simler (Adlar)
Varlklar ve kavramlar karlayan szcklere isim denir.
iekleri vazoya yerletirdim.
Bu cmlede iek, vazo szckleri birer varl karlad iin addr.
Hzn ve sevin bir arada yaanr burada.
Bu cmlede hzn, sevin szckleri birer kavram karlad iin
addr.
Adlar eitli ynlerden inceleyebiliriz:
A) Varlklara Verililerine Gre Adlar
Tr (cins) Ad: Ayn trden varlklar karlayan szcklerdir.
ehir, lke, dil, nehir, kitap, insan
zel Ad: Bir tr iinde sadece tek bir varl karlayan szcklerdir.
Ankara, Trkiye, ngilizce, Kzlrmak, alkuu, Ahmet
Eyll, edebiyatmzda ilk psikolojik romandr.
Bu cmlede roman szc, bir yaznsal tr karlad iin tr
ad; Eyll ise roman trnn iinde tek olan bir yapt karlad iin
zel addr.
ehirlerimiz iinde stanbulun ayr bir nemi vardr.
Bu cmlede ehir szc, bir yerleim birimini karlad iin tr
ad; stanbul ise yerleim birimleri iinde tek olan bir ehri
karlad iin zel addr.
Not: Gne, ay, dnya szckleri, astronomi, corafya terimi olarak
kullanldnda zel addr. Dier kullanmlarda ise tr addr.
Mars, Dnyaya gre Gnee daha yakndr.
Bu cmlede Dnya ve Gne szckleri terim olarak
kullanldndan zel addr.
O kazadan sonra dnyas karard.
Doktor, gnete fazla kalmamasn istedi.
Bu cmlelerde dnya ve gne szckleri tr addr.
Baz tr adlar, zel ad olarak kullanlabilir.
Deniz, bugn masmaviydi, (tr ad)
Deniz, arkadalaryla maa gidecek, (zel ad)
B) Varlklarn Saylarna Gre Adlar
Tekil Ad: Sayca bir varl karlayan adlardr.
aa, bulut, sevgi, mevsim
oul Ad: Sayca birden fazla varl karlayan adlardr. oul ad,
tekil adlara oul eki (-ler, -lar) getirilerek yaplr.
aalar, bulutlar, sevgiler, mevsimler
Topluluk Ad: oul eki almadan, birden fazla varln bir araya
gelerek oluturduu gruplar karlayan adlara denir.
ordu, halk, sr, kurul, takm, komisyon
Bir yazar, toplumun sorunlarna srt eviremez.
Bu cmlede yazar szc, sayca bir varl karlad iin, tekil
ad; sorunlar szc, -ler, -lar oul ekini alarak birden fazla
kavram karlad iin, oul ad; toplum szc, bir arada
yaayan insanlardan oluan grubu karlad iin, topluluk addr.
Not: Baz adlar, topluluk ad olarak kullanlabildii gibi, tekil ad olarak
da kullanlabilir. Bunlar ayrt etmek gerekir.
Meclis, yeni dnem iin yarn toplanacak. (grup, topluluk)
Meclis, yarn boyanacak. (mekan, tekil)
C) Varlklarn Oluuna Gre Adlar
Somut Ad: Be duyudan en az birisiyle hissedebildiimiz varlklar
karlayan szcklerdir.
iek, aa, bulut, ses, hava, koku, rzgr
Soyut Ad: Be duyuyla hissedemediimiz; ama var olduklarn
kabullendiimiz kavramlar karlayan szcklerdir.
mutluluk, sevgi, akl, ruh, melek, heyecan, korku
Her yazar, sevinlerini, zntlerini insanlarla paylamak iin yapt
ortaya koyar.
Bu cmlede insan ve yapt szckleri, be duyudan en az biriyle
varlklar hissedilebildii iin somut ad; sevin ve znt
szckleri, be duyudan hibiriyle varlklar hisse- dilemedii iin
soyut addr.
Not: Somut anlaml bir szck, anlam genilemesi yoluyla soyut
anlam kazanabilir.
Aacn glgesinde dinlendik.
O, her zaman babasnn glgesinde kald.
Birinci cmledeki glge szcnn somut anlaml bir ad olduunu
gryoruz. kinci cmledeki glge szc ikinci planda kalnan bir
durumu karlad iin soyut anlaml bir addr.
rnek 1:
Artk szc aadaki cmlelerin hangisinde ad olarak
kullanlmtr?
A) Yemek hazr, artk sofraya oturabiliriz.
B) O bardaktaki artk suyu dkebilirsin.
C) Yemek artklarn deerlendirmemiz gerekir.
D) Havalar snd, artk kar yamaz.
E) Sus artk, biraz da beni dinle!
(1995-SS)
zm:
Cmleleri incelediimizde artk szcnn C seeneinde
yemein kalan ksmnn ad olarak kullanldn; A, D ve E
seeneinde eylemi zaman ynnden belirttii iin belirte olarak
kullanldn, B seeneinde ise suyun niteliini bildirdiinden sfat
olarak kullanldn gryoruz.
Cevap C
rnek 2:
Aadaki cmlelerin hangisindeki alt izili szck, szck tr
bakmndan tekilerden farkldr?
A) Yeni bir kitaplk almas gerekli.
B) Bugnlerde sende bir durgunluk var.
C) Ar iittii iin kulaklk kullanyor.
D) Yalnzlk en korktuu eydi.
E) Klk odun ve kmrn yazdan ald.
(1988 YS)
zm:
Bu cmlede alt izili szckleri incelediimizde, kitaplk ve
kulaklk szcklerinin birer varl karlad iin; durgunluk ve
yalnzlk szcklerinin birer kavram karlad iin ad grevinde
kullanldn gryoruz. E seeneinde geen klk szc ise,
bir varlk ya da kavram karlamad iin tekilerden farkl bir
grevde kullanlmtr.
Cevap E