Skopje, 2006

ISPITNA PROGRAMA ZA

PROEKTNA ZADA^A

GIMNAZISKO OBRAZOVANIE SREDNO STRU^NO OBRAZOVANIE

SREDNO UMETNI^KO OBRAZOVANIE

MINISTERSTVO ZA OBRAZOVANIE I NAUKA BIRO ZA RAZVOJ NA OBRAZOVANIETO SEKTOR ZA ISPITI

MINISTERSTVO ZA OBRAZOVANIE I NAUKA BIRO ZA RAZVOJ NA OBRAZOVANIETO SEKTOR ZA ISPITI ISPITNA PROGRAMA ZA

GIMNAZISKO, SREDNO STRU^NO I SREDNO UMETNI^KO OBRAZOVANIE

PROEKTNA ZADA^A

Ispitnata programa za proektnata zada~a vo gimnaziskoto, srednoto stru~no i srednoto umetni~ko obrazovanie e donesena so re{enie na ministerot za obrazovanie i nauka br. 07-3884/2 od 03.07.2006 godina.

3

1. VOVED

Spored Koncepcijata za matura i za zavr{en ispit vo javnoto sredno obrazovanie, u~enicite na krajot od ~etirigodi{noto sredno obrazovanie polagaat ispit so koj treba da ja potvrdat podgotvenosta samostojno da go prodol`at svojot li~en i profesionalen `ivot.

Vo gimnaziskoto obrazovanie u~enicite polagaat dr`avna ili u~ili{na matura; vo srednoto stru~no obrazovanie- dr`avna matura ili zavr{en ispit, a vo srednite umetni~ki u~ili{ta - u~ili{na matura. Site ovie modeli na ispiti, osven zadol`itelen i izboren del, sodr`at i proektna zada~a koja e sostaven del na ispitite. Toa zna~i deka u~enicite od ~etirigodi{noto sredno obrazovanie, nezavisno dali }e polagaat dr`avna matura, u~ili{na matura ili zavr{en ispit, se obvrzani da podgotvat proektna zada~a.

U~enikot ja podgotvuva proektnata zada~a samostojno i vodi dosie/ portfolio. Proektnata zada~a se sostoi od prou~uvawe na konkreten problem koj u~enikot go izbira od nekoj (nekoi) nastaven predmet ili od po{iroki obrazovni podra~ja po sopstvena `elba.

4

2. CELI NA PROEKTNATA ZADA^A

Vo gimnaziskoto obrazovanie proektnata zada~a e so cel da se proveri kolku u~enikot:

• umee samostojno da prou~uva i istra`uva konkreten problem; • znae da planira i izveduva eksperimenti; • pravilno koristi izvori na informacii i informati~ka tehnologija

pri prou~uvawata.

Vo ~etirigodi{noto sredno stru~no obrazovanie proektnata zada~a e so cel da se proveri dali u~enikot:

• umee samostojno da planira i izveduva proektna zada~a i da koristi izvori na informacii i informati~ka tehnologija;

• osposoben e da prou~uva i istra`uva konkreten problem; • znae da planira i izveduva eksperimenti; • umee da proektira soodvetni re{enija za izrabotka na konkreten

produkt/tvorba ili vr{ewe na oddelni uslugi.

Vo ~etirigodi{noto sredno stru~no obrazovanie proektnata zada~a e so cel da ja proveri prakti~nata osposobenost na u~enikot za vr{ewe na raboti od oblasta na obrazovniot profil, odnosno kolku u~enikot:

• umee da izraboti nekoj proizvod ili da realizira odredena usluga kako iden u~esnik na pazarot na trudot;

• znae da izvede oddelni fazi od rabotata, da rakuva so sredstva, predmeti za rabota, na~ini i postapki za izveduvawe na rabotite;

• osposoben e da podgotvi dokumentacija, da vodi evidencija, da izrabotuva planovi, bilansi i presmetki, da oblikuva slu`beni akti, delovni pisma, dogovori, re{enija i izve{tai;

• umee da popolnuva i oblikuva obrasci i drugi dokumenti.

Vo umetni~koto obrazovanie proektnata zada~a se razlikuva vo zavisnost od nasokata. Vo likovnata umetnost i dizajnot u~enikot izbira dve proektni zada~i, i toa:

• proektna zada~a od predmetite karakteristi~ni za obrazovniot profil {to spa|aat vo oblasta na primenetata umetnost (dizajnot);

• proektna zada~a od predmetite karakteristi~ni za obrazovniot profil {to spa|aat vo oblasta na likovnata umetnost.

Vo nasokite muzi~ka umetnost i baletska umetnost, ovoj del od

maturskiot ispit se sostoi od: • proektna zada~a {to u~enikot ja izbira od nastavnite predmeti

karakteristi~ni za obrazovniot profil; • scenska izvedba na proektnata zada~a.

Celta na proektnata zada~a za ovoj vid obrazovanie e da se proveri dali

u~enikot e osposoben za samostojno podgotvuvawe, izvr{uvawe i izveduvawe na zada~i vo soodvetniot obrazoven profil.

Proverkata na znaewata, umeewata i sposobnostite na u~enicite za izgotvuvawe na site vidovi proektni zada~i se vr{i interno, po prethodno utvrdeni kriteriumi za ocenuvawe.

5

3. STANDARDNI VIDOVI NA PROEKTNATA ZADA^A

Postojat ~etiri vida standardizirani proektni zada~i, i toa: • proektna zada~a- esej; • proektna zada~a - izve{taj od empirisko istra`uvawe; • proektna zada~a - izve{taj od eksperimentalno istra`uvawe; • proektna zada~a - produkt/ tvorba.

Ispitot koj se odnesuva na proektnata zada~a se sostoi od pismen i usten

del ili pismen, prakti~en i usten del. Pismeniot del go so~inuvaat site pi{ani materijali koi{to u~enikot gi

podgotvuva vo tekot na prvata i vtorata faza. Ovoj del treba da e: • tehni~ki kvalitetno podgotven (kompjuterski izraboten vo A-4

format, so golemina na font -12, prored 1,5); • na literaturen jazik, so soodveten stil i terminologija; • so pravilno zapi{ani i korektno upotrebeni zabele{ki, fusnoti i

koristena literatura pri istra`uvaweto. Usniot del na proektnata zada~a e, vsu{nost, samata prezentacija

(odbrana) na zada~ata. Taa treba da bide kratka, jasna, potkrepena so argumenti, logi~na, podgotvena spored kompozicijata na usnoto iska`uvawe. Sostavena e od tri dela: voved, glaven del i zaklu~ok.

Vo vovedot u~enikot gi dava osnovnite informacii za temata, vo glavniot del go obrazlo`uva jasno i precizno istra`uva~koto pra{awe, a vo zaklu~okot gi prezentira zavr{nite sogleduvawa. Po prezentacijata, ~leno-vite na komisijata (osven mentorot) imaat pravo na u~enikot da mu postavuvaat pra{awa. Prezentacijata (odbranata) na proektnata zada~a ne mo`e da trae podolgo od 20 minuti, vklu~uvaj}i go i vremeto za pra{awa i odgovori.

Prakti~niot del na proektnata zada~a gi opfa}a site aktivnosti koi gi realizira u~enikot so cel da ja poka`e svojata prakti~na osposobenost za izrabotka na produkt/tvorba od oblasta na konkreten obrazoven profil. Ova osobeno se odnesuva na u~enicite koi izbrale proektna zada~a od elektro-tehni~kata, ma{inskata, trgovskata, zdravstvenata, zemjodelsko-veterinarnata, tekstilno-ko`arskata, grade`no-geodetskata, soobra}ajnata struka, proizvodno-procesnata i od likovnata i muzi~kata umetnost. 3.1. Proektna zada~a-esej

Esejot e pi{uvana forma na izrazuvawe koj go podgotvuva u~enikot po zavr{eno prodlabo~eno prou~uvawe na konkretna tema od nekoj nastaven predmet/oblast. Celta e u~enikot da se osposobi samostojno da prou~uva/ istra`uva, da koristi informacii na soodveten i logi~en na~in, da formira sopstveni stavovi i mislewa, no i da razviva govorni sposobnosti pri negovata prezentacija. Naj~esto se koristi pri istra`uvawata vo maj~iniot jazik (make-donski, albanski, turski), stranskite jazici (angliski, francuski, germanski, ruski), klasi~nite jazici, muzi~kata umetnost, sociologijata, filozofijata, matematikata, sportot i sl.

Esejot vklu~uva postapki i tehniki na pi{uvawe koi se vo soglasnost so celite i potrebite na pi{uva~ot, no strukturata mu e sekoga{ ista. Se sostoi od tri dela: voved, glaven del i zaklu~ok.

6

Vo vovedot u~enikot: • objasnuva zo{to ja izbral temata (zo{to e taa interesna i va`na za

prou~uvawe/ istra`uvawe); • jasno i precizno go opredeluva predmetot na prou~uvawe/istra`uvawe

(do koja {iro~ina i dlabo~ina }e ja istra`uva temata); • dava zavr{ni sogleduvawa od istra`uvaweto i najavuva deka tie

podocna }e bidat podetalno objasneti vo glavniot del. Glavniot del e od posebna va`nost. Vo nego u~enikot sistematski go

razviva esejot davaj}i ubedlivi odgovori na prou~uvanoto/ istra`uvanoto pra{awe. Strukturata i postapkite koi gi koristi u~enikot vo glavniot del ne se strogo opredeleni. Tie zavisat od prirodata na nastavniot predmet/ oblasta od koja e izbrana proektnata zada~a. Niv gi utvrduva nastavnikot – mentor vo dogovor so u~enikot. Vo nekoi oblasti na istra`uvawe glavniot del mo`e da sodr`i i podnaslovi. Na primer: pri istra`uvawata od prirodnata grupa predmeti, glavniot del na esejot obi~no sodr`i podnaslovi vo koi se objasneti metodite i tehnikite na istra`uvaweto. Pri izrabotkata na esejot treba da se odbegnuvaat podnaslovi bidej}i go prekinuvaat tekot i celinata na esejot.

Zaklu~okot treba da sodr`i: • jasni zaklu~oci i stavovi soodvetni na pra{aweto koe e postaveno na

po~etokot; • dokazi potkrepeni so fakti; • ubedlivi i sredeni rezultati i, eventualno, novi pra{awa koi

proizleguvaat od prou~uvaweto/istra`uvaweto. Esejot po obem treba da bide najmnogu 10 stranici (bez naslovnata

stranica, stranicata na koja se pretstavuva sodr`inata na esejot, crte`i, sliki, dijagrami, ilustracii, tabeli, listata na koristenata literatura, dodatoci). Po`elno e esejot da sodr`i apstrakt (si`e) do 300 zbora vo koj u~enikot dava jasen pregled na prou~uvaweto/istra`uvaweto i dobienite rezultati/zaklu~oci, so cel ocenuva~ot brzo da ja razbere sodr`inata na esejot.

3.2. Proektna zada~a- izve{taj od empirisko istra`uvawe

Prou~uvawata/istra`uvawata vo ramkite na proektnata zada~a, u~enikot gi realizira so cel samostojno da odgovori na nekoe pra{awe, da razre{i nekoja dilema ili da proveri ve}e doka`ana vistina od nekoja konkretna stru~na oblast. Zatoa tie nemaat nau~en karakter, tuku se mo`nost u~enikot da stekne istra`uva~ki sposobnosti, da ja praktikuva metodologijata na istra`uva~kata rabota, da se osposobi za samostojno donesuvawe zaklu~oci. Po zavr{enoto prou~uvawe/istra`uvawe u~enikot e dol`en da podgotvi izve{taj.

Izve{tajot od sprovedenoto prou~uvawe/istra`uvawe u~enikot go podgotvuva so cel da & soop{ti na komisijata koj problem go istra`uval, koi rezultati gi dobil i kakvi zaklu~oci donel. Toj treba da bide jasen i koncizen i da soop{tuva s# {to e storeno i zo{to. Izve{tajot po obem treba da bide do 12 stranici. Prilozite (opis na postapkite, fotografii, dokumentacija, primeroci od anketni pra{alnici i sl.) se dodavaat naj~esto na krajot na izve{tajot.

7

Izve{tajot gi sodr`i slednive poglavja: Voved; Metodi i tehniki koris-teni vo istra`uvaweto; Rezultati; Komentari/Diskusija; Zaklu~ok; Koristena literatura.

Vovedot na proektnata zada~a ne treba da bide pove}e od dve stranici. Vo nego u~enikot go prezentira problemot, negovoto zna~ewe za ~ovekot, pri~inata zo{to go istra`uva, soznanijata za problemot do koi e dojdeno so nekoi prethodni istra`uvawa, celta na istra`uvaweto.

Vo poglavjeto Metodi i tehniki u~enikot objasnuva kako e sprovedeno istra`uvaweto. Go opi{uva planot na istra`uvaweto, postapkite i tehnikite na pribirawe na podatocite. Ova poglavje mo`e da se podeli na potpoglavja, i toa: Ispitanici (opi{uva koi i kolku ispitanici u~estvuvale vo istra`uva-weto i spored koj kriterium bile birani) i Merni instrumenti i postapki (se opi{uvaat testovite, pra{alnicite, listite za posmatrawe i postapkite koi se koristeni za dobivawe na podatocite).

Vo poglavjeto Rezultati u~enikot gi prezentira i rezimira rezultatite od analizata na podatocite. Pri prezentiraweto na rezultatite mo`e da koristi tabeli, grafikoni, sliki koi treba da bidat numerirani i soodvetno nasloveni.

Vo Komentari/Diskusija u~enikot gi interpretira rezultatite. Dobie-nite rezultati gi komparira so izvorite od literaturata koristena vo tekot na istra`uvaweto. Spored ovie rezultati u~enikot treba da ja potvrdi ili otfrli postavenata hipoteza. U~enikot, isto taka, treba da napravi povrzuvawe na negovite rezultati so onie dobieni od nekoe sli~no prethodno istra`uvawe. Dobro e toj da gi obrazlo`i i eventualnite nedostatoci i problemi so koi se sretnal vo tekot na istra`uvaweto.

Vo poglavjeto Rezime/Zaklu~oci kuso i koncizno se opi{uva problemot, koristenata metodologija na rabota i rezultatite (naodite) do koi e dojdeno pri istra`uvaweto.

Site izve{tai od sprovedenite istra`uvawa, nezavisno od kakov vid se, sodr`at i lista na koristena literatura. Taa se pi{uva vo originalna verzija, na izvorniot jazik i pismo, po azbu~en red spored prezimeto na avtorot. Prvo se naveduva prezimeto na avtorot i inicijalot od imeto, godinata koga e izdaden trudot vo zagrada, naslovot na trudot, gradot i izdava~kata ku}a (ako se raboti za statija se naveduva brojot na spisanieto, brojot na stranicata i sl.).

8

Se prezentira problemot; se objasnuva zna~eweto i aktuelnosta na problemot; se naveduvaat soznanijata za problemot do koi e dojdeno od

nekoi prethodni istra`uvawa.

Se opi{uva planot na istra`uvaweto; se opi{uvaat postapkite i tehnikite na pribirawe

podatoci; se opi{uva koi i kolku ispitanici u~estvuvale vo

istra`uvaweto i spored koj kriterium bile birani; se objasnuvaat mernite instrumenti i postapkite (testovi,

pra{alnici, listi za posmatrawe) koi se koristeni za dobivawe na podatocite).

Se prezentiraat i rezimiraat rezultatite od analizata na

podatocite (mo`e da se koristat tabeli, grafikoni, sliki koi treba da bidat numerirani i soodvetno nasloveni).

Se interpretiraat rezultatite; se potvrduva ili negira istra`uva~kata hipoteca; se obrazlo`uvaat dobienite rezultati; se opi{uvaat sopstvenite stavovi i razmisluvawa i dr.

Kuso i koncizno se opi{uva problemot, koristenata metodologija na rabotata i rezultatite (naodite).

Se naveduva koristenata literatura i avtorite (spored

pravilata).

1. VOVED

2. Metodi i tehniki

4. Komentari (Diskusija)

5. Rezime/ Zaklu~oci

6. Koristena literatura

Struktura na izve{taj od empirisko istra`uvawe

3. Rezultati

9

3.3. Proektna zada~a - izve{taj od eksperimentalno istra`uvawe

U~enikot ima mo`nost da izbere proektna zada~a koja podrazbira ele-mentarni istra`uvawa ili oddelni istra`uva~ki aktivnosti od eksperimen-talen karakter i nabquduvawe. Taa ima karakter na u~eni~ko istra`uvawe i, glavno, ja sledi metodologijata na nau~noto istra`uvawe. Mo`e da gi sodr`i site ~ekori od istra`uva~kiot proces ili samo nekoi negovi delovi. Naj~esto se koristi pri istra`uvawata vo hemijata, biologijata, fizikata i sl.

Eksperimentite (obidite) podrazbiraat primena na metodi, tehniki i materijali koi se vo funkcija na postavenata cel, odgovaraat na vozrasta na u~enicite i uslovite vo koi se izveduvaat. Nabquduvaweto, mereweto i evidentiraweto u~enikot gi vr{i spored planot za rabota. Vo nekoi eksperi-menti, nabquduvaweto pretstavuva izvor na rezultatite (na pr., dobivawe na talog, vidliva promena na bojata, srednodnevna temperatura, strukturalni promeni i dr.).

Mereweto pretstavuva proces na pribirawe i evidencija na kvantita-tivnite podatoci - podatoci koi mo`at da se merat i da se zapi{at so brojki, znaci i drugo.

Sreduvaweto na podatocite vklu~uva sistematsko podreduvawe na podatocite od merewata po logi~ki red vo tabela, grafikon ili mapa. Edinstveno sredenite podatoci se korisni i natamu mo`at da bidat analizi-rani. Podatocite potoa se klasificiraat vo ve}e postavenite klasifikacioni {emi ili se izrabotuvaat novi.

Obrabotkata na podatocite mo`e da se vr{i i so pomo{ na kompju-terski programi, dokolku gi ima, pri {to dobienite podatoci avtomatski se obrabotuvaat, presmetuvaat i grafi~ki se pretstavuvaat.

Analizata na podatocite u~enikot ja vr{i po sreduvaweto i obra-botkata na podatocite. Taa podrazbira odreduvawe vrski pome|u faktorite, sporeduvawe na dobienite rezultati so podatoci od drugi relevantni stru~ni resursi i pronao|awe na mo`ni izvori za eksperimentalna gre{ka.

Donesuvaweto zaklu~oci proizleguva od procenata na site oddelni ~ekori i postapki vo istra`uvaweto. Formulacijata na zaklu~ocite treba da e jasna, konkretna i kusa. Zaklu~ocite mo`at da imaat i karakter na preporaki ili da upatuvaat na dopolnitelni istra`uvawa.

10

Izrabotka na izve{taj (prikaz) od sproveden eksperiment Izve{tajot (prikazot) od sproveden eksperiment i nabquduvawe e

finalen rezultat od istra`uvaweto i e osnova za prezentacijata. Vklu~uva detalen opis na site fazi od istra`uvaweto i ima svoja struktura. Toj treba da bide jasen i koncizen i da soop{tuva s# {to e storeno i zo{to, na najmnogu 12 stranici pi{an tekst bez prilozite.

♦ U~ili{te, mesto; ♦ naslov na proektnata zada~a; ♦ slika/ilustracija od koja vedna{ mo`e

da se sogleda celta na eksperimentot; ♦ ime na u~enikot; ♦ ime na mentorot; ♦ datum na predavaweto.

♦ Predmet na istra`uvaweto (kuso izlo`uvawe na pojavata, procesot, zakonitosta {to se istra`uva);

♦ kus istoriski osvrt na problemot, izvori vo koi toj e tretiran i od kogo (ako ima podatoci);

♦ zna~ewe i aktuelnost na problemot; ♦ celi na istra`uvaweto; ♦ metodi na istra`uvaweto; ♦ spisok na predmeti i materijali koi bile potrebni za

eksperimentot.

♦ [emi i tabeli so podatoci od obidite; ♦ detalno objasnuvawe na istra`uvaweto/

eksperimentot; ♦ crte`i od obidite ili od monitoringot; ♦ metodi, uslovi, primerok.

♦ Podatoci i izvori od literaturata; ♦ {emi, tabeli; ♦ obrazlo`uvawa, komparacii,

razmisluvawa i dr.

♦ Zaklu~ni sogleduvawa, stavovi, predlozi za natamo{ni istra`uvawa.

♦ Bibliografski edinici i avtori (spored pravilata).

STRUKTURA NA IZVE[TAJOT (PRIKAZOT)

4. KOMENTARI/ DISKUSIJA

5. ZAKLU^OCI/ (REZIME)

6. KORISTENA LITERATURA

2. VOVED (PREDGOVOR)

1. NASLOVNA STRANICA

3. EKSPERIMENT I NABQUDUVAWE

11

3.4. Proektna zada~a – produkt/tvorba

Ovoj vid proektna zada~a naj~esto ja izrabotuvaat u~enicite od elektro–tehni~kata, ma{inskata, ekonomsko- pravnata i trgovskata, zdravstvenata, zemjodelsko-veterinarnata, tekstilno-ko`arskata, grade`no-geodetskata, grafi~kata, soobra}ajnata, ugostitelsko-turisti~kata, hemisko-tehnolo{kata, {umarsko-drvoprerabotuva~kata struka, od likovnata i muzi~kata umetnost i sl. Preku ovaa zada~a u~enikot treba da poka`e kolku e prakti~no osposoben za vr{ewe na raboti od oblasta na obrazovniot profil za koj se podgotvuva. Krajniot rezultat od ovoj vid zada~a e izraboten konkreten produkt/tvorba koj mo`e da bide:

pismena tvorba; produkt od konkreten materijal; izvedba.

Proektna zada~a vo vid na pismena tvorba naj~esto izrabotuvaat u~enicite od ekonomsko-pravnata i trgovskata ili ugostitelsko-turisti~kata struka. Mo`e da se javi vo forma na: proektirano re{enie za izrabotka na konkreten proizvod ili za vr{ewe oddelni uslugi, vid na dokumentacija, evidencija, razli~ni vidovi planovi (na pr., biznis plan), bilansi, presmetki, slu`beni akti, obrasci. Nejzinata struktura e mnogu sli~na so strukturata na izve{tajot. Treba da bide jasna i koncizna, da go otslikuva idejnoto re{enie na zada~ata, da gi soop{tuva: postapkite, rezultatite, zaklu~ocite i komentarite na u~enikot vo odnos na zada~ata. Treba da bide najmnogu 12 stranici pi{an tekst bez prilozite.

Vo ramkite na proektnata zada~a- produkt od konkreten materijal u~enicite izrabotuvaat predmet, kako na primer: elektronski ili ma{inski del, skulptura, grafika, crte`, slika, del od obleka, mebel, hrana i drugo. Ovie u~enici, osven izrabotkata na predmet, dol`ni se da podgotvat i pismena dokumentacija za procesot na negovata izrabotka. Pismenata dokumentacija treba da bide jasna i koncizna i treba da sodr`i:

• kratok voved vo koj u~enikot gi objasnuva potrebata i va`nosta na predmetot koj go izrabotil (tehni~ko-tehnolo{koto zna~ewe);

• glaven del – koj sodr`i pravilen opis na predmetot, negovata funkcija, planirawe i organizacija na aktivnostite, izgotvuvawe na skici i {emi, izbor na materijali; opfat na podatoci, specifikacija na oprema koristena pri izrabotkata na predmetot; stru~en prikaz na procesot na proizvodstvo/uslugi); struktura i prikaz na gotoviot predmet/produkt;

• zavr{en del vo koj u~enikot dava komentari vo vrska so procesot na izrabotkata na predmetot, za eventualnite pote{kotii so koi se soo~il;

• koristena literatura: se naveduva koristenata literatura (spored pravilata). Proektnata zada~a – izvedba naj~esto ja izbiraat u~enicite od srednite

umetni~ki u~ili{ta. Taa ima za cel da proveri kolku u~enikot umee da rakuva so sredstvata, kako gi koristi predmetite za rabota, vo koja mera e osposoben za izvedbeni postapki povrzani so oddelni fazi od rabotniot proces, umetni~kata ili scenskata izvedba i sl. Pismenata dokumentacija treba da bide vo obem najmnogu do pet (5) stranici pi{an tekst bez prilozite.

12

4. VREMENSKI ROKOVI ZA IZRABOTKA NA PROEKTNATA ZADA^A

Vremenskite rokovi za izgotvuvawe na proektnata zada~a se utvrdeni so Pravilnikot za polagawe na maturski, odnosno zavr{en ispit. Pri nivnoto utvrduvawe se zemeni predvid: vidot, prirodata na proektnata zada~a, stepenot na anga`iranosta na u~enicite i vidot na aktivnostite koi treba da se realiziraat vo ramkite na zada~ata.

Pri podgotovkata na proektnata zada~a, nezavisno od koj vid e taa, u~enikot treba da gi po~ituva slednite rokovi:

• na krajot od treta godina, najdocna do krajot na maj, da opredeli od koj nastaven predmet (predmeti), odnosno obrazovno podra~je (podra~ja) }e izrabotuva proektna zada~a;

• da izbere i definira tema vo po~etokot na ~etvrta godina, no najdocna do krajot na oktomvri;

• dokolku izbere proektna zada~a od nastavnite predmeti/oblasti zastapeni vo ~etvrta godina, izborot na temata treba da go napravi na po~etokot na ~etvrta godina, no najdocna do krajot na noemvri;

• izrabotenata proektna zada~a u~enikot treba da ja predade na nastavnikot - mentor najdocna do krajot na mart vo godinata koga go polaga ispit.

Spored ovie rokovi na u~enikot mu se potrebni {est (6) meseci za izrabotka na proektnata zada~a (od izbor do realizacija).

Na u~enicite koi izbiraat proektna zada~a od nastaven predmet/oblast od ~etvrta godina, vremeto za izrabotka na proektnata zada~a e pet (5) meseci (od izborot do realizacijata).

13

5. FAZI NA PROEKTNATA ZADA^A

Izgotvuvaweto na proektnata zada~a se realizira vo tri fazi: • faza na podgotovka; • faza na izrabotka (realizacija); • faza na prezentacija. Sekoja od fazite opfa}a konkretni aktivnosti koi u~enikot treba da gi

realizira soglasno vidot i postavenite celi na proektnata zada~a.

5.1. Fazi na proektna zada~a – esej 1. Faza na podgotovka - vo ovaa faza u~enikot:

• izbira tema od nastaven predmet/ oblast koja najmnogu go interesira; pritoa treba da bide siguren dali ima na raspolagawe dovolno izvori na podatoci i informacii za nea;

• jasno i precizno ja definira temata (go formulira para{aweto koe }e go prou~uva/istra`uvuva); mentorot dava preporaki kako u~enikot da istra`uva;

• opredeluva metodologija na rabota; • izgotvuva nacrt za esejot koja treba da sodr`i: skica, glavnite crti,

poedinostite koi }e pomognat vo izgotvuvaweto na esejot; sobirawe izvori na podatoci, selektirawe podatoci, pravewe analiza na podatoci, rezimirawe, oblikuvawe na temata/esejot.

2. Faza na izrabotka/realizacija- vo ovaa faza u~enikot:

• izgotvuva prva verzija na esej po~ituvaj}i ja negovata struktura; • go revidira i ureduva esejot; • go dava esejot na mentorot na posledno ~itawe za da proveri dali

esejot gi sodr`i site delovi, dali se vgradeni site korekcii; • izgotvuva posledna verzija na esejot.

3. Faza na prezentacija: u~enikot go prezentira i usno go brani esejot pred

tri~lena komisija. Prezentacijata mo`e da bide usna, kompjuterska, poster, portfolio - prezentacija, kombinacija od tehniki i sl.

5.2. Fazi na proektna zada~a – izve{taj od empirisko istra`uvawe 1.Faza na podgotovka - vo ovaa faza u~enikot:

• izbira problem na istra`uvawe od dadena stru~na oblast; • definira celi na istra`uvaweto; • izgotvuva plan za realizacija na istra`uvaweto; • soglasno prirodata na istra`uvaweto definira i opi{uva potfazi i

(ili) me|ufazi; • identifikuva izvori na podatoci koi }e gi koristi pri istra`uvaweto.

2. Faza na izrabotka/realizacija- vo ovaa faza u~enikot:

• izbira soodvetni metodi na istra`uvawe;

14

• izgotvuva instrumenti neophodni za realizacija na proektnata zada~a i istite gi koristi;

• pribira dokumentacija za izvr{enite proverki, prou~uva, analizira, vr{i statisti~ka obrabotka na pribranite podatoci;

• donesuva zaklu~oci; • izgotvuva izve{taj spored strukturnite elementi; • izbira forma na prezentacija; • vr{i podgotovka (trening) za pravilno i racionalno koristewe na

vremeto pri prezentacija; • obezbeduva soodvetna tehnika.

3. Faza na prezentacija Prezentacijata na proektnata zada~a se odviva pred tri~lena komisija i

taa mo`e da bide: usna, kompjuterska, poster, portfolio-prezentacija, kombinacija od tehniki i sl.

5.3. Fazi na proektna zada~a - izve{taj od eksperimentalno istra`uvawe 1. Faza na podgotovka – vo ovaa faza u~enikot:

• izbira problem na istra`uvawe od dadena stru~na oblast; • definira celi na istra`uvaweto; • izgotvuva plan za realizacija na proektot vo koj opredeluva: metodi i

tehniki na istra`uvawe, materijalno-tehni~ki uslovi-oprema (pribor, aparati, instrumenti, grafi~ki sredstva, hemikalii, materijali i dr.); vid na dokumentacija, dinamika na rabotata so rokovi; institucii i eksperti so koi }e sorabotuva;

• soglasno prirodata na proektot definira i opi{uva potfazi i (ili) me|ufazi;

• identifikuva izvori na podatoci koi }e gi koristi pri istra`uvaweto.

2. Faza na izrabotka/ realizacija- vo ovaa faza u~enikot: • izrabotuva sopstvena datoteka (pribranite podatoci gi selektira i

sreduva vo posebna papka); • eksperimentira (ja ispituva hipotezata ili pomo{nite hipotezi, so

redosledno izveduvawe na planirani eksperimenti i nivno dokumentirawe);

• nabquduva; • vr{i merewa i evidentira; • sreduva, klasificira i obrabotuva podatoci; • donesuva zaklu~oci; • go opredeluva vidot na izve{tajot/ prikazot; • go osmisluva na~inot na prezentacijata; • izrabotuva izve{taj (prikaz) na proektnata zada~a.

3. Faza na prezentacija

Prezentacijata na proektnata zada~a se odviva pred tri~lena komisija i taa mo`e da bide: usna, kompjuterska, poster, portfolio-prezentacija, kombi-nacija od tehniki i sl.

15

5.4. Fazi na proektna zada~a - produkt/tvorba

1. Faza na podgotovka – vo ovaa faza u~enikot: • izbira tema (predmet na istra`uvawe) od dadena stru~na oblast; • definira celi na istra`uvaweto; • izgotvuva plan za realizacija na proektnata zada~a so koj opredeluva:

metodi i tehniki na istra`uvawe, materijalno-tehni~ki uslovi-oprema (pribor, aparati, instrumenti, grafi~ki sredstva, hemikalii, materijali i dr.); vid na dokumentacija, dinamika na rabotata so rokovi; institucii i eksperti so koi }e sorabotuva;

• soglasno prirodata na zada~ata, definira i opi{uva potfazi i (ili) me|ufazi;

• identifikuva izvori na podatoci koi }e gi koristi pri istra`uvaweto. 2. Faza na izrabotka/realizacija – vo ovaa faza u~enikot:

• sobira, selektira i analizira podatoci; • gi pretstavuva rezultatite od analizata; • izrabotuva planovi i pravi presmetki; • go izrabotuva i oblikuva proizvodot; • go analizira proizvodot/produktot, vr{i kontrola.

3. Faza na prezentacija Prezentacijata na proektnata zada~a se odviva pred tri~lena komisija i

taa mo`e da bide: usna, kompjuterska, poster, portfolio-prezentacija, kom-binacija od tehniki i sl.

16

6. ULOGATA I AKTIVNOSTITE NA MENTOROT

Uspe{nata realizacija na proektnata zada~a na u~enikot vo golema mera zavisi od uspe{noto mentorirawe na nastavnikot.

Nastavnikot-mentor treba da poseduva organizatorski sposobnosti, da ima izgradeno silna doverba kaj u~enicite, da bide dostapen za niv koga e po-treben. Toj treba da gi pottiknuva u~enicite na kreativno mislewe i samo-stojno donesuvawe odluki, da e orientiran kon napredokot na u~enikovata li~-nost i inovativnost. Nastavnikot-mentor e: u~itel, motivator, sovetodavec, procenuva~, vrednuva~. Negovata uloga e naglasena vo prvata i vtorata faza na izrabotkata na proektnata zada~a. Vo tekot na ovie dve fazi toj go sledi, po potreba, go naso~uva i ocenuva u~enikot. Vo fazata na prezentacija nastavni-kot-mentor nema pravo nitu da ocenuva, nitu da postavuva para{awa. Za toa se zadol`eni drugite dvajca ocenuva~i. Zada~i na mentorot:

• da gi razgleduva predlozite za proektni zada~i dadeni od u~enicite; • da sorabotuva so u~ili{nata maturska komisija pri kone~noto

potvrduvawe i prifa}awe na proektnite zada~i od svojot predmet; • da izgotvuva raspored na vremeto za konsultacii so u~enicite vo tekot na

podgotovkata na zada~ata pri {to treba da realizira najmalku 3 konsultativni sredbi so sekoj u~enik posebno;

• da go naso~uva i po potreba mu pomaga na u~enikot pri izrabotkata na proektnata zada~a;

• da vr{i uvid vo dosieto na u~enikot za proektnata zada~a; • da gi pregleduva izgotvenite proektni zada~i i gi prifa}a ili vra}a na

dorabotka; • da u~estvuva vo rabotata na komisijata koja odlu~uva za prigovorite na

ocenkite.

Na po~etokot (vo prvata faza) ulogata na mentorot e pove}e sovetodav-na i naso~uva~ka. Toj razgovara so u~enikot za podra~jeto za koe e zainteresiran i mu pomaga:

• precizno da ja formulira temata; • da proceni dali izbranata zada~a e vo soglasnost so individualnite

sposobnosti na u~enikot i vremeto koe e na raspolagawe; • da mu pomogne na u~enikot pri izborot na soodvetna literatura potrebna

za prou~uvawe na problemot; • da izbere soodvetna metodologija; • da gi proceni potrebnite i postojnite uslovi vo koi }e se realizira PZ

(dostapnost na materijali, cena, anga`man).

Na sredbite vo tekot na vtorata faza mentorot dava poddr{ka na u~enikot i go sledi i procenuva negoviot napredok. Toj ima obvrska:

• da go proveruva dosieto na u~enikot; • da go sledi i da mu pomaga da ne otstapuva od temata, celta i

metodolo{kata ramka; • da proveruva dali u~enikot ima problemi vo odnos na potrebnite uslovi

i sredstva za izrabotka na zada~ata i pomaga da se razre{at;

17

• da proveruva dali u~enikot gi po~ituva rokovite za aktivnostite predvideni vo planot;

• da procenuva kolku u~enikot e samostoen vo rabotata; • da zapi{uva svoj komentar i preporaki za ponatamo{nite aktivnosti vo

dosieto za proektnata zada~a i da go verificira so svoj potpis; • da bara od u~enikot da se potpi{e.

Na poslednata konsultativna sredba razgovara so u~enikot za na~inot

na prezentirawe na proektnata zada~a pred ispitnata komisija i mu predlaga na u~enikot da napravi probna prezentacija. Istata ja procenuva i, dokolku e potrebno, dava nasoki za nejzino podobruvawe.

Nastavnikot- mentor ima uloga i na ocenuva~. Toj ja ocenuva rabotata na u~enikot vo podgotvitelnata faza i fazata na realizacija na proektnata zada~a, no nema pravo da dava ocenka za prezentacijata. Vo tekot na prezentacijata toj so svoeto prisustvo mu dava moralna poddr{ka na u~enikot. Po potreba, na drugite ocenuva~i im dostavuva dopolnitelni informacii za odnesuvaweto na u~enikot vo prvite dve fazi od izrabotkata na proektnata zada~a.

18

7. PRAVA I OBVRSKI NA U^ENIKOT

U~enikot ima pravo samostojno, spored li~nite sposobnosti i afiniteti da izbere tema za proektna zada~a. Pritoa toj e obvrzan:

• da gi po~ituva vremenskite rokovi za izrabotka na proektnata zada~a (od izbor do realizacija); u~enikot koj nema da ja predade izrabotena proektna zada~a na mentorot vo predvideniot rok, }e go izgubi pravoto da go polaga ovoj del od ispitot;

• jasno da go definira predmetot na istra`uvawe; • da proveri dali ima na raspolagawe dovolno izvori na informacii za

istra`uva~koto pra{awe; • da gi proveri uslovite vo koi }e se realizira istra`uvaweto/

eksperimentot/izrabotkata na proizvodot; • da vodi dosie (papka) vo koe treba da gi zabele`uva: aktivnostite

predvideni so proektnata zada~a, vremeto i mestoto na nivnata realizacija; brojot na odr`anite sredbi so mentorot, sodr`inata na rabotata, zabele{kite i preporakite od nastavnikot-mentor; va`nite podatoci, dobienite rezultati (naodite) od sprovedenite istra`uva~ki aktivnosti, informaciite od intervjuata, anketite, skicite, probnite modeli i sl.;

• da ostvari minimum tri (3) sredbi so nastavnikot-mentor.

19

8. OCENUVAWE NA PROEKTNATA ZADA^A 8.1. Sostav na komisijata

Proverkata na znaewata, umeewata i sposobnostite na u~enicite za

izgotvenata proektna zada~a ja vr{i tri~lena komisija koja ja formira u~ili{teto. Eden od niv e i nastavnikot – mentor, a drugite dvajca treba da bidat nastavnici od u~ili{teto koi se stru~no kompetentni za nastavniot predmet ili oblasta od koja u~enikot ja bira proektnata zada~a. Dokolku gi nema, u~ili{teto mora da obezbedi soodvetni nadvore{ni ocenuva~i.

Vo srednite stru~ni u~ili{ta, pokraj nastavnikot- mentor i nastavnik od soodveten stru~en predmet, tretiot ~len na komisijata mo`e da bide i pretstavnik od socijalnite partneri na u~ili{teto. Vo srednite umetni~ki u~ili{ta vo sostav na ovie komisii osven soodvetnite pretstavnici od u~ili{teto, tretiot ~len mo`e da bide pretstavnik od dru{tvata ili zdru`enijata na likovnite i muzi~kite umetnici.

8.2. Ulogata na ostanatite dvajca ocenuva~i

Pri prezentacijata na proektnata zada~a, ocenuva~ite imaat osobeno va`na uloga i odgovornost. Od niv vo golema mera zavisi uspe{nosta na u~eni-kot vo prezentacijata i odbranata na proektnata zada~a.

Ocenuva~ite treba: • da poseduvaat stru~no i pedago{ko znaewe; • da umeat da sozdadat rabotna atmosfera bez pritisok i napnatost; • da go pro~itaat so vnimanie pi{aniot materijal od izrabotenata

proektna zada~a; • da ja poznavaat metodologijata na istra`uva~kata rabota; • da gi poznavaat procedurite na ispitot i kriteriumite za ocenuvawe na

proektnata zada~a; • da ne go prekinuvaat u~enikot dodeka ja prezentira proektnata zada~a,

osven ako za toa ima potreba (u~enikot ne bil dovolno jasen vo izlagaweto i sl.);

• da postavuvaat korektni i stimulativni pra{awa na u~enikot; • da go po~ituvaat vremeto predvideno za polagawe na proektnata zada~a.

8.3. Kriteriumi i proceduri za ocenuvawe na proektnata zada~a

Pri ocenuvaweto na proektnata zada~a, ocenuva~ite treba da gi zemat predvid slednite elementi:

• kolku u~enikot ja sledel metodologijata na istra`uvaweto; • kolku uspe{no ja formiral bazata na podatoci i kako gi iskoristil

informaciite; • na koj na~in go napi{al pismeniot del od proektnata zada~a (struktura,

ideja, forma, jazik, sodr`ina);

20

• kako go postavil predmetot na prou~uvawe/istra`uvawe i kako odgovoril na istoto;

• kako gi prezentiral rezultatite/zaklu~ocite; • kolku uspe{no ja izvel usnata prezentacija.

Kone~nata ocenka {to treba da ja dobie u~enikot za proektnata zada~a e

rezultat na ocenkata {to ja dobil u~enikot za podgotven esej /izve{taj od istra`uvawe/ izraboten produkt/tvorba i ocenkata od prezentacijata (odbra-nata) na proektnata zada~a, vklu~uvaj}i gi i odgovorite na postavenite pra{awa od strana na nezavisnite ocenuva~i.

Ocenuva~ite ja ocenuvaat proektnata zada~a spored odnapred podgotveni kriteriumi za ocenuvawe i opisi na nivoa na barawa za sekoja nejzina faza.

Mentorot gi bodira prvata i vtorata faza, a tretata faza ostanatite dvajca ocenuva~i. Sekoja faza se bodira na numeri~ka skala. Vkupniot broj na bodovi {to gi dava mentorot vo prvite dve fazi treba da bide ednakov na zbirot od brojot na bodovi dadeni od dvajcata ocenuva~i vo tretata faza. Vkupniot broj bodovi se dobivaat so sobirawe na site bodovi od ocenuva~ite vo sekoja faza. Bodovite {to gi dobil u~enikot potoa se transformiraat vo ocenka na tradicionalnata skala od 1 do 5 so pomo{ na tabela za konverzija.

21

KRITERIUMI ZA OCENUVAWE NA PROEKTNATA ZADA^A 1. Kriteriumi za ocenuvawe na proektnata zada~a - esej

Nivo Kriteriumi za ocenuvawe na fazata – podgotovka Bodovi 3

- Samostojno izbral tema vrz baza na {irok obem na soodvetna literatura; - jasno i precizno ja definiral temata (go formuliral istra`uva~koto pra{awe); - izgotvil detalen plan za proektnata zada~a vo predvideniot rok; - ja poznava metodologijata na rabota, poka`uva podgotvenost i anga`iranost kon zada~ata.

3

2

- Izbral tema, no so pomo{ na mentorot; - ja definiral temata (go formuliral istra`uva~koto pra{awe) so pomo{ na mentorot; - izgotvil plan za proektnata zada~a na koj nedostasuvaat odredeni elementi; - poka`uva odredeni slabosti vo primenata na metodologijata na rabota.

2

1

- Temata mu ja ponudil i definiral mentorot; - ne koristel dopolnitelna literatura; - izgotvil plan so seriozni propusti; - poka`uva seriozni slabosti vo metodologijata na rabota; - poka`uva slab interes za zada~ata.

1

0

- Ne izbral tema i ne izgotvil plan vo predvideniot rok; - ne e upaten kako i kade da bara izvori na informacii za zada~ata; - ne ja poznava metodologijata na rabota; - voop{to ne poka`uva interes za zada~ata.

0

22

Kriteriumi za ocenuvawe na fazata - izrabotka na esejot Nivo Jazik Struktura Soodvetnost na sodr`inata Bodovi

3

- Leksikata vo esejot e bogata,

raznovidna i to~no upotrebena; - ima nezna~itelni gre{ki vo pi{u-

vaweto na zborovite i interpunkcijata;

- upotrebeni se soodvetni i raznovidni gramati~ki strukturi so nezna~itelni gre{ki.

- Esejot gi sodr`i site strukturni

delovi (voved, glaven del i zaklu~ok);

- sistematski e razvien, ideite se logi~ki podredeni;

- upotrebeni se raznovidni i soodvetni povrzuva~ki sredstva (naslovi, podnaslovi).

- Tekstot sodr`i jasni,

relevantni, ubedlivi i argumentirani odgovori na istra`uva~koto pra{awe;

- sodr`inata e soodvetna i vo potpolnost odgovara na barawata na zada~ata;

- ideite vo tekstot se jasni, interpretaciite se bazirani na relevantni podatoci i anali-ti~ki priod, pretstaveni se so golema ve{tina i razbirawe.

3

2

- Leksikata vo esejot e bogata, no so

nedoslednosti i gre{ki vo upotrebata pri izrazuvawe na poslo`eni iskazi;

- se sre}avaat gre{ki vo pi{uvaweto i interpunkcijata koi ne go popre~uvaat razbiraweto na mislata;

- gramati~kite strukturi se pravilno upotrebeni, no se zabele`uvaat gre{ki pri upotrebata na poslo`enite strukturi;

- Tekstot gi sodr`i site strukturni

delovi (voved, glaven del, zaklu~ok), no mu nedostasuva odredena sistemati~nost i logi~na povrzanost na ideite;

- nedostasuvaat soodvetni povrzuva~ki sredstva (naslovi, podnaslovi).

- Tekstot sodr`i jasni argumenti

(odgovori) na istra`uva~koto pra{awe;

- sodr`inata odgovara na barawata na postavenata zada~a;

- ideite se jasni, no interpretaciite se zasnovani na nedovolen broj informacii;

- nedostasuva analiti~ki prior.

2

23

1

- Leksikata e ograni~ena, no

ovozmo`uva izrazuvawe na osnovni iskazi;

- napraveni se pove}e gre{ki vo pi{uvaweto na zborovite i interpunkcijata koi go popre~uvat razbiraweto na mislata;

- upotrebeni se ednostavni gramati~ki strukturi, so gre{ki.

- Na tekstot mu nedostasuvaat

odredeni strukturni elementi i kompozicija;

- tekstot nema sistemati~nost i logi~ka povrzanost na ideite;

- upotrebata na povrzuva~kite sredstva e ograni~ena.

- Esejot ne odgovara na barawata

na zada~ata; - odgovorite na istra`uva~koto

pra{awe se baziraat na nerelevantni argumenti;

- ideite se nejasni, se povtoruvaat;

- tekstot sodr`i nepotrebni informacii.

1

0

- Leksika e mnogu ograni~ena, sodr`i

golem broj gre{ki i ne e soodvetna na postavenata zada~a;

- napraveni se golem broj gre{ki vo pi{uvaweto na zborovite i interpunkcijata poradi {to tekstot e nerazbirliv;

- upotrebeni se osnovnite gramati~ki strukturi so elementarni gre{ki.

- Tekstot ima nejasna struktura; - ideite se nelogi~ni i tekstot nema

nikakva sistemati~nost; - nedostasuvaat povrzuva~ki

sredstva.

- Sodr`inata na esejot voop{to

ne odgovara so barawata na zada~ata;

- ideite se nejasni; - tekstot e konfuzen i sodr`i

nesoodvetni informacii.

0

* Kriteriumot jazik vlijae vrz ocenuvaweto najmnogu koga u~enicite izrabotuvaat esei od oblasta na makedonskiot,

albanskiot, turskiot jazik, stranskite jazici. * Pri ocenuvaweto na eseite od oblasta na sociologijata, filozofijata, muzi~kata umetnost, matematikata, sportot,

leksi~kite, gramati~kite i interpukciskite elementi vo jazikot ne treba da imaat golemo vlijanie. Ona {to treba da se ocenuva vo kriteriumot –jazik e: razbiraweto, tolkuvaweto i soodvetnata primena na stru~nite poimi i termini.

24

Nivo Kriteriumi za ocenuvawe na fazata - prezentacija Bodovi

3

- Prezentacijata e podgotvena, jasna so адекватна визуелизација) i efektivno go koristi

vremeto; - ima sopstveni stavovi za i protiv odredeno gledi{te povrzani so temata; - na postavenite pra{awa odgovara to~no, argumentirano i logi~no; - poka`uva visok stepen na to~nost vo govoreweto i interpukcijata pri {to ostvaruva

razbirliva i jasna komunikacija so sogovornikot/ ispituva~ot; - pri prezentacijata e sistemati~en i siguren;

3

2

- Prezentacijata e podgotvena i dovolno jasna za da se sledi bez pogolemi te{kotii; - glavnite idei se dovolno jasno objasneti; - u~enikot odgovara na postavenite pra{awa, no bara dopolnitelni objasnuvawa

(potpra{awa) od strana na komisijata; - vo tekot na prezentacijata mu nedostasuva jasnost, sistemati~nost i sigurnost;

2

1

-Prezentacijata e mnogu kratka i povr{na; - u~enikot dava kusi objasnuvawa na sodr`inata na temata; - mo`e da odgovori na ograni~en broj pra{awa (kuso i nedovolno jasno); - poka`uva nesigurnost pri prezentacijata.

1

0

- Prezentacijata e kratka bez objasnenija za sodr`inata na temata; - glavnite idei se nejasni i zatoa postojano e pottiknuvan od ispituva~ite; - dava neargumentirani i nelogi~ni odgovori na pra{awata ili voop{to ne odgovara.

0

25

2. Kriteriumi za ocenuvawe na proektna zada~a- izve{taj od eksperimentalno istra`uvawe

Nivo Kriteriumi za ocenuvawe na fazata - podgotovka Bodovi 3 - Samostojno i soodvetno izbral problem;

- jasno i logi~no formuliral cel i hipotezi (ako se predvideni); - samostojno go izrabotil planot vo koj se navedeni i opi{ani site potrebni delovi; - ima kompletna, sopstvena datoteka so soodvetni, raznovidni navodi;

3

2 - Izbral problem so pomo{ na mentorot; - formuliral cel i hipotezi (ako se predvideni) so pomo{ na mentorot; - samostojno go izrabotil planot vo koj se navedeni site potrebni delovi; - ima sopstvena datoteka so ednorodni naslovi i izvori.

2

1 - Problemot mu go ponudil mentorot; - formuliral cel i hipotezi, (ako se predvideni) no tie se pogre{no postaveni; - izrabotil nekompleten plan i ne e samostoen vo rabotata; - ima sopstvena datoteka so nesoodvetni izvori i naslovi.

1

0 - Ne izbral problem za istra`uvawe do predvideniot rok; - voop{to ne poka`al interes za zada~ata vo podgotvitelnata faza. - ne mo`e samostojno da izraboti plan, raboti pod mentorstvo; - ne dostavil plan do rokot - nema sopstvena datoteka;

0

26

Nivo Kriteriumi za ocenuvawe na fazata - realizacija Bodovi 3 - Samostojno izbira i realizira obidi so soodvetni metodi i tehniki;

- samostojno izrabotuva obidi, nabquduva, meri i evidentira; - pravilno i samostojno gi tolkuva podatocite i vospostavuva vrski i odnosi; - donel zaklu~oci koi se odnesuvaat na celta i hipotezite (ako se predvideni), a proizleguvaat od

podatocite; - prikazot go raboti samostojno; - prikazot gi sodr`i site delovi, so komentari i vospostaveni vrski me|u oddelnite delovi; - prikazot e originalno estetski ureden.

3

2 - Samostojno izbira obidi, tehniki, metodi i oprema; - izrabotuva obidi, nabquduva, meri i evidentira, so povremena pomo{ na mentorot; - gi tolkuva podatocite i delumno vospostavuva vrski i odnosi; - ima zaklu~oci, koi se soodvetni so podatocite, odnosno so celta i hipotezite (ako se predvideni); - prikazot go raboti samostojno; - prikazot gi sodr`i site delovi so delumni komentari; - prikazot e estetski ureden.

2

1 - Ne e samostoen vo izborot na obidi, tehniki, metodi i oprema; - eksperimentira, nabquduva, meri i evidentira, so ~esta pomo{; - delumno gi tolkuva podatocite i ne gi vospostavuva vrskite i odnosite; - ima zaklu~oci, no ne se sosema soodvetni so podatocite; - prikazot go raboti so povremena pomo{; - prikazot gi sodr`i site delovi; - prikazot e bez estetsko oblikuvawe.

1

0 - Ne mo`e da napravi izbor na obidi, tehniki, metodi i oprema; - eksperimentira, nabquduva, meri i evidentira, so postojano prisustvo na mentorot; - ne gi tolkuva podatocite i ne gi vospostavuva vrskite i odnosite; - nema zaklu~oci. - prikazot go raboti so postojana pomo{; - prikazot ne gi sodr`i site delovi i ne go dostavil vo rokot.

0

27

Nivo Kriteriumi za ocenuvawe na fazata - prezentacija Bodovi 3 - Ima originalen izbor na formi, tehniki i oprema;

- samostojno i ve{to gi koristi tehnikite i opremata; - prezentira po logi~ki redosled; - te~no i jasno argumentira, objasnuva, vospostavuva vrski i odnosi i izveduva zaklu~oci ; - prikazot gi sodr`i site delovi spored planot, so komentari i vospostaveni vrski me|u oddelnite

delovi; - prikazot e originalen i estetski ureden.

3

2 - Samostojno izbira i koristi soodvetna oprema i tehniki za prezentacija; - jasno prezentira po logi~ki redosled; - argumentira i ne pravi gre{ki ; - prikazot gi sodr`i site delovi so delumni komentari; - prikazot e estetski ureden.

2

1 - Izbira tehniki i oprema so pomo{ na mentorot i samostojno prezentira. - reproducira podatoci bez objasnuvawa; - argumentira i komentira i ne pravi gre{ki; - prikazot gi sodr`i site delovi spored planot; - estetski ne e oblikuvan.

1

0 - Koristi samo usno izlagawe. - nema logi~en redosled vo izlagaweto, pravi gre{ki i e konfuzen; - prikazot ne gi sodr`i site delovi spored planot.

0

28

3. Kriteriumi za ocenuvawe na proektnata zada~a - izve{taj od empirisko istra`uvawe

Ниво Kriteriumi za ocenuvawe na fазаta - подготовка Бодови

3

- Samostojno ja izbral temata; - jasno gi definiral celite na temata (istra`uva~koto para{awe); - iзготвил темелен и детален план; - целосно е упатен во потребите од конкретна литература и други извори на информации; - сите планирани методи и инструменти за истражување се самостојно и соодветно избрани.

3

2

- Izbral tema so pomo{ na mentorot; - повеќето од целите се јасно дефинирани; - iзготвил целосен план, но без доволно детали; - доволно е упатен во потребите од конкретна литература и други извори на информации; - поголемиот дел од планираните методи и инструменти за истражување се самостојно и соодветно избрани.

2

1

- Temata mu ja ponudil i definiral mentorot; - повеќето од целите не се јасно дефинирани; - iзготвил нецелосен план; - делумно е упатен во потребите од конкретна литература и други извори на информации; - мал дел од планираните методи и инструменти за истражување се самостојно и соодветно избрани.

1

0

- Ne izbral tema do predvideniot rok; - nе изготвил план до одредениот термин ili од приложениот план се гледа дека не е упатен во

temata i потребните извори на информации; - нема избрaно методи и инструменти за истражување.

0

29

Ниво Kriteriumi za ocenuvawe na fazata- реализациja Бодови

3

- Сите структурни елементи се соодветно разработени; - kontinuirano работи самостојно; - потполно ја разбира суштината на темата; - оспособен е: да аргументира, логички да заклучува, критички да мисли, да користи методи и инструменти за ученичко истражување;

- изготвениот извештај и приложената документација се соодветни и доставени во определениот рок.

3

2

- Повеќето структурни елементи се соодветно разработени; - најчесто работи самостојно; - главно ја разбира суштината на темата; - делумно е оспособен за користење на планираните методи и инструменти за ученичко истражување;

- изготвениот извештај и приложената документација главно се соодветни и доставени во определениот рок.

2

1

- Мал дел структурни елементи се соодветно разработени; - има површна претстава за суштината на темата; - користи методи и инструменти за ученичко истражување само со помош на менторот; - доставениот извештај е во определениот рок, без документација; - доставil документација без извештај или dostavil извештај a процесот не е соодветно опишан ili приложената документација не е соодветна.

1

0

- Ниту еден структурен елемент не е соодветно разработен; - континуирано зависи од помошта на менторот; - не ја разбира суштината на темата; - не умее да користи методи и инструменти на истражување ниту со помош на менторот; - нема доставено извештај и потребнаta документација во определениот рок.

0

30

Ниво Критериуми за оценување na fazata -prezentacija Бодови

3

- Сите структурни елементи се соодветно разработени; - целосно се подготвил за презентација (користи адекватна визуелизација); - ефикасно го користи времето, селектира битно од небитно); - потполно ја разбира суштината на темата, т.е. на поставените прашања одговара аргументирано и логички;

- при презентирањето е: јасен, систематичен и сигурен.

3

2

- Повеќето структурни елемeнти се соодветно разработени; - не е целосно подготвен за презентација (или користи неадекватна визуелизација, или не селектира bitno od nebitno, или не ја почитува временската рамка);

- главно ја разбира суштината на темата (на повеќето поставени прашања одговара аргументирано и логично);

- при презентирањето понекогаш му недостасува: или јасност, или систематичност, или сигурност.

2

1

- Мал дел структурни елементи се соодветно разработени; - не е доволно подготвен за презентација (или само користи адекватна визуелизација, или само селектира битно од небитно, или само ја почитува временската рамка);

- има површна претстава за суштината на темата, т.е. ретко дава аргументирани и логички одговори;

- при презентирањето не е доволно јасен, систематичен и сигурен.

1

0

- Ниту еден структурен елемент не е соодветно разработен; - не е подготвен за презентација; - не ја разбира суштината на темата, т.е. дава неаргументирани и нелогични одговори или воопшто не одговара;

- при презентацијата не е јасен, не е систематичен и не е сигурен.

0

31

4. Kriteriumi za ocenuvawe na proektnata zada~a - produkt/tvorba

Nivo Kriteriumi za ocenuvawe na fazata- podgotovka Bodovi

3 - Samostojno izbral i definiral tema vrz osnova na razli~ni izvori na informacii; - izgotvil celosen i detalen plan za rabota; - izbral soodvetna metodologija za rabota i celosno e podgotven za realizirawe na zada~ata.

3

2 - Izbral i definiral tema, no so pomo{ na mentorot; - poka`uva izvesni slabosti vo poznavaweto na metodologijata za rabota; - izgotvil plan za rabota, no mu nedostasuvaat odredeni detali.

2

1 - Temata mu ja izbral i definiral mentorot; - poka`uva seriozni slabosti vo poznavawe na metodologijata na rabota; - izrabotil plan za rabota so zna~itelni slabosti;

1

0 - Ne izbral tema vo opredeleniot rok; - ne изготвил план до одредениот термин, или изработил план од кој се гледа дека не е упатен во потребните извори на информации; нема јасно дефинирани цели; нема избрaно методи и инструменти за истражување.

0

32

Nivo Kriteriumi za ocenuvawe na fazata- izrabotka/realizacija Bodovi

3 - Produktot/tvorbata/uslugata ja realiziral spored podgotveniot plan za rabota; - ima jasna pretstava za ona {to go izrabotuva; - celosno go poznava procesot na realizacija na produktot/tvorbata/uslugata; - izbira soodvetni materijali za realizacija na produktot/tvorbata/uslugata; - ve{to koristi soodvetni instrumenti, postapki i tehniki na rabota; - raboti samostojno, anga`iran e, poka`uva kreativen odnos kon rabotata, precizen e i

pedanten.

3

2 - Produktot/tvorbata/uslugata ja realizira spored podgotveniot plan, so mali otstapuvawa; - ima jasna pretstava za ona {to go izrabotuva/realizira; - izbira soodvetni materijali za izrabotka/realizacija na produktot/tvorbata/uslugata; - go znae procesot na izrabotka/realizacija na produktot/tvorbata/uslugata, no poka`uva

nesigurnost vo rabotata; - poka`uva slabosti vo prakti~nata primena na instrumentite, postapkite i tehnikite na

rabota i ne e sekoga{ ve{t i samostoen vo raboteweto.

2

1 - Mnogu ~esto otstapuva od planot za izrabotka na produktot (uslugata); - izbira nesoodvetni materijali za rabota; - nema jasna pretstava za produktot {to go izrabotuva i ne go poznava vo celost procesot na

izrabotka; - primenuva ednostavni postapki za izrabotkata na produktot; - koristi osnovni instrumenti i tehniki za rabota; - retko raboti samostojno, ne e precizen nitu ve{t vo rabotata.

1

0 - Nema pretstava za produktot/tvorbata/ koj go izrabotuva i ne go znae procesot za negova izrabotka (uslugata);

- ne koristi soodvetni instrumenti, postapki i tehniki na rabota; - celosno otstapuvawa od planot za rabota; - ne sorabotuva so mentorot.

0

33

Kriteriumi za ocenuvawe na fazata- prezentacija Bodovi Nivo

Produkt/tvorba Prezentacija

3

- Realiziraniot produkt/tvorbata/ usluga e funkcionalen i originalen;

- realiziran e so visok stepen na to~nost, preciznost, pedantnost i profesionalnost;

- * Kaj produktot/tvorbata/uslugata mo`at da bidat ocenuvani i drugi karakteristiki bitni za podra~jeto na koe mu pripa|a proektnata zada~a, kako na primer: dizajn, estetski vrednosti, brzina, originalnost na re{enie, inventivnost, ekonomi~nost, ve{tina i sl. spored dogovor na komisijata.

- Celosno se podgotvil za prezentacijata (koristi adekvatna vizuelizacija;

- ja prezentira su{tinata na temata i na postavenite pra{awa odgovara argumentirano i logi~ki;

- pri prezentiraweto e jasen, sistemati~en i siguren;

- vospostavuva vrski i odnosi i izveduva zaklu~oci; - efikasno go koristi vremeto.

3

2 - Realiziraniot produkt/tvorba (usluga) e so izvesni nedostatoci, delumna: to~nost, preciznost, pedantnost.

- Prezentacijata e dobro podgotvena, so soodvetna vizuelizacija, no nedostasuva odredena sistemati~nost;

- gi prezentira zaklu~ocite, procenuva, analizira, no ne e dovolno siguren i jasen.

2

1 - Realiziraniot produkt/tvorba/ usluga e nefunkcionalen;

- vo strukturata/postapkata nedostasuvaat potrebnite delovi;

- izvr{il neto~ni merewa/ presmetki i kalkulacii; - ne ja poznava tehnologijata za rabota/ procesot na

davawe uslugi, tehnikite i postapkite.

- Prezentacijata e nedovolno osmislena i podgotvena, ja izveduva usno bez upotreba na vizuelizacija, nejasna e i nedovolno razbirliva;

- nema nikakva sistemati~nost vo interpretaciite; - mo`e da odgovori samo na ograni~en broj

pra{awa.

1

0 - Nе realiziral produkt/tvorba/usluga. - Prezentacijata ne e podgotvuvana, nejasna e i sosema nerazbirliva.

0