simler (Adlar)

Varlklar ve kavramlar karlayan szcklere isim denir.

iekleri vazoya yerletirdim.

Bu cmlede iek, vazo szckleri birer varl karlad iin addr.

Hzn ve sevin bir arada yaanr burada.

Bu cmlede hzn, sevin szckleri birer kavram karlad iin

addr.

Adlar eitli ynlerden inceleyebiliriz:

A) Varlklara Verililerine Gre Adlar

Tr (cins) Ad: Ayn trden varlklar karlayan szcklerdir.

ehir, lke, dil, nehir, kitap, insan

zel Ad: Bir tr iinde sadece tek bir varl karlayan szcklerdir.

Ankara, Trkiye, ngilizce, Kzlrmak, alkuu, Ahmet

Eyll, edebiyatmzda ilk psikolojik romandr.

Bu cmlede roman szc, bir yaznsal tr karlad iin tr

ad; Eyll ise roman trnn iinde tek olan bir yapt karlad iin

zel addr.

ehirlerimiz iinde stanbulun ayr bir nemi vardr.

Bu cmlede ehir szc, bir yerleim birimini karlad iin tr

ad; stanbul ise yerleim birimleri iinde tek olan bir ehri

karlad iin zel addr.

Not: Gne, ay, dnya szckleri, astronomi, corafya terimi olarak

kullanldnda zel addr. Dier kullanmlarda ise tr addr.

Mars, Dnyaya gre Gnee daha yakndr.

Bu cmlede Dnya ve Gne szckleri terim olarak

kullanldndan zel addr.

O kazadan sonra dnyas karard.

Doktor, gnete fazla kalmamasn istedi.

Bu cmlelerde dnya ve gne szckleri tr addr.

Baz tr adlar, zel ad olarak kullanlabilir.

Deniz, bugn masmaviydi, (tr ad)

Deniz, arkadalaryla maa gidecek, (zel ad)

B) Varlklarn Saylarna Gre Adlar

Tekil Ad: Sayca bir varl karlayan adlardr.

aa, bulut, sevgi, mevsim

oul Ad: Sayca birden fazla varl karlayan adlardr. oul ad,

tekil adlara oul eki (-ler, -lar) getirilerek yaplr.

aalar, bulutlar, sevgiler, mevsimler

Topluluk Ad: oul eki almadan, birden fazla varln bir araya

gelerek oluturduu gruplar karlayan adlara denir.

ordu, halk, sr, kurul, takm, komisyon

Bir yazar, toplumun sorunlarna srt eviremez.

Bu cmlede yazar szc, sayca bir varl karlad iin, tekil

ad; sorunlar szc, -ler, -lar oul ekini alarak birden fazla

kavram karlad iin, oul ad; toplum szc, bir arada

yaayan insanlardan oluan grubu karlad iin, topluluk addr.

Not: Baz adlar, topluluk ad olarak kullanlabildii gibi, tekil ad olarak

da kullanlabilir. Bunlar ayrt etmek gerekir.

Meclis, yeni dnem iin yarn toplanacak. (grup, topluluk)

Meclis, yarn boyanacak. (mekan, tekil)

C) Varlklarn Oluuna Gre Adlar

Somut Ad: Be duyudan en az birisiyle hissedebildiimiz varlklar

karlayan szcklerdir.

iek, aa, bulut, ses, hava, koku, rzgr

Soyut Ad: Be duyuyla hissedemediimiz; ama var olduklarn

kabullendiimiz kavramlar karlayan szcklerdir.

mutluluk, sevgi, akl, ruh, melek, heyecan, korku

Her yazar, sevinlerini, zntlerini insanlarla paylamak iin yapt

ortaya koyar.

Bu cmlede insan ve yapt szckleri, be duyudan en az biriyle

varlklar hissedilebildii iin somut ad; sevin ve znt

szckleri, be duyudan hibiriyle varlklar hisse- dilemedii iin

soyut addr.

Not: Somut anlaml bir szck, anlam genilemesi yoluyla soyut

anlam kazanabilir.

Aacn glgesinde dinlendik.

O, her zaman babasnn glgesinde kald.

Birinci cmledeki glge szcnn somut anlaml bir ad olduunu

gryoruz. kinci cmledeki glge szc ikinci planda kalnan bir

durumu karlad iin soyut anlaml bir addr.

rnek 1:

Artk szc aadaki cmlelerin hangisinde ad olarak

kullanlmtr?

A) Yemek hazr, artk sofraya oturabiliriz.

B) O bardaktaki artk suyu dkebilirsin.

C) Yemek artklarn deerlendirmemiz gerekir.

D) Havalar snd, artk kar yamaz.

E) Sus artk, biraz da beni dinle!

(1995-SS)

zm:

Cmleleri incelediimizde artk szcnn C seeneinde

yemein kalan ksmnn ad olarak kullanldn; A, D ve E

seeneinde eylemi zaman ynnden belirttii iin belirte olarak

kullanldn, B seeneinde ise suyun niteliini bildirdiinden sfat

olarak kullanldn gryoruz.

Cevap C

rnek 2:

Aadaki cmlelerin hangisindeki alt izili szck, szck tr

bakmndan tekilerden farkldr?

A) Yeni bir kitaplk almas gerekli.

B) Bugnlerde sende bir durgunluk var.

C) Ar iittii iin kulaklk kullanyor.

D) Yalnzlk en korktuu eydi.

E) Klk odun ve kmrn yazdan ald.

(1988 YS)

zm:

Bu cmlede alt izili szckleri incelediimizde, kitaplk ve

kulaklk szcklerinin birer varl karlad iin; durgunluk ve

yalnzlk szcklerinin birer kavram karlad iin ad grevinde

kullanldn gryoruz. E seeneinde geen klk szc ise,

bir varlk ya da kavram karlamad iin tekilerden farkl bir

grevde kullanlmtr.

Cevap E