İŞ SIRALAMA VE ÇİZELGELEME

Ar. Gör. PELİN ALCAN

Bu resim, Cengiz Pak’ ın sitesinden ve sunumundan alınmıştır.cengizpak.com.tr

İş Sıralama ve Çizelgeleme Nedir?

• Bir dizi işin, belirli bir özelliğe göre sıraya dizilme işlemidir.

• Çizelgeleme ise, belirli bir takım işleri yapmak için “hangi kaynak”ların, “ne zaman” ve “nasıl” kullanılacaklarının tespit edilmesi işlemidir.

• Yani, “belirli” ürün veya hizmetleri meydana getirmek için, gerekli olan faaliyetler bütünüdür.

İş Sıralama Nedir ?

• Bir tezgah veya iş merkezinde işlem görmesi gereken birden fazla sayıda işin “hangi sıra” ile işlem göreceğinin listesidir.

• Yapılan sıra bir performans kriteri veya kuralına göre değerlendirilir, örneğin ilk gelen ilk işlem görür veya en acil olan ilk işlem görür gibi kurallar olabilir.

• Örneğin bir lokantaya giren müşterilerin geliş sırasına göre hizmet almaları normaldir ama bir hastaneye gelen kişiler için önce gelmiş olma kuralının çiğnenmesi şaşırtıcı olmaz.

Çizelgelemenin “en” temel amaçları nelerdir?

• Üretim olanaklarının en “etkin” biçimde kullanılması.

• Müşteri taleplerine olabildiğince “çabuk” cevap verilmesi.

• İşlerin, teslim tarihlerinde gecikmeye neden olunmadan tamamlanması.

• Yarı mamul envanterinin en küçüklenmesi. • Fazla mesai çalışmalarının en küçüklenmesi

(M. Tanyaş)

Atölye Tipi(Job-Shop) ve Akış Tipi (Flow- Shop) Nedir?

• Atölye tipi üretim: Operasyonların gerektirdiği ustalık derecesi göreceli olarak yüksek ve akışlar karmaşıktır.

• Her işin farklı bir rotaya sahip olduğu, bazı işlerin aynı makinede birden fazla kez işlendiği bir sistemdir.

Atölye Tipi(Job-Shop)

Atölye Tipi(Job-Shop)

Akış Tipi (Flow- Shop)

• Her işin aynı üretim rotasına sahip olduğu, yani bütün işlerin aynı sırada işlem gördüğü, bir dizi makineden oluşan üretim sistemidir.

Job-Shop ve Flow-Shop

KABULLER…

• Sıralama problemlerinin yapısı gereği pek çok kabuller yapılmaktadır.

• Bu kabullerden bazıları şunlardır:

KABULLER…

• 1. Her iş bir varlıktır, • 2. Kesinti yoktur, • 3. Her makineden bir adet olmak üzere her

bir işin m sayıda belirli operasyonları vardır,• 4. Erteleme yoktur, • 5. İşlem zamanları sıralamadan bağımsızdır,• 6. İşlem sırasında ara stoklara müsaade

edilir, • 7. Her tip makineden sadece bir tane vardır,

KABULLER…

• 8. Makineler işsiz (boş) olabilir, • 9. Hiç bir makine aynı anda birden fazla

bir iş yapamaz, • 10. Makineler hiçbir zaman bozulmaz ve

sıralama periyodu boyunca hazırdır, • 11. Teknolojik kısıtlar önceden biliniyor

ve sabittir,• 12. Hiç bir rastgelelik yoktur.

Kısıtlar• Bu noktada iş sıralamada iki önemli kısıt

devreye girmektedir. Bunlar şöyle sıralanmaktadır:

• a) Öncelik Kısıtı: Bir işin yapılabilmesi için o işten önceki işlerin mutlaka yapılması gerekliliğidir.

• b) Teknolojik Kısıt: O işin teknolojik nedenlerden dolayı yapılabilmesi özelliğidir.

• İş görenler makinelerin onlara sağladıkları teknolojik koşullar ile ancak o işi yapabilmektedir.

Çalışma Ölçütleri • di = Teslim zamanı. Bir işin

başlangıcından, bitip müşteriye teslim edilmesine kadar geçen zaman.

• Pji = j makinesinde i işinin işlem zamanı.

• Wik = Ji işinin, k’ ıncı işlemden önce geçen bekleme zamanıdır.

• Ci = Tamamlanma zamanı. ( )1

( )mi i ik ij kkC r W P

Çalışma Ölçütleri • ri = Hazırlık zamanı.• Fi = Akış zamanı. Fi = Ci – ri

• ai = Ji işi için müsaade edilen zaman. Hazırlık zamanı ile, işin söz verilen teslim zamanı arasında geçen süredir.

• Li = Ci ‘ nin gecikme zamanıdır. Li = Ci –di

• Ti = Ji işinin gecikmesi. Ti = max {Li,0}

Çalışma Ölçütleri • Ei = Ji işinin erken bitirilmesi.

Ei = max {-Li,0} • Xmax = İşlerin maksimumu.• Nw(t) = t anında işlenmeye hazır

olmayan veya makineler arasında bekleyen işlerin sayısı.

• Np(t) = t anında işlenmekte olan iş sayısı.

• Nu(t) = t anında tamamlanacak olan iş sayısı.

Çalışma Ölçütleri • Nw(t) + Np(t) + Nu(t) = n• Nw(t) + Np(t) = Nu(t)• Nu(0) = n• Nu(Cmax) = 0• Tek makine = 1• Paralel benzer makine = Pm• Farklı hızlarda paralel makine = Qm

Çalışma Ölçütleri • Birbirine paralel ilişkisiz makineler =

Rm• Flow shop = Fm• Esnek Flow Shop = FFs• Open Shop = Om• Job Shop = Jm• Set-Up zamanına bağlı sıralama =

Sijk• Alıkoyma = prmp

Esnek Flow Shop = FFs(Flexible Flow Shop)

Çalışma Ölçütleri • Öncelik zorlama = prec• Bozulma = brkdown• Seçilebilir makine kısıtlamaları = Mj• Yer değiştirme = prmu• Önleme = block• Bekleme yok = nwt• Yeniden dolaşım = recr