IQual-studiepakket (2014) - KNMT...IQual-programma Mondzorg voor jeugdigen april 2014 1 van 47 Mondzorg voor jeugdigen IQual-studiepakket (2014) Colofon Dit studiepakket is samengesteld

IQual-programma Mondzorg voor jeugdigen april 2014 1 van 47

Mondzorg voor jeugdigen

IQual-studiepakket (2014)

Colofon

Dit studiepakket is samengesteld door prof. dr. C. van Loveren, drs. B. Ponsteen, dr. G. Stel en

dr. A.J.P. van Strijp.

NMT©, april 2014

NMT

Postbus 2000

3430 CA Nieuwegein

Niets uit dit studiepakket mag verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt worden door middel van kopiëring van

tekst en/of beeld of op welke andere wijze dan ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de

NMT.



Inhoudsopgave

LEESWIJZER ............................................................................................................................. 4

INLEIDING .................................................................................................................................. 5

MODULE 1: PREVENTIE VAN TANDCARIËS BIJ KINDEREN ....................................... 7

1.1 INLEIDING ............................................................................................................................. 7 1.2 VOORBEREIDING OP DE BIJEENKOMST ................................................................................... 7 1.3 WAT IS PREVENTIE EIGENLIJK PRECIES EN WIE PAST DEZE ROL? .......................................... 10 1.4 HET BASISADVIES ALS PREVENTIE VAN TANDCARIËS .......................................................... 12 1.5 DE EFFECTIVITEIT VAN SEALANTS ....................................................................................... 16 1.6 PREVENTIE: ZELFZORG EN SAMENWERKING ........................................................................ 20 1.7 PREVENTIE VAN EROSIEVE GEBITSSLIJTAGE ........................................................................ 21 1.8 HET WERKEN IN DE EIGEN PRAKTIJK .................................................................................... 21

MODULE 2: AANPAK VAN CARIËS BIJ KINDEREN; WANNEER DOE JE WAT? ... 23

2.1 INLEIDING ........................................................................................................................... 23 2.2 VOORBEREIDING OP DE EERSTE BIJEENKOMST .................................................................... 23 2.3 DE BEHANDELING VAN (DIEPE) CARIËS IN HET KINDERGEBIT .............................................. 24 2.4 WAT IS BEHANDELEN? ........................................................................................................ 25 2.5 STRATEGIEËN VOOR DE BEHANDELING VAN CARIËS ............................................................ 27 2.6 CASUS MARIEKE ................................................................................................................. 30 2.7 HET WERKEN IN DE EIGEN PRAKTIJK .................................................................................... 33

MODULE 3: CASUS ................................................................................................................. 35

3.1 INLEIDING ........................................................................................................................... 35 3.2 CASUS MARLOES................................................................................................................. 35

MODULE 4: MELDCODE KINDERMISHANDELING EN RISICO-INSCHATTING ... 41

4.1 INLEIDING ........................................................................................................................... 41 4.2 MELDCODE KINDERMISHANDELING..................................................................................... 41

LITERATUUR ........................................................................................................................... 43

BIJLAGEN ................................................................................................................................. 47


Leeswijzer

Modulen Voorliggend IQual-studiepakket bestaat uit 4 modulen. In elke module wordt aan de hand van

individuele- en groepsopdrachten een (sub)thema uitgewerkt. De antwoorden op de opdrachten

kan de facilitator vinden in de facilitatorhandleiding. Iedere module biedt stof voor tenminste één

bijeenkomst.

Tijdsbesteding Als richtlijn in tijdsbesteding voor dit studiepakket wordt het volgende aangehouden: per module

minimaal 1 uur voor de individuele voorbereiding en 2-3 uur voor de bijeenkomst.

Geadviseerd wordt om ter voorbereiding op de eerste bijeenkomst de inleiding van deze syllabus

en de paragrafen 1.1 t/m 1.7 door te nemen en de bijbehorende opdrachten te maken.

Leesaanwijzingen

Elke module bestaat uit verschillende elementen. Met iconen wordt aangegeven om welke

onderdelen het gaat:

Individuele Dit zijn individueel uit te voeren opdrachten die voorafgaand aan (ter voorbereiding) of tijdens

opdracht de bijeenkomst worden uitgevoerd.

Groeps- Deze groepsopdrachten worden gezamenlijk tijdens de bijeenkomsten uitgevoerd, of in

opdracht subgroepen van 2 à 3 of 3 à 4 personen. De opdrachten worden plenair nabesproken onder leiding

van de facilitator.

Verdieping Hiermee wordt aangegeven dat er informatie ter verdieping beschikbaar is. De verdiepingsstof

is facultatief en kan vooraf, tijdens of achteraf individueel of met elkaar worden doorgenomen. De

artikelen zijn te vinden op de IQualpagina’s van de NMT website (www.nmt.nl/IQual Kijk onder

themaprogramma’s Kindertandheelkunde).

Lezen Dit is een leesadvies voor meer informatie over het onderwerp en ter voorbereiding op de

bijeenkomst.

Tip In dit grijze kader vindt u tips om de informatie tijdens de bijeenkomst of in uw eigen praktijk te

gebruiken.

http://www.nmt.nl/IQual


Inleiding

In het voorjaar van 2012 is de richtlijn Mondzorg voor jeugdigen verschenen. In deze IQual-syllabus

worden 2 thema’s uit de nieuwe richtlijn toegelicht: preventie en de keuze tussen invasief en non-

invasief behandelen. De onderwerpen van de regionale themabijeenkomsten zijn de meldcode

kindermishandeling en risicoinschatting. In tegenstelling tot andere jaren zijn de onderwerpen van

de lezingen op de themabijeenkomsten anders dan de onderwerpen die in de syllabus worden

behandeld. Zo zijn deze avonden een echte aanvulling.

Voorliggende syllabus bevat vier modules. In module 1 wordt u uitgedaagd te reflecteren op uw

eigen rol in de collectieve en individuele preventie van cariës bij kinderen. Wat doet u nu op dit

gebied en wat zou u nog meer willen en kunnen doen?

Module 2 gaat over cariësbehandelingen die u kunt toepassen bij kinderen. Voor welke

behandelaanpak kiest u? En welke afwegingen maakt u daarbij?

In module 3 staat een casus centraal. Stap voor stap werkt u aan het oplossen van deze casus.

Module 4 tenslotte is gekoppeld aan de regionale themabijeenkomsten en bevat enkele

groepsopdrachten over kindermishandeling en risicoinschatting. Wat u kunt doen bij vermoeden

van kindermishandeling? Hoe kunt u de aanbevelingen voor periodiek mondonderzoek en

röntgendiagnostiek implementeren in uw praktijk? Ook als u de lezingen niet heeft bijgewoond, kunt

u met deze module aan de slag!

Doel van dit

studiepakket

Het ontwikkelen van een visie over preventieve, restauratieve en niet-restauratieve mond-

zorgbehandelingen van kinderen, naar aanleiding van de nieuw verschenen richtlijn Mond-

zorg voor jeugdigen en een bijdrage leveren aan het streven om 75% van de kinderen

cariësvrij te hebben in 2020.

Resultaat: duurzame goede mondgezondheid gebaseerd op de nieuwste (wetenschappelij-

ke) inzichten.

Deze doelen zijn uit te splitsen naar onderstaande leerdoelen van het studiepakket.

De deelnemer heeft:

kennis van de richtlijn Mondzorg voor jeugdigen;

inzicht in soorten preventie (individueel en collectief) en bewustwording van de eigen rol

daarin;

toepassen van het basisadvies cariëspreventie;

inzicht in de effectiviteit van de preventieve maatregelen fluoride en sealants;

onderkennen van het belang van zelfzorg;

inzicht in preventiemogelijkheden van erosieve gebitsslijtage;

kennis over de nieuwste (wetenschappelijke) inzichten betreffende de behandeling van

(diepe) cariës bij (jonge) kinderen;

inzicht in uw eigen standpunten en werkwijze betreffende de aanpak van cariës bij kinderen;

inzicht in de factoren op basis waarvan een risico-inschatting kan worden gemaakt;


vaardigheid betreffende het maken van een beargumenteerde afweging tussen het belang

van het kind en het beteugelen van het cariësproces;

vaardigheid met betrekking tot het toepassen van cariësrisicoschatting;

vaardigheid in het gebruiken van het Advies Cariëspreventie;

vaardigheid in het bepalen van de recalltermijn op basis van cariësrisico en activiteit;

vaardigheden in het monitoren van carieuze laesies;

vaardigheid in het maken van een zorgplan ter behandeling van Molar Incisor

Hypomineralization (MIH).

inzicht in het integreren van de meldcode TKHG in de eigen praktijk;

inzicht in het toepassen van de meldcode TKHG;

Opbouw IQual- Het studiepakket bestaat uit 4 modules. Elke module neemt een bijeenkomst van twee

Programma tot drie uur in beslag. In de modules wordt gewerkt aan praktische (groeps)opdrachten. Daarbij

wordt verwezen naar relevante literatuur.

Facilitatorhandleiding In de facilitatorhandleiding zijn antwoordsuggesties op de gestelde vragen en opdrachten te vinden.

Ook worden uitwerkingen van de casus gegeven.

Praktische regelingen Spreek vooraf per module af wie gespreksleider is. Alle deelnemers brengen een eigen studiemap

mee naar de bijeenkomst. De gespreksleider bereidt zich aan de hand van de facilitatorhandleiding

goed voor op de bijeenkomst en zorgt ervoor dat de benodigde materialen aanwezig zijn. Op de CD

staan afbeeldingen en röntgenfoto’s die bij de casuïstiek horen en aanvullende materialen. Een

vergaderaccommodatie met white-board en/of flipover en beamer is wenselijk. Het is aan te

bevelen om de presentatie en foto’s met een beamer op een groot scherm te presenteren. Indien

geen beamer beschikbaar is, kunnen de foto’s ook op een pc of laptop weergegeven worden. Ook

kan ervoor gekozen worden vooraf de foto’s (op fotokwaliteit) te printen.

Literatuur In dit studiepakket is een algemene literatuurlijst opgenomen. Deze literatuur kunt u opvragen via

het NMT-Mediacentrum: [email protected] of tel. 030 607 63 84.


Module 1: Preventie van tandcariës bij kinderen

1.1 Inleiding

Veel kinderen zijn in staat om een gezond gebit te behouden, anderen slagen daar niet in. Hoe

kunnen deze kinderen geholpen worden? In de conceptrichtlijn mondzorg voor jeugdigen wordt hier

in hoofdstuk 3 aandacht aan besteed. Belangrijk punt daarbij is zelfzorg. Als tandarts dient u

kinderen en hun ouders adequate zelfzorg aan te leren en hen te steunen bij de uitvoering daarvan.

Zelfzorgmaatregelen dragen niet alleen bij aan preventie van tandcariës, maar ook aan de

preventie van andere gebitsziekten.

In deze module wordt aandacht besteed aan verschillende soorten preventie, het basisadvies

cariëspreventie en enkele preventieve maatregelen ter voorkoming van cariës. In de

groepsopdrachten wordt u uitgedaagd te reflecteren op uw eigen rol in de collectieve en individuele

preventie van cariës bij kinderen. Wat doet u nu op dit gebied en wat zou u nog meer willen en

kunnen doen?

In de bijeenkomst werkt u aan de volgende doelen:

inzicht in soorten preventie (individueel en collectief) en bewustwording van de eigen rol daarin;

toepassen van het basisadvies cariëspreventie;

inzicht in de effectiviteit van de preventieve maatregelen fluoride en sealants;

onderkennen van het belang van zelfzorg;

inzicht in preventiemogelijkheden van erosieve gebitsslijtage.

1.2 Voorbereiding op de bijeenkomst

Individuele Ter voorbereiding op de bijeenkomst is het handig dat u zicht krijgt op het aantal kinderen dat u

opdracht 1.1 behandelt in uw praktijk en wat uw aan preventie doet aan deze groep. Beantwoord daarvoor

onderstaande vragen. Op internet (www.nmt.nl/iqual kijk onder themaprogramma’s bij kindertand-

heelkunde) vindt u een korte uitleg van de belangrijkste software leveranciers over hoe u

deze gegevens makkelijk uit uw dossiers kunt halen.

In de groepsopdrachten 1.6 en 1.7 gaat u hier specifiek mee aan de slag.

1. Hoe omvangrijk is uw patiëntenbestand in de verschillende leeftijdscategorieën? Geef een schat-

ting en vult dit in onderstaande tabel in.

Totaal Percentage

Omvang van uw patiëntenbe-

stand

100%

Kinderen 0-6 jaar

Kinderen 6-12 jaar

Jongeren 12-18 jaar

http://www.nmt.nl/iqual


Wat valt u op?

____________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________

2. Gebruikt u in uw praktijk fluoride-applicaties en sealants? Geef per leeftijdscategorie een schat-

ting hoe vaak u bij kinderen gebitsreiniging/fluoride/sealants toepast en vul dit in onderstaande ta-

bel in.

Fluoride Sealants

Gebitsreiniging

Aantal Percentage Aantal Percentage aantal Percentage

Kinderen 6-12 jaar

Jongeren 12-18 jaar

Wat valt u op als u de ingevulde tabel bekijkt? Op basis waarvan bepaalt u of u gebitsreini-

ging/fluoride/sealants toepast?

____________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________

3. Welke preventieve voorlichtingsactiviteiten biedt u aan de verschillende leeftijdscategorieën?

Door wie wordt dit in uw praktijk uitgevoerd? Vul dit in onderstaande tabel in.

Preventieve voorlichtings-

activiteiten

Hoeveel tijd gemiddeld per activi-

teit, per kind, per jaar

Kinderen 0-6 jaar

Kinderen 6-12 jaar

Jongeren 12-18 jaar

Wat valt u op als u de ingevulde tabel bekijkt? Door wie worden de voorlichtingsactiviteiten in uw

praktijk uitgevoerd? Hoe bewaakt u de kwaliteit van de voorlichtingsactiviteiten als u deze niet zelf

uitvoert?


____________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________

4. Betrekt u de ouders bij de voorlichting? Zo ja, hoe?

____________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________

5. Geeft u voorlichting aan patiënten tijdens zwangerschap over het gebit van het aanstaande kind?

____________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________

6. Hoe vaak heeft u sinds 1 januari 2012 gebruik gemaakt van de verschillende codes voor preven-

tieve mondzorg? Vul in de tabel eerst het totale aantal in en relateer dit aantal vervolgens aan het

totale aantal kinderen dat u behandeld hebt sinds 1 januari 2012.

Codes preventieve mondzorg Aantal keer gebruikt Percentage

C11 Periodieke controle

(kinderen 0-18 jaar)

100%

M01 Preventieve voorlichting en/of instruc-

tie standaard (per 5 min)

M02 Consult voor evaluatie van preventie

(per 5 min)

M03 Gebitsreiniging standaard (per 5 mi-

nuten)

V30 Sealen per eerste element

V35 Sealen volgend element

M05 Beslijpen en/of behandelen melkele-

ment

M20 Fluoridebehandeling boven- en on-

dergebit

V40 Medicinale behandeling per element


Wat valt u op?

____________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________

Verdieping Wilt u goed voorbereid aan de bijeenkomst beginnen? Lees dan alvast hoofdstuk 3 uit de

nieuwe richtlijn Mondzorg voor jeugdigen. U vindt deze tekst in bijlage 1.

1.3 Wat is preventie eigenlijk precies en wie past deze rol?

Volgens het woordenboek wordt met preventie het doelbewust voorkomen van schade aan lichaam

en/of geest bedoeld. Preventie omvat maatregelen die bedoeld zijn om schade te voorkomen en

uitbreiding van ontstane schade te beperken.

In het model ‘Prevent - Model voor Persoonlijke Preventie’ worden 4 stadia onderscheiden waarin

individu en individuen in een groep, zich voor specifieke preventievragen zien gesteld:

1. universele preventie (bevorderen mondgezondheid jeugdigen en bevorderen gezonde omgeving)

2. selectieve preventie (bevorderen mondgezondheid onder risicogroep)

3. geïndiceerde preventie (voorkomen van verdere aantasting mondgezondheid)

4. zorggerelateerde preventie (ondersteunen bij bestaande mondzorg problematiek)

Verdieping Een informatief filmpje en meer achtergrondinformatie over het Prevent-model voor Persoonlijke

Preventie vindt u op de website http://preventweb.nl/nieuws/4/19-het-model-werkversie-1.html

Naast deze definities wordt er ook wel gesproken over collectieve en individuele preventie. Onder

collectieve preventie wordt daarbij eigenlijk alle preventie verstaan die elders dan in de

tandartspraktijk wordt aangeboden. Het betreft dus universele en selectieve preventie op de

consultatiebureaus, scholen et cetera. In deze situaties wordt doorgaans geen individuele indicatie

gesteld of zorggerelateerde preventie aangeboden. In deze situaties wordt uitgegaan van de

preventieve maatregelen uit het Basisadvies Cariëspreventie van het Ivoren Kruis (zie paragraaf

1.4 en de brochure).

Groeps- Discussieer in de (sub)groep over onderstaande vragen. Noteer de antwoorden op een flip-

opdracht 1.1 over vel en presenteer deze aan de plenaire groep.


1. Wat doet u aan preventie buiten uw tandartspraktijk? Wat zou u aan universele en selectieve

preventie willen doen? Breng met elkaar in beeld wat u aan collectieve preventie doet, kunt doen of

wilt doen in de volgende fasen: zwangerschap, 0-6 jaar, 6-12 jaar, 12-18 jaar.

Fase Preventieve activiteiten

zwangerschap

0-6 jaar

6-12 jaar

12-18 jaar

2. Wat ervaart u als obstakels om collectieve preventie uit te voeren? En welke oplossingen kunt u

daarvoor bedenken?

Obstakels Oplossingen

3. Wie van u heeft meegedaan met het NMT programma Hou je mond gezond en heeft les

gegeven op een school bij u in de buurt? Heeft u zelf deze les(sen) verzorgd of uw assistent(en)?

Heeft u afspraken gemaakt met de school om elk jaar deze lessen te verzorgen? Waarom wel/niet?

____________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________

Verdieping De NMT heeft in 2007 het initiatief ‘Kies voor gaaf’ genomen om samen met tandartsen,

mondhygiënisten, Ivoren Kruis, verzekeraars, GGD-en, ministerie van VWS, patiëntenorganisaties,

gemeenten en scholen de mondgezondheid een nieuwe impuls te geven. Meer info hierover vindt u

op allesoverhetgebit.nl


Project Hou je mond gezond!

Voor alle kinderen een gezonde mond. Dat is de doelstelling van het landelijke lesproject Hou je

mond gezond! Al meer dan 6.500 groepen van basisscholen en peuterspeelzalen - zo’n 200.000

kinderen - kregen een gratis poetsles van enthousiaste een tandarts, mondhygiënist,

(preventie)assistent, GGD-medewerker, student tandheelkunde of mondzorgkunde. Centraal

onderdeel van het project is namelijk het bezoek van een tandheelkundig zorgverlener aan een

groep van de basisschool of peuterspeelzaal of een kennismakingsbezoek van de groep aan een

tandheelkundige praktijk.

Door het project verwacht het Ivoren Kruis, initiatiefnemer,

ontwikkelaar en producent van het lesproject, dat het

poetsgedrag verbetert, cariës en tanderosie kunnen worden

teruggedrongen en dat kinderen al voor het tweede levensjaar

de tandarts of mondhygiënist bezoeken.

Om al die poetslessen te kunnen verzorgen, zijn veel

mondzorgkundigen nodig. Voor de uitvoering van het

ambitieuze onderwijsproject worden alle practici opgeroepen

vrijwillig hun steentje bij te dragen. Wie het leuk vindt zelf een

keertje voor de klas te staan, meldt zich aan via

www.houjemondgezond.nl.

Wie een les verzorgt, ontvangt daarvoor een prachtig poetspakket met daarin 30 elmex®

(peuter)tandenborstels, 30 tubetjes elmex® peuter- of juniortandpasta en ouderfolders met daarin

poetstips voor het kindergebit. Ook wordt het schriftelijke lesmateriaal met onder andere een

praktische handleiding om de lessen voor te bereiden toegestuurd. Bovendien levert iedere

gegeven les 1 KRM/KRT-studiepunt op.

“Meedoen is goed voor het imago van onze beroepsgroep, aldus Rietmeijer.” Wie lesgeeft, leert

(nog) beter communiceren met een jonge doelgroep. Een praktische ervaring om direct toe te

passen in de eigen praktijk.

1.4 Het basisadvies als preventie van tandcariës

Het Advies Cariëspreventie van het Ivoren Kruis geeft de zorgverlener handvatten om preventief

handelen bij de patiënt te adviseren dan wel uit te voeren, waardoor het ontstaan van tandcariës

wordt gereduceerd. Dit advies is gestoeld op 3 pijlers: Mondhygiëne, Fluoride en Voeding. U vindt

een samenvatting van het advies in bijlage 2. Ook in de richtlijn Mondgezondheid voor jeugdigen

(bijlage 1) wordt gesproken over het basisadvies.

Verdieping Tijdens de lezingen behorende bij dit IQual programma is de brochure Advies Cariëspreventie

van het Ivoren Kruis uitgereikt. Mocht u de brochure niet in uw bezit hebben, u kunt het ook online

lezen of downloaden van de website van het Ivoren Kruis www.ivorenkruis.nl

Groeps- Verdeel de groep in 2 subgroepen. Groep 1 werkt opdracht 1 uit en groep 2 gaat aan de slag met

opdracht 1.2 opdracht 2. Presenteer plenair de resultaten. In hoeverre sluiten de resultaten op elkaar aan?

http://www.houjemondgezond.nl/


Opdracht 1.

In het Advies Cariëspreventie wordt ingegaan op drie pijlers: Mondhygiëne, Fluoride en Voeding.

Inventariseer met elkaar hoe u denkt dat kinderen het doen op deze pijlers. Gebruik daarbij de vra-

gen uit onderstaande tabel en vul zo mogelijk aan met extra vragen.

Categorie Vragen 0-6 jaar 6-12 jaar 12-18 jaar

Mondhygiëne Aantal keren tan-

denpoetsen per dag

Aantal minuten tan-

denpoetsen per dag

…

Fluoride Welke tandpasta

…

Voeding Aantal snoepmo-

menten per dag

Aantal glazen fris-

drank per dag

…

Opdracht 2.

Bespreek met elkaar hoe u in uw praktijk omgaat met het Advies Cariëspreventie met betrekking

tot de 3 pijlers: Mondhygiëne, Fluoride en Voeding. Beantwoord daarbij onderstaande vragen:

Mondhygiëne

1. Welke adviezen geeft u in uw praktijk ten aanzien van een goede mondhygiëne?

2. Adviseert u in uw praktijk het gebruik van middelen als flos, elektrische tandenborstels,

spoelmiddelen, suikervrije kauwgom?

3. Geeft u in uw praktijk kinderen poetsinstructie? Doet u dit zelf? Welke hulpmiddelen ge-

bruikt u daarbij?

Fluoride

4. Welke adviezen geeft u in uw praktijk over het gebruik van fluoridetandpasta?

5. Maakt u in uw praktijk gebruik van fluoride gel, spoelwater of vernis? Zo ja, wanneer?

Voeding

6. Geeft u in uw praktijk advies over een gezond voedingspatroon? Doet u dat zelf? In welke

situaties geeft u dit advies?

7. Gebruikt u de voedingsanamnese?


Verdieping Een interessant artikel in het kader van tandenpoetsgedrag is de studie van Zeedyk et al. Zie

bijlage 3. Via video opnames is het tandenpoetsgedrag van kinderen in het gezin geanalyseerd.

Hoe vaak en hoe lang wordt er gepoetst? Wie poetst er? Het kind, kind en ouder in samenwerking

of alleen de ouder?

Groeps- Werk in 2 groepen onderstaande casus uit. Groep 1 doet casus 1, groep 2 werkt aan casus 2.

opdracht 1.3 Maak waar nodig gebruik van het Basisadvies Cariëspreventie uit de brochure van het Ivoren Kruis.

Casus 1: meisje met cariësactiviteit

In uw stoel heeft u een kind van 8 jaar met cariësactiviteit. Uit uw onderzoek blijkt dat het Basisad-

vies Cariëspreventie niet correct wordt uitgevoerd. Uw patiënt bevindt zich in groep 3, ‘het oranje

gebied’.

1. Wat betekent het voor uw handelen dat dit kind zich in groep 3 bevindt?

____________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________

2. Volgens het Basisadvies Cariëspreventie, moet u drempels voor implementatie opsporen. Hoe

doet u dat? Welke activiteiten voert u daarvoor uit? Welke vragen stelt u?

____________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________

3. Behoort dit kind tot een aandachtsgroep?

____________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________


4. Geeft u aanvullend advies over cariëspreventie?

____________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________

5. Past u professionele fluoridetoepassingen toe? Zo ja, welke?

____________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________

Casus 2: jongen met cariësactiviteit

In uw stoel heeft u een kind van 8 jaar met cariësactiviteit. Uit uw onderzoek blijkt dat het Basisad-

vies Cariëspreventie wel correct wordt uitgevoerd. Uw patiënt bevindt zich in groep 4, ‘het rode ge-

bied’.

1. Hoe vaak komt dit voor?

____________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________

2. Wat betekent het voor uw handelen dat dit kind zich in groep 4 bevindt?

____________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________

3. Volgens het Basisadvies Cariëspreventie, moet u de extra risicofactoren opsporen. Hoe doet u

dat? Welke activiteiten voert u daarvoor uit? Welke vragen stelt u?

____________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________


4. Geeft u aanvullend advies over cariëspreventie?

____________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________

5. Past u professionele fluoridetoepassingen toe? Zo ja, welke?

____________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________

1.5 De effectiviteit van sealants

Onderzoek toont aan dat de toepassing van sealants bescherming kan geven tegen tandcariës. Het

is echter een techniekgevoelige en relatief kostbare interventie. De richtlijn Mondzorg voor

jeugdigen heeft een schema voorgesteld voor het gebruik van sealants (zie bijlage 5). Daarbij wordt

uitgegaan van sealen op elementniveau.

De kosten/baten van sealants wordt voor een groot deel bepaald door de kwaliteit waarmee de

sealant wordt aangebracht. Voor het toepassen van sealants zijn daarom de volgende 2 vragen

van belang:

1. Hoe groot is de cariësprevalentie? Dit is kans dat bij dit element cariës kan ontstaan?

2. Hoe lang blijven geplaatste sealants in tact?

Via de formule (1:cariesprevalentie) x (1:percentage succesvolle sealants) is de effectiviteit van

sealants te berekenen. Ervan uitgaande dat een goede sealants 100% bescherming biedt, geeft de

formule aan hoeveel sealants gelegd moeten worden om 1 caviteit te voorkomen.

Voorbeeld 1.

U schat in dat een bepaalde fissuur 40% kans heeft om cariës te ontwikkelen en 80% van de door

u geplaatste sealants zijn in een keer goed. U moet dus (1:0,4) x (1:0,8) = 3 sealants leggen om 1

caviteit te voorkomen. Met andere woorden: voor elke 3 sealants die u plaatst voorkomt u 1 caviteit.

Aan u ter beoordeling of dit kosteneffectief is.

Voorbeeld 2.

80% van de door u geplaatste sealants zijn in een keer goed. U wilt dat voor elke 2 sealants die u

plaatst, u 1 caviteit voorkomt. Bij welke cariësprevalentie gaat u over tot toepassing van sealants?

U gebruikt nu de formule (1:cariesprevalentie) = effectiviteit : (1:precentage succesvolle sealants).

In cijfers is dit 2: (1:0,8) = 1,6. U gaat dus over tot toepassing van sealants bij een cariësprevalentie

van 60%.


Verdieping Meer informatie over de effectiviteit van sealants vindt u in de artikelen van Griffin, Heyduck en

Mejare. U vindt deze artikelen op de IQual pagina’s van de NMT website.

Groeps- Het gebruik van sealants. Bekijk onderstaande foto’s (zie ook bijlage 9) en beantwoord voor

opdracht 1.4 elke foto de vragen 1 t/m 5. Maak bij het beantwoorden van de vragen het schema uit bijlage 5. Na

afloop worden plenair de vragen nabesproken.

Vraag 1. Wat ziet u op de foto? Wat is uw diagnose?

Vraag 2. Welke behandelopties stelt u voor?

Vraag 3. Welke beschrijvingen uit het schema (van bijlage 5) horen bij de fissuur? Geef dit met cij-

fers aan op onderscheiden gedeelten van de fissuur.

Vraag 4. Welk advies behandelmogelijkheden haalt u uit het schema (zie bijlage 5)?

Vraag 5. Wat is uw uiteindelijke behandelkeuze?

Foto 1


Foto 2

Foto 3


Foto 4

Ruimte voor aantekeningen

Foto 1

____________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________

Foto 2

____________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________


Foto 3

____________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________

Foto 4

____________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________

1.6 Preventie: zelfzorg en samenwerking

Onderzoek toont aan dat preventie pas echt effect heeft als de zelfzorg van de patiënt gestimuleerd

wordt en dat er sprake is van samenwerking tussen patiënt en hulpverlener(s). In dit kader is ook

het Nexø project interessant. Op de website www.nexodent.dk vindt u hier meer informatie over.

Preventieve taken kunt u als tandarts delegeren naar uw (preventie-)assistent. U behoudt daarbij

zelf de regie. Ook in het Nexø project zijn bepaalde taken gedelegeerd. In de schema’s van Nexø is

aangegeven welke gedeelte van het project uitgevoerd wordt door de tandarts en welke taken door

de (preventie-)assistent.

Verdieping Op de website www.nexodent.dk vindt u meer informatie over zelfzorg in het Nexø project.

Groeps- Discussie in groepen. De groep wordt in 2 subgroepen verdeeld. Elke groep krijgt een eigen

opdracht 1.5 opdracht mee. Plenair worden de uitkomsten gepresenteerd.

Opdracht Groep 1

Hoe kan bij kinderen met cariësactiviteit de zelfzorg gestimuleerd worden? Raadpleeg zo nodig ook

het artikel van Gresnigt in bijlage 4. Hoe differentieert u daarbij naar leeftijd (0-6 jaar), (6-12 jaar),

(>12 jaar)? Welke taken voert u zelf uit en welke taken delegeert u naar uw (preventie-) assistent?

Opdracht Groep 2

Hoe kunt u bij kinderen met cariësactiviteit de samenwerking met het kind en de ouders stimule-

ren? Raadpleeg zo nodig ook de documentatie over het Nexø project (www.nexodent.dk). Hoe dif-

http://www.nexodent.dk/



ferentieert u daarbij naar leeftijd (0-6 jaar), (6-12 jaar), (>12 jaar)? Welke taken voert u zelf uit en

welke taken delegeert u naar uw (preventie-) assistent?

1.7 Preventie van erosieve gebitsslijtage

De afgelopen jaren is de prevalentie van risicofactoren voor erosieve slijtage toegenomen, onder-

meer als gevolg van veranderingen in levensstijl. Zo worden vaker en meer sport- en frisdranken

gedronken. Dat heeft tanderosie tot gevolg.

Verdieping In de brochure ‘Tanderosie, hoe voorkom je dat?’ van het Ivoren Kruis vindt u meer informatie

over het ontstaan en voorkomen van tanderosie. Deze brochure kunt u online lezen of downloaden

van de website van het Ivoren Kruis www.ivorenkruis.nl

Groeps- Bespreek onderstaande vragen in de groep.

opdracht 1.6 1. Hoe screent u systematisch op erosieve gebitsslijtage?

2. Wat zijn oorzaken van erosieve gebitsslijtage?

3. Bij welke leeftijdscategorieën wordt erosieve gebitsslijtage het meest waargenomen?

4. Wat doet u als u erosieve gebitsslijtage signaleert?

1.8 Het werken in de eigen praktijk

Deze module wordt afgesloten met twee opdrachten waarin deelnemers reflecteren op de indivi-

duele preventie aan kinderen in de eigen praktijk.

Groeps- Onderzoek laat zien dat op het gebied van individuele preventie in de leeftijdscategorie

opdracht 1.7 0-6 jaar onvoldoende gebeurt. In de leeftijdscategorie 6-12 jaar is overbehandeling juist een

probleem. En na de leeftijd van 15 jaar bezoeken steeds minder kinderen de tandartspraktijk.

In deze opdracht bespreekt u in tweetallen hoe het er in uw eigen praktijk voorstaat en welke activi-

teiten u kunt ontwikkelen om de individuele preventie te verbeteren. Als voorbereiding op deze mo-

dule heeft u in individuele opdracht 1.1 gegevens verzameld over het aantal kinderen in uw praktijk

en uw aanbod aan preventieve activiteiten. Gebruik deze gegevens bij het bespreken van de vra-

gen.

Leeftijd 0-2 jaar

- Hoe stimuleert u voorlichting aan deze groep?

- Hoe stimuleert u tandartsbezoek in deze groep?

- Hoe betrekt u de ouders?

Leeftijd 2-6 jaar

- Hoe groot is uw patiëntenbestand in deze leeftijdscategorie?

- Hoe vaak ziet u deze kinderen?

- Wat is uw huidige aanbod aan preventieve activiteiten aan deze leeftijdscategorie?



- Welke extra aanbod aan preventieve activiteiten kunt inzetten?

- Benoem minimaal 1 actiepunt om uit te voeren in uw eigen praktijk

Leeftijd 6-12 jaar

- Hoe groot is uw patiëntenbestand in deze leeftijdscategorie?

- Wat is uw huidige aanbod aan preventieve activiteiten aan deze leeftijdscategorie?


- Hoe kunt u uw aanbod aan preventieve activiteiten doelmatiger maken?


Leeftijd > 12 jaar

- hoe groot is uw patiëntenbestand in deze leeftijdscategorie?

- Hoe vaak ziet u deze kinderen?

- Is in uw praktijk ook sprake van een dip in het tandartsbezoek na het 15e jaar?

- Welke activiteiten kunt u inzetten om kinderen van 16-18 jaar?


Algemeen:

- Wilt alle kinderen even vaak zien of is de frequentie voor het periodieke mondonderzoek

afhankelijk van de leeftijd of de individuele mondgezondheid?

Groeps- Sinds de invoering van de vrije tarieven per 1 januari 2012 wordt gewerkt met de prestatielijst.

opdracht 1.8 In deze prestatielijst is Code C opgenomen voor preventieve mondzorg. Code C omvat 9

activiteiten. Ter voorbereiding op deze module heeft u bij individuele opdracht 1.1 cijfermatige ge-

gevens verzameld over het aantal keer dat u deze codes gebruikt heeft. Pak deze gegevens erbij

en vergelijk met elkaar de resultaten:

- Welke codes gebruikt u het meest? Zijn dit ook de codes die uw collega’s het meest ge-

bruiken? Waardoor ontstaan verschillen in het gebruik van codes?

- Hoe luidt de prestatieomschrijving voor uw praktijk (voor de meest gebruikte codes)?

- Welke codes worden door u en uw collega’s niet of nauwelijks gebruikt? Zo nee, hoe komt

dat?

- Bekijk een paar codes en bespreek welke handelingen u uitvoert bij deze codes. Doet ie-

dereen in de groep dat zo? Wat zijn onderlinge verschillen?

- Vindt u de code A111 geschikt voor kinderen? Waarom wel/niet?

- Nu er meer codes beschikbaar zijn voor preventie, voert u nu ook meer preventieve activi-

teiten uit? Is uw preventiebeleid veranderd door de komst van (meer) codes?

- Geeft deze discussie aanleiding tot ander, of meer, gebruik van de codes?


Module 2: Aanpak van cariës bij kinderen; wanneer doe je wat?

2.1 Inleiding

Cariës bij (jonge) kinderen geeft in de algemene mondzorgpraktijk vaak aanleiding tot problemen.

Bij de mondzorgverlener wanneer het kind met klachten in de praktijk komt, maar ook bij ouders in

de thuissituatie. In dit hoofdstuk willen we – aan de hand van informatie uit de nieuwe richtlijn

Mondzorg voor Jeugdigen – nader ingaan op aspecten die de aanpak van cariës in het kindergebit

wellicht bemoeilijken maar ook kunnen faciliteren. Cariës is een ziekte en de symptomen daarvan

zien we als aantasting van de harde tandweefsels in de mond. We kunnen de symptomen

bestrijden maar ook kijken of we de oorzaak kunnen aanpakken. Of als dat mogelijk lijkt, kiezen

voor een combinatie daarvan.

Welke cariësbehandelingen kunnen worden toegepast bij jonge kinderen en wanneer zijn deze

geïndiceerd? Welke afwegingen bepalen de keuze voor een behandelaanpak? En welke

mogelijkheden heb je dan in de praktijk? Hoofdstuk 5 van de nieuwe richtlijn Mondzorg voor

jeugdigen wordt hieraan gewijd. In deze module gebruiken we informatie uit deze richtlijn en gaan

we hier mee aan de slag. Wat is ‘behandelen’, welke strategieën zijn er, en wanneer kun je voor

welke strategie kiezen? Met elkaar hierover in discussie gaan geeft inzicht in uw eigen standpunt

en wellicht aanleiding uw standpunt te wijzigen.

In deze module werkt u aan de volgende doelen:

kennis over de nieuwste (wetenschappelijke) inzichten betreffende de behandeling van (diepe)

cariës bij (jonge) kinderen;

inzicht in uw eigen standpunten en werkwijze betreffende de aanpak van cariës bij kinderen;

inzicht in de factoren op basis waarvan een risico-inschatting kan worden gemaakt;

vaardigheid betreffende het maken van een beargumenteerde afweging tussen het belang van

het kind en het beteugelen van het cariësproces.

2.2 Voorbereiding op de eerste bijeenkomst

Ter voorbereiding op de bijeenkomst is het de bedoeling dat u materiaal vanuit uw eigen praktijk

meeneemt. In de groepsopdrachten 2.2 en 2.5 gaat u hiermee aan de slag.

Individuele Neem naar de bijeenkomst minimaal 3 dossiers mee van een kind in de leeftijd 4-14 jaar.

opdracht 2.1 Bij de keuze van patiëntgegevens kunt u zich laten leiden door de volgende overwegingen:

a. Kies een dossier van een kind met een goede mondgezondheid

b. Kies tenminste 1 dossier van een kind met cariës

c. Kies een dossier van een kind waarbij u een behandeling met groot succes hebt uitgevoerd. U

bent trots op uw werk!

d. Kies een dossier van een kind waarbij u twijfelt over de uit te voeren behandeling. U kunt ad-

vies inwinnen bij uw collega’s.

e. Kies een dossier van een kind waarbij de behandeling niet volgens verwachting is verlopen.

Op basis van deze ervaring zou u een volgende keer andere keuzes maken.


Verdieping Wilt u goed voorbereid aan de bijeenkomst beginnen? Lees dan alvast hoofdstuk 5 uit de

nieuwe richtlijn Mondzorg voor jeugdigen. U vindt deze tekst in bijlage 6.

2.3 De behandeling van (diepe) cariës in het kindergebit

Cariës ontstaat door een disbalans in de trias voeding/voedingsgedrag, mondhygiëne/-gedrag en

fluoridegebruik. In module 1 heeft u gezien dat als hier een grote disbalans in bestaat, er een

verhoogde kans is op het ontstaan van carieuze aantasting van het gebit. Het Advies

Cariëspreventie van het Ivoren Kruis is gestoeld op de 3 pijlers Mondhygiëne, Fluoride en Voeding

en biedt handvatten om het ontstaan van cariës te reduceren.

Verdieping Tijdens de lezingen behorende bij dit IQual programma is de brochure Advies Cariëspreventie

van het Ivoren Kruis uitgereikt. Mocht u de brochure niet in uw bezit hebben, kunt u het ook online

lezen of downloaden van de website van het Ivoren Kruis www.ivorenkruis.nl. Een samenvatting

van het advies vindt u in bijlage 2.

Verdieping Op de IQualpagina’s van de NMT website vindt u een selectie van relevante literatuur over het

ontstaan van cariës en de behandeling van diepe cariës in relatie tot pulpa vitaliteit. U vindt hier

bijvoorbeeld – ter informatie en beeldvorming - ook een klinische richtlijn uit Schotland (Scottish

Dental Clinical Effectiveness Programma (SDCEP)) over cariës in het kindergebit en de

behandeling daarvan. Hoofdstuk 7 en 8 besteden in het bijzonder aandacht aan de behandeling

van cariës bij kinderen.

De SIGN richtlijn 83 gaat in zijn geheel over preventie en management van tandweefsel-aantasting

bij het jonge kind.

Deze buitenlandse literatuur geeft inzicht in hoe er buiten onze landsgrenzen wordt gedacht over

de behandeling van (diepe) cariës bij (jonge) kinderen. Interessant om dit te vergelijken met

hetgeen over de verschillende onderwerpen staat genoemd in de nieuwe praktijkrichtlijn Mondzorg

voor Jeugdigen.

http://www.ivorenkruis.nl/


Groeps- Ga in uw (sub)groep met elkaar in gesprek over onderstaande vragen. Noteer de uitkomsten van

opdracht 2.1 de discussie op een flipovervel en presenteer dit vervolgens aan de andere groep(en). Gebruik

voor de beantwoording van de vragen zo nodig de literatuur op de IQualpagina’s van de NMT

site.

Discussievragen:

1. Wanneer spreek je over diepe cariës?

2. In hoeverre wijkt het cariësproces in het melkgebit af van het cariësproces in het blijvend ge-

bit?

3. Hoe constateer je pulpa betrokkenheid in relatie tot het cariësproces?

4. Welke behandelmogelijkheden heb je om de pulpa vitaal te houden?

2.4 Wat is behandelen?

In het verleden lag de nadruk bij de behandeling van cariës vrijwel volledig op de restauratieve

interventie. Meer inzicht in het cariësproces heeft geleid tot het meer terughoudend benaderen van

cariës. Accenten worden gelegd op vroegdiagnostiek, cariësactiviteit, beïnvloeden van oorzakelijke

factoren en individuele cariësrisico inschatting. Een verschuiving van cure naar care.

In module 1 is ingegaan op de primaire en secundaire preventie, waarop aanvankelijk het accent

moet liggen. Wanneer deze zorg onvoldoende effectief blijkt en het cariësproces tot in het dentine

voortgeschreden is, zal enige vorm van tertiaire preventie toegepast moeten worden om het

cariësproces af te remmen of te stoppen.

Verdieping De behandeling van cariës in de melkdentitie vraagt om een verantwoorde detectie en

diagnostiek alsmede een goede inschatting van het individuele cariësrisico. Op basis waarvan een

zorgrichting wordt gekozen, haalbare zorgdoelen worden geformuleerd en vastgelegd in het

zorgplan (zie daartoe IQualsyllabus Zorgvisie van najaar 2011). Ook wordt er in toenemende mate

gedacht en gesproken over een verschuiving van overwegend restaureren naar een combinatie

van restaureren en verantwoord niet-restaureren. In het artikel in bijlage 7 leest u meer over een

dergelijke niet-restauratieve aanpak.

Groeps- In deze opdracht gaat u aan de slag met de door u meegebrachte gegevens uit uw praktijk.

opdracht 2.2 Beantwoord in tweetallen onderstaande vragen.

1. Wat volgens u een definitie van ‘behandelen’?

____________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________


Hoe typeert u uw eigen aanpak, voornamelijk restauratief (cure) of meer gericht op preventie (ca-

re)?

____________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________

2. Bekijk de gegevens van een van de door u meegebrachte patiëntdossiers. Wat zou u doen als

dit kind nu in uw stoel zou zitten? Beantwoord deze vraag vanuit 2 perspectieven: dat van het kind

zelf en dat van u als behandelaar. Wat is de omvang, impact en belasting van de behandeling voor

het kind en voor u?

Mijn behandelstrategie vanuit het perspectief van het kind:

____________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________

Mijn behandelstrategie vanuit mijn eigen perspectief als tandarts:

____________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________

3. Bekijk een ander patiëntdossier dat een van u beiden heeft meegebracht. Bespreek met elkaar

de behandelkeuzes die gemaakt zijn. Is gekozen voor restauratief of niet-restauratief behandelen?

Welke overwegingen speelden mee? Welke andere behandelopties waren/zijn er? Komt u beiden

tot dezelfde wijze van interveniëren?

____________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________

Tip In de IQualsyllabus ‘Hoe vertel ik het mijn patiënt’ (oktober 2011) leest u in paragraaf 1.4 meer

over de verantwoordelijkheid van de patiënt voor de eigen mondgezondheid in relatie tot de

zorgcyclus en het zorgplan. Hier wordt gesteld dat zelfzorg het meest geëigende instrument is

om de mondgezondheid op het gewenste peil te houden. Ook hier is de verschuiving van het


accent al zichtbaar: eerst zelfzorg, daarnaast professionele zorgverlening in het kader van

preventieve begeleiding en/of curatieve hulp bij problemen die de patiënt niet zelf kan oplossen.

Overigens zijn bij jonge kinderen de ouders verantwoordelijk voor een goede mondzorg bij hun

kind(eren). Zelfzorg bij kinderen is dus de verantwoordelijkheid van het kind en zijn ouders.

2.5 Strategieën voor de behandeling van cariës

Wanneer het cariësproces tot in het dentine voortgeschreden is, zal veelal ingegrepen moeten

worden. Met als doel het cariësproces te beïnvloeden, in het ideale geval te stoppen en verdere

progressie te voorkomen.

Groeps- Als tandarts heeft u de keuze uit meerdere behandelstrategieën voor het beïnvloeden en/of

opdracht 2.3 stoppen van het cariësproces. Deze zijn van overwegend preventief naar meer restauratief onder te

verdelen. Bespreek met de groep welke strategieën er naar uw mening zijn en noteer de uitkom-

sten schematisch op een flip-overvel. Bijvoorbeeld zoals hier onder. Raadpleeg zo nodig hoofdstuk

5 van de richtlijn Mondzorg voor jeugdigen uit bijlage 6.

Strategie Omschrijving Bij wie geïndi-

ceerd

Wat betreft het Conclusie

1. Non-

restauratieve

interventie

Monitoren cariës-

proces en actief

beïnvloeden ver-

oorzakende facto-

ren

Jonge kinderen

Angstige kinderen

Cariës actieve

kinderen

Goed bereikbare

laesies in de tij-

delijke dentitie die

vrij zijn van naar

irreversibele ont-

steking verwij-

zende klachten

Kan resulteren in

vertraging of zelfs

volledig stoppen

van het cariës-

proces

2.

3.

4.


Groeps- Bij restauratieve interventies kunt u kiezen uit diverse restauratieve technieken en –materialen. In

opdracht 2.4 de richtlijn Mondzorg voor jeugdigen worden daarvan de volgende drie technieken beschreven:

Hall-techniek, weefselbesparend prepareren en ART. De technieken verschillen in de mate waarin

cariës wordt verwijderd (niet of in geringe, weefselbesparende mate), de wijze waarop dit in princi-

pe gebeurt (met behulp van roterend- of handinstrumentarium) en met welk materiaal de geëx-

caveerde laesie doorgaans wordt afgesloten of bedekt (rvs/nikkel-chroom kroon of adhesief restau-

ratiemateriaal, veelal het glasionomeercement).

1. Breng de 3 technieken overzichtelijk in beeld, bijvoorbeeld met onderstaande tabel.

Mate waarin cariës

wordt verwijderd

Wijze waarop cariës

wordt verwijderd

Afsluitend materiaal

Hall techniek

Weefselbesparend

prepareren

ART

2. Welk restauratiemateriaal wordt aanbevolen bij het restaureren van melkelementen?

____________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________

3. Welk restauratiemateriaal wordt aanbevolen bij het restaureren van blijvende elementen?

____________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________


Keuze behandelstrategie

Hoe kiest u de meest passende strategie voor de behandeling van cariës bij kinderen? Deze keuze

is afhankelijk van een aantal factoren zoals de grootte, locatie en activiteit van de cariësleasies, het

cariësrisicoprofiel van de patiënt, de motivatie, attitude en coöperatie van het kind en zijn

ouders/verzorgers en uiteraard uw eigen vaardigheden als tandarts.

Verdieping In bijlage 8 vindt u 2 artikelen over het cariës risicoprofiel van kinderen. Het eerste artikel gaat

over kinderen in de leeftijd van 0-5 jaar. Het tweede artikel over kinderen van 6 jaar en ouder.

Groeps- In deze opdracht gaat u aan de slag met de door u meegebrachte gegevens uit uw eigen praktijk.

opdracht 2.5 Kies een patiëntendossier van een kind met cariës en beantwoord op basis van de bij u bekende

informatie onderstaande vragen. U kunt bij de beantwoording van deze vragen ook gebruik maken

van het advies cariës preventie van het Ivoren Kruis dat in module 1 behandeld is.

1. Wat is het cariësrisicoprofiel van dit kind?

____________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________

2. Welke behandelstrategie adviseert u bij dit kind?

____________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________

3. Welke andere, specifieke, maatregelen moeten in acht worden genomen om het cariësproces bij

dit kind onder controle te krijgen?

____________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________


2.6 Casus Marieke

Om een gedegen keuze te maken voor een op maat gesneden zorgdoel en behandelplan is een

goede diagnostiek belangrijk. Als tandarts stelt u naar aanleiding van uw bevindingen een

diagnose. U doet dat onder meer op basis van een anamnese, klinisch intra- en extraoraal

onderzoek en zo nodig aanvullend onderzoek. Een randvoorwaarde daarbij is de bereidheid van

ouders om aanvullende gegevens die van belang zijn voor de diagnostiek en behandeling aan u te

verstrekken.

Verdieping Hoofdstuk 4 van de nieuwe richtlijn Mondzorg voor jeugdigen behandelt diagnostische

instrumenten. U leest hier welke diagnostische hulpmiddelen kunnen worden toegepast in de

tandheelkundige zorg voor kinderen en wat hun betrouwbaarheid is. U vindt de tekst van de nieuwe

richtlijn Mondzorg voor jeugdigen op de IQualpagina’s van de NMT website.

Groeps- Werk de casus uit door de gegevens van Marieke te bestuderen. Beantwoord daarna de vragen.

opdracht 2.6 Bekijk ook het aanvullende beeldmateriaal in bijlage 9.

Gegeven

Marieke, 6 jaar, helft van een tweeling. Gezin bestaat uit moeder en vier kinderen. Marieke en

haar tweelingzus Willemijn hebben nog een oudere broer, Bjorn (13) en een oudere zus, Elke

(17). Moeder heeft een parttime baan in het onderwijs en vader heeft een baan als productieme-

dewerker (wisseldiensten) in de zuivelfabriek van hun woonplaats.

Marieke heeft in het verleden wel last gehad van haar tanden en kiezen en is daarvoor ook bij

een vorige tandarts geweest. Deze heeft – zoals op de afbeeldingen is te zien – een poging on-

dernomen de carieuze gebitsaantasting aan te pakken.

Op dit moment heeft Marieke geen last van haar gebit. Wel valt moeder de ruimte tussen de bo-

ven- en ondertanden op en ook het verschil in kleur wordt bij het eerste bezoek aan u door moe-

der genoemd. Marieke heeft wel eens last van haar luchtwegen en gebruikt daarvoor soms een

puffer. Desgevraagd geeft moeder aan dat het tandenpoetsen er vanwege de drukte in het gezin

soms bij in schiet…. Moeder doet dan soms een beroep op haar oudste dochter Elke.


Vragen

1. Wat valt u op in de mond van Marieke?

____________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________


2. Welke factoren spelen naar uw idee een rol bij de mate van mondgezondheid van Marieke?

____________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________

3. Wat is op basis van de bij u beschikbare informatie uw meest waarschijnlijke diagnose en wat

gaat u op basis daarvan doen?

____________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________

4. Waarom kiest u voor deze strategie?

____________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________

5. Bekijk onderstaande foto’s van Willemijn, de tweelingzus van Marieke. Heeft Willemijn dezelfde

problemen als Marieke? Wat kunnen mogelijke oorzaken zijn van de problemen? Kiest u bij Wille-

mijn voor een vergelijkbare strategie als bij Marieke?

____________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________


2.7 Het werken in de eigen praktijk Bespreek ter afsluiting van deze module plenair onderstaande opdracht met elkaar.

Groeps- Discussieer met elkaar op basis van een aantal stellingen. Gebruik daarbij onderstaande

opdracht 2.7 werkwijze en stellingen.

Werkwijze:

1. De facilitator leest een stelling voor.

2. Met handopsteken wordt geïnventariseerd wie het eens of oneens is met de stelling.

3. Meningen worden uitgewisseld.


Stellingen:

Een restauratie vergemakkelijkt de preventie

Niet alle cariës in het melkgebit dient restauratief te worden behandeld

Het niet slagen van een non-restauratieve behandelstrategie kan worden beschouwd als

kindermishandeling (tandheelkundige verwaarlozing)

Behandeling van het kindergebit begint met preventie

Bij kinderen tot 18 jaar ligt de verantwoordelijkheid voor goede mondzorg bij de

ouders/verzorgers


Module 3: Casus

3.1 Inleiding

In deze module staat een casus van een kind centraal, waarbij een groot aantal hoofdstukken van

de richtlijn Mondzorg voor jeugdigen aangestipt worden.


Vaardigheid met betrekking tot het toepassen van cariësrisicoschatting;

Vaardigheid in het gebruiken van het Advies Cariëspreventie;

Vaardigheid in het bepalen van de recalltermijn op basis van cariësrisico en activiteit;

Vaardigheden in het monitoren van carieuze laesies;

Vaardigheid in het maken van een zorgplan ter behandeling van Molar Incisor

Hypomineralization (MIH).

3.2 Casus Marloes

Modern cariësmanagement wordt gekenmerkt door een vroege detectie van carieuze laesies, het

schatten van het cariësrisico van de patiënt en het bepalen van de activiteit van de laesie. Vroegdi-

agnostiek is er op gericht om een carieuze laesie vroegtijdig op te sporen waarna een preventief

behandelplan wordt opgesteld ter voorkoming van cavitatie en restauratief ingrijpen. Het cariëspro-

ces wordt gestuurd door de aanwezige plaque (biofilm) op de laesie en niet zozeer door bacteriën

die het dentine hebben geïnfecteerd. Indien er cavitatie is opgetreden kan progressie voorkomen

worden indien de caviteit toegankelijk is voor adequate plaqueverwijdering gecombineerd met fluo-

rideapplicatie. Mocht dit om wat voor reden niet leiden tot het tot stilstand brengen van het cariës-

proces kan gekozen worden voor het (tijdelijk) restaureren van de caviteit waarbij gekozen wordt

voor een minimaal invasieve benadering. Hierbij moet men zich realiseren dat indien de cariësacti-

viteit blijft bestaan dit niet zal leiden tot een duurzame oplossing. Gedragsverandering van kind en

verzorger zijn essentieel om het cariësrisico te verminderen. Processen en de oorzaken die hieraan

ten grondslag liggen die leiden tot een verhoogd cariësrisico dienen in kaart te worden gebracht.

Bijsturing van deze processen moet zorgen voor een vermindering van de cariësactiviteit (causale

benadering). Een adequate monitoring van de cariësactiviteit door middel van het hanteren van een

scoringsmethode zoals een Ekstrandscore of ICDAS score gecombineerd met het periodiek vast-

leggen van de laesie met behulp van lichtfotografie is hierbij essentieel.

Verdieping Op de website www.icdas.org vindt u meer informatie over de scoringsmethode ICDAS voor

het monitoren van cariësactiviteit.

Gegeven

Marloes Dekkers is een gezonde peuter (geboren 10-6-2004) en oudste kind in een gezin met 3

kinderen. Ze bezoekt uw praktijk voor het eerst in november 2008. Haar moeder die haar bege-

leidt vertelt dat haar dochter verlegen is en bij de vorige tandarts nooit haar mond wilde open-

doen. De moeder komt zeer gemotiveerd over en poetst het gebit van Marloes twee keer per dag

na. Ze gebruikt hierbij een gefluorideerde peutertandpasta. Tevens is zij alert op het voedingspa-

http://www.icdas.org/


troon van Marloes waarbij het aantal zoetmomenten beperkt is.

Na enig aandringen wil Marloes wel in de stoel op schoot bij haar moeder en haar mond open

doen. Het is zelfs mogelijk om twee bite-wingopnamen te maken.

November 2008

Groeps- Bestudeer de gegevens van Marloes en beantwoord onderstaande vragen (zie ook bijlage 9)

opdracht 3.1

1. Wat zijn uw bevindingen na het intra-oraal onderzoek?

____________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________

2. Hoe schat u het cariësrisico in van Marloes? Gebruik hierbij het Advies Cariëspreventie uit mo-

dule 1 (zie ook bijlage 2).

____________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________


3. Wat is op basis van de bij u bekende gegevens het zorgplan voor Marloes?

____________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________

4. Hoe schat u de cariësactiviteit in van de laesies in 54 en 64?

____________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________

5. Wat is uw behandeling voor deze laesies?

____________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________

6. Welke cariësrisicofactoren kunnen een rol spelen bij het ontstaan van de laesies die u consta-

teert?

____________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________

November 2008


7. Op de bite-wing opnamen constateert u approximaal van 74 en 75 laesievorming.

Wat is uw behandelstrategie?

____________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________

8. Vindt u op basis van het klinische en röntgenologische beeld een sealant in de 85 op zijn plaats?

____________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________

Oktober 2009 April 2010

9. Bent u van mening dat u uw zorgplan moet bijstellen op basis van bovenstaande foto’s? ____________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________

Groeps- Bij een volgend periodiek mondonderzoek blijkt dat Marloes in de eerste wisselfase is aanbeland

opdracht 3.2 en inmiddels de centrale incisieven boven en onder heeft gewisseld. De eerste bovenmolaren zijn

al doorgebroken en ook zijn de 36 en 46 in doorbraak. Er zijn lichtfoto’s gemaakt en daarop is al

waarneembaar dat de kleur en vorm van het glazuur wat de eerste molaren afwijkend lijkt en ook

de 21 en 41 vertonen een witte verkleuring.


1. Wat valt u op aan de aanwezige blijvende elementen?

____________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________

2. Wat is de meest waarschijnlijke diagnose?

____________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________

3. Hoe is deze aandoening waarschijnlijk ontstaan?

____________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________


4. Welke behandelmogelijkheden zijn er voor deze aandoening?

____________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________

Om een goed beeld te krijgen van de gebitsontwikkeling is er een panoramische röntgenopname

gemaakt; daarop is te zien dat alle gebitselementen van Marlies aanwezig zijn, inclusief de kiemen

van de derde molaren. Hoewel zij natuurlijk nog een groeispurt zal krijgen lijkt het op bovenstaande

opname dat er voor de blijvende opvolgers van melkcuspidaten en –molaren misschien wel te

weinig ruimte zal zijn.

5. Wat is uw behandeling voor de blijvende gebitselementen en welke factoren bepalen daarbij uw

keuze?

____________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________________


Module 4: Meldcode kindermishandeling en risico-inschatting

4.1 Inleiding

Tijdens de regionale themabijeenkomsten is aandacht besteed aan de meldcode

kindermishandeling en risico-inschatting. U hebt antwoord gekregen op vragen als wat is

kindermishandeling, welke signalen zijn er, wat kan ik doen bij vermoeden van kindermishandeling?

Ninke van der Leck heeft u verder uitgelegd wat u van het advies- en meldpunt kindermishandeling

kunt verwachten en hoe u de meldcode kunt implementeren in uw praktijk.

In de nieuwe richtlijn Mondzorg voor jeugdigen vindt u aanbevelingen over onder andere

röntgendiagnostiek en het periodiek mondonderzoek. Margot de Groot en Arie Riem hebben tijdens

de themabijeenkomsten samen met u de mogelijkheden voor het implementeren van deze

aanbevelingen in uw praktijk onderzocht. Ook hebben zij het begrip tandheelkundige verwaarlozing

verder uitgediept.

In deze module vindt u een aantal verwerkingsopdrachten over de thema’s meldcode

kindermishandeling en risico-inschatting. Ook als u de lezingen niet heeft bijgewoond, kunt u met

deze module aan de slag! U kunt dan niet terugvallen op de informatie zoals die tijdens de lezingen

is gepresenteerd, maar met de literatuursuggesties kunt u heel een eind komen.


Inzicht in het integreren van de meldcode TKHG in de eigen praktijk;

Inzicht in het toepassen van de meldcode TKHG;

4.2 Meldcode kindermishandeling

Verdieping Op de website van de NMT vindt u diverse informatie over de meldcode Tandheelkunde

betreffende Kindermishandeling en Huiselijk Geweld (TKHG). Naast de meldcode zelf, vindt u er

een toelichting, videoboodschap en informatie over de speciale Meldcode App.

In bijlage 10 vindt u de meldcode kaart als handig hulpmiddel.

Groeps- In de meldcode Tandheelkunde betreffende Kindermishandeling en Huiselijk Geweld (TKHG) is

opdracht 4.1 beschreven hoe u als professional hoort om te gaan met het signaleren en melden van

verwaarlozing, mishandeling en geweld. Bespreek met elkaar hoe u de meldcode echt kunt integre-

ren in uw praktijk. Gebruik daarbij onderstaande vragen.

- Op welke wijze kunt u de meldcode integreren in de werkwijze in uw praktijk?

- Welke onderdelen van de implementatie van de meldcode in uw praktijk verdienen nog

aandacht?

- Met wie zou u samenwerken als u vermoedens heeft van kindermishandeling of huiselijk

geweld?


- Welke dilemma's komt u bij uzelf tegen als u in actie moet komen bij vermoedens van

kindermishandeling? Wat is er nodig om met deze dilemma's om te gaan? In hoeverre

kunnen collega's u hierbij ondersteunen?

Groeps- Bespreek met uw collega’s een casus waarbij u een ‘niet-pluis gevoel’ had. Hoe zou u met

opdracht 4.2 gebruikmaking van de meldcode nu op de situatie reageren? Welke knelpunten komt u tegen?

Welke maatregelen kunt u zelf treffen om verbeteringen te bewerkstelligen?


Literatuur

Advies Cariëspreventie, brochure van het Ivoren Kruis

Aetiology of Molar-Incisor Hypomineralisation: A systematic review. S Alaluusua. European Archi-

ves of Paediatric Dentistry 11 (Issue 2). 2010

Artikelen uit Journal of Endodontics July 2008, Volume 34, Number 7S

Bartlett D, Ganss C, Lussi A. Basic Erosive Wear Examination (BEWE): a new scoring system for

scientific and clinical needs. Clin Oral Investig. 2008; 12 suppl 1:S65-8.

Best Clinical Practice Guidance for clinicians dealing with children presenting with Molar-Incisor-

Hypomineralisation (MIH). NA Lygidakis et al. European Archives of Paediatric Dentistry 11 (Issue

2). 2010

Caries Risk Assessment Appropriate for the Age 1 Visit (Infants and Toddlers). CDA Journal, Vol

35, No10.

Caries Risk Assessment in Practice for Age 6 Through Adult. CDA Journal, Vol 35, No10.

D. Ricketts. Management of the deep carious lesion and the vital pulp dentine complex. British Den-

tal Journal, Volume 191, NO.11, December 8 2001

Dental caries: the disease and its clinical management van Feyerskov & Kidd

Effectiveness of sealants in Adolescents with high and low caries experience. Caries Res

2006:40:375-381

Gresnigt-Bekker C.O.V.M. (2011). Motivational Interviewing. In: Baat de, C., Allard, R.H.B., Aps,

J.K.M., Duyck, J., Fokkema, S.J., Jacobs, R., Vissink, A. (red): Het Tandheelkundig Jaar 2011.

Houten, Bohn Stafleu van Loghum, 136-150. [ISBN 978 90 313 83221].

Griffin et. al The effectiveness of sealants in managing caries lesions. J Dent Res 87(2): 169-174,

2008

Heyduck et al.

M.S. Zeedyk, C. Longbottom, N.B. Pitts. Tooth-brushing practices of parents and toddlers: a study

of home-based videotaped sessions. Caries Res 2005;39:27-33.

Mejare et al. Caries-preventive effect of fissure sealants: a systematic review. ACTA Odontol Scand

61 (2003)

Molar Incisor Hypomineralization (MIH): Clinical Presentation, Aetiology and Management. KL

Weerheijm. Dental Update – January/February 2004


Molar Incisor Hypomineralization: Review and Recommendations for Clinical Management. Wiliam

et al. Pediatric Dentistry – 28:3 2006

Niet-restauratieve behandeling van cariës in het melkgebit: doelmatig en kindvriendelijk. Rene J.M.

Gruythuysen, A.J.P. (Guus) van Strijp, Wim H. Van Palestein Helderman en Frans W. Frankenmo-

len. Ned Tijdschr Geneeskd. 2011;155;A3489

Prevalence and Diagnosis of Molar-Incisor enamel Hypomineralisation (MIH): A systematic review.

B Jalevik. European Archives of Paediatric Dentistry 11 (Issue 2). 2010

Richtlijn Mondzorg voor jeugdigen (hoofdstuk 3 en 5)

Treatment modalities in children with teeth affected by molar-incisor enamel hypomineralisation

(MIH): A systematic review. NA Lygidakis. European Archives of Paediatric Dentistry 11 (Issue 2).

2010

Van Waes cs – Farbatlanten der Zahnmedizin – Kinderzahnheilkunde (Thieme Verlag)

www.ivorenkruis.nl

www.nexodent.dk

www.preventweb.nl

http://www.ivorenkruis.nl/



Evaluatieformulier

Wij verzoeken u vriendelijk dit evaluatieformulier na afronding van het IQual-programma

‘Mondzorg voor jeugdigen’ in te vullen en aan ons te retourneren (NMT IQual secretariaat,

Antwoordnummer 2500, 3430 VB Nieuwegein). U kunt het evaluatieformulier ook via internet

invullen, een link naar het formulier vindt u op de IQualpagina’s van de NMT site.

Bij een aantal vragen kunt u een rapportcijfer invullen, van 1-10.

Studiepakket

1. Wat vond u van het studiepakket in het algemeen?

Rapportcijfer: ________________

2. Hoe beoordeelt u de afwisseling tussen verschillende opdrachten?

Rapportcijfer: ________________

3. Vindt u de opdrachten duidelijk?

Rapportcijfer: _________________

4. Wat vond u van de inhoud/leesbaarheid van in het studiepakket opgenomen literatuur?

Rapportcijfer: _________________

5. Wat vond u van de hoeveelheid in het studiepakket opgenomen literatuur?

te veel

te weinig

goed

6. Heeft u met uw groep het hele studiepakket behandeld?

Ja

Nee

Indien nee, wat heeft u niet behandeld?

_____________________________________________________________________________

7. Wat vond u de leukste opdracht uit het studiepakket?

_____________________________________________________________________________

8. Wat vond u de minst leuke opdracht uit het studiepakket?

_____________________________________________________________________________

Huiswerk

9. Heeft u de voorbereidingsopdrachten gemaakt?

Ja

Nee

Resultaat

Met het IQual-programma wordt het volgende doel beoogd:


Het ontwikkelen van een visie over preventieve, restauratieve en niet-restauratieve

mondzorgbehandelingen van kinderen, naar aanleiding van de nieuw verschenen richtlijn

Mondzorg voor jeugdigen en een bijdrage leveren aan het streven om 75% van de kinderen

cariësvrij te hebben in 2020.

Resultaat: duurzame goede mondgezondheid gebaseerd op de nieuwste (wetenschappelijke)

inzichten.

10. Vindt u dat het programma heeft bijgedragen aan de beschreven doelstelling?

Rapportcijfer: ___________________________________________________________________

11. Gaat u naar aanleiding van hetgeen in uw IQual-groep besproken is, wijzigingen aanbrengen

bij de behandeling van het kindergebit?

Ja

Nee

Indien nee, kunt u kort aangeven waarom niet?

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

Indien ja, kunt u kort aangeven waaruit deze wijziging bestaat?

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

Aansluiting met de regionale bijeenkomsten

12. Heeft u de regionale bijeenkomsten bezocht?

Ja, ga door naar vraag 14

Nee, ga door naar vraag 13

13. Wat is uw belangrijkste reden om de regionale bijeenkomst niet te bezoeken?

Geen tijd

Verhinderd voor dichtstbijzijnde bijeenkomst

Teveel reistijd

Niet interessant

Anders: _________________________________________________

14. Vond u de informatie op de regionale bijeenkomsten aansluiten bij de inhoud van de

syllabus?

Voldoende

Onvoldoende

Teveel overlap

Anders: _________________________________________________

Hartelijk dank voor uw reactie.


Bijlagen

Bijlage 1. Hoofdstuk 3 uit de richtlijn Mondzorg voor jeugdigen

Bijlage 2. Samenvatting Advies Cariëspreventie van het Ivoren Kruis

Bijlage 3. Artikel over tandenpoetsgedrag bij kinderen en hun ouders (Zeedyk & Longbottom)

Bijlage 4. Motivational interviewing (Gresnigt-Bekker)

Bijlage 5. Schema sealants uit de richtlijn Mondzorg voor jeugdigen

Bijlage 6. Hoofdstuk 5 uit de richtlijn Mondzorg voor jeugdigen

Bijlage 7. Artikel over Niet-restauratieve behandeling van caries in het melkgebit

Bijlage 8. Het cariës risicoprofiel van kinderen

Bijlage 9. Beeldmateriaal in kleur bij opdracht 1.6 en 2.4 en module 3.

Bijlage 10. Meldcode kaart.

Documents

IQual-studiepakket (2014) - KNMT...IQual-programma Mondzorg voor jeugdigen april 2014 1 van 47 Mondzorg voor jeugdigen IQual-studiepakket (2014) Colofon Dit studiepakket is samengesteld