15. YKSEK BLOK KLMA SSTEMUYGULAMALARI

Amerikan literatrne gre, 75 feet (25m) ve zerindeki yaplaryksek bina statsne girmektedir. 50 metre yksekliin, yani 15katn zerine kldnda, genel olarak mekanik tesisatta ciddi so-runlar ortaya kar ve bu zel sorunlar tesisat mhendisi tarafndandikkatle ele alnmaldr. Bunun yannda belli bir bykle sahipyaygn kompleks yaplar da yksek yap olarak kabul edilmelidir. Yksek yap stma, havalandrma, klima tesisat tasarm, rzgar et-kisi, baca etkisi, i hava kalitesi, hava tanmas, yangn gvenlii,acil durum prosedrleri, deprem nlemleri, bina ynetim sistemi vezonlama gereksinimlerini dikkate almak zorundadr. Yapnn mima-ri tasarmnda tesisatla ilgili rezervasyon zerinde nemle durulma-ldr. Yksek yaplarda sistem seiminde ekonomik kriterler nplandadr. Yatrm ve iletme maliyetlerini optimize eden zmleraratrlmaldr. Bu tip uygulamalarda yaplacak yanllklar bykboyutlarda kaynak israfna neden olur.

15.1. YKSEK YAPILARIN ZELLKLER

Yksek yaplarn zellikleri aadaki gibi zetlenebilir:1. Yksek yaplarda gerek yangn gerekse infiltrasyon kayplar

nedeniyle pencerelerin almas arzu edilmez.2. Bina yaltmnda hem s ekonomisi hem de kondensasyon ne-

deniyle ok iyi nlemler alnr. 3. Genelde ofis binas olarak kullanlan yaplarda 6 m2 de bir ki-

i olduu kabul edildiinden katlarda ok sayda insan bulun-maktadr. Dolaysyla insan, aydnlatma ve bro makinalarn-dan oluan i ykler nemli boyutlara ulamaktadr.

4. Yksek bloklar genellikle evrelerindeki yaplarn arasndantek balarna ykselirler ve korunmaszdrlar. Yksek bloklar-da glgeleme etkisi olmadndan gneten olan s kazancnemli mertebelerdedir.

5. Gn boyunca bu s kazanc deeri gnein konumuna gre de-iir.

6. Yksek bloklarda rzgar etkisi ise ok nemli bir faktrdr.Rzgar hz yerden olan ykseklikle artar. Bu yksek rzgar h-zna bal olarak binann rzgar ynndeki cephesinde nemlibir pozitif basn ve aksi ynde nemli bir negatif basn olu-ur. Bina cephesi aklklarndan szan hava ok fazladr.

7. Baca etkisi ise yksek bloklarn bir baka nemli zelliidir.Souk d hava ve scak i hava; yksek blok merdiven kova-nnda ve dier dikey aftlarda yukar doru bir hava hareketioluturur. Aynen bacalarda olduu gibi alt katlardan ve ana gi-riten giren hava dey aftlarda yukar ykselir. Bu olay zel-likle alt katlar ve ana girileri etkiler. Bu nedenle ana girileredner kap yaplmas, scak hava perdeleri uygulanmas veyaekstra demeden stma veya scak hava apareyleri kullanl-mas nerilen nlemler arasndadr.

8. Yksek bloklar genellikle derinlemesine planlanr. Buna greiklimlendirme asndan birbirinden farkl zellikler gsterenevre zonu ve i zon olmak zere iki blge ortaya kar. evre

zonu genel olarak bina d cephesinden itibaren 4-5 m kabuledilebilir. Bu mesafe baz hallerde 7-8 m deerine kadar kabuledilebilmektedir. Yksek bloklarn en nemli zelliklerindenbiri budur.

9. evre zonunda gnein, d hava scaklnn ve rzgarn etki-lerine bal olarak srekli deien bir sl yk geerlidir. evrezonda d ortamla olan ilikiye bal olarak hem soutma, hemde stma gerekmektedir. Kn ve ara mevsimlerde, evre zo-nunun ynne ve gnn saatine gre, gnein gelmesine balolarak, baz evre zonlarn strken, bazlarn ise ayn andasoutmak gerekebilir. ekirdek zonda ise ykler zamana balolarak byk farkllk gstermez ve sabittir. Bu sabit yk ge-nellikle yapay aydnlatmaya vs. bal olan yksek i kazanlarnedeniyle yaz-k soutma ynndedir.

10. Yksek blok stma ve soutma sistemleri s geri kazanmauygulamalar asndan geni imkanlar yaratr. Baz zonlarnstlrken, bazlarnn soutulmas bu imkan yaratan ana et-kendir.

11. Yksek bloklar genellikle ticari binalar olarak karmza k-maktadr. Gerek dekorasyon, gerekse de dier sistemler iinnemli bedeller deyen firmalar doal olarak hacimlerde kon-forun en st dzeyde olmasn talep etmektedir. Firmalarn ge-nelde ok dinamik bir yapya sahip olmas, organizasyon ema-larnn ve yerleimlerin deimesine neden olmaktadr. al-anlarn says ve buna paralel olarak aydnlatma ve makinagc artmaktadr. Btn bu nedenlerden dolay, yksek yap-larda kullanlabilecek sistemler ok esnek olmaldr.

12. Statik Basn. Yksek bloklarda scak/souk su ile stma/so-utma yapldnda byk bir statik basn ortaya kacaktr.Klima sistemi iinde basnca en duyarl elemanlar kazanlar veradyatrlerdir. Normal radyatr ve kazanlar 4 bar, zel sipariedildiinde ise 6 bar basnca dayankl olarak retilirler. Binaykseklii 60 myi, baka baz faktrleri ve emniyet pay dik-kate alndnda yaklak 50 metreyi gememelidir.

13. Ykseklii 50 myi aan bloklarda ise sistemin dey dorultu-da iki veya gerekirse daha fazla sayda dey blme (zona) ay-rlmas gerekir. Sistemin ikiye blnmesinde genellikle ara te-sisat kat kullanlr. Pratik olarak yksek bloklarda her 20 kattabir galeri kat yaplr. Sulu klima tesisatnda 20 kat yukaryadoru datm yaplr. Shhi tesisatta ise galeri kattaki 1. hidro-for sistemi 10 kat aaya, 2. hidrofor sistemi ise 10 kat yukar-ya su basar. Kazan ve soutma grubu gibi primer cihazlar bod-rumda yerletirilir. atda hava soutmal gruplar veya soutmakuleleri yer alr. Ara tesisat katnda bir s deitirici kullanlr.Kazanda/soutma grubunda retilen scak su/ souk su ile bu sdeitirgecinde, yaklak 5 C scaklk farkyla yine scak veyasouk su elde edilir. Yksek bloktaki kazan veya chiller ile aratesisat kat arasndaki katlar kazan veya chillerden, ara bloktansonraki katlar ise s deitirgecinden beslenir ekil 15.1de biryksek blokta tesisat katlarnn dalm gsterilmitir..

14. Basn zonlamasnn amalar:a. Sistemin statik basncn azaltmak,b. Alt/st basn farkn azaltmak,

486

487

ekil 15.1. ZON VAV, EVRE ZONU VAV + RADYATRLE STATK ISITMA SSTEM

c. Akkan debisini kontrol edebilmektir. Her basn zonu eanjr, hidroforu, pompas vs. gibi bamsz i-letme ve kumanda elemanlarna sahip olmaldr.

15.1.1. Yksek Bloklarda Klima Tesisatnn Mimari Yerleimzellikleri

Farkl klima sistemlerinin yerleiminde, toplam alann yzdesi ola-rak teknik hacim ihtiyalar yaklak olarak aada verilmitir:Is kazanml niteler + primer hava %5evre indiksiyon %5Fan coil + primer hava %5Souk tavan + primer hava %5Tek kanall tam haval sistemler %7ift kanall tam haval sistemler %8Perimetre stmal VAV sistemi %7 Amerikan sistem %2-4 Buna gre, Ayrlan tesisat alanlarnn toplam alana oran %4-8 mertebesinde

olmaldr. Ana makina dairesi ykseklii 5-5,5 m olmaldr. Ara tesisat kat ykseklii minimum 4-4,5 m net olmaldr. Klima santral seimlerinde tek santralde, yer kayb, kat yksek-

lii, ses-konfor, hava kanal datm, servis kolayl gibi neden-lerle 25000 m3/h debinin zerine klmamaldr.

Komple klimatize edilen yaplarda cihazlar iin ayrlmas gerekliyaklak alanlar:Soutma gruplar (1000 kWa kadar) 8 m2/100 kW soutma ykSoutma kuleleri 3 m2/100 kW soutma ykHavalandrma ve klima santralleri 0,0035 m2/m3/h hava debisi Uygulanan sistemlere gre, 500 m2 kat alanna sahip ofis binalarn-da gerekli net asma tavan ii ykseklii: Souk tavan + taze hava besleme + egzoz 500 mmVAV tek kanall 400-600 mmTavan tipi fan coil 500 mmSu kaynakl s pompas + taze hava+egzoz 550 mmift kanall sistemler 600 mmAmerikan sistem klima 350-400 mmTeknik hacimlerin yerlerinin belirlenmesinde 1. Basn zonlamas,2. Boru ve kanal boylarnn minimize edilmesi, 3. Sistem direnle-rinin minimize edilmesi gibi konular gznnde tutulmaldr. Fark-l nitelerin yerleiminde yer nerileri aada verilmitir:Soutma kuleleriSoutma havasna ihtiya olduundan en uygun yer atdr. Ancakkazan bacalarndan etkilenmemesi iin hakim rzgar yn gzn-ne alnmaldr.Soutma makinalarCihaz ykn tayacak bir yapnn olmas, ses ve titreim geiin-de bir problem olmayacak ekilde tedbirler alnmas kaydyla sout-ma cihazlar atya yerletirilebilir. Ancak yap statii ve enerji bes-lemesi nedenleriyle su soutmal chillerin bodrum katlara konulma-s daha dorudur.Havalandrma ve klima cihazlarKlima cihazlar belli aft alanlarna uygun olarak katlara yaylmal-

dr. Basn zonlarndaki uygun hacimlere santraller yerletirilmelidir.

15.1.2. Yksek Bloklarda Klima Tesisatnda Yangn Damper-leri Kullanlmas

Yangn blmeleri arasndan geen dikey hava kanallar en az 2 saatyangna mukavim aftlar iine yerletirilmelidir. Yangn korumalaft iine yerletirilmi dikey kanallarn branman klarnda veyagirilerinde, branman kanallarnn aft duvarlarn deldii her yereyangn damperleri konulmaldr.Yatay hava kanallarnn yangn blmelerinin duvarlarn deldii heryere yangn damperi konulacaktr. Bu damperlerin yangn dayanm-lar iine yerletirildii yangn blme duvarnnkine eit olmaldr.Bir aft iine yerletirilmemi olup da katlar arasnda yangn ayr-m yapan bir demeyi delen her hava kanalnn demeyi deldiiher noktaya deme ile ilgili ayn yangn mukavemetine haiz yan-gn damperi konulmaldr.Aada tarif edilen hava kanallar iine veya bunlarn duvar gei-lerine yangn damperleri konulmamaldr: Yangn esnasnda duman egzozu iin kullanlacak tm hava ka-

nallar Mutfak egzozu kanallar (bu kanallar mutfak dnda iten ve

dtan yangna mukavim izole edilecektir) Yangn merdivenleri ve merdiven sahanlklar basnlandrma

sistemi kanallar

15.1.3. Yksek Yaplarda Otomatik Kontrol ve Bina Otomas-yon Sistemi

Chiller ve kazanlarn otomatik olarak devreye sokulmas, tm pom-palarn, soutma kulelerinin, havalandrma sistemlerinin, klimasantrallerinin, VAV kutularnn kontrol ve izlenmesi iin mikroi-lemci bazl bir bina otomasyon sistemi tesis edilmelidir. Bina oto-masyon sistemi ile yangn alarm ve gvenlik sistemi ayn protoko-l kullanmal ve rahata haberleebilmelidir. Binadaki elektrik sis-temleri ve shhi tesisat sistemleri de bina otomasyon sistemi tarafn-dan kontrol edilecek ve izlenecektir.Bina otomasyon sistemi lokal DDC panelleri, sistem ve networkkontrolrleri, merkezi personel bilgisayar ve ona bal workstati-onlar, haberleme networkten oluan datlm bir kontrol sistemi(distributed control system) olacaktr. Bina otomasyon sistemi ge-nel olarak unlar salayacaktr: Havalandrma, klima, hava filtreleri, elektrik sistemleri, aydn-

latma, VAV kutular ve bu sistemlere bal btn makina ve ekip-mann gzlenmesi, otomatik veya elle merkezi bilgisayar zerin-den altrlp, durdurulmas ve otomatik kontrol

Sistem entegrasyonnu ve koordinasyonunun gzlenmesi vekontrol

Zon ve mahal scaklklarnn srekli olarak gzlenmesi ve btngzlenen deikenler iin minimum ve maksimum limit alarmverilmesi

VAV kutularnn, klima santrallerinin, scaklk, statik basn, ha-va akm, deikenlerinin lokal paneller vastasyla direkt dijitalkontrol (DDC)

Btn modlasyon kontrol devrelerinin direkt dijital PID kontrol

488

Bina otomasyon sistemine bal tm sistemler iin raporlama,alarm kontrol, tarihe, takip zellikleri ve bilgisayar ekranndanrenkli sistem grafikleri zerinden btn sistemlerin rahata iz-lenmesi, kontrol ve idaresi

Soutma, stma, elektrik, enerji kullanmlarnn takip edilmesive sistemlerde enerji optimizasyonu programlar vastasylaenerji kullanmnn minimize edilmesi

Planl bakm programlamas Sistemlerdeki, makina ve ekipmanlardaki arzalarn kolayca tes-

pit edilmesi Btn sistemlerin otomatik olarak elemansz almas.

15.2. YKSEK BLOK UYGULAMALARINDA SSTEMNERLER

Yksek bloklarda uygulanacak klima sistemleri yukarda saylanbtn artlar ayn anda salayabilmelidirler. Son zamanlarda yk-sek yaplarda arlkl olarak kullanlan alternatif sistemler aada7 balkta toplanmtr. Doal olarak seenekler bunlarla snrl de-ildir. SSTEM 1 ZON : VAVEVRE ZONU : VAV + Konvektr, radyatrle statik stma Bu sisteme rnek fonksiyon emas olarak ekil 15.2.A verilmitir.rnek, ematik tek hat kat plan ise ekil 15.2.Bdedir. Bu zm-de evrede scak sulu radyatr (veya konvektr) sistemi, kn skayplar ile enfiltrasyonu karlar. Bu stc elemanlarn su giriin-de termostatik kontrol vanas olmaldr. VAV sistemi bir klima sant-ralndan beslenir. Bu santralda fleme havas filtrelenir ve artlan-drlr. Hem soutma ve hem de stma serpantini vardr. Kn sa-bah ilk saatlerde n stma gerekebilir. Kn ayrca hava scakl-nn ok dk olduu zamanlarda ieri alnan soutma havasnn birmiktar stlmas gerekebilir. VAV sistemi esas olarak, hem i zondave hem de d zonda btn yl boyunca soutmaya alr ve her ikizonun soutma ihtiyacn karlar. VAV sistem ayn zamanda her ikizonun taze hava ihtiyacn da karlar. Bu nedenle minimum aklkayar bulunmaldr. Egzoz fan asma tavan ii plenumuna bal d-n kanal zerindedir. Kn VAV sistemden 15-17 C sabit scak-lkta evre zonuna verilen havann ortam scaklna ykseltilmesiiin gerekli olan stma enerjisi de evre zondaki statik stma siste-mince karlanr. Sz konusu enerjinin kayp olarak deerlendiril-memesi gerekir. K koullarnda dardan alnan souk hava anasantralda fleme scaklna kadar stlr. Bunun stndeki stmaevre zonda karlanmaktadr ve bu stma aksi halde zaten yapl-mak zorundadr. K dneminde mekanik soutma devrede deildir.Bu durumda evredeki stma sistemi kapasitesi hesaplanrken, a)zonun iletimsel s kayb, b) zonun enfiltrasyon kayb, c) VAV mini-mum hava debisinin 22 Cye stlmas iin gerekli s dikkate aln-maldr.Avantajlar: Kolay ve ekonomik gece ayar yapm / sabah stma operasyonu, Zon kontrolu iin mkemmel bir fleksibilite, Pencere altna stc yerletirilmesi, muhtemel down-draft prob-

lemine en iyi zm,

Sadece bir tek klima cihaz ve bir tek kanal sistemi, Dn-egzoz sistemi ile d hava soutma imkannn (s geri ka-

zanm) kolaylkla uygulanabilmesidir.Dezavantajlar: lk tesis fiyat pahaldr. Konvektr veya radyatrn evre zonda kullanlmas burada yer

kaybna neden olmaktadr. evre zon stmasyla, i zonun, birbiriyle karmasn nlemek

iin, ok dikkatli bir dizayn gerektirir.SSTEM 2 ZON : VAVEVRE ZONU : Sabit Hava Debili (CAV) + 4 borulu fan coil Bu sistemde evredeki fan coil sistemi kn s kayplar ile enfilt-rasyonu karlar, yazn da s kazanlarn karlar. Bylece evrede-ki stma ve soutma fan coil sistemiyle karlanr. Tek klima sant-ral kullanldnda, bu santraldan elde edilen sabit scaklktaki ha-va, i zonda VAV kutular kontrolnde btn yl boyunca soutmayapar. Ayn hava d zona CAV kutularyla sabit debide flenerek,zonun taze hava ihtiyacn karlar ve soutma yknn karlanma-sna katkda bulunur. VAV sistemi her iki zonun taze hava ihtiyac-n da karlamaktadr. Bu nedenle minimum aklk ayar bulunma-ldr. Kn VAV sistemden 15-17 C sabit scaklkta evre zonunaverilen havann ortam scaklna ykseltilmesi iin gerekli olanstma enerjisi de evre zondaki fan coil sistemince karlanr. Szkonusu enerjinin kayp olarak deerlendirilmemesi gerekir. K ko-ullarnda dardan alnan souk hava ana santralda fleme scakl-na kadar stlr. Bunun stndeki stma evre zonda karlanmak-tadr ve bu stma aksi halde zaten yaplmak zorundadr. K dne-minde mekanik soutma devrede deildir. Bu durumda evredekifan coil stma kapasitesi hesaplanrken, a) zonun iletimsel s kay-b, b) zonun enfiltrasyon kayb, c) VAV minimum hava debisinin 22Cye stlmas iin gerekli s dikkate alnmaldr. Fan coil sout-ma kapasitesi hesaplanrken flenen souk havann etkisi dikkatealnmaz ve bir emniyet olarak braklr. Tek klima santral yerine iki santral kullanldnda, d zon iin ayrbir primer hava sistemi kullanlr. ekil 15.3de ematik tek hat katplan olarak grlen bu sistemde i zona VAV santralinden beslemeyaplmaktadr. Esas olarak yukarda anlatlan sistemin edeeridir.Avantajlar: Kolay ve ekonomik gece ayar yapm / sabah stma operasyonu Zon kontrolu iin mkemmel bir fleksibilite Pencere altna stc yerletirilmesi, muhtemel down-draft prob-

lemine en iyi zm. Sadece bir tek klima cihaz ve bir tek kanal sistemi D zonda kanal boyutlarndan tasarruf dolaysyla asma tavan

derinliinde kazan Dn-egzoz sistemi ile d hava soutma imkannn (s geri ka-

zanm) kolaylkla tatbiki evre zonda fan coil sisteminde s kazanm sistemi tatbikatna

elverililik.Dezavantajlar: lk tesis fiyat pahaldr. Fan coil nitelerinin evre zonda kullanlmas burada yer kayb-

489

ekil 15.2.A. ZON VAV, EVRE ZONU VAV + RADYATRLE STATK ISITMA SSTEM

490

491

ekil 15.2.B. VAV SANTRALI + RADYATR SSTEM KAT PLANI TEK HAT EMASI

492

ekil 15.3. ZON VAV, EVRE ZONU PRMER HAVA + FAN COIL KLMA SSTEM TEK HAT EMASI

na neden olmaktadr.SSTEM 3 ZON : Primer hava + 2 borulu fan coil EVRE ZONU : Primer hava + 4 borulu fan coil Bu sistemde evredeki fan coil sistemi kn s kayplar ile enfilt-rasyonu karlar, yazn da s kazanlarn karlar. Bylece evrede-ki stma ve soutma fan coil sistemiyle karlanr. zonda 2 boru-lu fan coil btn yl boyunca soutmaya alr ve soutma ihtiya-cn karlar. Taze hava tek taze hava santralinden temin edilerek,hem i zona hem de d zona verilir. Avantajlar: Zon kontrolu iin mkemmel bir fleksibilite Pencere altna stc yerletirilmesi, muhtemel down-draft prob-

lemine en iyi zm. Sadece bir tek taze hava santral ve bir tek kanal sistemi Kanal minimum boyutta olduundan, asma tavan derinliinde

kazan evre zonda fan coil sisteminde s kazanm sistemi tatbikatna

elverililik. lk tesis fiyat greceli olarak ucuz.Dezavantajlar: Fan coil nitelerinin evre zonda kullanlmas burada yer kayb-

na neden olmaktadr.SSTEM 4 ZON :VAVEVRE ZONU : VAV + Tam haval, Sabit hava debili sistem.Sistem ekil 15.4de grlmektedir. Bu sistemde evredeki sabitdebili tam haval klima sistemi kn s kayplar ile enfiltrasyonukarlar, yazn da s kazanlarnn taban ksmn karlar. Byleceevredeki stmann tamam ve soutmann bir ksm sabit debiliklima sistemiyle karlanr. Bu klima santral tamamen dn hava-syla almaktadr. VAV santralndan elde edilen sabit scaklktakihava, i zonda VAV kutularyla btn yl boyunca soutmaya al-r ve soutma ihtiyacn karlar. Ayn hava d zona VAV kutula-ryla deiken debide flenerek, zonun taze hava ihtiyacn ve de-iken soutma ykn karlar. VAV sistemi her iki zonun taze ha-va ihtiyacn da karlamaktadr. Bu nedenle minimum aklk aya-r bulunmaldr. Avantajlar: Hibir deme alan igali yoktur. Kontrol zonlarnn deimesinde mkemmel bir fleksibilte Kolay ve ekonomik gece ayar yapm / sabah stma operasyonu Soutucu devre geceleyin durdurulabilir.Dezavantajlar: ki ayr kanal sistemi gerektirir. 450 W/m s kayb mertebeleri zerinde muhtemel down-draft

problemi vardr.SSTEM 5 ZON : VAVEVRE ZONU : Reheat VAV sistemSistem ekil 15.5de grlmektedir. Bu sistemde evredeki dei-ken debili tam haval klima sistemi kn s kayplar ile enfiltras-yonu karlar, yazn da s kazanlarn karlar. Bylece evredeki

stmann ve soutmann tamam reheat VAV klima sistemiyle kar-lanr. Bir VAV klima santralndan elde edilen sabit scaklktaki ha-va, i zonda VAV kutularyla btn yl boyunca soutmaya alrve soutma ihtiyacn karlar. Ayn hava d zona VAV kutularyladeiken debide flenerek, zonun taze hava ihtiyacn ve yazn de-iken soutma ykn, kn stma ihtiyacn karlar. VAV siste-mi her iki zonun taze hava ihtiyacn da karlamaktadr. Avantajlar: Tek bir kanal sistemi vardr. Minimum hava miktar gerektirir. Yeni i yerleimlere abuk ve kolay uyum salar. Klasik reheat sistemlere nazaran daha az enerji sarfiyat vardr. Sistem dizayn kolaydr. Demede yer kaybna neden olmaz. Scak suyla reheat yaplabilir. Ancak byk arlarn dkkanla-

rnn VAV sisteminde, VAV kutularna elektrik stc montaj da-ha uygundur. Bu kutulara sulu stc monte etmek, VAV sistemisulandrmak olarak tanmlanabilir.

Dezavantajlar: Klasik reheat sistemine gre daha az enerji sarfetmesine ramen,

hala s savurganl vardr. lk tesiste, boru vana sisteminin getirdii ek maliyet vardr. D kabukta s kayb yksek olmas halinde down-draft proble-

mi vardr.SSTEM 6 ZON : VAVEVRE ZONU : FT KANALLI VAV SSTEMBu sistemde i ve d zonlarda iki ayr VAV sistemi bulunmaktadr. Avantajlar: VAV sistemleri iinde maksimum enerji tasarrufu yapan bir sis-

temdir. Demede yer kaybna sebep olmaz. Kolay, ekonomik gece ayar yapm / sabah stma operasyonu

temin eder. Is geri kazanm sistem tatbikatlarna uygundur. Minumum hava miktar gerektirir.Dezavantajlar: ki kanal sistemine gerek vardr. lk tesisi en pahal olan VAV sistemidir. Is kaybnn byk olmas halinde, muhtemelen down-draft

problemi yaratr.SSTEM 7 ZON : VAVEVRE ZONU : Kompakt klima cihazlaryla kat baznda perimet-rede reheat VAVBu sistemde her kat d zonu iin, su soutmal deiken debilikompakt klima cihazlar seilmektedir. Bu cihazlar ve kat baznda-ki hava kanal sistemi, VAV kutusu ve slot difzrler kullancnn ar-zusuna gre sonradan yaplabilecektir. Ancak kat soutucu cihazla-rnn alabilmesi iin gerekli elektrik enerjisi ve kondenser sout-mas iin soutma kulesi borular ve stc akkan bu noktalara ge-tirilmelidir.Klima santrallerinde d hava dn havasyla kartrlarak sisteme

493

494

ekil 15.4. ZON VAV, EVRE ZONU VAV + CAV KLMA SSTEM

495

ekil 15.5. ZON VAV, EVRE ZONU REHEAT VAV KLMA SSTEM

verilecektir. Santrallerin veri havas srekli olarak soutma yk-ne gre deieceinden, minimum d hava debisini sabit tutmakamacyla, santralin d hava ve dn havas damperleri karmhcresine konacak bir basn lme sensr vastasyla otomatikolarak kontrol edilecektir. Bu suretle karm hcresinde minimumd hava emilmesini salayacak olan negatif basncn srekli olaraktemin edilmesi salanacaktr.lk yatrm maliyeti yksek olan bu sistem, kullanc alma saaat-lerinin deiik olmas halinde ve hafta sonu almalar asndanok nemlidir ve byk enerji ekonomisi getirmektedir.

15.3. YKSEK BLOK RNEK UYGULAMA PROJELER

Elit Plaza Elit plaza zemin + 32 normal kat + iki ara tesisat kat ve 5 adet

bodrum kattan meydana gelmitir. 3, 4 ve 5. bodrumlarda garaj + depo ve tesisat hacimleri bulun-

maktadr. Normal katlar konut olarak kullanlmaktadr. Normal katlar primer taze haval 4 borulu fan coil sistemi ile kli-

matize edilmektedir. evrede pencere nlerine kanal tipi kon-vektr yerletirilmitir. Bu konvektrler termostatik vana dona-nml olup, kn d cepheden olan temel stma ykn karla-maktadrlar.

Yapnn aneks blmnde bulunan restoran, mutfak, fitness cen-ter, kapal yzme havuzu gibi blmler bamsz tam haval kli-ma sistemleriyle veya primer haval fan coil sistemiyle klimatizeedilmektedir.

Primer hava santralleri hari btn klima santralleri ekonomievrimi yapabilecek ekilde projelendirilmitir.

4 borulu fan coil sistemine ait akm emas drt pafta halinde ekil15.6, 15.7, 15.8 ve 15.9da verilmitir. Tesisat merkezi 5. bodrumkattadr. Tesisat merkezindeki stma akm emas ekil 15.6da g-rlmektedir. ki adet scak su kazanndan retilen 80/60 C scaklk-taki scak su datm kollektrne ulamaktadr. Buradaki sirklas-yon pompalaryla scak su 2. Tesisat kat datm kollektrne, kli-ma santrallerine, aneks alanlarndaki fan coil, stc ve santrallerebeslenmektedir. Suyun kazanlara dn toplama kollektrndekiprimer pompalar yardm ile olmaktadr. 2. tesisat katndaki scak su akm emas ekil 115.7de grlmekte-dir. Buradaki datm kollektrnden 80/60 C scak su yine klimasantrallerine, boylere ve ara zon stma eanjrne beslenmektedir.Ara zon stma eanjrnde elde edilen 75/55 C scak su ise kendisirklasyon pompalaryla, ara zon fan coil devrelerine ve st zonkollektrne baslmaktadr. Suyun eanjre dn yine toplamakollektrndeki pompa yardmyla olmaktadr. Benzer ekilde stzon kollektrnden su boyler devresine ve st zon stma eanjrnedatlmakta ve toplanmaktadr. Bu eanjrde elde edilen 70/50 Cscak su ise st zon fan coillerine ve atdaki primer hava santralinebeslenmektedir. Bylece sistemde dey basn zonu oluturul-mutur. Zonlar aras iliki stma eanjrleri ile salanmaktadr. Alt,ara ve st zonlarda su scakl her kademede 5C azalmaktadr. Ayn sistemin souk su emas ise paralel paftalar halinde ekil 15.8ve 15.9da verilmitir. 5. bodrum kattaki Tesisat merkezindeki so-

utma akm emas ekil 15.9da grlmektedir. Ak havada ko-nulanm iki adet hava soutmal soutma grubunda retilen 6/11C scaklktaki souk su datm kollektrne ulamaktadr. Bura-daki sirklasyon pompalaryla souk su 2. Tesisat kat datm kol-lektrne, klima santrallerine, aneks alanlarndaki fan coil ve sant-rallere beslenmektedir. Suyun soutma gruplarna dn toplamakollektrndeki primer pompalar yardm ile olmaktadr. Ara zonbesleme pompalar ve soutma gruplarna su basan dn pompala-r deme tipi pompalardr.2. tesisat katndaki souk su akm emas ekil 15.8de grlmek-tedir. Buradaki datm kollektrnden 6/11 C souk su yine klimasantrallerine ve ara zon soutma eanjrne beslenmektedir. Arazon soutma eanjrnde elde edilen 7/12 C souk su ise kendi sir-klasyon pompalaryla, ara zon fan coil devrelerine ve st zon kol-lektrne baslmaktadr. Suyun eanjre dn yine toplama kol-lektrndeki pompa yardmyla olmaktadr. Benzer ekilde st zonkollektrnden su st zon soutma eanjrne ve primer hava sant-raline datlmakta ve toplanmaktadr. Bu eanjrde elde edilen8/13 C scak su ise st zon fan coillerine ve atdaki primer havasantraline beslenmektedir. Bylece sistemde scak suya paralel ola-rak dey basn zonu oluturulmutur. Zonlar aras iliki sout-ma eanjrleri ile salanmaktadr. Alt, ara ve st zonlarda su scak-l her kademede 1C artmaktadr.ekil 15.10da normal kat plannda boru tesisat grlmektedir. B-tn evre boyunca cam dibine kanal tipi konvektrler yerletirilmi-tir. Bu cihazlar sadece stma yapmakta ve camdan olan souk havaakmn nlemektedirler. Fan coiller tavan tipi olup, asma tavan ii-ne yerletirilmilerdir. Hacimlerin stma ve soutma ihtiyalarnkarlamaktadrlar. Fan coiller salonda havay i blgelerden emip,evre zonuna doru flemektedirler. Dier odalarda ise koridor bl-gesindeki cihazlar havay ayn cepheden emip, flemektedir.ekil 15.11de normal kat plannda kanal tesisat grlmektedir.Sistemin taze hava ihtiyac kanallarla ortama tanmakta ve salondahava pencerelere kadar tanmakta ve evre boyunca difzrlerdenflenmektedir. Dier hacimlerde ise, hava koridor tarafndan men-fezlerle odaya verilmektedir. Yap Kredi Plaza D-Blok Yap 7 bodrum + 28 normal ofis katndan olumutur. Ofis katlarnda klimatizasyon reheat VAV sistemi kullanlarak

yaplmtr. Reheat iin scak su kullanlmtr. Bilgisayar ve server odalar iin mstakil chiller dnlm,

ayrca kule suyu kullanlarak elde edilmi serinletilmi su k ay-lar yk iin kullanlmtr. Bylece nemli bir ekonomi eldeedilmitir.

Konferans salonu, fuaye, giri hol, gibi hacimlerde yerine grekonvansiyonel hava santralleri ve ift devirli fanlar kullanlarakklimatizasyon temin edilmitir.

Yapnn genel grn ve tesisat katlar dalm ekil 15.17degrlmektedir. Sistemin ana tesisat merkezi 7. bodrum katta olup,13. normal katta ara tesisat kat oluturulmutur. Ayrca atda vepodyumda tesisat hacimleri mevcuttur. Klima sistemi su borulamasna ait akm emas drt pafta halindeekil 15.12, 15.13, 15.14 ve 15.15de verilmitir. Tesisat merkezi 7.

496

bodrum kattadr. Buradaki sistem ikiye blnerek verilmitir. Tesi-sat merkezindeki stma akm emas ekil 15.12de grlmektedir. adet scak su kazanndan retilen 80/60 C scaklktaki scak sudatm kollektrne ulamaktadr. Buradaki sirklasyon pompala-ryla scak su bodrum kat radyatr devresine, klima santrallerine,boylerlere, ve 1. devre eanjrne beslenmektedir. Suyun kazanlaradn toplama kollektrndeki primer pompalar yardm ile ol-maktadr. 1. devre plakal eanjrnde elde edilen 75/55 C scak su1. devredeki VAV stclarna ve yksek blok ara tesisat katna bes-lenmektedir.Yksek blok stma akm emas ekil 15.13de grlmektedir. Aratesisat katndaki datm kollektrnden 75/55 C scak su yine kli-ma santrallerine ve ara zon stma eanjrne beslenmektedir. Arazon stma eanjrnde elde edilen 70/50 C scak su ise kendi sir-klasyon pompalaryla stndeki katlarda bulunan fan coil devresi-ne, VAV santrallar stclarna ve dier klima santrallarna basl-maktadr. Suyun eanjre dn yine toplama kollektrndekipompa yardmyla olmaktadr. Bylece sistemde iki dey basnzonu oluturulmutur. Zonlar aras iliki stma eanjrleri ile sa-lanmaktadr. Alt, ara ve st zonlarda su scakl her kademede 5Cazalmaktadr. Ayn sistemin souk su emas ise paralel paftalar halinde ekil15.14 ve 15.15da verilmitir. 7. bodrum kattaki tesisat merkezin-deki soutma akm emas ekil 15.14de grlmektedir. adet susoutmal soutma grubunda retilen 6/12 C scaklktaki souk sudatm kollektrne ulamaktadr. Buradaki sirklasyon pompala-ryla souk su ara tesisat kat merkezine ve ara kat klima santralle-rine, fan coil devrelerine ve santrallere beslenmektedir. Suyun so-utma gruplarna dn toplama kollektrndeki primer pompalaryardm ile olmaktadr. emann sa tarafnda soutma kulesi ba-lants verilmitir. Ayrca burada grlen eanjr yukarda sz edi-len bilgisayar soutmalar iin kullanlmaktadr ve artlar uygun ol-duunda dorudan soutma kulesinden gelen su eanjrde kullan-labilmektedir.13. kattaki ara tesisat merkezi ve stndeki katlar souk su akm e-mas ekil 15.15de grlmektedir. Buradaki datm kollektrn-den 6/12 C souk su klima santrallerine ve ara zon soutma ean-jrne beslenmektedir. Ara zon soutma eanjrnde elde edilen8/14 C souk su ise kendi sirklasyon pompalaryla, klima santral-lerine ve bilgisayar odalarna beslenmektedir. Suyun eanjre dn- yine toplama kollektrndeki pompa yardmyla olmaktadr.Bylece sistemde scak suya paralel olarak iki dey basn zonuoluturulmutur. Zonlar aras iliki soutma eanjrleri ile salan-maktadr. eklin sa tarafnda ise, yine soutma kulesi balantsyer almaktadr.Tipik VAV sistemi kat plan ekil 15.16da grlmektedir. Dikey aft-tan ayrlan kat datma kanal havay VAV kutularna tamaktadr.Kutu knda susturucular yer almaktadr. Daha sonra oluturulanplenum kutularndan ayrlan esnek kanallarla hava slot difzrleregelmekte ve bu difzrler yardmyla hava ortama flenmektedir.evre zon VAV kutularnda reheat imkan bulunmaktadr. Trkiye Bankas Kuleleri Yap, 5 bodrum + giri ve asma kat + 41 normal ofis katndan

oluan genel mdrlk kulesi ile 26 normal ofis katndan oluaniki i kulesinden olumaktadr.

Kulelerde klimatizasyon VAV + 4 borulu fan coil sistemi kulla-nlarak yaplmtr.

Sistemin tipik kat kat plan ekil 15.18.A ve 15.18.Bde grlmek-tedir. evre zonda 4 borulu fan coil cihazlar kullanlmtr. Bu sis-temde evredeki fan coil sistemi kn s kayplar ile enfiltrasyonukarlar, yazn da s kazanlarn karlar. Bylece evredeki stmave soutma fan coil sistemiyle karlanr. Kata tek klima santralin-den besleme yaplmaktadr. Dikey afttan ayrlan kat ana datmakanal havay kontrol kutularna tamaktadr. zonda VAV kutula-r bulunmaktadr. Bu kutulardan yke gre debisi deien sabit s-caklkta souk hava flenmektedir. fleme havas scakl 16 Cmertebesinde olup, btn yl ekirdek zon soutulmaktadr. Hava-nn ortama verilmesinde swirl difzrler kullanlmtr. Ayn kanal-dan ayrlan kollarla, souk hava d zona CAV kutularndan geereksabit debide flenmektedir. CAV kutular deien koullardan ba-msz olarak ayn sabit debiyi ortama verebilen kontrol kutulardr.D zon flemelerinde slot difzrler kullanlmtr. Sabit debi ve s-caklktaki bu hava, evre zonun taze hava ihtiyacn karlar ve so-utma yknn karlanmasna katkda bulunur. VAV sistemi her ikizonun taze hava ihtiyacn da karlamaktadr. Kn VAV sistemden16 C sabit scaklkta evre zonuna verilen havann ortam scakl-na ykseltilmesi iin gerekli olan stma enerjisi de evre zondakifan coil sistemince karlanr. Fan coil cihazlarnn borular yksel-tilmi deme altndan evrede dolamaktadr. Bu sistemle evrezonda daha dk asma tavan ykseklikleri ile yetinmek mmknolmaktadr.

15.4. RNEK YAPILARDA UYGULANAN KLMA SSTEMVERLERBu ksmda baz rnek yaplarda uygulanan klima sistemleri ve szkonusu yapya ait veriler Tablo 15.19da zet bilgiler halindedzenlenmitir. Sz konusu tablolarda gerek sistemlerdeki byk-lkler ve tercihler konusunda fikir sahibi olunabilir.

497

ekil 15.6. ELIT PLAZA ISITMA AKIM EMASI (5. BODRUM KAT)498

ekil 15.7. ELIT PLAZA ISITMA AKIM EMASI (2. TESSAT KATI) 499

ekil 15.8. ELIT PLAZA SOUTMA AKIM EMASI (2. TESSAT KATI)500

ekil 15.9. ELIT PLAZA SOUTMA AKIM EMASI (5. BODRUM KAT) 501

ekil 15.10.A. ELIT PLAZA BORU TESSATI KAT PLANI502

ekil 15.10.B. ELIT PLAZA BORU TESSAT KAT PLANI 503

ekil 15.11.A. ELIT PLAZA HAVALANDIRMA KAT PLANI504

ekil 15.11.B. ELIT PLAZA HAVALANDIRMA KAT PLANI 505

ekil 15.13. YKSEK BLOK ISITMA AKIM EMASI (13. KAT - 23. KATLAR ARASI)506

ekil 15.12. YKSEK BLOK ISITMA AKIM EMASI (7. BODRUM KAT-13. KATLAR ARASI) 507

ekil 15.15. YKSEK BLOK SOUTMA AKIM EMASI (13. KAT - ATI KATI)508

ekil 15.14. YKSEK BLOK SOUTMA AKIM EMASI (7. BODRUM - 13. KATLAR ARASI) 509

ekil 15.16. VAV UYGULAMASI RNEK KAT PLANI510

ekil 15.17. YAPININ GENEL GRN VE TESSAT KATLARI DAILIMI

511

ekil 15.18.A. TPK KAT PLANI512

ekil 15.18.B. TPK KAT PLANI 513

514

Konu Birim Hilton Oteli Sabanc Center bankas G. Md. Osmanl bankas

Kat says - 15 5+35 6+43 6+12

Kule says - 2 3 1

Top. in. alan m2 56.500 107.000 225.000

Normal kat alan m2 2980 1700

kurulu soutma yk kW 8200 16830

Soutma sistemi evre - VAV 4 borulu 4 borulu tavan tipi

deme tipi fan coil fancoil + cam n

konvektr

Soutma sistemi ekirdek - VAV VAV

Soutma grubu kW 3x1744 su so., 2 adet santrifj 2x2816, sulu 2x1400, haval

santrifj 1000 ton pist. 2x1408, sulu 1x420 kW haval

2x170 ton pist. 4x1760, sulu

2x675, haval

Primer so.su sc. oC 5/12 6/13 C

kurulu stma yk kW 9820 2500

Kazan kapasitesi kW 5x21500 kg/h buh. Kaz. 2x2325 2x3210 3x1050

1x1160 4x850

Primer sc. su sc. oC 80/60 90/70

Klima santral says - 24 38

Toplam besleme hava debisi m3/h 1.378.000 2.032.000

Toplam taze hava m3/h 990.000 56.000 + 45.000

Toplam egzoz havas m3/h 810.000

Toplam kanal miktar m2 120.000

kii bana taze hava miktar m3/h 120 (oda bana) 50 40

Kullanma suyu depo su m3 1000+500+300 750 300

Yangn suyu deposu m3 1100 750 140

Mek. Tes. Top. El. gc kW 500

Tablo 15.19.A. BAZI RNEK YAPILARDA UYGULANAN KLMA SSTEMLER VE SZ KONUSU YAPIYA AT VERLER

515

Konu Birim Demirbank Gen. Md. Elit Residence Akmerkez Yap Kredibro katlar D Blok Binas

Kat says - 8+12 5+2+33 14 ve 17 7+28

Kule says - 1 1 2 1

Top. in. alan m2 17.670 30.000 40.445

Normal kat alan m2 1000

tesisat alanlar toplam m2

kurulu soutma yk kW 1710 2364 2080

Soutma sistemi evre - Radyatr+VAV Konvektr+4 Fan coil VAV reheatborulu fan coil + taze hava

Soutma sistemi ekirdek - VAV 4 borulu tavan tipi Fan coil VAVfan coil

Soutma grubu kW 2 x 1143 haval chiller 3x515 + 3x425 3 adet sulu chiller

haval, pist.

Primer so.su sc. oC 6/11 6/ 12

Kurulu stma yk kW 1650 2800 2790

Kazan kapasitesi kW 2x1400

Primer sc. Su sc. oC 80/ 60

Topl. besleme havas m3/h 191.200 197.000 366.432

Tablo 15.19.B. BAZI RNEK YAPILARDA UYGULANAN KLMA SSTEMLER VE SZ KONUSU YAPIYA AT VERLER

Konu Birim nilever i merkezi Maya i merkezi Pamuk Bank Gen. Md. Tatilya elence merkezi

Kat says - 28 35 14 3

Kule says - 1 1

Top. in. alan m2 14.700 38.150 18.000 20.000

Normal kat alan m2 525 1090 1200

kurulu soutma yk kW

Soutma sistemi evre -

Soutma sistemi ekirdek -

Soutma grubu kW 2x730 haval pist. 2x1860 sulu, santr. 1x1453 sulu, pistonlu 5x 1500 sulu santr.

Primer so.su sc. oC

Kurulu stma yk kW 3x523

Kazan kapasitesi kW 3x 366 3x1200 3x1162

Primer sc. Su sc. oC

Kii bana taze hava mik. m3/h 40 40 40 30-40

Kullanma suyu deposu m3 1x 100 90+24+8 3x18 2x 500

Yangn suyu deposu m3 1x 100 180 1x76 2x 200

Mek. Tes. toplam elek. gc kW 758 2000 700 3200

Tablo 15.19.C. BAZI RNEK YAPILARDA UYGULANAN KLMA SSTEMLER VE SZKONUSU YAPIYA AT VERLER