Upload
vanhanh
View
232
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
Producent kształtek i rur
wodociągowych,
kanalizacyjnych,
gazowych z PE i PVC-U
Instrukcja montażu rur polietylenowych
PLASTPIPE Sp. z o.o. Sp.k. Ul. Chodzieska 31, 64-700 Czarnków
KRS: 0000410053, NIP: 879-266-71-48, REGON: 341241892
1 www.plastpipe.pl
SPIS TREŚCI
1. WSTĘP 2
2. WYTYCZNE DOTYCZĄCE PROJEKTOWANIA RUROCIĄGÓW 3
3. TRANSPORT, PRZEMIESZCZANIE, PRZYJĘCIE I SKŁADOWANIE RUR NA PLACU BUDOWY 4
3.1. PRZYGOTOWANIE RUR DO TRANSPORTU 4
3.2. TRANSPORT RUR 4
3.3. PRZEMIESZCZANIE RUR 4
3.4. PRZYJĘCIE RUR 4
3.5. SKŁADOWANIE RUR 5
4. MONTAŻ RUROCIĄGU 5
4.1. METODY ŁĄCZENIA RUR 5
POŁĄCZENIA MECHANICZNE 5
POŁĄCZENIA ZGRZEWANE 7
5. METODY UKŁADANIA RUR 10
5.1. WARUNKI GRUNTOWE 10
5.2. ODLEGŁOŚCI RUROCIĄGÓW OD POZOSTAŁYCH ELEMENTÓW UZBROJENIA PODZIEMNEGO 11
5.3. GIĘCIE RUR 12
5.4. METODA WYKOPU OTWARTEGO (METODA TRADYCYJNA) 14
5.5. METODA WĄSKOWYKOPOWA 20
5.6. METODY BEZWYKOPOWE 21
6. ODBIÓR RUROCIĄGÓW PE 22
ZAŁĄCZNIK A27 DO PUNKTU 11.3.3.4. GŁÓWNA PRÓBA SZCZELNOŚCI 23
BIBLIOGRAFIA 25
SPIS RYSUNKÓW 26
SPIS TABEL 26
PLASTPIPE Sp. z o.o. Sp.k. Ul. Chodzieska 31, 64-700 Czarnków
KRS: 0000410053, NIP: 879-266-71-48, REGON: 341241892
2 www.plastpipe.pl
1. Wstęp Zapotrzebowanie na tworzywa sztuczne w Europie rośnie z roku na rok. Według raportu
Europejskiego Stowarzyszenia Producentów Tworzyw Sztucznych oraz Europejskiego
Stowarzyszenia Organizacji Recyklingu i Odzysku Tworzyw Sztucznych (EPRO) w 2015r. w Polsce
zużyto ok. 6,3% europejskiej produkcji tworzyw sztucznych co daje ponad 3 mln ton.
Wraz z rosnącym zainteresowaniem tworzywami sztucznymi wzrasta zapotrzebowanie
na tworzywa termoplastyczne, które ze względu na wysokie parametry fizykochemiczne znajdują
zastosowanie w nowoczesnych systemach sieciowych infrastruktury podziemnej m.in. do
budowy sieci wodociągowych, systemów kanalizacji oraz przesyłania chemikaliów.
Systemy rur z PE charakteryzuje m.in. lekkość, łatwość i niskie koszty montażu, gładkość
hydrauliczna, elastyczność, trwałość i odporność na działanie większości związków chemicznych
(odporność w zakresie pH 2 ÷ 12 zgodnie z PN-ISO 10358).
W praktyce na jakość i wytrzymałość rurociągu wpływ mają nie tylko użyty do produkcji
materiał, ale i sposób wykonania prac montażowych.. Dlatego w celu podniesienia jakości
wykonania prac montażowych i satysfakcji klientów przygotowana została instrukcja montażu
rurociągów. Niniejsza instrukcja odnosi się do systemów rurowych produkowanych przez
PLASTPIPE Sp. z o.o. Spółka Komandytowa w zakresie:
Informacje dotyczące wyżej wymienionych rur (o ich zastosowaniu, sposobie i zakresie
produkcji, zaletach i spełnianych aprobatach, atestach oraz normach) znajdują się w Katalogu
Produktów przygotowanym specjalnie z myślą o naszych Klientach dostępnym na stronie
internetowej Firmy PLASTPIPE Sp. z o.o. Spółka Komandytowa.
Rur PE wodociągowych i kanalizacyjnych
Rur warstwowych PE RC wodociągowych i kanalizacyjnych
Rur PE i PE RC do przesyłania gazu
Rur PE do osłon przewodów i kabli oraz do preizolacji
Rur PVC do kanalizacji grawitacyjnej
Rur PVC ciśnieniowych
PLASTPIPE Sp. z o.o. Sp.k. Ul. Chodzieska 31, 64-700 Czarnków
KRS: 0000410053, NIP: 879-266-71-48, REGON: 341241892
3 www.plastpipe.pl
2. Wytyczne dotyczące projektowania rurociągów
Rurociągi budowane powinny być w oparciu o projekt. Zawarte winny być w nim szczegóły
dotyczące parametrów i wymiarów geometrycznych rur i kształtek a także materiału użytego
do ich produkcji. Dobrze przygotowany projekt bierze również pod uwagę badania geotechniczne
gruntu, w którym położona ma zostać sieć.
Robocze ciśnienia nominalne dla rur i kształtek zależą od wymiarów geometrycznych
(grubości ścianki i średnicy – szeregu wymiarowego rury, czyli tzw. SDR) oraz rodzaju użytego
materiału. W Tab. 1 przedstawiono maksymalne ciśnienia robocze rurociągów w zależności od
SDR dla polietylenu (PE100).
Tab. 1 Maksymalne ciśnienia robocze rurociągów z PE100
Rodzaj rurociągu PE 100
SDR 11 SDR 17 SDR 21 SDR 26
Wodociągowy (𝑪 ≥ 𝟏, 𝟐𝟓) PN 16 PN 10 PN 8 PN 6
Kanalizacyjny (𝑪 ≥ 𝟏, 𝟐𝟓)
Gazociąg (𝑪 ≥ 𝟐, 𝟎) PN 10 PN 6 − −
Warto zauważyć, że ciśnienie jakiemu poddawany jest rurociąg podczas próby szczelności
może być 1,5 razy większe od ciśnienia roboczego, dlatego jako kryterium doboru rur stosuje się
maksymalne ciśnienie robocze. Zależy ono dla rur i kształtek od współczynnika bezpieczeństwa
C, na którego wpływ mają transportowane medium i warunki eksploatacji (np. temperatura).
Rury z PE projektowane są przy założeniu, że płynące przez nie medium (np. woda) nie będzie
miało temperatury większej niż 20𝑜𝐶. Gdy temperatura ta zostaje przekroczona, należy
zredukować ciśnienie.
W czasie budowania rurociągów bezciśnieniowych parametrem odgrywającym dużą rolę
jest sztywność obwodowa rury (SN). Im mniejsza jej wartość tym większą wagę należy przyłożyć
do zrobienia podsypki, obsypki i zasypki rurociągu. Zależy ona od SDR i modułu elastyczności
materiału. Wartości SN dla rur wykonanych z polietylenu PE 100 przedstawione zostały w Tab. 2
zgodnie z normą PN-EN 12201-2.
Tab. 2 Krótkotrwałe sztywności obwodowe rur z PE 100
SDR [-] 26 21 17 11
SR [kPa] > 4 > 8 > 16 > 64
PLASTPIPE Sp. z o.o. Sp.k. Ul. Chodzieska 31, 64-700 Czarnków
KRS: 0000410053, NIP: 879-266-71-48, REGON: 341241892
4 www.plastpipe.pl
3. Transport, przemieszczanie, przyjęcie i składowanie rur na placu
budowy
3.1. Przygotowanie rur do transportu
Rury z tworzywa sztucznego produkowane przez PLASTPIPE Sp. z o.o. Spółka
Komandytowa mogą być dostarczane w sztangach lub w postaci zwojów. Standardowo
dla rur w zakresie średnic 90 – 630 wykonywane są w odcinkach 12 m paletyzowanych
w wiązki, zaś rury o średnicach 16 – 75 (na życzenie klienta także 90) dostarczane są
w odcinkach zwijanych.
3.2. Transport rur
W czasie transportu należy zwrócić uwagę na to, by rury nie zostały uszkodzone.
Polietylen charakteryzuje się stosunkowo małą wytrzymałością na zarysowania.
Dlatego ważne jest by do transportu używać samochodów o równej i pozbawionej
wypukłości podłogi skrzyni ładunkowej, a na czas przewozu rury zabezpieczyć przed
przesuwaniem się. Rury nie powinny wystawać poza skrzynię ładunkową samochodu
na długość większą niż pięciokrotna wartość ich średnicy DN w metrach lub na długość
maksymalnie 2m (w zależności która wartość jest mniejsza). Rury o największych
średnicach powinno układać się na spodzie. Produkt powinien być transportowany z
zachowaniem zasad prawa drogowego [w szczególności art. 61 ustawy Prawo o ruchu
drogowym z 20.06.1997r. (Dz. U. z 2003r. Nr 58, poz. 515)].
3.3. Przemieszczanie rur
W czasie przemieszczania rur należy zapobiegać ich uszkodzeniu.
Dlatego do podnoszenia i przemieszczania ich sugerowane jest używanie lin oraz zawiesin
z włókien sztucznych lub naturalnych. Do załadunku i rozładunku rur wózkiem widłowych
preferowane są wózki widłowe z gładkimi widłami. Jeśli załadunek lub rozładunek odbywa
się z użyciem dźwigu, należy stosować zawiesia wykonane z lin miękkich (np.
nylonowych). Należy pamiętać, że wraz ze spadkiem temperatury zmniejsza się
odporność tworzyw sztucznych na uderzenia. Rury o średnicach mniejszych niż 160 mm
mogą być przemieszczane ręcznie. Niedopuszczalne jest jednak ich przetaczanie,
wleczenie czy rzucanie. Przy rozwijaniu rur zwiniętych w kręgi należy zachować
szczególną ostrożność.
3.4. Przyjęcie rur
Jest to etap wstępny w procesie wykonawstwa. Należy pamiętać, aby sprawdzić
przy odbiorze rur od producenta (bądź dystrybutora) czy rury nie posiadają uszkodzeń np.
w postaci głębokich rys oraz otarć. Od chwili potwierdzonego pisemnie odbioru rur
od przewoźnika (lub bezpośrednio od producenta) na wykonawcę spada wina
za uszkodzenia mechaniczne wyrobu. Należy sprawdzić prócz ewentualnych uszkodzeń
mechanicznych czy dostarczone rury zgadzają się z zamówieniem.
PLASTPIPE Sp. z o.o. Sp.k. Ul. Chodzieska 31, 64-700 Czarnków
KRS: 0000410053, NIP: 879-266-71-48, REGON: 341241892
5 www.plastpipe.pl
3.5. Składowanie rur
Pomimo, iż rury z PE są trwałe i elastyczne w czasie ich składowania należy
zachować środki ostrożności. Rury składowane powinny być na równym podłożu
(pozbawionym m.in. kamieni, występów). Maksymalna wysokość składowania rur
w zwojach wynosi 1,5 m przy przechowywaniu w pozycji poziomej (dla rur
gazociągowych) oraz przy przechowywaniu w pozycji pionowej – w jednej warstwie. Rury
w opakowaniach fabrycznych mogą być składowane na wysokości, która nie powinna
przekraczać 1,5 m oraz nie większej niż 1,0 m dla rur w odcinkach prostych składowanych
luzem w pryzmach. Ilość warstw w pryzmie wynosi maksymalnie 7. Dolna warstwa
powinna spoczywać na drewnianych podkładach a z boku być zabezpieczona podporami
z drewna. Rozstaw podkładów i podpór powinien wahać się w granicach 1 ÷ 2 m.
W przypadku rur o różnych sztywnościach te o większej sztywności powinny leżeć na dole.
Kręgi rur o średnicy 𝐷𝑁 > 90 winny być składowane w pozycji pionowej na specjalnych
stojakach. Nie należy rur umieszczać w sąsiedztwie rozpuszczalników, smarów, olejów
farb, paliw albo źródeł ciepła. Rury mogą być składowane na wolnym powietrzu
maksymalnie przez rok. Maksymalny czas składowania rur niezabezpieczonych przed
słońcem wynosi 3 miesiące. Temperatura przechowywana nie powinna przekraczać
45𝑜𝐶. Jeśli rury są opakowywane, opakowanie i taśmy powinno się usuwać bezpośrednio
przed ich instalacją.
4. Montaż rurociągu
4.1. Metody łączenia rur Do łączenia rur wykonanych z tworzywa sztucznego stosowane są rozmaite
techniki. Elementy sieci mogą być łączone poprzez zgrzewanie doczołowe,
elektrooporowe lub dzięki wykorzystaniu łączników mechanicznych. Warunkiem dobrej
jakości połączeń jest nie tylko wybranie odpowiedniej techniki, ale i wykonanie montażu
rur przez odpowiednio wyszkolonych monterów.
POŁĄCZENIA MECHANICZNE
KSZTAŁTKI ZACISKOWE
Służą łączeniu rur z PE ciśnieniowych wodociągowych i kanalizacyjnych
o niewielkich średnicach (zakres średnic zwykle do 63 mm, czasem do 110 mm). Kształtki
te mogą służyć łączeniu elementów rurociągów ciśnieniowych z polietylenu z łącznikami
metalowymi, armaturą albo rurami stalowymi. Kształtki te mają różną konstrukcję.
Istotne jest czy konstrukcja kształtki i system uszczelnienia połączenia pozwalają
na bezpieczną eksploatację systemu przez co najmniej 50 lat. Dopuszczalne ciśnienie
pracy w zależności od rodzaju i wymiaru kształtki jest równe PN 10 lub PN 16. Zaletą tej
metody łączenia rur jest brak konieczności stosowania specjalistycznego sprzętu.
PLASTPIPE Sp. z o.o. Sp.k. Ul. Chodzieska 31, 64-700 Czarnków
KRS: 0000410053, NIP: 879-266-71-48, REGON: 341241892
6 www.plastpipe.pl
KSZTAŁTKI PE – stal
Dla gazociągów odpowiednikiem kształtek zaciskowych (stosowanych dla
wodociągów i rurociągów kanalizacyjnych) są kształtki przejściowe polietylen-stal
(PE-stal). Umożliwiają one połączenia gazociągu wykonanego z PE z odcinkami
wykonanymi ze stalowych rur.
Wykonane mogą być one od strony stali na dwa sposoby:
Z końcówką bosą - z przeznaczeniem do spawania (końcówka powinna być
wówczas odpowiednio zabezpieczona aby nie dopuścić do przegrzania PE),
Z końcówką kołnierzową.
POŁĄCZENIA KOŁNIERZOWE Z UŻYCIEK TULEI KOŁNIERZOWYCH
W czasie budowy rurociągu często zachodzi konieczność połączenia rur
z armaturą kołnierzową lub innymi elementami sieci posiadającymi kołnierze. W tym celu
wykorzystywane są kształtkami zwane tulejami kołnierzowymi, które przyłączane są do
rury lub innej kształtki poprzez zgrzewanie elektrooporowe lub doczołowe.
Przed dogrzaniem tulei zakładane na nią są odpowiednie stalowe kołnierze dociskowe.
W tego typu połączeniach koniecznie jest stosowanie elementów uszczelniających
gumowych ze stalowym wkładem (G-St) i śrub z materiału antykorozyjnego lub śrub
odpowiednio zabezpieczonych przed korozją.
W zależności od przeznaczenia rurociągu zaleca się stosowanie uszczelek G-St
różnego typu. Dane na ten temat przedstawiono w Tab. 3.
Tab. 3 Typy uszczelek G-St stosowanych w zależności od rodzaju rurociągu
Rodzaj rurociągu Rodzaj uszczelki G-St
Wodociągowy NBR (kauczuk akrylonitrylo-butadienowy), SBR (kauczuk butadienowo-styrenowy), EPDM (terpolimer etylenowo-propylenowo-dienowy)
Kanalizacyjny EPDM
Gazociąg NBR
Śruby dokręcane powinny być kluczem dynamometrycznym tzw. metodą
„po krzyżu”, czyli naprzemianlegle z odpowiednim momentem siły. Po około godzinie
śruby powinny być dokręcone ponownie z zachowaniem poprzedniej kolejności
dokręcania.
Przy tego rodzaju połączeniach konieczne jest zwrócenie uwagi by łączone
elementy ustawione były jak najbardziej współosiowo. W czasie łączenia rur za pomocą
tulei kołnierzowych unikać należy poddawaniu ich na działanie momentów zginających.
PLASTPIPE Sp. z o.o. Sp.k. Ul. Chodzieska 31, 64-700 Czarnków
KRS: 0000410053, NIP: 879-266-71-48, REGON: 341241892
7 www.plastpipe.pl
POŁĄCZENIA ZGRZEWANE
Najczęstszymi metodami zgrzewania rur jest zgrzewanie elektrooporowe i
doczołowe. Niniejsze techniki łączenia rur zostały przedstawione poniżej pokrótce.
Szczegóły obu technik oraz instrukcja „krok po kroku” omówione zostały dokładniej w
„Instrukcji łączenia rur polietylenowych” przygotowanej przez Firmę PLASTPIPE Sp. Z o.o.
Sp. K. specjalnie dla klientów.
ZGRZEWANIE ELEKTROOPOROWE
Przeznaczenie
Technika ta stosowana jest z reguły do łączenia elementów o stosunkowo
małych średnicach do 200 mm (choć na rynku dostępne są mufy elektrooporowe
o średnicach do 500-630 mm). Zgrzewanie elektrooporowe szczególnie zalecane jest do
łączenia rur o średnicach do 63 mm.
Podstawy techniki
Zgrzewanie elektrooporowe to sposób łączenia rur PE z zastosowaniem
kształtek, które wyposażone są w wbudowane elementy grzewcze. Z uwagi na to, że
kształtki elektrooporowe to kształtki typu mufowego, elementy łączone są pomiędzy
wewnętrzną powierzchnią muf a powierzchnią zewnętrzną rur bądź bosych końcówek
kształtek (patrz. podrozdział 4.1., połączenia kołnierzowe z użyciem tulei kołnierzowych).
Technika zgrzewania elektrooporowego oparta jest na przesyle prądu elektrycznego
przez przewody i roztopieniu polimeru oraz stopieniu kształtki z rurą. Połączenia
wykonane tą techniką są mocniejsze niż sama rura (w odróżnieniu od zgrzewania
doczołowego). Dzieje się tak ponieważ efektywna powierzchnia połączenia kształtki i rury
jest większa od pola przekroju poprzecznego rury.
Przygotowanie
Przed rozpoczęciem pracy należy sprawdzić stan zgrzewarki, generatora oraz
narzędzi a także odpowiednio dobrać zaciski (np. z pomocą producenta kształtek) oraz
zadbać o ich czystość. Zanim rury zostaną połączone należy przygotować powierzchnię
poprzez usunięcie warstwy zewnętrznej na głębokość około 0,2 mm, a następnie
unieruchomić rurę i kształtkę z użyciem zacisku w celu uniknięcia przesuwania się.
Aby zmniejszyć ryzyko zanieczyszczenia łącznych powierzchni sprzęt powinien znajdować
się na czystej, suchej powierzchni wewnątrz namiotu ochronnego lub innej osłony
(w szczególności gdy wymagają tego warunki pogodowe).
Kontrola jakości zgrzewu
Brak wypływu PE poza strefy zimne kształtki, wysunięcie wskaźników grzania
oraz zauważalne ślady usuwania z rury warstwy materiału, która została utleniona
pozwalają pozytywnie ocenić jakość wykonanego połączenia. Należy zwrócić uwagę czy
nie doszło do deformacji kształtki pod wpływem dostarczenia w czasie procesu zbyt dużej
ilości ciepła. Takie połączenie należy uznać za wadliwe.
UWAGA! Należy używać tylko sprzętu, który jest regularnie serwisowany i znajduje się
w dobrym stanie technicznym.
PLASTPIPE Sp. z o.o. Sp.k. Ul. Chodzieska 31, 64-700 Czarnków
KRS: 0000410053, NIP: 879-266-71-48, REGON: 341241892
8 www.plastpipe.pl
ZGRZEWANIE DOCZOŁOWE
Przeznaczenie
Zgrzewanie doczołowe to technika stosowana do wykonywania połączeń rur z
tworzyw sztucznych o szerokim zakresie średnic. Metodą tą można łączyć rury o tych
samych rozmiarach (tzn. tej samej grubości ścianki i średnicy zewnętrznej) i MFI
(wskaźniku szybkości płynięcia). Ponadto technika ta stosowana powinna być do rur w
sztangach (odcinkach prostych).
Podstawy techniki
Zgrzewanie rur i kształtek metodą doczołową oparte jest na współosiowym
ustawieniu elementów, które mają zostać ze sobą zgrzane oraz ogrzaniu i uplastycznieniu
ich końców poprzez styk z płytą grzewczą. Po usunięciu płyty grzewczej łączone elementy
dociskane są do siebie i pozostawiane do maturalnego schłodzenia. Wytrzymałość
montażową złącze uzyskuje po upływie tzw. czasu chłodzenia (po jego upływie wypina się
dopiero elementy z zacisków zgrzewarki). Pełną obciążalność zgrzeina osiąga
po całkowitym ochłodzeniu, czyli w momencie, gdy temperatura w dowolnym jej punkcie
nie przekracza temperatury otoczenia lub 20𝑜𝐶).
Niekorzystny wpływ na łączenie elementów techniką zgrzewania doczołowego
ma szereg czynników, które zebrane zostały w Tab. 4.
Tab. 4 Czynniki negatywnie wpływające na jakość wykonywanego połączenia techniką
zgrzewania doczołowego
Czynnik szkodliwy Możliwe efekty niepożądane Profilaktyka
Niska temperatura (szczególnie poniżej 𝟎𝒐𝑪)
Szybsze chłodzenie nagrzanych powierzchni - skrócenie tzw. czasu przestawienia. Ryzyko powstawania tzw. „kożuchów”.
Rozstawienie namiotu ochronnego i podniesienie temperatury za pomocą dmuchawy.
Wiatr Podobne jak dla niskiej temperatury otoczenia.
Zapobieganie przeciągom poprzez zamykanie przeciwległych końców łączonych odcinków za pomocą korków.
Wysoka wilgotność ( np. w czasie deszczu lub mgły)
Przyspieszanie chłodzenia elementów. Osłabienie połącznia przez powstawanie pustych przestrzeni, gdy cząsteczki pary wodnej są zamykane między łączonymi końcami.
Osłonięcie miejsca zgrzewania namiotem i osuszanie powietrza wewnątrz za pomocą nagrzewnicy.
Zapylenie
Niecałkowicie usunięty kurz na powierzchni łączonych rur powoduje osłabienie połączenia.
Rozstawienie namiotu ochronnego.
PLASTPIPE Sp. z o.o. Sp.k. Ul. Chodzieska 31, 64-700 Czarnków
KRS: 0000410053, NIP: 879-266-71-48, REGON: 341241892
9 www.plastpipe.pl
UWAGA! W czasie zgrzewania należy przestrzegać stabelaryzowanych wartości czasów
poszczególnych operacji, temperatury płyty grzewczej (200÷220℃) oraz ciśnienia
docisku i posuwu. Urządzenia z których korzystamy powinny być w pełni sprawne i
skalibrowane.
Przygotowanie
Przed zgrzewaniem koniecznie jest sprawdzenie stanu urządzeń i narzędzi.
Zgrzewarka winna posiadać świadectwo kalibracji, a ruchome szczęki muszą poruszać
się po prowadnicach płynnym ruchem. Płyta grzewcza powinna być czysta i nie posiadać
ubytków. Jeśli jest zabrudzona należy ją oczyścić wacikami lub ręcznikami papierowymi
nasączonymi płynem czyszczącym.
Kontrola jakości
Kontrola jakości zgrzewu doczołowego polega na oględzinach zewnętrznej
wypływki oraz jej pomiarach geometrycznych (Rys. 1). Wypływka powinna mieć kształt
równych na całym obwodzie i stykających się ze sobą wałeczków. Na kształt wypływki
wpływ mają poszczególne etapy zgrzewania doczołowego (patrz. Instrukcja łączenia rur
polietylenowych). Minimalna i maksymalna szerokość wypływki (𝐵𝑚𝑖𝑛 𝑖 𝐵𝑚𝑎𝑥) powinna
zawierać się w tablicach parametrów zgrzewania (charakterystycznych dla danej
średnicy nominalnej, klasy PE oraz SDR łączonych elementów). Ponadto 𝐵𝑚𝑖𝑛 𝑖 𝐵𝑚𝑎𝑥
nie mogą się różnić więcej niż o 10% od wartości średniej szerokości wypływki 𝐵𝑀
liczonej wg wzoru:
𝐵𝑀 =𝐵𝑚𝑖𝑛 + 𝐵𝑚𝑎𝑥
2
Ponadto różnica 𝑋 między maksymalną szerokością większego z wałków 𝑆𝑚𝑎𝑥 a
minimalną szerokością mniejszego wałka 𝑆𝑚𝑖𝑛 liczona zgodnie ze wzorem:
𝑋 =𝑆𝑚𝑎𝑥 − 𝑆𝑚𝑖𝑛
𝐵𝑀∙ 100%
nie może mieć wartości większych niż:
10% dla połączenia rura-rura,
20% dla połączenia kształtka-kształtka,
30% dla połączenia rura-kształtka.
Koniczne jest też sprawdzenie czy dno rowka 𝑌 znajdujące się między wałeczkami jest
położone powyżej zewnętrznej powierzchni łączonych elementów i czy przesunięcie
osiowe 𝑉 zewnętrznych powierzchni elementów łączonych nie przekracza 10% grubości
ścianki.
PLASTPIPE Sp. z o.o. Sp.k. Ul. Chodzieska 31, 64-700 Czarnków
KRS: 0000410053, NIP: 879-266-71-48, REGON: 341241892
10 www.plastpipe.pl
Rys. 1 Wielkości badane przy kontroli zgrzewu doczołowego
5. Metody układania rur
Rurociągi wykonane z tworzyw sztucznych mogą być układane w gruncie różnymi metodami.
Do najbardziej tradycyjnych metod należy metoda wykopu otwartego. Coraz większą
popularnością cieszą się jednak metody wąskowykopowe i bezwykopowe, które pozwalają na
szybsze wykonywanie robót i minimalizują ilość problemów związanych z zajęciem oraz
odtworzeniem pasa drogowego. Norma wstępna PN-ENV 1046 opisuje instalacje systemów
przewodów rurowych w ziemi lub nad nią wykonanych z tworzyw sztucznych o zastosowaniu
do transportu ciśnieniowego lub grawitacyjnego wody bądź ścieków. Obejmuje ona rury do
średnicy nominalnej DN 3000 włącznie. Wszędzie, gdzie w normie tj użyte jest pojęcie „rura”
przyjmuje się, że odnosi się ono również do kształtek.
5.1. Warunki gruntowe
Ważne jest, aby przed rozpoczęciem prac określone zostały warunki gruntowe, ponieważ
istotnie wpływają one na konstrukcję wykopu i montaż rurociągu. Grunt rodzimy i materiał
obsypki klasyfikowane winny być zgodnie z Tab. 5 i Tab. 6. zgodnie z PN-ENV 1046.
PLASTPIPE Sp. z o.o. Sp.k. Ul. Chodzieska 31, 64-700 Czarnków
KRS: 0000410053, NIP: 879-266-71-48, REGON: 341241892
11 www.plastpipe.pl
Tab. 5 Klasyfikacja gruntów wraz z przydatnością do zastosowania ich w robotach ziemnych wg
raportu technicznego CEN/TR 1046:2013
Typ gruntu Nr
grupy Grupa gruntów zgodnie z PN-ENV 1046
Możliwość wykorzystania jako obsypki i
zasypki
Sypkie
1 gruboziarniste żwiry, pospółki, piaski tak
2 średnio- i drobnoziarniste żwiry, pospółki, piaski
tak
3 ilaste lub gliniaste żwiry i piaski tak
Spoiste 4 iły, piaski gliniaste, glina nieorganiczna tak
Organiczne 5
grunt z dodatkiem humusu, ił lub glina z domieszkami organicznymi
nie
6 torfy i muły nie
Tab. 6 Klasy zagęszczania gruntów wraz z terminologią i zależnościami
Opis Wskaźnik zagęszczenia
Standardowa skala Proctora zgodnie z DIN 18127 [%]
≤ 80 81 − 90 91 − 94 95 − 100
Numer sita Blow 0 − 10 11 − 30 31 − 50 > 50
Oczekiwane stopnie konsolidacji gruntów osiągane w klasach zagęszczenia zdefiniowane w normie
Niska (N)
Średnia (M)
Wysoka (W)
Grunt spoisty i organiczny miękki zwarty Sztywny twardy
Grunt sypki luźny
Średnio zagęszczony
Zagęszczony Mocno
zagęszczony
Gdy nie są dostępne informacje na temat gruntu rodzimego zwykle zakłada się, że ma on
stopień zagęszczenia odpowiadający 91-97% wg standardowej metody Proctora (SPD).
5.2. Odległości rurociągów od pozostałych elementów uzbrojenia
podziemnego
W czasie budowy rurociągu należy uważać, aby nie dochodziło do jego kolizji z istniejącą już
infrastrukturą podziemną, by negatywnie na nią nie oddziaływał oraz był usytuowany tak, aby
możliwe było prowadzenie prac remontowych. Odległości między elementami infrastruktury
istniejącej i rurociągu określa prawo budowlane oraz przepisy branżowe. Stosowane minimalne
odległości dla rurociągów transportujących wodę lub gaz podano w Tab. 7.
PLASTPIPE Sp. z o.o. Sp.k. Ul. Chodzieska 31, 64-700 Czarnków
KRS: 0000410053, NIP: 879-266-71-48, REGON: 341241892
12 www.plastpipe.pl
Tab. 7 Minimalne odległości przewodów z polietylenu od istniejącej infrastruktury
Nr Typ infrastruktury Odległość minimalna
[m]
Wodociągi
1
Przewody energetyczne: NN i SN do 20 kV Pojedyncze kable SN powyżej 20 kV Kilka kabli powyżej 20 kV Kable WN
0,5
0,75 0,75 – 1,0 1,0 – 1,25
2 Przewody teletechniczne 0,8 – 2,5
3 Przewody gazowe 1,0
4 Przewody ciepłownicze (przy zastosowaniu izolacji termicznej przewodu wodociągowego z wagi na spadek wytrzymałości PE wraz ze wzrostem temperatury)
1,5
5 Przewody wodociągowe 1,0
Gazociągi
1 Kable energetyczne do 15 kV powyżej 15 kV
0,5 1,0
2 Budynki 1,5
3 Przewody kanalizacyjne, kanały sieci cieplnej, wodociągi, kanalizacja kablowa i inne kanały połączone z pomieszczeniami dla ludzi i zwierząt
1,5
4 Przewody kanalizacyjne, kanały sieci cieplnej, wodociągi, kanalizacja kablowa i inne kanały niepołączone z pomieszczeniami dla ludzi i zwierząt
1,0
5.3. Gięcie rur
W czasie montażu rurociągu często zachodzi potrzeba zmiany kierunku jego trasy (np. z
powodu przeszkód w wykopie). Rury z tworzyw sztucznych takich jak polietylen (PE) są
elastyczne. Ich giętkość pozwala na gięcie rur na placu budowy i zmianę kierunku trasy rurociągu.
Polietylen jest tworzywem, które przechodzi w stan szklisty w temperaturze −80𝑜𝐶 i
−120𝑜𝐶 (odpowiednio dla HDPE i MDPE). W temperaturach prowadzenia prac montażowych PE
jest w stanie elastycznym. Giętkość PE rośnie wraz ze wzrostem temperatury , dlatego promień
gięcia rur określany jest w zależności od temperatury otoczenia, w której prowadzone są prace.
Zależy on także od szeregu wymiarowego SDR.
W dalszej części rozdziału przedstawiono jak wykonywać obliczenia warunków zmiany drogi
rurociągu. W Tab. 8. zebrano promienie gięcia rur (będące krotnością średnicy zewnętrznej rury
𝐷𝑦).
PLASTPIPE Sp. z o.o. Sp.k. Ul. Chodzieska 31, 64-700 Czarnków
KRS: 0000410053, NIP: 879-266-71-48, REGON: 341241892
13 www.plastpipe.pl
Tab. 8 Promienie gięcia rur w zależności od szeregu wymiarowego SDR i temperatury otoczenia
Temperatura Szereg wymiarowy SDR[-]
11 17 21 26
≥ 20𝑜𝐶 20 ∙ 𝐷𝑦 20 ∙ 𝐷𝑦 25 ∙ 𝐷𝑦 30 ∙ 𝐷𝑦
≥ 10𝑜𝐶 35 ∙ 𝐷𝑦 35 ∙ 𝐷𝑦 45 ∙ 𝐷𝑦 55 ∙ 𝐷𝑦
≥ 0𝑜𝐶 50 ∙ 𝐷𝑦 50 ∙ 𝐷𝑦 60 ∙ 𝐷𝑦 70 ∙ 𝐷𝑦
Na podstawie znajomości promienia gięcia rury (𝑅) można obliczyć obwód okręgu
(𝑂𝑏𝑤), który w danych warunkach zbudowany mógłby być z rur:
𝑂𝑏𝑤 = 2𝜋𝑅
Jeśli formujemy rurociąg w koło, zmieniamy jego trasę o 360𝑜 . Tym samym zakładając
zmianę kierunku trasy rurociągu o kąt 𝛼, możemy ułożyć proporcję:
2𝜋𝑅 − 360𝑜
𝑥 − 𝛼
gdzie 𝑥 to długość odcinka rurociągu, na którym rurę odginamy o kąt 𝛼. Dzięki tej proporcji
wyliczyć możemy 𝑥 wg wzoru:
𝑥 =2𝜋𝑅 ∙ 𝛼
360𝑜
Jednostka 𝑥 jest taka sama jak średnicy zewnętrznej 𝐷𝑦. Korzystniej jest przyjmować ją w
metrach zamiast milimetrach.
W obliczenia często zakłada się, że temperatura rury jest równa temperaturze otoczenia.
Jeśli jednak dzień jest słoneczny i rura nagrzewa się w słońcu należy do określenia promienia
gięcia rury przyjąć temperaturę rury a nie otoczenia. Ponadto trzeba pamiętać, że temperatura
powierzchni zewnętrznej i wewnętrznej rury nie są takie same, dlatego wyciąga się z nich
temperaturę średnią i na jej podstawie odczytuje wartości z Tab. 8.
PLASTPIPE Sp. z o.o. Sp.k. Ul. Chodzieska 31, 64-700 Czarnków
KRS: 0000410053, NIP: 879-266-71-48, REGON: 341241892
14 www.plastpipe.pl
5.4. Metoda wykopu otwartego (metoda tradycyjna)
Szczegółowe informacje dotyczące prowadzenia prac przy wykopie otwartym znaleźć można
w raporcie technicznym CEN/TR 1046 (wprowadzonym po wycofaniu normy PN-ENV
1046:2007).
Wymiary przekroju poprzecznego oraz wzmocnienia podłoża powinny być zawarte w
projekcie technicznym. Szerokość wykopu zależy od średnicy rury i technologii wykonywanych
robót. Postępować należy zgodnie z zasadą, że wykop powinien być możliwie jak najwęższy
(z uwzględnieniem przestrzeni koniecznej do prawidłowego łączenia rur i zagęszczenia obsypki
w miejscu, gdzie rura styka się z podsypką).
Rys. 2 Gięcie rur polietylenowych
PLASTPIPE Sp. z o.o. Sp.k. Ul. Chodzieska 31, 64-700 Czarnków
KRS: 0000410053, NIP: 879-266-71-48, REGON: 341241892
15 www.plastpipe.pl
Rys. 3 Przekrój poprzeczny przez wykop z zaznaczonymi warstwami: 1 – zasypka, 2 – obsypka
górna, 3 – obsypka zasadnicza, 4 – podsypka, 5 – wzmocnienie dna (gdy wymagane). 𝐷𝑦 –
średnica zewnętrzna.
Typowe wartości poziomego luzu między rurą (lub kształtką) a ścianą wykopu lub sąsiednią rurą
(lub kształtką) 𝑏 (Rys. 2) zostały stabelaryzowane w Tab. 8. Potrzeba kopania szerszych wykopów
może zajść w przypadku, gdy instalacja prowadzona jest na dużej głębokości lub w gruntach
rodzimych, które są niestabilne.
Tab. 9 Typowe wartości poziomego luzu między rurą a ścianą wykopu lub sąsiednią rurą 𝑏
Średnica nominalna 𝒃 [mm]
𝑫𝑵 ≤ 𝟑𝟎𝟎 200
𝟑𝟎𝟎 < 𝑫𝑵 ≤ 𝟗𝟎𝟎 300
𝟗𝟎𝟎 < 𝑫𝑵 ≤ 𝟏𝟔𝟎𝟎 400
𝟏𝟔𝟎𝟎 < 𝑫𝑵 ≤ 𝟐𝟒𝟎𝟎 600 𝟐𝟒𝟎𝟎 < 𝑫𝑵 ≤ 𝟑𝟎𝟎𝟎 900
Głębokość wykopu zależy od jego przeznaczenia, właściwości i rozmiaru rur a także tzw.
warunków lokalnych, czyli właściwości gruntu oraz wypadkowej obciążeń statycznych i
dynamicznych. Istotne jest, aby na terenie z obciążeniami od ruchu kołowego wysokość
PLASTPIPE Sp. z o.o. Sp.k. Ul. Chodzieska 31, 64-700 Czarnków
KRS: 0000410053, NIP: 879-266-71-48, REGON: 341241892
16 www.plastpipe.pl
przykrycia rurociągów była nie mniejsza niż 1m zgodnie z raportem technicznym CEN/TR 1046.
Przy wyznaczaniu głębokości rurociągu konieczne jest uwzględnienie wysokości podsypki pod
rurę (Rys. 2).
Niejednokrotnie trasa ułożenia rurociągów przebiega przez grunt z wysokim poziomem
wód gruntowych. Wówczas należy zwrócić uwagę na konieczność zastosowania specjalnych
metod wykonywania robót ziemnych oraz sposób układania rur. Rury muszą być układane w
wykopie odwodnionym, gdzie odwodnienie przeprowadzone zostało tak, ze struktura gruntu nie
została naruszona (metodą powierzchniową, drenażu poziomego albo depresji).
Aby po zakończeniu prac związanych z układaniem rur a także demontażu urządzeń
odwadniających poziom wody gruntowej się podnosi i w nawodnionym gruncie dochodzić może
do migracji jego cząstek (ze strefy podsypki i obsypki do gruntu rodzimego lub odwrotnie).
Aby zapobiec temu problemowi stosuje się geowłókniny.
Rys. 3. obrazuje zastosowanie geowłókniny jako profilaktyki w migracji cząstek gruntu.
Rys. 4 Zabezpieczenie przed migracją cząstek materiału gruntowego wg raportu technicznego
CEN/TR 1046. 1 – strefa rury, 2 – podsypka, 3 – geowłóknina.
Ponadto w przypadku układania rurociągów w gruncie z wysokim poziomem wód
gruntowych niezbędne może się okazać rozpatrzenie problemu wyporu rur przez wodę. Należy
wówczas wykonać obliczenia sprawdzające stabilność rurociągu (obliczając ciężar gruntu winno
się pamiętać, że na cząstki nawodnionego gruntu działa siła wyporu). Jeśli z obliczeń wynika, że
rurociąg będzie niestabilny należy go zakotwiczyć betonowymi obciążnikami lub zastosować
geowłókninę. (Rys. 4 z raportu technicznego CEN/TR 1046). Przykrycie rurociągu powinno być na
tyle duże, aby nie doszło do przemieszczenia rur.
PLASTPIPE Sp. z o.o. Sp.k. Ul. Chodzieska 31, 64-700 Czarnków
KRS: 0000410053, NIP: 879-266-71-48, REGON: 341241892
17 www.plastpipe.pl
Rys. 5 Geowłóknina w formie zakotwiczenia zabezpieczającego przed wyparciem wód
gruntowych wg CEN/TR 1046. 1 – geowłóknina.
Gdy możliwe jest osiadanie gruntu rozwiązaniem może okazać się zastosowanie materiału
geotekstylnego podobnie jak na Rys. 5 zgodnie z raportem technicznym CEN/TR 1046.
Rys. 6 Materiał geotekstylny redukujący nierównomierność osiadania w strefie przejściowej
gruntów wg raportu technicznego CEN/TR 1046
PLASTPIPE Sp. z o.o. Sp.k. Ul. Chodzieska 31, 64-700 Czarnków
KRS: 0000410053, NIP: 879-266-71-48, REGON: 341241892
18 www.plastpipe.pl
Rurociąg powinien być ułożony na podsypce, aby był jednorodnie podparty na całej
długości. Dlatego na dnie wykopu wysypuje się warstwę podsypki o grubości
zwykle ok. 100 – 150mm (nie mniejszej niż 50mm) z niemrożonego materiału, którego ziarnistość
jest mniejsza niż 20mm, np. żwir, piasek. Pozbawiony musi być on kamieni o ostrych krawędziach
lub innych łamanych materiałów. Jeśli lokalny grunt spełnia te wymagania,
nie trzeba stosować podsypki. W przypadku gdy rurociąg układany jest na gruncie skalistym lub
zawierającym kamienie o średnicy większej niż 60mm, grubość podsypki powinna zostać
zwiększona o minimum 50mm tak, by jej wierzchnia warstwa była usytuowana 50-100mm
powyżej górnej krawędzi skał w dnie wykopu.
Rurociąg układany jest na podsypce. Zwykle montowany jest na brzegu wykopu.
Opuszczany jest na dno wykopu za pomocą miękkich zawiesi lub rolek nanizanych na linę i
zaczepionych do łyżki koparki (gdy średnicy lub masy rur są duże). W przypadku mniejszych
średnic rury mogą być opuszczane ręcznie.
Jeśli przeszkody terenowe są małe lub dysponuje się wystarczającą ilością miejsca można
stosować gięcie rur. Sposób ten eliminuje stosowanie dodatkowych połączeń i zmniejsza opory
przepływu medium.
Rury wykonane z tworzyw termoplastycznych są elastyczne i nie przenoszą obciążeń
zewnętrznych samodzielnie. Część obciążeń przenoszona jest przez otaczający rurę grunt.
Im dokładniej przylega on do zewnętrznej części rury, tym jego udział w przenoszeniu obciążeń
jest większy a ugięcia rur mniejsze. Zatem korzystne jest zagęszczanie gruntu obsypki choć wiąże
się to zawsze z kosztami.
Obsypkę rury należy rozmieszczać warstwami o grubości od 10 do 30cm do momentu
przykrycia rury 30-centymetrową warstwą. Obsypka musi być zagęszczona do odpowiedniego
stopnia i wysokości. Na szczególną uwagę zasługuje dokładne zagęszczenie materiału górnej
obsypki. Do minimum winno się ograniczyć swobodne rzucanie materiału obsypki na rurę.
Materiał na obsypkę musi spełniać te same wymagania co na podsypkę (patrz rozdział 5.4.3).
Aby grunt rodzimy mógł być wykorzystany na obsypkę, musi spełniać wymagania przedstawione
na schemacie 1.
UWAGA! Prowadzenie prac montażowych przy temperaturach otoczenia wynoszących poniżej
𝟎𝒐𝑪 jest możliwe, ale najlepiej tego unikać (patrz. Tab. 4). W takich warunkach materiał stosowany
na podsypkę, obsypkę i zasypkę jest zmrożony i trudno właściwie go zagęścić. Ponadto spadające
na rurociąg bryły zmrożonego gruntu mogą uszkodzić rurę.
PLASTPIPE Sp. z o.o. Sp.k. Ul. Chodzieska 31, 64-700 Czarnków
KRS: 0000410053, NIP: 879-266-71-48, REGON: 341241892
19 www.plastpipe.pl
Schemat 1 Wymagania stawiane gruntowi rodzimemu jako obsypce
Tab. 10 Maksymalne dopuszczalne rozmiary cząsteczek stosowane do obsypki w zależności od
średnicy rury
Średnica nominalna rury DN Maksymalny rozmiar cząstek [mm]
𝑫𝑵 < 𝟏𝟎𝟎 15
𝟏𝟎𝟎 ≤ 𝑫𝑵 < 𝟑𝟎𝟎 20 𝟑𝟎𝟎 ≤ 𝑫𝑵 < 𝟔𝟎𝟎 30
𝟔𝟎𝟎 ≤ 𝑫𝑵 40
Jeśli projekt przewiduje oraz określa warunki wykonania, możliwe jest użyci do obsypki materiału
niespełniającego wymagań określonych w schemacie 1. Stopień zagęszczenia osypki określa
projekt. Zagęszczanie gruntu odbywać się może ręcznie lub mechanicznie w zależności
od wymaganego stopnia zagęszczania. Metody zagęszczania gruntu przedstawiono w Tab. 10.
Istotne jest oby pierwsza warstwa obsypki była dokładnie rozprowadzona po obu stronach rury
oraz w miejscu styku rury z podsypką. Obsypka rurociągów, które układane są pod drogami
powinny być zagęszczane do 95% zmodyfikowanej wartości Proctora. Poza takimi terenami
zagęszczenie może być mniej dokładnie (85-90% zmodyfikowanej wartości Proctora). Stopnie
zagęszczenia w standardowej skali Proctora określane są w normie DIN 18127.
Kiedy rura zostanie przysypana już 30cm warstwą obsypki pozostała przestrzeń powinna być
wypełniona aż do poziomu terenu (lub rzędnej określonej w przygotowanym projekcie) sposób
i z wykorzystaniem materiału, który zapewni dobrą nośność dla obciążeń pochodzących od
chodników, dróg itp. Często jako zasypkę stosuje się grunt rodzimy, jeśli nie posiada on
elementów o rozmiarach powyżej 300 mm.
Grunt rodzimy wykorzystywany na obsypkę
nie zawiera cząstek
większych nież dopuszczalne dla
danej średnicy rury
nie zawiera grud wiekszych niż podwojony
rozmiar cząstek dopuszczalnych
dla danej średnicy rury
zgodnie z Tab. 9
nie jest materiałem zmrożonym
nie zawiera cząstek obcych
(np. puszek, kawałków drewna, butelek)
jest materiałem podatnym na zagęszczenie, jeśli jest ono wymagane
PLASTPIPE Sp. z o.o. Sp.k. Ul. Chodzieska 31, 64-700 Czarnków
KRS: 0000410053, NIP: 879-266-71-48, REGON: 341241892
20 www.plastpipe.pl
Tab. 11 Metody zagęszczania gruntu – zalecane grubości warstw i liczby przejść
Rodzaj sprzętu Masa
sprzętu [kg]
Krotność zagęszczenia jednej warstwy
Minimalna grubość warstwy
ochronnej nad rurą
[m]
Maks. grubość warstwy przed zagęszczeniem
[m]
Do 85% Proctora
zmod.
Do 90% Proctora
zmod.
Żwir, piasek
Ił, glin
Ubijak ręczny 15 1 3 0,3 0,15 0,1
Ubijak wibracyjny 70 1 3 0,5 0,3 0,25
Wibrator płaszczyznowy
100 1 4 0,15 0,15 0,1
Walec wibracyjny min. 15kN/m
- 2 6 0,6 0,35 0,25
Wibrator płytowy o rozdzielnej płycie
50-100 1 4 0,5 0,2 -
Wibrator płytowy 50-100 1 4 0,5 0,15 -
Ciężki walec potróny (bez wibracji) min. 50 kN/m
- 2 6 0,25 0,2
5.5. Metoda wąskowykopowa
Rury z PE wykazują dużą elastyczność, dzięki czemu prace montażowe mogą być prowadzone na
powierzchni, a następnie rurociąg umieszczany jest na dnie wykopu. Jeśli rury zwijane są w kręgi,
można układać je poprzez rozwijanie bezpośrednio do wykopu. Dzięki takim rozwiązaniom
tworzy się wykopy o szerokości niewiele większej od średnicy rury. Wymaga to stosowania
specjalnego sprzętu (frezarek, pługoukładaczy i koparek łańcuchowych).
Zaletami tej metody są:
duża wydajność (układanie nawet kilku kilometrów rurociągu dziennie),
mniejsza powierzchnia składowania gruntu,
mniejsza powierzchnia odtwarzania gruntu
mniejsza powierzchnia zajęcia pasa drogowego.
W ramach tej metody wykonuje się wykop o takiej szerokości, aby można było na jego dnie ułożyć
rurociąg i zagęścić wypełnienie dostępnym sprzętem. Szerokość wykopu jest mniejsza lub równa
1,5m. Połączone i ułożone wzdłuż wykopu rury opuszcza się na dno wykopu.
PLASTPIPE Sp. z o.o. Sp.k. Ul. Chodzieska 31, 64-700 Czarnków
KRS: 0000410053, NIP: 879-266-71-48, REGON: 341241892
21 www.plastpipe.pl
Metoda ta znalazła zastosowanie głównie dla twardych gruntów. Wykop wykonywany jest
frezem, który zamontowany jest na ciągniku. Na dnie wykopu na bieżąco układany jest rurociąg
i zasypywany gruntem rodzimym lub razie jego nieprzydatności gruntem dowiezionym.
Zaletą metody jest fakt, że jeśli rurociąg układany jest w pasie drogowym można na bieżąco
odtwarzać nawierzchnię. Niestety Zasypywanie urobkiem rurociągu naraża go na naciski
punktowe oraz porysowanie.
Metodę tę stosuje się zwykle w przypadku gruntów ornych takich jak łąki i pola. Lemiesz ciągnięty
przez ciągnik rozcina ziemię i lekko ją rozsuwa, tworząc szczelinę. Na jej dnie układany jest
rurociąg. Po przejściu pługokładacza ziemia obsuwa się i szczelina samoczynnie się zamyka.
Pozostaje tylko lekkie wypiętrzenie ziemi, które niwelowane jest na bieżąco za pomocą
specjalnych maszyn, np. walca.
5.6. Metody bezwykopowe
Stosowane są gdy wykonywanie wykopów otwartych jest utrudnione bądź wręcz niemożliwe, np.
w przypadku przejścia pod rzeką. Często o wyborze odpowiedniej metody bezwykopowej
decyduje rachunek ekonomiczny. Metody te wymagają specjalistycznego sprzętu i szczególnie
narażone są na komplikacje, dlatego ważne jest każdorazowe poprzedzenie ich wykonania
badaniami geotechnicznymi i sporządzeniem projektu.
W ramach tej metody w gruncie wykonywany jest twór metodą wiertniczą, o którego wnętra
wciągany jest rurociąg. W przypadku gdy zmieniany może być przebieg trasy wierconego otworu
mówimy o przewiercie sterowanym. Stosowane są dwa systemy sterowania – radiowy
(do rurociągów ciśnieniowych) i laserowy (do rurociągów grawitacyjnych). Wadą metody jest
fakt, iż w czasie wciągania rurociągu porysowany może on zostać o różnego rodzaju przeszkody,
które znajdą się na jego trasie w przewierconym otworze.
Metoda przecisku dotyczy rurociągów o stosunkowo krótkich odcinkach (np. w czasie
przekraczania dróg). Głowica przeciskowa, która wyposażona jest w mechanizm udarowy,
rozpycha na boki grunt, który napotyka na swej drodze, tworząc w ten sposób przestrzeń dla
wciąganego rurociągu.
PLASTPIPE Sp. z o.o. Sp.k. Ul. Chodzieska 31, 64-700 Czarnków
KRS: 0000410053, NIP: 879-266-71-48, REGON: 341241892
22 www.plastpipe.pl
6. Odbiór rurociągów PE
Wymagania i badania przy odbiorze wodociągów opisuje norma PN-B-10725:1997. Niestety
nie zawiera ona odpowiedniej dla PE procedury badania szczelności.
PE jest materiałem charakteryzującym się pełzaniem oraz posiadającym małą przewodność
cieplną. Wymagana i badania przy odbiorze wodociągów PE uwzględniające pełzanie polietylenu
określa norma PN-EN 805. Badanie szczelności rurociągów PE przeprowadzone powinno być
zgodnie z procedurą określoną w załączniku A.27 do tej normy, który dołączony został do tej
instrukcji.
Prócz procedury badania szczelności przewodu wszystkie inne wymagania jakie stawia w
czasie odbioru wodociągu norma PN-B-10725:1997 mogą być stosowane także do wodociągów
z polietylenu.
PLASTPIPE Sp. z o.o. Sp.k. Ul. Chodzieska 31, 64-700 Czarnków
KRS: 0000410053, NIP: 879-266-71-48, REGON: 341241892
23 www.plastpipe.pl
ZAŁĄCZNIK A27 DO PUNKTU 11.3.3.4. GŁÓWNA PRÓBA SZCZELNOŚCI
PLASTPIPE Sp. z o.o. Sp.k. Ul. Chodzieska 31, 64-700 Czarnków
KRS: 0000410053, NIP: 879-266-71-48, REGON: 341241892
24 www.plastpipe.pl
PLASTPIPE Sp. z o.o. Sp.k. Ul. Chodzieska 31, 64-700 Czarnków
KRS: 0000410053, NIP: 879-266-71-48, REGON: 341241892
25 www.plastpipe.pl
BIBLIOGRAFIA
[1] PN-B-10725:1997 Wodociągi. Przewody zewnętrzne. Wymagania i badania przy odbiorze.
[2] PN-EN 805:2002 Zaopatrzenie w wodę. Wymagania dotyczące systemów zewnętrznych i
ich części składowych.
[3] PN-EN 1555 Systemy przewodów rurowych z tworzyw sztucznych do przesyłania paliw
gazowych. Polietylen (PE).
[4] PN-EN 12201 Systemy przewodów rurowych z tworzyw sztucznych do przesyłania wody.
Polietylen (PE).
[5] ZN-G-3150:1996 Gazociągi. Rury polietylenowe. Wymagania i badania. Zakładowa Norma
Polskiego Górnictwa Naftowego i Gazownictwa.
[6] PN-83/B-10700 Instalacje wewnętrzne wodociągowe i kanalizacyjne. Wymagania i badania
przy odbiorze.
[7] PN/B-10725 Wodociągi. Przewody zewnętrzne. Wymagania i badania.
[8] PN-83/8836-02 Przewody podziemne. Roboty ziemne. Wymagania i badania przy odbiorze.
[9] AT/2014-02-3083 Rury z polietylenu (PE) do ciśnieniowego i bezciśnieniowego
odwadniania i kanalizacji oraz do osłony przewodów i kabli.
[10] AT/2012-02-2898/1 Rury i kształtki z polietylenu (PE) do osłony przewodów i kabli.
[11] Stanowisko Polskiego Stowarzyszenia Producentów Rur i Kształtek z Tworzyw Sztucznych
w sprawie sztywności obwodowej rur kanalizacyjnych z tworzyw termoplastycznych.
[12] CEN/TR 1046:2013 Thermoplastics piping and ducting systems - Systems outside building
structures for the conveyance of water or sewage - Practices for underground installation.
[13] DIN 18127:2012-09 Soil, investigation and testing.
[14] PN-B-10725:1997 Wodociągi -- Przewody zewnętrzne -- Wymagania i badania.
PLASTPIPE Sp. z o.o. Sp.k. Ul. Chodzieska 31, 64-700 Czarnków
KRS: 0000410053, NIP: 879-266-71-48, REGON: 341241892
26 www.plastpipe.pl
SPIS RYSUNKÓW
RYS. 1 WIELKOŚCI BADANE PRZY KONTROLI ZGRZEWU DOCZOŁOWEGO .................................................................. 10
RYS. 2 GIĘCIE RUR POLIETYLENOWYCH ............................................................................................................. 14
RYS. 3 PRZEKRÓJ POPRZECZNY PRZEZ WYKOP Z ZAZNACZONYMI WARSTWAMI ........................................................ 15
RYS. 4 ZABEZPIECZENIE PRZED MIGRACJĄ CZĄSTEK MATERIAŁU GRUNTOWEGO ....................................................... 16
RYS. 5 GEOWŁÓKNINA W FORMIE ZAKOTWICZENIA ZABEZPIECZAJĄCEGO PRZED WYPARCIEM WÓD GRUNTOWYCH ........ 17
RYS. 6 MATERIAŁ GEOTEKSTYLNY REDUKUJĄCY NIERÓWNOMIERNOŚĆ OSIADANIA W STREFIE PRZEJŚCIOWEJ GRUNTÓW . 17
SPIS TABEL
TAB. 1 MAKSYMALNE CIŚNIENIA ROBOCZE RUROCIĄGÓW Z PE100 ........................................................................ 3
TAB. 2 KRÓTKOTRWAŁE SZTYWNOŚCI OBWODOWE RUR Z PE 100 ......................................................................... 3
TAB. 3 TYPY USZCZELEK G-ST STOSOWANYCH W ZALEŻNOŚCI OD RODZAJU RUROCIĄGU ............................................. 6
TAB. 4 CZYNNIKI NEGATYWNIE WPŁYWAJĄCE NA JAKOŚĆ WYKONYWANEGO POŁĄCZENIA TECHNIKĄ ZGRZEWANIA
DOCZOŁOWEGO ...................................................................................................................................... 8
TAB. 5 KLASYFIKACJA GRUNTÓW WRAZ Z PRZYDATNOŚCIĄ DO ZASTOSOWANIA ICH W ROBOTACH ZIEMNYCH ............... 11
TAB. 6 KLASY ZAGĘSZCZANIA GRUNTÓW WRAZ Z TERMINOLOGIĄ I ZALEŻNOŚCIAMI ................................................. 11
TAB. 7 MINIMALNE ODLEGŁOŚCI PRZEWODÓW Z POLIETYLENU OD ISTNIEJĄCEJ INFRASTRUKTURY .............................. 12
TAB. 8 PROMIENIE GIĘCIA RUR W ZALEŻNOŚCI OD SZEREGU WYMIAROWEGO SDR I TEMPERATURY OTOCZENIA ........... 13
TAB. 9 TYPOWE WARTOŚCI POZIOMEGO LUZU MIĘDZY RURĄ A ŚCIANĄ WYKOPU LUB SĄSIEDNIĄ RURĄ 𝑏 ..................... 15
TAB. 10 MAKSYMALNE DOPUSZCZALNE ROZMIARY CZĄSTECZEK STOSOWANE DO OBSYPKI W ZALEŻNOŚCI OD ŚREDNICY
RURY .................................................................................................................................................. 19
TAB. 11 METODY ZAGĘSZCZANIA GRUNTU – ZALECANE GRUBOŚCI WARSTW I LICZBY PRZEJŚĆ ................................... 20
PLASTPIPE Sp. z o.o. Sp.k. Ul. Chodzieska 31, 64-700 Czarnków
KRS: 0000410053, NIP: 879-266-71-48, REGON: 341241892
27 www.plastpipe.pl
NOTATKI