ISPITNI KATALOG

B I O L O G I J AM A T U R S K I I S P I T U G I M N A Z I J I

šKOLSKA 2010/2011. GODINA

Ispitni katalog pripremili:

dr Svetlana Perović,doc., Prirodno-matematički fakultetdr Slađana Krivokapić,doc., Prirodno-matematički fakultet

mr Blaženka Petričević, Zavod za školstvoSonja Krivokapić, prof., Gimnazija „Slobodan Škerović”

Sanja Kaluđerović, dipl. biolog, Ispitni centarTatijana Čarapić, savjetnik za prirodnu grupu predmeta, Ispitni centar

SADRŽAJ

1. Uvod ....................................................................................................................................4

2. Pravila .................................................................................................................................5

3. Opšti ciljevi ispita ................................................................................................................6

4. Struktura ispita ....................................................................................................................7

5. Ispitni program ...................................................................................................................9

6. Primjer testa .....................................................................................................................15

List za odgovore.......................................................................................................15

Rješenja....................................................................................................................23

7. Literatura ……………………………………………….....…...…………......………………....27

�

1. UvOD

Državna matura uvodi se školske 2010/11. godine u obrazovni sistem Crne Gore i predstavlja standardizovanu eksternu provjeru školskih postignuća učenika na kraju četvorogodišnjeg gimnazijskog obrazovanja. Na osnovu Zakona o gimnaziji (“Sl. list RCG”, br. 64/02 od 28. 11. 2002, 49/07 od 10. 08. 2007, “Sl. list Crne Gore”, br. 45/10 od 04. 08. 2010) maturski ispit se polaže eksterno, a za pripremu ispitnih materijala i sprovođenje procedure državne mature zadužen je Ispitni centar.

Provjeravaju se znanja, sposobnosti i vještine koje se zasnivaju na ključnim djelovima Predmetnog programa a treba da ih posjeduju učenici na kraju gimnazijskog školovanja. Ispitni katalog detaljno opisuje šta će se ispitivati na maturskom ispitu iz biologije u školskoj 2010/11. godini. Namijenjen je prvenstveno učenicima i nastavnicima, ali i ostalim učesnicima nastavnog procesa.

U Ispitnom katalogu su navedeni opšti ciljevi ispita, opisana je struktura ispita i kroz formu ispitnih ciljeva precizno je naveden sadržaj koji će se ispitivati. Dat je i primjer testa sa detaljnom shemom za ocjenjivanje.

5

2. PRAvILA

Svi učenici, koji izaberu Biologiju za izborni predmet na maturskom ispitu, polagaće ispit pismeno, istog dana u isto vrijeme.

Ispitni materijal će biti zapakovan u posebne sigurnosne koverte (PVC), koje će se otvoriti pred učenicima neposredno prije početka ispita. Nakon ispita, testovi će biti vraćeni u Ispitni centar zapakovani u sigurnosne koverte (PVC), gdje će se vršiti ocjenjivanje.

Na ispitu nije dozvoljeno lažno predstavljanje otvaranje ispitnih zadataka prije dozvoljenog vremena ometanje drugih učenika prepisivanje od drugog učenika korišćenje nedozvoljenog pribora oštećenje šifre na test-knjižici nepoštovanje znaka za završetak ispita

Dozvoljen pribor je: grafitna olovka, gumica i hemijska olovka.Učenikov rad mora biti napisan hemijskom olovkom. Samo skice i grafici mogu biti nacrtani grafitnom olovkom.

6

3. OPšTI CILJEvI ISPITA

Cilj maturskog ispita iz predmeta Biologija je da se procijeni nivo stečenog znanja i kompetencije učenika u primjeni znanja i vještina iz biologije, koje su sticali kroz nastavu.

Maturski ispit iz biologije se bazira na provjeri da li je učenik/ca:

savladao/la osnovne pojmove, procese i zakonitosti iz različitih oblasti biologije, koji su neophodni za razumijevanje žive prirode;

stekao/la znanje o ćeliji kao osnovnoj strukturnoj i funkcionalnoj jedinici svih živih bića;

ovladao/la saznanjima o univerzalnosti osnovnih životnih procesa, njihovom molekularnom i strukturnom osnovom i njihovom evolucijskom dimenzijom;

upoznao/la opšte karakteristike i značajne predstavnike gljiva i pojedinih grupa biljnog i životinjskog carstva i načela njihovog svrstavanja u sistematske kategorije;

razumio/jela osnovne pojmove iz ekologije i zaštite životne sredine, kao i važnost racionalne upotrebe prirodnih resursa i održavanja prirodne ravnoteže;

stekao/la znanja o principima molekularne biologije i genetike i primjene genetičkog inžinjerstva u medicini, prehrambenoj, farmaceutskoj i hemijskoj industriji;

upoznao/la osnovne procese u čovjeku, građu i funkciju organa i organskih sistema i faktore koji narušavaju životne procese i održavanje homeostaze;

sposoban/na da kreativno koristi znanja iz različitih oblasti biologije i povezuje ih sa drugim naučnim disciplinama;

sposoban/na da povezuje teorijsko znanje sa biološkim eksperimentima.

7

4. STRUKTURA ISPITA

Ispit traje 120 minuta. Zadaci u testu mogu biti: 1. zadaci zatvorenog tipa i 2. zadaci otvorenog tipa.

1. ZADACI ZATvORENOG TIPA

Zadaci višestrukog izbora Učenik od više ponuđenih odgovora bira jedan tačan. Tačne odgovore treba pažljivo prepisati na za to predviđena mjesta na Listu za odgovore, koji je dat uz test.

Zadaci povezivanja i sređivanja Ponuđeni zadaci sadrže više pitanja i više odgovora. Broj ponuđenih odgovora treba da je za najmanje jedan veći od broja pitanja, a svakom pitanju odgovara samo jedan odgovor.

Zadaci ređanja Ponuđeni zadaci sadrže određene podatke, pojmove ili događaje koje treba poređati na određeni način. Učenici treba da odgovarajući broj pridruže navedenim podacima, pojmovima ili događajima.

Zadaci alternativnog izbora Zadaci sadrže nekoliko tvrdnji. Učenici treba da za svaku tvrdnju odluče je li tačna ili nije.

2. ZADACI OTvORENOG TIPA

Zadaci otvorenog tipa zahtijevaju upisivanje odgovora u za to predviđeno mjesto. Odgovor treba da je jasan i precizan, bez suvišnih obrazloženja.

Zadaci dopunjavanja Učenici treba da dovrše neku rečenicu ili crtež, označe traženi dio crteža, upišu dio koji nedostaje ili dopune neku tvrdnju.

Kratak odgovor Učenici kratko odgovaraju na postavljena pitanja: jednostavnom rečenicom, s nekoliko riječi ili formulom.

Struktura ispita prikazana je u tabeli 1.

Tabela 1.

Tip zadatka Broj zadataka Broj bodova

Zadaci otvorenog tipa 40 - 50% 50 - 60%

Zadaci zatvorenig tipa 50 - 60% 40 - 50%

8

Sadržaj koji se ispituje u skladu je sa nastavnim programom i podijeljen je na deset oblasti.Procentualna zastupljenost sadržaja u strukturi ispita odnosi se na ukupan broj bodova i prikazana je u tabeli 2.

Tabela 2.

Redni broj Oblast Zastupljenost sadržaja

I Biologija ćelije 20%±5%

II Osnovni životni procesi 10%±5%

III Taksonomija 5%±5%

IV Gljive 5%±5%

V Biljno carstvo 10%±5%

VI Životinjsko carstvo 10%±5%

VII Ekologija i biodiverzitet 5%±5%

VIII Anatomija, fiziologija i razviće čovjeka 15%±5%

IX Molekularna biologija i genetika 15%±5%

X Evolucija čovjeka 5±5%

Maksimalan broj bodova je 70.U zadacima višestrukog izbora tačan odgovor donosi dva boda, a u svim ostalim slučajevima nula bodova. Zadaci ređanja, povezivanja, alternativnog izbora i otvorenog tipa mogu biti djelimično bodovani što je predviđeno shemom za ocjenjivanje.Netačno riješen zadatak ne donosi negativne bodove.

9

5. ISPITNI PROGRAM

1. BIOLOGIJA ĆELIJE

Sadržaj:Hemijski sastav ćelije.Ćelijska membrana i ćelijski zid.Ćelijske organele.Ćelijski ciklus.Bakterije. Virusi.

Ispitni ciljevi:

Učenik/ca treba da 1.01. objasni svojstva i ulogu vode 1.02. razlikuje makroelemente i mikroelemente 1.03. objasni strukturu i ulogu organskih jedinjenja 1.04. objasni sastav i ulogu citoplazme 1.05. objasni pojam homeostaze i njen značaj 1.06. objasni građu i funkciju ćelijske membrane 1.07. objasni građu i funkciju ćelijskog zida 1.08. objasni građu i funkciju ćelijskih organela 1.09. objasni interfazu: G1, S ,G2 1.10. objasni faze mitoze 1.11. objasni faze mejoze i ulogu u polnom razmnožavanju 1.12. objasni specifičnosti u građi bakterija 1.13. objasni rast i diobu bakterija 1.14. razlikuje tipove bakterija prema načinu ishrane 1.15. analizira značaj hemosinteze 1.16. objasni biosintezu i značaj antibiotika 1.17. uporedi procese dezinfekcije, pasterizacije i sterilizacije 1.18. objasni primjenu bakterija u biotehnologiji 1.19. analizira sličnosti i razlike između bakterija i cijanobakterija 1.20. opiše građu virusa 1.21. razlikuje litički i lizogeni ciklus 1.22. objasni viroze na primjerima biljaka, životinja i čovjeka 1.23. objasni građu u značaj viroida i priona

2. OSNOVNI ŽIVOTNI PROCESI

Sadržaj:EnzimiMetabolizamFotosinteza Ispitni ciljevi

Učenik/ca treba da 2.01. objasni strukturu, značaj i način djelovanja enzima kao biokatalizatora 2.02. objasni pojam i transformaciju energije u ćeliji 2.03. opiše strukturu i značaj ATP-a 2.04. razlikuje anaboličke i kataboličke procese 2.05. objasni proces i značaj glikolize u stvaranju molekula ATP-a 2.06. objasni proces i značaj ćelijskog disanja i ukupni energetski bilans 2.07. objasni proces i značaj oksidacije masnih kiselina 2.08. razlikuje različite tipove vrenja kroz njihov značaj i primjenu

10

2.09. analizira tipove i uloge fotosintetičkih pigmenata 2.10. objasni proces i značaj svijetle faze fotosinteze 2.11. objasi proces i značaj Kalvinovog ciklusa 2.12. analizira značaj fotosinteze

3. OSNOvNI PRINCIPI TAKSONOMIJE I SISTEMATIKE

Sadržaj:Sistematika i taksonomija živih bića

Ispitni ciljevi

Učenik/ca treba da 3.01. uporedi pojmove: taksonomija, sistematika i klasifikacija 3.02. poveže klasifikaciju i filogenezu 3.03. svrsta organizme u osnovne sistematske kategorije

4. GLJIvE

Sadržaj:Gljive protistiGljivePredstavnici gljiva

Ispitni ciljevi

Učenik/ca treba da 4.01. objasni građu, način ishrane, značaj gljiva i gljiva protista 4.02. objasni značaj gljiva u simbiozi 4.03. razlikuje glavne predstavnike jestivih i otrovnih gljiva

5. BILJNO CARSTvO

Sadržaj:Alge, gljive i lišajevi Mahovina, paprati, rastavići i prečice Golosjemenice i skrivenosjemenice

Ispitni ciljevi

Učenik/ca treba da 5.01. razlikuje jednoćelijske, kolonijalne i višećelijske alge 5.02. objasni smjenu generacija kod algi 5.03. istakne značaj algi u prirodi i za čovjeka 5.04. identifikuje autotrofne protiste na osnovu ključeva 5.05. identifikuje mahovine na osnovu ključeva 5.06. razlikuje gametofit i sporofit generaciju 5.07. pronađe razliku između tvornih i trajnih tkiva 5.08. analizira građu i funkciju meristema 5.09. objasni građu i funkciju trajnih tkiva 5.10. razlikuje primarnu i sekundarnu građu stabla 5.11. razlikuje primarnu i sekundarnu građu korijena 5.12. objasni građu i funkciju lista

11

5.13. identifikuje paprati na osnovu ključeva 5.14. objasni životne cikluse paprati 5.15. objasni vegetativno razmnožavanje i značaj lišajeva 5.16. razlikuje golosjemenice od skrivenosjemenica 5.17. identifikuje grupe golosjemenica na osnovu ključeva 5.18. analizira građu muške i ženske šišarke golosjemenica 5.19. identifikuje grupe skrivenosjemenica na osnovu ključeva 5.20. analizira građu cvijeta, ploda i sjemena 5.21. objasni oprašivanje, oplođenje, nastanak i vrste ploda 5.22. objasni životne cilkuse golosjemenica i skrivenosjemenica

6. ŽIVOTINJSKO CARSTVO

Sadržaj:Sunđeri i žarnjaci.Nesegmentisani i segmentisani beskičmenjaci.Kičmenjaci.

Ispitni ciljevi

Učenik/ca treba da 6.01. razlikuje heterotrofne protiste 6.02. razlikuje faze životnog ciklusa plazmodijuma 6.03. analizira uticaj heterotrofnih protista na čovjeka 6.04. objasni građu, način života i razmnožavanje sunđera i žarnjaka 6.05. objasni građu, način života pljosnatih crva 6.06. objasni građu, način života valjkastih crva 6.07. objasni parazitski način života na primjeru trihinele 6.08. uporedu građu i način života mekušaca 6.09. uporedi građu i način života bodljokožaca 6.10. uporedi građu i način života zglavkara 6.11. analizira tjelesnu organizaciju hordata i evoluciju kičmenjaka 6.12. objasni osnovne karakteristike predstavnika riba, vodozemaca, gmizavaca, ptica i sisara.

7. EKOLOGIJA I BIODIvERZITET

Sadržaj:Osnovni ekološki pojmovi. Tipovi ekosistema.Odnosi u ekosistemu.Uslovi života na Zemlji.Biodiverzitet.Faktori i posljedice zagađenja biosfere.

Ispitni ciljevi

Učenik/ca treba da 7.01. analizira osnovne ekološke pojmove 7.02. upoređuje različite ekosisteme 7.03. objasni kruženje materija i proticanje energije 7.04. objasni biogene cikluse u prirodi 7.05. uporedi međusobne odnose unutar zajednice živih bića 7.06. analizira različite prilagođenosti biljaka i životinja na specifične uslove života

12

7.07. razlikuje fizičke, hemijske i biološke faktore zagađenja 7.08. analizira različite tipove zagađenja biosfere (zagađenje vazduha, vode, zemljišta) i posljedice zagađenja 7.09. opiše i analizira mjere zaštite životne sredine

8. ANATOmIJA, fIZIOLOGIJA I RAZVIĆE čOVJEKA

Sadržaj: Tkiva. Organi i organski sistemi.Koža i tvorevine kože.Skeletni sistem. Mišići.Endokrini sistem.Nervni sistem. Čula.Krvni i limfni sistem.Imuni sistem.Sistem za disanje.Sistem za varenje.Sistem za izlučivanje.Reproduktivni sistem.Razviće čovjeka.Bolesti i mjere zaštite.

Ispitni ciljevi

Učenik/ca treba da 8.01. razlikuje vrste tkiva na osnovu histoloških preparata 8.02. pronađe sličnosti i razlike između organa i organskih sistema 8.03. objasni građu i ulogu kože i tvorevina kože 8.04. objasni građu i ulogu kosti 8.05. analizira kostur čovjeka 8.06. objasni građu i ulogu skeletnih mišića 8.07. objasni opšte mehanizme mišićne kontrakcije 8.08. objasni nervnu kontrolu mišića 8.09. razlikuje endokrine i egzokrine žlijezde 8.10. navede i objasni funkcionalnu povezanost endokrinih žlijezda 8.11. analizira mehanizam povratne sprege pri lučenju hormona 8.12. objasni građu i ulogu nervne ćelije 8.13. razlikuje vrste stimulusa 8.14. definiše prag draži 8.15. objasni akcioni potencijal 8.16. uporedi djelovanje različitih transmitera 8.17. objasni pojam sinapse 8.18. objasni nastajanje refleksa 8.19. uporedi građu i funkciju centralnog i vegetativnog nervnog sistema 8.20. objasni vrste i funkciju receptora 8.21. objasni strukturu i funkciju čula 8.22. objasni sastav i funkciju krvi 8.23. objasni ABO i Rh sastav krvnih grupa 8.24. objasni sastav i funkciju limfnog sistema 8.25. objasni građu i funkciju srca 8.26. objasni električnu aktivnost srca i elektrokardiogram 8.27. poveže plućnu i sistemsku cirkulaciju 8.28. razlikuje osnovnu građu i ulogu arterija i vena 8.29. uporedi pritiske u krvnim sudovima

13

8.30. objasni razmjenu materija između kapilara i tkiva 8.31. objasni građu, funkciju i značaj imunog sistema 8.32. objasni građu i funkciju sistema za disanje 8.33. objasni mehanizam i regulaciju disanja 8.34. objasni razmjenu gasova u plućima 8.35. objasni funkciju hemoglobina u transportu kiseonika 8.36. objasni građu i ulogu organa za varenje 8.37. prepozna djelovanje enzima u razlaganju hrane 8.38. objasni ulogu jetre, žučnog mjehura i pankreasa u varenju hrane 8.39. objasni nervnu i endokrinu regulaciju digestivnog sistema 8.40. objasni digestiju i apsorpciju ugljenih hidrata, lipida i proteina 8.41. objasni ulogu vitamina i minerala u ishrani 8.42. objasni strukturu i funkciju organa za izlučivanje 8.43. analizira ulogu bubrega u održavanju homeostaze 8.44. objasni građu i ulogu polnih organa 8.45. objasni gametogenezu 8.46. objasni endokrinu regulaciju reprodukcije 8.47. analizira faze i hormonsku regulaciju menstrualnog ciklusa 8.48. opiše fertilizaciju, trudnoću i porođaj 8.49. navede uzroke, najčešća oboljenja i mjere zaštite organa i organskih sistema

9. MOLEKULARNA BIOLOGIJA I GENETIKA

Sadržaj:Osnovi molekularne biologije.Humana genetika.Populaciona genetika.

Ispitni ciljevi

Učenik/ca treba da 9.01. objasni strukturu i funkciju genetičkog materijala 9.02. analizira faze replikacije, transkripcije i translacije 9.03. objasni genotip i fenotip 9.04. razlikuje vrste mutacija 9.05. objasni mehanizme reparacije DNK 9.06. objasni principe rekombinatne tehnologije DNK 9.07. objasni strukturu i funkciju hromozoma 9.08. analizira hromozomske aberacije kod čovjeka 9.09. objasni determinaciju i diferencijaciju pola 9.10. objasni osnovne principe nasljeđivanja 9.11. analizira kariogram čovjeka 9.12. analizira rodoslovna stabla 9.13. objasni genetičku varijabilnost prirodnih populacija 9.14. objasni značaj mutacija i prirodne selekcije 9.15. objasni migracije, protok gena i genetički drift

10. EVOLuCIJA čOVJEKA

Sadržaj:Porijeklo života.Porijeklo čovjeka.

14

Ispitni ciljevi:

Učenik/ca treba da 10.01. objasni hemijsku i biološku evoluciju života 10.02. analizira filogenetsko stablo primata 10.03. razlikuje socijalnu od kulturne evolucije

6. PRIMJER TESTA

u zadacima od 1 do 12 zaokruži broj ispred tačnog odgovora i unesi ga u List za odgovore.

15

1. Koji od navedenih organizama pripadaju prokariotima ?

A. arheje i gljive B. bakterije i arheje C. protozoe i životinje D. virusi i gljive

2 boda

2. uloga hlorofila u fotosintezi je:

A. proizvodnja kiseonika B. sinteza skroba i saharoze C. vezivanje svjetlosne energije D. vezivanje ugnjen-dioksida i vode

2 boda

3. Akceptor CO2 u tamnoj fazi fotosinteze je:

A. fruktoza 1,6 –bisfosfat B. riboza 1,5-fosfat C. ribuloza 1,5-bisfosfat

2 boda

4. Adenozintrifosfat-a (ATP) izgrađuju:

A. adenin, dezoksiriboza i tri fosfatne grupe B. adenin, riboza i tri fosfatne grupe C. adenin, ribuloza i tri fosfatne grupe D. alanin, dezoksiriboza i tri fosfatne grupe

2 boda

5. Koja je najbrojnija grupa životinja?

A. bodljokošci B. insekti C. pauci D. rakovi

2 boda

6. Sekundarna tjelesna duplja, celom, nastaje u toku evolucije razmicanjem:

A. ektoderma B. endoderma C. mezoderma

2 boda

16

7. u svakoj ćeliji čovjeka nalazi se DNK dužine približno 2 metra, koja je spiralizovana. Zaokruži tačan redosled faza spiralizacije hromozoma:

A. nukleotid, solenoid, hromatin B. nukleotid, nukleozom, solenoid C. nukleozom, solenoid, hromatin D. solenoid, nukleozom, hromatin

2 boda

8. DNK na svom 5’ kraju ima:

A. fosfatnu grupu dezoksiriboze B. karboksilnu grupu C. NH2 grupu adenina D. OH grupu dezoksiriboze

2 bod

9. Mjesto vezivanja RNK polimeraze u procesu traskripcije zove se:

A. gen inhibitor B. gen promotor C. regulatorni gen D. strukturni gen

2 boda

10. Za proizvodnju energije prvi organizmi su koristili:

A. Fe, O2, H2 B. Fe, S, O2 C. Fe, S, H2 D. S,, O2, H2

2 boda

11. Samo jedna među navedenim kostima lobanje nije neparna. Koja?

A. čeona B. klinasta C. potiljačna D. tjemena

2 boda

12. Sistola označava kontrakciju: A. aorte B. komora i predkomora C. SA čvora

2 boda

17

u zadacima od 13 do 34 upiši odgovore na za to predviđena mjesta.

13. Kojoj sistematskoj kategoriji pripada Homo sapiens?

Odgovor: .......................................................................................................... 1 bod

14. u procesu razgradnje glukoze do pirogrožđane kiseline sintetišu se

.....................................molekula ATP-a. 2 boda

15. Hlorofil a spada u glavni fotosintetički pigment koji apsorbuje svu vidljivu svjetlost

osim svjetlost ................................................ boje. 2 boda

16. Proteinski omotač virusa zove se ............................................................ 1 bod

17. Kojoj grupi organizama pripada pepelnica raži (Claviceps purpurea)?

Odgovor: .......................................................................................................... 2 bod

18. Lezije (oštećenja) na molekuli DNK u vidu pirimidinskih dimera, uobičajeno

nastaju poslije izlaganja DNK .......................................................................................................... zracima.

2 boda 19. Ako jedan lanac DNK ima sekvencu ACCTGCTTAGCCTA, DNK sekvenca

komplementarnog lanca je ..........................................................................................................2 boda

20. Izdvoj vitamine koji se rastvaraju u uljima (mastima).

→ vitamin B1 → vitamin D → vitamin B2 → vitamin A → vitamin C → vitamin B6 → vitamin E

Odgovor: ..................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................ 3 boda

18

21. Brojeve ispred tačnih tvrdnji unesi u tabelu.

1. Virusi su po veličini manji od bakterija. 2. Virus HIV-a djeluje na ćelije imunog sistema. 3. Virus HIV-a izaziva sidu (AIDS). 4. Virusi žive u eukariotskim i prokariotskim ćelijama. 5. Virusi Imaju debeo ćelijski zid od hitina. 6. Virusi imaju samo ribozom. 7. Virusi se lako uočavaju pod svjetlosnim mikroskopom.

2 boda

22. vrenje je proces koji izazivaju neke bakterije i gljive. Produkti vrenja mogu biti:

1. antibiotici 2. kiseonik 3. etanol 4. propionska kiselina

Brojeve ispred tačnih odgovora unesi u tabelu.

2 boda

23. Na slici je prikazan stadijum gametofita zastupljen samo kod mahovina. Koji je to stadijum?

Odgovor:.......................................................................................................... 1 bod

19

24. Na slici su brojevima označene najjednostavnije vaskularne biljke.

A. Koje su to biljke?

1. .............................................................. 2. ..............................................................

3. ..............................................................

B. Koja je generacija ovih biljaka prikazana na slici?

Odgovor: .......................................................................................................... 3 boda

25. Na slici je prikazan poprečni presjek lista, koji se može vidjeti pod mikroskopom. Napiši nazive tkiva označene brojevima:

1

2

3

�

1. .............................................................. 2. ..............................................................

3. ..............................................................

4. .............................................................. 2 boda

26. Pogledaj sliku i odgovori na pitanja:

1. Koji je autotrofni protist prikazan na slici?

Odgovor: ..........................................................................................................

2. Po čemu si ga prepoznao/la?

Odgovor: ..........................................................................................................

3. Koje pigmente sadrže njegovi hloroplasti?

Odgovor: ..........................................................................................................

4. Kako se polno razmnožava?

Odgovor: ..........................................................................................................

5. Koju rezervnu materiju stvara u hloroplastima?

Odgovor: .......................................................................................................... 5 bodova

27. Svrstaj navedene organizme u ponuđene tri grupe sisara.

A. Ris, (Lynx sp.) B. Šimpanza (Pan sp.) C. Kengur (Macropus sp.) D. Kit (Balaenoptera sp.) E. Kljunar (Ornithorhynchus sp.)

1. Prototheria

2. Metatheria

3. Eutheria

2 boda

28. među jedinkama u ekosistemu vladaju različiti odnosi. u kakvom su odnosu drvo i ptica koja se na njemu gnijezdi?

Odgovor: ........................................................................................................... 1 bod

21

29. Kako se nazivaju organizmi prilagođeni životu na niskim temperaturama?

Odgovor: ........................................................................................................... 2 boda

30. Šta je posledica kada se oplođeno jajašce usadi i razvija unutar jajovoda?

Odgovor: .......................................................................................................... 1 bod

31. upiši tip mutacije pored mutirane sekvence DNK

originalna sekvenca

..........................................................................

3 boda

32. Razvrstaj navedene aneuploidije na autozomne i polne: Edvardov sindrom, Daunov sindrom, Patau sindrom, Klineferterov sindrom, Tarnerov sindrom, super žena XXY.

Autozomne aneuploidije Polne aneuploidije

2 boda

33. Poveži nazive hormona sa odgovarajućim žlijezdama:

1. prolaktin a) pankreas 2. tiroksin b) paraštitasta žlijezda 3. parathormon c) hipofiza 4. insulin d) štitasta žlijezda e) nadbubrežna žlijezda

1 2 3 �

2 boda

22

34.Genitalni ciklus je dobar primjer kako su ciklične promjene u fiziološkim procesima često hormonski regulisane.

1. Ana provjerava znanje iz biologije, o polnim hormonima na primjeru svoje porodice.Njena mlađa sestra ima 10 godina. Njihova mama je u petom mjesecu trudnoće. Pomozi Ani da pravilno ispuni tabelu, tako što ćeš krstićem označiti polja koja potvrđuju tvrdnju datu u prvoj koloni.

Tvrdnje Sestra(10 godina)

Ana(17 godina)

Mama(35 godina)

jajnik nije aktivan

žuto tijelo luči estrogen i progesteron

jajnici luče estrogen i progesteron

posteljica luči estrogen i progesteron

2. Pod čijom kontrolom je lučenje hormona jajnika?

Odgovor: ..........................................................................................................

3. Navedi primjer negativne povratne sprege u slučaju polnih hormona žene.

Odgovor: .......................................................................................................... 4 boda

23

Rješenja

1.B. bakterije i arheje

2.C. vezivanje svjetlosne energije

3.C. ribuloza 1,5 - bisfosfat

4.B. adenin, riboza i tri fosfatne grupe

5.B. insekti

6.C. mezoderma

7.C. nukleozom, solenoid, hromatin

8.A. fosfatnu grupu dezoksiriboze

9.B. gen promotor

10.B. Fe, S, H2

11.D. tjemena

12.B. komora i pretkomora

13.Vrsti

14.dva (2)

15.plave

16.kapsid

17. gljive

18.Ultravioletnim (UV)

19.TGGACGAATCGGAT

24

20.A, D i EZa svaki vitamin 1 bod.Maksimalno 3 boda.

21.1 2 3 �

1. Virusi su po veličini manji od bakterija 2. Virus HIV-a djeluje na ćelije imunog sistema 3. Virus HIV-a izaziva sidu (AIDS)4. Virusi žive u eukariotskim i prokariotskim ćelijama.Tri tačna odgovora-1bodaČetiri tačna odgovora -2 boda

22.2 �

2. etanol4. propionska kiselina

23.protonema

24.A.1. rastavić 2. paprat 3. prečica

B. sporofit

Tačan odgovor pod A - 2 bodaTačan odgovor pod B – 1 bodMaksimalno 3 boda

25.1. epidermis lica lista2. palisadno tkivo3. sunđerasto tkivo4. epidermis naličja listatri tačna odgovora 1 bodMaksimalno 2 boda

25

26.1. spirogira 2. po spiralni hloroplastima 3. hlorofili a i b, karoten i ksantofil 4. konjugacijom 5. skrob Jedan odgovor 1 bodMaksimalno 5 bodova

27.1. Prototheria E2. Metatheria C3. Eutheria A,B,D

28.komensalizam

29.kriofili

30.vanmaterična trudnoća

31.supstitucija

32.Autozomne aneuploidije Polne aneuploidijeEdvardov sindrom, Klineferterov sindrom,Daunov sindrom, Tarnerov sindromPatau sindrom super žena XXY

Tačno popunjena jedna kolona 1 bodMaksimalno 2 boda

26

331 2 3 �c d b a

Tri tačna povezivanja 1 bodMaksimalno 2 boda

34.1.

Tvrdnje Sestra( 10 godina)

Ana( 17 godina)

Mama( 35 godina)

1. jajnik nije aktivan x

2. žuto tijelo luči estrogen i progesteron x

3. jajnici luči estrogen i progesteron x

4. posteljica luči estrogen i progesteron x

Tačno popunjena tabela 2 boda

2.FSH i LH1 bod

3.Povećana količina estrogena i progesterona u krvi žene sprečava lučenje LH I FSH-neg. pov sprega1 bodMaksimalno 4 boda

27

7. OSNOvNA LITERATURA

Učenici se mogu pripremiti za ispit korišćenjem udžbenika: Biologija za I razred opšte gimnazije „Od molekula do ćelije“ (Marina Dermastia, Tom Turk i Blaženka Petričević)

Biologija za II razred opšte gimnazije „Biologija 2“ (Blaženka Petričević, Marko Karaman i Katarina Todorović)

Biologija za III razred opšte gimnazije „Od ćelije do organizma“ (Nikola Grujić, Danica Obradović i Blaženka Petričević)

Vaka Đurovića bb, 81 000 Podgoricaic@iccg.co.me, www.iccg.edu.me