥးကလညး ဤသ႔ေျပာခသည။ “သတ႔ [KNU]က တငးရငးသားတစဖြ႔အေနန႔ လြတလြတလပလပ ေနၿပး ကရငလမးကကာကြယေပးခငတယ။ သတ႔က အမးသားေရးဝါဒႀကးစးတႏငင (ဗမာဝါဒႀကးစးျခငး) မာေနေပမယ သတ႔ေတြၿငမးခမးေရးတညေဆာကဖ႔အတြက နညးလမးရာေတြ႔ပါလမမယလ႔ ကြနေတာ ထငတယ။” 426

ထနညးတစြာပင KNU ၏ တရားစရငေရးစနစသည သမငးေၾကာငးအရ ျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငးရ တငးရငးသားမား လကလမးမႏငသည တစခတညးေသာစနစျဖစေနခပါသည။ တရားမတမႈအား ေဖာေဆာင ရနအတြက မညသညအစးရတြင တာဝနရသနညးဟေမးသညအခါတြင ဒးပလာယာခရင၊ ကဒးၿမ႕နယမ အမးသမးတစဥးက “ျမနမာအစးရမာ တာဝနရေပမယ သတ႔က ကၽြနမတ႔ရ႕ေဒသထက မလာဘး။ ကၽြနမတ႔က KNU အေပၚမာပမခရတယ။” 427

ခ) တရားမတမႈရရရနအတြက အတားအဆးမား ခ) တရားမတမႈရရရနအတြက အတားအဆးမား

ကရငလမးအမားစက KNU ၏ တရားစရငေရးစနစအား အသးျပလေသာလညး ထစနစအတြငး၌ အေရးပါ သညတးတကမႈမားျပလပရန လအပခကမားရေနေသးသညက ၎တ႔၏ အေျဖမားက မးေမာငးထးျပလက ရသည။

အကငပကျခစားမႈႏင လာဘထးမႈ အကငပကျခစားမႈႏင လာဘထးမႈ

KNU ၏ တရားစရငေရး စနစတြင လာဘစားမႈႏင အကငပကျခစားမႈမား ကယကယျပန႔ျပန႔ ျဖစေပၚေနသညက ေဒသခမားက ၾကေတြ႔ခၾကပါသည။ ဒးပလာယာခရင၊ ကဒးၿမ႕နယမ အမးသမးတစဥးက “အရငကဆရင ‘ေငြမား တရားႏင’ ဆတ စနစထမာ လာဘစားမႈႏင အကငပကျခစားမႈေတြက အျဖစမားတယ။ ဒါေပမယ ဒလအေျခအေနေတြကေနၿပးေတာ အခဆရင ျပစဒဏအစား ျပစမႈကးလြနသေတြက ေလာေၾကးေပးခငးတာ ေတြ ပလပလာၾကတယ။ ဥပမာအားျဖင ျပစမႈကးလြနတသတစေယာကက ေထာငသးလ အကခရမယအစား ေငြ ၅၀၀၀၀ (ငါးေသာငး)ကပ ေပးရတယ။ တခ႕ အာဏာပငေတြက [အျပစဒဏမေပးပ] က းလြနတသေတြဆက ေန ေငြ ၁၀၀၀၀၀ (တစသနး) ကပ ေတာငးတယ။” 428 ဤအေျခအေနသည ခရသမားႏင အျခားသမားက မားယြငးျပစဒဏ ခရေစႏငသညက ဒးပလာယာခရင၊ ေကာကရတၿမ႕နယမ အမးသမးတစဥးက “တရားစရင ေရးစနစမာ အကငပကခစားတာေတြန႔ လာဘစားတာေတြရလာတယ။ အကငပကခစားၿပး ေနာကမာ မနတ လကမားၿပး မားတလက မနသြားတယ။” 429

အကးဆကအေနျဖင စးပြားေရးလပငနးရငကသ႔ေသာ ေငြေၾကးခမးသာသမားက ၎တ႔၏ အကးအျမတ အတြက ဤျခစားလကရေသာ စနစအား အလြသးစားျပႏငသည။ KNU ႏင ျမနမာအစးရတ႔၏ တရားစရငေရး စနစႏငပတသက၍ ၿမတ-ထားဝယခရင၊ လယမလားၿမ႕နယမ အမးသားတစဥးက “ကၽြနေတာ တရားစရငေရး

425 Source #16 တြင ၾကညပါ။426 Source #50 တြင ၾကညပါ။427 Source #76 တြင ၾကညပါ။428 Source #76 တြင ၾကညပါ။429 Source #70 တြင ၾကညပါ။

115

လကလမးမမႏငေသးေသာ အမနတရားမား

န႔ပတသကၿပး မမတမႈေတြက ခခရဖးတယ။ တရားစရငေရးေတြမာ တရားသႀကးေတြက စးပြားေရးလပငနးရင ေတြကပၿပး မကႏာသာေပးတယ။” 430

တရားစရငေရးစမခန႔ခြမႈ အားနညးျခငး တရားစရငေရးစမခန႔ခြမႈ အားနညးျခငး

ျပစမႈကးလြနသတခ႕အေပၚ KNU ၏ တရားစရငေရးစနစလြမးမးႏငမႈအားနညးျခငးႏင အရငးအျမစ မလေလာကမႈတ႔ေၾကာင KNU ၏တရားစရငေရးစနစႏင စမခန႔ခြမႈအပငးတြင အားနညးခကမား ရေစႏငသည။

ျပစမႈကးလြနသမားအား ေထာငဒဏခမတျခငးမားက KNU ၏ တရားစရငေရးစနစတြင ကငသးေလမရေပ။ သထခရင၊ ဘးလငးၿမ႕နယမ အမးသမးကေဖာျပထားသညမာ “ကၽြနမရ႕ေမာငအငယဆးေလးက ေျပာတယ။ KNU ရ႕တရားေရးစနစက ေအးေဆးပ။ ဘာျဖစလ႔လညးဆေတာ ကၽြနေတာတ႔ လသတမႈကးလြနၿပး ေထာငခ ခရရငေတာင ကၽြနေတာတ႔က သတ႔ရ႕ရေဘာေတြအတြက ခဏေလးပ ထမငးခကေပးရမယ။ ၿပးတာန႔ ကၽြနေတာတ႔က အျပစကေနလြတလကတာပ။ ကၽြနေတာတ႔ လြတလြတလပလပဆကၿပး အသကရငႏင တယ။” 431 ဆကလက၍ သမက “ကၽြနမ KNU ရ႕ တရားေရးစနစက အယအၾကညမရေသးဘး။ ဘာေၾကာငလ ဆေတာ သတ႔က တရားမတမႈဥပေဒက ကငသးရာမာ အားနညးေနေသးတယ။” 432

KNU ၏ တရားစရငေရးစနစအား ၎တ႔ထနးခပသည နယေျမအတြငးတြငသာ အသးျပႏငသည။ ဥပမာအား ျဖင ေတာငငခရင၊ သေတာငႀကးၿမ႕နယမ အမးသမးတစဥးက ၁၅ ႏစအရြယ ကေလးမေလးတစဥးအား သထၿမ႕ (အစးရအပခပ မႈနယေျမအတြငး)မ လမးေဖာကသည လပသားတစဥးက အဓၶမျပကငမႈႏင ပတ သက၍ တရားစရငဆးျဖတမအေပၚ သမအေနျဖင စတအေႏာငအယကျဖစရပက ေဖာျပထားသည။ “ လမး ေဖာကလပမႈၿပးတာန႔ ေလာေၾကး သနး ၄၀ ေပးလကရငလြတၿပေလ။ ဒါေပမယ ကးလြနတသက အျပစေပး တာ ဘာမမရဘး။ ေခါငးေဆာငေတြကေျပာတာကေတာ ကးလြနတသေတြက တျခားနယေျမက၊ ခရတသက ဒကဆေတာ သတ႔က ဒအမႈက ဒအတငးေျဖရငးလကတာ။” 433

အခ႕ေသာ ေမးခြနးေျဖၾကားသမားက KNU ၏ တရားစရငေရးစနစႏင ပတသက၍ တငၾကားမႈမားအား ေျဖရငးရာတြင အလြနေႏးေကြးျခငး သ႔မဟတ ေျဖရငးမႈမရသညအတြက အဆးျမငၾကသည။ ေညာငေလးပင ခရင၊ ေကာကႀကးၿမ႕နယမ အမးသမးတစဥးက “ကၽြနမအတြကကေတာ လ႔အခြငအေရး ခးေဖာကမႈ ရပတန႔ ဖ႔အတြက ေမာလငခကမရဘး။ ဒအတြကက ေမာလငေနေပမယ အဓပၸါယမရဘး။ ကၽြနမတ႔ ဒကစၿပး ျပနလာတအခနတနးက ကၽြနမတ႔ ၿမ႕နယမးက တငစာပ႔တယ။ ကၽြနမတ႔ရ႕ တငစာက သတ႔ဘာလပလဆတာ မသရဘး။ အမႈကပးထပ ပစလကတာလား ဒါမမဟတ ခရငရးကပပ႔လကတာလား မသဘး။ ကၽြနမတ႔ မသားစ (၁၁) စကေန တငစာေတြ ပ႔ခတယ။” 434 ဒးပလာယာခရင၊ ၾကာအငးဆပႀကးၿမ႕နယမ အမ းသားတစဥးကလညး အလားတအေျခအေနက တငျပခသည။ “ေခါငးေဆာငေတြဆတာ(ေဒသခအာဏာပငမား) ျပနာေတြက တာဝနယၿပး ေျဖရငးရမယ။ ဒါေပမယ သတ႔ကမလပဘး။ သတ႔ရ႕တာဝနက မသလ႔ျဖစရငျဖစမယ။ သတ႔ မလပခငတာလညး ျဖစေကာငးျဖစမယ။ ဒါမမဟတ သတ႔ဒကစၥေတြက ေမပစေစခငတာလညး ျဖစခငျဖစ လမမယ။” 435

430 Source #5 တြင ၾကညပါ။431 Source #16 တြင ၾကညပါ။432 Source #16 တြင ၾကညပါ။433 Source #18 တြင ၾကညပါ။434 Source #8 တြင ၾကညပါ။435 Source #50 တြင ၾကညပါ။

ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔

116

အယခေလာကခြငမရျခငးႏင တရားရးတြင ထေရာကေသာကယစားျပမႈမရျခငး အယခေလာကခြငမရျခငးႏင တရားရးတြင ထေရာကေသာကယစားျပမႈမရျခငး

KNU ၏ တရားမတမႈစနစတြင အယခေလာကရနအတြက အခြငအလမးမရေပ။ သထခရင၊ ဘးလငးၿမ႕နယမ အမးသမးတစဥးက “ကၽြနမတ႔ေတြက အခငးခငး (ကးလြနသႏင ကးလြနခရသမား) ၾကားထမာပ သေဘာ တညခကယၿပးေတာ တစေယာကန႔တစေယာက ခြငလႊတလကၾကတယ။ သတ႔ (တရားရး) က ဆးျဖတခက ခၿပးရင ကၽြနမတ႔က အဒအတငးလကနာရလမမယ။ ကၽြနမတ႔က မေကနပဘး ဆရငေတာင ဘာမလပလ႔မရ ဘး။ ဒအတငး ၿငမေနရတယ။ ဒလ တရားမမတမႈ (ျပစဒဏ) ေတြအတြက ကၽြနမတ႔ မေကနပဘး။” 436

ဤစနစတြင ပညာရငမား ပါဝငမႈမရျခငးႏငပတသက၍လညး ေမးခြနးေျဖၾကားသမားက ေျဖၾကားခသည။ ဤအခကသည တရားရး၌ တရားရငဆငရာတြင ထေရာကသညကယစားျပမႈ မရျခငးအား ေဖာျပေနသည။ ဥပမာအားျဖင ေတာငငခရင၊ သေတာငႀကးၿမ႕နယမ အမးသားတစဥးက “သတ႔ရ႕ တရားေရးစနစမာ ေရ႕ေန မရဘး။ ဒတာဝနေတြကယဖ႔အတြက သတ႔မာ တကယပညာတတေတြမရဘး။ သတ႔က လငယေတြကပါဝင ခငးၿပး ေရ႕ေနလပခငးတယ။ ျမနမာအစးရရ႕တရားစရငေရးစနစမာ အစးရေရ႕ေနန႔ အလြတေရ႕ေနေတြရေတာ ကၽြနေတာတ႔က သတ႔ကငါးခငတဘယအခနမဆ ငါးလ႔ရတယ။ ဒါေပမယ KNU (တရားစရငေရးစနစ) မာ ေရ႕ေနငါးဖ႔အတြက သတ႔မာေရ႕ေနမရဘး။” 437

၃) အၾကျပခကမား၃) အၾကျပခကမား

ေမးခြနးေျဖၾကားသအမားစက လကရ KNU ၏ တရားစရငေရးစနစအား ေျပာငးလရန သ႔မဟတ ေကာငးမြန ေအာငျပလပရနအတြက အၾကျပၾကသည။

အခ႕ေသာ ေဒသခမားက KNU ၏ တရားဥပေဒဆငရာ အျမငဖြငေဆြးေႏြးပြမားအား တကေရာကၿပး KNU ၏ တရားမတမႈစနစႏငပတသက၍ ဗဟသတတးပြားလာသည။ သ႔ေသာ ထသ႔ေသာအျမငဖြင ေဆြးေႏြးပြမား အား ေဒသခ လမႈအသကအဝနးအမားစက မရရေသးေပ။ ဒးပလာယာခရင၊ ဝငးေရးၿမ႕နယမ အမးသား တစဥးက “ကၽြနေတာအေနန႔ KNU က ျပဌာနးထားတ ဥေပဒစာအပက တစခါမမေတြ႔ဖးဘး။ အျပစက းလြနထား တလတစေယာကက ဘယလမးေထာငဒဏခလဆတ အေသးစတအခကက ကၽြနေတာတ႔မသဘး။” 438

KNU အေနျဖင ဥပေဒပငးဆငရာ အျမငဖြငသငတနးမားအား ေဒသခမားသ႔ ပမလပေဆာငသငသညႏင ပတသကၿပး တညေသာသေဘာထားမား ရေနသည။ သထခရင၊ ဘးလငးၿမ႕နယမ အမးသမးတစဥးက “ကၽြနမက ရြာသားအားလး ဥပေဒန႔ပတသကၿပး နားလညသေဘာေပါကတာက ေတြ႔ခငတယ။ ကၽြနမအေနန႔ သတ႔က (တရားစရငေရးစနစ) ဥပေဒက ခငခငမာမာန႔ အတညျပဖ႔၊ ေဒသခေတြက အျမငဖြငေပးဖ႔န႔ (ႏငငက) ဥပေဒအတငး အပခပေစခငတယ။” 439 ေတာငငခရင၊ သေတာငႀကးၿမ႕နယမ အမးသားတစဥးက အာဏာ ပငမားအား သငတနးေပးရနမတခကျပခသည။ “ရြာလႀကးေတြန႔ ေကးရြာေခါငးေဆာငေတြက KNU ရ႕ ဥပေဒက ဘယလအလပလပတယဆတာ သငတနးမာသငယသငတယ။” 440

ေမးခြနးေျဖၾကားသအမားစက ဤသငတနးမားအား ၎တ႔၏အကးအတြက အၾကျပၾကသည။ ဥပမာ ဒးပလာ ယာခရင၊ ၾကာအငးဆပႀကးၿမ႕နယမ အမးသားတစဥးက “ရြာသားေတြက ဥပေဒကသရင အျပစလပတာန႔ ဖမးဆးအေရးယခရမယဆတ အကးဆကကနားလညလာမယ။ လတငးသာ ဥပေဒကသနားလညၿပး လကနာ

436 Source #16 တြင ၾကညပါ။437 Source #77 တြင ၾကညပါ။438 Source #33 တြင ၾကညပါ။439 Source #16 တြင ၾကညပါ။440 Source #69 တြင ၾကညပါ။

117

လကလမးမမႏငေသးေသာ အမနတရားမား

ကငသးလာမယဆရင ၿငမးခမးေရးကရလာမာပ။ ကၽြနေတာတ႔ေတြ တစေယာကကတစေယာက ေလးစားမႈ ရလာမယ။ စးရမမႈမရပန႔ ၿငမးၿငမးခမးခမးေနႏငမယ။” 441

ေမးခြနးေျဖၾကားသမားက KNU အေနျဖင အကငပကျခစားမႈမားအား တကဖကကာ ၎၏တရားစရငေရး စနစအား ပမေကာငးမြနေအာင လပေဆာငေစလေၾကာငး တကတြနးထားပါသည။ ဥပမာ ေညာငေလးပငခရင၊ ေရႊကငၿမ႕နယမ အမးသားတစဥးက “ေဒသတြငးက လာဘထးတာကလကခတ ေခါငးေဆာငေတြန႔ အကင ပကျခစားတသေတြက ျပငးျပငးထနထန သတေပးရမယ။ ဒါမ သတ႔လပတအျပစေတြက ဝနခလာၿပး လေတြ အေပၚ မတရားလပတာေတြက ရပတန႔လမမယ။ မဟတရငေတာ ေဒသခေတြက သတ႔အေပၚ ေကနပမႈရမာ မဟတဘး ယၾကညမာလညး မဟတဘး။” 442

ထ႔အျပင ေမးခြနးေျဖၾကားသမားက KNU ၏ တရားစရငေရးစနစအား စမအပခပသမားသည ဥပေဒအတငး ေဆာငရြကသညအခါတြင ကးလြနသမား၏ရာထးႏင ေနာကခသမငးကမၾကညပ ဘကမလကေသာ သမာ သမတကေသာနညးလမးက အသးျပၾကရန အၾကျပခသည။ ဥပမာ ဒးပလာယာခရင၊ ဝငးေရးၿမ႕နယမ အမးသားတစဥးက “ကၽြနေတာအေနန႔ KNU က အစးရမငးေတြက ေျပာခငတာကေတာ လမကႏာက မေထာကဖ႔ အၾကေပးခငတယ။ ဥပမာေျပာရရင ကၽြနေတာက သတ႔က ခမတထားတဥပေဒအတငး မတတ တရားစရငခကေတြလပတာ ျမငခငတယ။” 443

နဂးခပ နဂးခပ

ျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငးတြင တရားစရငေရးစနစမားႏင ပတသကၿပး တးတကေကာငးမြနလာေအာင ျပငဆငလပေဆာငရမည အခနးက႑ အမားအျပားရေနေသးေၾကာငး ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႕ေမးျမန ထားသမားက မးေမာငးထးျပခသည။ လကရအေျခအေနအရ တရားစရငေရးစနစသးခလးသည အတတ ကာလႏင လကရလ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမား ခရသမားထသ႔ စတေကနပေစေလာကသည တရားမတမႈ ယေဆာငလာႏငေသာ အေျခအေန မဟတေသးေပ။ အထးသျဖင တရားစရငေရးစနစသးခ ထပေနသည အေျခအေနသည ျပဌာနးထားသည တရားဥပေဒအား တသမတတညး အေကာငအထညေဖာေဆာငရနႏင လကနာကငသးရနအတြက ေဆာငရြကရာတြင အခကအချဖစေစသည။ ကရငလမးမားအေနျဖင KNU ၏ တရားစရငေရးစနစအား ပမသေဘာကသညအေၾကာငးမာ ထစနစက ၎တ႔လအပခကမားအတြက အေကာငးဆးျဖစသညဟ ယဆသညအတြကျဖစသည။ သ႔ေသာ ထစနစတြငလညး လအပခကမား မားစြာ ရေနေၾကာငးက ေမးခြနးေျဖၾကားသမား၏ ေထာကျပမႈမားႏင အၾကျပခကမားတြင ေတြ႔ႏငသည။

441 Source #16 တြင ၾကညပါ။442 Source #49 တြင ၾကညပါ။443 Source #33 တြင ၾကညပါ။

ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔

118

တရားစရငေရးစနစသးခမ ေျဖရငးႏငသညျပနာအကဥးခပအား ေအာကပါဇယားတြင ေတြ႔ႏငသည။ တရားစရငေရးစနစသးခမ ေျဖရငးႏငသညျပနာအကဥးခပအား ေအာကပါဇယားတြင ေတြ႔ႏငသည။

တရားစရငေရးစနစတစခခငးစ၏ ခ႕ယြငးခကမားအား

ခြျခားေဖာျပျခငး

ဓေလထးတမး တရားစရင ေရးစနစ

• ေကရြာသႀကးအဆငရ အကင ပကျခစားမႈ

• တရားစရငဆးျဖတမႈမားအား ျပလပႏငစြမးမရျခငး

• ႀကးမားသညကစၥရပမားအား ကငတြယေျဖရငး ႏငစြမးမရျခငး

• တစေနရာႏင တစေနရာ တရားစရငမႈ ကြျပားျခငး

ျမနမာအစးရ၏ တရားစရင ေရးစနစ

• လာဘစားျခငးႏင အကင ပကျခစားျခငး။

• ရြာသားမားမာ ဥပေဒဆငရာ အေၾကာငးအရာမားအားသရမႈ အားနညးျခငး

• တရားစရငေရးစနစသည ၎၏ ကယပငကငဝတ စညးကမးမား ႏငအည လကနာကငသးမႈ မရျခငး

• စစတပတြငးရ တပသားမားအား စရငႏငစြမးမရျခငး

• ပြငလငးျမငသာမႈမရျခငး• စစမးစစေဆးမႈပငးတြင အားနညး

ျခငး• ဘာသာစကား အဟန႔အတားမား• တရားေရးကစၥအားလပေဆာငရာ

တြင အခနမားစြာကနဆးျခငး• အကနအကမားလြနးျခငး• ရာဇဝတမႈကးလြနသမားအား

ထေရာကစြာအေရးယ အျပစ မေပးျခငး

• တရားဥပေဒအားလကနာမႈ အားနညးျခငး

• ကရငလမးမားအေပၚခြျခားဆက ဆျခငးႏင နားလညမႈမရျခငး

• တရားစရငေရးကစၥမားက စနစ တကလပေဆာငမႈမရျခငး

• ကစၥရပမားအား ေကာငးမြနစြာ ကငတြယေဆာငရြတမႈမရျခငး

ကရငအမးသားအစညး အရး (KNU) ၏

တရားစရငေရးစနစ

• ရြာသားမား၏ တငၾကားမႈမား အေပၚ တာဝနယေဆာငရြတရန ပကကြကျခငး

• လာဘစားျခငးႏင အကငပက ျခစားျခငး

• ရြာသားမားမာ ဥပေဒဆငရာ အေၾကာငးအရာမားအား သရမႈ အားနညးျခငး

• တရားစရငေရးစနစသည ၎၏ ကယပငကငဝတ စညးကမးမား ႏငအည လကနာကငသးမႈ မရျခငး

• သကညႇာမႈလြနကျခငး• ဥပေဒလပငနးေဆာငရြတမႈအပငး

မားတြင ကကညမႈမရျခငး• တရားမတမႈအတြက လေလာက

စြာ တာဝနထမးေဆာငမႈမရျခငး• တရားစရငေရးစနစတြင စမအပ

ခပသမားအေနျဖင အရည အခငးမျပညမျခငး

• တရားဥပေဒမားအား လကနာမႈ အားနညးျခငး

• တရားစရငေရး အရငးအျမစမား မရျခငး

119

လကလမးမမႏငေသးေသာ အမနတရားမား

နဂးခပနဂးခပ

အတတကာလႏင လကရခစားရလကရေသာ လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားအတြက တရားမတမႈႏင တာဝန ယမႈ တာဝနခမႈမားသည ျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငးတြင ေနထငၾကေသာ ျပညသလထအတြက အလမးေဝး သညရညမနးခက တစရပျဖစေၾကာငးက ဤအစရငခစာတြင ေဖာျပထားသည။ ျပစမႈကးလြနသမားသည ျပစဒဏမကငးလြတေနၿပး ခးေဖာကမႈခစားရသမားမာမ တရားမတမႈႏင နစနာမႈမားအတြက ျပနလညကစားမႈ မားရရရနအတြက အႀကမႀကမျငငးပယခရလကရသည။ လကရအခနတြင အရပသားမားသည လကနက ကငပဋပကၡမား၏ဂယကမားႏင စားဝတေနေရး၊ ကနးမာေရးႏင ပညာေရးဆငရာ အခကအခမားအပါအဝင လကရျဖစေပၚေနေသာ လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားကပင ဆကလကခစားေနရလကရပါသည။

တပမေတာမ ျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငးရ အရပသားမားအေပၚေနရာအႏ ႔အျပားတြင စနစတကႏင ကးလြနခသည သတျဖတမႈမား၊ ႏပစကညႇဥးပမးမႈမား၊ လငပငးဆငရာ အၾကမးဖကမႈမားႏင ကားမအေျချပ အၾကမးဖကမႈမား စသည ဆးရြားေသာ လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားက ၂၀၁၂ ခႏစ ပဏာမအပစခတရပစ ေရး မတငမကာလမားတြင ကးလြနခသည။ ျမနမာအစးရအေနျဖင စစတပမကးလြနခေသာ ရကစကသည လပရပမားအတြက အဓပၸါယရသည တာဝနယမႈေပးႏငေသာ ယႏရားတစခ ေဖာေဆာငလသည စစမနေသာ ဆႏၵက ယခအခနအထ ျပသျခငးမရေသးေပ။ တရားေရးမ႑င၏ လြတလပစြာရပတညႏငမႈမရျခငးႏင အရပ သားတရားရးမားတြင တပမေတာအား စရငပငခြငမရျခငးတ႔သည ကးလြနသမားအား အေရးယမႈမရသည အေျခအေနက ပမဆးရြားေစသည။ ဤအေျခအေနသည ျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငးတြငသာမက ရခင၊ ရမး၊ ကခင စသည ျပညနယမားတြင က းလြနခေသာ ျပစမႈမား၏ေနာကဆကတြ သကေရာကမႈမားရေနသည။ လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈ ကးလြနခသမားအား ျပစဒဏမလြတကငးခြင ေပးေနျခငးသည ႏငင၏တရားမတ မႈႏင ၿငမးခမးေရးေဖာေဆာငမႈမားအတြက ႀကးမားသည အဟန႔အတားတစချဖစသညဟ အရပသားမား အေနျဖင ယဆသည။

၂၀၁၂ ခႏစ ပဏာမအပစခတရပစေရး သေဘာတညစာခပခပဆစဥ အၾကမးဖကမႈအေျခအေနမားက ေလာနညးလာၿပး အေျခခလ႔အခြငအေရး ခစားခြငမား တးတကရရခေသာလညး စနေခၚမႈအေျမာကအမား ကနရေနေသးသည။ အထးသျဖင ၂၀၁၅ ခႏစ NCA စာခပအား ေဖာကဖကျခငးႏင ေျမသမးမႈမားက ျမနမာ ျပညအေရ႕ေတာငပငး တစေလာကတြင ျဖစပြားခသည။ လကရတရားေရးစနစသည လ႔အခြငအေရးခ းေဖာကမႈ မားႏင အၾကမးဖကမႈမားအား ထေရာကစြာ ေျဖရငးရနအတြက မျပညစမႈမားစြာရေနေသးသည။ ထသ႔ မျပည စမႈမားတြင ပြငလငးျမငသာမႈမရျခငး၊ အကငပကခစားျခငး၊ ခြျခားဆကဆျခငးႏင တရားစရငေရးစနစတြင လေလာကေသာစြမးရညမားမရျခငးတ႔ ပါဝငသည။

အတတက လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားႏင လကရခးေဖာကမႈမားက ကးလြနခသမားမ ၎တ႔ ကးလြနခ ေသာအရာမားအတြက တာဝနခေစရန မတေသာ၊ သမာသမတကေသာ၊ ထေရာကမႈရၿပး လြတလပေသာ တရားစရငေရးစနစမရပ ျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငးရ ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥသည လကရအကပအတညး အေျခအေနမ ေရ႕ဆကႏငမညမဟတေပ။ တရားမတမႈမရလင ၿငမးခမးမႈမရ၊ ၿငမးခမးမႈမရလင တရားမတမႈ မရဆသည ဤသေဘာတရားက KWO ၏ အဖြ႔ဝငတစဥးမ ရငးလငးစြာ ေဖာျပခသည။ “တာဝနယမႈ တာဝနခမႈ မရပ ကၽြနမတ႔ ၿငမးခမးေရးက ဘယလတညေဆာကၾကမလ။ တကယေတာ တာဝနယမႈ တာဝနခမႈန႔အတ ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥက တစၿပငတညးသြားရမယ။”

တရားမတမႈရရရနအတြက ဘကေပါငးစမ ႀကးစားရာတြင အေျခခလ႔အခြငအေရးမားရရရန အာမခခက ေပးျခငး၊ ယခငကးလြနခခသမားအား ျပနလညကစားေပးျခငးႏင ေဒသခမား၏ အသမားအား ထညသြငးစဥး စားျခငးတ႔ ပါဝငသငပါသည။ ေရ႕ဆကမညႏငင၏ အနာဂတၿငမးခမးေရးလပငနးစဥႏင ဒမကေရစအေရး လႈပရားမႈမားတြင ျပညသအားလး၊ တငးရငးသားလး၊ လမး၊ ကားမ ခြျခားဆကဆမႈမရပ ပါဝငႏငခြငရရမည။

ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔

120

ေရရညတညတေသာ ၿငမးခမးေရးအား ထနးသမးသြားရနအတြက ျမနမာႏငငအေနျဖင ဆကလကျဖစပြား လကရေသာ လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားအား ရပတန႔ရနလအပၿပး ဒမကေရစ နညးလမးမား၊ တရားမတမႈ၊ တာဝနယမႈ တာဝနခမႈမားႏင တရားဥပေဒစးမးေရးက အစးရဌာနမားအားလး လကနာရန လအပပါသည။

121

လကလမးမမႏငေသးေသာ အမနတရားမား

အေရ႕မကႏာဖးအေရ႕မကႏာဖး

ဤပက ၂၀၁၂ ခႏစ၊ ႏဝငဘာလ ၂၅ ရကေန႔ တြင ၿမတ-ထားဝယခရင၊ တနသၤာရၿမ႕နယ တြငရကကးခပါသည။ အမးသားတစဥးသည ခရးသြားေနစဥ ေလဥးေရ႕တြင ထငေနေသာပျဖစပါသည။

အေနာကမကႏာဖးအေနာကမကႏာဖး

ဤပက ၂၀၀၆ ခႏစ၊ ေမလ ၁၈ ရကေန႔ တြင ဖာပြနခရင၊ လေသာၿမ႕နယ၊ ယယမပေလာ ေကးရြာအပစတြင ရကယခပါသည။ ေရြ႕ေျပာငးေနထငသည ေနရာတစေနရာတြင မဆးမႏငအတ သမ၏ကေလး ေလးေယာက ပျဖစပါသည။ သမ၏ခငပြနးအား ၂၀၀၆ ခႏစတြင တပမေတာစစသားမားမ သတခၾကပါသည။

အေရ႕မကႏာဖးႏင အေနာကမကႏာဖးအေရ႕မကႏာဖးႏင အေနာကမကႏာဖး

ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔

122

ျမနမာႏငငအတြငးရ လနညးစတငးရငးသားေဒသမားတြင ေနထငၾကသမားသည အတတကာလမလ႔အခြငအေရး ခးေဖာကမႈမား ႏင ကးလြနမႈမား၏အကးဆကမားက ဆကလကရငဆငၾကေတြ႔ေနရလကရသည။ ထလ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားတြင စစပြမားျဖစပြားေနသညကာလ၌ ၾကေတြ႔ရေသာ ခးေဖာကမႈမားပါသကသ႔ စစဘကဆငရာတးခ႕လပေဆာငမႈမားႏင စးပြားေရး ထခကပကစးမႈမားေၾကာင ေတြ႔ၾကခစားရေသာ ခးေဖာကမႈမားလညးပါဝငသည။ သ႔ေသာ ဆကလကျဖစပြားလကရေသာလက နကကငပဋပကၡမား၊ အျပငတညရေနေသာ တရားစရငေရးစနစမား၊ ႏငငေရးေမာမနးခကမရျခငးမားအျပင တစႏငငလးတြင ျပညတြငးစစႏင လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားမာ အစဥအလာအရ သ႔မဟတ ပစမးစျဖင ဆကလကျဖစပြားလကရသည။ ထ႔အ တြက ဤခးေဖာကမႈမားအားေျဖရငးရန ႀကးပမးေနမႈမားႏင ထႀကးပမးမႈမား၏သကေရာကမႈမားမာ ေႏာငေႏးၾကန႔ၾကာလက ရသည။

၂၀၁၅ ခႏစတြင တစႏငငလးပစခတတကခကမႈရပစေရးသေဘာတစာခပ (NCA) အား လကမတေရးထးျခငးသည အေပါငး လကၡဏာေဆာငသည ေျပာငးလမႈအခ႕ျဖစေပၚေစခသည။ ယခအခါတြင ေရ႕ဆကရနခကခေနသည ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥ သည ျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငးရ သမငးဝငအေမြဆးျဖစသည လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားႏင အသစေပၚထြကလာသည ခးေဖာကမႈမားအေပၚ မညသညအတငးအတာအထ ေျဖရငးေပးႏငမညက ရငးလငးစြာမသရေသးေပ။ အတတကာလမခးေဖာက မႈမားသည ေဒသခမား၏ေန႔စဥဘဝအား အမနတကယပင သကေရာကမႈမား ဆကလကရေနၿပး ခးေဖာကမႈပစအသစမားသည လညး ေဒသချပညသလထ၏ စးပြားေရးကပါ ထပေလာငးထခကမႈမား ရေစပါသည။

“သတ႔ကတငးျပညက သတ႔ႀကကသလအပခပတယ။ သတ႔က တကယေတာ ဥပေဒကလကနာတာမဟတဘး။ စစအစးရလက ထကက ကၽြနေတာတ႔ေတြ ေသနတကပေၾကာကတယ။ အဒအခနတနးက စစတပကအမန႔ကလကနာရေတာ ဘယသကမေခါငး မေမာရဘး။ အဒါေၾကာင ဘယသမတရားမတမႈန႔ပတသကၿပး အသမထြကဘး။ အဒအစား တတတတေလးေနတာက ကၽြနေတာ တ႔အတြက ပၿပးေကာငးတယ။ ကၽြနေတာ ဘယတနးကမ တရားမတမႈရတယလ႔ မခစားရဘး။”

ေကးရြာသႀကးတစဥး၊ သေတာငႀကးၿမ႕နယ၊ ေတာငငခရင/ကရငျပညနယေျမာကပငး

လကလမးမမႏငေသးေသာ အမနတရားမားျမနမာျပညအေရ႕ေတာငပငးရ ၿငမးခမးေရး၊ တရားမတမႈႏင တာဝနယမႈတာဝနခမႈအေပၚ

ေဒသခမား၏အျမငသေဘာထားမား

လကလမးမမႏငေသ

းေသာ အ

မနတရားမား ျမနမာျပည

အေရ႕ေတ

ာငပငးရ ၿငမးခမးေရး၊ တရားမတ

မႈႏင တာဝနယ

မႈတာဝနခမႈအ

ေပၚ ေဒသခမား၏

အျမငသ

ေဘာထ

ားမား

၁၉၉၂ ခႏစတြင စတငတညေထာငခေသာ ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔သည လြတလပေသာလထအေျချပအဖြ႔အစညးတစချဖစၿပး ျမနမာျပညအတြငး လ႔အခြငအေရးအေျခအေန တးတကေကာငးမြနလာေစရန ရြာသားမား၏အသမားက မတတမးတငျခငးႏင လ႔အခြငအေရးခး ေဖာကခရမႈမားအေပၚ သတ႔၏အခြငအေရးမားက ျပနလညေတာငးဆျခငး၊ တ႔ျပနကာကြယျခငး စသညနညးဗဟာမားအား ပပးေပးျခငးျဖငလပေဆာငေနပါသည။ ထ႔အ ျပင ရရသညသတငးအခကအလကမားက ျဖန႔ေဝေပးျခငးႏင ခးေဖာကမႈမားကကာကြယလကရသညရြာသားမား၏နညးဗဟာမား ပမေကာငးမြန ေစရန ၎တ႔ႏငပးေပါငးလပေဆာငမႈမားလပျခငးျဖင ျမနမာျပညရလ႔အခြငအေရးအေျခအေန ပမတးတကေကာငးမြနလာေစရန ႀကးပမးလကရပါ သည။ ကြႏပတ႔၏လပငနးမားက အေသးစတသရလပါက www.khrg.org တြင ဖတရႈ ႏငပါသည။

6.9 434.9 x 309 mm.ขนาดตดสาเรจ 209 x 297 mm.