Mirat-l rfan (rfan Aynas) Muhyiddin Arbi

VAHDET- VCUD, kolay yenir ve hazmedilir cinsten deildir -Oldum..

Demekle, hi olmaz. Bu eserin faydalar konusunda; kesin bir hkm

verilemez. phesiz her ila doktoruna ve hastasna gre, zehir veya

panzehir olabilir. VAHDET- VCUD, mana yolcularnn, son dura

saylr. Ondan te ne bir yol vardr; ne de bir hal veya makam. Eserin size

kazandracaklar, size baldr! Dolaysyla bu eser zerine

syleyeceklerimiz bu kadardr. Hkm sizindir

Mirat-l rfan

Hamd Allah'a aittir...

u sebepten: O'nun vahdaniyetine glge drecek bir KABL; yani

EVVEL yoktu. nk KABL; yani EVVEL, o idi. Keza bir BAAD de; yani:

Onun zatna ve sfatna leke srecek bir BAAD; yani SON da yoktu..

nk son dahi o idi.. Ayn ekilde onu, bir evveliyet ile tavsif etmek

mmkn olamaz . Keza; onu bir baadiyet; yani: son ile de tavsif etmek

mmkn deildir. Ve.. ne st; ne de alt.. Bu vasflar da onun anna

yakmaz. Onun zat iin: Bir yaknlk dnlemez. Uzaklk da yle. Hele

bir ekil.. asla!.. Ondan, bir zaman mefhumu ile haber sormak da

imkanszdr. Hasl- kelm: Onun iin ne vaktin, ne zamanlarn, ne yerin,

ne altn, ne de stn, ne de onunla beraber bir mevcudun varl

dnlebilir. Onu istiab edecek; yani: iine alacak ve barndracak bir

mekan da dnlemez.. *** Evet.. O, yukarda anlatld gibi idi. El'an;

yani, u anda dahi yledir. Yce Allah, yle bir varlk idi ki: Onunla beraber

bir ey yok idi.. El'an: yani, u anda dahi yledir . Yani: VAHD..Yani

Birinci.. Ama say ve hesap ile deil.. *** Yce Allah, zatnda ve sfatnda

mnferittir.. Ama, bir ferdaniyet mefhumunu dndrecek belirti

olmadan.. O, isim ve msemmadan terkib edilip bir araya gelmi de

deildir. nk: isim de msemma da odur.. sim onun gayrna mal

edilemez.. nk: Onun gayr diye bir ey yoktur. bu sebepten: isim de

msemma da odur.. Evvel odur. Amma bu evveliyet iin bir balang

dnlemez.. Keza ahir de odur. Ama bu ahir iin bir biti tevehhm

eylenmesin.. Yani: Biti diye bir ey yoktur.. Ayn ekilde zahir de odur.

Ama yle veya byle; diye bir zuhur vasfn tabir de mmkn deildir .

Keza batn da odur. Yani: Gizli. Ne var ki; bu gizlilii de anlatmak iin

herhangi bir vasfa brndrmek mmkn deildir. Taayynatn, yani:

Herhangi bir eyin kendi bana oluu ve bakasna benzeyi ekillerinin

tm odur. Varln ilk harfi, keza odur. Yani Varln balangc.

Keza srrn balangc da ona varr.. Ayn ekilde ahirin, yani: Sonun harfi

de yine odur.. Onunla balar. Yani: Onun ba harfi ile.. Bylece ahirin de

srr o olmu olur . *** ZAHR harflerinin tm varl onunladr. Yani: Onun

ismidir. smi ise, onun zatna kar . BATIN harflerinin varl da onunla

vcud buldu. nk bu da onun bir ismidir.. Sfatdr.. Hasl- kelm: Evvel,

ahir, zahir, batn yoktur; ancak, o vardr. unu da unutmamal ki; saylan

harflerin hi biri onun varlna kayp gitmemitir. Keza, onun varl da bu

harflere kayp gelmemitir . Ne gelmek vardr; ne de gitmek . Btn bu

manalar, anlattmz ekli ile anla ki: Hululiye mezhebinin dtkleri

hataya dmeyesin. *** O, eyalardan her hangi bir eyde olamaz. Ayn

ekilde, herhangi bir ey de onda deildir. Yani: ne bir giri var; ne de bir

k.. *** Bu durumda, anlatlan manaya uyan odur ki: Onu anlattmz

vasfla anlayasn. e anlatlan manalarn dnda hi bir eyi kartrma..

yle ki: lmin delaletini bu manada kabul etme.. Akln, yararl olacan

sanmayasn. Fehim, bu makamda hi bir i gremez.. Hele vehmin bu

durakta sz dahi edilmez .. His, yani Duygu; ancak d alemde szn

geirebilir. Yce o, atl batl kalr. D gz nedir ki ?.. O da bir i gremez.

Keza, batn gz de.. draki de brak.. Onu bir kalem ge.. unu unutma

ki: Onu, ancak o grebilir.. Onu, ancak o idrak edebilir.. Onu, ancak o

bilebilir.. ***

Yani: Yce Allah, kendisini kendi z ile anlayabilir. *** Burada; zet

olarak anlatlmak istenen mana udur: Onu, ondan gayrs gremez.. Onu,

ondan gayrs idrak edemez.. yle ki: Tek kii.. tek kii dahi bu manann

dnda bir eye sahip olamaz..

***

Yanl anlalmasn.. Onun zatnda bir hicab vardr; yani perdesi.. Ne var

ki bu perde onun vahdaniyetidir. Yani: Birlii.. teklii.. Baka deil.. Kendi

hicabndan baka bir ey onu perdeliyemez. yle ki: Onun varl

vahdaniyeti ile gizlenir. Ama ekilsiz.. keyfiyetsiz.. Onu hi kimse

gremez.. Ama hi kimse.. Ne, yeni bir eriatle gelen mrsel peygamber;

ne bir veli.. Allah dostu.. Ne de, ona yaknl olan bir melek.. Bu da, ona

kar, kendiliinden bir marifete sahib olamaz..

Onun peygamberi, odur .. Yani: Kendisi, onun risaleti odur .. Yani: Elisi

odur. Yani, kendisi.. O, bir eli gnderdi: Kendisinden.. Kendisiyle,

kendisine.. Ne sebep, ne vasta.. Bunlar yok.. kar bunlar aklndan..

Eliyi gnderen.. elinin getirdikleri.. elinin kendisi.. Ve elinin geldii

kimse.. Bunlarn hepsi ayn varlktr; tek eydir. Aralarnda hi bir fark ,

deiiklik ve ayrlk yoktur . Bir beka vcudunun harflerini dnn.. Bu

onun varldr; vcududur .. Baka yok.. Onun gayr iin bir vcud

dnlemez.. Hatta yokluu da; yani: fenas da hatta ne ismi, ne de

msemmas dnlebilir. Sakn ha .. ok sakn .. Bu manalar inkara

kalkmayasn; sonra.. yanarsn.. nk delilimiz kesindir; salamdr.

nk Resulllah S.A. efendimiz yle buyurdu: "Bir kimse ki, nefsini bildi;

gerekten Rabbn bilen o oldu .." nk Resulllah S.A. efendimiz yle

buyurdu: "Rabbm, Rabbm'la bildim.." Ona, Allah- Taala salt ve selm

eylesin.. *** Durum anlatld gibi olunca: Dn.. Sen nesin ? phesiz;

sen, sen deilsin.. Sen osun.. Ama sen, sen olaraktan deil.. O, bir giri

ekli ile sana dahil deildir. Ama, bir k ekli ile de, senden hari

deildir.. Keza; sen de onun haricinde deilsin. Bu anlattm mana ile:

Senin mevcud olduunu kasd etmiyorum.. Keza sfatn da.. unu

anlatmak istiyorum: sen hi bir zaman var olmadn. Olman da mmkn

deil.. Her eyi bir yana at.. Hi bir eyle olma.. Hatta sen, sen olma.. Hele

nefsinle hi olma.. Onunla, yani: Hak'la da olma. Hatta, onda da olma.

Onunla birlikte de olma.. Fakat, unu da unutma ki: Sen, ne bir fanisin; ne

de bir mevcud.. Sen osun ; o da sen.. Bu arada u manay da anla: Allah-

Tal alemlerden hi birine muhta deildir; ganidir.. Bunun byle

olmas iin ne bir illet lazm gelir; ne de bir sebep.. *** imdi.. Varln

ki, anlatlan manada anladn.. Yani varlna kar bir irfan duygusuna

sahib oldun: phesiz varlk yn ile Allah- Tal'y anladn saylr..

Yani: Ona kar bir irfan duygusuna sahib oldun demektir. Anlatlan bu

manann dnda her ey, bouna saylr. Yani: Faydasz.. sfr.. *** Bu

manada, rif zatlarn pek ou: yce Allah'a kar marifet duygusunu,

varln yoklua geii ile hasl olacana kail oldular. Yani: Marifet

duygusunu fena haline izafe ettiler.. Sonra.. Fenadan da getiler; fenann,

yani yokluun da tesinde aradlar.. Kanaatlar buydu.. Halbuki bu duygu;

aktan bir yanltr ve bir yanlmadr. Sebebine gelince: Allah'a kar

marifet duygusu; ne varln fenasna, ne de bu fenann da fenaya

varmasna baldr . Yani: Ne Mevcud varln yok olmasna, ne de bu yok

olmann da yok olmasna baldr.. Hi bir zaman irfan duygusu; anlatlan

hallerle elde edilemez. O ey ki, hi bir ey deildir; ona bir vcud, yani

varlk verilemez. Sonra.. o ey ki varlktan yana bir nasibi yoktur; onun iin

de bir fena hali olamaz.. Ancak fena hali; bu varln isbatndan sonra

gelebilir. Ki, fenaya mncer olacak bu varlk, bir ynyle mevhumdur..

imdi kendine gelmek zamandr . Sen ki: kendini ne bir varla sahip, ne

de bir fena haline varacak biri bildin.. Ve bu manada bir marifet duygusuna

sahip oldun.. te o zaman: Yce Allah' gerekten anladn saylr.. Yani :

Marifet sahibi oldun ; demektir.. Bu manann dnda bir ey ummak

bounadr.. *** imdi.. Marifeti, yani: Allah-u Tal'ya kar irfan sahibi

olmay vcudun yoklua gitmesinde beklemek zerine bir szmz var..

Keza, fenann da fena bulmas zerine.. Ksaca diyelim: Bu, irkin; yani;

Hak varla ortakln bir isbatdr.. Yani: Arada bir yabanc varl kabul

etmektir.. Halbuki: Resulllah S.A. efendimiz :

"Bir kimse ki, nefsini bildi; gerekten Rabbn bilen o oldu .." Buyurdu.. Ki,

bu manadaki incelii anlamak gerek.. *** Bu arada hi bir yabanc

grmemek gerek.. Zira , bir yabancnn isbat neticede onun yok

edilmesini gletirir.. Sebebine gelince : "Bir eyin sbutu gerekmeyince

onun fenas da gerekmez." Kaidesi esastr.. Bu durumda sana den odur

ki: Ne bir eyi yok gresin; ne de var.. *** Senin bu mevhum varln bir

ey olma, vasfna dahi haiz deildir.. Madem ki, o varln byledir; yani:

Bir ey deildir; o halde o: hi bir eye izafe edilemez.. Yani: Balanamaz..

Ne bir faniye; ne de bir faninin gayrna.. Ne mevcuda; ne de maduma..

Yani: Ne varla.. ne de yoklua. te.. Resulllah S.A. efendimiz

gerekten de bu manaya iaret etmektedir . yle ki: Sen u anda

madumsun . Yani: Yoksun.. Nasl ki daha nce de yoktun.. Yani: "Ol.."

Emri gelmeden evvel.. *** u manalar da unutma: Ezel u andr.. Ebed,

u andr.. Kdem, u andr.. Yani: Ezel, ebed, kdem u iinde

bulunduumuz ve gz ap kapayacak kadar bir zaman iinde elden

kardmz vakte sdrlmtr. bu vaktin iinde, kendini ara. Unutma

ki: Btn bu gelip geen anlarda Hakkn gayrs yoktur.. *** imdi

anlatacaklarmz da iyi anlamaya al.. Allah: Ezelin vcudu odur; yani,

varl.. Allah: Ebedin vcudu odur; yani, varl.. Allah: Kdemin vcudu

odur; yani, varl.. Btn bunlar anlamaya alrken, sakn; ezele, ebede

ve kdeme kendiliinden bir varlk vermeyesin.. Anlatmaya altmz bu

mana dorudur . Eer doru olmasayd; Allah- Taala tek ve saltanatnda

ortaksz olamazd. Halbuki, onun anna yakan tek olmas ve varlnda

orta olmamasdr..

*** Muhal olarak ona bir ortak dnlrse.. yle olmas gerekirdi: Onun

orta o olurdu ki; kendine has bir varl var.. Ama Allah'n varl ile var

deil.. Bir kimsenin veya her hangi bir eyin byle olduunu dnn: Bu

takdirde o, Allah'a muhta olmaz; ikinci bir Rabb olur.. Yani: Allah.. bu

olu, muhaldir. Allah- Tal'nn, mlknde ve saltanatnda orta yoktur.

Benzeri yoktur. Dengi yoktur. *** Bu manalar asndan baklnca.. Her

kim; Allah ile beraber, Allah'tan bir para veya Allah'ta herhangi bir eyi

grrse.. halbuki o ey, bir Rabb olmas yznden Allah'a muhtadr..

phesiz anlatld gibi grlen bir ey, Allah'a ortak edilmi olur. Halbuki

o ey, her hali ile Allla'a muhtatr.. Bu arada; herhangi bir ey iin, aslnda

iyi olmayan yle bir cevaz yolu akla gelebilir.. Mesela: Herhangi bir ey,

Allah ile beraberdir. Kyam; yani, durumu kendisiyledir; yahut Hak iledir..

Bu ekilde deil de Kendi varlndan gemitir; yani, fena bulmutur.

Yahut Allah ile olduuna gre onun varlnda fena bulmutur; yani,

yoklua ermitir . bu dncelerin tm, ok ok uzaktr. Bilhassa,

marifet; yani: kendini bilme kokusu alanlar iin ... Sebebine gelince: Her

kim Hakkn gayr bir eyin mevcut olduuna yol verir; sonra da onunla

kaim olduuna kail olursa... Sonra fena bulacana, sonra fenasndan da

fena bularak kendinden geeceine inanrsa... bu durum ok

tehlikelidir... nk, bu fena halini zincirleme devam etmi olur... O ekilde

devam ettirmi olur ki: Haa Hakkn yokluuna kadar gider . Bu

dncenin sonucunu ksaca diyelim: Pepee irk iinde irktir. Hele

nefsini bilmek ynnden hi faydas yoktur . Bu dncenin sahibi

Mriktir. Ne Allah'a kar bir irfan duygusuna sahip olabilir; ne de nefsini

anlayabilir . *** imdi.. Anlatlan bu manalar karsnda, baz sorular

sorulabilir... Mesela, biri kar; yle sorar: "Bu, birbirine giren mana yollar

arasnda; nefsi bilmenin ve Allah'a rif olmann tam yolu nasl bulunur!.."

Bu sorunun cevab u olur: "Yol birdir.. Nefsi ve yce Allah' anlamaya

gtren yol ise..

Bilesin ki: Allah var idi; onunla ikili bir ey yok idi..." Burada: - idi... eklinde

kullanlan edat mefhumundan bir zaman manas karmamal... Yce

Allah u anda dahi yledir... Yani: Yce Allah var ve onunla ikili bir ey

yok... *** Bu arada; bir bakas da yle diyebilir: "Grm odur ki:

Nefsim, Allah'n gayrdr.. Yine grm odur ki: Allah nefsim deildir..."

Bu sorunun cevabn; yukarda geen Hadis-i erifteki NEFS kelimesinin

ksa bir tarifini yaparak vermek mmkndr... Orada sz geen nefsi;

baka manada almak gerek... Ki o: senin z varlndr; hakikatndr...

Yoksa: O; levvame, emmare ve mutmainne isimleri ile anlan nefis

deildir.. Belki de; orada NEFS kelimesi ile iaret edilen mana, zat-

ilahi'nin tm olarak yabancs olanlardr.. bu manay Resulallah S.A.

efendimizin u mnacaatndan da anlayabiliriz: "Allah'm, eyay bana

olduu gibi gster." Burada eyadan, yani, eylerden murad: Zat-

ilahi'den gayr olan eylerdir.. Bu manay aklamak gerekirse; yle

diyebiliriz: "Allahm, masivan; yani, zatna yabanc olan eyleri bana anlat

ki: Bileyim.. Eya, nasl eydir ? .. tanyaym.. O sen misin Yoksa gayrn

m ?.. Ve o eyler kadim midir?. Baki midir. Yoksa.. fani mi ?..." phesiz,

Allah- Teala, ona nefsini gsterdi.. yani: z varln.. Ama, masivaya,

yani, zatna yabanc herhangi bir eyin varl olmadan.. te bundan

sonradr ki: Resulllah S.A. efendimiz eyay olduu gibi grd.. Yani:

Eyann hakikatn.. zn.. Grd ki: Onlarn z, zat- ilahi'nin ta

kendisidir.. Ama, bu manada ne bir ekil var; ne de, bir zaman ve mekan

mefhumu.. Eya, yani eyler; ad nefse de verilebilir; nefsin gayr olan

herhangi bireye de.. nk: Nefsin varl ve eyann varl; bir ey olma

ynnden iki eyden ibarettir.. Ama, aslnda ikisi birbirine baldr.. Her ne

zaman ki eya bilinir; dolaysiyle yce Rabb, bilinmi olur. Bu manay u

cmle ile balayabiliriz: Bir kimse vardr; kendisini Allah'n gayr sanr..

Halbuki o, Allah'n gayr deildir.. Sana gelince: yle bir haldesin ki; ona,

yani Allah'a kar bir irfann yok.. Bilemiyor ve anlayamyorsun.. Halbuki,

onu grmektesin.. Sonra.. Onu grdn de bilemiyorsun..

***

nce bir keif lazm.. Ve sen: Bu kefe sahib olmalsn.. bu keiften

sonradr ki, bileceksin: Sen Allah'n zatna yabanc deilsin.. Yine

bileceksin ki: Maksudun sensin.. Ve sen: Fena bulmaya muhta deilsin..

Ve sen: ne gelensin, ne de giden.. Bulunduu yerde kalansn.. Ama,

zamansz ve mekansz.. Hatta, an mefhumu bile silinmi.. bu mana daha

nce de anlatld.. Sonra.. Yine o keiften sonradr ki anlayacaksn: Onun

btn sfatlar sana sfat olmu.. Bylece.. Dna baktn zaman onun

dn greceksin.. ine baktn zaman da; iini greceksin.. Yani senin

zahirin,onun zahiri; senin batnn, onun batn olacak.. Keza .. Evvelini,

onun evveli olmu bulacaksn.. Ahirini, onun ahiri olmu bulacaksn..

Btn bu manalarda en ufak bir ek ve phe yoktur.. Sfatnla, onun

sfatn greceksin; zatnla da onun zatn greceksin.. Ama, btn bu

manalarda senin o olmaya en ufak bir yaknln yoktur. Keza, onun da

sen olmaya bir yaknl yoktur.. Ne az, ne ok.. Hasl- kelam: Her ey,

bir ey olmama ynndedir; ancak, onun pak yznden gayr.. Zahirde de

byle; batnda da byle.. Yani mevcud varlk yoktur; ancak: O vardr..

Hatta, onun gayr iin bir varlk dnlemez ki; yok olabilsin.. O halde,

helak de yok; nk, yabanc yok.. Bu durumda ortada sadece onun yz

kalmaktadr. Yani: Eya.. Eya ise, ancak onun yzdr; pak vechidir.. ***

Burada bir misalle ie tekrar girmek gerek.. imdi.. Bir kimseyi dnn;

bir eyi bilmiyor; sonra, o eyi biliyor.. phesiz; byle bir kimse, o,

sonradan bildii ey yolunda varln yoklua gmyor.. Ancak, cehlini

eritiyor. Yani: Bilgisizliini.. Varlna gelince; o bakidir.. Hem de

deiiksiz.. bu bilgi sonunda; varl bir baka varla dnyor.. Bir

baka varlkla var oluyor.. Ama bu olu ne bir terkipdir; ne de bu eitten

bir baka ey.. Buraya kadar anlatlan manay, bir inkarcnn varl da

deitiremez.. Bir inkarc bulun; bir de irfan sahibi getirin: Ayn varlkla

vcud sahibi bulacaksnz.. Bu durumda; ne inkarcdan bir k vardr; ne

de irfan sahibine bir giri.. kisi arasndaki fark: Sadece bir cehlin ortadan

kalkmas veya kalmasdr.. Baka yolu yok.. *** Hi sanmayasn ki; bir

fena bulmaya, yani yok olmaya ihtiyacn var.. Fena haline, yani, yok

olmaya muhta olduunu dn.. Bu , olmaz ya; neyse .. Bu durumda

sen, Hakka bir hicab ve bir perde olursun .. bu perde ise; Allah'n gayr

olmu olur.. Bu durumda; o perde haline, galip gelecek ve onu atacak bir

ey lazm gelir.. Byle olacak ki; Hakk grmek mmkn ola.. Bu mana,

yani: perdeye ihtiya hali ve onun giderilmesi iin aranacak areler

bounadr.. Sebebine gelince: bu tayin edilen yn; yalandr ve yalntr .

nk biz hicap durumuna iaret ettik ve dedik: "Onun varl, vahdaniyeti

ile gizlenir. Ama, ekilsiz.. keyfiyetsiz.. Bu ynde baka bir mana

dnlemez; yoktur da.. *** Anlatlan halin bir icabdr ki; hakikate eren

bir kimsenin: "Ben Hakk'm.." Demesi, caiz olur.. Keza, o hakikate eren

kimsenin : "zm takdis ederim; anm ne kadar yce.." Demesi de caiz

olur.. Anlatlan hakiki hale vasl olan birini dnn.. Vasl olduu anda

grecektir ki; Kendi sfatlar, ancak Allah'n sfatlardr.. Zat da, Allah'n

zat.. Ama, hi bir yeni olu yok.. Ne zatta; ne de sfatta.. Yani: Allah'a

duhul ynnden.. Yani: Ondan huru ynnden.. Ksacas: Ne giri var;

ne de k.. Ama, hi mi hi.. Sonra.. O vasl olan kimse Allah'ta fena

bulmu da deildir; keza beka bulmu da deildir . O, kendisini grecektir

ki; hi olucu bir ey deil.. Keza, olmad da.. Sonra, fena hali de byle..

Yani: fenas da yok.. Sebebine gelince: Nefs, diye bir ey yok; anca onun

nefsi vardr. Yani: Onun nefsi.. Varln z.. Ayn ekilde vcud diye bir

ey de yok; ancak onun vcud varl vardr. Anlatlan bu manaya iaret

olarak Resulllah S.A. efendimiz yle buyurdu: " Dehre -zaman'a-

svmeyiniz; nk Allah- Taala, o dehr'dir.. " Burada iaret edilen mana

udur: Dehrin vcudu Allah'n vcududur.. Allah- Taala; kendisine bir

ortak, dengi ve benzeri bulunmasndan yana ycedir, paktr.. ***

Mana hedefimizi tayin yolunda,bize ok yarayacak bir rivayet vardr..

yle ki ; Allah- Tal kuluna buyurdu: "Ey kulum, hasta oldum;

ziyaretime gelmedin.. Sana dilendim; vermedin.." te.. Bu manada iaret

ediliyor ki: Hakkn vcudu dilencinin vcududur. Hastann vcudu da; yine

Hakkn vcududur. Ksa keselim: Hepsi ayn varlk.. imdi.. Bu mana

kapsndan ieri girebiliriz.. Hakkn vcudu, hastann vcudu nasl

oluyorsa.. Dilencinin vcudu Hakkn vcudu nasl oluyorsa.. Evet.. Bu

mana, nasl caiz ise.. Yine caizdir ki: Senin vcudun da, onun vcudu ola..

Ve.. btn eyann vcudu da, yine Hakkn vcudu ola.. ***

Araz.. cevher.. ne varsa;yani: z ekirdek ve bu ekirdeklerin sonradan

meydana getirdikleri.. Ki bunlara: " Mkevvenat.. " Tabir edilir.. Btn

bunlar Hakkn vcududur; varldr.. Btn bunlarn srr, bir zerrenin

srrnda sakldr.. Zerrelerden, herhangi birinin srr zlsn: te o zaman

grlecektir ki; btn mkevvenatn srr meydanda.. Zahiri ynden de

byle, batni ynden de byle.. Yani: ieride de byle; darda da byle..

Hulsa: Deien hi bir ey yok .. *** Ne bu alemde; ne de bu alemin

bitiiyle balayacak olan ebedi alemde, Allah- Taalann gayrn

gremezsin.. smi ve msemmas ile; her iki alemin vcududur; varldr..

Bu, bir gerektir.. Elbette yle olmas lazm gelir.. Anlatlmak istenen mana

odur ki: Her iki alemin ismi, msemmas, grnen ehreleri ile hep Allah-

Taala'dr.. Bu manada, ek ve phe izi aranmamal.. *** Bu adan

baklnca: Allah- Taala'nn hi bir eyi yaratm olduunu gremezsin..

Bu, kesin bir hkmdr.. Ancak, onun iin yle bir gre sahip

olabilirsin: O, an mefhumu ile anlan zamanlarn her birinde; biri dierine

benzemeyen, baka an ve bir baka ekil almaktadr. yle ki: Varln

izhar ede , sonra gizler.. Ama ne izharnda, yani, aa kmasnda; ne de

gizlemesinde bir ekil ve keyfiyet vardr.. bu hal, onun anna layktr..

nk: Evvel, ahir, zahir, batn hep odur.. O, birlii ile zahir oldu.. Aa

kt.. O, teklii ile batn oldu.. Gizlendi.. O, zat ve kayyumiyet sfat ile,

evveldir . O, deyumiyet sfat ile de ahirdir.. *** Evvel, harflerinin varl

odur.. Ahir, harflerinin varl odur.. Zahir, harflerinin varl odur.. Batn,

harflerinin varl odur.. Hasl-: smi ve msemmas ile, anlatlanlarn

tm odur.. *** Anlatlanlarn hi biri garipsenmemeli.. Allmal.. Bu

arada u kyas bir yardmc olabilir.. Mesela: Madem ki, onun varl

mutlaka gereklidir; arada, ona yabanc bulunmamas da gerekli olur .. ***

Bir kimse vardr; sanr ki Kendisi Hakkn gayrdr; ama bu olamaz..

Sebebine gelince: Allah- Tel bir gayr olmaktan yana tenzih edilir.

Gayr ne demek?. Elbet gayr da odur.. Ama, bir gayr eyin varl onunla

olmadan.. " Gayr.. " Olarak anlan eyin de varl phesiz odur.. Hem

ite, hem dta.. Yani: Hem zahirde, hem de batnda.. *** rfan yoluna

giren herkesin anlatlan aleme ayak uydurmas gerekir; sonras kolay.. Ki

orada; eitli sfatlar alacaktr.. *** Her kim, anlatlan sfatlarla kendisini

bezerse.. Onun iin sfatlar olur.. Ki onlarn, ne haddi vardr; ne de

nihayeti.. *** u manay da iyi dnmek gerek.. Bir kimse, kendisini

tanmadan, bilmeden belli ekliyle lnce; iyi ve kt vasflar da onunla

beraber lr gider.. Bu misal, zahirdeki belli lmn bir sonucudur..

Bir de, manevi lmle leni dnelim.. Yani: lmeden evvel leni.. Tpk

yukardaki gibi, bundan da iyi ve kt sfatlar kalkar.. Fakat.. yle bir hal

alr ki; yukarda anlatlana hi benzemez.. Allah- Tal, onu kendi

makamna oturtur.. Ama btn hallerde.. Zat makamna oturtur; Allah'n

zat olur.. Sfatlar makamna oturtur; Allah'n sfatlar olur.. bu manaya

cidden ermek gerek.. ook nemlidir.. te bu mana icabdr ki; Resulllah

S.A. efendimiz yle buyurdu: "lmeden evvel lnz.." Bu hadis-i erifin

erhi yle olabilir: "Belli lmle lmeden evvel kendinizi anlaynz.. rfan

sahibi olunuz.." Aada anlatacamz kudsi hadis de ayn manay teyid

eder.. Rasulllah S.A. efendimiz yle anlatyor: "Allah- Taala yle

buyurdu: - Kul nafile ibadetlerle bana yaklar.. yle bir hal alr ki; ben onu

severim.. Onu sevdiim ibu vakitte: Onun kula olurum, gz olurum ve

eli olurum..." *** Yukarda anlatlan kudsi hadiste irfan sahibine bir iaret

vardr.. rfan sahibi, anlatlan manaya erdikten sonra, znde grecektir

ki; tm varl, Hakkn varldr.. Fakat.. Onun zatnda ve sfatnda hi bir

deiiklik grmeden.. Kald ki; aslnda byle bir deiiklie ihtiya da

yoktur.. nk kendisine ait bir varl yoktur.. Yok olan bir eyin nasl

deiir ki?. Bu arada kendisi, sadece cehlini giderdi.. Yani: marifet yolu

ile.. Bir varlk sahibi idi, bilmiyordu;imdi bildi.. imdi sra sende.. Dinle ve

anlamaya al.. Her ne zaman ki; nefsini anlayp, zn bildin; ite o

zaman kendi mevhum varln ortadan kalkar.. Ve.. anlarsn ki; sen,

Allah'n gayr deilsin.. Bu mana da bir hakikattr . Bir an iin olsun;

anlatlan manann tersini ele alalm.. Ki onda kendine has bir varln

vardr; o varln fenaya da ihtiyac yoktur. Hatta marifete de.. Byle

olduunu dn: Sen Allah'tan baka bir Rabb olursun.. Ama, asl hakikat

udur ki: Allah- Tal kendisinden baka bir Rabb yaratmaz.. Bu, olmaz

ve olamaz.. Allah- Tal bu gibi bir manaya kar, ycedir; tenzih edilir.

***

Bu arada, biraz da malumat vermek iyi olacak.. Vereceimiz bu malumat;

bir ynyle yoldur.. Yani: Nefsi bilme yolu .. Bu durumu ki, bildin; dinle ve

anlamaya al.. Bilmelisin.. sadece bilmek de, yeterli deil.. tahkik

makamna kmalsn.. Hulasa: Bildiin eyin hakikatn bulmalsn..

Bilmen gereken ve hakikatna varman icab eden husus udur: Vcudun..

Varln.. Aslnda, senin kendine mal ettiin vcudun, var olmu bir ey

hi olmad.. Onun yokluu da byle.. Ama, zamanlarn hibirinde.. Olucu

ey de deilsin.. Ama, hi mi? hi.. Bu manay; hem gelecek iin, hem de

gemi iin kullanabilirsin.. *** Yukarda anlatlan manadaki hakikat ki,

bilip buldun.. te o zaman sana: " LA LAHE LLALLAH -LAH YOKTUR

SADECE ALLAH " cmlesindeki mana zahir olur.. Hakikaten ilah yoktur O

vardr.. Gayr Vcud bile yoktur O vardr.. Hasl-: Aadaki cmleleri

tekrar oku, zn onlara altr.. Ondan baka hi bir ey yoktur. lah

yoktur; ancak o vardr.. *** Bu arada yle bir ey denebilir: "Arada

yabanc kalmad. Bu durumda, Rububiyet sfat yok oldu.. Onu hie

saydn?. Bu, yanl bir anlaytr.. Ben, yle bir eyi syleyemem.. Hem

ne haddime?.. Sonra nasl yapabilirim ki ?.. Bir defa dn ki o: Henz

ortada Rabba ihtiya duyan bir mahluk yokken, yine bir Rabb idi..

Yaratlmaya ihtiya duyan bir mahluk yokken, o yine bir Halik idi.. Yani,

ezeldeki durum bu idi.. imdi de, eskisinden bir fark yoktur.. O: yine bir

Rabb'dr; yine bir Halik.. Mahluk, mefhumunu sil; ortada o kalr.. Hasl-,

deien hi bir ey yoktur.. O: Ezelde ne idiyse.. imdi, u anda yine

yledir.. Onun halikyeti, bir mahlukun bulunmasna ihtiya duymaz..

Onun rububiyeti, keza bir merbub aramaz.. buna ihtiyac yoktur.. ***

Hele bir dn.. O: Vard.. Yani: Mkevvenat yaratlmadan.. Ve o.. ibu

varl iinde, eksiksiz btn sfatlarn zatnda toplamt.. imdiye kadar,

hi bir deiiklik olmad.. Olamaz da.. u anda, ilk andaki gibidir.. Yce

Hakkn tekliinde; varlkla yokluk arasnda, hi bir deiiklik yoktur.. Yani:

Bize gre varlk ve bize gre yokluk.. Zira ona gre, ne var, bir meseledir;

ne de yok.. Her ey yerindedir.. Deiiklik, sadece onun zatndan

zatnadr.. Mesela: Bir varlk m var ?. Bir mevcud mu var ?.. O halde onun

hkm udur: Zahiriyet, sfatnn iktizas.. Yani: Onun, zahir sfatnn bir

gerei.. Yani: Aa kma arzusunun bir sonucu.. Mesela: Bir yokluk mu

var ?.. Bir adem mi var ?. Bunun iin verilmesi gereken hkm de udur:

Batniyet sfatnn iktizas.. Yani: Onun, batn sfatnn bir gerei.. Yani:

Gizlenme arzusunun bir sonucu.. *** Yukardaki mana anlatlrken:

Zahirin ayr, batnn ayr bir ey olduu dnlmesin.. nk ayrlk, diye

bir ey yoktur.. Sebebine gelince: Onun zahiri, batndr.. Sebebine

gelince: Onun batn zahiridir.. Sebebine gelince: Onun evveli, ahiridir..

Sebebine gelince: Onun ahiri, evvelidir.. Hasl- kelam: Hepsi o birde

toplanr.. Yani: Ne varsa.. Ve.. toptan her ey, birdir.. Ve.. bir, hereydir..

bu manadaki incelie dikkat gerek.. *** Yce Allah'n zatna bal

sfatlar her an bir deiik ekil almaktadr.. Bunun aksi iddia edilemez..

ddia edilse dahi isbat edilemez.. Ondan baka bir ey yoktur.. Bunun da

aksi iddia edilemez.. Bu da iddia edilse dahi isbat edilemez.. O, u anda

ve her anda yledir.. Onun varlndan gayr bir varlk yoktur.. Gerekten

sylenecek sz budur.. Baka yok.. Nasl ki, ezelde ve kdem halinde

byle idi.. Yani: Her anda; zat ve sfat ile bir baka an alrd.. Tecelli

deitirirdi.. Ki o zaman, yine bir yabanc mevcud yoktu.. Gemii andran

terimlerin de yeri yok.. nk, u anda; ezelin ve kdemin hi bir fark

yoktur..

Yine yledir.. Yine yle olacaktr. Sebebine gelince.. Ne bir ey var.. Ne

de an.. Nasl ki, kdem, yani ezel halinde; yle, bir ey ve yle bir an, hatta

gn yoktur.. unu anlatmak icab eder ki.. Bu varln vcudu ile yokluu,

Hak iin hi bir mana ifade etmez.. Aksi halde, onun vahdaniyetine arz

olan bir ey gerekir ki.. bu onun iin bir noksanlk olur.. Halbuki, onun

varl byle bir eye ihtiya duymaktan ok uzaktr.. O ycedir.. Zatna

arz olan bir noksan ona yakn olamaz.. *** Yukarda, pek ok eyler

anlatld.. O anlatlanlarn hemen hepsi, nefsini, zn anlamaya dairdi..

Seni bu yola ekmek zerine idi.. Orada; sana zetle u manalar

anlatlmak istendi: Yok olsan da varsn; var olsan da.. Her iki hal de eittir..

Esasa taalluk eden bir deiiklik yoktur.. te.. yukarda saylan

vasflardan kan zet mana budur.. Sfatn, vasfn, asln ve zn odur..

Kendini byle bilmen gerek.. Nefsini anlatld ekilde anlaman icab

eder.. Hasl- kelam: Her ne zaman ki; anlatlan vasflar emberi iinde

nefsini bildin... Yani: Esiz, benzersiz.. Dengi olmayan bir ekilde.. Yani:

Allah- Tal'ya kar olan bir varla sahib olmadan.. te.. o zamandr

ki: Nefsini, zn, gerek manada bildin.. Aksi halde asla bir anlaya

sahib olman kabil deildir.. bu mana asndandr ki; Resulllah S.A.

efendimiz: "Bir kimse ki; nefsini bildi, gerekten Rabbn bilen o oldu.."

Buyurdu.. bu mana, szmzn delilidir.. Bu durum kesindir.. Aksi halde

Rasulllah S.A. efendimiz, baka trl anlatrd.. Mesela yle buyururdu:

"Bir kimse ki, nefsini yok etti; gerekten Rabbn bilen o oldu .." Halbuki

byle buyurmad.. nk byle bir manay anlatmak, manaszlk olurdu..

nk o bilip grd ki: Ondan, yani: Zatndan ve sfatndan gayr hi bir

ey yok .. Bunu byle bilip gren, aksine bir ifade nasl kullanabilir?..

Rasulllah S.A. efendimizin iareti uydu: Nefsi bilip anlamak, doruca

Hakk bilip anlamaktr.. Burada sana yapacamz ksa bir tavsiyemiz

olacak: "nce nefsini bil.." Yani: Varln.. zn.. Bil ki: Sen, iddia ettiin

gibi sen deilsin.. Bir baka sensin.. Aklna hayaline gelmeyecek ekilde

sensin..

Ne var ki, sen bunu anlayamyorsun.. Anlamaya al.. zet mana bundan

gayr olamaz.. *** Yine anla ki: Varln senin sandn gibi, varln

deildir.. Ama baka bir varln da deildir.. Sen mevcud deilsin..

Madum da deilsin.. Yani: Ne var olmusun.. Ne de yok.. Ksacas: Ne

varsn; ne de yok.. Varln da, yokluun da, bu varlndr.. Hepsi odur..

Ama bir varlk iddias olmadan.. Bir yokluk dnlmeden.. Sakn ha.. Bu

arada, onun varlnn aynn, senin bu varln sanmayasn.. Yokluun da

saymayasn.. Arada daha nice perdeler var ki.. Onlar , safiyet yolu ile

amak gerek.. *** u anda, sana gereken; Allah ile birlikte, dier bir varlk

vcudu tanmamaktr.. Hatta, yce Alah'n zat ve sfat iinde dahi bir

eyin varln dnmeyesin.. Bu durumu ki, iyi kavradn; nefsini bilip

anladn saylr.. Zira, anlatlan mana erevesi iinde nefsi bilmek ve

anlamak, Allah' bilmenin taa, kendisidir . bu manada phe izi yoktur..

ek yoktur .. Sonra.. Nefsin yle bir hal al, bir terkip ve bir yapma

sonucu deildir .. Haa ki, kadim ve ezeli, ebedi bir zatta sonradan olma

ve sonradan yaplma bir eyin sz edile .. *** Anlattmz bu yce

manalar karsnda; phesi ksmen zail olan, fakat gayeyi tam

anlamayan biri, bize yle bir soru tevcih edebilir: Anlatlan manalarla

sabit olan odur ki: Hakka yabanc bir ey yok .. Ortada tek bir ey var..

Yani: Bir varlk.. Bir ey de, kendi kendine balanamaz; birleemez.. O

halde; ona vsul yolu nasldr?. Ve nasl olmal?." Bu soruya cevap

vermek kolaydr.. Ancak anlatabilmek biraz g olsa gerek .. Zira kardaki

ahs anlama kabiliyetinden yoksunsa, ona anlatmak nasl mmkn olur

?. Ama aresiz; anlatacaz.. Biri anlamazsa; bir bakas anlar.. imdi

dinle.. phesiz, hakiki halde; ne birleme var; ne de ayrlmak.. phesiz,

hakiki halde; ne bir yaknlk vardr; ne de uzaklk.. Sebebine gelince..

Sorucunun da iaret ettii gibi: Birlemek veya ayrlmak, yaknlk ya da

uzaklk ancak iki ey arasnda olur..

Ortada, ancak bir varlk olduuna gre: Ne birlemek var; ne de ayrlmak

.. Bunun aksi, imkn ddr. Vsuln; yani: Birlemenin manasnn

tahakkuku, ancak iki eit ey arasnda olur.. Ya da eit olmayan iki ey..

Sonra.. cins olaraktan da, birbirine benzemesi icab eder.. ki ey, birbirine

benzemedii takdirde; arada bir zdlk meydana gelir .. Halbuki, Allah-

Taala, her iki halden de mnezzehtir .. Kendisinin bir zdd veya benzeri

olamaz .. *** yi bilmeli ki: Visal, bir baka visaldir.. Yaknlk, bir baka

yaknlktr .. Uzaklk, bir baka uzaklktr .. Hulsa: Visal, yaknlk, uzaklk..

btn bunlar zahirde bilinen hallerin dnda dnlecek.. Haa ki, Hakka

vasl olmak, uzak durmak ve yaknlamak dtan grnen iki eyin

birbirine yaklamas, uzaklamas veya birlemesine benzemeye ..

phesiz, vuslat yok deildir.. Fakat vuslat d bir vuslat vardr.. Yani:

Zahirdeki manas dnda .. phesiz yaknlk yok deildir.. Ancak yaknlk

d bir yaknlktr.. Yani: Dtan anlalan ve anlatlan ekil dnda..

phesiz, bir uzaklk da vardr. Ama, uzaklk mefhumu anlmayan bir

manada uzaklk vardr.. Yani: Dtan bilinen uzakln, hi benzeri olamaz

.. *** imdi .. Yukardaki sorunun cevabn verip baz eitli halleri,

manalar anlattktan sonra.. bir baka soru ile karlamamz mmkndr..

Mesela, o soru yle olabilir: "Vasln manas oldu.. Durum anlattnz gibi

vuslatsz bir vsuldan ibaret kalyor.. Yani Buud ile kurb.." Ayrca:

Yaknlk olmadan bir yaknlk, uzaklk olmadan bir uzaklk .. Mefhumunu

andran bir cmle geti .. imdi.. Bunlarn manas ne ola ?." Bu sorunun

cevab da verilebilir .. Bu soruyu sorduuna gre, muhatap sen oldun.. O

halde dinle.. O manadan; yani: Yaknlksz yaknlktan, uzaklksz

uzaklktan kastm odur ki: Sen; an, mefhumu ile anlan zamanlarn

hepsinde, yaknlk ve uzaklk iindesin .. Ama, Allah'tan baka bir ey

olmadan .. Ne var ki; sen bu manay, anlamak irfanna sahip deilsin..

bu irfan mahrumiyetin, nefsinedir; znedir .. Ve sen: Kendini

bilmiyorsun ki; osun.. Ama sensiz.. senliksiz.. Dikkat et u cmleye: Vuslat

marifettir..

Her ne zaman ki; vasl oldun; yani, znn rifi.. Hakka vasl oldun;

saylr.. Ne var ki; bu irfan duygusunda; RFAN harflerinin varl da

olmayacak.. te.. byle bir irfana ki sahib oldun; bileceksin ki, sen o

olmusun.. olmuu da ge.. osun.. Ne var ki; sen daha nce, bunu

bilmiyordun.. O olduunu anlayacak bir marifete sahip deildin.. Hatta,

dnmyordun bile: O musun ?. Yoksa, gayr m?. bu anlatlan marifet

hali ki, sana nasib oldu; bu defa baka bir hale geleceksin.. Bileceksin ki:

Allah', Allah ile bildin.. Nefsinle deil.. phesiz, byle bir merhale kat

ettikten sonra.. Yaknl da, uzakl da brakrsn.. Ne yaknl ?.. Ne

uzakl ?.. Btn bunlar bir kalem ge.. Ge.. ge de.. aada

vereceimiz misali dinle.. Dinlemek yetmez; anlamaya al.. *** imdi..

Kendini ele al.. nk bu misalde sade sen varsn.. smin ve msemman..

Aslnda, bunlarn ikisi de ayn manaya gelir.. Ya, sana bir isim verilmi; ya

da, sen bir isim almsn.. Mahmud, adn almsn; ya da sana Mahmud

ad konmu.. Halbuki sen, kendi adn Muhammed biliyorsun.. Aradan bir

zaman geiyor.. bu zaman, uzundur, veya ksadr.. kisi de farksz.. bu

aradan geen zamandan sonra anlyorsun ve biliyorsun ki: smin

Muhammed deil de, Mahmud imi.. imdi n'oldu ?.. Vcudunda bir

deiiklik oldu mu ?. Hayr, hibir deiiklik olmad.. Araya, sadece bir

marifet oyunu girdi.. Ve sen, kendin elde ettiin marifetinle, Muhammed

ismi kalkt.. Ve sen: Mahmud oldun.. "Nasl oldu bu i ?." Diyerek

dnmeye ne hacet ?.. yle oldu: Sen ancak Muhammed sandn

ismini znden sildikten sonra oldu.. bu manadan, fena halinin de nasl

olduunu anladn.. *** phesiz fena hali, bir eyin vcudunu ispattan

sonra olur.. Yani: Zahirde kullanld manadaki fena hali. Ama, yukarda

anlatlan misalde fena hali yle mi ?.. Hi de deil.. Zahirde allan

manada bir fena halinin olmas iin, bir bakasnn varl olmal.. Bu, hi

yakk alr m ?. Hem, hi caiz mi ?.

phesiz; her kim yce Allah'n zatndan gayri birine, bir varlk isbatlarsa..

mrik olur.. Yani: Allah'a bir ortak bulmu olur . Halbuki, Allah- Tal,

ycedir; sbhandr.. ook ok byktr.. *** Yine, yukardaki misale

dnelim.. Arada bir isim deiti.. Muhammed Mahmud oldu.. Ama, ne

Mahmud'dan bir ey eksildi; ne de Muhammed'den.. Mahmud'dan bir

kslma, bir eksilme olmad.. Sonra.. Muhammed de, Mahmud iinde bir

yok deildi.. Fena bulmad.. Sonra.. Onun iine de girmi deildi.. Bir k

da olmad.. Bir anlama sonunda, Muhammed eridi.. Silindi. Mahmud'un

iine de girmedi.. Hulsa: Ortada, sadece bir mana deimesi oldu..

Sonra.. nce, Mahmud olan kimse.. kendisinin, Muhammed deil de;

Mahmud olduunu nasl anlad dersiniz?.. Kendi kendine anlad..

Muhammed ismi ile deil.. nk, Muhammed yoktu.. Olmayan bir eyle,

olmakta olan bir ey nasl anlalr?.. *** Dikkatli olursan; yukardaki

misalle pek ok ey elde edebilirsin.. Sonra.. Aada anlatacaklarmz

da ayn misali nazara alarak oku.. zet olarak, tekrar edelim: Tek varlk

dn.. Her eyi, ama her eyi o tek varlk iinde gr.. Durum bu olunca..

Bak: rif kim ? Maruf kim?.. Her ikisi de ayn eydir.. Sonra.. Vasl kim?.

Mevsul kim?.. Her ikisi de ayn varlktr.. Evet.. ayn manada bak: Gren

kim?. Grlen kim?.. Hi bir zaman, bunlar birbirinden ayrmak, kabil

olamaz.. stteki mana biraz daha almaldr.. Ki, yle olacak.. rif,

Hakkn sfatdr; Maruf ise.. zat.. Vasl, Hakkn sfatdr; mevsul ise.. zat..

Dierleri de ayn kyasa tabidir.. Sonra.. sfat, mevsufdan ayrmak da

olmaz.. Zira, sfat ve mevsuf ayn eydir.. kisi de ayn kke baldr.. ***

Yetmez mi?. Bu kadar anlatlanlar, sana henz bir ey anlatmadysa..

yazk.. Dikkatli ol ve bak; dnp dolap ayn yere geliyoruz.. Mana

duvarlarn yka yka, nne bir hazine ayoruz.. Dikkatli ol; oradan ieri

atlamak bir an meselesidir.. O an yakala ve ieri atl.. Orada bir tlsm

zeceksin..

bu tlsmn anahtar : "Bir kimse ki, nefsini bildi; gerekten Rabbn bilen

o oldu.." Mealine gelen Hadis-i eriftir.. Bu eser de o tlsm zmek

yolunda.. Btn bu beyanlar, onun iin.. Misaller, tebihler, hep onun iin..

*** Anlatmak istediimiz mana yolunda, yukardaki misal ok nemlidir.

Vaziyet, anlatld gibi olunca.. daha nce sorulan ve bilinmek istenen

ayrlmann ve birlemenin manas kalmaz.. Sebebine gelince.. Her kim,

anlatlan misalle yolunu bulur ve bir fehme sahib olursa.. Bilir ki: Ne

ayrlmak vardr; ne de birlemek.. Yine bilir ki: rif de maruf da odur.. Yine

bilir ki: Gren de, grlen de odur.. Yine bilir ki: Vsl da, mevsul da odur..

Yani: Birleen de, birleilen de odur.. Ona ondan bakas, vasl olamaz..

Ve.. bir ayrlma mevzuu varsa.. Bu da, onun gayr olamaz.. te.. irkten

kurtulmann aresi.. Her kim, anlatlan mana emberi iine girerse..

irkten hals bulur.. Yani: Kurtulur.. Aksi halde.. yani: Anlatlan mana

yolunun dna klnca.. Bu, kimden olursa olsun.. Nereye olursa olsun.

Hatta, kan kim olursa olsun.. irken kurtulma kokusunu alamaz.. ***

rfan sahibi geinen pek ou kimseler, anlatlan manadan yana yanl

zanna kaplmlardr.. Onlar , kendi bulduklar zann yoldan; kendi

nefislerini anladklarn; Rablarn bildiklerini, varlk bandan

kurtulduklarn sandlar.. Ve.. dediler ki: "Byle bir hal iin yegne yol:

Ancak fena, yani: Yokluk ile elde edilir.. Hatta, fenadan da, fena bulmak

yolu ile.. Btn deyileri, bu yoldaki ind kanaatleri; Resulllah S.A.

efendimizin Hadis-i erifindeki ince manay, anlamadklarndan ileri

geliyor.. Onlarnki, bir yanl zandan ibarettir . Onlarn, irki imhalar,

varln yoklua atlmasna baldr.. zet olarak, iaret ettikleri mana

budur.. Varl yok grmelerini, bir ok ekillere balarlar.. Bir bakarsn ki:

Fenann da fena bulmas yoluna giderler.. Bir bakarsn ki: Tam manas ile

Hakka teslim yolunu anlatrlar.. bu anlatlanlar, onlarn anlattmz

manaya varmak iin, tarif ettikleri yoldur.. Mana canibine, onlarn iaretleri

bunlardr.. Ne var ki; gerek onlarn sandndan ok daha bakadr..

Onlarn btn tarif ve iaretleri halis (!) irktir.. Bir defa onlar, bu szleri

ile; ikinci bir varla iaret etmektedirler.. .. ve .. byle bir yolun varlna

cevaz vermektedirler.. Ama, aslnda her kim, Haktan gayr bir eyin

varlna hak tanrsa.. Sonra da, o tand varln ifnas cihetine girmi

olur.. Byle bir durum sonunda, Haktan gayr bir eyin varln phesiz

isbat etmi olur. Ondan gayr bir varln isbat yoluna giden ise..

gerekten Allah'a bir ortak bulmu olur.. Dileimiz odur ki: Allah- Tal;

onlar da, bizi de doru yola irad eyleye.. ***** Bir zanna sahip oldun,

seni sen sandn; Halbuki sen olamazsn.. hi olmadn.. Sen, sen olunca..

phesiz bir rab kaldn; Ge bu zann: ki eyin biri kaldn.. Varlkta hi

fark yok, ikiniz de aydn; Ne senden ayrlan, ne ondan ayrldn.. Sen ki

cehlen yabanclk sz attn; Serteldin, cehlin gidince narin kaldn..

Ayrln vuslat, vuslatn ayrlk; Byle ho oldun: Yaknln uzaklk.. Akl

at, kefin nur anlayla bak.. Sakn ha.. Allaha ortak klmayasn; Ki,

dmeyesin.. irkle dk kalrsn.. *** imdi.. Bir soru daha karmza

kar.. Ve .. Biri, yle diyebilir: -Yaptnz iarete gre: -rfann

kendinsin.. Yani: Nefsin.. Ki o, Allaha kar irfan sahibi olmann taa,

kendisidir. Diyorsunuz.. Halbuki irfan sahibi, nefsi ile kalnca Allahn

gayrdr. O, Allahn gayr olduuna gre, Allaha kar nasl bir irfan sahibi

olabilir? bu soruya verilecek cevap, ksmen yukarda geen

cmlelerdeki cevabn ayndr. Ama yine de bir cevap verilmesi yerinde

olur.. yle ki: Bir kimse nefsine; yani: zne kar tam rif olursa.. bilir

ki: Varl, kendi varl deildir. Ama, baka bir varla da sahip deildir..

Yani: Kendisinden baka varlk yoktur.. bu manann bir icab olarak:

Elbette kendi vcudu; yani varl Allahn vcududur. Yani: Varl.. Ama,

kendi varl, bir olma sonucu, Allahn varl olmadan..

Kendi vcudunun Allahn varlna dahil olmas, gibi bir durum da yok..

Hatta, kendi varlnn, ondan k diye bir mesele de yok.. Hatta; kendi

varl onunla, yani: Hakla da olamaz.. Hatta; Hakkn varlnda da

olamaz.. *** phesiz, bu arada deien hi birey yoktur. Yani: Btn bu

olup biten iler arasnda: Her ey haliyle olmaktadr. Yani: Olduu gibi..

te.. O irfan sahibi, kendisini, bu halet iinde grr.. Yani: Varln byle

sezer.. Ksacas: Onun gr ve bilii;hibir olan eyin yeniden olaca,

sonradan birey olduu fikrine sahip olmadan, kendisini olduu halde

grr ve bilir.. bu manada, fena hali yoktur.. Yoklua gitmek, diye bir

mesele mevzu bahis deildir. Mahiv, diye birey yoktur. Sonra.. Fena

halinin de fena bulmas ile de bu durum hasl olmaz..Yani: Yokluu da

yoklua gmmek, diye birey yoktur.. Bireyin yok olduunu dnelim..

Yani : fena halini.. Onun byle olmas.. Yani: Bireyin fenaya varmas

demek, o eyin daha nceden var olmas demektir.. Durum, byle iktiza

eder.. nce, durum budur.. Fena bulmak kabul edildiine gre, bunu da

kabul gerekir.. Bu ki kabul edildi: onun, yani: o fena bulan eyin kendi

bana bir varlk olmas da kabul edilir.. Byle olmas gerekir.. Yani:

Allahn kudreti ile deil de, kendi kendine var olmas.. Bu ise, muhaldir..

Olamaz.. Nedenini izaha lzum bile yok.. Ak.. *** Buraya kadar hayli

eyler anlatld.. ve birok muamma olan manalar da zld.. Btn bu

anlatlanlardan anlalan odur ki: Bir rif kiinin nefsine kar olan irfan

duygusu; phesiz, Allah- Talnn nefsini bilmesi saylr.. yle deil

mi?.. Arada bir yabanc dnlmediine gre, baka nasl olabilir ki?..

Olamaz.. nk, irfan sahibinin nefsi, z, varl: Allah- Talnn

nefsidir... zdr..Varldr.. Ksacas: Allah- Taldr.. NEFSten

murad: Varlktr.. Vcuddur.. *** imdi.. btn mesele.. anlatlan mana

derinliine erebilmektedir. Her kim bu anlatlan makama vsl olursa onun

kendisine mal edecei bir varl olmaz.. Ne zhirde kendine mal edecei

bir varl olur: ne de batnda..

Yani: Ne ite, ne de dta.. Hibir halde kendisine has bir vcud tanmaz..

phesiz, bir vcudu varsa.. Allahn vcududur; varldr. phesiz,

onun kelm, Allahn kelmdr. Fiili, yani ii, Allahn iidir.. O esas varla

kavuan kimsenin de bir davas vardr: Marifetullah.. Yani: Yce Allah

anlamak.. bu davas da: Dorudan doruya nefsini bilmesidir. Bu arada

ey cahil kimse.. Sen: O eren kiiden bir iddia iitirsin.. Haliyle ne olduunu

da anlayamazsn.. Yani: Anlatlan mana yolunda.. .. Ve onun varlna

baknca.. Allah- Taldan bakas sanrsn.. Tpk sen, zn; Allah-

Talnn gayr sandn gibi.. phesiz; bu halin, hakiki halle bir elime

meydana getirir.. bu elime ise.. sen, kendi nefsini bilmediindir.. Onun

ne olduunu anlayabilseydin; hi byle bir yanl duruma girer miydin?..

*** Dn ki: Mmin, mminin aynasdr. Her iki halde de mmin Allahn

sfatdr.. Her iki halde de, mmin zatn gayr deildir.. Aynyla, o odur.

Yani: Allah.. O mminin baktn gr: Allahn gz ile bakar. nk onun

gz Allahn gzdr. Yani: Onun nazar Allahn nazardr.. Yani: nanan

mminin nazar.. Yani: Anlatlan manaya vasl olan mminin nazar.. Ne

var ki: Bu mana, zahire ekilmez.. dile drlemez.. Senin bu ksa

baknla; o, olamaz.. Senin, bu ksr ilminle de olamaz.. Senin, bu eksik

anlaynla da olamaz.. Hele vehminle.. hele zannnla hi olamaz..

zahirdeki grnle de olamaz.. O, daima odur.. Ama nasl?. Ge telere..

nasl olduunu anla.. O, aynyla ve gryle odur.. *** in sonuna geldik

saylr. Byle olunca, biraz daha ak konuacaz. imdi diyeceklerimizi,

buraya kadar anlattklarmz asndan dinlemelisin.. Bu hali ki, kendinde

buldun; biri sana: - Ben Allahm.. Derse. Onu duy.. ama candan duy..

nk Allah: - Ben Allahm.. Diyor.. O sz diyen kimse deil.. Yani: O

kimse sylemiyor.. Hak sylyor.. Belki burada bir arma olabilir.. Yani:

Sende.. nk sen: O sz edenin vsl olduu makama vsl olmadn..

ayet, onun vsl olduu makama vsl olsaydn; onun dediini anlardn..

Sonra.. Onun grdn, sen de grrdn.. *** Biraz z konualm..

Hulsa: Cmle eyann varl, Hakkn varldr.. Ama, onlarn bir varl

olmadan.. Sakn ha.. bu anlatlan manalarda bir pheye kaplmayasn..

Sonra.. Yanl bir vehim yoluna da sapmayasn.. Mesel demiyesin ki: -

Allah- Tal, mahluktur.. Yani: Bu grdn yaratlmlar.. *** Baz irfan

sahipleri dedi ki: - Tam bir sofi vasfn alan kimse, mahluk olamaz.. Yani:

Yaratlm birey deildir.. phesiz bu tabir dorudur. Bizim anlatmak

istediimiz de bundan bakas deildir.. Ancak, dikkat gerek.. Bu vasf,

rastgele herkese verilemez.. Bir sofinin yle bir vasfa lyk olmas iin;

tam bir keif gerek.. Sonra.. cmle eklerin(phe) eriyip gitmesi gerek..

Sonra.. btn vehim krntlar da silinmelidir.. te.. bundan sonradr ki;

yukardaki vasf almaya, o sofi lyk olur.. Bu vasf ki; ald.. Onda, daha

baka eyler aranmaya balanr. yle seciyeye sahip olmaldr ki; gerek

bu lem, gerekse, bu lemin bitii ile balayan ebedi lem, onun gnl

evinde ok ufak kalsn.. Hatta, bir yer bile tutmu olmamal.. Sadece,

dnya ve hiret kadar; yani, o ende bir gnl geniliine sahip olan iin;

yukardaki: - Mahluk deildir.. Tabiri yaramaz.. Sebebine gelince: Hakiki

hulk yani seciye, cmle lemlerden ook ok daha genitir.. Bu bapta

sylenecek sz, zet olarak bundan ibarettir.. imdi.. Anlatlmadk, bir ey

kalmad.. Ne var ki; biraz daha ilerlemek icap eder.. Buraya kadar

anlatlanlar, daha iyi anlamaya al.. Ve bil ki: Gren ve grlen.. Var

olmu olan ve var eden.. Anlayan, anlalan.. bilinen ve bilen.. Yani:

rif ve maruf..

Vcud ve mevcud.. drk edilen ve idrk eden.. Btn bu anlatlanlar, bir

eydir. Ayndr.. tek eydir. Baka yol arama. ***

phesiz o.. Yani, Allah- Tal: Vcudu ile, vcudunu grr.. Akas:

Varl ile, varlna bakar; grr.. Vcudu ile, vcudunu anlar..

rif olur.. Vcudu ile vcudunu idrk eder.. Ama.. sakn ha.. ok sakn;

bu olanlarn hibirine bir ekil izmeye kalkma: - yle grr; veya byle

grr.. Deme.. Onun; ne marifetinde bir ekil vardr; ne grnde,

baknda bir ekil vardr; ne de idrak ediinde.. Hatta.. yle ki: drk,

ryet(grme), marifet kelimelerinin harfleri bile yoktur.. Yce Allahn, nasl

varl iin bir ekil ve bir biim yoksa.. Tpk bunun gibi: Onun, kendi

nefsini grmesi iin de bir biilmi ekil yoktur.. Onun, nefsini idrki iin

de, bir belli biim yoktur.. Onun, nefsini marifet babnda, yaplan bir tarif

de yoktur. *** imdi.. nemli bir soru ile karlaabiliriz.. Mesel biri yle

diyebilir: Kainattaki iyilik ve ktlklere hangi nazarla bakacaz?..

Anlatlan manalar asndan bir tezee, ya da bir cifeye baktmz zaman

ona: Allah diyoruz.. Bu manann da almas gerekmez mi?.. phesiz bu

soru nemlidir.. Ama bizim szmzde byle bir mana yok ki.. Dtan

baklnca belki olabilir.. Ama derinlemesine alnca szmzn asl kolay

anlalr. Ortada bir cife mi vardr?.. Bir tezek ve pislik mi vardr?..

phesiz yoktur.. Onlar zahire gredir.. Hakikatte onlar bir bakadr.. Bu

szmz onadr ki: Cifeyi bir cife olarak grmez.. gremez.. Pislii pislik

olarak grmez.. gremez.. nk onunbir basireti vardr. Bir mana gz

vardr.. Elbette ki, szmz, byle bir basiret sahibi, yani: Mana gz

sahibi iindir.. Elbette ki, anadan doma gzszler, iaret ettiimiz hedefi

gremez; szmz anlayamaz.. Anadan doma kr tabirimiz, o kimseler

iindir ki: Nefsine kar bir irfan duygusuna kar bir irfan duygusuna sahip

deildir. Gerek manada asl kr, bu zmredir. Bir kimsenin ki, temelli

krl ve gzszl gitmemitir.. O bizim kelmmz nasl anlayabilir?

Sonra.. Anlattmzmana derinliine vsl olmak, onun iin deildir..

Ksaca diyelim: Btn bu konumalarmz Allah iledir..

Onun gayr ile.. onun gayr ile.. Ve mana gznden yana yoksun olanlara

deildir.. Btn bu incelikler, ok dikkat ister.. *** Ksa bir cmle: Her kim

anlatlan bu makama vsl olursa .. Kendisini bilir: Allahn gayr deildir..

*** Hlsa.. Btn hitabmz onadr ki: Bu yolda bir azmi, gayreti, ald bir

himmeti vardr.. Yani: Allah- Taly bilmek iin, nefsini bilmek yolunda

bir talebin sahibidir.. phesiz, vasfn anlattmz kimsenin kalbinde, bir

tuluat.. Bir dou vardr.. Yukarda anlatlan talep, onun kalbinde parlar..

bu talep, sonunda: yanan tutuan bir itiyak olur.. bu itiyak, doruca,

Allaha vsul yolundadr.. ki, bu vsuln ekli, daha nce anlatld..

Kalbinde, yanan bir nuru olmayan, maksatsz, itiyaksz.. Hatta, aksz,

sevgisiz biri ile bizim szlememiz yoktur.. *** Bu arada, yine bir soru ile

karlaabiliriz... Biri kar ve yle sorar: -Allah- Tal buyurdu ki: -

Gzler ona eriemez.. drk edemez.. Ama o, btn gzleri ihata eder..>>

(6/103) Halbuki, bunun aksini iddia ediyorsun?. Szndeki hakik mana

ne ola ki?. bu soru da, dier sorularn bazlar gibi, anlattmz manalar

anlalmadan soruldu.. Eer hakikaten sylediklerimiz anlalm olsayd;

bu soruya yer kalmazd.. Ksaca diyelim: bu

yet-i Kerime, tam bizim anlattmz manaya iaret etmektedir.. O

yet-i Kerimede iaret edilen asl mana udur: - Onu grecek, onu ihata

edip bakabilecek; ne bir gz vardr.. Ne de byle bir eye sahip olan

kimse.. nk varlkta ondan gayrs yoktur.. Ondan gayr bir varlk

olsayd; kendi gayrn grebilirdi.. bu manada, yalnz Allah- Tal

vardr; bakas yoktur.. phesiz Allah- Tal: - Buyurmakla, yle bir yabancnn olmadn anlatt.. Yani: Zatndan

bakas yoktur; dolaysyla idrak edecek kimse de yoktur.. Yani: Arada bir

yabanc bir varlk yoktur.. Yani: Bir idrak eden varsa.. O da, Allahtr..

Baka yoktur; ancak o vardr.. Zatn idrak eden odur: bakas deil..

Elbette gzleri, o idrak eder.. nk: gzler ancak onun varldr.. ***

ayet biri kar derse ki: Elbette onu gzler gremez.. nk gzler

sonradan yaratlmtr.. Byle yaratlm bir ey de, ezeli ve ebedi varl

gremez.. Sizin iddianz deil; bu doru olsa gerek.. Bu soru da bizi esas

manadan uzaklatrr.. Sonradan olma ve sonra yaratlma ne demektir?.

Biz btn bunlar daha nce anlattk.. Yukardaki sz, kendini bilmeyenin

bir szdr.. Daha nce de anlattmz gibi: Arada yabanc hibir ey

yoktur.. Gzler de yoktur. O vardr.. Varln; o, zat ile idrak eder. Fakat..

Bir idrak varl da dnlmeden.. Keza onun idrak iin bir ekil de

olmadan.. Hasl: O vardr; bakas yoktur.. *** Rabb, daima

Rabla anladm; Sonra da eksiz, phesiz kaldm.. Dahas, zat, zatm

oldu hak; Ne noksan, ne ayp hele bir bak.. Arada, ne terazi ne mizan;

Nefsim oldu gayba mazhar olan.. Ne zamn ki zm anladm, Hem de

katksz, ikisiz kaldm.. Mahbubun vaslna dahi erdim; Ne yaknlk, ne

uzaklk bildim... Feyz sahibinden ihsana erdim; Ne minnet, ne de alnma

grdm.. Nefsimden de olmadm uruna; Hibir libas da kalmad ona..

*** Szn sonuna geldik saylr. Ama daha bitmedi. Bu arada yine bir soru

ile karlaabiliriz.. Mesela, biri yle sorabilir: -imdi, sen btn bu

anlattklarnla, sabir bir varlk olarak, Allah Taly braktn.. Ve hereyi

de yok ettin.. Durum byle olunca.. Bu d gzle grdmz eyler

nedir?.. Bu sorunun cevabn gayet kolay verebiliriz.. Deriz ki: -

Sylediklerimiz, yazdklarmz, varlk olarak, Allah- Talnn gayrn

grmeyen iindir.. Biz szmz, sohpetimizi bylesi ile yaparz.. Ama, o

kimse ki, Allah- Taldan gayr bir varlk grr; onunla hibir iimiz

yoktur.. Hatta, bylesine verecek bir cevap bile yoktur. Hatta, yle bir

kimseye; bir soru da sormayz.. Sorusunu da nazara almayz..

Bu ekilde, yanl bir anlaya sahip olan kimse.. O, sadece, zahirde

grdn grr.. Baka bir ey gremez.. Hali anlatld gibi olana ne

gsterebiliriz?. Hasl- kelm: Her kim, anlattmz ekilde, zn

anlarsa.. Allahn gayrn gremez.. Nefsini bilmeyen, anlamayan kimse..

O da, Allah gremez.. Ksa bir cmle: -Her kap, iinde ne varsa, onu da

szdrr. Analtlan mana, hepten bir cmleye sabilir.. Ama biz,

anlatabilmek iin; mevzuu, atka atk.. Anlayan anlad.. Anlamayan iin

bunun birka mislini yazsak; yine faydas olmaz.. O kimse ki; znden bir

ey gremiyor; ona ne bir ey anlatlabilir.. Ne de o, bir eyi anlar ve idrk

eder.. Ama, bunun aksine; bir kimse ki, iten zl bir grg sahibidir.. te..

anlatlanlar o anlar ve idrk eder.. *** O kimse ki, anlatlan manada bir

vuslat haline ermitir.. Ona: Bir iaret yeter.. Vuslat ne eydir; bilmeyen

vsl olamaz.. retilmek, anlatlmakla, bir eye erdirelemez.. *** Sonra..

Bu iler, ikrar ve takrirle de olmaz.. Hatta, aklla da olmaz.. Ancak fazileti

tam, ermilii sabit bir zata teslimle olur.. bu zat, kendisine gelen gnl

hastalarna kar bir hazakat sahibi olmaldr. te.. hali byle olan bir zat;

saliki, nuru ile hidayete erdirebilir.. Ancak bunun himmeti ile salik yetiir..

Allah- Tal, teslim olan salikin vasln dilerse.. Vasfn ksaca

anlattmz zat, iyi bir delil olabilir.. Allah- Taldan baar dileriz.. Ta

ki, sevip holandn bize iletsin.. Szde.. ite.. ilimde.. nurda.. hidayette..

Btn bu ilerde, ondan baar dileriz.. nk o, her eye kadirdir..

Dualara icabet onun hakkdr.. *** Allah- Tal; efendimiz, Muhammede

salt eylesin.. ki o, bize bir mjdecidir.. Yanltan sakndrandr.. Keza

onun line de, ashabna da ; Allah- Taldan salt dileriz. nk bunlar,

deerli ilimlerin sahibidir...