İş Sağlığı ve Güvenliği

Öğr. Gör. İbrahim BARAN

Dicle Üniversitesi Çüngüş Mehmet Adıgüzel Meslek Yüksekokulu

İş Sağlığı ve Güvenliği

Genel Kurallar Önce sağlığınızı ve güvenliğinizi düşünün. Amirlerinizin size verdiği yazılı-sözlü talimatlara ve eğitimlere göre çalışın. Duyuru panolarında ve duvarda asılı iş güvenliği kurallarını ve uyarılarını dikkatli

okuyun ve uygulayın. Kendi işinizden başka bir işe karışmayın. İşinizi doğru yapın ve kullandığınız ekipmanlara zarar vermeyin. Çalışmakta olan ekipmanlara asla müdahale etmeyin. Ekipmanların koruyucu donanımlarını keyfi olarak yerlerinden çıkarmayın. Arızalı ekipmanları kullanmayın ve bunları amirlerinize bildirin. Toz, gaz, duman ve benzeri tehlikeli ve zararlı madde çıkaran işleri yaparken

davlumbaz, aspirasyon, havalandırma ve benzeri tertibatı çalıştırın ve kullanın. Çalışırken size verilen baret, maske, emniyet kemeri ve eldiven gibi kişisel

koruyucuları mutlaka kullanın. İş bitiminden sonra kişisel koruyucuları muhafaza altına alın.

Öğr. Gör. İbrahim BARANDicle Üniversitesi Çüngüş Mehmet Adıgüzel Meslek Yüksekokulu

Genel Kurallar Davranışlarınızdan dolayı başkalarına zarar vermeyin. İş yerinde şakalaşmayın. İzinli işlerde, gerekli izinleri aldıktan sonra işe başlayın. Gördüğünüz önemli bir tehlikeyi, yangını veya iş kazasını derhal amirinize bildirin. İş yerinizden izinsiz ayrılmayın. Sigara içilmesi yasaklanan yerlerde sigara içmeyin, ateş yakmayın ve çıplak alevli

ekipman kullanmayın. Girilmesi yasaklanan yerlere asla girmeyin. İş yerine alkollü gelmeyin. Yangın söndürücü ve acil çıkış kapılarının önünü her zaman boş tutun ve bu tür

yerlere malzeme bırakmayın. Yangın söndürücü ve ilk yardım malzemesi gibi donanımların yerlerini

değiştirmeyin. Merdivenlerden inip çıkarken bir elinizle korkuluğu tutun. Başka bir şirkete ait iş yerinde taşeron olarak çalışırken o şirkete ait kurallara uyun.


Genel Kurallar İş yerlerinde kolye, yüzük, saat ve benzeri takılar kullanmamaya özen gösterin. Her zaman çevrenizi düzenli ve temiz tutun. Yere yağ ve benzeri bir madde döküldüğünde kaymayı ve kirlenmeyi önlemek için

derhal temizleyin.


Elektrik İşlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği


Elektrik İşleriOrta Gerilimde (OG) İş Sağlığı ve Güvenliği OG tesislerinin kapısı kilitli tutulmalı, ilgisiz kişilerin girişi engellenmeli ve

kapısına giriş yasağını bildiren ikaz levhası asılmalıdır. OG tesislerine görevlilerin dışında kimse girmemeli. Zorunlu hallerden başka kişilerin girmesi gerekiyorsa, bu kişiler görevli bir

elemanın kontrolünde ve gerekli kişisel koruyucuları kullanma şartı ile girebilmeli. OG tesislerinde gerilim altında bakım, onarım ve benzeri çalışmalar yapılmamalı. Bu tür çalışmalarda aşağıdaki işlemleri takiben yapılmalı.

- Çalışılacak teçhizatı gerilimsiz bırakmak için önce kesicileri, sonra ayırıcıları açın.

- Kesici ve ayırıcıların her fazının teker teker açık olduğunu gözle ve uygun araçlarla kontrol edin.

- Tesisin güvenlik altına alınması amacıyla, kesme cihazları ile kumanda tertibatı üzerine “DİKKAT ÇALIŞMA VAR” ve benzeri güvenlik kartlarını ve uyarı levhalarını asın.

- Çalışma yerini, gerektiğinde flama, bariyer, levha ve benzeri işaretlerle sınırlayın.


Elektrik İşleriOrta Gerilimde (OG) İş Sağlığı ve Güvenliği

- OG ıstakası ile kontrol ederek, iletkenlerin her birinin üzerinde gerilim bulunup

bulunmadığından emin olun.

- Gerilim yokluğundan emin olduğunuzda, topraklama ve kısa devre işlemlerini yapın.

- Çalışma süresince topraklama ve kısa devreyi kaldırmayın.

- Topraklama ve kısa devre işlemlerinde yalıtkan eldiven, baret, yalıtkan ayakkabı,

yalıtkan halı veya yalıtkan tabure ve yalıtkan ıstaka kullanın.

Kısa devre ve topraklama kaldırılmadan teçhizat gerilim altına alınmalı.

Çalışma bittikten sonra gerekli güvenlik önlemleri kaldırılmalı, asılan kartlar ve levhalar

toplanmalı, korunma kapıları kapatılmalı ve en son enerji verilmeli.

Ayırıcı manevralarında da yukarıda daha önceden belirtilen koruyucular kullanılmalı.

OG uygulanmış iletkenlere yalıtkan eldiven ile dokunulmamalı.


Elektrik İşleriOrta Gerilimde (OG) İş Sağlığı ve Güvenliği

Yüksek gerilim sigortaları, ancak ayırıcısı açılıp gerilimi kesildikten ve sigortanın her

iki tarafında gerilim bulunmadığı kontrol edildikten ve kısa devre ve topraklama

tedbiri alındıktan sonra değiştirilmeli.

OG odasında aşağıdaki ekipmanlar bulundurulmalı:

- OG sehpası

- OG eldiveni

- OG ıstakası

- OG pense

- OG çizme

- OG kesicilere müdahale edebilmek için gerekli aletler

- Kesici arabası

- “Dikkat Çalışma Var” levhaları

- OG Neon lamba

Öğr. Gör. İbrahim BARAN


Elektrik İşleriAlçak Gerilimde (AG) İş Sağlığı ve Güvenliği

AG’li tesislerde yapılacak işlere başlamadan önce gerilim kesilmelidir. Teknik bir

zorunluluk olmadıkça gerilim altında elektrik onarımı yapılmamalıdır.

Gerilim altında çalışılacaksa;

- Çalışmalar mümkünse yalıtkan malzemeler üzerinde yapılmalı

- Yalıtkan eldiven ve sapı yalıtkan aletler kullanılmalı

- Baret, yalıtkan altlıklı iş ayakkabısı ve iş elbisesi giyilmeli Akımı kesen şalter veya anahtarlarda kilit sistemi olmalı veya üzerlerine çalışma

yapıldığını gösteren uyarı levhası asılmalı Temasın mümkün olabileceği yere yerlerde, çıplak iletkenler üzerine yalıtkan kılıf

geçirilmeli Bir AG sistem ve cihazının sigortalarını değiştirmeden önce mümkünse cihaz veya

sistem gerilim dışı bırakılmalı ve gerilimin olmadığı kontrol edilmeli Buşonlu ve bıçaklı tip AG sigortaları tel sarılarak yeniden kullanılmamalı


Elektrik İşleriAlçak Gerilimde (AG) İş Sağlığı ve Güvenliği AG şalterlerini açıp kapatırken yanmaya dayanıklı iş eldiveni ve göz koruyucusu

kullanılmalı Akım ölçü trafoları servisteyken sekonder devrelerin açık kalmaması için gerekli

önlemler alınmalı Gerilim ölçü trafolarının sekonderleri, bağlı herhangi bir alet yoksa uçları açık

bırakılmamalı Aydınlatma lambalarının değiştirilmesi, gerilim kesilerek yapılmalı Üzerinde YG ve AG bulunan müşterek direklerde çalışma yapılacağı zaman her iki

gerilimde kesilmeli Sac malzemeden yapılmış ana tevzi tablolarının ön ve arkasındaki çalışma alanları

elektrik akımını geçirmeyen yalıtkan bir malzeme ile kaplanmış olmalı Şantiyelerde topraklama olmayan ve/veya kaçak akım rölesi bulunmayan panolar

kullanılmalı Enerji kesme verme işlerinde ekip en az 3 kişi olmalı ve ekip tamamlanmadan

çalışma kesinlikle başlamamalı, 3. kişi enerji kesme noktasında bulunmalı ve net bir iletişim sağlanmadan iş başlanılmamalı.Öğr. Gör. İbrahim BARAN



Arıza yada talep halinde keşif için ilgili yere gidildiğinde, gidilen yer tekink ve

güvenli çalışmaya imkan vermiyorsa durum amirine bildirilmeli ve şartlar normale

dönene kadar işe başlanmamalı

Projesi olmayan yeni iş yapılmamalı, projesi olmayan kablo çekilmemeli

İlgili standartlara ve yönetmeliklere uymayan sistem veya tesisata müdahale

edilmemeli ve enerji verilmesi talebi yerine getirilmeli

Asma tavan içerisinde kesinlikle yürünmemeli ve çalışmalar asma tavan plakası

açılarak yapılmalı, müdahale noktasındaki personel ile ekibindeki diğer personel

birbirlerini görecek şekilde çalışmalı, çalışmalarda gerekli tüm kişisel koruyucuların

yanı sıra, gerektiğinde baret üzeri aydınlatma da kullanılmalı

Tavan arasında yürünmesi zorunlu olan işlerde ilgili amir bilgilendirilerek

aşağıdaki ilave tedbirlerin alınmasını takiben çalışmaya başlanılmalı

- Müdahale edilecek bölgede enerji bulunmamalı



- Çalışılacak hattın enerjisi kesilmeli

- Çalışılacak yerde gerekli aydınlık düzeyi sağlanmalı

- Çalışma esnasında kablo ve kablo tavaları üzerine basılmamasına özen gösterilmeli

- Çalışmalar esnasında personel sabit olarak çalışmadığı hallerde, izoleli eldiven kullanılmalı

Hat üzerinde enerji olup olmadığının kontrolünde, sadece kontrol kalemi değil, faz kalemine kullanılmalı


Elektrik İşleriTrafo Çalışmalarında İş Güvenliği ve Sağlığı

Direk tipi güç trafolarında yapılacak çalışma türü ne olursa olsun, gerilim önce

AG’den sonra OG’den kesilmeli

Gerilim kontrolü yapılarak gerilim olmadığı görüldükten sonra topraklama ve kısa

devre işlemi yapılarak çalışmaya başlanmalı

Trafolarda enerji kesme işlemi, AG tarafından başlamak üzere, önce kesme sonra

OG tarafından ayırma cihazları açılarak yapılmalı ve üzerine “dikkat çalışma var”

levhası asılmalı, ayrıca şalterler uzaktan kumanda edilebilir tip ise “Durum Şalteri”

yakın konuma alınmalı

Yağ seviyesinin kontrolünde kibrit ve benzeri çıplak alevli aydınlatma araçları

kullanılmalı

Trafoların yağ depolanan tanklarında herhangi bir nedenle araştırma yapmak

gerektiğinde gerekli güvenlik önlemleri alınmadan (yağın boşaltılması, tank içindeki

havanın sirküle edilmesi, gaz maskesi takılması vb.) çalışma yapılmamalı


Elektrik İşleriAkü Odalarında İş Güvenliği ve Sağlığı

Akümülatör odalarında sigara içilmemeli, kibrit veya çakmak çakılmamalı ve

benzeri alevli araçlar bulundurulmamalı.

Akümülatör bakımlarında lastik eldiven, lastik önlük, lastik çizme ve koruyucu

gözlük kullanılmalı.

Akümülatör bataryaları için asit hazırlanırken hiçbir zaman asit üzerine su ilave

edilmemeli (Su üzerine asit ilave edilir).


Elektrik İşleriJeneratör Çalışmalarında İş Güvenliği ve Sağlığı

İş elbiseleri dizel jeneratörün çalışan ve hareketli kısımlarına girecek veya takılacak

biçimde bol ve yırtık olmamalıdır.

Dizel jeneratör çalışırken;

- Kulaklık takmadan odaya girilmemeli

- Sistem elemanlarından herhangi biri sökülüp takılmamalı

- Radyatör kapağı açılarak su seviyesi kontrol edilmeli

- Egzoz çıkış borularına el ile temas edilmemeli

- Yağ tahliye vanası ve kapağı kesinlikle açılmamalı

- Elektrikli ön ısıtıcı ve su devresi üzerinde çalışma yapılmamalı

- Birden fazla jeneratör var ise bakıma alınan jeneratör gurubuna mutlaka çalışma

var levhası asılmalı


Elektrik İşleriİletken Çalışmalarında İş Güvenliği ve Sağlığı

İşyerlerinde, sürekli olarak taşınabilir veya çekilebilir iletkenler kullanılmamalı, bu

tür iletkenler sadece geçici işlerde kullanılmalı

Seyyar iletkenler, dayanıklı bir malzeme ile kaplanmış olmalı, gerektiğinde

bunların eğilip bükülebilen metal ile dayanıklılığı artırılmalı

Taşınabilir iletkenler mutlaka topraklı prize takılmalı

Seyyar iletkenler, kullanılmadığı zamanlarda prize takılı ve yere serili halde

bırakılmamalı

Seyyar iletkenlere zorunlu olmadıkça ekleme yapılmamalı, şantiyelerde, açık sahada

ve ıslak zeminlerde ekli kablo kesinlikle kullanılmamalı

İnşaat şantiyelerinde kullanılan fiş, anahtar ve priz gibi gereçler suya karşı

korunmalı

İnşaat şantiyelerinde ve açık alanlarda yapılan işlerde elektrik tabloları kapalı tipte

ve kilitli olmalı, dış etkilere karşı korunmalıÖğr. Gör. İbrahim BARAN


Elektrik İşleriİletken Çalışmalarında İş Güvenliği ve Sağlığı

Seyyar kablolar, şantiye ortamında ezilme ve dış darbelere karşı korunmalı,

mekanik etkilerin fazla olduğu yerlerde askı sistemi kurulmalı


Yapı İşlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği


Yapı İşleriGenel Önlemler Yapı alanı içerisinde baretsiz ve iş ayakkabısız kesinlikle dolaşılmamalı ve çalışılmamalı Zorunluluk olmadıkça, yapı işleri gündüz yapılmalı Karanlıkta veya gece çalışması gerekli yada zorunlu ise, çalışma yeri ve geçitleri

yeterince ve uygun şekilde aydınlatılmalı

Yapı alanı içindeki tehlikeli kısımlar, açıkça sınırlandırılmalı ve buralara görünür biçimde

yazılmış uyarı levhaları konulmalı ve geceleri aydınlatılmalı İnşaat süresince, sivri uçlu veya keskin kenarlı malzeme ve atıklar gelişi güzel atılmamalı

ve ortalarda bulundurulmamalı İşletme her türlü malzeme istifi, işletmedeki trafği aksatmayacak, yangın çalışmalarına

engel olmayacak, çalışanları tehlikeye düşürmeyecek şekilde uygun yerlere yapılmalı Her türlü araç, kendisine ayrılan park yerlerinde bulundurulmalı İnşa edilmekte olan binalardaki kat taban boşlukları, ebadı büyükse etrafına düşmelere

karşı uygun korkuluk yapılmalı, küçük ise üstü sağlam malzeme ile kapatılmalı


Yapı İşleriGenel Önlemler

Merdiven ve merdiven sahanlıklarının etrafına düşmelere karşı uygun geçici

korkuluklar yapılmalı

Cam, sac ve çimento harçlı levhalardan yapılmış veya eskimiş, yıpranmış ve

dayanıklılığı azalmış çatılarda çatı merdiveni kullanılmalı ve buralarda tam güvenlik

sağlanmadıkça çalışma yapılmamalı. Böyle yerlerde çalışan personel, gergin yatay

can halatlarına takılı paraşüt tipi emniyet kemeri kullanmalı


Yapı İşleriKazı İşlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği

Kazıdan önce enerji hatlarının enerjileri mutlaka kesilmeli

Kazı işlerinin yapılacağı yerlerde elektrik kabloları, gaz ve su boruları, kanalizasyon

ve benzeri tesisatın bulunup bulunmadığı önceden belirlenmeli ve gerekli önlemler

alınmalı

Kazı sırasında zehirli yada boğucu gazların bulunduğu anlaşılırsa, derhal tehlikeli

yerden uzaklaşılmalı, gaz çıkışı önlenmeli, biriken gaz boşaltılmadıkça

çalışılmamalı, zorunlu hallerde temiz hava takviyeli solunum maskesi kullanılmalı

Kazı işleri, yukarıdan aşağıya doğru toprağın dayanılıklığı ile orantılı bir eğim

verilerek yapılmalı

Eğimsiz yapılmak zorunda olan 1.5 m’den daha yüksek kazılarda yan yüzler uygun

şekilde desteklenmek suretiyle tahkim olunmalı, kalas başları kazı üst kenarında 20

cm yukarıya uzatılmalı, ayrıca bu tip kazılarda güvenli iniş ve çıkış sağlayacak

merdiven kullanılmalı


Yapı İşleriKazı İşlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği

Derin kuyu ve lağım çukurlarında yapılacak çalışmalarda emniyet kemeri, baret,

lastik çizme, iş eldiveni ve gerektiğinde temiz hava takviyeli solunum maskesi

kullanılmalı

Çeşitli gazların hava ile patlayıcı bir karışım meydana getirebileceği yer altı

işlerinde, açık alevli lamba ve cihazlar kullanılmamalı, buralarda kapalı tip seyyar

aydınlatma lambası kullanılmalı


Yapı İşleriKalıp Yapım ve Söküm İşlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği

Kalıp yapım ve söküm işlerinde baret mutlaka giyilmeli

Düşme yada kayma tehlikesi bulunan yerlerdeki çalışmalarda mutlaka paraşüt tipi

emniyet kemeri kullanılmalı

Kalıbı alınacak kısmın önce çaprazları ve kolonları alınmalı

Sökme işi en çok iki aksın dikmeleri alınarak ve yavaş yavaş yapılmalı

Sökme işinde çalışanlar dikmelere tırmanmamalı, sıpa ve ya iş iskelelerinden

yararlanmalı

Sökülen kalıp malzemeleri uygun şekilde istiflenmeli, aşağıya gelişi güzel

atılmamalı, indirilmeleri gerekiyorsa vinç kullanılmalı

Söküm sahasına başka işçilerin girmesi engellenmeli


Yapı İşleriYıkım İşlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği

Yıkımdan önce yapının içindeki ve etrafındaki doğalgaz, su, elektrik vb. bağlantılar

kesilmeli

Yıkım işleri, sorumlu ve yetkili bir teknik elemanın denetiminde yapılmalı

Yıkım sırasında su ve elektriğin kullanılması gerekiyorsa, bunlar yapı dışında özel

koruyucular içine alınmalı

Yıkım sırasında çıkan taş, tuğla, demir ve moloz gibi artıklar kat döşemelerine

yığılmamalı; bunlar kattan kata veya yere güvenlik önlemleri aldıktan sonra atılmalı

Yıkım sırasında çıkan kiremit tuğla ve benzeri malzemelerin yere indirilmesinde

kullanılan olukların üstleri kapatılmamalı ve çalışma sırasında bırakılan malzeme

oluktan alınmadıkça başka malzeme bırakılmamalı

Altında veya etrafında bulunan kişilerin güvenliği sağlanmadıkça yıkılacak kısım

duvar ve döşemeleri kitle halinde yıkılmamalı



Duvarın döşemeye oturduğu kısımda veya herhangi bir yüksekliğinde şerit gibi

oyuk açmak ve sonra duvarı iple üstten çekmek ve ittirmek suretiyle yıkım

yapılmalı

Yıkılacak kısmın etrafında yapı yüksekliğinin en az iki katına eşit güvenlik güvenlik

alanı bırakılmalı ve bu alan korkulukla çevrilmeli

Yıkılacak kısımlar yıkılmadan önce ve yıkım sırasında bol su ile ıslatılmalı, toz

kalkmaması için gerekli önlemler alınmalı ve tozuşma halinde toz maskesi

kullanılmalı

Boş alan bulunamaması gibi zorunlu nedenlerle bu hususun yerine getirilememesi

halinde, yıkım sırasında fırlayacak parçaların etrafa zarar vermemesi için, yapı etrafı

gerekli yükseklik ve dayanıklılıkta bir perde ile çevrilmeli

Elle yıkılacak duvarlar içi kurulacak iç kısım iskeleleri yerden en az 4 m yükseklikte

yapılmalı



Binalardaki merdivenler ve bunların dayanakları en son yıkılmalı

Cam e ayna gibi kırıldığında tehlikeli olabilecek kısımlar, yıkıma başlamadan önce

sökülüp uygun yerlere taşınmalı


İskele İşleriGenel Önlemler

İskeleler, sadece sorumlu ve yetkili teknik elemanın denetimi altında, tecrübeli

iskelecilere kurdurulmalı ve sökülmeli

Dış iskeleler kurulduktan sonra iyice kontrol edilerek sağlam olduğu tespit

edildikten ve imzalı teslim belgesi düzenlendikten sonra kullanıma alınmalı

İskeleler, yetkili biri tarafından her hafta kontrol edilmeli ve kaydedilmeli

İskelelerin taşıyabileceği azami yük ikaz levhalarında belirtilmeli ve iskelenin

görünür yerine asılmalı, bu miktarın üzerinde yükleme yapılmamalı

İskele yakınında vinç ve benzeri ekipman kullanılması halinde, yüklerin iskeleye

takılarak iskelelerin yıkılmasını engelleyecek önlemler alınmalı

İskeleler üzerine güvenli geçişi engelleyecek malzeme ve malzeme artığı

konulmamalı

İskeleler üzerinde koşmak, zıplamak ve şakalaşmak kesinlikle olmamalı


İskele İşleriGenel Önlemler

İskelelerde mutlaka ara ve üst korkuluk olmak üzere iki adet korkuluk bulunmalı,

alt korkuluk yerden 53 cm, üst korkuluk yerden 106 cm yükseklikte olmalı

İskele katlarından alet ve malzemelerin düşmesini önlemek üzere, döşeme dış

kısmına 15 cm yüksekliğinde bir eteklik konulmalı

İskelelerde iki dikme arası, yük taşıyan iskelelerde 240 cm’den, yük taşımayan

iskelelerde 300 cm’den fazla olmamalı

İskelelerde köprü vazifesi görecek geçitler 60 cm’den dar olmamalı, ayrıca

korkulukları da bulunmalı

İskelelerde güvenli bir şekilde çıkış ve inişi sağlayacak uygun ve sağlam

merdivenler olmalı

İskele üzerinde çalışanlar mutlaka emniyet kemeri kullanmalı ve kemer kancalarını

sağlam yerlere takmalı


Documents

İş Sağlığı ve Güvenliği