ISSN : 0858-3080 วารสารเกื้อการุณย์ · วรากร เกรียงไกรศักดา วารสารเกื้อการุณย์

คณะพยาบาลศาสตรเกอการณยมหาวทยาลยนวมนทราธราช

วารสารเกอการณยKuakarun Journal of Nursing

ISSN : 0858-3080

ปท 23 ฉบบท 2 กรกฎาคม-ธนวาคม 2559 Volume 23 No.2 July-December 2016

วารสารเกอการณย Kuakarun Journal of N

ursing ปท 23 ฉบบท 2 กรกฎาคม-ธนวาคม 2559 Volume 23 N

o.2 July-December 2016

1Kuakarun Journal of Nursing Vol.23 No.2 July - December 2016 1

วารสารเกอการณยKuakarun Journal of Nursing

ปท 23 ฉบบท 2 กรกฎาคม - ธนวาคม 2559 Volume 23 No.2 July - December 2016

วตถประสงค 1. เพอเผยแพรผลงานวจยบทความวชาการความรทางการพยาบาลและสขภาพ

2. เปนแหลงเสนอผลงานส�าหรบสมาชกและสรางเครอขายความรวมมอระหวางบคลากรในวชาชพการพยาบาล

3. เปนสอกลางในการแลกเปลยนความรประสบการณนวตกรรมทเกยวของกบการพยาบาลและสขภาพ

บรรณาธการทปรกษา ศาสตราจารยเกยรตคณดร.สมจตหนเจรญกล คณะพยาบาลศาสตรโรงพยาบาลรามาธบดมหาวทยาลยมหดล

ศาสตราจารยดร.วณา จระแพทย คณะพยาบาลศาสตรจฬาลงกรณมหาวทยาลย

ศาสตราจารยดร.วภาดา คณาวกตกล คณะพยาบาลศาสตรมหาวทยาลยเชยงใหม

ศาสตราจารยดร.พมพพรรณ ศลปสวรรณ คณะสาธารณสขศาสตรมหาวทยาลยมหดล

บรรณาธการ ผชวยศาสตราจารยชะไมพร ธรรมวาส คณะพยาบาลศาสตรเกอการณย มหาวทยาลยนวมนทราธราช

ผชวยบรรณาธการ อาจารยนศารตน ชชาญ คณะพยาบาลศาสตรเกอการณย มหาวทยาลยนวมนทราธราช

กองบรรณาธการ รองศาสตราจารยดร.กรรณกา สวรรณโคต ศนยการศกษาเพอสขภาพเครอโรงพยาบาลพญาไท

รองศาสตราจารยดร.บญใจ ศรสถตยนรากรคณะพยาบาลศาสตรมหาวทยาลยธรรมศาสตร

รองศาสตราจารยประไพวรรณ ดานประดษฐ วทยาลยพยาบาลและสขภาพมหาวทยาลยราชภฏสวนสนนทา

รองศาสตราจารยถนอมศร อนทนนท คณะพยาบาลศาสตรมหาวทยาลยสงขลานครนทร

รองศาสตราจารยดร.ยพาพน ศรโพธงาม คณะแพทยศาสตร(รามาธบด)มหาวทยาลยมหดล

รองศาสตราจารยดร.สายฝน เอกวรางกร ส�านกวชาพยาบาลศาสตรมหาวทยาลบวลยลกษณ

รองศาสตราจารยสภาวด เครอโชตกล คณะพยาบาลศาสตรวทยาลยเซนหลยส

รองศาสตราจารยดร.กญญาดา ประจศลป คณะพยาบาลศาสตรจฬาลงกรณมหาวทยาลย

ผชวยศาสตราจารยดร.พรทพย มาลาธรรม คณะแพทยศาสตร(รามาธบด)มหาวทยาลยมหดล

ผชวยศาสตราจารยดร.นฤมล เออมณกล คณะพยาบาลศาสตรมหาวทยาลยมหดล

ผชวยศาสตราจารยดร.บญศร กตตโชตพาณชย วทยาลยพยาบาลและสขภาพมหาวทยาลยราชภฏสวนสนนทา

ผชวยศาสตราจารยดร.ดวงกมล วตราดลย วทยาลยพยาบาลสภากาชาดไทย

รองศาสตราจารยสมใจ วนจกล คณะพยาบาลศาสตรเกอการณยมหาวทยาลยนวมนทราธราช

ผชวยศาสตราจารยดร.พวงผกา กรทอง คณะพยาบาลศาสตรเกอการณยมหาวทยาลยนวมนทราธราช

ผชวยศาสตราจารยดร.สธกาญจนไชยลาภ คณะพยาบาลศาสตรเกอการณยมหาวทยาลยนวมนทราธราช

ผชวยศาสตราจารยดร.สมศร นนทสวสดศร คณะพยาบาลศาสตรเกอการณยมหาวทยาลยนวมนทราธราช

ผชวยศาสตราจารยดร.รตนา จารวรรโณ คณะพยาบาลศาสตรเกอการณยมหาวทยาลยนวมนทราธราช

อาจารยดร.นศ ทพยแสนค�า คณะพยาบาลศาสตรเกอการณยมหาวทยาลยนวมนทราธราช

อาจารยดร.สมตตา สวางทกข คณะพยาบาลศาสตรเกอการณยมหาวทยาลยนวมนทราธราช

อาจารยดร.พรนนท วศาลสกลวงษ คณะพยาบาลศาสตรเกอการณยมหาวทยาลยนวมนทราธราช

อาจารยดร.จนทรรตน วงศอารยสวสด คณะพยาบาลศาสตรเกอการณยมหาวทยาลยนวมนทราธราช

ผจดการ หวหนาฝายสวรรณา เหรยญสวงษ

ผชวยศาสตราจารยสมบตรยาพนธ

ผชวยศาสตราจารยอภสราจงพานช

อาจารยสรรก สนอดมผล

อาจารยสดคะนง ดารานษร

อาจารยอารยา เชยงของ

อาจารยพรพรหม รจไพโรจน

นางสาวกนกวรรณ แสนสข

นางสาวนวพร โกมลวมกสก

เจาของ คณะพยาบาลศาสตรเกอการณย

131/5ถนนขาวแขวงวชรพยาบาล

เขตดสตกรงเทพฯ10300

โทร.0-2241-6500-9

โทรสาร0-2241-6521,0-2241-6527

E-mail:[email protected]

ก�าหนดออก ปละ2ฉบบ

ฉบบท1มกราคม-มถนายน

ฉบบท2กรกฎาคม-ธนวาคม

พมพท บรษท บพธการพมพ จ�ากด 70 ถ.ราชบพธ แขวงวดราชบพธ

เขตพระนคร กทม. 10200โทร. 0-2222-5555, 0-2221-9781

โทรสาร 0-2221-6433 นายยอดยงโสภณผพมพผโฆษณาพ.ศ.2560E-mailAddress:[email protected]

บทความหรอขอคดเหนใดๆ ในวารสาร

เกอการณย ถอวาเปนความคดเหนของ

ผเขยนโดยเฉพาะ คณะพยาบาลศาสตร

เกอการณย หรอกองบรรณาธการไม

จ�าเปนตองเหนดวยเสมอไป

2 วารสารเกอการณย ปท 23 ฉบบ 2 กรกฎาคม - ธนวาคม 25592

บทบรรณาธการ

วารสารเกอการณยปนเปนฉบบท2ของปท23ซงเปนฉบบสดทายของบรรณาธการซงครบ

วาระ 3 ป บรรณาธการขอขอบคณทานผทรงคณวฒ กองบรรณาธการ และทมงานทกทานทมสวน

ท�าใหวารสารขยบเขาส TCI กลมท 1 ขอบคณในความรวมมอและขอบคณทไดรบความไววางใจ

จากทกทานทใหเกยรตสงบทความวชาการ และบทความวจยมายงวารสารเกอการณยจ�านวนมาก

ท�าใหไดมสวนในการพฒนาทางการพยาบาลและการศกษา

เนอหาสาระในฉบบนมบทความวจย15เรองเปนทงงานวจยเชงคณภาพเจาะลกและแนวเชง

ส�ารวจวจยกงทดลองและวจยเชงพรรณนาซงเปนเรองทนาสนใจและหลากหลายเกยวของกบสขภาพ

คนเมองการสงเสรมการดแลผปวยโรคเรองรงไดแกปญหาอปสรรคและแนวทางการแกไขการลดน�าหนก

ของนกศกษาพยาบาลทมภาวะอวน คณะพยาบาลศาสตรเกอการณย มหาวทยาลยนวมนทราธราช

ความสมพนธภาพในครอบครวในการสงเสรมการดแลตนเองเพอควบคมระดบน�าตาลในเลอดของ

ผปวยเบาหวานทควบคมน�าตาลไมได การพฒนาระบบการดแลผปวยโรคเบาหวานชนดท 2 ของ

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลกจานอ�าเภอค�าเขอนแกวจงหวดยโสธร และผลของโปรแกรมอาหาร

ตามธาตเจาเรอนตอความร เจตคต พฤตกรรมการดแลตนเองและการรบรภาวะสขภาพดานรางกาย

ในการรบประทานอาหารตามธาตเจาเรอนของบคลากรคณะพยาบาลศาสตรเกอการณยมหาวทยาลย

นวมนทราธราชเปนตน

การรกษาคณภาพของบทความเปนหวใจส�าคญของวารสารเกอการณย จงจะตองพฒนา

คณภาพใหกาวหนามนคงตอไป ดงนนในการสงบทความวชาการและบทความวจยสามารถศกษารป

แบบไดจากบทความทตพมพในวารสารและศกษารายละเอยดไดจาก“ค�าแนะน�าส�าหรบผสงบทความ

เพอลงตพมพวารสารเกอการณย”จากเวปไชควารสารเกอการณย

ผชวยศาสตราจารยชะไมพรธรรมวาส

บรรณาธการ


สารบญ

บทความวจย

ปญหาอปสรรค และแนวทางการแกไข การลดน�าหนกของ

นกศกษาพยาบาลทมภาวะอวนคณะพยาบาลศาสตรเกอการณย

มหาวทยาลยนวมนทราธราช

แสงเทยน ธรรมลขตกล, สรรก สนอดมผล

สมพนธภาพในครอบครวในการสงเสรมการดแลตนเองเพอควบคม

ระดบน�าตาลในเลอดของผปวยเบาหวานทควบคมน�าตาลไมได

ธรนนท วรรณศร

การดแลเดกปฐมวยในศนยเดกเลกนาอยคนมแมของโรงพยาบาล

ในสงกดกรงเทพมหานคร

วชราภรณ เชยววฒนา, สปรดา มณปนต

การพฒนาระบบการดแลผปวยโรคเบาหวานชนดท 2 ของ

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลกจาน อ�าเภอค�าเขอนแกว

จงหวดยโสธร

ธนาฒย อามาตยมลตร, ชศกด นธเกตกล,

อดมศกด มหาวรวฒน

ผลของรปแบบการใหขอมลทางสขภาพรวมกบการฝกอานาปานสต

ตอความเครยดในการดแลเดกโรคมะเรงเมดเลอดขาวของผดแล

ในครอบครว

ธดารตน ทองหนน, วณา จระแพทย

ผลของการใชแนวคดแบบลนในการศกษาระยะเวลาทมารบบรการ

ของหนวยตรวจบรการการลางไตทางชองทอง หอผปวยโรคไต

สงานลวรางกรโรงพยาบาลศรราช

ปภชญา หนสลง, ปยธดา ตรเดช,

วงเดอน ปนด, สชาย ศรทพยวรรณ

ผลของโปรแกรมอาหารตามธาตเจาเรอนตอความร เจตคต

พฤตกรรมการดแลตนเองและการรบรภาวะสขภาพดานรางกาย

ในการรบประทานอาหารตามธาต เจ าเรอนของบคลากร

คณะพยาบาลศาสตรเกอการณยมหาวทยาลยนวมนทราธราช

วไล ววฒนชาญกจ, สปรดา มณปนต

ผลของโปรแกรมการเสรมพลงโดยใชกระบวนการจดการแบบ

มสวนรวม ในการควบคมลกน�ายงลายของแกนน�าครอบครว

กรณศกษาต�าบลเขาฉกรรจอ�าเภอเขาฉกรรจจงหวดสระแกว

มญชณณชา แสงโพธคมภ , กลวด โรจนไพศาลกจ

วรากร เกรยงไกรศกดา

วารสารเกอการณยปท 23 ฉบบท 2 กรกฎาคม - ธนวาคม 2559 Volume 23 No.2 July - December 2016

Contents

Research Articles

ProblemsandBarriers,andtheApproachestoSolve

inLosingWeightofObeseNursingStudentsatKuakarun

FacultyofNursinginNavamindradhirajUniversity

Sangtien Thamlikitkul, Sirirak Sinudompol,

Families Relationship in Self-Care Promotion for

UncontrollingBloodSugarinType2Diabetes

Theranun Wannasiri

EarlyChildhoodCaringintheChildCareCentersinthe

HospitalsofBangkokMetropolitanAdministration*

Watcharaporn Chewwattana, Supreeda Manipantee

TheDevelopmentofaDiabeticCareSysteminKuchan

HealthPromotingHospital,KhamKhueanKaeoDistrict,

YasothonProvince

Thanart Armartmuntree, Choosak Nithikathkul,

Udomsak Mahaweerawat,

TheEffectofGivingHealthInformationwithAnapanasati

MeditationProgramonStressinCaringforChildren

withLeukemiaofFamilyCaregivers

Tidarat Tongnoon, Veena Jirapaet

EffectofLeanThinkingImplementationuponService

Timeat Sa-ngaNilwarangurPeritonealDialysisUnit,

SirirajHospital

Paphataya Noosalun, Piyathida Tridech,

Wongdyan PandiI, Suchai Srithipayawan

EffectsoftheDhatuChaoRernFoodProgramonKnowledge,

Attitude,Self-CareBehavior, andPerceivedPhysical

HealthStatusinDhatuChaoRernofPersonnelKuakarun

FacultyofNursingNavamindradhirajUniversity

WilaiWiwatchankit, SupreedaManipantee

TheEffectofEmpowermentProgramThroughParticipatory

ManagementforAedeslarvaeControlofHouseholdLeaders:aCase

KhaoChakanSubdistrict,KhaoChakanDistrict,SakaeoProvince

Munnanicha Sangphokhum, Kunwadee Rojpaisarnkit,

Warakorn Kriengkaisakda

หนาท

page

7

31

51

69

86

104

120

135


วารสารเกอการณยปท 23 ฉบบท 2 กรกฎาคม - ธนวาคม 2559 Volume 23 No.2 July - December 2016

สารบญ


Contents

Research Articles

หนาท

page

ผลของโปรแกรมการใหขอมล การสรางแรงจงใจ และการพฒนา

ทกษะตอความรนแรงของโรคขอเขาเสอมและน�าหนกตวในผสงอาย

โรคขอเขาเสอมทมน�าหนกเกน

กตฑาพร ลอลาภ, ทศนา ชวรรธนะปกรณ

ผลของการเสรมสรางพลงอ�านาจตอพฤตกรรมการดแลตนเอง

ของผ สงอายโรคไตเรอรงทไดรบการรกษาดวยการลางไต

ทางชองทองอยางตอเนอง*

รจราพร ปองเกด,

ทศนา ชวรรธนะปกรณ

สมรรถนะของพยาบาลวชาชพในสถานดแลระยะยาวส�าหรบ

ผสงอาย

สธาสน ชวยใจด, สวณ ววฒนวานช,

จราพร เกศพชญวฒนา

ปจจยท�านายคณภาพชวตของผ ปวยมะเรงระยะสดทายใน

แผนกผ ป วยนอก โรงพยาบาลในสงกดส�านกการแพทย

กรงเทพมหานคร และคณะแพทยศาสตร วชรพยาบาล

มหาวทยาลยนวมนทราธราช

เบญจมาศ ตระกลงามเดน,

สภวรรณ วงศธรทรพย

การศกษาภมหลงทางวชาชพและคณลกษณะผน�าของผบรหาร

การพยาบาลระดบตน โรงพยาบาลศนย สงกดกระทรวง

สาธารณสข

อดมลกษณ สมขนทด, สวณ ววฒนวานช

ปจจยทมผลตอการมาตรวจมะเรงปากมดลกในสตรมสลม

ในเขตหนองจอกกรงเทพมหานคร

คเณศพร เตชะเสาวภาคย, จนทรา คงล�าพนธ

การเลกเสพยาบาซ�า : กรณศกษาผ ผ านการบ�าบดฟ นฟ

สมรรถภาพผเสพยาเสพตดคายปรบเปลยนพฤตกรรมโดยวธ

ชมชนบ�าบด

ชาตร ชยนาคน, ชาตร ประชาพพฒ,

อาร พมประไวทย

EffectsofInformation-Motivation-BehavioralSkillProgram

onTheseverityofKneeOsteoarthritisandBody Weighton

OverweightOlderPersonswithKneeOsteoarthritis

Kitthaporn Leularb, Tassana Choowattanapakorn

The Effect of Empowerment Program on Self-Care

BehaviorsinTheOlderPersonswithChronicKidneyDisease

ReceivingContinuousAmbulatoryPeritonealDialysis

Rujipaporn Pongkerd,

Tassana Choowattanapakorn

Competencies for Professional Nurses in Long Term

CareInstitutionfortheElderlyPeople

Suthasinee Chuayjaidee, Suvinee Wivatvanit,

Jiraporn Kespichayawattana

Predicting Factors of Quality of life among Patientswith

TerminalCanceratOut–PatientDepartmentofHospitalsin

MedicalServiceDepartment,BangkokMetropolitanand Faculty

ofMedicineVajiraHospital,NavamindradhirajUniversity

Benchamart Trakoolngamden,

Supawan Wongteerasup

The Study of Professional Background and Leadership

CharacteristicofFrontlineNurseManagersinMedicalCenters,

MinistryofPublicHealth

Udomluk Sumkuntod, Suvinee Wivatvanit

ImpactfactorsofCervicalCancerScreeninginMuslim

WomenatNongjokDistrict,Bangkok

Kanetporn Techsavapak, Chantra Konglampan

CessationofRepeatedAmphetamineAddiction:ACaseStudy

ofRehabilitatedPersonsinBehaviorModificationCampbythe

TherapeuticCommunityMethod

ChatriChainakin, ChatriPrachapiphat,

Ari Pumprawai

149

165

183

199

217

232

248


1. ศาสตราจารยดร.สมจต หนเจรญกล คณะแพทยศาสตรโรงพยาบาลรามาธบดมหาวทยาลยมหดล 2. ศาสตราจารยดร.วณา จระแพทย คณะพยาบาลศาสตรจฬาลงกรณมหาวทยาลย 3.ศาสตราจารยดร.วภาดา คณาวกตกล คณะพยาบาลศาสตรมหาวทยาลยเชยงใหม 4.ศาสตราจารยดร.พมพพรรณ ศลปสวรรณ คณะสาธารณสขศาสตรมหาวทยาลยมหดล 5. รองศาสตราจารยดร.กรรณกา สวรรณโคต ศนยการศกษาเพอสขภาพเครอโรงพยาบาลพญาไท 6.รองศาสตราจารยดร.บญใจ ศรสถตยนรากร คณะพยาบาลศาสตรมหาวทยาลยธรรมศาสตร 7. ผชวยศาสตราจารยดร.ชมชน สมประเสรฐ คณะพยาบาลศาสตรมหาวทยาลยธรรมศาสตร 8.รองศาสตราจารยดร.ยาใจ สทธมงคล คณะพยาบาลศาสตรมหาวทยาลยมหดล 9.รองศาสตราจารยดร.อจฉราพร สหรญวงศ คณะพยาบาลศาสตรมหาวทยาลยมหดล 10.รองศาสตราจารยดร.นงลกษณ จนตนาดลก คณะพยาบาลศาสตรมหาวทยาลยมหดล 11.รองศาสตราจารยดร.รชน ศจจนทรรตน คณะพยาบาลศาสตรมหาวทยาลยมหดล 12.ผชวยศาสตราจารยดร.วมลรตน ภวราวฒพานช คณะพยาบาลศาสตรมหาวทยาลยมหดล 13. รองศาสตราจารยปนดดา ปรยทฤฆ คณะพยาบาลศาสตรมหาวทยาลยมหดล 14. ผชวยศาสตราจารยดร.วภาพรรณ วโรจนรตน คณะพยาบาลศาสตรมหาวทยาลยมหดล 15. ผชวยศาสตราจารยดร.นตยา สนสกใส คณะพยาบาลศาสตรมหาวทยาลยมหดล 16. รองศาสตราจารยจรรยา เสยงเสนาะ คณะสาธารณสขศาสตรมหาวทยาลยมหดล 17.รองศาสตราจารยดร.อาภาพร เผาวฒนา คณะสาธารณสขศาสตรมหาวทยาลยมหดล 18. ผชวยศาสตราจารยดร.นฤมล เออมณกล คณะสาธารณสขศาสตรมหาวทยาลยมหดล 19.รองศาสตราจารยดร.ยพาพน ศรโพธงาม คณะแพทยศาสตรรพ.รามาธบดมหาวทยาลยมหดล 20.ผชวยศาสตราจารยดร.พรทพย มาลาธรรม คณะแพทยศาสตรรพ.รามาธบดมหาวทยาลยมหดล 21.รองศาสตราจารยดร.กญญดา ประจศลป คณะพยาบาลศาสตรจฬาลงกรณมหาวทยาลย 22.รองศาสตราจารยสมคด โพธชนะพนธ คณะพยาบาลศาสตรมหาวทยาลยครสเตยน 23.รองศาสตราจารยพนสข ชวยทอง วทยาลยพยาบาลและสขภาพมหาวทยาลยราชภฎสวนสนนทา 24.รองศาสตราจารยประไพวรรณ ดานประดษฐ วทยาลยพยาบาลและสขภาพมหาวทยาลยราชภฎสวนสนนทา 25.ผชวยศาสตราจารยดร.บญศร กตตโชตพาณชย วทยาลยพยาบาลและสขภาพมหาวทยาลยราชภฎสวนสนนทา 26.อาจารยดร.เปรมวด คฤหเดช วทยาลยพยาบาลและสขภาพมหาวทยาลยราชภฎสวนสนนทา 27.อาจารยดร.ชนจตร โพธศพทสข สาขาวชาพยาบาลศาสตรมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช 28. อาจารยดร.เรณการ ทองค�ารอด สาขาวชาพยาบาลศาสตรมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช 29.รองศาสตราจารยสภาวด เครอโชตกล คณะพยาบาลศาสตรวทยาลยเซนตหลยส 30.รองศาสตราจารยมาลวล เลศสาครศร คณะพยาบาลศาสตรวทยาลยเซนตหลยส 31. ผศ.ร.ต.ต.หญงดร.เรวดทรรศ รอบคอบ คณะพยาบาลศาสตรวทยาลยเซนตหลยส 32.รองศาสตราจารยถนอมศร อนทนนท คณะพยาบาลศาสตรมหาวทยาลยสงขลานครนทร 33.รองศาสตราจารยดร.ประณต สงวฒนา คณะพยาบาลศาสตรมหาวทยาลยสงขลานครนทร 34.ผชวยศาสตราจารยดร.วนธณ วรฬหพานช คณะพยาบาลศาสตรมหาวทยาลยสงขลานครนทร 35.รองศาสตราจารยดร.สายฝน เอกวรางกร ส�านกวชาพยาบาลศาสตรมหาวทยาลยวลยลกษณ 36. ผชวยศาสตราจารยกณฑล จรยาปยกตเลศ คณะพยาบาลศาสตรมหาวทยาลยบรพา 37. ผชวยศาสตราจารยดร.พมสภาว จนทนะโสตถ คณะพยาบาลศาสตรมหาวทยาลยนครปฐม 38. รองศาสตราจารยลาวลย สมบรณ คณะพยาบาลศาสตรวทยาลยเชยงราย 39. รองศาสตราจารยนตยา ไทยาภรมย คณะพยาบาลศาสตรวทยาลยเชยงราย 40. รองศาสตราจารยเทยมศร ทองสวสด คณะพยาบาลศาสตรวทยาลยเชยงราย 41. รองศาสตราจารยดร.ประพม ศภศนสนย คณะพยาบาลศาสตรวทยาลยเชยงราย 42.ผชวยศาสตราจารยดร.ดวงกมล วตราดลย วทยาลยพยาบาลสภากาชาดไทย 43. อาจารยดร.ฐาศกร จนประเสรฐ สถาบนวจยพฤตกรรมศาสตรมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ 44. อาจารยดร.นฤมล พระใหญ คณะศกษาศาสตรมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ 45. อาจารยดร.ภญญา เพยซาย คณะมนษยศาสตรมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ 46. อาจารยดร.ปทมพร เปยถนอม คณะศกษาศาสตรมหาวทยาลยรามค�าแหง

ผทรงคณวฒประเมนบทความวชาการ(Peer Review)


บทความวจยปญหาอปสรรค และแนวทางการแกไข การลดน�าหนกของ

นกศกษาพยาบาลทมภาวะอวน คณะพยาบาลศาสตรเกอการณย มหาวทยาลยนวมนทราธราช*

Problems and Barriers, and the Approaches to Solve in Losing Weight of Obese Nursing Students at

Kuakarun Faculty of Nursing in Navamindradhiraj University

แสงเทยน ธรรมลขตกล, ปร.ด. (Sangtien Thamlikitkul, Ph.D.)**

สรรก สนอดมผล, พย.ม. (Sirirak Sinudompol, M.N.S.)***

บทคดยอ

การวจยเชงผสมผสาน (mixed methods research) แบบแผนเชงอธบาย (Explanatory

Sequential Design) วตถประสงค เพอส�ารวจดชนมวลกายของนกศกษาพยาบาล คณะพยาบาล

ศาสตรเกอการณย มหาวทยาลยนวมนทราธราช ท�าการศกษาปญหาอปสรรคการลดน�าหนกของ

นกศกษาพยาบาลทมภาวะอวน และแนวทางการแกไขการลดน�าหนก ด�าเนนการวจยระหวางเดอน

พฤษภาคม ถง เดอนตลาคม พ.ศ. 2557 แบงเปน 2 ระยะ คอ ระยะแรกวธวจยเชงปรมาณ กลม

ตวอยาง เปนนกศกษาพยาบาลชนป 1- 4 หลกสตรพยาบาลศาสตร คณะพยาบาลศาสตร

เกอการณย ปการศกษา 2557 จ�านวน 804 คน เครองมอทใชในการวจย คอ แบบวดประเมน

น�าหนก -สวนสง สตรค�านวณคาดชนมวลกาย (Body Mass Index Formular) วเคราะหขอมล

ดวยสถตเชงพรรณนา คาความถ และรอยละ แบงตามเกณฑภาวะโภชนาการและคาดชนมวลกาย

ของประเทศทางแถบเอเชย และตามระดบชนป ระยะสอง คอ วธวจยเชงคณภาพ ผใหขอมลหลก

เปนนกศกษาพยาบาลทมภาวะอวน (BMI ≥ 25 Kg/M²) จ�านวน 15 ราย ท�าการคดเลอก

กลมตวอยางแบบเฉพาะเจาะจง (purposive sampling) และอาสาสมครเขารวมโครงการวจย

*ไดรบทนสนบสนนจากคณะพยาบาลศาสตรเกอการณย มหาวทยาลยนวมนทราธราช**ผชวยศาสตราจารย ภาควชาการพยาบาลจตเวชศาสตร คณะพยาบาลศาสตรเกอการณย มหาวทยาลยนวมนทราธราช***อาจารย ภาควชาการพยาบาลจตเวชศาสตร คณะพยาบาลศาสตรเกอการณย มหาวทยาลยนวมนทราธราช


เกบรวบรวมขอมลโดยการสมภาษณเชงลก (in-depth interview) การบนทกเทปเสยง (audiotape

recording) ใชแบบสมภาษณเชงลกแบบมโครงสราง (structural in-depth interview)

แบบบนทกขอมลภาคสนาม (Field note) และแบบบนทกขอมลสวนตว (personal data sheet)

น�าขอมลจากการถอดเทปบทสนทนาแบบค�าตอค�า มาวเคราะหแยกประเดน (thematic analysis)

ตามวธของ Leonard ผลการศกษา พบวา นกศกษาพยาบาลมน�าหนกนอยผดปกตรอยละ 0.62

น�าหนกปกตรอยละ 92.29 น�าหนกเกนรอยละ 2.74 และมภาวะอวนรอยละ 4.35 และพบปจจย

ทเปนปญหาอปสรรคของนกศกษาพยาบาลทมภาวะอวน 3 ประเดน คอ 1) ปจจยน�า ประกอบ

ดวย อปนสยคนอวน (ขเสยดาย ขเกรงใจ ขเกยจ ชอบท�าตามใจตนเอง และชอบแกตว) ทศนคต

ทางบวกตออาหาร ขาดการควบคมตนเอง ขาดแรงจงใจ และจดการกบความเครยดไมเหมาะสม

2) ปจจยกระตน ประกอบดวย ลกษณะเฉพาะของวชาชพพยาบาล นโยบายการบรหารเนนวชาการ

3) ปจจยเสรม ประกอบดวย ขาดระบบบรการสงเสรมสขภาพ และรกสนบสนนของครอบครว

ทางลบ สวนแนวทางแกไขการลดน�าหนกพบ 1 ประเดน คอ ปจจยเออ ประกอบดวย การไดรบ

การสนบสนนทางสงคมจากสถาบน การไดรบการสนบสนนทางสงคมจากเพอน และการไดรบการ

สนบสนนทางสงคมจากครอบครว การศกษานชวยใหเกดความเขาใจเกยวกบปจจยปญหาอปสรรค

ในการลดน�าหนกเพมขน น�าไปพฒนาการจดโปรแกรมการ ลดน�าหนกไดอยางมประสทธผล และ

เปนแนวทางใหวยรนทมภาวะอวน น�าไปปรบเปลยนพฤตกรรมของตนเอง ใหมสขภาวะทดตอไป

ค�าส�าคญ: ปญหาอปสรรค การลดน�าหนก ภาวะอวน

Abstract

The purpose of this mixed methods study, Explanatory Sequential Design, is

to survey the body mass index of nursing students at Kuakarun Faculty of Nursing

in Navamindradhiraj University; to study the problems and barriers in losing weight

of obese nursing students; and to study the approaches solved in losing weight.

This study was preceded to two phases from May to October, 2014. Phase 1, the

quantitative method, a sample was 804 nursing students on 1st-4th years of Bachelor

of Nursing Science Program in academic year 2014. Data were collected through the

weight and height assessment form and the Body Mass Index Formula. The

descriptive statistic analysis was shown by frequencies and percentile via the Asian

BMI criterion and nutrition levels, and via the nursing student year levels. Phase 2,

the qualitative method, the obsessed nursing student group (BMI ≥ 25 Kg/M²)


the voluntary Informants, was selected by purposive sampling. The data were

collected by in-depth interview, tape recording, field note, structural in-depth

interview, and personal data sheet. Dialogues from In-depth interview were

transcribed verbatim and analyzed by thematic analysis of Leonard’s method. Data

of 15 interviewed informants were saturated. The result was found that 0.62 % of

nursing students were underweight; 92.29 % of nursing students were normal weight;

2.74 % of nursing students were overweight; and 4.35 % of nursing students were

obese. The result was implied that 3 factors were the problems and barriers to

unsolve in weight loss of obese nursing students. Firstly, the predisposing factor

was composed of 5 sub-themes: a) habits of obese (be wasteful, be considerate,

be lazy, be self indulgent, giving excuses); b) positive attitude to food; c) lack of

coping ability; d) lack of self control; and e) lack of inspiration. Secondly,

the precipitating factor was consisted of 2 sub-themes: a) particular nurse

professional; and b) educational administration policy emphasized academically.

Thirdly, the reinforcing factor was comprised of 2 sub-themes: a) lack of promoted

health service system; and b) negatively emotional family support. The approaches

to solve in losing weight as the enabling factor was consisted of 3 sub-themes: a)

social support from nursing faculty; b) social support from friend; and c) social

support from family. This may lead to a better understanding of problems and

barriers in losing weight, and to develop the effective weight-loss program. It may

be a guideline for obese adolescents to change self habits to get well-being,

in later.

Keywords: Problems and barriers, Loss weight, Obesity


บทน�า

สถานการณโรคอวนของประเทศทวโลก

ก�าลงเปนภยเงยบทางสขภาพ (World Health

Organization [WHO], 2015) รวมถงประเทศไทย

จากรายงานสขภาพคนไทย 2557 พบเดกไทย

อวนเพมขนรอยละ 20 (สถาบนวจยประชากร

และสงคม, 2557) กล มเดกทอ วนมโอกาส

เตบโตเปนวยรนและผใหญทอวน รอยละ 25

(Kantachuvessiri, 2005) ในชวง 5 ปทผานมา

สถาบนการศกษาพยาบาลตางพบอบตการณของ

นกศกษาพยาบาลทมน�าหนกเกนและมภาวะอวน

เพมขนประมาณรอยละ 5-10 (นพวรรณ เปยซอ

และ คณะ, 2552; จงกลวรรณ มสกทอง และ

คณะ, 2553; มณฑนา จาภา, 2557) รวมถง

คณะพยาบาลศาสตรเกอการณยเชนกน ในป

การศกษา 2555 พบนกศกษาพยาบาลทมภาวะ

น�าหนกเกนและภาวะอวน รอยละ 6.61 นกศกษาฯ

กลมดงกลาวแสดงความเหนวา ภาวะอวนเปน

อปสรรคตอการเรยน การท�ากจวตรประจ�าวน

และการฝกปฏบตงาน จากอาการเหนอยงาย

แนนหนาอก พกผอนไมเพยงพอ รสกไมสดชน

คดตดสนใจชา ประจ�าเดอนขาด เกดอาการภมแพ

ทองผก แนนอดอดจากชดทสวม ยกผปวยไมถนด

ปวดเมอยขา แผลจากการเดนเสยดส รสกอาย

เมอถกลอเลยน ไมพงพอใจในภาพลกษณตนเอง

เกบกดอารมณตนเอง ขาดความมนใจ ไมกลา

แสดงออก ทอแท โทษตนเอง ขาดความเชอถอ

จากผรบบรการ รสกแปลกแยก ไมชอบเขาสงคม

มเพอนนอย (แสงเทยน ธรรมลขตกล และ

สรรก สนอดมผล, 2556) แตผลกระทบทเปน

อนตรายตอชวตจากภาวะอวน คอ หยดหายใจ

ขณะนอนหลบ และเจบปวยดวยกลมโรคไมตดตอ

เรอรง ตองใชงบประมาณจ�านวนมหาศาลในการ

รกษาพยาบาล และกลมโรคดงกลาวเปนสาเหต

หลกของการเสยชวตทพบเพมขน 3 ใน 4 ของการ

เสยชวตทงหมด (วรนช วองวรรธนะกล และวชช

กร สรยะวงศไพศาล, 2557)

ตามหลกทางโภชนาการ บคคลทอวนม

ความไมสมดลของพลงงานคอ ไดรบพลงงานทน�า

เขาสรางกาย (calories intake) มากกวาการใช

พลงงานในชวตประจ�าวน (calories output) จาก

วรรณกรรมพบวา วยร นไทยมพฤตกรรมการ

บรโภคไมเหมาะสม และขาดการออกก�าลงกาย

(ศวรกษ กจชนะไพบลย, 2555) นกศกษาพยาบาล

มพฤตกรรมการบรโภคอาหารทมน�าตาลและ

โซเดยมสง รบประทานอาหารดวยความเรงรบ รบ

ประทานอาหารส�าเรจรปเปนประจ�า รบประทาน

อาหารรอบดก (นพวรรณ เปยซอ และคณะ,

2552; จงกลวรรณ มสกทอง และ คณะ, 2553)

และขาดความสนใจเขารวมโครงการสงเสรมสข

ภาพ มการปฏบตการดานออกก�าลงกายอยระดบ

นอย (บญศร กตตโชตพาณชย, 2550) จงท�าให

พบอบตการณของนกศกษาพยาบาลทอ วน

เพมขน และเปนทสนใจวา มปจจยใดทเขามา

เกยวข องท�าให การลดน�าหนกของนกศกษา

พยาบาลไมส�าเรจ เปนเหตใหนกศกษาพยาบาล

ทมปญหาน�าหนกเกนและอวน ไปเลอกใชวธ

การลดน�าหนกทไมปลอดภย เสยงตอสขภาพ คอ

ใชยาลดน�าหนก การอดอาหาร การใชผลตภณฑ

เสรมอาหาร การดมกาแฟลดน�าหนก รอยละ 12.1


การลดน�าหนกเปนพฤตกรรมทางสขภาพ

เช งผลลพธ (outcomes) ท พ งประสงค

ตามแนวคด PRECEDE Model (Predisposing

reinforcing and enabling constructs in

education diagnosis and evaluation

model) ของ กรน และ กรเธอร (Green and

Kreuter, 1999; อางใน สรยพนธ วรพงศธร,

2558: 5) อธบายถงปจจยทมอทธพลตอการเกด

พฤตกรรมผลลพธของบคคล 3 ประการ คอ ปจจย

น�า ปจจยเออ และปจจยเสรม ซงคณะผวจยน�ามา

เปนแนวทางศกษาปจจยทเปนปญหาอปสรรค

และแนวทางแกไขในการลดน�าหนก ของนกศกษา

พยาบาลทมภาวะอวน ตลอดระยะเวลาทศกษา

อยในคณะพยาบาลศาสตรเกอการณย จากมมมอง

ของนกศกษาพยาบาลทมภาวะอวนโดยตรง

ในฐานะคนใน (inner view) เปนผร สามารใหขอมล

ทถกตองและตรงจรง เพอน�าผลวจยไปวางแผน

ปรบปรง ชวยเหลอนกศกษาพยาบาลทมภาวะอวน

ไดถกตอง และสงเสรมใหนกศกษาพยาบาล

มสขภาวะทด เป นตนแบบทางสขภาพและ

ทรพยากรทมคณภาพของวชาชพพยาบาล และ

ประเทศชาตตอไป

วตถประสงคการวจย

1) เพอส�ารวจดชนมวลกายของนกศกษา

พยาบาล หลกสตรพยาบาลศาสตรบณฑต

คณะพยาบาลศาสตรเกอการณย มหาวทยาลย

นวมนทราธราช

2) เพอศกษาปจจยปญหาอปสรรคการ

ลดน�าหนกของนกศกษาพยาบาลทมภาวะอวน

(ปนแกว โชตอ�านวย, อจฉโรมล แสงประเสรญ,

และ พรวไล คลายจนทร, 2552)

ปจจยทอาจเปนปญหาอปสรรคการ

ลดน�าหนกในกลมนกศกษาพยาบาล คอ รปแบบ

การใชชวตทเรงรบของนกศกษาพยาบาลกอนขน

ฝกปฏบตงานบนหอผปวย ท�าใหบรโภคอาหารเชา

เปนอาหารส�าเรจรป เพอความสะดวก รวดเรว

และพบวา ความเหนอยลาจากการฝกปฏบตงาน

นกศกษาพยาบาลตองการพกผอน จงไมออกก�าลง

กาย (จงกลวรรณ มสกทอง และ คณะ, 2553)

รวมถง พนธกรรมอาจเปนสาเหตของความอวน

(Farooqi & O’Rahilly, 2005) การไมพงพอใจ

กบภาพลกษณของตน (ศวรกษ กจชนะไพบลย,

2555) การมความร ความเขาใจ และ ทศนคต

ตอความอวนทไมถกตอง อาท โรคอวนไมใชเรอง

นากลวหรอวตกกงวล ปจจบนคนจ�านวนมากม

รปรางอวน และสงคมใหการยอมรบเพมขน

(มลลกา จนทรฝน, 2557) การมทศนคตทางบวก

ตออาหาร (จงกลวรรณ มสกทอง และ คณะ,

2554) การใชชวตอย กบการเรยนสงผลตอ

ความเครยด (ไพรช วงศศรตระกล, 2554) ใชการ

รบประทานเปนวธระบายความเครยด (มลลกา

จนทรฟ น, 2557) แตพบปจจยทสงเสรมการ

ลดน�าหนก ไดแก การรบรสมรรถนะแหงตน

อทธพลของครอบครว อทธพลของกลมเพอน

การรบรอปสรรค และการรบรประโยชน สามารถ

รวมกนท�านายพฤตกรรมลดน�าหนกได รอยละ

41.2 (ปยนนท นามกล, 2554) การควบคมตนเอง

มความสมพนธทางบวกกบการลดความอวน

(r = 0.26; p<.05) (Leahey, et al., 2013)


3) เพอศกษาแนวทางการแกไข การลด

น�าหนกของนกศกษาพยาบาลทมภาวะอวน

ค�าจ�ากดความ

1) ภาวะอวน หมายถง สภาวะทรางกาย

ของบคคลมไขมนสะสมมากเกนมาตรฐาน มคา

ดชนมวลกาย (Body Mass Index) ≥ 25 Kg/M²

ตามเกณฑองคการอนามยโลก ส�าหรบบคคล

ทมอายมากกวา 20 ป ในกลมประเทศเอเชย

(Jih, et al., 2014)

2) การลดน�าหนก หมายถง การกระท�า

การแสดงออก หรอพฤตกรรมเกยวกบการบรโภค

อาหาร และการออกก�าลงกาย เพอลดน�าหนกของ

ตนลง ตามเปาหมายทตงใจไว

3) ปญหาอปสรรคการลดน�าหนก หมาย

ถง ปจจย สถานการณ เหตการณ บรรยากาศ และ

สภาพแวดลอมทเปนเหตขดขวาง ขอจ�ากดท�าให

บคคลไมสามารถลดน�าหนกได ตามทตงใจไว

4) แนวทางการแกไขการลดน�าหนก

หมายถง วธการทบคคลทมภาวะอวน ตระหนกร

เขาใจ หรอเหนชองทาง วธการทสามารถชวยเออ

ใหตนลดน�าหนกไดส�าเรจ

ระเบยบวธวจย

การศกษานเปนการวจยเชงผสมผสาน

(Mixed method) รปแบบ แบบแผนเชงอธบาย

(Explanatory Sequential Design) หรอ การ

วจยแบบ 2 ภาค (Two Phase Design) (ผองพรรณ

ตรยมงคลกล และ สภาพ ฉตราภรณ, 2555) คอ

ใชระเบยบวธวจยเชงปรมาณ (Quantitative

study) และตามดวยระเบยบวธวจยเชงคณภาพ

(Qualitative study) โดยน�าผลจากวจยเชง

ปรมาณ มาเปนกลมประชากรในการวจยคณภาพ

ตอไป ด�าเนนการวจยเปน 2 ขนตอน ดงน

1. วธการด�าเนนการวจยเชงปรมาณ

ประชากรและกลมตวอยาง ประชากร

เปนนกศกษาพยาบาลชนปท 1-4 หลกสตร

พยาบาลศาสตรบณฑต ปการศกษา 2557


นวมนทราธราช รวมทงสน 805 คน ซงใชเปน

กลมตวอยางทงหมด ในการวจยเชงปรมาณครงน

เครองมอเกบขอมล ไดแก เครองชง

น� าหนกแบบดจตอลร น TANITA-UM029

เครองวดสวนสงแบบไม รน FBT 47301 ผานการ

ตงคาความเทยงจากบรษท แบบวดประเมน

น�าหนกและสวนสง สตรค�านวณหาคาดชนมวลกาย

และเกณฑการแบงภาวะโภชนาการตามระดบ

BMI ขององคการอนามยโลก ส�าหรบบคคลอาย

20 ปขนไป ในประเทศทางแถบเอเชย

การเกบรวบรวมขอมล เมอไดรบการ

รบรองจากคณะกรรมการการพจารณาวจย

ในคนแลว คณะผวจยชแจงรายละเอยดของ

โครงการวจยแกนกศกษาพยาบาลทกคน และ

ทกชนป และขอความยนยอมจากนกศกษา

พยาบาล ชงน�าหนก และวดสวนสง และน�าคาน�า

หนกและสวนสงมาค�านวณคาดชนมวลกายตาม

สตร และแบงระดบความอวนโดยใชเกณฑของ

องคการอนามยโลก กลมประเทศทางแถบเอเชย

เกบรวบรวมขอมลระหวางเดอน พฤษภาคม ถง

เดอน มถนายน พ.ศ. 2557


การวเคราะหขอมล ใชสถตเชงพรรณนา

ในการวเคราะหขอมล คอ ความถ และรอยละ

ของนกศกษาพยาบาล ป การศกษา 2557


นวมนทราธราช แบงแยกตามภาวะโภชนาการ

และคาดชนมวลกาย และตามชนป

ผลการเกบรวบรวมและวเคราะหขอมล

ในวธวจยเชงปรมาณน ไดกลมนกศกษาพยาบาล

ทมคา BMI≥ 25 Kg/M² ใชในงานวจยเชงคณภาพ

ตอไป

2. วธการด�าเนนการวจยเชงคณภาพ

ผใหขอมลและการคดเลอกผใหขอมล

ผใหขอมลในการศกษาครงน คอ นกศกษาพยาบาล

หลกสตรพยาบาลศาสตรบณฑต ปการศกษา

2557 ทมภาวะอวน (BMI≥ 25 Kg/M²) และยนด

เขารวมการศกษา คณะผวจยด�าเนนการคดเลอก

ผใหขอมลแบบเจาะจง (purposive sampling)

เกณฑในการคดออก คอ นกศกษาทศกษา

ในหลกสตรอบรมระยะสน ปการศกษา 2557

ทมคา BMI≥ 25 Kg/M²

การพทกษสทธของผใหขอมล โครงการ

วจยนไดผานการรบรองดานจรยธรรมการวจยจาก

คณะกรรมการ

จรยธรรมการวจย ของคณะพยาบาล

ศาสตรเกอการณย มหาวทยาลยนวมนทราธราช

เลขท KFN-IRB 2014-09 เมอวนท 21 เมษายน

พ.ศ. 2557 คณะผวจยพทกษสทธผใหขอมลตลอด

กระบวนการวจย ประเดนการเกบรกษาขอมลไว

เปนความลบ ใชรหสเลขแทนชอ-นามสกลจรง

เกบขอมลไวในตนรภย ผลวจยถกน�าเสนอผล

ในภาพรวม ประเดนสทธในการตอบรบหรอ

ปฏเสธในการเขารวมโครงการวจย ผใหขอมล

สามารถยตการเขารวมโครงการวจยไดตลอดเวลา

โดยไมตองระบเหตผล โครงการวจยนไมสงผลกระ

ทบใดตอผใหขอมล และไมมคาตอบแทน

เครองมอทใชในการวจย คณะผวจยเปน

เครองมอทส�าคญ เปนผท�าการสมภาษณเชงลก

(in-depth interview) มความสามารถในการ

สมภาษณเชงลก มความไวตอมโนทศน (concept)

หรอความไวเชงทฤษฎ (theoretical sensitivity)

และมประสบการณท�าวจยดานวจยคณภาพมา

กอน สวนเครองมออนๆ ไดแก เทปบนทกเสยง

(audiotape recorder) ยหอ Sony รน TCM-

400DV แบบสมภาษณเชงลกแบบมโครงสราง

(structural in-depth interview) ทผานคณภาพ

จากผเชยวชาญดานจตวทยาวยรน ดานโภชนาการ

วยรน แบบบนทกขอมลภาคสนาม (field note)

และแบบบนทกขอมลสวนตว (personal data

sheet) ทคณะผวจยสราง

การเกบรวบรวมขอมล ภายหลงจากท

คณะผวจยตดตอนกศกษาพยาบาลทมภาวะอวน

ดวยตนเอง เพอชแจงความเปนมา วตถประสงค

วธการศกษา ระยะเวลาในการเกบรวบรวมขอมล

ประโยชนของโครงการวจย การไดรบการพทกษ

สทธผ ใหขอมลตลอดการวจยแลว เปดโอกาส

ใหผใหขอมลตดสนใจเขารวมโครงการดวยตนเอง

ไมมการบงคบ เมอผใหขอมลเขาใจและยนยอม

เข าร วมการว จย จงให แสดงความยนยอม

ในแบบฟอรมใบยนยอมเขารวมการวจย นด

สมภาษณตามวน เวลา สถานท ทผ ใหขอมล


ตองการและสะดวก จดหาเปนหองทมความมดชด

เปนสวนตว ปองกนการถกรบกวนขณะสมภาษณ

เรมเกบรวบรวมขอมลระหวางเดอน มถนายน

ถงเดอน ตลาคม พ.ศ. 2557 แบงการสมภาษณ

3 ขนตอน ดงน

1. ขนสรางสมพนธภาพ กลาวทกทาย

และสนทนาทวๆไป ท�าความรจก สรางความคน

เคยกบผใหขอมลใหผอนคลายเปนกนเอง ใหกรอก

แบบบนทกขอมลสวนตว (personal data sheet)

และขออนญาตจดบนทกระหวางการสมภาษณ

เฉพาะประเดนส�าคญ เพอใชในการซกถามตอ

2. ขนสมภาษณ ผวจยเรมตนสมภาษณ

ดวยค�าถามปลายเปด ถามกวางๆ (general

question) เชน “ชวยเลาเรองราวการลดน�าหนก

ของคณวาเปนอยางไรบางคะ”และจะใชค�าถาม

ปลายเปด เพอการสบคนขอมลเพมเตม (probing

questions) ไดแก “ทคณพด..หมายความวา

อยางไรคะ” “ยงมประเดนหรอเหตการณอนๆ

อกไหมคะ” หากมเหตใหผ ใหขอมลไมเลาถง

ประสบการณหรอแสดงความคดเหนเกยวกบการ

มน�าหนกเกน ผวจยจะเลอกใชค�าถามทเตรยมไว

มาเปนในแนวทางสมภาษณ (semi-structured

guidelines or interview guidelines) ไดแก

“มปญหาอะไรบาง ทท�าใหคณลดน�าหนกไมส�าเรจ”

“ตามความคดของคณมแนวทางหรอวธการใดบาง

ทชวยใหคณลดน�าหนกไดส�าเรจ” คณะผวจย

ด�าเนนการสมภาษณเชงลก โดยใชเวลาประมาณ

60-90 นาท ขณะสมภาษณใชการสงเกตรวมดวย

3. ขนสนสด สรปเนอหาจากการ

สมภาษณ ใหผใหขอมลไดทราบ เพอตรวจสอบ

ขอมลใหครบถวนกอนจบการสมภาษณ และขอ

อนญาตอาจมการตดตอกลบในภายหลง หากม

ประเดนขอสงสยหรอตองการการยนยนความถก

ตองของเนอหาสมภาษณ

เมอสนสดการสมภาษณในแตละราย

คณะผวจยท�าการบนทกขอมลภาคสนาม (field

note) ทนท เพอจดบนทกสงทไดจากสงเกต เชน

การเปลยนแปลงของสหนา แววตา ทาทาง

น�าเสยง การเคลอนไหว ฯลฯ บนทกประเดน

ส�าคญ และพฤตกรรมตางๆตลอดการสมภาษณ

การวเคราะหขอมล คณะผวจยใชวธการ

วเคราะหขอมลของเลยวนารด (Leonard, 1989;

อางใน อญญา ปลดเปลอง, 2556: 7) เปนการ

วเคราะหแกนสาระ หรอประเดนหลก (thematic

analysis) โดยเรมตรวจสอบความครบถวนและ

ถกต องของเนอหาทถอดเทปบทสมภาษณ

แบบค�าตอค�า (verbatim) อานบทสมภาษณ

เพอวเคราะหลกษณะของการตงค�าถาม สรป

ประเดนทยงไมชดเจน สงทแกไข ขอบกพรอง

ทพบจากการสมภาษณ น�ามาปรบปรงในการ

สมภาษณเชงลกในครงตอไป ตอจากนน อานบนทก

ภาคสนาม และอานขอความจากการถอดเทป

แตละราย เพอท�าความเขาใจกบเรองราวทงหมด

อานทบทวนขอความหรอกลมค�าทมความส�าคญ

แบบค�าตอค�า บรรทดตอบรรทด ใหความหมาย

หรอใสรหสขอความ (open coding) ดงตาราง

ท 1 ตอมาดงความหมายจากกลมรหสขอความ

ทมความใกลเคยง เชอมโยง สมพนธกนมาจดกลม

ตงประเดนยอย (categories coding) ดงตาราง

ท 2 จากกระบวนการตความ จดกลม เชอมโยง


หาความสมพนธของประเดนยอยทไดพฒนา

ตงเปนขอสรปหรอประเดนหลกทไดจากการศกษา

(thematic coding) ดงตารางท 3 น�าผลมาสรป

และเขยนรายงานผลการวจย ซงการวเคราะหขอมล

ดงกลาว ท�าพรอมไปกบการสมภาษณเชงลก

จนผลของการวเคระหขอมลทได ไมพบประเดน

ใหมเพมเตม ข อมลเกดความอมตว (Data

saturation) จ�านวนผใหขอมลทงสน 15 ราย

ความน า ไ ว ว า ง ใจของงานว จ ย

(Trustworthiness) เนองจากการวจยเชง

คณภาพ คณะผวจยเปนเครองมอส�าคญในการ

เกบรวบรวมขอมล และเปนผ วเคราะหขอมล

ดงนน จงใชวธการในการสรางความนาไววางใจ

ของขอมล ตามหลกเกณฑของ ลนคอน และควบา

(Lincoln & Guba, 1985; อางใน กตพฒน นนท

ปทมะดล, 2554: 45) ดงน ความนาเชอถอ

(credibility) กอนจบการสมภาษณทกครง คณะ

วจยจะสรปทบทวนประเดนทไดจากการสมภาษณ

ใหผ ใหข อมลรบทราบ กอนวเคราะหขอมล

คณะผวจยมการตรวจสอบความถกตอง ครบถวน

ของขอมลจากการถอดเทป และ อานบทสมภาษณ

ในการถอดเทปและบนทกขอมลภาคสนาม

กอนวเคราะห ชวยในการใหรหสและตความหมาย

ขอมลไดถกตอง เมอไดผลการวเคราะหทเปน

ขอสรป น�าเสนอใหกลมผใหขอมลทราบ เพอ

ยนยนความถกตอง เปนการตรวจสอบความถกตอง

โดยผใหขอมล (member checkings) การถาย

โอนได (transferability) กลมผใหขอมลเปน

นกศกษาพยาบาลทมภาวะอวน (คา BMI≥ 25 Kg/

M²) ปการศกษา 2557 สมกลมตวอยางแบบ

เฉพาะเจาะจง ใหมตวแทนของทง 4 ชนป เพอได

รบขอมลอยางครบถวน ตรงจรง และไมมอคต

(bias) การยดถอได (dependability) วจยน

ศกษาในมมมองของนกศกษาพยาบาลทมภาวะ

อวนเปนหลก เพราะเปนผเผชญปญหาการลดน�า

หนกโดยตรง ใชวธการสมภาษณเชงลก (in-depth

interview) มาเปนเครองมอศกษา เปนวธทน�ามา

ใชแสวงหาความจรงจากผรปรากฏการณปญหา

อปสรรคและแนวทางแกไขการลดน�าหนกไดอยาง

ละเอยดทกแงมม การยนยนได (confirmability)

วจยนมการตรวจสอบผลการวเคราะหขอมลแบบ

สามเสา (investigator triangulation) โดย

คณะผวจย 2 ราย มประสบการณในการท�าวจย

เชงคณภาพ และผทรงคณวฒดานวจยเชงคณภาพ

(peer debriefing) อก 1 ราย แยกกนท�าการ

วเคราะหประเดนหลก (thematic analysis)

เปรยบเทยบผลการวเคราะหขอมลทตรงกน

มากกวารอยละ 80 ใชการทดสอบผลการวจย

ในเชงนเสธ (negative case) น�าผลวจยทได มาส

อบถามนกศกษาพยาบาลทน�าหนกนอยผดปกตวา

ปจจยทเปนปญหาอปสรรคในการลดน�าหนก

เปนสงทไมม ไมเคยเกดขน


ตารางท 1 ตวอยางการใหความหมายขอมล

บทสนทนา ใสรหส (open coding)

C6: ถกพอเลยงดและสอนมาวา กนขาวใหหมด ไมเหลอทงเหลอขวาง ใหเหนคณคา อยางกนอาหารตามสง กนกตองกนใหหมดจาน เดยวจะตดนสยไมถกใจ กโยนทงงายๆ ตอนเดกกนขาวนอกบาน ไมอมกสงอกๆ กนมาเรมอวนตงแตประถมเลย หนเปนเดกทมาโตขางนอก ตอนเกดมา 1,800 กรม อาย 8 เดอน ตอนเลกๆ ตวยงเลก แพนมแม กนนมแมแลวอวก พอเปนคนเลยง พอเปลยนมาเปนนมววสด ใหกนนมเยอะๆ ตานเลยงงาย กนหมด กนขาวได โตเรว หนชอบกนเหมอนพอ กนกวยเตยว พอกกนเกง ไมอวนแตทวมๆ หนไมสนทกบแม แมจะคอยด หนสนทกบพอ เลยงแบบวยรน คยไดทกเรอง เลยคยกบพอสบายใจกวาคยกบแม พอขบเรอ เชาถงเทยงกกลบบาน พอจะเลยงตงแตเทยงยนมดถงเอาเขานอน

- สอนการเหนคณคาของอาหาร

- การกนเหลอเปนนสยไมด ความเชอผเลยงด- ใหอสระ ไมจ�ากดปรมาณในการรบประทาน- มภาวะน�าหนกนอย คลอดกอนก�าหนด- แพนมแม หานมทไมแพ (นมววสด ไขมนสง)- เลยงดแบบชดเชย ใหกนจ�านวนมากๆ- พอชอบกน พอเปนตวแบบ- ใกลชดสนทกบพอ เชอฟงท�าตามทพอสอน

ตารางท 2 ตวอยางการจดหมวดหมประเดนยอย

ขอความ ประเดนยอย(categories coding)- ความเชอของผเลยงด

อปนสยการบรโภค

- วธการอบรมเลยงดเรองการบรโภค

- การปรงอาหารของครอบครว

- ปรมาณ/ความถการบรโภคของครอบครว

- ชนด/รสอาหารทครอบครวนยมบรโภค

- การเปนตวแบบ

ตารางท 3 ตวอยางการตงขอสรปประเดนหลก

ประเดนยอย ประเดนหลก (thematic coding)- อปนสยการบรโภค

ทศนคตทางบวกตออาหาร

- ตดใจในรป-รส-กลนของอาหาร

- รสนยมสวนตนในการรบประทานอาหาร

- สนใจเรยนรเรองอาหาร

- ชอบชม คนหารายการอาหารใหมๆ

- มความสข


ผลการวจย

สวนท 1 วจยเชงปรมาณ

น�าขอมลน�าหนก และสวนสงของนกศกษาพยาบาลชนป 1- 4 หลกสตรพยาบาลศาสตรบณฑต

คณะพยาบาลศาสตรเกอการณย ปการศกษา 2557 จ�านวน 804 คน มาค�านวณคาดชนมวลกาย และ

ใชเกณฑการแบงคาดชนมวลกาย และภาวะโภชนาการ ขององคการอนามยโลก ส�าหรบประชากร

ในประเทศเอเชย และตามชนป ผลการพบวา นกศกษาพยาบาลมภาวะโภชนาการน�าหนกนอยผดปกต

5 คน คดเปนรอยละ 0.62 น�าหนกปกต 742 คน คดเปนรอยละ 92.29 น�าหนกเกน 22 ราย คดเปน

รอยละ 2.74 และมภาวะอวน 35 ราย คดเปนรอยละ 4.35 ดงตารางท 4

ตารางท 4 คาความถและรอยละของนกศกษาพยาบาล ปการศกษา 2557 คณะพยาบาลศาสตร

เกอการณย มหาวทยาลยนวมนทราธราช แบงตามภาวะโภชนาการ และคาดชนมวลกาย

และตามชนป

ชนป ปการศกษา2557 จ�านวนนกศกษา พยาบาล (คน)

ภาวะโภชนาการ และคาดชนมวลกาย (คน) และ (รอยละ)

น�าหนกนอยผดปกต น�าหนกปกต น�าหนกเกน น�าหนกเกนผดปกต(อวน)BMI<18.5Kg/M² BMI≥18.5-22.99Kg/M² BMI ≥23-24.99Kg/M² BMI ≥25Kg/M²

1 218 2 (0.92%) 210 (96.33%) 2 (0.92%) 4 (1.83%)2 191 2 (1.05%) 173 (90.58%) 7 (3.66%) 9 (4.71%)3 198 1 (0.51%) 178 (89.90%) 8 (4.04%) 11 (5.55%)4 197 - 181 (91.88%) 5 (2.54%) 11 (5.58%)

รวม 804 5 (0.62%) 742 (92.29%) 22 (2.74%) 35 (4.35%)

สวนท 2 วจยเชงคณภาพ

ผลการวเคราะหประเดนหลก (thematic

analysis) ผ ใหขอมล คอ นกศกษาพยาบาล

ทมภาวะอวน (คา BMI≥ 25 Kg/M²) ใชวธการ

สมตวอยางแบบเจาะจง (purposive sampling)

และเปนผสมครใจเขารวมโครงการวจย จ�านวนทง

สน 15 ราย เปนเพศหญงทงหมด กระจายอย

ในทกชนป เปนผทมภาวะอวนตงแตวยเดกหรอ

วยรน 11 ราย และมภาวะอวนในขณะทศกษาใน

คณะพยาบาลศาสตรเกอการณย 4 ราย พบวา

ผ ใหขอมลไดแสดงความคดเหน ความร สกถง

ประเดนทเปนปญหาอปสรรคการลดน�าหนกของ

ตนเอง ประกอบดวย ประเดนหลก (themes) 3

ประเดน คอ ปจจยน�า ไดแก อปนสยคนอวน

ทศนคตทางบวกตออาหาร ขาดการควบคม

ตนเอง ขาดแรงจงใจ และจดการความเครยด

ไมเหมาะสม ปจจยกระตน ไดแก ลกษณะธรรมชาต

ของวชาชพ นโยบายการบรหารทเนนวชาการ

และ ปจจยเสรม ไดแก ขาดระบบบรการสงเสรม

สขภาพ และรกสนบสนนของครอบครวทางลบ

สวนแนวทางแกไขการลดน�าหนกของตนเอง

มประเดนหลก (themes) 1 ประเดน คอ ปจจยเออ

ไดแก การไดรบการสนบสนนทางสงคมจาก

สถาบน การไดรบการสนบสนนทางสงคมจาก

เพอน และการไดรบการสนบสนนทางสงคมจาก

ครอบครว ดงแผนภมภาพท 1


ปญหาอปสรรคการลดน�าหนกของนกศกษา

พยาบาลทมภาวะอวน

1. ปจจยน�า เปนปจจยทเปนองคประกอบ

ภายในตวบคคล หรอตดตวบคคลมาแต เดม

ซงมแนวโนมหรอสงผลตอพฤตกรรมการบรโภค

เพมขน และมการใชพลงงานลดลง ไดแก

1.1 อปนสยคนอ วน หมายถง

ลกษณะเฉพาะทตดตวของคนอวน ชน�าการแสดง

พฤตกรรมตางๆในวถการใชชวตประจ�าวนของ

บคคล จนเกดเปนความเคยชน ไดแก ขเสยดาย

ขเกยจ ขเกรงใจ ชอบท�าตามใจตนเอง และ

ชอบแกตว

S: “พอสอนวา กนขาวใหหมด ไม

เหลอทงเหลอขวาง ใหเหนคณคาของเงนทอง

เดยวจะตดนสย ไมถกใจกโยนขาวของทงงายๆ…

อยางเพอนซอมากนค�าเดยวกไมกนแลว มนแพง

บางทหนเสยดายกกน เพอนไมกนกน เรากชวยกน” (C.6)

S: “ชวงนขเกยจ เรยนมาทงวนแลว

นงมาทงวน ขอนอนโงๆอยบนเตยง อยากนอน

อยนงๆ อยเฉยๆไมตองคดอะไร ไมตองลกมาท�า

อะไรสกอยาง นอนแลวมนสบายอะ อาบน�าแลว

นอนกจบ…” (C.9)

S: “พจบเขาเอาขนมปง เคก มาให

ตอนดกๆ กลวเขาเสยน�าใจ เกรงใจทจะปฏเสธ

กลวเขาถามวาอรอยไหม เรากตองกน เดยวตอบ

เขาไดไมเตมปาก” (C.10)

S: “มนแลวแตอารมณ วนนนกอยาก

ออกก�าลงกายกท�า ถาไมนกอยากกไมท�าเลย อะไร

จะเกดกใหมนเกดไป…มอารมณอยากกน กกน

เรอยๆ กนตลอดหยดไมได” (C.12)

S: “เวลาขนฝกงาน เรากอาง กนแบบ

ลดน�าหนก แคนนมนอยไมได แหมเราตองใช

พลงงานนะ มนยงไมอมเลย มนไมพอหรอก…

บางทกคดวา ถาไมไดกนครงน ครงหนาไมไดกนอก

ปจจยเสรมปจจยกระตน1. ลกษณะเฉพาะของ

วชาชพพยาบาล

1. ขาดระบบบรการสงเสรมสขภาพ

2. นโยบายการบรหารเนนวชาการ

2. รกสนบสนนของ ครอบครวทางลบ

5. จดการ

ความเครยด

ไมเหมาะสม

1. อปนสย

คนอวน

2. ทศนคต

ทางบวก

ตออาหาร3. ขาด

การควบคม

ตนเอง

4. ขาด

แรงจงใจปจจยน�า

ปจจยเออ

1. การไดรบการสนบสนนทางสงคมจากสถาบน

2. การไดรบการสนบสนนทางสงคมจากเพอน

3. การไดรบการสนบสนนทางสงคมจากครอบครว

แผนภมภาพท 1 แสดงปจจยปญหาอปสรรคและแนวทางแกไขการลดน�าหนกของนกศกษาพยาบาลทมภาวะอวน


เหยโอกาสมาแลวกนซ อยาพลาดโอกาส……หรอ

กใหเหตผลวา วนนเปนวนหยดขอนอนสบายๆ

หรอปดเทอมทงททรมานมามากแลว กนฉลองซะ

หนอย” (C.13)

1.2 ทศนคตทางบวกตออาหาร

หมายถง ความรสกพงพอใจอาหาร ในรปลกษณะ

กลน และรสชาตของอาหาร รวมถงการมนสยชอบ

รบประทาน มรสนยมและอปนสยการบรโภคสวน

ตน มความสนใจเกยวกบเรองอาหาร

S: “แมไมใหดดนม หนเลยหนมากน

ขาวแทน ขาวเหนยวกนแลวมนอรอยหวาน ตงแต

นนกนเกงมาตลอด…หนกนไดทกอยางไมเลอก กน

งาย….ทบานเลยงเปด แมชอบท�าเปดตนพะโลเปน

หมอๆ เวลากนกตกไปกนตามใจเลย…อยทนกน

ขาวกบเพอนอรอย เพราะแขงกนกน แยงกน เรา

กนเรวไมเคยว เลยกนเยอะกวาเขา”(C.9)

S: “แมท�าอาหารรสตดหวาน เปรยว

รสจด กนเผดทงบาน....หนวาทหนอวนเพราะแม

(หวเราะ) แมเปนคนท�ากบขาวอรอยมากมาก ชอบ

ท�าทละเยอะๆ กลวลกๆไมอม..หนมความสขกบ

การท�ากบขาว ท�าไปกนไป… อยากกนอะไรกท�า

สามารถท�าไดเอง” (C.7)

1.3 ขาดการควบคมตนเอง หมายถง

ภาวะทบคคลขาดสตทเตอน บอก สงตนเอง หรอ

ไมสามารถควบคม ดงหรอบงคบใจ หกหามใจ

ยบยงชงใจตนเองได จตใจไมเขมแขง ทนตอสงทมา

กระตนไมได ตกอยในสภาวะทความตองการเปนใหญ

S: “อยากลดนะน�าหนกทท�าไมไดหน

วา หนไมอดทนพอ ไมตงใจจรง ไมส เราควบคม

ตวเองไมได หามปากไมได มเมนออกใหมมากระ

ตน ของนากน เพอนมาชวนไปกนนไหม ราคาถก

นากนดวย รานเปดใหม ถามเพอนอยทไหน ใจ

อยากลอง ตองลองดวยตวเอง” (C.6)

S: “ซอของมากกนหมด ซอมาตอนนน

กหมดตอนนนเลย มนหวคะ ซออะไรเกบไวไมได

กนหมด หมดแลวๆกน ตานซอเปนของแหง กตอง

เกบใหมนพนตา ถาเหนหรอร กเดนชะแวบๆไป

หา มากนจนได” (C.5)

S: “เหนแลวชอบ หวพอด ดเงนกอน

ถามเงนกเดนเขาไปเลย ไมคดอะไรเลย มนอยาก

ขาดการยบยงชงใจ” (C.3)

1.4 ขาดแรงจงใจ หมายถง ภาวะท

บคคลขาดแรงจงใจทจะส หรอผลกดนใหเปลยน

พฤตกรรมตนเอง หรอภาวะทบคคลขาดความ

เชอมนในตน วาตนจะท�าการลดน�าหนกไดส�าเรจ

มองวาเปนเรองยาก เกดความทอแท ไมมเปาหมาย

ในการเปลยนแปลง หรอตงเปาหมายทต�ากวา

ความสามารถของตน

S: “เคยออกก�าลงไดอย อาทตยหนง

แตกไมเหนมอะไรเปลยนแปลงเลย เหมอนก�าลง

ใจมนหมดคะ มนกไมอยากท�าแลว กเลยไมท�า

อกอยางกไมรจะสวยใหใครด ไมมแฟน พอแมก

ไมวาอะไรทอวน” (C.5)

S: “ทหนยงอวนอย หนวามนไมมแรง

บนดาลใจมากกวา บางคนเขามแฟน แฟนเลก

กอนเขาเรยนทนแมกระตนหนใหวงทกวน พอ

ตอนนแมบอกวา ไมเปนไรลก เรยนเหนอยแลว

ตอนนกมความสขกบชวตแบบน แคไมเปนโรคราย

แรงกพอ บางทกเคยคดวา อยากมรปสวยๆตอน

เรยนจบ แตตอนนยงไมเรมเลย” (C.9)


1.5 จดการความเครยดไมเหมาะสม

หมายถง ภาวะทบคคลไมสามารถจดการกบ

ความเครยด ขณะทเผชญสงตางๆในชวตประจ�า

วนไดอยางถกตอง แตใชการชดเชย ระบายออก

ยายความเครยดไปทปาก ท�าใหบรโภคอาหารเพมขน

S: “เรยนแลวมนเครยด มนเหนอย

ฝกงานพอเวลาลงตกทกจดหนก เลยงฉลองกน

ทกๆทไปฝกงาน หรอหลงสอบ” (C.8)

S: “เรองทท�าใหอวน เครยดเรองเรยน

มากกวา ยงเครยดยงกน แหม..เวลาเรยนตองคด

คดกตองกน” (C.4)

S: “หนเปนคนคดเลกคดนอย คดมาก

เพอนไมรวาท�าใหเราเครยด พอมอะไรในใจกกน” (C.7)

S: “ตอนป 1 หนคดถงบาน ชวนกนกน

เพลดเพลนกบเพอนใหสนกสนาน จะไดลมบาน” (C.9)

2. ปจจยกระตน เปนปจจยทอยภายนอก

ตวบคคล เชน อาจารย เพอน บรรยากาศ

โครงสราง สงแวดลอม หรอบรการในสถาบน

ทสงผลใหนกศกษาฯเกดภาวะเครยดเพมขน ไดแก

2.1 ลกษณะเฉพาะของวชาชพ

พยาบาล หมายถง ลกษณะธรรมชาตของวชาชพ

พยาบาล เปนงานบรการดานสขภาพ ผเรยนจง

ตองมความร ทกษะทางการพยาบาล เนอหาวชา

ทเรยนมความยาก ความละเอยด สลบซบซอน

และมการสอบ การฝกปฏบตงานจรงบนหอผปวย

ดวยความแมนย�า รวมถงใชชวตรวมกบเพอนและ

รนพ ในสถานทพกอาศยใหม สงผลใหผ เรยน

เกดภาวะเครยดและการปรบตวตลอดเวลา

S: “อาชพพยาบาลตองใชพลงงาน

ฝกงานลงมาเหนอยหมดแรง นอน เลอกนอนกอน

ตนมาตอนดกคอยกน เวลากนกบนอนเลยไมเปน

เวลา กลางคนตนมากน ไมนอน มาอกทถงเวลา

เรยน กงวง ทกอยางถกเลอนออกไปหมด” (C.7)

S: “มาอยทนใหมๆป1 รองไห ไมเคย

ออกจากบาน เครยดคดถงบาน ครงเทอมยงไมหาย

ดทวาหากจกรรมท�ากบเพอน ชวนกนคยกบเพอน

ใหสนกสนาน” (C.9)

S: “ป 2 เรยนชวๆ แตตอนขนฝกหอผปวย

ตนเตนเครยดท�าไมถก จะชวยผปวยเรายงไง” (C.5)

S: “ตอนอยป 3 เครยดหนก เปน

วชาการพยาบาลทงหมด เยอะจ�าไมไหว เรยน

จนทร-องคาร มงานเดยว งานกลม แลวกสอบทก

จนทร-องคาร พธ-ศกรฝกงานท�าCase studyอก

ทกอยางมนสมอยในหว ตองท�าใหทนเวลา เรม

งานเรว แตกนอนต 1-2 ตนต 5 อาบน�าแตงตว ไป

กนขาวเชา รถฝกงานออก 6.30 น.ตรง” (C.10)

S: “พออยป 4 ทกอยางอาจารย คาดหวง

วาเราตองร ตองท�าได ท�าไมไดตามนนเรากเสย self

ชนปยงสง ค�าวาออกก�าลงกายไมมในหวเลย” (C.15)

2.2 นโยบายการบรหารเนนวชาการ

หมายถง แนวทางการบรหารการศกษาทมงผล

สมฤทธทางการเรยน เนนการเรยนการสอนภาค

ทฤษฎและภาคปฏบต อ�านวยความสะดวกสบาย

เออใหผเรยนมเวลาทบทวนการเรยน และไดรบ

ความสขสบายในระหวางทศกษา และใชชวต

ประจ�าวน เชน มหอพกในสถาบน มบรการซกรด

มรานคาขายของในสถาบน

S: “อยทนกเนนแคเรยน ขน ward

เปนกจกรรมบงคบทเราตองท�า นอกนนกตามสบายเลย

เปนเรองสวนตวของเรา คณะฯ ใหอสระเรา” (C.9)


S: “อยทคณะฯ ชวตวนเวยนอย 3

อยาง แคกน-นอน-เรยน เรองเรยน เรากเครยด

เรองงานทตองสง ฝกงานกหนก แตมสงทท�าใหเรา

สบายใจคอ กน-นอน-เทยว เวลาออกไปเทยวก

นานๆ ไดออกท เพราะตองขนฝกงาน พอไดออก

ไปเรากกน แลวกซอของมาตนไว นอนตนขนมา

กหว หวเสรจกกน ความสขของเรา คอ การไดกน

ไดนอน” (C.7)

S: “พวกหนตนใกลๆ 8 น. เดนไป

นดเดยวกถงหองเรยนแลว….พวกหนมเวลาวางกนอน

ไมมเรยนกนอน” (C.8)

S: “พอท�างานดก ทหอพกมตน�ารอน

น�าเยน กนมามากนตลอด ทพกใกลรานคาดวย

สะดวกไปหมด” (C.6)

3. ป จจยเสรม เป นป จจยทอย

ภายนอกตวบคคล เชน อาจารย เพอน บรรยากาศ

โครงสราง สงแวดลอม หรอบรการในสถาบน

ทเสรมใหเกดพฤตกรรมทางลบ คอ มพฤตกรรม

บรโภคเพมขน ขาดการออกก�าลงกาย ไดแก

3.1 ขาดระบบบรการสงเสรมสขภาพ

หมายถง ภาวะทบคคลขาดสงสนบสนน การ

ชวยเหลอ หรอบรการดานการสงเสรมสขภาพ

จากสถาบน ไดแก ขาดการบรการอาหารเฉพาะ

คนอวน รายการอาหารซ�า อาหารไมครบ 5 หม

อาหารขาดความอรอย ใหอสระการรบประทาน

ขาดกจกรรมสงเสรมสขภาพ ขาดมาตราการ

ตดตามน�าหนก

S: “อาหารท โรงครวจดส�าหรบ

นกศกษาฯ ทไมอวน แตหนเปนเดกอวน อยากได

อาหารเฉพาะกลม เกรงใจ กลวทางโรงครวเขายงยาก

หนเลยซอสลดผกกนอยพกหนง ซอทานเองทกมอ

กไมไหว ราคามนแพง” (C.6.)

S: “แรกๆ หนกกะวา หนตองลดน�าหนก

กลวอาจารยจะวา แตเวลาผานไป ไมเหนเกด

ผลกระทบอะไรเลย หนจะอวนแคไหนกไมเปนไร

ไมมบทลงโทษอะไร หนกเลยตามเลย” (C.1)

S: “ตอนแรกกกงวลทเราเขามาคอน

ขางอวน ตอมาหนเรมชนกบถกเรยกอวน มอวน

หลายคน เรมยอมรบกบมน อาจารยกไมจองมาท

เราคนเดยว ไมเปนไร กเลยเฉยไป ไมรสกอะไร” (C.11)

3.2 รกสนบสนนของครอบครวทางลบ

คอ การสนบสนนทางสงคมจากครอบครวทเนน

การชดเชย ใหความรก ความเหนใจ ความหวงใย

ใหอสระ ตามใจ ใหเวลาวาง พกผอน ทองเทยว

ลดภาระงาน และจดหาอาหาร ใหเงนคาใชจาย

เพมขน เนองจากครอบครวรบรความยากล�าบาก

ในการเรยนพยาบาล

S: “พอบอกวา ก�าลงเรยน กนใหเตมท

เดยวกผอมเอง พอวนศกรกลบบานพอเตรยมซอ

โรต แกงไก หมสะเตะเตรยมไว หรอไมกชวนไป

กนหมกระทะ” (C.6)

S: “หนกสบสน เดยวแมกบงคบใหวง ให

ลดการกน แตพอถงเวลากชอบท�าของทหนชอบ

กบขาวเตมโตะ….เวลากลบบานแมถาม อยากกน

อะไรไหม เอาใจทกอยาง ไมอยบานตงนาน กกน

ซะหนอยเถอะ” (C.9)


แนวทางแกไขการลดน�าหนกของนกศกษา

พยาบาลทมภาวะอวน

1. ปจจยเออ เปนปจจยภายนอก หรอ

แหลงทรพยากรทจ�าเปนชวยใหนกศกษาพยาบาล

ทมภาวะอวน ลดน�าหนกไดส�าเรจ ไดแก

1.1 การไดรบการสนบสนนทางสงคม

จากสถาบน หมายถง การไดรบความเขาใจ

ความเหนใจ ก�าลงใจ และความชวยเหลอจากสถาบน

ทจะชวยเออใหนกศกษาทมภาวะอวนสามารถ

ลดน�าหนกได โดยมระบบตดตาม การชวยเหลอ

บคคลทอวน มบรการอาหารเฉพาะกลม มกจกรรม

สงเสรมสขภาพควบคกบการเรยน จดโครงการ

หรอโปรแกรมการลดน�าหนก จดใหมอปกรณและ

สถานทออกก�าลงกายอยางเพยงพอ

S: “หนอยากลดความอวนใหไดนะคะ

ดวยล�าพงหนเปนคนใจออน อยากใหทางคณะฯม

ระบบชวยตดตามเรองน�าหนก เรองอาหาร เนน

ใหท�ากจกรรมเยอะๆ คะ” (C.3)

S: “หนอยากใหทางคณะฯ ท�าอาหาร

ใหกลมพวกหนทมน�าหนกเกนไดกนทกมอ ชวยค�า

นวณแคลอรใหดวย อยากใหมนกโภชนาการ

อาหาร ดแลเรองปากทองจรงๆ….อยากใหเพม

เครองออกก�าลงกายคะ” (C.14)

S: “เดกเกอชอบเตน ถามเปดเพลงให

สนก จะไดๆ เหงอ อยากใหจดกจกรรมออกก�าลง

กายคไปกบการเรยน” (C.2)


จากเพอน หมายถง การชวยเหลอ ใหก�าลงใจ

ชกชวนใหออกก�าลงกาย หรอ ท�ากจกรรมทใช

พลงงานเพมขน หรอชวยเตอนเพอน เมอมพฤตกรรม

การบรโภคอาหารไมเหมาะสม

S: “หนไมชอบออกก�าลงกายคนเดยวคะ

มนเหงา ถกจอง มนอาย ถกลอเลยน ตวตลก

ตองมเพอนสนท ถาไมใชเพอนกลมเดยวกน หนก

ไมไปออกก�าลงกายดวย” (C.1)

S: “หนวาถาจดใหเพอนทอวนจบคกน

เปน buddy ดแลกนเองกดนะ จะไดแขงกนลด

อยางหนมเพอนทสนทคนหนง เขาจะคอยเตอน

สต คอยกระตกหน ไมใหหนตามใจปาก เวลาทหน

อยากกน อางโนนนไป” (C.9)


จากครอบครว หมายถง การใหก�าลงใจ การจดหา

วสดและอปกรณ รวมมอกนสงเสรมสขภาพ

ในครอบครว ชกชวนการออกก�าลงกายกบครอบครว

จดใหมการใชพลงงานเพมขน จดเตรยมอาหาร

สขภาพ ชวยก�ากบพฤตกรรมการบรโภคอาหาร

อยางตอเนอง

S: “ถ าทบ านช วยหนอกก�าลงหน ง

หนกนาจะท�าได เหมอนตอนกอนเขาเรยน

แมกคอยปลก บงคบใหวงทกเชากบแม” (C.9)

S: “หนกอยากผอมนะ อย บานหนด

รายการอาหาร แมซอของสขภาพไวในต เยน

หนกเตรยมท�าอาหารลดน�าหนกเอง ตอนนม

แอพลเคชนชวยลดน�าหนกอยเยอะ ค�านวณวาก

แคลลอร” (C.5.)


อภปรายผลการวจย

1. ผลการส�ารวจครงน พบนกศกษา

พยาบาลมคาดชนมวลกายต�าสด 16.2 Kg/M²

อยในชนป 1 เปนปทมไขมนสะสมนอย เนองจาก

นกศกษาฯชนป 1 อยในวยรนตอนปลาย เปน

วยทมฮอรโมนแหงการเจรญวย (Human Growth

Hormone) หลงออกมามาก จงควบคมการ

เผาผลาญพลงงานในรางกายไดด (Coupaye,

et al, 2013) และพบวา นกศกษาฯชนป 3

มคาดชนมวลกายสงสด 45 Kg/M² เนองจากเปน

ปทนกศกษาฯมการเรยนทหนก ในหลายสาขาการ

พยาบาล อาท การผดงครรภ มารดาและทารก

ผใหญและผสงอาย อนามยชมชน สขภาพจตและ

จตเวชศาสตร ภาวะฉกเฉนและวกฤต ผ ปวย

ในระยะสดทาย รวมวชาทเรยนบรรยาย 26

หนวยกต และวชาทฝกปฏบตการพยาบาล 11

หนวยกต คดเปน 44 ชวโมง (คณะพยาบาลศาสตร

เกอการณย, 2555) สงผลใหผเรยนเหนดเหนอย

เกดความเครยดสง

2. ปจจยทเปนปญหาอปสรรคการลดน�า

หนกของนกศกษาพยาบาลทมภาวะอวน ดงน

2.1 ปจจยน�า เปนปจจยภายในทอย

ในตวนกศกษาฯ ผานการอบรมสงสอน การฝกฝน

ในวยเดกจากผเลยงด จนเกดเปนบคลกภาพ ไดแก

อปนสยคนอวน ประกอบดวย ขเสยดาย ขเกยจ

ขเกรงใจ ชอบตามใจตนเอง และชอบแกตว

เปนลกษณะทตดตวบคคลมาตงแตเดก ซงไอเซน

(Ajzen, 2002; อางใน สมโภชน เอยมสภาษต,

2556: 40) กลาวถง อปนสยวาเปนตวควบคมรป

แบบการตอบสนองพฤตกรรมทเคยชนของบคคล

รวมกบนกศกษาฯมทศนคตทางบวกตออาหาร

ดงท ปลวชช ทองแตง และ จนทรจรา สสวาง

(2555) กลาววา พฤตกรรมการบรโภคอาหาร ของ

บคคลไมสามารถกระท�าไดโดยเสร บดามารดา

และผใกลชดมอทธพลในการสรางนสยการบรโภค

อาหารตงแตเดก แตละครอบครวถายทอด

หรอใหความร การบรโภคแกเดกในลกษณะท

แตกตางกน สวน Eissa & Gunner (2004) พบวา

ความสามารถในการรบรสและการบรโภคของ

ครอบครว เปนปจจยทสงผลท�าใหเดกอวน

เดกมความตองการรบประทานอาหารท ได

เคยรรสชาตมากอน ซงฟรอยด (Freud, 1957;

อางในชทตย ปานปรชา, 2551: 121) อธบายวา

ประสบการณในวยทารกและวยเดก เปนรากฐาน

ของบคลกภาพของมนษย การไดรบการตอบสนอง

ทางปากทมากกวาปกต ในขนแสวงหาความสข

ทางปาก (Oral Stage) เดกเตบโตขนมา ดวย

พฤตกรรมทชอบรบประทานอาหาร รบประทาน

อาหารจ�านวนมากและบอยครง และพบวา

นกศกษาฯ ขาดการควบคมตนเอง ตามทฤษฎ

การควบคมตนเองของแบนดรา (Bandura, 1986;

อางใน สมโภชน เอยมสภาษต, 2556: 54) กลาววา

การควบคมตนเอง เปนกระบวนการทบคคล

สามารถกระท�าบางสงบางอยาง เพอควบคมความคด

ความรสก การกระท�าของตนไปสเปาหมายทตงไว

ดวยตนเองอยางเปนระบบ ซง Leahey et al.

(2015) ศกษาปจจยทความสมพนธกบการลด

ความอวน พบวา การควบคมตนเอง เปนตว

ท�านายการลดความอวน (r=0.26; p <0.05) รวมทง

นกศกษาฯ ขาดแรงจงใจในการการลดน�าหนก


ตามทฤษฎความคาดหวงของวรม (Vroom,

1964; อางใน Smith & Hitt, 2005) อธบายวา

บคคลจะคาดหวงถงผลลพธทเกดจากการใชความ

พยายามทไดลงมอท�า หากไมมเปาหมาย หรอ

ไมเหนการเปลยนแปลง เกดความทอแทไมกระท�า

พฤตกรรมลดน�าหนกต อไป และ Biasi &

Bonaiuto (2014) พบวา คนทมภาวะอวนเปนคน

ทมแรงจงใจใฝสมฤทธต�า ซงแมคเคลแลนด

(McClelland, 1953; อางใน ดวงดาว แสงจนทร,

2552: 15) เชอวา แรงจงใจใฝสมฤทธมาจากการ

อบรมเลยงดของบดามารดาทกระตน แนะน�า

ใสใจ ใหก�าลงใจ และ แสดงความคาดหวงกบบตร

ในวยตนๆ นอกจากน ดษฎ โยเหลา และ คณะ

(2556) กลาวถง แรงบนดาลใจวา เปนสงทจด

ประกายตามฝนทชวยฝาฟนอปสรรคไปส เปา

หมายอกทงพบวา นกศกษาฯมการจดการ

ความเครยดไมเหมาะสม คอ ระบายความเครยด

ดวยการรบประทานอาหาร ซงฟรอยด ( Freud,

1957; อางใน ชทตย ปานปรชา, 2551: 122)

อธบายวา ขณะทเผชญเหตการณในชวตประจ�าวน

เมอเกดความตงเครยด บคคลมกใชกลวธาน

ทางจตให ร สกสบายใจขน ในรปแบบย าย

ความเครยดไปทปาก ท�าใหรบประทานเพมขน

เปนรปแบบการจดการความเครยด (Coping

Strategies) โดยทางออม ตามท Biasi & Bonaiuto

(2014) พบวา คนทอวนมกใชกลวธาน Oral

regression, Somatization, และ Repression

2.2 ปจจยกระตน เปนปจจยทอย

ภายนอกทท�าใหนกศกษาฯเกดความเครยด

ระหวางการเรยนพยาบาล ไดแก ลกษณะ

ธรรมชาตของวชาชพพยาบาล ใหบรการทาง

สขภาพทเกยวของกบความปลอดภยของชวต

มการเรยนเนอหาวชาทมความยาก ในเวลาท

จ�ากด มการเรยนทงภาคทฤษฎในหองเรยน ทตอง

จดจ�าเนอหาเพอสอบ และการฝกภาคปฏบตทาง

คลนกกบผปวยโดยตรง และน�าความรไปใชในการ

ปฏบตงานใหถกตอง ซงกอใหเกดความเครยดจาก

ความเหนดเหนอย เมอยลา เรยนรมสมพนธภาพ

และการปรบตวกบอาจารย รนพ เพอน ผรบบรการ

และญาต รวมกบ นโยบายการบรหารการศกษา

ทเนนวชาการ มงเนนผลสมฤทธทางการเรยน และ

มบรการหรอสงอ�านวยความสะดวก มบรการ

หอพกในสถาบน ท�าใหนกศกษาฯไมกระตอรอรน

ไมตองตนเชา วางแผนเวลาในการเดนทาง แตอาจ

สงเสรมใหนกศกษาฯ มพฤตกรรมนอนดก ตนสาย

งวงนอนในเวลาเรยน การมบรการอาหาร 3 มอ

นกศกษาฯ ไมตองจดหาอาหารรบประทานดวย

ตนเอง รานคาเปดบรการถงกลางคน ท�าใหม

โอกาสซอและรบประทานอาหารในเวลากลางคน

กอนนอน ในระหวางทอานหนงสอ ท�าการบาน

ท�ากจกรรมกบเพอน มบรการรบเสอผาซก-รด

สถาบนฯ มนโยบายการบรหารทเนนวชาการ

ใหนกศกษาฯใชเวลาในการเรยน อานหนงสอ ทบทวน

การเรยนเปนสวนใหญ ท�าใหนกศกษาฯใชพลง

สมองมากกวาพลงกาย ซงไพรช วงศศรตระกล

(2554) ศกษา พบวา การใชชวตมงมนอยกบการ

เรยนสงผลตอความเครยด และรสมนา นมะ

(2557) พบวา ปญหาอปสรรคในการจดการ

ภาวะอวน คอ ความเครยด ซงเปนตวการท�าให

ลดน�าหนกไดยาก ซง Druce et al. (2005)


อธบายวา ฮอรโมน Ghrelin ถกสรางจากกระเพาะ

อาหารขณะทเครยด Ghrelin ทเพมขนจะกระตน

ความอยากอาหารเพมขน

2.3 ปจจยเสรม เปนปจจยภายนอก

ทส งผลใหนกศกษาฯมพฤตกรรมการบรโภค

อาหารเพมขน หรอขาดการใชพลงงานเพมขน

ไดแก ขาดระบบบรการสงเสรมสขภาพ ไมม

ระบบการตดตามภาวะอวน อาหารทบรการ

ไมครบ 5 หม มสงอ�านวยความสะดวกและบรการ

แกนกศกษาฯ มหอพกในสถาบน บรการซกรด

เสอผา บรการรานคาสะดวกซอ ท�าใหในแตละวน

นกศกษาฯ ไมมกจกรรมทใชพลงงาน ซง Pedersen

& Ketcham (2009) ส�ารวจบรรยากาศทมอทธพล

ตอนกศกษาทอวนและน�าหนกเกนในสถานศกษา

ทางสขภาพ พบวา มองคประกอบของสงแวดลอม

ทางกายภาพทเปนอปสรรคส�าหรบนกศกษา

ทมภาวะอวนและน�าหนกเกน ไดแก ประเภทอาหาร

ทขายในโรงอาหาร เปนอาหารทมแคลอรสง

อาหารทรบประทานอยางเร งด วน ตรงกบ

สบน สนนตะ (2551) กลาวถง ปจจยทเออตอการ

บรโภคอาหาร คอ การมรานคาเปดบรการตลอด

ราคาสนคาทไมแพง สถานททตงจ�าหนาย มผลให

นกศกษาสามารถหาซออาหารทตนชอบบรโภค

งายขน นอกจากนนกศกษาฯไดรบความรก

สนบสนนของครอบครวทางลบ เพราะครอบครว

เหนวา วชาชพพยาบาลมความล�าบาก เหนดเหนอย

อดนอน จงชดเชยความรก ดวยการตามใจ ซง

ตรงกบทอรณ ไรป น ยน พงศจตรวทย และ

นฤมล ธระรงสกล (2555) ศกษาความคดเหนและ

การปฏบตของมารดาตอบตรวยกอนเรยนทม

ภาวะโภชนาการเกน พบวา ปจจยทท�าใหบตรเกด

ภาวะโภชนาการเกน คอ การเลยงดบตรแบบ

รกตามใจในการรบประทานอาหาร นอกจากน

ครอบครวสนบสนนใหนกศกษาฯทองเทยว

พกผอน นอนหลบ ลดภาระงานจงไมไดใชพลงงาน

สวนเกน อกทงใหสงของ จดหาอาหาร หรอใหเงน

คาใชจายเพมขน สงผลใหนกศกษาฯ มก�าลงในการ

ซออาหารรบประทานเพมขน ดงท ทศพร สดเสนหา

(2556) ศกษาปจจยทสงผลตอการบรโภคอาหาร

พบว า รายได เฉลยของครอบครวต อเดอน

มความสมพนธทางบวกกบพฤตกรรมบรโภค

อาหาร (r=0.35; p<0.01)

3. แนวทางแกไขการลดน�าหนกของ

นกศกษาพยาบาลทมภาวะอวน ดงน

3.1 ปจจยเออ เปนปจจยภายนอก

ทนกศกษาฯเชอวา ลดน�าหนกไดส�าเรจ ไดแก

การไดรบการสนบสนนทางสงคม ตรงกบ โคเฮน

และวลล (Cohen & Will, 1987; อางใน

องศนนท อนทรก�าแหง, 2551: 73) กลาววา

การสนบสนนทางสงคมชวยลดความเครยด

เปรยบเสมอนเกราะก�าบงทชวยลดความเครยดลง

สวนแคพแลน และคณะ (kaplan, et al., 1977;

อางใน องศนนท อนทรก�าแหง และ อนนต มาลารตน,

2556: 39) กลาวถง การสนบสนนทางสงคมวา

เปนแรงผลกดนใหบคคลสามารถด�าเนนไปส

เปาหมายทตองการไดส�าเรจ บางโอกาสทบคคล

ออนแอ หรอมขอจ�ากด บคคลตองการผทมความ

ส�าคญชวยเหลอใหผานพนภาวะวกฤต หากไดรบ

การสนบสนนจากสถาบน ดงท ซ และคณะ

(So, et al. 2012) พบวา นกศกษาทมภาวะอวน


ไดรบการสนบสนนจากมหาวทยาลย ใหเขาไป

อบรมและพกคางในสถาบนดานสขภาพแหงชาต

ปรบพฤตกรรมการบรโภค และเนนการมกจกรรม

เคลอนไหว ชวยใหนกศกษามคาดชนมวลกาย

ลดลง (p <.001) และการไดรบการสนบสนนทาง

สงคมจากเพอน ในกลมวยรน เพอนมอทธพลตอ

การตดสนใจและเปลยนแปลงพฤตกรรมมากทสด

รวมถง อญฐรมา พสยพนธ, จรรยา ภทรอาชาชย,

และกณฑวร ววฒนพาณชย (2556) พบวา คนท

มคนใกล ตวเป นแรงเสรมให เกดพฤตกรรม

การออกก�าลงกาย มโอกาสเกดพฤตกรรมการ

ออกก�าลงกายมากกวาคนไมมคนใกลตว 2.14 เทา

สวนคนทออกก�าลงกายกบเพอน มสวนชวยเสรม

ใหมพฤตกรรมออกก�าลงกาย และมโอกาส

มากกวาคนทออกก�าลงกายคนเดยว เปน 6.77 เทา

(p <.05 ) นอกจากน การไดรบการสนบสนนสงคม

จากครอบครวมส วนช วยในการลดน�าหนก

ตรงตามท ปยนนท นามกล (2554) ศกษาปจจย

ท�านายพฤตกรรมการลดน�าหนกของวยร นทม

น�าหนกเกน พบวา อทธพลของครอบครวสามารถ

ท�านายพฤตกรรมการลดน�าหนกได 0.14 ซง

Lindberg (2014) พบวา การไดรบการสนบสนน

ทางสงคมจากผปกครองมความสมพนธทางลบ

กบคาดชนมวลกาย (r= -.25; p<.05)

ขอเสนอแนะในการน�าผลวจยไปใช

จากการศกษาน เป นข อมลพนฐาน

ในการน�าไปวางแผน และออกแบบระบบการดแล

สขภาพนกศกษาพยาบาลกลมทมภาวะอวนอยาง

ตอเนอง เพอสงเสรมสขภาพ และพฒนาคณภาพ

ชวตของนกศกษาพยาบาลแกคณะพยาบาล

ศาสตรเกอการณย และน�าไปพฒนาและปรบปรง

รปแบบการบรหารการจดการเรยนการสอน

หลกสตรพยาบาลศาสตรบณฑต เพอไมใหผเรยน

เกดความตงเครยดเกนไป และสงเสรมวธการ

จดการกบความเครยดทเหมาะสม

ขอเสนอแนะในการท�าวจยครงตอไป

ควรศกษาวจยพฒนาโปรแกรมลดน�าหนก

ในนกศกษาพยาบาลทมภาวะอวนตอไป หรอ

ศกษาวจยในระยะยาวตดตามคา BMI และ

ผลกระทบดานสขภาพของนกศกษาพยาบาลทม

ภาวะอวน ทจบเปนพยาบาลวชาชพอยางตอเนอง

หรอ ศกษาวจยปญหาอปสรรค และแนวทางแกไข

การลดความอวนกบกลมนกศกษา ระดบอดมศกษา

ในสาขาวชาชพอนตอไป


เอกสารอางอง

กตพฒน นนทปทมะดล. (2554). การวจยเชงคณภาพในสวสดการและสงคม: แนวคดและวธวจย.

(พมพครงท 2). กรงเทพฯ: ซเอดยเคชน.

คณะพยาบาลศาสตรเกอการณย. (2555). หลกสตรพยาบาลศาสตรบณฑต หลกสตรปรบปรง

พทธศกราช 2555. อดส�าเนา, กรงเทพฯ: มหาวทยาลยกรงเทพมหานคร.

จงกลวรรณ มสกทอง, อรวมน ศรยกตศทธ, รตนาภรณ คงคา, และนาตยา แสงวชยภทร. (2553).

ความรทางโภชนาการ ทศนคตตออาหาร พฤตกรรมการรบประทานอาหาร และภาวะโภชนาการ

ของนกศกษาพยาบาล คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยมหดล. วารสารพยาบาลศาสตร,

28(3), 40-49.

ชทตย ปานปรชา. (2551). จตวทยาทวไป หนวยท 9. (พมพครงท 21). กรงเทพฯ: โรงพมพมหาวทยาลย

สโขทยธรรมาธราช.

ดวงดาว แสงจนทร. (2552). รายงานการวจย แรงจงใจใฝสมฤทธของพนกงานบรษทแฟมลจ�ากด.

ชลบร: มหาวทยาลยบรพา.

ดษฎ โยเหลา และ คณะ. (2556). รายงานการวจย การสรางแรงบนดาลใจของนสตปรญญาตร

มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ. กรงเทพฯ: โรงพมพมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ.

ทศพร สดเสนหา. (2556). ตวแปรทสงผลตอพฤตกรรมการบรโภคอาหารของกลมเสยงโรคอวนลงพง

กรณศกษา: โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลไผงาม อ�าเภอโคกสง จงหวดสระแกว.

วทยานพนธ หลกสตรคหกรรมศาสตรมหาบณฑต, มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคล.

นพวรรณ เปยซอ, สมาล กตตภม, และ พรรณวด พธวฒนะ. (2552). ความรทางโภชนาการ ทศนคต

เกยวกบอาหารพฤตกรรมการรบประทานอาหาร และภาวะโภชนาการของนกศกษาพยาบาล.

รามาธบดพยาบาลสาร, 15(1), 48-59.

บญศร กตตโชตพาณชย. (2550). การสรางเสรมพฤตกรรมสขภาพในการออกก�าลงกายของนกศกษา

พยาบาลวทยาลยพยาบาลเกอการณย. รายงานการวจย. ส�านกการแพทย วทยาลยพยาบาล

เกอการณย.

ปนแกว โชตอ�านวย, อจฉโรมล แสงประเสรญ และ พรวไล คลายจนทร. (2552). ความพงพอใจ

ในภาพลกษณ และการใชผลตภณฑอาหารและยาเพอควบคมน�าหนก. รายงานการวจย.

วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน สวรรคประชารกษ นครสวรรค.

ปยนนท นามกล. (2554). ปจจยท�านายพฤตกรรมการลดน�าหนกของวยรนหญงทมภาวะน�าหนกเกน.

วทยานพนธ หลกสตรพยาบาลศาสตรมหาบณฑต, จฬาลงกรณมหาวทยาลย.


ปลวชช ทองแตง และจนทรจรา สสวาง. (2555). ภาวะน�าหนกเกนในเดกไทย. รามาธบดพยาบาลสาร,

18(3), 288-297.

ผองพรรณ ตรยมงคลกล และ สภาพ ฉตราภรณ. (2555). การออกแบบการวจย. (พมพครงท 7).

กรงเทพฯ: มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

ไพรช วงศศรตระกล. (2554). ปจจยทางการศกษาทมผลตอความเครยดและความวตกกงวลของ

นกศกษามหาวทยาลยธนบร. รายงานสบเนอง จากการประชมทางวชาการและน�าเสนอ

ผลงานวจย “มสธ. วจย ประจ�าป 2554”, 124-135.

มณฑนา จาภา. (2557). ความรทางโภชนาการ ทศนคตตออาหาร พฤตกรรมการรบประทานอาหาร

และภาวะโภชนาการของนกเรยนพยาบาลทหารอากาศ. วารสารพยาบาลต�ารวจ, 6(2),

143-157.

มลลกา จนทรฝน. (2557). การศกษาพฤตกรรมสขภาพตอโรคอวนของนสตสาขาวชาสขศกษา คณะ

ศกษาศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตบางเขน. หลกสตรศกษาศาสตรบณฑต,

มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

รสมนา นมะ. (2557). ศกษาประสบการณการจดการภาวะอวนของหญงมสลม. วทยานพนธ หลกสตร

วทยาศาสตรมหาบณฑต, มหาวทยาลยสงขลานครนทร.

วรนช วองวรรธนะกล และวชชกร สรยะวงศไพศาล. (2557). สถานการณภาวะโรค NCDs. ใน

ทกษพล ธรรมรงส, (บรรณาธการ), รายงานสถานการณโรค NCDs วกฤตสขภาพ วกฤตสงคม.

(น.1-20). นนทบร: ส�านกวจยนโยบายสรางเสรมสขภาพ.

ศวรกษ กจชนะไพบลย. (2555). พฤตกรรมการลดน�าหนกทไมถกตองของวยรนและเยาวชนไทย.

วารสารการพยาบาล, 39(4): 179-190.

สถาบนวจยประชากรและสงคม, (2557). สขภาพคนไทย 2557: คนไทย “อวน” แคไหน. นครปฐม:

มหาวทยาลยมหดล.

สมโภชน เอยมสภาษต. (2556). ทฤษฎและเทคนคการปรบพฤตกรรม (พมพครงท 8). กรงเทพฯ:

ส�านกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

สบน สนนตะ. (2551). พฤตกรรมการบรโภคอาหารของเดกนกเรยนประถมศกษาอ�าเภอฝาง

จงหวด เชยงใหม. วทยานพนธ หลกสตรสาธารณสขศาสตรหาบณฑต, มหาวทยาลยเชยงใหม.

สรยพนธ วรพงศธร. (2558). การวจยทางสขศกษา. กรงเทพฯ: ส�านกพมพมหาวทยาลยรามค�าแหง.

แสงเทยน ธรรมลขตกล และ สรรก สนอดมผล. (2556). คาดชนมวลกาย และผลกระทบของ

ความอวน ในนกศกษาพยาบาล หลกสตรพยาบาลศาสตรบณฑต ปการศกษา 2555

คณะพยาบาลศาสตรเกอการณย มหาวทยาลยนวมนทราธราช . รายงานการวจย.

คณะพยาบาลศาสตรเกอการณย มหาวทยาลยนวมนทราธราช.


อรณ ไรปน, ยน พงศจตรวทย และนฤมล ธระรงสกล. (2555). ความคดเหนและการปฏบตของมารดา

บตรวยกอนเรยนทมภาวะโภชนาการเกน. วารสารมหาวทยาลยนราธวาสราชนครนทร,

4(2), 1-15.

องศนนท อนทรก�าแหง. (2551). รายงานการวจย การสงเคราะหงานวจยทเกยวกบความเครยดและ

การเผชญความเครยดของคนไทย. สถาบนวจยพฤตกรรมศาสตร, มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ.

องศนนท อนทรก�าแหง และ อนนต มาลารตน. (2556). รายงานการวจย ผลของโปรแกรมปรบเปลยน

พฤตกรรมสขภาพทเนนผรบบรการ เปนศนยกลางทมตอพฤตกรรมการดแลตนเองของนสต

ทมภาวะอวน. สถาบนวจยพฤตกรรมศาสตร, มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ.

อญญา ปลดเปลอง. (2556). การวเคราะหขอมลเชงปรากฏการณวทยา. วารสารพยาบาลกระทรวง

สาธารณสข, 23(2), 1-10.

อญฐรมา พสยพนธ, จรรยา ภทรอาชาชย, และ กณฑวร ววฒนพาณชย. (2556). ความสมพนธของ

ปจจยทมผลตอพฤตกรรมสขภาพในกลมผใหญ. ธรรมศาสตรเวชสาร, 13(3), 352-360.

Biasi, V. & Bonaiuto, P. (2014). Negative emotions and defence mechanisms in obese

people. Psychology, 5, 1979-1988. Retrieved July 8, 2015, from: http://dx.doi.

org/10.4236/psych.2014.518201.

Coupaye, et al, (2013). Growth Hormone and Prader-Willi Syndrome. Journal of Clinical

Endocrinology & Metabolism, 98(2), E328-E335.

Dong-Chul, S., & Jaesin, S. (2010). A meta-analysis of obesity interventions among U.S.

minority children. Journal of Adolescent Health, 46, 309-323.

Druce, M. R., et al. (2005). Ghrelin increases food intake in obese as well as lean subjects.

International Journal of Obesity. 29, 1130-1136.

Eissa, M. A., & Gunner, K. B. (2004). Evaluation and management of obesity in children

and adolescents. Journal of Pediatric Health Care, 18(1), 35-38.

Farooqi, I. S., & O’Rahilly, S. (2005). New advances in the genetics of early onset obesity.

International journal of obesity, 29(10), 1149-1152.

Jih, J., Mukherjea, A., Vittinghoff, E., Nguyen, T. T., Tsoh, J. Y., Fukuoka, Y., Bender, M.

S., Tseng, W., Kanaya, A. M. (2014). Using appropriate body mass index cut points

for overweight and obesity among Asian Americans. Preventive Medicine,

65(Aug), 1-6.


Kantachuvessiri, A. (2005). Obesity in Thailand. Journal of the Medical Association of

Thailand, 88(4): 554-562.

Leahey, T. M., et al. (2013). A preliminary investigation of the role of self-control

in behavioral weight loss treatment [Electronic version]. Obesity Research &

Clinical Practice, Retrieved September 8, 2013, from http://dx.doi.org/10.1016/j.

orcp.2012.12.005.

Lindberg, L., Nowicka, P., Ulijaszek, S. (2014). The importance of parents’ social support

and economic capital for their preschool-aged children with obesity. Master

thesis in Public Health, Chess Centre for Health Equity Studies.

Pedersen, P. J. & Ketcham, P. L. (2009). Exploring the climate for overweight and obese

students in a student health setting. Journal of American College Health,

57(4), 465-469.

Smith, Ken G. & Hitt, Michael A. (2005). Great minds in manangement “On the origin

of expectancy theory”. Oxford: Oxford University Press.

So, W. Y., Swearingin, B., Robbins, J., Lynch, P. Ahmedna, M. (2012). Relationships

between body mass index and social support, physical activity, and eating habits

in African American university students. Asian Nursing Research, 6(4), 152-157.

World Health Organization. (2015). Obesity and overweight. Retrieved January 10, 2015,

from http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs311/en/



สมพนธภาพในครอบครวในการสงเสรมการดแลตนเองเพอควบคมระดบน�าตาลในเลอดของผปวยเบาหวานทควบคมน�าตาลไมได*

Families Relationship in Self-Care Promotion for Uncontrolling Blood Sugar in Type 2 Diabetes

ธรนนท วรรณศร ศศด. (Theranun Wannasiri Ed.D.) **

บทคดยอ การวจยครงนเปนการวจยเชงคณภาพ มวตถประสงคเพอศกษาสมพนธภาพในครอบครว ในการสงเสรมการดแลตนเอง เพอควบคมระดบน�าตาลในเลอดของผปวยเบาหวาน กลมตวอยางทใชในการวจย คอ ครอบครวผปวยเบาหวาน ไดแกผปวยเบาหวานทไมสามารถควบคมโรคได โดยมระดบ HbA1c มากกวา 7% และสมาชกในครอบครว รวมทงหมด 19 ครอบครว เลอกแบบเจาะจง เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล ไดแก แบบสมภาษณครอบครวผปวยเบาหวาน ผลการวจยพบวา สมพนธภาพในครอบครวมผลตอการควบคมระดบน�าตาลในเลอดของผปวย เบาหวาน ดงน 1. ผปวยเบาหวานทชวยเหลอตวเองไดผดแลจะสนบสนนผปวยดานสงของ เหมอนกอนปวย โดย 1) ผดแลไมไดเขมงวดในการควบคมระดบน�าตาลในเลอดในผปวยเบาหวาน 2) ชวยเหลอสงทผปวยท�าไมได 3) คสมรสเปนแหลงสนบสนนใหก�าลงใจทส�าคญ 2. การสนบสนนดานอารมณโดยสมาชกในครอบครวมความรกใครผกพนกน โดยมความเปนหวงใยกน ท�ากจกรรมดวยกน 3. ผปวยเบาหวานทดแลตนเองไดนอย ยากจน จะไดรบการสนบสนนจากครอบครวนอย โดย บตรจะแยกครอบครวอยตางหาก เพราะสะดวกในการประกอบอาชพ และผปวยเบาหวาน ทไมมอ�านาจการตดสนใจ สมาชกในครอบครวจะตางคนตางอย ขอเสนอแนะใหบคลากรทางสขภาพจดการฝกอบรมใหความรผปวยเบาหวานและสมาชกในครอบครวเกยวกบการควบคมโรคเบาหวาน เพอน�าความรทไดไปปฏบตกบผปวยเบาหวาน ในครอบครวไดอยางถกตอง ซงจะชวยลดภาวะแทรกซอนลงได

ค�าส�าคญ: สมพนธภาพในครอบครว, การควบคมโรคเบาหวาน, โรคเบาหวาน

* ทนโครงการวจยภายใตโครงการนครปฐม: นครแหงความผาสกทกชมชนทองถนปงบประมาณ 2556** อาจารยประคณะพยาบาลศาสตร email: [email protected]


Abstract

The qualitative research aimed to study the diabetes patients’ family

relationship and affected to their self-care. The sample was purposely selected

from the uncontrolled diabetes patients, HbA1c higher than 7%, 19 families.

The research questionnaire and in-depth interview, were content validated

by 2 special experts and were tried out with 5 diabetes patients. The data were

content analyzed. The research found the relationship affected to the patients’

blood sugar control seen in these main topics 1. Diabetic patients who help

themselves, caregivers will give instrumental support as usual; 1) the caregivers

gave less strictness in patients’ blood sugar control, 2) the patients were taken care

when they didn’t do anything. 3) marriage couple was the main source of social

support. 2. The emotional support by the family members staying with love,

caring, involving in daily activities among the descendants with grateful minds were

necessary. 3. The patients in families with lower education and economic status

were left to stay alone and family members will live separately when the patients

had less decision power.

The research suggested to the health personnel should provide training to

the care givers in sugar blood control for enhancing their abilities in good taking

care which can reduce any complications.

Keywords: Family relationship, Uncontrolling diabetes, Diabetes Mellitus

บทน�า

โรคเบาหวานเปนโรคเรอรงทพบบอย

และมแนวโนมสงขนอยางตอเนองในประชาชน

ทวโลก ในประเทศไทยไดส�ารวจจ�านวนผปวย

เบาหวาน พบ 698,720 คน และอตราผปวยใน

1,081 คน ตอประชากรแสนคน (ส�านกนโยบาย

และยทธศาสตรกระทรวงสาธารณสข, 2557)

ในจงหวดนครปฐมมผ ปวยมากเปนอนดบท 9

ใน 44 จงหวด (ส�านกระบาดวทยา กรมควบคม

โรค, 2554) และมอตราการตายมากเปนอนดบ 1

ของโรคเรอรง ในป 2551-2554 พบผปวย 12.12,

11.06, 10.76 และ 11.88 ตอแสนประชากร

ตามล�าดบ มผปวยเบาหวาน รอยละ 50 มารบ

การตรวจ HbA1C พบวามคา ต�ากวา 7% รอยละ

23.13 (ส�านกงานสาธารณสขจงหวดนครปฐม, 2555)

แสดงวาผปวยเบาหวานควบคมโรคไมไดมากกวา


ครงหนง ผปวยโรคเรอรงทไมปฏบตตามขอก�าหนด

การรกษาโดยเฉลยพบประมาณรอยละ 25

ในจ�านวนนเปนผปวยเบาหวานมากกวารอยละ 50

ปญหาทพบไดแก ไมกนยาตามก�าหนด มภาระทาง

เศรษฐกจเมอรกษาภาวะแทรกซอน การนอน

โรงพยาบาล ปญหาเหลานท�าใหผลลพธของ

โรคไมด (Miller and Dimatteo, 2013)

ปจจยทท�าใหผปวยควบคมน�าตาลไมได ไดแก

การรบประทานอาหารไมเหมาะสม คดเปน

รอยละ 36 รบประทานยาไมถกตองคดเปน

รอยละ 29 ไมออกก�าลงกายรอยละ 64 และ

มภาวะเครยด รอยละ 20 (เพญศร พงษประภาพนธ,

สวมล แสนเวยงจนทร และประทป ปญญา, 2554)

เปาหมายการควบคมโรคเบาหวาน ไดแก HbA1c

< 7 % FBS < 150 mg% (สมาคมโรคเบาหวาน

แหงประเทศไทย, 2557) ผทควบคมโรคไมได

จะเกดภาวะแทรกซอนในระยะยาว ไดแก ไตเสอม

(nephropathy ) ปลายประสาทอก เสบ

(neuropathy) โรคหวใจ และโรคหลอดเลอดสมอง

ซงมผลกระทบตอสขภาพและคณภาพชวต

(Rintala, Jaatinen, Paavilainen and Astedt-

Kurki, 2013) ปจจยทท�าใหเปลยนพฤตกรรม

ใหปฏบตตามขอก�าหนดการรกษาไดแกการสนบสนน

ทางสงคมในการจดการตนเอง (self management)

โดยมพฤตกรรมการดแลตนเองในเรอง อาหาร ยา

การออกก�าลงกาย การตรวจระดบน�าตาลในเลอด

และการดแลเทา การจดการตนเองเปนสงส�าคญ

ในการควบคมและปองกนภาวะแทรกซอน (Egede,

and Bonadonna, 2003)

การสนบสนนทางสงคมหมายถงความพรอม

ของบคคลทผปวยไวใจ สามารถพงพาได ไดรบการ

ดแล และเหนคณคาแหงความเปนคน การสนบสนน

ทางสงคมมอทธพลตอการปฏบตของผปวย เปน

กระบวนการทซบซอนและเปนพลวตรในระดบบคคล

และเครอขายทางสงคมของบคคลนน ไดแกสงท

ท�าสนองความตองการของผปวยกอใหเกดความ

พงพอใจโดยการจดหาทรพยากรใหเตมเตมใน

สงทขาด และจดการกบสถานการณใหมทเกดขน

แหลงสนบสนนทส�าคญไดแกสมาชกในครอบครว

(Chlebowy, Hood, and LaJoie, 2010; Martin,

2005 cited in Gomes-Villas Boas, Foss,

Freitas and Pace, 2012; Sonsona, 2014)

โรคเบาหวานเปนโรคของครอบครว (family disease)

เพราะมผลกบผปวยและบคคลในครอบครว ผปวย

ตองเปลยนกจวตรประจ�าวนแบบเดมมาสสงใหม

จงตองเกยวของกบบคคลทใกลชดเพอการจดการ

โรคทดท�าใหสขภาพด บคคลในครอบครวตอง

ปรบเปลยนวถชวตดวย เชน การรบประทานอาหาร

การออกก�าลงกาย มการศกษาพบวาเมอครอบครว

สนบสนนและรวมจดการโรคดวย ผ ปวยจะม

สขภาพด กจกรรมทท�าดวยกน เชน การท�าอาหาร

ออกก�าลงกาย ไปพบแพทย เปนตน (AAMFT,

2015) ครอบครวเปนแรงสนบสนนทส�าคญ

ของผปวยเบาหวาน ท�าใหสามารถควบคมโรคได

มผลตอพฤตกรรมสขภาพ และเปนปจจยทสงผล

ตอรปแบบพฤตกรรมสขภาพ มการศกษาพบวา

การสนบสนนของครอบครวเปนตวท�านายทส�าคญ

ทสดทท�าใหผ ปวยปฏบตตามเกณฑการรกษา

(Glasgow and Toobert, 1988; Nicklett and

Liang, 2010) จากการศกษาพบวาการสนบสนน


ดานอารมณผปวยจะรบรมากทสด รองลงมาไดแก

ดานสงของ (อนชา โอษะคลง, 2554) สอดคลองกบ

การศกษาทพบวา ผปวยเบาหวานทมการรบรการ

สนบสนนทางสงคมต�าจะควบคมน�าตาลในเลอด

ไมดเมอเผชญกบความเครยด (Miler and Davis,

2005) ครอบครวเมอไดรบการฝกการดแลผปวย

เบาหวานทควบคมระดบน�าตาลในเลอดไมด

ทงการฝกการแกปญหาในครอบครว จะท�าให

แกปญหาในครอบครวและผปวยควบคมน�าตาล

ในเลอดได (Wysocki et al, 2008) นอกจากนน

การไดรบแรงสนบสนนจากครอบครวจะชวยให

ผปวยเบาหวานทมความทกขดานรางกาย สงคม

และเศรษฐกจมความกระตอรอรนในการดแล

ตนเอง (DiMatteo, 2004) มการศกษาโดยการ

ฝกอบรมบคคลในครอบครวในการใหการสนบสนน

ผปวยเบาหวานทงเรองอาหาร การออกก�าลงกาย

การจดการอารมณ จะท�าใหผปวยควบคมโรคได

(ทรรศนย สรวฒนพรกล, นงนช โอบะ, และ

สชาดา อนทรก�าแหง ณ ราชสมา, 2550;

กรรณกา โคตรบรรเทา, 2551; กศลน บญม, 2552)

ปจจยทมผลตอการควบคมระดบน�าตาลในเลอด

ไดแกการไดรบการสนบสนนจากคสมรส บดา

มารดา ญาตพนอง เพอนบานและการรบรผลด

ของการปฏบตตามค�าแนะน�า (สมชาย พรหมจกร,

2550) ความขดแยงในครอบครว การรบรถงการ

ไมสนบสนนของผปกครอง และขาดความรบผดชอบ

ในการจดการโรคเบาหวานมความสมพนธกบการ

ไมปฏบตตามเกณฑการรกษา (Rintala, jaatinen,

Paavilainen and Astedt-Kurki 2013) ครอบครว

ทมศกยภาพในการดแลผปวยเบาหวาน ไดแก

ครอบครวใหญทเปนครอบครวขยาย สมาชก

มสมพนธภาพท ดต อกน มระดบเศรษฐกจท

พงตนเองได และมศาสนาเปนเครองยดเหนยว

จตใจ (นงนช เชาวนศลป, พมสภาว จนทนะโสตถ,

และวรยา จนทรข�า, 2556)

การสนบสนนในครอบครวนนสมาชก

ในครอบครวตองมสมพนธภาพทดตอกน จากการ

ศกษาปจจยทมความสมพนธ กบพฤตกรรม

การดแลผ สงอายของผ ดแลหลกทเปนสมาชก

ในครอบครวผสงอาย ไดแกสมพนธภาพในครอบครว

จ�านวนสมาชกในครอบครวและจ�านวนผสงอาย

ในครอบครว (Jirawan Prapasuchat, 2002)

สมพนธภาพในครอบครว หมายถง ความสมพนธ

ความใกลชด คนเคยกนตามบทบาททคนเราม

ตอสมาชกในครอบครว ถาความสมพนธเปนไป

ในลกษณะปรองดองรกใครกลมเกลยวกน ถอวา

เปนสมพนธภาพทด แตถาเปนความขดแยงหรอ

ร สกไมดตอกน ถอวาเปนสมพนธภาพทไมด

(ศรกล อศรานรกษ และคณะ (2546) องคประกอบ

ตวชวดสมพนธภาพในครอบครวทอบอน ไดแก 1)

เดกในครอบครวไมหนออกจากบาน 2) ผสงอาย

ไดรบการดแลเอาใจใส 3) สมาชกในครวเรอน

ปฏบตกนดวยความรกและปรบทกขเฉลยสขกน

อยางมเหตผล (จราพร ชมพกล, ปราณ สทธสคนธ,

เกรยงศกด ชอเสอม และดษฎ ค�าม, 2552)

การดแลเอาใจใสกน การใชเวลาท�ากจกรรมรวมกน

การแสดงออกซงความรกและความเอออาทรตอกน

การพดคยปรกษาหารอกน การปฏบตบทบาท

หนาทท เหมาะสมของสมาชกในครอบครว

(มนส วณชชานนท, 2550; อยยฌญา อยวตนษฐกร,


2550; บงอร เทพเทยน, ปรนดา ตาส, ปยฉตร

ตระกลวงษ และสภทรา อนทรไพบลย, 2551)

นอกจากนนในครอบครวตองมความผกพนกน

เคารพและใหเกยรตซงกนและกน มความปรองดอง

ความสามคค ไว วางใจ ซง กนและกนด วย

(จราพร ชมพกลและคณะ , 2552)

จากการศกษาทกลาวขางตนครอบครว

มบทบาทของส�าคญในการดแลสมาชกทปวยเปน

โรคเบาหวาน และการมสมพนธภาพทดตอกน

จะเปนแรงสนบสนนใหผปวยจดการโรคดวยตนเอง

การศกษาสมพนธภาพในครอบครวผปวยเบาหวาน

ทสงเสรมการดแลตนเอง จะเปนขอมลในการ

พฒนาครอบครวตอไป


เพอศกษาสมพนธภาพในครอบครว

ผปวยเบาหวาน ในการสงเสรมการดแลตนเอง

ของผปวย

กรอบแนวคดในการวจย

โรคเบาหวานเปนโรคทไมสามารถรกษา

หายได ผ ปวยตองมการเปลยนแปลงวถชวต

ทส�าคญ ผปวยเบาหวานทชวยเหลอตนเองได

สมาชกในครอบครวไมไดดแลใกลชด แตอาจให

แรงสนบสนนทางสงคมซงมบทบาทส�าคญตอ

ภาวะสขภาพและความเจบปวยของบคคลทง

ทางตรงและทางออม (Cohen and wills, 1985;

Gore, 1978) บคคลทไดรบแรงสนบสนนทางสงคม

ทมคณภาพจะมผลลดความเจบปวยทเกดตามมา

ภายหลง ซงแรงสนบสนนทางสงคมมความสมพนธ

กบการดแลตนเองของบคคล (Orem, 1985)

การศกษาผวจยใชแนวคดแรงสนบสนนทางสงคม

ของ เฮาส (House, 1981) ไดแบงแรงสนบสนน

ออกเปน 4 ดาน ซงแสดงออกทางดานอารมณ

ความรสก การสนบสนนทเปนรปธรรมประกอบดวย

1) การสนบสนนทางด านอารมณ

(emotional support) ไดแก ความรก ความ

หวงใย การดแลเอาใจใส ความไววางใจและรบฟง

2) การสนบสนนดานขอมลขาวสาร (information

support) เปนการไดรบขอมลซงเปนขอเทจจรง

การไดรบค�าแนะน�า ใหค�าปรกษา 3) การสนบสนน

ดานการประเมนคา (appraisal support) ไดแก

การช วยเหลอให เข าใจเหตการณและการ

เปลยนแปลงทเกด ยอมรบและเหนดวยใน

การกระท�า 4) การสนบสนนทางดานทรพยากร

(instrumental support) การชวยเหลอดาน

คาใชจาย สงของและของใชตาง ๆ

ผใหขอมลหลก

ผใหขอมลหลก ไดแก ครอบครวผปวยเบา

หวาน ทไมสามารถควบคมระดบน�าตาลในเลอดได

โดยมระดบน�าตาลในเลอดหลงอดอาหารขามคน

มคา FBS > 130 mg% โดยเจาะหางกน 2 ครง

ตดตอกนกอนรวมโครงการวจย หรอคา HbA1C

ครงลาสด > 7 % กอนรวมโครงการวจย อาศยอย

ในต�าบลสระกะเทยม อ�าเภอ เมอง จงหวดนครปฐม

โดยคดเลอกแบบเจาะจง (Purposive sampling)

ทงหมด 19 ครอบครว โดย มเกณฑการคดเลอก

ครอบครว ดงน เปนครอบครวทมผปวยเบาหวาน

ไมสามารถควบคมระดบน�าตาลในเลอดได ผปวย


เบาหวานและสมาชกในครอบครวอาศยอยรวมกน

และผปวยเบาหวานชวยเหลอตวเองไดไมมภาวะ

แทรกซอนรนแรง ทมผวจยเกบขอมลดวยการ

สมภาษณเชงลกจนขอมลอมตว ไดผ ใหขอมล

จ�านวน 19 ครอบครว

เครองมอทใชในการวจย

เครองมอทใชในการวจย ไดแก

1. แบบสมภาษณแบบม โครงสร าง

ประกอบดวยขอค�าถามสวนบคคลของผใหขอมล

ไดแก เพศ อาย ระดบการศกษาสงสด สถานภาพ

สมรส อาชพ รายไดตอเดอน จ�านวนสมาชกใน

ครอบครว ระยะการเปนโรคเบาหวาน

2. แบบสมภาษณแบบกงโครงสราง โดย

สมภาษณสมพนธภาพในครอบครวผปวยเบาหวาน

ไดแก ผปวยเบาหวานและสมาชกในครอบครว

ในขอความทคลายคลงกน โดยการสมภาษณเชงลก

สมาชกในครอบครวในเรอง การใหการชวยเหลอ

ผปวยเบาหวาน และสมภาษณผปวยถงการไดรบ

การชวยเหลอจากสมาชกในครอบครว

3. เทปบนทกเสยง (recording)

4. แบบบนทกสนาม (Field note)

การทดสอบคณภาพเครองมอ

การทดสอบความเทยงของแบบสมภาษณ

โดยผทรงคณวฒในคณะอนกรรมการจรยธรรม

การวจยในมนษยของมหาวทยาลยราชภฏนครปฐม

โดยคณะอนกรรมการจะแตงตงผ ทรงคณวฒ

ทเชยวชาญกบเรองทพจารณา โดยมโครงการวจย

และแบบสมภาษณ ภายหลงปรบแบบสมภาษณ

แลวน�ามาทดสอบกบผปวยเบาหวานทไมใชผใหขอมล

เพอทดสอบความเขาใจของภาษา จ�านวน 5 ราย

การพทกษสทธของกลมตวอยาง

การวจยครงน ผานการอนมตจากคณะ

อนกรรมการจรยธรรมการวจยในมนษย ของ

มหาวทยาลยราชภฏนครปฐม วนท 13 มกราคม 2557

เลขทใบรบรอง 002/57

วธด�าเนนการศกษา

การเกบรวบรวมขอมล

1. คดเลอกผใหขอมลโดยขอความรวมมอ

กบผอ�านวยการโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบล

สระกะเทยม อธบายวตถประสงคการวจยและ

ขนตอนการวจย ขอขอมลผ ปวยเบาหวานท

ไมสามารถควบคมโรคได โดยดผลคา FBS หรอ

HbA1C ครงลาสดไมเกน 3 เดอน โดยเลอก

คา FBS หรอ HbA1c ตามเกณฑทก�าหนด

กอนเขารวมการวจย

2. โทรศพทถงครอบครวผปวยเบาหวาน

โดยชแจงวตถประสงคการวจยเพอขอความรวมมอ

ในการใหการสมภาษณ หากผใหขอมลยนยอม

ในการรวมวจยแลว จะนดวนเวลาไปสมภาษณ

ในกรณทไมสามารถตดตอไดทางโทรศพท จะ

ลงพนทไปยงบานของผปวย และชแจงวตถประสงค

การวจยเพอขอความรวมมอในการใหการสมภาษณ

3. ผวจย และผชวยวจยท�าความเขาใจ

กบแบบสมภาษณใหเขาใจตรงกนกอนลงพนท

4. ผ วจยและผ ช วยว จย จะลงพนท

พรอมกนตามวนและเวลาทนดกบผ ใหขอมล


โดยแยกกนสมภาษณระหวางผปวยและสมาชก

ในครอบครว โดยแบบสมภาษณของทง 2 ฉบบ

จะสอดคลองกน เปนการตรวจสอบขอมลซงกน

และกน ในขณะสมภาษณจะขออดเทปเพอใหได

ขอมลทครบถวน และผสมภาษณจะจดประเดน

ส�าคญ ผวจยจะสงเกตสภาพบานเรอน สงแวดลอม

เพอน�ามาใชในการตรวจสอบขอมล

5. ผวจยและผชวยวจยจะตรวจดแบบ

สมภาษณดวยกน ถาขาดขอมลใด หรอขอมลไม

ชดเจน ผวจยจะนดผใหสมภาษณเพอสอบถาม

ขอมลเพมเตม เพอความถกตองของขอมล

6. ผวจยและผชวยวจยจะสมภาษณจ�านวน

ผใหขอมลจนไมมขอมลใหมจงยตการสมภาษณ

การวเคราะหขอมล

การวเคราะหขอมลจะกระท�าไปพรอมกบ

การเกบรวบรวมขอมลตลอดระยะเวลาในการท�า

วจย โดยท�าการวเคราะหขอมลดงตอไปน

1. วเคราะหขอมลสวนบคคลโดยใชสถต

เชงพรรณนา ใชการแจกแจงความถเปนจ�านวน

และรอยละ

2. วเคราะหสมพนธภาพในครอบครว

ผปวยเบาหวาน โดยเรมจากการน�าเทปทบนทก

การสมภาษณมาถอดเทปแบบค�าตอค�า (verbatim)

หลงจากนนท�าการก�าหนดรหสใหกบขอมลแบบ

บรรทดตอบรรทด เพอเปนการก�าหนดความหมาย

และจดแบงขอมลออกเปนหมวดหมตางๆ แลว

สรางเปนขอสรปเบองตน โดยการน�าขอมลมาจด

เขาหวขอทเหมาะสม และอธบายผลการวเคราะห

ขอมลตามหวขอทก�าหนด


ผลการวจย สรปเปน 2 สวน ดงน

สวนท 1 ขอมลสวนบคคลของของผปวย

เบาหวานและผดแลผปวยเบาหวาน

1. ขอมลสวนบคคลของผปวยเบาหวาน

ผลการวจยพบวา ผปวยเบาหวาน จ�านวน 19 คน

สวนใหญเปนเพศหญง รอยละ 74 อยในชวงอาย

ระหวาง 50-59 ป และ 60-69 ป และมากกวา 70 ป

รอยละ 37, 42 และ 21 ตามล�าดบ จบการศกษา

ระดบชนประถมศกษา รอยละ 53 มอาชพแมบาน/

พอบาน รอยละ 74 มรายไดอยระหวาง 2,000-

5,000 บาท/เดอน รอยละ 58 สถานภาพสมรสค

รอยละ 74 รองลงมาเปนหมาย รอยละ 16 และ

โสด/แยก รอยละ 10 มจ�านวนสมาชกในครอบครว

4-6 คน รอยละ 53 และระยะเวลาเปนโรคเบา

หวาน 6-10 ป รองลงมา 1-5 ป รอยละ 32 และ

26 ตามล�าดบ

2. ขอมลสวนบคคลของผดแลผปวยเบา

หวาน ผลการวจยพบวา ผดแลผปวยเบาหวาน

จ�านวน 19 คน สวนใหญเปนเพศชาย รอยละ 53

อยในชวงอายระหวาง 30-39 ป รอยละ 31 รอง

ลงมาอายมากกวา 70 ป รอยละ 21 มความ

สมพนธเปนสามและบตร รอยละ 42 และ 32

ตามล�าดบ จบการศกษาระดบชนประถมศกษา

รอยละ 53 มอาชพแมบาน/พอบาน รอยละ 31

รองลงมาคออาชพรบจาง ร อยละ 28 และ

มรายไดอยระหวาง 5,001-10,000 บาท/เดอน

รอยละ 42


สวนท 2 สมพนธภาพในครอบครว เพอควบคม

ระดบน�าตาลในเลอดของผปวยเบาหวาน

จากการสมภาษณครอบครวผปวยเบาหวานเกยวกบ

สมพนธภาพในครอบครวทสงเสรมการดแลตนเอง

ของผปวยเบาหวาน ไดประเดนทส�าคญไดแก

1. ผปวยเบาหวานทชวยเหลอตวเองได

ผดแลจะสนบสนนผปวยดานสงของเหมอนกอนปวย

1.1 ผดแลไมไดเขมงวดในเรองอาหาร

และการออกก�าลงกาย เพราะคดวาเปนโรคไมรนแรง

ในครอบครวขยายทอบอนประกอบดวย

สมาชกรนปยา ตายาย รนพอแมและรนหลาน

อยพรอมกน เมอในครอบครวมผปวยเบาหวาน

สมาชกในครอบครวจะสนใจดแลกน เหมอนกบ

ทเคยปฏบต ผปวยเบาหวานสวนใหญถาไมมภาวะ

แทรกซอนจะประกอบอาชพหรอท�ากจกรรมได

ตามปกต ดงค�ากลาว

“…แฟนดแลคงเดมเหมอนกอนเปน

เบาหวาน พชวยเหลอตนเองได เหนอยนดหนอย

ครอบครวเตรยมอาหารให เมนรสเดม เสาร-อาทตย

จะออกไปทานนอกบาน” “....ท�ากจกรรมเองทกอยาง

ท�าใหร สกวาโรคนไมบนทอนสขภาพ” (ID 7,8,

17,18) หรอ “แฟนรบเหมากอสราง อาย 61 ป

ไมมอาการผดปกตทเปนโรคเบาหวาน ยงท�างานได

เหมอนเดม (ผดแล ID 7) “ท�างานบานเหมอนเดม

มเพอนบานมาชวนคยสนกสนาน เพราะทบานรบซอม

รถจกรยาน เปนเบาหวานกจะไมกนของหวาน” (ID 17)

1.2 ชวยเหลอสงทผปวยท�าไมได

ครอบครวทอบอน ผปวยเบาหวานทมอายมาก

ทไมสามารถขบรถได จะมบตรหลานขบรถไปสง

เมอถงเวลานด

“ใหการชวยเหลอโดยการขบรถหรอ

“บางครงขบรถไปสงพอแมไปโรงพยาบาล ไปตรวจ

เบาหวาน เพราะพอแมกเปนเบาหวาน”

1.3 ค สมรสเปนแหลงสนบสนน

ใหก�าลงใจทส�าคญ

ครอบครวทมค สมรสดแลเอาใจใส

จะกระตอรอรนในการดแลตนเอง จะตรงกนขามกบ

ครอบครวทเปนหมาย หยาหรอแยก หรอคสมรส

ไมไดสนใจ ผปวยจะไมคอยดแลตนเอง ดงค�ากลาว

“ฉนเปน อสม. และสามอยากรเรองโรคเบาหวาน

จงเขาอบรม เขาจะเตอนเรองกนขนมหวาน”

(ID 11) และ “…เวลาปวดเมอยลกหลานนวดให

รสกอบอนด ฉนเคยถกรถชน แฟนรองไหไมกลาไปด

เพราะกลว จะดแลซงกนและกน ขายอาหารดวยกน

จะปรกษากนตลอดเวลา แฟนจะหาสมนไพร

ใหกนดวย” (ID 8) ผปวยเบาหวานชายภรรยา

จะดแลเรองอาหารเปนสวนใหญ ดงค�ากลาว

“แฟนมรถบรรทกรบจาง เราจะท�าอาหารเนนจด

ดแลเรองอาหาร ท�าอาหารเองลดเคม ระมดระวง

ไมใหเกดแผล ไปเปนเพอนเมอไปตรวจทอนามย”

และ “แฟนปวดเมอยจะนวดให คอยใหก�าลงใจ ”

(ID 10) ครอบครวทสามและภรรยาเปนเบาหวาน

ทง 2 คน จะดแลซงกนและกน และภรรยาจะ

สนใจการปฏบตตนเพอควบคมโรคดกวาสาม “ฉน

แยกครอบครวอยตางหากจากบานใหญทมพนอง

หลายครวเรอนอยดวยกน ซงอยในหมบานเพราะ

สะดวกทจะเลยงเปด และท�าอรถโดยสารซงเปน

ของญาต เวลาเจบปวยและท�างานไมไหวแฟนจะ

ชวย จะกนอาหารรสไมหวาน” หรอ “แฟนถาม

เปนไงบาง เหนอยไหม กนยายง อยาเครยดมาก


เดยวน�าตาลขน (ID 18) สวนครอบครวผปวย

เบาหวานเปนหมาย หยา หรอแยก จะไมกระตอรอรน

ในการดแลตนเอง “ ในบานอยกบเตยเปนเบาหวาน

พสาวเปน อสม.บานอยใกลกนจะมาหาเตยทกวน

จะพดเรองดแลเรองอาหาร เรองยา เตยจะไมคอยฟง

พสาวจะพดวาหนรกเตยนะ... สวนหนกไมคอยรเรอง

โรคมากท�างานโรงงาน จะท�าอาหารใหกน เตยชอบ

อยคนเดยว อายมากแตกยงท�างานไดปกต” (ID 19)

สวนครอบครวทสามสนใจแตงานไมไดใสใจวาภรรยา

เปนโรคเบาหวาน “ พเปนอสม. จะเตอนเรองกนยา

กนขาวนอยๆ และใหไปออกก�าลงกาย เขาไมคอยฟง”

(ผดแล ID 15) “แฟนไมรเรองโรคจะไมพดอะไร

พสาวใหไปออกก�าลงกายฉนไปออกก�าลงกาย

ครงเดยว” (ID 15) ในครอบครวทหยาราง ผปวย

จะมความเครยด และทอแทในการปฏบตตว

ควบคมโรค “นองสาวชอบบนวาระวงอนตรายถา

ไมไปโรงพยาบาล” (ID 6) “บานนของนาทอยกรงเทพ

พสาวแยกกบสาม มลก 2 คน ซงสมองพการ 1 คน

ฉนเปนนองสาวรบจางท�างานบานแถวน พสาว

ขาดยาหลายเดอนแลวไมไปตรวจ ดอไมคอยสนใจ

ตนเอง” (ผดแล ID 6)

2. การสนบสนนดานอารมณ โดยสมาชก

ในครอบครวมความรกและผกพนกน

จากการศกษาครอบครวมความผกพนกน

พบประเดนดงตอไปน

2.1 มความเปนหวงใยกน

ในครอบครวทอบอนมความผกพน

รกใครกน เปนหวงกนและดแลซงกนและกน

ดงค�ากลาว “ในครอบครวไปไหนไปดวยกนตลอด

นอกจากแฟนไปประชมไกลๆ ถงไมไดไปดวย แตจะ

โทรเชคตลอดเพราะอายมากแลวขบรถไปไกล”

(ID 1) หรอ “ไปไหนกไปดวยกน พอแมลก ” (ID 7,14)

“เอาใจใส เอออาทร เวลามปญหาจะคยกนตลอด”

(ผด ID 10,15)“เปนครอบครวใหญ พดคยสนกสนาน

เฮฮา รกใครกน” (ID 18) สอดคลองกบภรรยา

ทบอกวา “แฟนมเรองอะไรเลาใหปาฟงตลอด

จะคอยชวยเหลอกน ถามไถ อยเสมอ” (ผดแล ID 18)

2.2 ท�ากจกรรมในบานร วมกน

ชวยเหลอดแลกน

ในครอบครวชนบทจะปลกบานและ

บรเวณรอบบานจะท�าสวนครว หรอปลกพช ผก

ตางๆ เมอสมาชกในครอบครวกลบจากท�างาน

เกษตรกรรม หรอรบจาง ตอนเยนจะนงคยกน

ดงค�ากลาว “…ทานอาหารดวยกน คยกน ดทว

ดวยกนเปนบางครง...” (ID1,2,3,4,6,11,15,16,19

หรอ “…รดน�าตนไม ไปท�าบญทกวนพระกบแฟน...”

(ID 10,11,18, 15) หรอ “รบสงหลานไปโรงเรยน

อาสาไปตลาดเอง...” (ID 3 ) “จะไปไหนดวยกน

ทงหมดพอแม และลกยงเลกอย ส วนใหญ

จะไปท�าบญทวดซงอย ไกลบาน...” (ID 7,8)

เมอมเทศกาลจะมการแสดง เชนลเก ภาพยนตร

มของขายมากมาย ประชาชนจะเดนซอของ หรอ

ดการแสดง จะท�าใหคลายเครยด ดงค�ากลาว

“ ดลเกดวยกน ไปเทยวงานวด วนพเศษพาพอแม

ไปกนขาวนอกบาน” (ผดแล ID 13 ) “ปใหม

สงกรานต ตรษจน ลก ๆ จะกลบมาบาน จะไปไหน

ดวยกนกนขาวดวยกน” (ID 4 ) หรอ “…มนอง 5

คน นานๆ ครงทเครอญาตจะไดพบปะกนครบทง 5

ครอบครว คอ ชวงปใหม วนสงกรานต นดกนท

บานตายายหลงทพอยปจจบน” (ID 1,3)


2.3 บตรหลานในครอบครวผปวย

เบาหวานมความกตญญ

ครอบครวในชนบทสวนใหญลกสาว

จะอยกบพอแม ถงแมจะมครอบครวแลวกจะ

ปลกบานอยในบรเวณใกลกน เมอเปนโรคเบาหวาน

ลกหลานในครอบครวสนใจดแล ซงท�าใหผปวย

ร สกวาตนยงมคณคาท�าใหมก�าลงใจในการท�า

กจกรรมตาง ๆ ดงค�ากลาว “ลกสาวใหความเคารพ

ในการตดสนใจของแม พดแลวทกคนฟง ดใจทมคน

มาปรกษา” และ “เขาท�าใหทกอยาง ไมบน ไมไดท�า

เฉพาะกบเรา ท�ากบทกคนในบาน” (ID 2)

“เราพดวาอะไร คยอะไรไมพอใจกไมเถยงพอแม”

(ID 4) “เวลาเราเครยดเขารบได เมอไมถกใจเขา”

(ID 7) หรอ“ลกสาวเปนอสม. เมอขายของเสรจ

ชวงบายกมาอยดแลพอแม ตอนมดจงไปนอน

ทบานตนเอง จะปลอบแมวาไมตองกลว หมอทนสมย

เรามเงนพรอมชวยเหลอแม” และ “ทกครงลกจะ

ทานขาวและเรยกทกครง...แมกนขาวยง วนน

เปนไงบาง” (ID 13)

3. ผปวยเบาหวานทดแลตนเองไดนอย

มฐานะทางเศรษฐกจไมด จะไดรบการสนบสนน

จากครอบครวนอย

3.1 บตรจะแยกครอบครวอยตางหาก

เพราะสะดวกในการประกอบอาชพ

ครอบครวทมบตรมอาชพมนคงจะ

สงเงนดแลพอแม เมอพอแมเจบปวยบตรกจะ

ชวยกนสงเงนใหพนองทดแลพอแมเพอเปนคาใชจาย

ในบาน ท�าใหผดแลไมตองออกไปท�างานนอกบาน

มเวลาปฏบตผปวย สนใจดแลและหาวธทจะดแล

ใหดทสด ดงสมภาษณ “แมเดนไมไดเพราะเคย

ถกรถชน ตองนงรถเขน มแผลทกนขางขวา

พท�าความสะอาดรางกายใหเอง อยดวยกนตลอดเวลา

ไมใหอาหารหวานจด พดแลเทาใสถงเทา ทาครมให

พานงรถเขนเขาหองน�า ลางหนา แปรงฟน ทาครม

ทาแปง เปลยนแพมเพส ดมกาแฟ ตอนเทยงพาไป

กนกวยจบรานใกลบาน...” หรอ “…จะสงเกต

อาการน�าตาลในเลอดสง ไดแก น�าตาลไหล ตาฟาง

นอนหลบปลกไมตน ถามอาการเชนนนจะพาไป

โรงพยาบาล...” (ผดแล ID 2) เชนเดยวกบอก

ครอบครวหนงอยดวยกน 3 คน คอ มารดาอาย

90 ป ผปวย และนองสาวเปนผจดการธนาคาร

ท�างานจงหวดสมทรสาครกลบบานทกวนหยด

สวนพนองคนอนแยกครอบครวท�างานตางถน

สวนใหญมฐานะด ในวนหยดจะมาหาแมเปน

ประจ�า ดงค�ากลาว “นองสาวเปนผจดการธนาคาร

กลบบานทกเสารอาทตย จะท�าอาหารมากมาย

เผอมพนอง หรอหลาน ๆ มาเทยวบานวนหยด

คยกนสนกสนาน...” และ “แมจะเตอน ใหไปตรวจ

ตามนด พจะท�าอาหารเอง จะท�ารสไมหวาน...”

และ“…จะโทรคยกบนองสาวทกรงเทพฯ เปน

เบาหวานเหมอนกน ถามวาน�าตาลเทาไร ถาเรา

สงกวากจะควบคม ไมกนอาหารมาก” (ID 16)

ในทางตรงกนขามอกครอบครวหนงทฐานะยากจน

อยดวยกน 2 สามภรรยาโดยทงคอายมากกวา 70 ป

ภรรยาเปนเบาหวาน ลกษณะบานคลายบานราง

รกสกปรก พกอาศยอยชนลาง ชนบนโลงไมมฝากน

บรเวณบานมหญารก หองนอนเปนฝาไมเกา ๆ กน

บานไมมไฟฟาใช ผปวยเดนไมถนดตองใชไมค�าเดน


สวนสามพดไมคอยรเรอง เพราะเคยถกรถชน

เมอ 10 ป ทแลว ลกแยกครอบครวไปอยทอน

มครอบครวบตรสาวทอย หางออกไปประมาณ

400-500 เมตร ครอบครวมอาชพคาขายตาม

ตลาดนด ผปวยมปญหาสขภาพ “ขาไมมแรงตอง

ใชไมพยง แฟนเดนไมได แตรวายายเปนเบาหวาน

ยายจะท�ากบขาวเอง ทบานไมมไฟฟา จดตะเกยง

บางครงลกสาวจะเอาอาหารมาใหตอนเยนแลวก

กลบบานเขา…” ( ID 13) อกครอบครวซงแมเปน

เบาหวานไมไดประกอบอาชพ สามอาชพเปนยาม

ลกชายอายประมาณ 30 ป ท�างานโรงงาน ตอนเยน

จะออกเทยวกบเพอน “ดแลตวเอง แฟนและลก

ท�างานนอกบาน...เขาไมรเรองกนหรอกเรองโรค”

และ “ไมมเวลาไปไหน ตองดแลหลานอาย 3 ป

แมมนมาไวใหเลยง” (ID 9)

3.2 ผปวยเบาหวานทไมมอ�านาจ

การตดสนใจ สมาชกในครอบครวจะตางคนตางอย

รปแบบของครอบครวมหลายประเภท

ในครอบครวเดยวประกอบดวยพอ แม ลก จะท�า

กจกรรมดวยกน สอสารกนอยางสม�าเสมอ

ดงค�ากลาว “เมอไปตรวจเบาหวานขนเทาไร

พกจะแจงใหสามและลกชายทราบทางโทรศพท”

(ID 1) สวนครอบครวขยายโดยมครอบครวบตร

มาเสรม เชนมครอบครวผปวยเบาหวาน ประกอบดวย

ผปวย บตรชาย และบตรสาวรบจางเยบผาท

ยงไมแตงงาน และมครอบครวของบตรทแตงงาน

แลว 3 ค แตละครอบครวยอยตางเปนอสระตอกน

อยกนคนละหอง ตางคนตางมอาชพ สวนใหญ

ตางคนตางอย ผปวยเบาหวานจะพดคยกบลกชาย

ทท�างานสวนตวอย ทบาน “…ลกเขยเปนยาม

จะอยแตในหอง จะกนขาวในหองของเขา…”

(ID 14) และ “ผมรบท�าบงก จะสนทกบแมเพราะ

อยดวยกนทงวน ดทวดวยกน กนขาวดวยกน

ปลกผกเลกนอยไวกน นาน ๆ ทจะออกไปนอกบาน

สวนพนองคนอนๆ จะซออาหารกนกนเอง….

ไมรเรองโรควาเปนอยางไรรแตไมกนของหวาน”

(ผดแล ID 14) ในครอบครวไมเคยสงสรรครวมกน

จะตางคนตางอย

อภปรายผล

ขอมลสวนบคคล

ผปวยเบาหวานสวนใหญเปนเพศหญง

รอยละ 73 อายมากทสด ไดแก 50-69 ป รอยละ 79

ผปวยเบาหวานจะรวาเปนโรคเบาหวานสวนใหญ

อายตงแต 60 ป ขนไป ซงสอดคลองกบการส�ารวจ

ผ ป วยเบาหวานของจงหวดนครปฐมตงแตป

2552-2555 พบเพศหญงรอยละ 76 พบในอาย

40-59 ป รอยละ 39 และ 60-69 ป รอยละ 34

(ส�านกงานสาธารณสขจงหวดนครปฐม, 2556)

สวนใหญจะรวาเปนโรคเบาหวาน เนองจากปวย

เปนโรคอนแลวตรวจพบวาเปนโรคเบาหวานดวย

ผปวยวย 50-69 ป ยงแขงแรง ยงเปนหวหนา

ครอบครวและท�างานไดถาไมมภาวะแทรกซอน

เบาหวาน ผดแลสวนใหญเปนคสมรส ผปวยชาย

มจ�านวนรอยละ 26 ผปวยเบาหวานทมอายมากกวา

60 ป จะไดรบการปรนนบตชวยเหลอดแลจาก

คสมรสรอยละ 57 และบตรรอยละ 31 เนองจาก

ครอบครวไทยในชนบทยงเปนครอบครวขยาย


จะเปนครอบครว 3 วย มรนปยา ตายาย รนพอ แม

และรนหลานอยในครอบครวเดยวกน โดยปยา

จะดแลหลานสวนพอแมจะไปท�างานนอกบาน

การดแลพอแมทแกชราเปนหนาทของบตรหลาน

ซงค�าสอนทางพทธศาสนา ในเรองความกตญญ

กตเวท เรองผลกรรม โดยมบรรทดฐานทางสงคม

คอยท�าหนาทก�ากบ เบาหวานสวนใหญจะเปน

ผสงอาย ซงผสงอายสวนใหญจะอยในครอบครว

ซงมลกและหลาน (สถาบนวจยประชากรและ

สงคม, 2550) รายไดของครอบครว จากการ

ศกษาพบวาครอบครวมรายไดเฉลยตอเดอนนอย

กวา 5,000 บาท ซงต�ากวารายไดเฉลยของครว

เรอนไทยในป 2556 คอ 30,856 บาท ตอเดอน

(ส�านกงานสถตแหงชาต, 2556) ในชนบทบาง

ครอบครวทมรายได น อยกไม เป นปญหาใน

ครอบครวถาไมใชจายฟมเฟอย เพราะอาหารบาง

อยางไมตองซอ ผลตเองได สวนระดบการศกษา

ผปวยและดแลหลกสวนใหญจบการศกษาระดบ

ประถมศกษา ท�าใหความรและเขาใจในการดแล

ผปวยเบาหวานใหปฏบตตวในการดแลตนเองนอย

จากการศกษาพบวาระดบการศกษาจะท�าใหคนม

ความรอบรมากขน มการตดสนใจด สามารถทจะ

คดวเคราะห มการแกไขปญหาตาง ๆ ไดอยางด

(สถาบนสงแวดลอมไทย, มปป.)

สมพนธภาพในครอบครวผปวยเบาหวาน

จากการศกษาสมพนธภาพในครอบครว

ผปวยเบาหวานทชวยเหลอตวเองไดพบประเดน

ทส�าคญ ไดแก

1. ผดแลไมไดเขมงวดในการควบคม

ระดบน�าตาล

ผปวยทยงแขงแรงจะท�ากจกรรมตามปกต

เหมอนกบกอนเปนเบาหวาน ซงโดยปกตแลว

เมอเปนโรคเบาหวาน จะตองควบคมอาหาร

ออกก�าลงกายอยางสม�าเสมอ วนละประมาณ

15-30 นาท อยางนอยอาทตยละ 3 วน และ

การใชยา เปนเรองจ�าเปน จากการศกษาของ

ธรนนท วรรณศร และณฐธยา องคประเสรฐกล

(2556) เกยวกบการออกก�าลงกายในผปวยเบาหวาน

พบวา สวนใหญจะออกแรงโดยการท�างานบาน

ท�าการเกษตร ผ ปวยจะไมคอยออกก�าลงกาย

เปนประจ�า การรบประทานอาหาร สวนใหญ

จะบอกวาไมรบประทานอาหารหวาน และจะ

รบประทานอาหารรวมกนในครอบครว ผดแล

ผปวยเบาหวานสวนใหญจะรเรองโรคอยางผวเผน

เนองจากไมเคยเขารบการอบรมมากอน จงท�าให

ผปวยควบคมน�าตาลไมได (ศรพนธ สาสตย, 2551)

การควบคมระดบน�าตาลในเลอดใหปกตผปวย

เบาหวานและสมาชกในครอบครวจะตองไดรบ

การฝกอบรมการควบคมโรคอยางมแบบแผน และ

ญาตจะตองฝกปฏบตในการใหการชวยเหลอ

ผปวยทงทางดานรางกาย จตใจ อารมณ และ

สงคม เพอทจะควบคมระดบน�าตาลในเลอดใหได

และท�าใหผปวยมความสข (ยพาพร มาพะเนาว,

2552; ระพพร วาโยบตร และพมภา สตรา, 2557;

รชมน ภรณเจรญ,น�าอ อย ภกดวงศ และ

อาภาพร นามวงศพรหม, 2553; อบล ศรตธนาเจรญ,

2557)


2. คสมรสเปนแหลงสนบสนนใหก�าลงใจ

ทส�าคญ

ครอบครวทสามภรรยาอยดวยกน ท�างาน

ดวยกน เมอคนใดคนหนงเปนเบาหวานคสมรส

สนใจถามทกขสข จะมก�าลงใจในการด�ารงชวต

ไมทอแท ดงเชนการศกษาสมพนธภาพในครอบครว

โดยการสนบสนนของครอบครวและการปฏบต

เรองยา พบวาการชวยเหลอยามเจบปวยเปนสง

ส�าคญ และการสนบสนนของค ครองโดยการ

ไปพบแพทยและพาไปซอของ (Mayberry and

Osborn, 2012) จากการศกษาพบวาสถานภาพ

สมรสคผปวยเบาหวานปฏบตตวดกวาไมมคสมรส

1.27 เทา (DiMatteo, 2004 cited in Miller and

DiMatteo, 2013) มการศกษาสมพนธภาพ

ในครอบครว พบวาผ ทมสถานภาพสมรสเปน

หมาย หยา แยก มโอกาสทมสมพนธภาพ

ในครอบครวต�ากวาผทอยในสถานภาพสมรสค

(อมาภรณ ภทรวาณชย และภวไนย พมไทรทอง,

2552)

3. การสนบสนนดานอารมณโดยสมาชก

ในครอบครวจะมความรกแลความผกพนกน

ในครอบครว

จากการศกษาครอบครวอน พบวา

สมาชกในครอบครวจะมความหวงใยกน ท�ากจกรรม

รวมกนทงในบานและนอกบาน พาผปวยไปเทยว

และมการไปมาหาส กบลกหลาน ท�าใหผ ปวย

เบาหวานไมเครยด ซงในการควบคมโรคเบาหวาน

นอกจากการดแลดานรางกายแลว จตใจกเปน

สงส�าคญ จากการศกษาเรองความอบอนของ

ครอบครวไทยความสขทยงยน ผลการวจยพบวา

สมพนธภาพในครอบครว เปนปจจยส�าคญทท�าให

สมาชกในครอบครวอยรวมกนดวยความรกความ

อบอน และเอออาทรตอกน สามารถด�ารงความ

เปนครอบครวและสบทอดความเปนครอบครว

ซงเมอครอบครวมความรกความอบอน สมาชก

กจะมสภาพจตใจทด มความมนคงทางอารมณ

มพลงทจะสามารถเผชญกบปญหาตางๆ ในสงคม

ไดอยางเขมแขง (มนส วณชชานนท, 2550)

จากการศกษาในครงน พบวา ครอบครวมการท�า

กจกรรมรวมกน เชน การดโทรทศน การรบประทาน

อาหารดวยกน การพดคยกนในเวลาวาง สวน

บตรหลานทอยไกลจะมาหาเมอมวนหยดหลายวน

มผ พาผ ปวยไปดสงบนเทง ท�าใหเกดความสข

มการศกษาพบวาครอบครวทมสมพนธภาพทด

ตอกนบคคลในครอบครวจะมความพงพอใจ

ในชวต (อยยฌญา อยวตนษฐกร, 2550) บคคลทม

ความพงพอใจในชวตจะมก�าลงใจในการด�ารงชวต

แกปญหาในชวตได จากการรายงานของ DCCT

พบวาผปวยเบาหวานจะปฏบตตามขอก�าหนด

เพอควบคมโรค รอยละ 7-25 มาตรวจตามนด

ประมาณ รอยละ 95 กอนหนามการศกษาพบวา

มการควบคมอาหารไมถกตอง รอยละ 40-60

การตรวจระดบน�าตาลในเลอดตนเอง รอยละ 30-80

และไมปฏบตในเรองออกก�าลงกาย สงถงรอยละ

70-80 ดงนนสมาชกในครอบครวหรอผดแลตอง

รเปาหมายของการจดการโรคเบาหวานเพอจะได

มยทธวธในการจดการทประสบผลส�าเรจ (Helme,

2004 cited in Yeong, 2009)


3. ครอบครวทมการศกษานอย และฐานะ

ทางเศรษฐกจไมด ผปวยเบาหวานถกทอดทง

ในการศกษาครงน ครอบครวทมฐานะ

ทางเศรษฐกจด ผปวยเบาหวานสงอายมปญหา

สขภาพจะมบตรดแล ไมตองประกอบอาชพ

เพราะมรายไดจากพนองทชวยกนออกคาใชจาย

ในครอบครว สวนอกครอบครวผปวยเบาหวาน

สงอายเหมอนกนมปญหาสขภาพ ไมมลกหลาน

ดแลเพราะจะตองประกอบอาชพ จะมาดแลเปน

ครงคราว รายไดเปนปจจยหนงทมความส�าคญ

ตอการด�ารงชวตและการตอบสนองความตองการ

ขนพนฐานของครอบครว ปญหาในการดแลผปวย

โรคเรอรง และการดแลระยะยาว คาใชจายในการ

ดแลคอนขางสง เนองจากตองมคาใชจายเพมขน

ไดแก การจดหาอาหารทเหมาะสมกบผ ปวย

คาใชจายในการเดนทางไปรบการรกษา หรอ

การซอสงอ�านวยความสะดวกในการท�ากจวตร

ประจ�าวน (ศรสมพนธ สาสตย, 2551) มการศกษา

พบวาผทมฐานะครอบครวด มการศกษาด จะม

สมพนธภาพในครอบครวด (อมาภรณ ภทรวานย

และภวไนย พมไทรทอง, 2552) มการศกษาท

พบวาในครอบครวทมฐานะเศรษฐกจทพงตนเอง

ได เปนปจจยหนงในการดแลผปวยเบาหวาน

(นงนช เชาวนศลป และคณะ, 2556)

4. ครอบครวขยายทครอบครวหลก

ไมมอ�านาจการตดสนใจจะมการสอสารนอย

ตางคนตางอย

การสอสารเปนองคประกอบหลกให

ครอบครวมความสข การสอสารเปนการแลกเปลยน

ขาวสารซงอาจเปนขอเทจจรง ความตองการ

ความร สกนกคดระหวางสมาชกในครอบครว

โดยขาวสารจะมทงทเปนค�าพด และไมใชค�าพด

การสอสารในครอบครวจงมลกษณะเปนการ

มปฏสมพนธระหวางสมาชกในครอบครว ซงสมาชก

แตละคนจะเรยนรบรรทดฐานในการสอสารซงกน

และกนจนเกดเปนรปแบบการสอสารในครอบครว

(ส�านกงานกจการสตรและสถาบนครอบครว,

2554 ) ในครอบครวผปวย ซงเปนครอบครวขยาย

มครอบครวของบตรมาอยดวยและตางคนตางอย

ไมมครอบครวหลกทเปนศนยรวมของแตละ

ครอบครวยอย ท�าใหขาดการสอสารภายในครอบครว

จะเปนรปแบบการสอสารแบบแบบปลอยปะละเลย

ท�าใหสมาชกแตละคนท�าอะไรไดตามตองการ

รปแบบนมข อ เสยคอสมาชกขาดความรก

ขาดระเบยบวนย ไมไวใจผอน (Mc Leod and

O’ keefee อางใน นวลฉว ประเสรฐสข, 2558)

จากการศกษาขนาดของครอบครวกบการดแล

ผสงอายในกลมบตรอาย 15-59 ป พบวาครอบครว

ขนาดเลก คอมบตรพนองจ�านวน 3 คน หรอ

นอยกวามแนวโนมจะอย กบบดามารดาและ

ใหการชวยเหลอดานการเงน ดานสงของเครองใช

ดานอารมณ จตใจมากกวาครอบครวขนาดใหญ

(Wathinee and Boonchalaksi, 2000)

ในครอบครวทมบตรมากอาจจะเกยงกนในการรบ

ภาระดแลพอแม


ขอเสนอแนะในการน�าผลการวจยไปใช

1. บคลากรทางสาธารณสขควรจดการ

ฝกอบรมเชงปฏบตการใหแกผปวยและญาตหรอ

ผดแล โดยใหความรและฝกทกษะทจ�าเปนเกยวกบ

การควบคมโรคเบาหวาน เทคนคการใหก�าลงใจ

ผปวย เนนย�าการคงสมพนธภาพทดกบผปวย

เบาหวาน

2. สถานบรการทางสาธารณสขควรจดตง

ชมรมผปวยเบาหวานในชมชน โดยใหมทงสมาชก

ทเปนผปวยเบาหวานและผดแลผปวยเบาหวาน

เพอแลกเปลยนเรยนร ในการสงเสรมการดแล

ตนเองของผปวยอยางเหมาะสม

3. ทมสขภาพควรตดตามพฤตกรรมการ

ดแลตนเองตวของผปวยและการมสวนรวมของ

สมาชกในครอบครวเปนระยะ และสม�าเสมอ

ขอเสนอแนะในการวจยครงตอไป

1. การศกษาแนวทางการชวยเหลอ

ครอบครวทมปญหาทางเศรษฐกจ เพอการดแล

ผปวยเบาหวาน

2. การพฒนาศกยภาพสมาชกครอบครว

ของผปวยเบาหวาน เกยวกบการดแลและชวย

เหลอผปวยเบาหวาน

3. แนวทางการสรางสมพนธภาพใน

ครอบครวทสงผลตอการควบคมระดบน�าตาลของ

ผปวยเบาหวาน



กรรณกา โคตรบรรเทา. (2551). ผลของโปรแกรมการเรยนรแบบมสวนรวมและการใชแรงสนบสนน

ทางสงคมจากครอบครวตอความรพฤตกรรมการดแลสขภาพในผปวยเบาหวานชนดท 2

ความรและพฤตกรรมสนบสนนของครอบครว โรงพยาบาลเชยงคาน. การศกษาอสระหลกสตร

ปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต คณะพยาบาลศาสตร, มหาวทยาลยขอนแกน.

กศลน บญม. (2552). กรณศกษาครอบครว: พฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยเบาหวานชนดท 2.

วทยานพนธหลกสตรปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต คณะพยาบาลศาสตร, มหาวทยาลยมหดล.

จราพร ชมพกล, ปราณ สทธคนธ, เกรยงศกด ซอเลอม, และดษฎ ค�าม. (2552). รายงานวจยสมพนธภาพ

ในครอบครวไทย. นครปฐม: สถาบนพฒนาสาธารณสขอาเซยน.

ทรรศนย สรวฒนพรกล, นงนช โอบะ และสชาดา อนทรก�าแหง ณ ราชสมา. (2550). ปจจยทม

ความสมพนธกบระดบน�าตาลในเลอดของผปวยเบาหวานชนดท 2. วารสารพยาบาลศาสตร

มหาวทยาลยนเรศวร, 1(2), 57-67.

ธรนนท วรรณศร และณฐธยา องคประเสรฐกล. (2556). รายงานวจยฉบบสมบรณ เรองการพฒนา

รปแบบการสนบสนน ครอบครวในการดแลตนเองของผปวยเบาหวานในชมชน. นครปฐม:

มหาวทยาลยราชภฎนครปฐม.

นงนช เชาวนศลป, พมสภาว จนทนะโสตถ และวรยา จนทรขา. (2556). คณลกษณะของครอบครว

ผปวยเบาหวานทมศกยภาพในการดแลผปวยเบาหวาน. นครปฐม: มหาวทยาลยราชภฎนครปฐม.

นวลฉว ประเสรฐสข. (2558). สอสารอยางสรางสรรคเพอสรางสขในครอบครว. Veridian E- journal,

Silapakorn university สาขามนษยศาสตรและสงคมศาสตร, 8(2), 741.

บงอร เทพเทยน และคณะ. (2551). ปจจยทสมพนธกบครอบครวเขมแขง. วารสารสาธารณสขและ

การพฒนา, 6(2), 25-38.

มนส วณชชานนท. (2550). ความอบอนของครอบครวไทย ความสขทยงยน. วารสารเศรษฐกจและสงคม,

20(1), 26-33.

ยพาพร มาพะเนาว. ( 2552). การพฒนาคณภาพบรการผปวยเบาหวานและครอบครวในคลนกเบาหวาน

โรงพยาบาลกาฬสนธ . การศกษาอสระหลกสตรปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต

คณะพยาบาลศาสตร, มหาวทยาลยขอนแกน.

เพญศร พงษประภาพนธ,สวมล แสนเวยงจนทร และประทป ปญญา. (2554). การพฒนารปแบบ

การสงเสรมสขภาพแบบองครวมของผปวยเบาหวานในชมชนวดปรณาวาส. กรงเทพฯ:

คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยกรงเทพธนบร.


ระพพร วาโยบตร และพมภา สตรา. (2557). การพฒนาแนวทางการดแลผปวยโรคเบาหวาน ชนดท 2

โดยการมสวนรวมของครอบครวและชมชนบานหนองโดน อ�าเภอเมอง จงหวดมหาสารคาม.

วารสารกองการพยาบาล, 41(2), 72-83.

รชมน ภรณเจรญ, นาออย ภกดวงศ และอาภาพร นามวงศพรหม. (2553). ผลของโปรแกรมพฒนา

ความรและการมสวนรวมของครอบครวตอพฤตกรรมสขภาพและการควบคมน�าตาลในเลอด

ของผสงอายทเปนเบาหวานชนดท 2. Rama Nurse J, 16(2), 279-292.

วนเพญ แวววรคปต ฐตวลค ธรรมไพโรจน และกรวรรณ สวรรณสาร. (2553). รายงานการวจย

แบบการจดกจกรรมเพอสรางสมพนธภาพระหวางนกเรยนชนมธยมศกษาและผสงอาย

ในครอบครวระยะท 1. นครปฐม: มหาวทยาลยราชภฎนครปฐม.

ศรพนธ สาสตย. (2551). การพยาบาลผสงอาย ปญหาทพบบอยและแนวทางในการดแล .กรงเทพฯ:

จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ศรกล อศรานรกษ และคณะ (2546). รายงานการวจย โครงการพฒนาระดบสตปญญาเดกวยตางๆ

ของประเทศ. สถาบนพฒนาการสาธารณสขอาเซยน: มหาวทยาลยมหดล.

สถาบนวจยประชากรและสงคม. (2550). สขภาพคนไทย “ หอมกลนล�าดวน เตรยมพรอมสสงคมผสงอาย”.

กรงเทพฯ: อมรนทรพรนตงแอนพบลชชง

สถาบนสงแวดลอมไทย. (มปป.). การศกษาเพอการพฒนาทยงยนของบรบทไทย.สบคนเมอ

20 กนยายน 2558, จาก www.accu.or.jp/.../คมอ.

ส�านกงานสถตแหงชาต กระทรวงเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร. (2556). สรปผลเบองตน

การส�ารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมครวเรอน ป 2558. สบคนเมอ 20 กนยายน 2558,

จาก http://www.nso.go.th

ส�านกงานสาธารณสขจงหวดนครปฐม. (2555). แผนยทธศาสตร สขภาพด วถคนนครปฐม ฯลฯ.

นครปฐม: ส�านกงานสาธารณสขจงหวดนครปฐม.

ส�านกงานสาธารณสขจงหวดนครปฐม. (2556). แผนยทธศาสตร สขภาพด วถคนนครปฐม ฯลฯ.

นครปฐม: ส�านกงานสาธารณสขจงหวดนครปฐม.

ส�านกระบาดวทยา กรมควบคมโรค. (2554). เอกสารการน�าเสนอโครงการสนองน�าพระราชหฤทย

ในหลวงทรงหวงใยสขภาพประชาชน. นนทบร: กระทรวงสาธารณสข.

ส�านกงานกจการสตรและสถาบนครอบครว (2554). ชวตครอบครว (พมพครงท 7). กรงเทพ ฯ:

โรงพมพ สกสค.


ส�านนโยบาย และยทธศาสตรกระทรวงสาธารณะสข. (2557) รายงานประจ�าป 2558 ส�านกโรคไมตดตอ

กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข Retrieved Auguser 10, 2016, from http://thaincd.

com/document/file/download/paper-manual/Annual-report-2015.pdf

สมาคมโรคเบาหวานแหงประเทศไทย, สมาคมตอมไรทอแหงประเทศไทย, กรมการแพทย กระทรวง

สาธารณสข, และส�านกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต. (2557). แนวทางเวชปฏบตส�าหรบ

โรคเบาหวาน พ.ศ. 2557. (พมพครงท 1). กรงเทพฯ: อรณการพมพ.

สมชาย พรหมจกร. (2550). ปจจยทมผลตอพฤตกรรมของผปวยเบาหวานชนดไมพงอนสลนในการควบคม

ระดบน�าตาลในเลอด. Journal of Health System Research. 1(2) (supplement), 10-18.

อบล ศรตธนาเจรญ. (2557). การพฒนาศกยภาพผดแลผปวยในการสงเสรมสขภาพผปวยเบาหวาน

โดยใชปฏบตการแบบมสวนรวม. วารสารเกอการณย, 21(1). 57-69.

อมาภรณ ภทรวาณชย และภวไนย พมไทรทอง. (2552). สมพนธภาพครอบครว: อะไรคอปจจยทเกยวของ

นครปฐม: สถาบนวจยประชากรและสงคม มหาวทยาลยมหดล.

อนชา โอษะคลง. (2554). ผลของโปรแกรมประยกตการสรางการมสวนรวมของครอบครวและ

แรงสนบสนนทางสงคมตอพฤตกรรมการดแลตนเองเพอลดภาวะแทรกซอนของผปวยเบาหวาน

เขตรบผดชอบ สถานอนามยโนนกง อ�าเภอตระการพชผล จงหวดอบลราชธาน. ปรญญา

สาธารณสขศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการจดการระบบสขภาพ, คณะสาธารณสขศาสตร

มหาวทยาลยสารคาม.

อยยฌญา อยวตนษฐกร. (2550). สมพนธภาพในครอบครวกบความพงพอใจในชวตครอบครวของนกศกษา

มหาวทยาลยราชภฏจนทรเกษม. วทยานพนธตามหลกสตรปรญญาคหกรรมศาสตรมหาบณฑต,

สาขาวชามนษยนเวศศาสตรวชาเอกการพฒนาครอบครวและสงคม มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

AAMFT.(2015). Diabetes. Retrieved April 16, 2016. from http://www.aamft.org/immis15

Centers for Disease Control and Prevention [CDC]. (2011). Vital signs: prevalence,

treatment, and control of hypertension United States, 1999-2002 and 2005-2008.

60(4), 103-108.

Chlebowy, D O., Hood, S., and Lajoie, A. S. (2010). Facilitators and Barriers to Self-

management of Type 2 Diabetes among Urban African American Adults.

The Diabetes Educator, 36(6), 897-904.

Cohen, S., & Wills, T.A. (1985). Stress, social support, and the duffering hypothesis,

Psychological Bulletin, 98(2), 310-357.


Creer, L.T. (2000). Self-management in chronic Illness. In M. Boekerts, P.R. Printrich, &

M. Zeidner (Eds.), Handbook of self-regulation pp 601-609. California: Academic.

Dimatteo, MR. (2004). Social support and patient adherence to medical treatment:

A meta-analysis. Health Psychol. 23(2) 207-218.

Egede, LE., and Bonadonna, RJ. (2003). Diabetes self-management in African American:

an exploration of the role of fatalism. Diabetes Educ. 29(1), 105-115.

Fisher, L. (2006). Family Relationships and Diabetes care during the adult years. Diabetes

Spectrum. 19(2),71-74.

Gomes-Villas Boas, LC., Foss, MC., Freitas, M C F., and Pace, AE. (2012). Relationship

among social support, treatment adherence and metabolic control of diabetes

mellitus patients. Rev Latino-Am. Enfermagem. 20(1): 52-8.

Glasgow, RE.,Toobert DJ. (1988). Social environment and regimen adherence among

Type 2 diabetes melliuspatients. Diabetes care. 11(5)377-386.

House, J.S. (1981). Work, stress and social support. Addison - Wesley, reading.

Jirawan Prapasuchat. (2002). The behavior of family caregiver for the elderly dependency

care in Nakornrajsima province. Thesis of Master of Arts, Faculty of Graduate

studies, Mahidol University.

Joslin Diabetes Center. (2011). Tips on become an “active exercise. Retrieved September

15, 2011, from http://www.joslin.org

Mayberry, LS & Osborn, CY. (2012). Family support, medication adherence and glycemic

control among adults with type 2 diabetes. Diabetic care. 35(6),1239-1245.

Miler, CK., David, MS. (2005).The influential role of social support in diabetes

management.Topic in clinical nutrition. 20(2), 157-65.

Miller TA., and Dimatteo, MR. (2013). Importance of family/social support and impact

on adherence to diabetic therapy. Diabetes, Metabolic Syndrome and Obesity:

Targets and Therapy. 6, 421-426.

Nicklett, E., and Liang, J. (2009). Diabetes-related support, regimen adherence, and

health decline among older adults. J Gerontol B Psychol Sci Soc Sci. 65B, 390-399.


Rintala, TM.,Jaatinen P., Paavilainen E., and Astedt-KurKi P. (2013). Interrelation between

adult persons with diabetes and their family: A systematic review of the literature.

J FamNurs. 19(1), 3-28.

Ryan, P. & Sawin, K. J. (2009). The individual and family self-management theory:

background and perspectives on context, process, and outcomes. Nursing Outlook.

Jul – Aug; 57(4), 217 – 225.

Sonsona, J B. (2014). Factors Influencing Diabetes Self-Management of Filipino Americans

with Type 2 Diabetes Mellitus:A Holistic Approach. Doctoral dissertation, College

of Social and Behavioral Sciences, Walden University.

Wathinee Boonchalaksi. (2000). Family size and elderly care. Dissertation of Doctor of

Philosophy, Faculty of Graduate Studies, Mahidol University.

Wysocki T., & et al. (2008). Randomized controlled trial of behavioral family systems

therapy for diabetes: maintenance and generalization of effects on parent-

adolescent communication. BehavTher, 39(1), 33-46.

Yeong, TM. (2009). Self-care practices of adults with poorly controlled diabetes mellitus

in Malasia. A portfolio summited for the degree of doctor of nursing,

the university of Adelaide, Australia.



การดแลเดกปฐมวยในศนยเดกเลกนาอยคนมแมของโรงพยาบาลในสงกดกรงเทพมหานคร

Early Childhood Caring in the Child Care Centers in the Hospitals of Bangkok Metropolitan

Administration*

วชราภรณ เชยววฒนา ปร.ด (Watcharaporn Chewwattana,Ph.D.) **

สปรดา มณปนต พย.ม (Supreeda Manipantee,M.N.S.)**

บทคดยอ

การวจยเชงคณภาพนมวตถประสงคเพอศกษาการดแลเดกปฐมวยในศนยเดกเลกนาอย

คนมแมของโรงพยาบาลในสงกดกรงเทพมหานคร ผใหขอมลคดเลอกแบบเฉพาะเจาะจงจ�านวน

26 คนโดยเปนพยาบาลวชาชพ และพเลยงเดกประจ�าศนยเดกเลกนาอยคนมแมของโรงพยาบาล

ในสงกดกรงเทพมหานครทปฏบตงานประจ�าอยางนอย 6 เดอน หรอตงแตศนยฯ เปดด�าเนนการ

และยงคงปฏบตงานระหวางทท�าการศกษา จ�านวน 9 คนและ 17 คน ท�าการเกบรวบรวมขอมล

ตงแตเดอนธนวาคม พ.ศ. 2558 ถง มถนายน พ.ศ. 2559 โดยใชวธการสนทนากลม การสมภาษณ

เชงลก การสงเกต การศกษาเอกสาร การบนทกขอมลภาคสนาม การบนทกภาพและการบนทกเทป

ท�าการวเคราะหขอมลเชงเนอหา

ผลการวจยพบวา ผใหขอมลใหความหมายของการดแลเดกปฐมวยในศนยเดกเลกนาอย

คนมแมของโรงพยาบาลในสงกดกรงเทพมหานครใน 6 ลกษณะ คอ 1) การดแลเดกทมอาย

แรกเกดถงสามป 2) เปนสวสดการใหบคลากรในสงกดกรงเทพมหานครท�าใหสามารถท�างาน

ไดอยางสบายใจและเกดความรกความผกพนในครอบครว 3) เนนการเลยงลกดวยนมแมอยางเดยว

อยางนอย 6 เดอน และหลงอาย 6 เดอนใหไดรบอาหารตามวยรวมกบนมแมยาวนานทสด

*ไดรบทนสนบสนนจากคณะพยาบาลศาสตรเกอการณย มหาวทยาลยนวมนทราธราช**อาจารยภาควชาการพยาบาลกมารเวชศาสตร คณะพยาบาลศาสตรเกอการณย มหาวทยาลยนวมนทราธราช


อยางนอย 1-2 ป 4) เปนการเตรยมความพรอมใหเดกทงดานรางกาย จตใจ และสงคม

กอนเขาโรงเรยน 5) เปนการดแลเหมอนครอบครว รกเหมอนลกแตท�ายงกวาลก และ 6) ดแลเดก

ตามมาตรฐานของศนยเดกเลกนาอยคนมแมของส�านกการแพทย 6 ดาน คอ ดานการสงเสรมสขภาพ

ดานการสงเสรมพฒนาการเดก ดานบรการอาหารสะอาดปลอดภย ดานสงแวดลอมสะอาดและ

ปลอดภย ดานบคลากรและดานการมสวนรวมของผปกครอง ผใหขอมลเชอวาการดแลเดก

ในปจจบนดทกดาน ท�าใหเดกไดรบการเลยงดดวยนมแมยาวนานและสามารถเขาสระบบโรงเรยน

ไดเปนอยางด มปญหาและอปสรรคในการด�าเนนงาน 3 ประเดน ดงน 1) ปญหาดานนโยบาย

ระเบยบการและเอกสารทยงมความแตกตางกน 2) ปญหาดานโครงสรางทางกายภาพของศนย

เดกเลกฯ บางศนยทยงไมสามารถจดแบงพนทเปนสดสวน การขาดอปกรณส�าหรบสงเสรม

พฒนาการ และ 3) การมบคลากรไมเพยงพอ ซงความรดงกลาวสามารถใชเปนขอมลเบองตน

ในการพฒนางานของศนยเดกเลกนาอยคนมแมของโรงพยาบาลในสงกดกรงเทพมหานครและ

การพฒนางานดานการดแลเดกปฐมวย

ค�าส�าคญ: การดแลเดกปฐมวย ศนยเดกเลก โรงพยาบาลสงกดกรงเทพมหานคร

Abstract

This qualitative research is aimed to study early childhood caring in the child

care centers in the hospitals of Bangkok Metropolitan Administration. The 26

informants, who were recruited by the purposive sampling method, consisted of

9 registered nurses and 17 babysitters who have been working for the child care

centers in the hospitals of Bangkok Metropolitan Administration for at least 6 months

or since the child care centers were established and they have done their duty

continuously at the centers during the research. Data were collected from December

2015 to June 2016 by focus group discussion, in-depth interviewing, observation,

documentary research, field note, photographing and tape recording. The content

analysis was used to analyze the collected data.

The study showed that early childhood caring in the child care centers in

the hospitals of Bangkok Metropolitan Administration as perceived by the informants

could be defined into 6 characteristics. They included 1) it was to take care of


newborns to 3-year old children; 2) it was part of the welfare of employees of

Bangkok Metropolitan Administration so that they can work unworriedly and it helps

develop a bond in the family; 3) it focused only on breastfeeding their children for

at least 6 months and children who were 6 months old would be fed with age-

appropriate food together with breast milk as long as possible for at least 1-2 years;

4) it was a physical, psychological and social preparation for children before school;

5) those children were looked after as if they were the informants’ own babies and

they were given a better care than their own babies; and 6) those children were

taken care of in accordance with the center’ six standards including health

promotion, child development promotion, clean and safe food, clean and safe

environment, personnel and parents’ participation. The informants believed that

children were given good care in all aspects, allowing those children to be breastfed

for a long period of time and enabling them to be well prepared for school. However,

they encountered 3 problems, namely the incompatible policies, regulations and

documents of each center, the physical structure of some centers where the areas

were not properly arranged for child caring and children development promotion

equipments were not enough and the insufficient personnel. The findings could

be applied as basic data for developing the performance of child care centers in

the hospitals of Bangkok Metropolitan Administration and for improving the early

childhood caring.

Keywords: Early Childhood Caring, the Child Care Centers, Hospitals of Bangkok

Metropolitan Administration


บทน�า

ชวงอายปฐมวยคอชวงแรกเกดถงหาปแรก

ของชวตเปนชวงเวลาทส�าคญอยางยงส�าหรบ

การพฒนาชวตของเดก เนองจากสมองของเดก

มการพฒนาอยางมากสงผลใหเดกมการเรยนร

อยางรวดเรว (O’ Hagan & Curtis, 2003: 3)

การพฒนาทางสมองของเดกขนอยกบการกระตน

จากสงแวดลอม โดยเฉพาะอยางยงคณภาพ

ของการเลยงดและระดบปฏสมพนธทเดกไดรบ

(รตโนทย พลบรการ, 2556: 14) สงผลใหเปนเดก

ท มความสมบรณทางกายและใจเปนเดกทม

สขภาพด (ผกา สตยธรรม, 2552: 17) การพฒนา

ของเดกในแตละดานลวนแตมความส�าคญตอชวต

ความเปนผใหญ เพราะประสบการณในวยเดก

เปนสงทมอทธพลตอความเปนตวตนของเดก

(Munsch & Levine, 2011: 4) ชวงปฐมวย

จงถอวาเปนชวงเวลาทมความส�าคญอยางยงในการ

สรางรากฐานส�าหรบคณภาพของบคคลทมผล

ไปจนตลอดชวต (Allen & Marotz, 2000: 3)

การพฒนาเดกปฐมวยจงเปนเรองทมความส�าคญ

เปนอยางมากในการเตรยมความพรอมเพอพฒนา

คนไทยทมคณภาพซงจะสงผลตออนาคตของ

ประเทศชาต (ส�านกงานเลขาธการสภาการศกษา,

2550: 7-9, 2551: ง) การเลยงดของครอบครว

เปนพนฐานทส�าคญทสดของการพฒนาและ

การเจรญเตบโตของชวตเดกในทกดาน แตดวย

เหตผลหลายประการทท�าใหเดกปฐมวยตองไดรบ

การดแลในสถานบรการพฒนาเดกปฐมวยรปแบบ

ใดรปแบบหนง ไดแก ศนยพฒนาเดกเลก ซงพบวา

ในปพ.ศ. 2539-2540 จ�านวนเดกทมอายต�ากวา

5 ป และไดรบการดแลทศนยพฒนาเดกเลก

มจ�านวนรอยละ 37.3 และเพมขนเปนรอยละ 59.6

ในป พ.ศ. 2551 (ส�านกงานสถตแหงชาต, 2552)

จากการส�ารวจจ�านวนของศนยพฒนาเดกเลก พบวา

เพมขนจาก 14, 856 แหงในป 2547 (กรมอนามย,

2549) เปน 19,157 แหงในป พ.ศ. 2554

(กรมควบคมโรค, 2554)

การจดบรการตาง ๆ ใหแกเดกปฐมวย

เปนเรองทหลายฝายใหความสนใจและปจจบนน

หนวยงานตาง ๆ ทงของรฐและเอกชนไดใหความ

ส�าคญในการจดการศกษาและใหบรการแกเดก

ปฐมวยมากขน (อรณ หรดาล, สมร ทองด, และ

สกญญา กาญจนกจ, 2556: 1-5) กรงเทพมหานคร

เปนอกหนวยงานทใหความส�าคญกบเดกปฐมวย

ไดมการจดบรการการดแลเดกอาย 3-5 ป โดย

ส�านกการศกษา ส�านกอนามย และส�านกพฒนา

สงคมในหลายรปแบบ คอมทงการเตรยมความพรอม

ใหแกเดกในรปของชนอนบาล 2 ปกอนเขาเรยน

ชนประถมศกษาป ท 1 และการจดบรการ

สถานรบเลยงเดกกลางวนโดยเนนการสงเสรม

สขอนามย การใหภมคมกนโรค รวมทงการพฒนา

เดกอาย 2- 6 ป ทเปนกลมดอยโอกาสใหไดรบ

การพฒนาความพรอมกอนการเขาโรงเรยน ตอมา

กรงเทพมหานคร โดยผวาราชการ กรงเทพมหานคร

(ม.ร.ว.สขมพนธ บรพตร) ไดมนโยบายในการ

ด�าเนนโครงการสายใยรกแหงครอบครวตาม

พระปณธานของพระเจาวรวงศเธอพระองคเจา

ศรรศมพระวรชายาฯททรงเหนความส�าคญของ

สถาบนครอบครวโดยมอบใหโรงพยาบาลในสงกด

กรงเทพมหานครด�าเนนกจกรรมตาง ๆ ทงน


กจกรรมทส�าคญหนงคอการจดตงศนยเดกเลกนา

อยค นมแมซงไดจดตงขนในโรงพยาบาลสงกด

กรงเทพมหานคร (ส�านกการแพทย, 2554) โดย

เรมตนจดตงในป พ.ศ. 2549 และ ครบ 9 แหง

ในป พ.ศ. 2558 ทงนยงไมมการศกษาวจยเกยวกบ

การดแลเดกปฐมวยในศนยฯ ผวจยมความสนใจ

ทจะศกษาการดแลเดกปฐมวยทมอายต�ากวา 3 ป

ในศนยเดกเลกฯ เพอคนหาองคความรอนจะเปน

ประโยชนในการใชเปนขอมลเบองตนในการพฒนา

งานกบการดแลเดก เพอใหเดกไดรบการพฒนา

อยางเตมศกยภาพเตบโตเปนผใหญทมคณภาพ

ของสงคมตอไป

วตถประสงคของโครงการวจย

เพอศกษาการดแลเดกปฐมวยในทศนะ

ของพยาบาลวชาชพและพ เ ลยงเดกประจ�า

ศนยเดกเลกนาอย ค นมแมของโรงพยาบาล


ค�าถามการวจย

1. ผดแลเดกใหความหมายของการดแล

เดกปฐมวยในศนยเดกเลกนาอยคนมแมของโรง

พยาบาลในสงกดกรงเทพมหานครวาอยางไร

2. ผดแลเดกใหการดแลเดกปฐมวยใน

ศนยเดกเลกนาอย ค นมแมของโรงพยาบาลใน

สงกดกรงเทพมหานครอยางไร

วธด�าเนนการวจย

การวจยครงนเปนการวจยเชงคณภาพ

(qualitative research) โดยใชวธการเกบรวบรวม

ขอมลดวยวธการสนทนากลม (focus group

discussion) การสมภาษณเชงลก (in-depth

interview) การสงเกต การศกษาเอกสาร การบนทก

ขอมลภาคสนาม การบนทกภาพและการบนทกเทป

ผใหขอมลคอผดแลเดก ไดแก พยาบาลวชาชพ

ประจ�าศนยฯ และพเลยงเดกของศนยเดกเลกนา

อยคนมแมของโรงพยาบาล สงกดกรงเทพมหานคร

ทง 9 ศนยฯ จ�านวน 9 รายและ 17 รายตามล�าดบ

คดเลอกแบบเฉพาะเจาะจง (purposive sampling)

ตามคณสมบตดงน 1) ปฏบตงานประจ�าอยางนอย

6 เดอนหรอตงแตศนยฯ เปดด�าเนนการและยงคง

ปฏบตงานระหวางทท�าการศกษา 2) เปนผยนด

ใหขอมลในการศกษา ท�าการเกบรวบรวมขอมล

ตงแตเดอนธนวาคม พ.ศ.2558 ถงมถนายน

พ.ศ. 2559 เครองมอทใชในการวจย ประกอบดวย

แบบบนทกขอมลสวนบคคลและแบบบนทกขอมล

ทวไปของศนยฯ ซงระบเปนรหส แนวค�าถาม

การสนทนากลมและแนวค�าถามการสมภาษณ

เชงลกเกยวกบความหมายของการดแลเดกปฐมวย

ในศนยเดกเลกนาอย ค นมแมของโรงพยาบาล




ภายหลงไดรบการรบรองจากคณะกรรมการ

พจารณาและการควบคมการวจยในคน ของ


นวมนทราธราช คณะกรรมการพจารณาจรยธรรม

การวจย คณะแพทยศาสตร วชรพยาบาล

และคณะกรรมการจรยธรรมการวจยในคน

กรงเทพมหานคร และไดรบอนญาตจากผอ�านวยการ

โรงพยาบาลแตละแหง ผวจยท�าการพทกษสทธ

กลมผใหขอมลโดยชแจงวตถประสงคการวจย

วธการและขนตอนการรวบรวมขอมล ประโยชน

ของการวจย สทธการตอบรบหรอปฏเสธการ

เขารวมวจยและสทธในการยตการเขารวมวจย

ไดทกเวลาโดยไมตองอธบายเหตผลใด ๆ ขอมลทได

จะถกเกบไวเปนความลบ การน�าขอมลไปอภปราย

หรอพมพเผยแพรจะกระท�าในภาพรวมและเฉพาะ

ในการน�าเสนอเชงวชาการเทานน โดยไมมการ

ระบชอและท�าลายขอมลภายหลงการตพมพ

เผยแพร ผวจยรวบรวมขอมลดวยวธการสนทนากลม

ทงหมด 3 กลม ใหแตละกลมมภมหลงคลายคลงกน

คอ กลมผใหขอมลทเปนพยาบาลวชาชพประจ�า

ศนยเดกเลกฯ แตละแหง จ�านวน 1 กลม และกลม

ทเปนพเลยงเดกแตละแหงจ�านวน 2 กลม โดย

ใชเวลาครงละ 60-90 นาท น�าขอมลจากการ

สนทนากลมของแตละกลมมาตรวจสอบเพอใหได

ขอมลทครอบคลมและเปนแนวทางในการคนหา

เพมเตมในขนตอนของการสมภาษณเชงลก โดย

เลอกตามกลม (Stratified purposive sampling)

(ศรพร จรวฒนกล,2553: 114) คอ พยาบาลวชาชพ

ประจ�าศนยเดกเลกฯ แหงละ 1 คนและพเลยงเดก

แหงละ1 คน คนละ 1-2 ครง จ�านวนครงของการ

สมภาษณขนอยกบความชดเจนของขอมล โดย

การใชเวลาในการสมภาษณ 60-90 นาท หลงการ

สมภาษณแตละวนผวจยถอดเทปบนทกเสยง

เพอส�ารวจขอมลวาไดครบถวนหรอไม เพอน�ามา

ปรบปรงเตรยมการสมภาษณในครงตอไป มการ

สอบถามขอมลเพมเตมทางโทรศพทและการ

นดสมภาษณเพมเตม ทงนผวจยไดท�าการสงเกต

สถานทและการท�ากจกรรมของศนยเดกเลกฯ

ศนยละ 1-2 วนในเวลาการท�าการ บนทกภาพ

สถานทและกจกรรมโดยเนนการขออนญาตกอน

ถายและกอนน�าไปเผยแพร จ�านวนวนของการ

สงเกตขนกบความชดเจนของขอมล และศกษา

เอกสารขอมลของศนยเดกเลกฯ ประกอบการ

วเคราะหขอมล สนสดการเกบรวบรวมขอมล

เมอไดขอมลครบถวนตามวตถประสงคและขอมล

มความอมตวแลว (data saturation) คณะผวจย

มการประชมรวมกนเปนระยะตลอดกระบวนการ

วจยตงแตการส�ารวจศนยเดกเลกฯ การเตรยมการ

เกบขอมล การเกบขอมล การวเคราะหขอมล และ

การน�าเสนอขอมลโดยการจดการประชมรวมกน

กบผใหขอมลเพอยนยนความถกตอง ซงเปนวธ

การยนยนความเชอถอไดของขอมลดวยการ

ใหบคคลทอยในปรากฏการณทศกษาตรวจสอบ

และรบรองความถกตอง (สภางค จนทวานช,

2554: 30) ตลอดจนการเขยนรายงานเพอความ

นาเชอถอไดของงานวจย (trustworthiness)



ขอมลทวไปของผใหขอมลและขอมล

ทวไปของศนยฯ วเคราะหโดยใชสถตเชงพรรณนา

ค�านวณคาความถ รอยละ พสย ในสวนของขอมล

เชงคณภาพ ผวจยวเคราะหโดยใชการวเคราะห

เนอหา (content analysis) ซงเปนการวเคราะห

ขอมลทไดจากการศกษาภาคสนามโดยประยกต

แนวคดการวเคราะหเนอหาของสภางค จนทวานช

(2554) โดยมขนตอนและวธการวเคราะหดงน

1. อานขอความทไดจากการสนทนากลม

และการสมภาษณทงหมดอยางรอบคอบ

2. ก�าหนดรหส (coding) ของประเดน

ทส�าคญจากขอความทไดจากการสนทนาและ

การสมภาษณแบบประโยคตอประโยค ในแตละ

บรรทด (line by line) เพอใหไดสาระส�าคญของ

ขอมลทได ทงนพยายามใหรหสทก�าหนดขนมา

จากถอยค�าทไดจากผใหขอมลมากทสด

3. ก�าหนดกระบวนทศน (theme) โดย

การพจารณาความคงทของรหสทถกก�าหนดขน

จากข อความทได จากการสนทนากล มและ

การสมภาษณแตละครง จดหมวดหมหรอกลมของ

รหสทมความคลายคลงกนหรอมาจากขอมลทม

ความสมพนธกน ในขนตอนนไดทบทวน คนหา

วรรณกรรมทเกยวของเพมเตมเพอชวยในการสรป

สาระประเดนหลกซงจะท�าใหไดกระบวนทศน

4. วเคราะหกระบวนทศนทได สรปหา

แนวคดหลกและแนวคดรองทมความสมพนธกน

เพอใหไดค�าตอบของการวจย


สวนท 1 ขอมลทวไปของผใหขอมล

ผใหขอมลในการวจยครงนมทงหมด 26 คน

เปนพยาบาลวชาชพประจ�าศนยเดกเลกฯ จ�านวน

9 คน และพเลยงเดกจ�านวน 17 คน เปนเพศหญง

ทงหมด พยาบาลวชาชพประจ�าศนยเดกเลกฯ

ท�าหนาทเปนหวหนาศนยฯ มอายระหวาง 38 -54 ป

สวนใหญมสถานภาพโสด (รอยละ 56) จบการศกษา

ระดบปรญญาตร (รอยละ 56) รองลงมาจบ

การศกษาสงกวาระดบปรญญาตร (รอยละ44)

ระยะเวลาทปฏบตงานทศนยฯ นาน 3 เดอน -9 ป

สวนใหญมประสบการณในการท�างานดานเดก

และสตกรรม (รอยละ 56) เกอบทงหมดผานการ

อบรมหลกสตรพเลยงเดก 210 ชวโมง (รอยละ 89)

พเลยงเดกผใหขอมลจ�านวน 17 คน อายระหวาง

24-52 ป สวนใหญมสถานภาพสมรส (รอยละ 76)

จบการศกษาต�ากวาปรญญาตร (รอยละ 76)

ระยะเวลาทปฏบตงานทศนยเดกเลกฯ นาน

3 เดอน - 9 ป ไมมประสบการณท�างานเกยวกบเดก

(รอยละ 59) และผานการอบรมหลกสตรพเลยงเดก

210 ชงโมง (รอยละ 88)

สวนท 2 ขอมลทวไปของศนยเดกเลก

น าอย ค นมแม ของโรงพยาบาลในสง กด

กรงเทพมหานคร

กรงเทพมหานครมนโยบายในการด�าเนน

โครงการสายใยรกแหงครอบครวโดยมอบหมาย

ใหโรงพยาบาลในสงกดด�าเนนกจกรรมตาง ๆ

ทเกยวของ อาท การจดตงศนยเดกเลกนาอย

ค นมแมในโรงพยาบาลสงกดกรงเทพมหานคร


จ�านวน 9 แหง ได แก คณะแพทยศาสตร

วชรพยาบาล โรงพยาบาลกลาง โรงพยาบาลตากสน

โรงพยาบาลเจรญกรงประชารกษ โรงพยาบาล

หลวงพอทวศกด ชตนธโร อทศ โรงพยาบาล

เวชการณย รศม โรงพยาบาลลาดกระบง

กรงเทพมหานคร โรงพยาบาลสรนธรและ

โรงพยาบาลราชพพฒน ทงนโดยสวนใหญ

ศนยเดกเลกฯ อย ในอาคารของโรงพยาบาล

มพยาบาลวชาชพประจ�าแหงละ 1-2 คน พเลยง

2-9 คน พนกงานทวไปหรอคนงานแหงละ

0-2 คน มศนยเดกเลกฯ เพยง 1 แหงทมเจาหนาท

ธรการ เดกทรบเลยงดมจ�านวน 3-28 คน

อตราสวนพเลยงเดกตอเดกแรกเกด -1 ป เทากบ

1:2 ถง 1:3 และเดก 1-3 ปเทากบ 1:1 ถง 1:4

โดยสวนใหญรบเดกตงแตอาย 3 เดอน หรอ

ครบลาคลอดถง 2 ป (6 แหงใน 9 แหง คดเปน

รอยละ67) อก 3 แหง (รอยละ 33) รบเดกตงแต

3 เดอนหรอครบลาคลอดถง 3 ป สวนใหญให

บรการทงกบบคลากรในโรงพยาบาลและบคคล

ภายนอกโรงพยาบาล (จ�านวน 6 แหงคดเปนรอยละ

67) มศนยเดกเลกฯ 3 แหงทใหบรการเฉพาะเจา

หนาทของโรงพยาบาลนน ๆ ศนยเดกเลกฯ ทม

การจดแบงพนทใชสอยเปนหองตาง ๆ อยาง

ชดเจนมจ�านวน 4 แหง (รอยละ 44) ศนยเดกเลกฯ

ทมเครองเลนสนามมจ�านวน 2 แหง ทกทม

อปกรณและสอสงเสรมพฒนาการแตสวนใหญ

ระบวาไมเพยงพอ แตละศนยฯ มการก�าหนด

คาธรรมเนยม/คาใชจายในการรบบรการ โดย

จดใหเปนเงนบรจาคเขามลนธหรอเงนบ�ารงของ

โรงพยาบาล

สวนท 3 การดแลเดกปฐมวยในทศนะ

ของพยาบาลวชาชพและพเลยงเดกประจ�าศนย

เดกเลกนาอยค นมแมของโรงพยาบาลในสงกด

กรงเทพมหานคร ผลการศกษาครงนพบวา

ผ ใหขอมลใหความหมายของการดแลเดกใน


ในสงกดกรงเทพมหานครในหลายประเดนดงน

การดแลเดกทมอายแรกเกดถงสามป

เปนการดแลเดกทมอายระหวางแรกเกดถงสามป

สวนใหญรบดแลเดกอาย 3 เดอนหรอครบลา

คลอดถง 2 ป 2 ปครงหรอ 3 ป ศนยเดกเลกฯ

บางแหงรบเลยงดเดกถงอายมากกวา 2 ป เพอลด

ปญหาของการทผปกครองไมสามารถหาผเลยงด

เดกตอไดระหวางรอยตอของการเขาโรงเรยนตาม

เกณฑ บางศนยฯ ปรบลดอายโดยรบเลยงดถง 2

ปเพอตอบสนองความตองการของบคลากรท

ตองการน�าบตรมาฝากเลยงทศนยเดกเลกฯ เพอ

เลยงลกดวยนมแม

“...เดมทรบตงแต 3 เดอนถง 3 ป

แตคราวนเนองจากมความตองการสง กเลยตอง

จ�ากดอายลงแตเรากคอ 2 ขวบ กคอเออใหเคาถง

เมษายนปหนาอยางน ทเขาจะสามารถไปเขา

โรงเรยนได” (N5)

เพ อ เป นสวสดการให บคลากรใน

โรงพยาบาลสงกดกรงเทพมหานครท�าใหสามารถ

ท�างานไดอยางสบายใจ สามารถเขาเยยมบตรได

ในเวลาพก เกดความรกความผกพนในครอบครว

เพอเปนสวสดการใหบคลากรในโรงพยาบาลสงกด

กรงเทพมหานครเพอแบงเบาภาระของพอแม

ท�าใหสามารถท�างานไดอยางสบายใจสามารถใช


เวลาสน ๆ ชวงพกกลางวนใหลกดดนมจากเตา

ท�าใหเกดความอบอนและมความสขทงแมและลก

นอกจากนศนยเดกเลกฯ บางแหงไดมการขยาย

การบรการใหกบบคลากรในสงกดกรงเทพมหานคร

และบคคลทวไป

“จะใหเปนเหมอนสวสดการทใหคณแม

หรอวาผปกครองเอาลกมาฝากเลยงโดยทวาเปน

เจาหนาทของทน...ของทอนเขามรบคนนอก” (N5)

“เขามความสข แลวไมกงวล ไมหวงลก...

อย างท เ หนเวลาแมมาดลกอย างตอนเทยง

ตอนกลางวน เดกเขาจะมความสขมากเลย แมเอง

กแบบรสกมนเหมอนเฝารอเวลาน เฮยไดมาคอ

ทนเปนจดศนยรวมใหแมลกได พบกน ซงถาไมม

เดยแครมนไมไดเจอกนไง มนตองรอตอนเยน

ซงบางทลกกหลบแลว …” (N3)

เนนการเลยงลกดวยนมแมอยางเดยว

อยางนอย 6 เดอนและหลงอาย 6 เดอนใหอาหาร

ตามวยรวมกบนมแมยาวนานทสดอยางนอย

1 - 2 ป เปนการดแลทตองเลยงดเดกดวยนม

แมศนยเดกเลกฯ ทกแหงมเปาหมายใหเดกไดรบ

การเลยงดดวยนมแมอยางเดยวอยางนอย 6 เดอน

และเมอเดกอายตงแต 6 เดอนใหไดรบอาหารเสรม

ตามวยรวมกบนมแมยาวนานทสดอยางนอย 1- 2 ป

มารดาสามารถมาใหนมแมจากเตาทศนยเดกเลกฯ

ไดตลอดเวลา ความส�าเรจในเรองการเลยงดดวย

นมแมอาจเกดจากหลายปจจย ไดแก ความมงมน

ของมารดาและนโยบายการสงเสรมการเลยงลก

ดวยนมแมของกรงเทพมหานครโดยมการเพม

เรองการเลยงลกดวยนมแมเปนเกณฑในการตรวจ

ประเมนมาตรฐานของศนยเดกเลกฯ กระบวนการ

ชวยเหลอสนบสนนการเลยงลกดวยนมแม ซง

แบงเปน 3 ระยะ คอระยะกอนคลอด ระยะ

หลงคลอดและระยะทดลองอยจรง 1 สปดาห

ทศนยเดกเลกฯ กอนมารดาตองกลบไปท�างาน

เพอเตรยมความพรอม การใหความรเรองการ

เลยงลกดวยนมแมในลกษณะใหเหนการปฏบตจรง

มแมตวอยางทประสบผลส�าเรจในการเลยงลก

ดวยนมแมขณะท�างานหลากหลายอาชพ เปนการ

ชวยการสรางความมงมน ตงใจ เกดความมนใจวา

สามารถท�าไดจรง การดแลดจญาตมตร เนนการ

มสวนรวมของผปกครอง ทงพอแมปยา ตายาย

ทกคนเหมอนครอบครวเดยวกน มเปาหมาย

เดยวกนและเดนไปพรอม ๆ กน

“คอจะแตกตางจากทอน คอเปนนมแม

อยางเดยว อยางนอย 1 ปหรอนานทสดแตของท

ศนยฯ ใหถง 2 ป” (N8)

เปนการเตรยมความพรอมใหเดกทงดาน

รางกาย จตใจ และสงคมกอนการไปโรงเรยน

เปนการเตรยมความพรอมใหเดกทงทางรางกาย

จตใจ สงคม และพฒนาการกอนเขาโรงเรยน

ท�าใหเดกสามารถเขาสงคมและชวยเหลอตนเองได

เดกทออกจากศนยเดกเลกฯ สวนใหญไดรบค�าชนชม

จากโรงเรยนวามความพรอมมกเปนผน�าในกลมเพอน

และมพฒนาการดในทกดาน

“...เดกจากเดยแครเขาบอกเดกจะเกงกวา

ไปโรงเรยน ไมรอง คอเหมอนกบวาจะเขาคนงาย

คอเดกไดสงคมดวย” (B15)

เปนการดแลเหมอนครอบครว รกเหมอน

ลกแตท�ายงกวาลก ผ ใหขอมลเปรยบเทยบ

การดแลเดกในศนยเดกเลกฯ วาเปนการดแล


ทเหมอนครอบครว ใหความรกความอบอนเหมอน

กบการเลยงลกของตนเองอาจเกดจากความใกลชด

เพราะพเลยงเดก 1 คนดแลเดกไมเกน 4 คน และ

การใชเวลาอยรวมกนกบเดกทงวน บางคนรก

ยงกวาลกและท�ามากกวาเลยงลกตนเองเพราะตอง

เลยงดตามมาตรฐานและตองระมดระวงอยางมาก

ไมใหเกดอบตเหต

“ดแลดกวาเพราะวาลกคนอนเขา ลกเรา

ยงไงกได แตยงไงกรกเหมอนลก...ตองดแล

เอาใจใสเยอะสวนใหญอย กบเดกตลอดทงวน

ลกยงกลบไปแคชวงเยน ใชมย เราจะดแลเดก

มากกวาดแลลกดวยซ�าไป” (B11)

การดแลเดกตามมาตรฐานของศนย

เดกเลกนาอย ค นมแมของส�านกการแพทย

กรงเทพมหานคร ซงประกอบดวยมาตรฐาน

6 ดาน คอ 1) ดานการสงเสรมสขภาพ 2) ดาน

การสงเสรมพฒนาการเดก 3) ดานบรการ

อาหารสะอาดปลอดภย 4) ดานสงแวดลอม

สะอาดและปลอดภย 5) ดานบคลากร และ

6) ดานการมสวนรวมของผปกครอง

1. ดานการสงเสรมสขภาพ

เดกทกคนไดรบการประเมนสขภาพตงแต

แรกเขาและตลอดระยะเวลาทอยในความดแล

เดกจะไดรบการตรวจรางกายประจ�าวนกอนการ

รบเขาศนยเดกเลกฯ เกณฑในการรบเขาศนยฯ

พจารณาจากเดกทมภาวะสขภาพด ไมมอาการไข

หรอมอาการผดปกตอนใด เดกทไดรบการดแลใน

ศนยเดกเลกฯ จะไดรบการตรวจประเมนภาวะ

สขภาพทกเดอนโดยการประเมนภาวะโภชนาการ

และการตรวจวดพฒนาการ นอกจากนเดกจะ

ไดรบการตรวจสขภาพและอนามยในชองปาก

โดยกมารแพทยและทนตแพทยทก 6 เดอน

ศนยเดกเลกฯ บางแหงมการเจาะเลอดดคา

complete blood count เพอประเมนภาวะซด

และมการใหยาเสรมธาตเหลก (เชน Ferdex)

เปนรายกรณ นอกจากนเดกยงไดรบการดแลทด

ในทกดานทงความสะอาด การนอนหลบพกผอน

และการแจงเตอนและก�ากบตดตามใหเดกไดรบ

วคซนตามนดหมาย

“เราใชมาตรฐานเดยวกนเพราะวามการ

ประเมนมาแลวตงแต ป 54 คอแบบเราไมไดวา

ตางคนตางท�าแตมนมมาตรฐานกลางทมาก�าหนด

อยแลวในมาตรฐาน 6 ขอนน” (N3)

2. ดานการสงเสรมพฒนาการเดก

ผใหขอมลสวนใหญเชอวาในศนยเดกเลกนาอยค

นมแมของโรงพยาบาลในสงกดกรงเทพมหานคร

มกจกรรมมากมายทจดใหกบเดก ตางจากการ

เลยงเดกทบานหรอตางจากการเลยงเดกทสถาน

รบเลยงเดกบางแหงทเลยงเดกเฉพาะใหกนกบนอน

หลกการทใช ในการสงเสรมพฒนาการเดกม

หลากหลาย เชน การกน การกอด การเลน และ

การเลา การกนคอใหเดกไดรบการเลยงลกดวย

นมแมและใหอาหารทมากดวยคณคา การกอด

เปนการใหอาหารใจกบเดก การเลน โดยเนน

การเลนทมปฏสมพนธระหวางผเลยงดและเดก

การเลา คอการเลานทาน

“...เรากจะเอานทาน ชวยไดอกเหมอนกน

นทานจะชวยไดมาก...เขาจะเขาใจ เหมอนเขา

จะใชสมองของเขาคดโยงใยแลวเขาจะมสมาธ

ดขนและนทานมนจะสอนไดทกอยาง” (B3)


3. ดานบรการอาหารสะอาดปลอดภย

ผใหขอมลเชอวาเดกไดรบการดแลดาน

อาหารอยางด โดยไดรบอาหารทมคณคาครบทกหม

เนองจากมการจดอาหารมาใหโดยนกโภชนากร

ของโรงพยาบาลและน�าดมทใชภายในศนยเดกเลกฯ

เปนน�ากรองซงมการสงตรวจตามก�าหนดเวลา

โดยสวนใหญเดกชอบรบประทานผกและผลไม

“ผลลพธทเขาไดคอเดกทนไมตดขนม

แลวเดกทนกนผลไมเกงทกคน ออกไปจากเดยแครน

คอบอกไดเลยวาเรองของผกผลไม เดกเราไมเคย

มปญหาเลย คอกนผลไมไดทละถวยๆ ชามๆ

ทกชนดดวย” (N9)

4. ดานสงแวดลอมสะอาดและปลอดภย

ผ ให ข อมลเชอว าศนยเดกเลกนาอย

คนมแมของโรงพยาบาลในสงกดกรงเทพมหานคร

มการจดการเรองความสะอาดเปนอยางด สวนใหญ

มการลางท�าความสะอาดของเลนทเปนพลาสตก

ทกวน ศนยเดกเลกฯ บางแหงมการจดตะกรา

ส�าหรบใสของเลนทเดกอมเขาปากไวหนาหอง

เพอปองกนไมใหเดกน�าไปเลนอก เดกทกคน

มของใชส วนตวไมปะปนกน นอกจากนพบวา

โดยสวนใหญในศนยเดกเลกฯ มเครองฟอกอากาศ

ผใหขอมลเชอวาศนยเดกเลกนาอยคนมแมของ

โรงพยาบาลในสงกดกรงเทพมหานครมความ

ปลอดภยสง นาเชอถอเนองจากมพยาบาลประจ�า

ศนยเดกเลกฯ และสวนใหญใชระบบปดประต

ตลอดเวลา โดยการปดลอคประต ระบบคยการด

หรอระบบสแกนนวมอ มการตรวจสอบผสงและ

ผ รบเดกใหตรงตามทระบในใบแสดงหลกฐาน

การรบเดก จากการสงเกตพบวาศนยเดกเลกฯ

ทมหองเดยว โดยเดกเลกและเดกโตอยรวมกน

พเลยงตองคอยระวงและหามปรามเดกเกอบ

ตลอดเวลาและอาจเปนสาเหตใหเกดอบตเหต

ในเดกไดงาย

“เราตองท�าความสะอาดเดยแครเพราะ

วาสวนใหญจะมเดกออนเยอะ แลวกท�าความ

สะอาดทกวน มการเชดเครองเลน อปกรณของ

เลนทกอยาง เชดหนาตาง กวาดพน ถพนอะไร

อยางน” (B5)

5. ดานบคลากร

อตราสวนพเลยงเดกตอเดกอายนอยกวา

1 ปไมเกน 1:3 และอตราสวนพเลยงเดกตอเดก

อายมากกวา 1 ปไมเกน 1:4 ท�าใหเดกไดรบการดแล

อยางใกลชดแตอยางไรกตามผใหขอมลบางคน

ตองการใหอตราสวนพ เลยงเดกตอเดกอาย

นอยกวา 1 ปเทากบ 1:2 เนองจากเดกไมสามารถ

ชวยเหลอตนเองได ผใหขอมลเชอวาการทพเลยง

เดกไดรบการอบรมท�าใหดแลเดกไดด ตองการให

พเลยงเดกทกคนไดรบการอบรมหลกสตรพเลยง

เดก 210 ชวโมง และไดรบการอบรมฟนฟความร

อยางตอเนอง นอกจากนพเลยงเดกตองมสขภาพด

เนองจากอยใกลชดกบเดก ตองเปนผทรกเดก

มพฤตกรรมทดทงการพดและการกระท�าเนองจาก

พเลยงเดกเปนผทอยใกลชดกบเดกและเปนผท

เปนโมเดลของเดก เดกจะเลยนแบบพเลยงทง

ค�าพดและพฤตกรรม

“เดกพรอมทจะเลยนแบบเราทกอยาง

เพราะฉะนนพเลยงจะตองระวงเรองค�าพดดวย” (B5)

“พเลยงหรอผดแลเปนครคนแรก ...ตอง

ฝกพเลยงใหเคาเปนไอดอลมพฤตกรรมทด” (N7)


6. ดานการมสวนรวมของผปกครอง

การมสวนรวมของผปกครองคอการเขารวม

ประชมผปกครองและการเขารวมกจกรรมของ

ศนยเดกเลกฯ ในวนส�าคญตาง ๆ เชน วนแม วนพอ

วนเดก เปนตน นอกจากนการมสวนรวมของ

ผปกครองยงมอกหลายรปแบบ อาท การมาเลยง

ลกในชวงพกเทยงและการชวยดแลเดกอนขณะท

ผปกครองยงไมมา การเลานทาน การบรจาคเงน

อาหารและสงของในการท�ากจกรรมของศนย

เดกเลกฯ ผใหขอมลบางคนเชอวาการดแลเดก

ในศนยเดกเลกฯ เปนการลงทนรวมกนททกคน

ทงเจาหนาท พอแม ปยาตายาย และผเลยงด

คนอนๆ ตองชวยกนดแลเดก ซงเปนการลงทน

ทค มคามหาศาล “ตองใหเคาร สกวาตวเองม

สวนรวมดวย...เดยแครเหมอนเปนบานหลงหนง

ของเขาเหมอนกน...เปนการรวมลงทน...ศนยน

แคเปนสวนหนง เจาหนาทเปนแคสวนหนง แตเรา

ตองมผปกครองเขามารวมลงทนดวยคอเขามา

รวมดแลเดกรวมกนทงพอแมปยา ทกคนลงทน

รวมกน...มนเปนการลงทนทคมคามหาศาล อนน

เปนค�าพดของคณแมเลย แมทเขาออกจากเดยแคร

เคาเขยนโนตไวให” (N9)

ปญหาและอปสรรคในการดแลเดกในศนยเดก

เลกนาอย ค นมแมของโรงพยาบาลในสงกด


ผใหขอมลสวนใหญเชอวา แมศนยเดก

เลกฯ จะมการด�าเนนงานเปนอยางด แตยงคงตอง

ไดรบการพฒนาตอไป โดยระบถงปญหาและ

อปสรรคซงพอสรปได ดงน

1. ปญหาดานนโยบาย ระเบยบการ

และเอกสาร ศนยเดกเลกนาอย ค นมแมของ

โรงพยาบาลในสงกดกรงเทพมหานครมนโยบาย

ระเบยบการและเอกสารทแตกตางกนอยบาง เชน

เกณฑการรบสมครเดก การพจารณารบเดกเขา

ศนยเดกเลกฯ กรณเจบปวย คาธรรมเนยม เวลาสง

และรบเดก ท�าใหเกดปญหาในการปฏบตงาน

ถกต�าหน เกดขอขดแยงและขอรองเรยน

ขอเสนอแนะ 1) ควรจดใหมผรบผดชอบ

โดยตรงเพอสรางความรวมมอในการก�าหนด

นโยบาย ระเบยบการและจดท�าเอกสารของ

ศนยเดกเลกฯ ใหอยในรปแบบเดยวกน 2) พฒนา


ในสงกดกรงเทพมหานครเปนศนยเดกเลกฯ ตนแบบ

ใหกบชมชน สถานประกอบการและสถานศกษา

เพอจดตงศนยเดกเลกฯ ตอบสนองความตองการ

ของสงคมไดอยางเพยงพอ 3) จดใหมบคลากร

สายการศกษาในศนยเดกเลกนาอยคนมแมของ

โรงพยาบาลในสงกดกรงเทพมหานครหากม

นโยบายใหรบเลยงเดกถงอาย 3 ป

“คอ อยากใหเปนนโยบายเหมอนกน

ทงกทม. ใหเหมอนกนเลย เวลามคนมาถามหรอ

อะไรอยางน โรงพยาบาลนนไมใช โรงพยาบาลน

ไมใช อะไรอยางน” (N6)

2. โครงสรางทางกายภาพของศนย

เดกเลกฯ และสออปกรณสงเสรมพฒนาการ

ศนยเดกเลกฯ บางแหง ยงไมสามารถจดแบงพนท

ใชสอยใหเปนสดสวนได ท�าใหเกดปญหาหลาย

ประการ เชน เดกนอนหลบพกผอนไมเพยงพอ

ยากตอการจดกจกรรมสงเสรมพฒนาการ และ


เสยงตอเกดอบตเหตในเดก ฯลฯ บางแหงตงอย

ในอาคารสงท�าใหมขอกงวลเกยวกบความปลอดภย

หากเกดอคคภย ผใหขอมลสวนใหญระบวามสอ

อปกรณสงเสรมพฒนาการเดกไมเพยงพอและ

มศนยเดกเลกฯ เพยง 1 แหง ทมเครองเลนสนาม

อยกลางแจง

ขอเสนอแนะ 1) ควรพฒนาโครงสราง

ทางกายภาพของศนยเดกเลกฯ ใหมการจดสรร

พนทใชสอยเปนสดสวนโดยแบงเปนหองตาง ๆ

เชน หองนอนเดกเลก หองนอนเดกโต เปนตน

และหากเปนไปไดศนยเดกเลกฯ ควรตงอย

ชนท 1 หรอ 2 ของอาคาร 2) จดใหมงบประมาณ

สนบสนนดานสออปกรณละการจดกจกรรม

สงเสรมพฒนาการและจดเกบคาธรรมเนยมเปน

เงนกองทนเพอใชในกจการของศนยเดกเลกฯ

“ไมมหองแยก หองเลน หองกนอาหาร

บางคนมาสายกยงทานอย บางคนอมแลวกไป

ยงกนบาง ไปกวนเขาบาง ...นองคนเลกสดบางท

เขาอยากจะนอนพเขาเสยงดง กเหมอนรบกวน

กน... บางอยางเรากอยากไดเพมเตม อยางแบง

หองนอน หองเลน กอยากใหมสดสวน อยากใหม

ของเลนมากกวาน มงบเบกของเลนหรอวาท�า

กจกรรมอะไรแบบน...” (B17)

3. ปญหาดานบคลากร ศนยเดกเลกนาอย


ยงมบคลากรในบางต�าแหนงไมเพยงพอ บางศนยฯ

ไมมพนกงานท�าความสะอาดและสวนใหญไมม

เจาหนาทธรการซงอาจสงผลตอประสทธภาพ

ของการท�างาน มการเขาออกของพเลยงบอย

เนองจากพเลยงสวนใหญอยในต�าแหนงลกจาง

ซงมสวสดการนอยท�าใหประสบปญหาเรอง

คาครองชพ

ขอเสนอแนะ

1) ควรมการจดสรรต�าแหนงของบคลากร

ตางๆ ของศนยเดกเลกฯ ใหครบถวนและเพยงพอ

พจารณาใหพเลยงเดกไดรบการบรรจเปนลกจาง

ประจ�า มรายไดและสวสดการเพมเตม เชน

เครองแตงกาย

2) จดโครงการอบรมหลกสตรพเลยงเดก

และโครงการอบรมระยะสนเพอฟนฟความรแก

พเลยงเดกเปนประจ�าและอยางสม�าเสมอเพอให

พเลยงเดกทเขาใหมไดรบการพฒนาครบถวน

และตอเนอง

“เรองสวสดการอะไรอยางนคออยากให

มเรองสวสดการเพราะวาตอนนคอยงมบคคล

ภายนอกอยยงไมไดเปนลกจางชวคราวกน ลกจาง

ภายนอกคอเขาไดรายวนกน เดอนนงไมถงหมน

แลวกคอทกคนไมไดมฐานะอะไรขอแบบใหปรบ

เงนขน” (B9)

การอภปรายผล

ผใหขอมลไดใหความหมายของการดแล

เดกปฐมวยในศนยเดกเลกนาอย ค นมแมของ

โรงพยาบาลในสงกดกรงเทพมหานครวาคอการ

ดแลเดกทมอายแรกเกดถงสามป เพอเปนสวสดการ

ใหบคลากรในสงกดกรงเทพมหานครท�าใหสามารถ

ท�างานไดอยางสบายใจและเกดความรกความผกพน

ในครอบครวโดยเนนการเลยงลกดวยนมแม

อยางเดยวอยางนอย 6 เดอนและหลงอาย 6 เดอน

ใหไดรบอาหารตามวยรวมกบนมแมยาวนานทสด


อยางนอย 1-2 ป เปนการเตรยมความพรอมให

เดกทงดานรางกาย จตใจ และสงคมกอนเขาโรงเรยน

เปนการดแลเหมอนครอบครว รกเหมอนลกแตท�า

ยงกวาลก จากความหมายแสดงใหเหนวาการดแล


โรงพยาบาลในสงกดกรงเทพมหานครตอบสนอง

ความตองการของสงคมโดยเฉพาะอยางยง

สถานการณปญหาของเดกไทยปจจบนในหลาย

ประเดน ประเทศไทยครอบครวทมถนฐานในชนบท

มาท�างานในเมองมากขนท�าใหภาระการเลยงดเดก

เปนหนาทของปยาตายายหรอจางผอนเลยงดแทน

(สรยเดว ทรปาต และวมลทพย มกสกพนธ,

2556: 37) โดยปจจบนมเดกจ�านวนมากทไดรบ

การเลยงดในศนยพฒนาเดกเลก ศนยรบบรการ

เลยงเดกมบทบาทส�าคญในการดแลเดกมากขน

(แกวตา นพมณจ�ารสเลศ, 2556) โดยเฉพาะ

ส�าหรบเดกอายต�ากวา 3 ปเนองจากเดกปฐมวย

อายระหวาง 3-6 ป เปนชวงอายทเดกอยใน

สถานศกษา (อรณ หรดาล, สมร ทองด, และ

สกญญา กาญจนกจ, 2556) ดงนนการมศนย


กรงเทพมหานครเพอดแลเดกตงแตแรกเกดถง

สามปจงเปนการชวยลดปญหาการขาดผเลยงด

เดกเลกชวงรอยตอของการเขาศกษาในระบบ

โรงเรยน และยงเปนสวสดการทดเพอชวยลดภาระ

คาใชจายในการเลยงดบตร ทงนพบวาในสภาวการณ

ปจจบนแมสดสวนคนจนจะลดลง แต 1 ใน 5 ของ

ครวเรอนไทยยงคงไมมบานและทดนทอยอาศย

เปนของตนเอง ประมาณ 2 ใน 3 ของครวเรอน

มภาวะหนสน และครวเรอนจ�านวนมากยงคงไมม

เงนออม (ชนฤทย กาญจนะจตราและคณะ, 2554:

20) การดแลเดกปฐมวยในศนยเดกเลกนาอย


พอแมสามารถเขาเยยมลกไดในชวงพกเทยง

เปนการสงเสรมความรกความผกพนระหวาง

พอแมลก ซงในปจจบนพบวาสงคมไทยก�าลง

มปญหาเรองความอบอ นในครอบครว ดชน

ครอบครวอบอนของประเทศอยในระดบตองเรง

แกไขและปรบปรง (ชนฤทย กาญจนะจตราและ

คณะ, 2554: 9)

นอกจากนสวนใหญเดกในศนยเดกเลกฯ

ไดรบการเลยงดดวยนมแมซงจากการศกษาพบวา

ปญหาหลกของทารกในชวงขวบปแรกในขณะน

คอทารกไมไดรบนมแม (ส�านกนโยบายและ

ยทธศาสตร กระทรวงสาธารณสข, 2552;

ส�านกงานสถตแหงชาต, 2555; Unicef, 2013)

ความส�าเรจในการเลยงลกดวยนมแมในศนย


กรงเทพมหานคร สวนหนงอาจเกดจากการก�าหนด

เกณฑมาตรฐานเพมขนจากเกณฑมาตรฐาน

ศนยเดกเลกคณภาพของกรมควบคมโรค กรมอนามย

และกรมสขภาพจต (มปป.) ในดานการสงเสรม

สขภาพทก�าหนดใหเดกในศนยเดกเลกฯ ไดรบ

นมแมอยางเดยวตงแต แรกเกด - 6 เดอนและใหเดก

ไดรบนมแมและอาหารเสรมตามวยทเหมาะสม

จนถง 1 ป ทงนศนยเดกเลกฯ บางแหงไดจดให

มระบบเฝาระวงภาวะซดในเดกทเลยงดในศนยฯ

และมการใหธาตเหลกภายใตการดแลของแพทย

เฉพาะทาง ซงจากการศกษาของอ�าไพวรรณ และ

คณะ (โรงพยาบาลรามาธบด) ในทารกไทยอาย 1 ป


ทคลนกเดกสขภาพดพบวามภาวะโลหตจาง

โดยมปจจยเสยงคอ การไดรบนมแมอยางเดยว

โดยไมไดรบธาตเหลกเสรมและการไดรบอาหารเสรม

ไมเพยงพอ

ศนยเดกเลกนาอยคนมแมของโรงพยาบาล

ในสงกดกรงเทพมหานครโดยสวนใหญมแนวคด

เรอง บายบายขวดนม เดกสามารถเลกขวดนมได

เมออายประมาณ 1 ป ทงนจากรายงานสขภาพ

คนไทย พ.ศ. 2551 พบวาเดกควรเลกกนขวดนม

เมออาย 1 ปครงเปนอยางชาเพอปองกนฟนผ

แตปรากฏวาเดกไทยเลกนมขวดเมออาย 2 ป

6 เดอนแลว (เจาะลกสถานการณสขภาพเดกเลก

ผาน 13 ตวชวดลาสด, 2551) หากแนวคดเรอง

บายบายขวดนมในศนยเดกเลกนาอยคนมแมฯ

ขยายออกไปจะสงผลดตอสขภาพชองปากและ

สขภาพฟนของเดกไทยในวงกวางตอไป

นอกจากนผ ใหข อมลเชอวาการดแล


โรงพยาบาลในสงกดกรงเทพมหานครเปนการเตรยม

ความพรอมใหเดกกอนเขาโรงเรยน เหตผลทท�าให

เดกมความพรอมในการเขาเรยนตอในโรงเรยน

อาจเกดจากการทเดกรบการดแลทงรางกายและ

จตใจ เปนการดแลทเหมอนครอบครว ในระหวางวน

เดกไดพบกบพอหรอแม ไดมปฏสมพนธตอกน

เดกในศนยเดกเลกฯ ไดรบการเลยงดครอบคลม

ทงทางรางกายและจตใจสงผลตอการพฒนาของ

สมอง ซงเปนททราบกนดวาการพฒนาสมองเรม

ตงแตกอนการปฏสนธและประสบการณทเดก

ไดรบซงจะน�าไปสพฒนาการของสมองเดก รวมทง

องคประกอบในดานโภชนาการทด การพกผอน

ทเหมาะสม การดแลสขภาพ การเลน การไดพดคย

กบคนทมความรกเดก การอบรมและมแบบอยาง

ของมนษยทดเพอสรางความเปนมนษยใหแกเดก

(สรยเดวทรปาตและวมลทพย มกสกพนธ, 2556:

26-27)

ผ ให ข อมลสวนใหญบอกวาการดแล


โรงพยาบาลในสงกดกรงเทพมหานครเปนไปตาม

มาตรฐานของศนยเดกเลกนาอยค นมแมของ

ส�านกการแพทย กรงเทพมหานคร ซงประกอบ

ดวยมาตรฐาน 6 ดาน คอ ดานการสงเสรมสขภาพ

ดานการสงเสรมพฒนาการเดก ดานบรการอาหาร

สะอาดปลอดภย ดานสงแวดลอมสะอาดและ

ปลอดภย ดานบคลากร และดานการมสวนรวม

ของผปกครอง ผใหขอมลเชอวาการดแลเดกตาม

มาตรฐานของศนยฯ สงผลดตอเดกหลายประการ

อาท เดกไดรบการดแลดานอาหารอยางด โดย

ไดรบอาหารทมคณคาครบทกหม เดกสวนใหญ

ชอบรบประทานผกและผลไมซงถอเปนพฤตกรรม

การบรโภคทด ทงนพบวาในปจจบนพฤตกรรมการ

บรโภคอาหารของคนไทยยงพบพฤตกรรมทขาดและ

เกนในการเลอกกนอาหารบางประเภท นนคอ มการ

กนผกผลไมลดนอยลง แตยงนยมกนอาหารจานดวน

ไขมนสงและพวกขนมหวาน น�าอดลม โดยเฉพาะ

ในกลมวยเดก (ชนฤทย กาญจนะจตราและคณะ,

2554: 9 - 10) ในชวง 10 ปทผานมา ประเทศไทย

เปนประเทศทมอบตการณโรคอวนในเดกเพมขน

เรวทสดในโลก ซงในอนาคตเดกเหลานจะเสยงตอ

การเกดเปนโรคเรอรงตาง ๆ เชน โรคเบาหวาน

โรคหวใจ โรคมะเรง และโรคเรอรงตาง ๆ เพมขน


(อาภาพร เผ าวฒนา, ส รนธร กลมพากร,

สนย ละก�าปน, และ ขวญใจ อ�านาจสตยซอ,

2555: 148)

นอกจากนผใหขอมลไดกลาวถงการดแลเดก

ตามมาตรฐานดานการมสวนรวมของผปกครอง

กวางกวาทระบไวในมาตรฐานฯค�าวาผปกครอง

หมายรวมถงญาตทมสวนรวมในการเลยงดเดก

เชน ปยาตายาย ฯลฯ โดยเชอวาการดแลเดก

ทศนยเดกเลกฯ เปนการลงทนรวมกนของทกฝาย

ทงนการมสวนรวมของผปกครองเปนกลยทธหนง

ของการสรางเสรมสขภาพตามกระบวนทศนใหม

ทเปลยนจากการมงทการปรบเปลยนวถชวตหรอ

พฤตกรรมสขภาพเปนหลกอยางเดยวมาเปนการ

ตองชวยสรางพลงอ�านาจเพมความสามารถในการ

ควบคมตนใหคน (empowerment) จงจะท�าให

ประชาชนสขภาพดขน ในความเชอนผทมพลง

อ�านาจอยางแทจรงจะสามารถควบคมหรอปรบ

วถชวตสขภาพและปรบเปลยนภาวะความเปนอย

ของตนได (วรรณภา ศรธญรตน, ผองพรรณ อรณแสง,

พมภา สตร, และเพญจนทร เลศรตน, 2555: 5)

ดงนนการดแลเดกปฐมวยในศนยเดกเลกนาอย


ทมงเนนการมสวนรวมของทกฝายอาจชวยใหการ

ด�าเนนงานการดแลเดกภายในศนยฯ เปนไปตาม

เปาหมายและมาตรฐานทก�าหนดไวไดเปนอยางด


1. ขอเสนอแนะทวไปจากการศกษาวจย

1.1 ผลการวจยครงนท�าใหไดแนวทาง

ในการพฒนางานการดแลเดกปฐมวยในศนย


กรงเทพมหานครโดยเฉพาะอยางยงในการดาน

นโยบาย ระเบยบการและเอกสารทยงมความ

แตกตางกน โครงสรางทางกายภาพของบางศนยฯ

ทยงไมเปนสดสวน การขาดสออปกรณสงเสรม

พฒนาการเดก และการมบคลากรไมเพยงพอ

1.2 พฒนามาตรฐานศนยเดกเลก

นาอย ค นมแมของกรงเทพมหานครจากแนว

ปฏบตทดทไดกระท�าอยเพอใชเปนตนแบบในการ

ดแลเดกเลก และจดท�าเปนคมอมาตรฐานส�าหรบ

การเรยนรดวยตนเองเพอใหสามารถเขาถงไดงาย

และน�าสการปฏบตสสงคมภายนอก

2. ขอเสนอแนะในการท�าวจยครงตอไป

ควรมการศกษาความคดเหนของผปกครองเกยวกบ

การดแลเดกปฐมวยในศนยเดกเลกนาอยคนมแม

ของโรงพยาบาลในสงกดกรงเทพมหานครและ

ผลของการด�าเนนงานตามมาตรฐานศนยเดกเลก

นาอยคนมแมของส�านกการแพทยเพอน�าขอมลไป

ใชในการพฒนางานและมาตรฐานศนยเดกเลก

ใหมประสทธภาพสงสดตอไป

กตตกรรมประกาศ

ผวจยตองขอขอบพระคณพยาบาลวชาชพ

และพเลยงเดกประจ�าศนยเดกเลกนาอยคนมแม

ของโรงพยาบาลในสงกดกรงเทพมหานคร

ผเปนอาสาสมครผใหขอมล ขอขอบพระคณ

นพ.สรนทร กเจรญประสทธ รศ.ดร. รตนาวด

ชอนตะวน และพญ.สชาดา ตลยาเดชานนท

ทกรณาใหค�าปรกษาตลอดงานวจย ขอขอบคณ


นวมนทราธราชผสนบสนนทนวจย



กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข. (2554). แนวทางการปองกนควบคมโรคตดตอในศนยเดกเลก

(ส�าหรบผดแลเดก). นนทบร: ส�านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต.

กรมควบคมโรค กรมอนามยและกรมสขภาพจต. (มปป.). แบบประเมนมาตรฐานศนยเดกเลกคณภาพ.

สบคนเมอ 7 กรกฎาคม 2559, จาก www.hp.surinpho.go.th

กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข. (2549). คมอการพฒนาผดแลเดก. กรงเทพฯ: โรงพมพองคการ

สงเคราะหทหารผานศก.

แกวตา นพมณจ�ารสเลศ. (2556). ศนยเดกเลกและศนยเลยงเดกกลางวน. ใน ทพวรรณหรรษคณาชย,

รววรรณ รงไพรวลย, สรยลกษณ สจรตพงศ และวระศกด ชลไชยะ (บรรณาธการ). ต�าราพฒนาการ

และพฤตกรรมเดก เลม 3 การดแลเดกสขภาพด (หนา 327-334). กรงเทพฯ: บยอนด เอนเทอรไพรซ.

เจาะลกสถานการณสขภาพเดกเลกผาน 13 ตวชวดลาสด. (2551). ตนคดเพอนคคดมตรสรางสข

จดหมายขาวรายเดอนเมษายน.

ชนฤทย กาญจนะจตรา และคณะ. (2554). สขภาพคนไทย 2554: เอชเอไอ กลไกพฒนานโยบาย

สาธารณะเพอชวตและสขภาพ.กรงเทพฯ: อมรนทรพรนตงแอนดพบลชชง.

ผกา สตยธรรม. (2552). สขภาพจตเดก (พมพครงท8). กรงเทพฯ: โรงพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

รตโนทย พลบร การ. (2556). ความผกพนระหวางเดกกบผ เลยงด: จากงานวจยส การปฏบต.

ในทพวรรณหรรษคณาชย, รววรรณ รงไพรวลย, สรยลกษณ สจรตพงศ, และวระศกด ชลไชย

(บรรณาธการ). ต�าราพฒนาการและพฤตกรรมเดก เลม 3 การดแลเดกสขภาพด (หนา 11-18).

กรงเทพฯ: บยอนด เอนเทอรไพรซ.

วรรณภา ศรธญรตน, ผองพรรณ อรณแสง, พมภา สตรา, และเพญจนทร เลศรตน. (2555). สรางเสรมสขภาพ

องครวม: สสขภาวะสงคม. กรงเทพฯ: คลงนานาวทยา.

สภางค จนทวานช. (2554). วธการวจยเชงคณภาพ (พมพครงท19). กรงเทพฯ: ส�านกพมพแหง

จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

สรยเดว ทรปาต และวมลทพย มกสกพนธ (บรรณาธการ). (2556). คณภาพชวตเดก 2556. กรงเทพฯ:

แอปปา พรนตง กรป.

ส�านกการแพทย. (2554). แบบประเมนมาตรฐานศนยเดกเลกนาอยคนมแม ส�านกการแพทย กรงเทพมหานคร.

สบคนเมอ 1 กรกฎาคม 2558,จาก http://www.msd.bangkok.go.th/dowload%20file/

PSD/Evaluation%20of%20the%20 child%20care%20centers.pdf

ส�านกงานเลขาธการสภาการศกษา. (2550). นโยบายและยทธศาสตรการพฒนาเดกปฐมวย (0-5 ป)

ระยะยาวพ.ศ. 2550-2559. กรงเทพฯ: กระทรวงศกษาธการ.


ส�านกงานเลขาธการสภาการศกษา. (2551). รายงานตดตามและประเมนผลการจดการเรยนรระดบ

ปฐมวย. กรงเทพฯ: ส�านกประเมนผลการจดการศกษา กระทรวงศกษาธการ.

ส�านกงานสถตแหงชาต. (2552). สรปผลทส�าคญการส�ารวจเดกและเยาวชน พ.ศ. 2551. ก ร ง เทพฯ:

เทกซ แอนด เจอรนล พบลเคชน.

อรณ หรดาล, สมร ทองด, และสกญญา กาญจนกจ. (2556). ววฒนาการของการปฐมศกษา.

ในมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, หลกการและแนวคดทางการปฐมวยศกษา. (พมพครงท 2).

(หนา1-70). นนทบร: โรงพมพมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

อาภาพร เผาวฒนา, สรนธร กลมพากร, สนย ละก�าปน, และ ขวญใจ อ�านาจสตยซอ. (2555). การ

สรางเสรมสขภาพและปองกนโรคในชมชน: การประยกตแนวคดและทฤษฎสการปฏบต.

กรงเทพฯ: โรงพมพคลงนานาวทยา.

Abbott, L., & Langston, A. (2005). Birth to three matters: Supporting the framework

of effective practice. London: Open University Press.

Allen, K.E., & Marotz, L. R. (2000). By the ages: Behavior and development of children

pre-birth through eight. Canada: Delmar Thomson Learning.

Billman, J., & Sherman, J.A. (1996). Observation and participation in early childhood setting:

A practiceguide. London: Allyn& bacon.

Click, P. M. (2000). Administration of schools for young children (5thed.). United States:

Delmar Thomson Learning.

Curtis, A., & O’hagan, M. (2003). Care and education in early childhood: A student’s

guide to theory and practice.New York: RoutledgeFalmer.

Graneheim, U. H., & Lundman, B. (2004). Qualitative content analysis in nursing research:

Concept procedures and measures to archive trustworthiness. Nurse education

today, 24(2), 105-12.

Munsch, J., & Levine, L.E. (2011). Child development: An active learning approach.

London: SAGE.

Morse, J. M. (editor). (1991). Qualitative nursing: A contemporary dialogue (Revised ed.)

Newbury Park, CA: Sage.

Sharma, A., & Cockerill, H. (2008). From birth to five years: Children’s developmental

progress. New York: Taylor & Francis.

United Nations Children’s Fund (UNICEF). (2013). The state of the World’s Children 2013.

New York: UNICEF.



การพฒนาระบบการดแลผปวยโรคเบาหวานชนดท 2 ของ โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลกจาน อ�าเภอค�าเขอนแกว

จงหวดยโสธร*The Development of a Diabetic Care System in

Kuchan Health Promoting Hospital, Kham Khuean Kaeo District, Yasothon Province

ธนาฒย อามาตยมลตร, สศม. (Thanart Armartmuntree, M.Ph.)**

ชศกด นธเกตกล, ปรด. (Choosak Nithikathkul, PhD.)***

อดมศกด มหาวรวฒน, สศม. (Udomsak Mahaweerawat, M.Ph.)****

บทคดยอ

การวจยครงนเปนการวจย เชงปฏบตการ (Action Research) มวตถประสงคเพอพฒนา

ระบบการดแลผ ปวยโรคเบาหวานชนดท 2 ของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลก จาน

อ�าเภอค�าเขอนแกว จงหวดยโสธร เกบขอมลจากกลมตวอยาง จ�านวน 47 คน โดยใชแนวคดการ

มสวนรวมของชมชนในการบรหารจดการ พรอมทงประยกตใชแนวคดการสรางเสรมพลงอ�านาจ

(Empowerment) มาด�าเนนการศกษา เกบขอมลโดยใชแบบสอบถามทงเชงปรมาณ (Quantitative

Method) และเชงคณภาพ (Qualitative Method) วเคราะหขอมลเชงปรมาณโดยใชสถตเชง

พรรณนา ไดแก ความถ คาเฉลย รอยละ และสวนเบยงเบนมาตรฐาน และใชสถตเชงอนมานคอ

Paired sample t-test วเคราะหขอมลเชงคณภาพโดยใชการวเคราะหเนอหาของขอมล ตามความ

เปนเหตเปนผล (Content Analysis) ผลการวจยพบวา กระบวนการพฒนาระบบการดแลผปวย

โรคเบาหวานชนดท 2 ของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลกจาน อ�าเภอค�าเขอนแกว จงหวด

ยโสธร มขนตอนคอ 1) ศกษาขอมลพนฐานและบรบทของพนท 2) ประเมนความร การปฏบตการ

* วทยานพนธสาธารณสขศาสตรมหาบณฑต**นสตปรญญาโท หลกสตรสาธารณสขศาสตรมหาบณฑต สาขาการจดการระบบสขภาพ มหาวทยาลยมหาสารคาม***ผชวยศาสตราจารย คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยมหาสารคาม****รองศาสตราจารย คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยมหาสารคาม


มสวนรวม กอนการด�าเนนงาน (Pre-test) 3) ประชมภาคเครอขายผเกยวของ เพอวเคราะห

สถานการณ 4) ประชมจดท�าแผนปฏบตการโดยใชแนวคดการมสวนรวม และการสรางเสรม

พลงอ�านาจ (Empowerment) 5) ด�าเนนกจกรรมตามแผนปฏบต (น�าแผนสการปฏบต)

6) การนเทศตดตาม ประเมนผลการด�าเนนงานโดยการ สงเกต สมภาษณ 7) ประเมนความร

การปฏบต การมสวนรวมและความพงพอใจ หลงการด�าเนนงาน (Post- test) 8) การจดเวท

ถอดบทเรยนแลกเปลยนเรยนร 9) สรปปจจยแหงความส�าเรจ 10) สรปปญหาอปสรรค ขอเสนอ

แนะแนวทางแกไขปญหาโดยการพฒนาระบบการดแลผปวยโรคเบาหวานชนดท 2 ในชมชน

โรง พยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลกจาน อ�าเภอค�าเขอนแกว จงหวดยโสธร มความคดรวบยอด คอ

“ความร ความเปนเอกภาพ การมสวนรวมของชมชน สขภาพทด การใหก�าลงใจ เครอขาย”

“Knowledge Unity Community Participation Healthy Appreciate Network” หรอ

KUCHAN Model จากการใชกระบวนการดงกลาว ท�าใหกลมตวอยางในการด�าเนนงาน มคะแนน

ความรเรองโรคเบาหวาน การปฏบตการดแลตนเอง และการมสวนรวม เพมขนอยางมนยส�าคญ

ทางสถตทระดบ 0.05

ค�าส�าคญ: ระบบการดแลผปวยเบาหวานชนดท 2 การวจยเชงปฏบตการ

Abstract

This study is action research. Aimed at developing the diabetes care system

in a community under responsibility of the Kuchan Health Promoting Hospital,

Kham Khuean Kaeo District Yasothon Province. The study collected all data from

study group of 47 persons ,by using the participation of community for managements

and applied concept of empowerment for study, Use quantitative data and

quantitative data. The data were analyzed by using descriptive statistics, including

frequency, percentage, mean and standard deviation. Inferential statistics such as

a paired sample t-test was also applied. And quantitative data analysed by content

analysis.

Results showed that the development of a diabetic care system in Kuchan

health promoting hospital , Kham Khuean Kaeo district , Yasothon province has got

the process are as follow. 1) Study the basic data and each context of any area

before preparing of meeting. 2) Evaluate the knowledge action and participation


before processing. (pre-test) 3) Set the meeting with all of the participants to analyze

the situation. 4) Meeting to make the action plan by using the participation guide

line and empowerment idea. 5) Action as the plan. (being for action) 6) supervision,

evaluation of procession , observe and interview 7) Evaluation of knowledge , action

participation and satisfaction after procession (post –test) . 8) Set the stage to

exchange knowledge for reflection. 9) Conclude the factors of successful. 10)

Problem and obstacle, suggestion and the way to solve the problem which the

procession can help the populations learn to know more increased of diabetic and

the significantly comparative to those prior to operational period, data was significant

at p< 0.05. Process of development is "Knowledge Unity Community Participation

Healthy Appreciate Network" or KUCHAN Model. From them use the system had

findings as follows: Diabetes Patients gained more knowledge, practices, support

and satisfaction data was significant at p< 0.05.

Keywords: System care for Patient Diabetes Type 2, Action research

บทน�า

ปจจบนโรคเบาหวานเปนโรคเรอรง

ทเปนปญหาของสงคมโลก(วงเดอน ฦาชาและ

คณะ, 2554) เนองจากสภาวะความเปนอยและ

วถชวตทเปลยนไปท�าใหผ ปวยกลมนมจ�านวน

เพมขนทงในระดบโลกรวมทงประเทศไทย ผปวย

ทเปนโรคเบาหวานไมสามารถรกษาใหหายขาดได

กอใหเกดผลกระทบตอการด�าเนนชวต ของ

ผปวยทงดานรางกาย จตใจ สงคมและเศรษฐกจ

(นนทพร บษราคมวด และยวมาลย ศรปญญวฒศกด,

2555)

จงหวดยโสธรเปนจงหวดทประสบปญหา

เกยวกบโรคเบาหวาน โดยพบวา มผ ปวยโรค

เบาหวาน ตงแต พ.ศ. 2552 ถง พ.ศ.2555 คอ

14,463, 16,731, 17,251 และ 17,880 ราย

ตามล�าดบ และอตราปวยตอแสนประชากร

เปน 2,677, 3,096.80, 3,193.05 และ 3,309.47

ตามล�าดบ จะเหนวาผปวยโรคเบาหวานมแนวโนม

สงขนอยางตอเนองตามล�าดบ (ส�านกงานระบาด

วทยา, 2555) จากขอมลผ ปวยโรคเบาหวาน

อ�าเภอค�าเขอนแกว พบวา มผปวยดวยโรคเบาหวาน

ตงแต พ.ศ.2552 ถง พ.ศ. 2555 คอ 2,817,


2,823, 2,839 และ 2,877 ราย ตามล�าดบ

(รายงานโรคเบาหวานโรงพยาบาลค�าเขอนแกว

ป 2555, 2555) ซงจะเหนไดวาจ�านวนผปวย

เบาหวานมแนวโนมสงขนอยางตอเนอง นอกจากน

จากรายงานโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบล

กจาน พบวา ผปวยโรคเบาหวาน ตงแต พ.ศ.2552

ถง พ.ศ. 2555 มผปวยโรคเบาหวานทเขารบการรกษา

ทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลกจาน จ�านวน

105, 110, 128 และ 135 ตามล�าดบ มแนวโนม

สงขนอยางตอเนองเชนเดยวกน (ส�านกงานระบาด

วทยา, 2555) จากการส�ารวจขอมลการด�าเนนงาน

ปองกนและควบคมโรคเบาหวานของประชาชน

ในเขตพนทต�าบลกจาน ป 2555 ของกลมงาน

ปองกนและควบคมโรคไมตดตอ ส�านกงาน

สาธารณสขจงหวดยโสธรพบวา ประชาชนสวนใหญ

มความร เกยวกบโรคเบาหวานอย ในระดบต�า

คดเปนรอยละ 62.50 มการปฏบตตวในการ

ปองกนและควบคมโรคเบาหวาน สวนใหญอย

ในระดบต�า รอยละ 57.50 และมสวนรวมในการ

ควบคมโรคเบาหวานสวนใหญอย ในระดบนอย

คดเปนรอยละ 67.50 และจากการวเคราะหสาเหต

รวมกบเจาหนาทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ

ต�าบลกจาน พบวาประชาชนขาดความร ความเขาใจ

เกยวกบโรคเบาหวาน และยงมพฤตกรรม

การปฏบตตวทไมถกตองเกยวกบการดแลตนเอง

และหนวยงานทรบผดชอบยงไม มโครงการ

ทเปนการดแลผ ป วยอยางตอเนองรวมไปถง

ไม ม งบประมาณสนบสนนในการลงพ นท

ตดตาม ขาดการตดตามเยยมบานอยางตอเนอง

ขาดระบบในการบรการทเขาถงและยงรวมไปถง

การประชาสมพนธ การตดตอสอสารและการม

สวนรวมของภาคเครอขาย และในดานสงแวดลอม

กยงเปนอกหนงปจจยซงสภาพปญหาในพนททม

การจดงานบญประเพณอยางตอเนอง ท�าใหเกด

การบรโภคทไมถกตองสงผลไปถงสขภาวะอกดวย

ส�านกงานระบาดวทยา กระทรวงสาธารณสข, 2555)

จากขอมลดงกลาว ผวจยจงศกษาการ

พฒนาระบบการดแลผปวยโรคเบาหวานในชมชน

เพอใหมระบบการดแลผปวยทชดเจนและเหมาะสม

กบพนท ในเครอขายบรการสขภาพต�าบลกจาน

อ�าเภอค�าเขอนแกว จงหวดยโสธร เพอใหมระบบ

การดแลผปวยโรคเบาหวานในชมชนทเหมาะสม

อนจะสงผลใหเกดประสทธภาพในการดแลผปวย

โรคเบาหวานในชมชนของต�าบลกจานและพนท

ใกลเคยงตอไปในอนาคต

วตถประสงคของการวจย

1. เพอศกษาบรบทและสภาพปญหาของ

พนทในการท�าการวจย

2. เพอศกษากระบวนการพฒนาระบบการ

ดแลผ ปวยโรคเบาหวาน ชนดท 2 ในชมชน

ของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลก จาน

อ�าเภอค�าเขอนแกว จงหวดยโสธร

3. เพอศกษาผลการด�าเนนงานตามระบบ

การพฒนาระบบการดแลผปวยโรคเบาหวาน

ชนดท 2 ในชมชน ของโรงพยาบาลสงเสรมสข

ภาพต�าบลกจาน อ�าเภอค�าเขอนแกว จงหวดยโสธร


ระยะท 1 การวางแผน (Planning)

1. เตรยมความพรอม สรางความสมพนธกบชมชนและศกษาบรบทพนท

2. ประเมนความรเกยวกบโรคเบาหวาน การปฏบตตวในการดแลผปวยเบาหวาน การมสวนรวมในการพฒนา

ระบบ กอนการด�าเนนงาน

กระบวนการพฒนาระบบการดแลผปวยเบาหวานชนดท 2

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลกจาน อ�าเภอค�าเขอนแกว จงหวดยโสธร

ระยะท 5 การสะทอนผลการปฏบตงาน (Reflection)

1. ประเมนความรเกยวกบโรคเบาหวานหลงด�าเนนการ

2. ประเมนการปฏบตตวในการดแลผปวยเบาหวานหลงด�าเนนการ

3. ประเมนการมสวนรวมของภาคเครอขายหลงด�าเนนการ

4. ประเมนความพงพอใจของเครอขายในการพฒนาระบบการดแลผปวยเบาหวาน

5. การจดเวทถอดบทเรยน

6. สรปปจจยแหงความส�าเรจ

ระยะท 3 การปฏบตตามแผน (Active)

- จดอบรมผปวยเบาหวาน ผน�าชมชน โดยการสราง

พลงอ�านาจ (Empowerment)

ระยะท 2 ออกแบบและพมนาระบบการดแลผปวยเบาหวาน

1. การประชมภาคเครอขาย เพอวเคราะหสถานการณ วเคราะหปญหา สาเหต จดล�าดบความส�าคญของปญหา

โดยการใชกระบวนการสนทนากลม (Focus group) และการสมภาษณเชงลก

2. ประชม จดท�าแผนปฏบตการโดยการสรางพลงอ�านาจ (Empowerment) เพอออกแบบและพฒนาระบบ

การดแลผปวยเบาหวาน

ระยะท 4 การสงเกตการณ (Observation)

1. ตดตาม ประเมนผลด�าเนนงาน สงเกต

สมภาษณ

กรอบแนวคดการด�าเนนการวจยเชงปฏบตการ (Action research)


วธการด�าเนนการวจยและเครองมอในการวจย

การศกษาครงนเปนวจย เชงปฏบตการ

(Action Research) มวตถประสงคเพอพฒนาระบบ

การดแลผปวยโรคเบาหวานในชมชน โรงพยาบาล

สงเสรมสขภาพต�าบลกจาน อ�าเภอค�าเขอนแกว

จงหวดยโสธร โดยใชแนวคดการมสวนรวมของ

ชมชน รวมกบแนวคดการสรางเสรมพลงอ�านาจ

(Empowerment) เกบขอมลโดยใชแบบสอบถาม

ทงเชงปรมาณและเชงคณภาพ

ประชากรและกลมตวอยางในการศกษา

ประชากรทใชในการศกษาจ�านวน 211 คน

ประกอบดวย ผ น�าชมชน (ก�านน ผ ใหญบาน

ผชวยผใหญบาน) จ�านวน 12 คน คณะกรรมการ

กองทนหลกประกนสขภาพ 15 คน อาสาสมคร

สาธารณสขประจ�าหมบาน 49 คน ผปวยโรคเบาหวาน

ชนดท 2 ทอาศยในเขตต�าบลก จาน อ�าเภอ

ค�าเขอนแกว จงหวดยโสธรป 2556 จ�านวน 135 คน

การค�านวณขนาดกลมตวอยาง

ในการศกษานค�านวณขนาดตวอยาง

เพอเปรยบเทยบความแตกตางของคะแนนเฉลย

กอนและหลงเขารวมโครงการวจย โดยใชสตรดงน

(มหาวทยาลยขอนแกน, 2550)

n คอ ขนาดตวอยาง

Sd คอ สวนเบยงเบนมาตรฐานของผลตาง

คะแนนกอนและหลงการพฒนาระบบ

n=S 2d (z

a/2+z

ß)2

�d

2

คอ ค าเฉลยของผลต างคะแนน

พฤตกรรมกอนและหลงการพฒนาระบบ

คอ ค าคะแนนมาตรฐานทระดบ

ความเชอมน 95% หรอความผดพลาด 5% = 1.96

คอ คาคะแนนมาตรฐานเมอก�าหนด

อ�านาจการทดสอบเทากบไดกลมตวอยางจ�านวน

47 คน ดงนนไดจ�านวนกลมตวอยางประกอบดวย

ผน�าชมชน (ก�านน ผใหญบาน ผชวยผใหญบาน)

จ�านวน 3 คนคณะกรรมกองทนหลกประกนสขภาพ

3 คน อาสาสมครประจ�าหมบาน 11 คน ผปวย

โรคเบาหวานชนดท 2 ทอาศยในเขตต�าบลกจาน

อ�าเภอค�าเขอนแกว จงหวดยโสธรป 2556 จ�านวน

30 คน

เครองมอทใชในการวจยและการตรวจสอบ

คณภาพเครองมอ

เครองมอทใชในการวจยครงนประกอบ

ดวย เครองมอ 2 สวน ไดแก เครองมอทใชในการ

ด�าเนนการวจย และเครองมอส�าหรบเกบรวบรวม

ขอมล ผ วจยท�าการหาคณภาพเครอง โดย

มรายละเอยด ดงน

ตรวจสอบความตรงเชงเนอหา (Validity)

ไดมการเสนอตอผเชยวชาญทมความรประสบการณ

เพอตรวจสอบความตรงเชงเนอหา (Validity)

จ�านวน 3 ทาน (Polit & Beck, 2008) ประกอบดวย

ผเชยวชาญเกยวกบเนอหาสาระทวจย จ�านวน 2 ทาน

และผเชยวชาญเกยวกบทฤษฎ Empowerment

ทใชวจยจ�านวน 1 ทาน

การหาความเทยง (Reliability) น�าเอา

เครองมอไปทดลองใช (Try Out) กบกลมตวอยาง

xd

za/2

zß


ในพนทอน ทมลกษณะและบรบทพนทใกลเคยง

กบ ต�าบลกจาน อ�าเภอค�าเขอนแกว จงหวดยโสธร

คอคลนกเบาหวานศนยสขภาพชมชนท งแต

อ�าเภอเมอง จงหวดยโสธร จ�านวน 40 คน และ

วเคราะหหาความเทยงของแบบสอบถาม (Reliability)

โดยใชสตรสมประสทธแอลฟา (Alpha Coefficient)

ของครอนบาค (Cronbach)

1. เครองมอทใชในการด�าเนนงานวจย

ประกอบดวย กจกรรมตามแผนปฏบตงาน

2. เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล

แบงเปน 2 ชนด คอ

2.1 เครองมอทใชเกบขอมลเชงปรมาณ

ประกอบไปดวยขอมล 4 สวน ดงน

2.1.1 แบบสอบถามข อม ล

ลกษณะทางประชากร จ�านวน 7 ขอ

2.1.2 แบบสอบถามความรทวไป

เกยวกบโรคเบาหวาน ประกอบดวยขอค�าถามเปน

แบบใหเลอก 2 ตวเลอก คอ ใช ไมใช จ�านวน 15 ขอ

หาคณภาพเครองมอดวยการตรวจสอบความตรง

เชงเนอหา (Validity) เทากบ และการหาความเทยง

(Reliability) เทากบ

2.1.3 แบบสอบถามการปฏบต

ตวเกยวกบการดแลผปวยโรคเบาหวานของผรวม

วจย จ�านวน 10 ขอ เกณฑวดเปน 3 ตวเลอก คอ

ปฏบตทกครง ปฏบต บางครงและไมไดปฏบต

โดยมเกณฑการใหคะแนน อางองมาจาก มาตรวด

ของลเครท (Likerts Scale)

2.1.4 แบบสอบถามเพอประเมน

การมสวนรวมของผรวมวจยตอการด�าเนนงาน

เปนแบบสอบถามทผวจยสรางขนประกอบดวย

5 ดาน คอ การคนหาปญหาและสาเหตของปญหา

ดานการวางแผนแกไขปญหา ดานการด�าเนนการ

แกไขปญหา ดานการไดรบประโยชนจากการแกไข

ปญหาและดานการประเมนผล สรางตามแบบ

การวดของลเครท (Likerts Scale) ลกษณะเปน

แบบมาตราสวนประมาณคา (Rating Scale)

5 ระดบ จ�านวน 20 ขอ

2.1.5 แบบสอบถามความพงพอใจ

ของผรวมวจยตอการพฒนาระบบการดแลผปวย

โรคเบาหวานชนดท 2 ของโรงพยาบาลสงเสรมสข

ภาพต�าบลกจาน อ�าเภอค�าเขอนแกว จงหวดยโสธร

สรางตามแบบวดของ ลเครท (Likert Scale)

ลกษณะเปนแบบมาตราสวนประมาณคา (Rating

Scale) 5 ระดบ จ�านวน 15 ขอ

2.2 เครองมอท ใช เกบข อมลเชง

คณภาพ ประกอบดวย การบนทกภาคสนาม

การบนทกค�าถามประจ�าวน การสนทนากล ม

(Focus group)

วเคราะหขอมล

1. วเคราะหขอมลทวไปของลกษณะ

ทางประชากรของกลมตวอยาง โดยใช จ�านวน

รอยละ คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน

2. วเคราะหขอมลจากการศกษา ระยะท 2

ออกแบบและพฒนาระบบการดแลผปวยเบาหวาน

โดยน�าขอมลจากการบนทกการสนทนากล ม

(Focus Group) การสมภาษณแบบเจาะลก

การบนทกภาคสนาม การบนทกประจ�าวน การสงเกต

และแบบบนทก การด�าเนนงานตามแผนปฏบตการ

มารวบรวม และวเคราะหเชงเหตผล (Content

analysis)


3. วเคราะหขอมลจากการศกษาระยะท 3

การปฏบตตามแผน (Action) โดยการเปรยบเทยบ

ความแตกตางของระดบความร การปฏบต การม

สวนรวม กอนและหลงด�าเนนการ โดยใชสถต

Paired-t–test ก�าหนดระดบการมนยส�าคญท 0.05

การพทกษสทธกลมตวอยาง

การศกษาครงนไดผานการรบรองจรยธรรม

การวจยในมนษยของคณะกรรมการจรยธรรม

มหาวทยาลยมหาสารคาม ผ วจยได อธบาย

วตถประสงค ประโยชนทคาดวาจะไดรบ วธการ

ขนตอนการวจย ตลอดจนชแจงใหทราบวาขอมล

ทไดจากการเกบรวบรวมขอมลจะถกเกบไวเปน

ความลบและอภปรายในภาพรวม กลมตวอยาง

สามารถปฏเสธหรอถอนตวออกจากการวจยไดโดย

ไมมผลกระทบใดๆ และใหกลมตวอยางลงนาม

ยนยอมเขารวมวจยดวยความสมครใจ


1. บรบทและสภาพปญหาของพนท

1.1.ขอมลทวไปของบรบทพนท ต�าบล

กจานโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลกจาน

ตงอยท หม 6 บานกจานต�าบลกจาน อ�าเภอ

ค�าเขอนแกว จงหวดยโสธร ตงอยทางทศเหนอ

ของอ�าเภอค�าเขอนแกว โดยหางจากอ�าเภอ

ค�าเขอนแกวประมาณ 15 กโลเมตร และหางจาก

จงหวดยโสธรประมาณ 50 กโลเมตร จ�านวน

หลงคาเรอน 427 หลงคาเรอน จ�านวนประชากร

ทงสน 2, 232 คน เปนชาย 1,128 คน และหญง

1,104 คน ประชาชนสวนใหญมอาชพเกษตรกรรม

สมาชกในชมชนมความเขมแขงและรกใครสามคค

สถานการณโรคเบาหวานของต�าบลกจาน จากขอมล

ยอนหลง 4 ป ของต�าบลกจาน ในป พ.ศ. 2552

- 2555 พบผปวย 105, 110, 128 และ 135

ตามล�าดบ ชใหเหนวามแนวโนมสงขนในอนาคต

จากการด�าเนนงานการดแลผปวยเบาหวานพบวา

ยงไมประสบความส�าเรจ

1.2 ขอมลคณลกษณะทวไปของกลม

ตวอยาง สวนใหญเปนเพศหญง รอยละ 59.57

อายระหวาง 31-40 ป รอยละ 53.19 สถานภาพ

สมรสค รอยละ 72.34 ระดบการศกษาระดบ

ประถมศกษา รอยละ 34.04 อาชพเกษตรกรรม

มากทสด รอยละ 36.17 มรายไดเฉลยตอเดอน

อยระหวาง 5,001 – 10,000 บาท รอยละ 74.47

ไดรบทราบขอมลขาวสารหรอความร เกยวกบ

โรคเบาหวานทางวทย /โทรทศน /หอกระจายขาว

รอยละ 51.06

2. กระบวนการพฒนาระบบการดแล

ผ ปวยโรคเบาหวานชนดท 2 ประกอบดวย

ขนตอนการด�าเนนงาน

2.1. การวางแผน (Planning)

แผนการด�าเนนงานการพฒนาระบบ

การดแลผปวยโรคเบาหวาน ชนดท 2 ในชมชน

ของโรงพยาบาลสงเสรมขภาพต�าบลก จาน

อ�าเภอค�าเขอนแกว จงหวดยโสธร ม 7 ขนตอน

ประกอบดวย

1. การศกษาบรบทและสภาพปญหา

ของพนทและการเตรยมความพรอม

2. การประชมภาคเครอขายผเกยวของ

เพอวเคราะหสถานการณสภาพปญหา


3. การประชมจดท�าแผนปฏบตการ

โดยใชแนวคดการมสวนรวม

4. การแต งต งคณะกรรมการให

ครอบคลมทกภาคสวน

5. การอบรมความร เขาใจบทบาท

หนาทและทกษะในการปฏบตงาน

6. มทมพเลยงออกนเทศตดตามผล

การด�าเนนงานอยางตอเนอง

7.การจดเวทแลกเปลยนเรยนรถอด

บทเรยนและการท�าขอมลใหเปนปจจบนและคน

ขอมลใหผเกยวของ

2.2. ปฏบตการตามแผน (Action)

2.2.1 ขนวางแผน (Planning)

กจกรรมทไดด�าเนนการเปนการประชมเพอรวมกน

วเคราะหสถานการณสภาพปญหาและอปสรรค

ในการด�าเนนงานการพฒนาระบบการดแลผปวย

โรคเบาหวานในชมชน โดยประชาชนในพนทตอง

มสวนรวมในการแกไขปญหาทกขนตอนซงจะน�าไปส

ความตอเนองและยงยน ผวจยไดก�าหนดค�าส�าคญ

ในประเดนนคอ“ความเปนเอกภาพ” (Unity: U)

และ “การมสวนรวมของชมชน” (Community

Participation: C)

2.2.2 ขนปฏบตการตามแผน

(Action) ในขนตอนนไดมการแตงตงคณะกรรมการ

ด�าเนนงาน การอบรมภาคเครอขายใหมความรเขาใจ

ตระหนกถงบทบาทหนาทและมทกษะในการ

ด�าเนนงาน ในขนตอนนเปนการพฒนาศกยภาพ

ของทมเพอให สามารถลงไปปฏบตงานตาม

บทบาทหนาทในชมชนไดอยางมประสทธภาพ

สงผลใหเกดการแกไขปญหารวมกนไดโดยม

เปาหมายการด�าเนนงานคอทมงานทกภาคสวน

รวมลงพนทและใหความรดานการปฏบตตว ผวจย

ไดก�าหนดค�าส�าคญในประเดนนคอ “เครอขาย”

(Network: N) และ “ความร” (Knowledge: K)

2 . 2 . 3 ก า รส ง เ ก ตก า รณ

(Observation) กจกรรมทด�าเนนการคอ มทมพเลยง

ออกนเทศตดตามผลการด�าเนนงานอยางตอเนอง

ซงกคอเจาหนาทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ

ต�าบลกจาน ไดออกนเทศตดตามผลการด�าเนนงาน

โดยการลงเยยมทกหมบานตามเขตรบผดชอบ

ของตนเอง ไดเหนการปฏบตงานทเปนจรงสามารถ

ใหการชวยเหลอแกไขปญหาและแนะน�าวธการท�างาน

ใหถกตองและรวดเรวเพอสงเสรมการท�างานใหม

ประสทธภาพมากขน และมการใหก�าลงใจ ชนชม

ส�าหรบผปวยโรคเบาหวานดวย ผวจยไดก�าหนด

ค�าส�าคญในประเดนนคอ “ชนชม” (Appreciate: A)

2.2.4 การสะทอนผลการปฏบต

งาน (Reflection) กจกรรมทด�าเนนการในขนตอน

นคอ การจดเวทแลกเปลยนเรยนรถอดบทเรยน

และคนขอมลใหกบผเกยวของรวมคนหาปจจย

ความส�าเรจและเพมเตมขอเสนอแนะในเวท

ทประชม ซงในขนตอนนท�าใหผเกยวของทกภาคสวน

ไดรบร ถงผลการด�าเนนงานทประสบผลส�าเรจ

รวมกนแสดงถงการท�างานทมประสทธภาพและ

ผลงานของการปฏบตงานกคอผปวยโรคเบาหวาน

มสขภาพทดขนมการดแลตนเองอยางถกวธ ผวจย

ไดก�าหนดค�าส�าคญในประเดนนคอ “สขภาพด”

(Healthy: H)


ซงสามารถสรปเปนความคด

รวบยอดคอ ตองประกอบไปดวย “ความร ความเปน

เอกภาพ การมสวนรวมของชมชน สขภาพทด

การใหก�าลงใจ เครอขาย” “Knowledge Unity

Community Part ic ipat ion Healthy

Appreciate Network” หรอ KUCHAN Model

ดงแผนภาพท 2

นอกจากนการด�าเนนงานการ

พฒนาระบบการดแลผปวยโรคเบาหวานชนดท 2

ในชมชน ของโรงพยาบาลสงเสรมขภาพต�าบลก

จาน อ�าเภอค�าเขอนแกว จงหวดยโสธร มปจจยแหง

ความส�าเรจ คอ PASS ประกอบดวย

ผปวย (Patient; P) คอ ผปวย

โรคเบาหวานมความเขาใจและตระหนกถงปญหา

ของโรค วธการดแล ปฏบตตว มผลตอบรบออกมา

ในทางทด

ปฏบต (Action; A) คอ การท

ผ มสวนไดสวนเสยและผเกยวของทกภาคสวน

ในพนท เชอมประสานภาคเครอขาย เขามาม

สวนรวมในการด�าเนนงานทกขนตอน มการ

ตดตามประเมนผลอยางละเอยด

สนบสนน (Support; S) คอ

การแบงปนทรพยากรรวมกน การจดท�าแผนงาน

โครงการแกไขปญหารวมกนของหนวยงานและ

องคกรในพนทการสนบสนนงบประมาณจาก

สวนตางๆ

ทม (Staff; S) คอ ศกยภาพของ

ทมมความพรอมในการด�าเนนงานทงในดานทฤษฎ

การฝกปฏบตเพอใหเกดทกษะในการปฏบตงาน

2.3. การสงเกตการณ (Observation)

ผ ว จ ยและทม พ เ ลยง เจ าหน าท

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลกจาน ไดนเทศ

ตดตามผลงานความกาวหนาของแผนงาน โครงการ

โดยมวตถประสงคเพอตดตามผลการด�าเนนงาน

ผลการปฏบตงาน ปญหาอปสรรค การสนบสนน

ความชวยเหลอในการด�าเนนงาน โดยมการ

ตดตามประเมนผลตามหวงระยะเวลาของการ

ด�าเนนงานตามแผนงาน จากการสงเกตพบวา

คณะกรรมการด�าเนนงานการพฒนาระบบการ

ดแลผปวยโรคเบาหวานในชมชน โรงพยาบาล

สงเสรมสขภาพต�าบลกจาน อ�าเภอค�าเขอนแกว

จงหวดยโสธรทง 2 ชด เขารวมการประชมและ

ด�าเนนกจกรรมรวมกนอยางสม�าเสมอและมความ

พรอมเพรยง จากค�าพดทวา “ในการพฒนาระบบ

การดแลผปวยโรคเบาหวานในชมชน ใหส�าเรจไดนน

คณะกรรมการทกคนมสวนส�าคญในการก�าหนด

ทศทางการท�างานของชมชนรวมกน” ภาคเครอขาย

มความร เขาใจบทบาทหนาทและมทกษะในการ

ด�าเนนงานการพฒนาระบบการดแลผปวยโรค

เบาหวานในชมชน เปนไปในทางทดขน จากการ

มสวนรวมในการอบรม มการแลกเปลยนความร

กระบวนการท�างาน ซกถามวทยากรตลอดชวงเวลา

ของการอบรม

2.4. การสะทอนผลการปฏบตงาน

(Reflection)

ผ ว จยได มการจดเวทแลกเปลยน

เรยนรถอดบทเรยนและคนขอมล ทบทวนแนวทาง

และน�าเสนอผลการด�าเนนงานการพฒนาระบบ


การดแลผปวยโรคเบาหวานในชมชน ททกคนได

รวมกนก�าหนดขน ใหกบผเกยวของไดรบทราบและ

ใหแตละคนรวมกนสรปสงทเกดขนจากการด�าเนนงาน

หาปจจยแหงความส�าเรจและขอเสนอแนะ

2.5. ปจจยแหงความส�าเรจในการ

ด�าเนนงานการพฒนาระบบการดแลผ ป วย

โรคเบาหวาน ชนดท 2 ในชมชน ของโรงพยาบาล

สงเสรมขภาพต�าบลกจานอ�าเภอค�าเขอนแกว

จงหวดยโสธร

การศกษาวจยครงน ผวจยไดคนหา

ปจจยความส�าเรจ โดยมการก�าหนดประเดนท

ส�าคญจากกระบวนการวจยในแตละขน ดงน

2.5.1 ขนวางแผน (Planning)

กจกรรมทไดด�าเนนการเปนการประชมเพอ

รวมกนวเคราะหสถานการณสภาพปญหาและ

อปสรรคในการด�าเนนงานการพฒนาระบบการ

ดแลผปวยโรคเบาหวานในชมชน โดยประชาชน

ในพนทตองมสวนรวมในการแกไขปญหาทก

ขนตอน ซงจะน�าไปสความตอเนองและยงยน

ผวจยไดก�าหนดค�าส�าคญในประเดนนคอ“ความ

เปนเอกภาพ” (Unity: U) และ “การมสวนรวม

ของชมชน” (Community Participation: C)

2.5.2 ขนปฏบตการตามแผน

(Action) ในขนตอนนไดมการแตงตงคณะกรรมการ

ด�าเนนงาน การอบรมภาคเครอขายใหมความร

เขาใจ ตระหนกถงบทบาทหนาทและมทกษะ

ในการด�าเนนงาน ในขนตอนนเปนการพฒนา

ศกยภาพของทมเพอใหสามารถลงไปปฏบตงาน

ตามบทบาทหนาทในชมชนไดอยางมประสทธภาพ

สงผลใหเกดการแกไขปญหารวมกนไดโดยม

เปาหมายการด�าเนนงานคอทมงานทกภาคสวน

รวมลงพนทและใหความรดานการปฏบตตว ผวจย

ไดก�าหนดค�าส�าคญในประเดนนคอ “เครอขาย”

(Network: N) และ “ความร” (Knowledge: K)

2 . 5 . 3 ก า รส ง เ ก ตก า รณ

(Observation) กจกรรมทด�าเนนการคอ มทม

พ เลยงออกนเทศตดตามผลการด�าเนนงาน

อยางตอเนอง ซงกคอเจาหนาทโรงพยาบาล

สงเสรมสขภาพต�าบลกจาน ไดออกนเทศตดตาม

ผลการด�าเนนงาน โดยการลงเยยมทกหมบาน

ตามเขตรบผดชอบของตนเอง ไดเหนการปฏบต

งานทเปนจรงสามารถใหการชวยเหลอแกไข

ปญหาและแนะน�าวธการท�างานใหถกตองและ

รวดเรวเพอสงเสรมการท�างานใหมประสทธภาพ

มากขน และมการใหก�าลงใจ ชนชมส�าหรบผปวย

โรคเบาหวานดวย ผ วจยไดก�าหนดค�าส�าคญ

ในประเดนนคอ “ชนชม” (Appreciate: A)

2.5.4 การสะทอนผลการปฏบต

งาน (Reflection) กจกรรมทด�าเนนการในขนตอน

นคอ การจดเวทแลกเปลยนเรยนรถอดบทเรยน

และคนขอมลใหกบผเกยวของรวมคนหาปจจย

ความส�าเรจและเพมเตมขอเสนอแนะในเวท

ทประชม ซงในขนตอนนท�าใหผ เกยวของทก

ภาคสวน ไดรบรถงผลการด�าเนนงานทประสบ

ผลส�าเรจรวมกนแสดงถงการท�างานทมประสทธภาพ

และผลงานของการปฏบตงานกคอผ ปวยโรค

เบาหวานมสขภาพทดขนมการดแลตนเองอยาง

ถกวธ ผวจยไดก�าหนดค�าส�าคญในประเดนนคอ

“สขภาพด” (Healthy: H)

ซงสามารถสรปเปนความคดรวบ


ยอดคอ ตองประกอบไปดวย “ความร ความเปน

เอกภาพ การมสวนรวมของชมชน สขภาพทด

การใหก�าลงใจ เครอขาย” “Knowledge Unity

Community Part ic ipat ion Healthy


ดงแผนภาพท 2

นอกจากนการด�าเนนงานการ

พฒนาระบบการดแลผปวยโรคเบาหวานชนดท 2

ในชมชน ของ โรงพยาบาลสงเสรมขภาพต�าบลกจาน

อ�าเภอค�าเขอนแกว จงหวดยโสธร มป จจย

แหงความส�าเรจ คอ PASS ประกอบดวย

ผปวย (Patient; P) คอ ผปวย

โรคเบาหวานมความเขาใจและตระหนกถงปญหา

ของโรค วธการดแล ปฏบตตว มผลตอบรบ

ออกมาในทางทด

ปฏบต (Action; A) คอ การท

ผ มสวนไดสวนเสยและผเกยวของทกภาคสวน

ในพนท เชอมประสานภาคเครอขาย เขามาม

สวนรวมในการด�าเนนงานทกขนตอน มการตดตาม

ประเมนผลอยางละเอยด

สนบสนน (Support; S) คอ

การแบงปนทรพยากรรวมกน การจดท�าแผนงาน

โครงการแกไขปญหารวมกนของหนวยงานและ

องคกรในพนทการสนบสนนงบประมาณจาก

สวนตางๆ

ทม (Staff; S) คอ ศกยภาพของ

ทมมความพรอมในการด�าเนนงานทงในดานทฤษฎ


3. ผลการด�าเนนงานการพฒนาระบบ

การดแลผ ปวยโรคเบาหวานชนดท 2 ของ

โรงพยาบาลส งเสรมสขภาพต�าบลก จาน

อ�าเภอค�าเขอนแกว จงหวดยโสธร

3.1 ความแตกตาง คาเฉลยคะแนน

ความร การปฏบตตวและการมสวนรวม ของ

ผเกยวของกอนและหลงการพฒนาระบบการดแล

ผปวยโรคเบาหวานในชมชน ดงแสดงในตารางท 1

ตารางท 1 เปรยบเทยบคาเฉลยคะแนนความรเกยวกบโรคเบาหวาน การปฏบตตวในการดแลผปวย

โรคเบาหวาน และการมสวนรวมในการพฒนาระบบการดแลผปวยของกลมตวอยางกอน

และหลงการพฒนาระบบ

การพฒนาระบบการดแล

ผปวยโรคเบาหวานในชมชน

กอนการพฒนา หลงการพฒนา

t-test

p -value� SD SD

ความร

การปฏบตตว

การมสวนรวม

6.55

2.14

2.22

1.59

0.31

0.40

12.70

2.80

3.46

1.06

0.08

0.11

24.70

5.76

9.57

<0.001*

<0.001*

<0.001*

* มนยส�าคญทางสถตทระดบ p< 0.05

�


แผนภาพท 2 KUCHAN Model

KUCHAN Model

“ความร ความเปนเอกภาพ การมสวนรวมของชมชนสขภาพทด การใหก�าลงใจ เครอขาย”

“Knowledge Unity Community Participation Healthy Appreciate Network”

3.2 ความพงพอใจของผเกยวของในการ

พฒนาระบบการดแลผปวยโรคเบาหวาน ชนดท 2

ในชมชนของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบล

กจาน อ�าเภอค�าเขอนแกว จงหวดยโสธรพบวา

หลงการพฒนาระบบการดแลผปวยโรคเบาหวาน

ในชมชนผ เกยวของสวนใหญมความพงพอใจ

ในการพฒนาระบบการดแลผปวยโรคเบาหวาน

ในชมชน มความพงพอใจระดบมาก รอยละ 62.00

รองลงมามความพงพอใจมากทสด รอยละ 26.00

และโดยรวมมความพงพอใจในการพฒนาระบบ

การดแลผปวยโรคเบาหวานในชมชนอยในระดบ

มาก = 4.12�

10

ตารางท 1 เปรยบเทยบคาเฉลยคะแนนความรเกยวกบโรคเบาหวาน การปฏบตตวในการดแลผปวยโรค เบาหวาน และการมสวนรวมในการพฒนาระบบการดแลผปวยของกลมตวอยางกอนและหลงการพฒนาระบบ

การพฒนาระบบการดแลผปวยโรคเบาหวานในชมชน

กอนการพฒนา หลงการพฒนา t-test

p -value x SD x SD

ความร การปฏบตตว การมสวนรวม

6.55 2.14 2.22

1.59 0.31 0.40

12.70 2.80 3.46

1.06 0.08 0.11

24.70 5.76 9.57

<0.001* <0.001* <0.001*

* มนยส าคญทางสถตทระดบ p< 0.05

3.2 ความพงพอใจของผเกยวของในการพฒนาระบบการดแลผปวยโรคเบาหวาน ชนดท 2 ในชมชนของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลกจาน อ าเภอค าเขอนแกว จงหวดยโสธรพบวา หลงการพฒนาระบบการดแลผปวยโรคเบาหวานในชมชนผเกยวของสวนใหญมความพงพอใจในการพฒนาระบบการดแลผปวยโรคเบาหวานในชมชน มความพงพอใจระดบมาก รอยละ 62.00 รองลงมามความพงพอใจมากทสด รอยละ 26.00 และโดยรวมมความพงพอใจในการพฒนาระบบการดแลผปวยโรคเบาหวานในชมชนอยในระดบมาก x =4.12

KUCHAN Model “ความร ความเปนเอกภาพ การมสวนรวมของชมชนสขภาพทด การใหก าลงใจ เครอขาย” “Knowledge Unity Community Participation Healthy Appreciate Network ”


KUCHAN MODEL

การมสวนรวมของชมชน Community Participation: C

ความเปนเอกภาพ Unity: U

ความร Knowledge: K

การใหก าลงใจ Appreciate: A เครอขาย

Network: N

สขภาพทด Healthy: H

10




p -value x SD x SD


6.55 2.14 2.22

1.59 0.31 0.40

12.70 2.80 3.46

1.06 0.08 0.11

24.70 5.76 9.57

<0.001* <0.001* <0.001*





KUCHAN MODEL





Network: N


10




p -value x SD x SD


6.55 2.14 2.22

1.59 0.31 0.40

12.70 2.80 3.46

1.06 0.08 0.11

24.70 5.76 9.57

<0.001* <0.001* <0.001*





KUCHAN MODEL





Network: N


10




p -value x SD x SD


6.55 2.14 2.22

1.59 0.31 0.40

12.70 2.80 3.46

1.06 0.08 0.11

24.70 5.76 9.57

<0.001* <0.001* <0.001*





KUCHAN MODEL





Network: N


10




p -value x SD x SD


6.55 2.14 2.22

1.59 0.31 0.40

12.70 2.80 3.46

1.06 0.08 0.11

24.70 5.76 9.57

<0.001* <0.001* <0.001*





KUCHAN MODEL





Network: N


10




p -value x SD x SD


6.55 2.14 2.22

1.59 0.31 0.40

12.70 2.80 3.46

1.06 0.08 0.11

24.70 5.76 9.57

<0.001* <0.001* <0.001*





KUCHAN MODEL





Network: N


Network: N

10




p -value x SD x SD


6.55 2.14 2.22

1.59 0.31 0.40

12.70 2.80 3.46

1.06 0.08 0.11

24.70 5.76 9.57

<0.001* <0.001* <0.001*





KUCHAN MODEL





Network: N


10




p -value x SD x SD


6.55 2.14 2.22

1.59 0.31 0.40

12.70 2.80 3.46

1.06 0.08 0.11

24.70 5.76 9.57

<0.001* <0.001* <0.001*





KUCHAN MODEL





Network: N


10




p -value x SD x SD


6.55 2.14 2.22

1.59 0.31 0.40

12.70 2.80 3.46

1.06 0.08 0.11

24.70 5.76 9.57

<0.001* <0.001* <0.001*





KUCHAN MODEL





Network: N


10

ตารางท 1 เปรยบเทยบคาเฉลยคะแนนความรเกยวกบโรคเบาหวาน การปฏบตตวในการดแลผปวยโรค

เบาหวาน และการมสวนรวมในการพฒนาระบบการดแลผปวยของกลมตวอยางกอนและหลงการพฒนาระบบ

การพฒนาระบบการดแลผปวย

โรคเบาหวานในชมชน กอนการพฒนา

หลงการพฒนา

t-test p -value

x

SD

x

SD

ความร การปฏบตตว การมสวนรวม 6.55 2.14 2.22 1.59 0.31 0.40 12.70 2.80 3.46 1.06 0.08 0.11 24.70 5.76 9.57

<0.001* <0.001*

<0.001*


3.2 ความพงพอใจของผเกยวของในการพฒนาระบบการดแลผปวยโรคเบาหวาน ชนดท 2 ใน

ชมชนของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลกจาน อ าเภอค าเขอนแกว จงหวดยโสธรพบวา หลงการพฒนา

ระบบการดแลผปวยโรคเบาหวานในชมชนผเกยวของสวนใหญมความพงพอใจในการพฒนาระบบการดแล

ผปวยโรคเบาหวานในชมชน มความพงพอใจระดบมาก รอยละ 62.00 รองลงมามความพงพอใจมาก

ทสด รอยละ 26.00 และโดยรวมมความพงพอใจในการพฒนาระบบการดแลผปวยโรคเบาหวานใน

ชมชนอยในระดบมาก x =4.12

KUCHAN Model

“ความร ความเปนเอกภาพ การมสวนรวมของชมชนสขภาพทด การใหก าลงใจ เครอขาย”

“Knowledge Unity Community Participation Healthy Appreciate Network ”


KUCHAN

MODEL

การมสวนรวมของชมชน

Community Participation: C



การใหก าลงใจ Appreciate: A

เครอขาย Network: N


10

ตาร

างท 1 เปรยบ

เทยบคาเฉลยค

ะแนนคว

ามรเกยว

กบโรคเบาหวาน


ในการด

แลผปวยโร

ค

เบาหว

าน และกา

รมสวนรว

มในการพฒนาระ

บบการดแ

ลผปวยขอ

งกลมตวอ

ยางกอนแ

ละหลงการ

พฒนาระบบ

การพฒนาร

ะบบการดแล

ผปวย

โรคเบาหว

านในชม

ชน

กอนการ

พฒนา

หลงการ

พฒนา

t-te

st p -v

alue

x

SD

x

SD

ความร


การมสว

นรวม

6.55

2.14

2.22

1.59

0.31

0.40

12.70

2.80

3.46

1.06

0.08

0.11

24.70

5.76

9.57

<0.001*

<0.001*

<0.001*

* มนยส า

คญทางสถตท

ระดบ p<

0.05

3

.2 ความพงพอใจ

ของผเก

ยวของใน

การพฒนาระ

บบการดแล

ผปวยโรคเบ

าหวาน ชน

ดท 2 ใน

ชมชนของ

โรงพยาบ

าลสงเสร

มสขภาพต าบ

ลกจาน อ

าเภอค าเขอน

แกว จงห

วดยโสธร

พบวา หลงก

ารพฒนา

ระบบการ

ดแลผปวยโร

คเบาหวาน

ในชมชน

ผเกยวขอ

งสวนให

ญมความพ

งพอใจในก

ารพฒนาร

ะบบการดแล

ผปวยโรคเบ

าหวานในชมช

น มความ

พงพอใจระด

บมาก รอย

ละ 62.00 รอ

งลงมาม

ความพงพอใจ

มาก

ทสด รอย

ละ 26.00 แล

ะโดยรว

มมความ

พงพอใจในการ

พฒนาระบบการ

ดแลผปวยโ

รคเบาหวาน

ใน

ชมชนอยใ

นระดบมาก

x =4.12 KUCHAN Mode

l

“ความร

ความเป

นเอกภาพ การ

มสวนรว

มของชม

ชนสขภาพทด ก

ารใหก าล

งใจ เครอ

ขาย”

“Knowledg

e Unity

Communit

y Partici

pation

Healthy A

pprecia

te Netw

ork ”

แผนภาพ

ท 2 KU

CHAN Model

KUCHAN

MODEL

การมสว

นรวมขอ

งชมชน

Communit

y Partic

ipation:

C

ความเป

นเอกภา

พ

Unity: U

ความร

Knowled

ge: K

การใหก

าลงใจ

Apprecia

te: A

เครอขาย

Network:

N

สขภาพทด

Healthy:

H

10

ตารางท 1 เปรยบเทยบคาเฉลยคะแนนความรเกยวกบโรคเบาหวาน การปฏบตตวในการดแลผปวยโรค

เบาหวาน และการมสวนรวมในการพฒนาระบบการดแลผปวยของกลมตวอยางกอนและหลงการพฒนาระบบ

การพฒนาระบบการดแลผปวย

โรคเบาหวานในชมชน กอนการพฒนา

หลงการพฒนา

t-test

p -value

x

SD

x

SD

ความร การปฏบตตว

การมสวนรวม 6.55

2.14 2.22

1.59 0.31

0.40 12.70

2.80 3.46

1.06 0.08

0.11 24.70

5.76 9.57

<0.001* <0.001*

<0.001*


3.2 ความพงพอใจของผเกยวของในการพฒนาระบบการดแลผปวยโรคเบาหวาน ชนดท 2 ใน

ชมชนของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลกจาน อ าเภอค าเขอนแกว จงหวดยโสธรพบวา หลงการพฒนา

ระบบการดแลผปวยโรคเบาหวานในชมชนผเกยวของสวนใหญมความพงพอใจในการพฒนาระบบการดแล

ผปวยโรคเบาหวานในชมชน มความพงพอใจระดบมาก รอยละ 62.00 รองลงมามความพงพอใจมาก

ทสด รอยละ 26.00 และโดยรวมมความพงพอใจในการพฒนาระบบการดแลผปวยโรคเบาหวานใน

ชมชนอยในระดบมาก x=4.12

KUCHAN Model

“ความร ความเปนเอกภาพ การมสวนรวมของชมชนสขภาพทด การใหก าลงใจ เครอขาย”

“Knowledge Unity Community Participation Healthy Appreciate Network ”


KUCHAN

MODEL การมสวนรวมของชมชน

Community Participation: C

ความเปนเอกภาพ

Unity: U


การใหก าลงใจ

Appreciate: A

เครอขาย Network: N


10

ตาร

างท 1

เปรยบ

เทยบค

าเฉลย

คะแน

นความ

รเกยวก

บโรคเบ

าหวาน

การป

ฏบตต

วในการ

ดแลผ

ปวยโร

ค

เบา

หวาน

และกา

รมสวนร

วมในกา

รพฒนาร

ะบบการ

ดแลผป

วยของก

ลมตวอย

างกอนแ

ละหลงก

ารพฒน

าระบบ

การ

พฒนา

ระบบก

ารดแล

ผปวย

โรคเบา

หวาน

ในชมช

น

กอนก

ารพฒน

า

หลงกา

รพฒน

า

t-test

p -val

ue

x SD

x SD

ความร

การปฏ

บตตว

การมส

วนรวม

6.55 2.1

4 2.22

1.59 0.3

1 0.40

12.70

2.80 3.4

6

1.06 0.0

8 0.11

24.70

5.76 9.5

7 <0.00

1*

<0.00

1*

<0.00

1*

* มนย

ส าคญท

างสถต

ทระด

บ p< 0

.05

3.2 ค

วามพง

พอใจข

องผเกย

วของใ

นการพ

ฒนาระ

บบการ

ดแลผ

ปวยโร

คเบาห

วาน ชน

ดท 2

ใน

ชมชน

ของโร

งพยาบ

าลสงเส

รมสขภ

าพต าบ

ลกจาน

อ าเภอ

ค าเขอ

นแกว

จงหวดย

โสธรพ

บวา ห

ลงการพ

ฒนา

ระบบก

ารดแล

ผปวยโ

รคเบา

หวาน

ในชมช

นผเกย

วของสว

นใหญม

ความพ

งพอใจ

ในการพ

ฒนาระ

บบการ

ดแล

ผปวย

โรคเบา

หวาน

ในชมช

น มคว

ามพง

พอใจร

ะดบม

าก รอ

ยละ 6

2.00 ร

องลงมา

มความ

พงพอ

ใจมาก

ทสด ร

อยละ

26.00

และโด

ยรวม

มความ

พงพอ

ใจในก

ารพฒน

าระบบ

การด

แลผป

วยโรค

เบาหว

านใน

ชมชน

อยในร

ะดบม

าก x=

4.12

KUCH

AN M

odel

“ความ

ร ความ

เปนเอก

ภาพ ก

ารมสวน

รวมขอ

งชมชน

สขภา

พทด ก

ารใหก

าลงใจ

เครอข

าย”

“Kno

wledge

Unity

Comm

unity

Partic

ipatio

n Hea

lthy A

pprec

iate N

etwork

”

แผนภ

าพท 2

KUC

HAN M

odel

KUCH

AN

MODE

L

การมส

วนรวม

ของชม

ชน

Comm

unity

Partic

ipatio

n: C

ความเ

ปนเอก

ภาพ

Unity

: U

ความร

Know

ledge:

K

การใหก

าลงใจ

Appre

ciate:

A

เครอข

าย

Netwo

rk: N

สขภา

พทด

Healt

hy: H



1. การมสวนรวมของชมชนในการพฒนา

ระบบการดแลผปวยโรคเบาหวานในชมชนกอนการ

พฒนาผเกยวของสวนใหญมสวนรวมในการพฒนา

ระบบการดแลผปวยโรคเบาหวานในชมชนโดยรวม

และรายดาน ไดแก ดานการคนหาปญหาและสาเหต

ดานการวางแผนแกไขปญหา ดานการมสวนรวม

ด�าเนนการแกไขปญหาดานการมสวนรวมในการ

รบผลประโยชน และดานการมสวนรวมในการ

ตดตามประเมนผลอย ในระดบนอย หลงการ

พฒนาผเกยวของสวนใหญมสวนรวมในการพฒนา

ระบบการดแลผปวยโรคเบาหวานโดยรวมและ

รายดาน ไดแก ดานการคนหาปญหาและสาเหต

ดานการวางแผนแกไขปญหา ดานการมสวนรวม

ด�าเนนการแกไขปญหาดานการมสวนรวมในการ

รบผลประโยชนและดานการมสวนรวมในการ

ตดตามประเมนผลอยในระดบมาก เมอเปรยบ

เทยบการมสวนรวมในการพฒนาระบบการดแล

ผปวยโรคเบาหวานกอนและหลงการพฒนาพบวา

ผเกยวของมสวนรวมในการพฒนารปแบบการ

พฒนาระบบการดแลผปวยโรคเบาหวานโดยรวม

และรายดาน ไดแก ดานการคนหาปญหาและ

สาเหต ดานการวางแผนแกไขปญหาดานการ

มสวนรวมด�าเนนการแกไขปญหาดานการม

สวนรวมในการรบผลประโยชน และดานการ

มสวนรวมในการตดตามประเมนผล หลงการ

พฒนามสวนรวมในการพฒนาระบบการดแล

ผปวยโรคเบาหวานเพมขนอยางมนยส�าคญทาง

สถตทระดบ p<0.05 สอดคลองกบการศกษาของ

ชาตร เบาล (2553) ไดศกษาการดแล สขภาพ

ตนเองของผปวยเบาหวานชนดท 2 โดยกระบวนการ

มสวนรวมของชมชน เขตรบผดชอบ ศนยสขภาพ

ชมชนสมกบ อ�าเภอเกษตรสมบรณ จงหวดชยภม

พบวา หลงการพฒนาผปวยเบาหวาน ชนดท 2

มระดบการปฏบตกจกรรมการดแลสขภาพ ตนเอง

อยในระดบดหรอมการปฏบตเปนประจ�าเพมขน

อยางมนยส�าคญ ทางสถต (p-value<.001) ในการ

วจยการพฒนาระบบการดแลผปวยโรค เบาหวาน

ชนดท 2 ในชมชนของโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ

ต�าบลกจาน อ�าเภอค�าเขอนแกว จงหวดยโสธร

ในครงนผ วจยได น�ามาอภปรายผลการวจย

ในประเดนดงตอไปน

1) ความรเรองโรคเบาหวาน

กอนการพฒนาผ เกยวของสวนใหญ

มความรเรองโรคเบาหวาน อยในระดบต�า หลงการ

พฒนาสวนใหญมความรเรองโรคเบาหวานอยใน

ระดบสง เมอเปรยบเทยบคะแนนความรเรอง

โรคเบาหวาน กอนและหลงการทดลอง พบวา

ผเกยวของมความรเรองโรคเบาหวาน โดยรวม

และรายขอ หลงการพฒนามความรเพมขนอยาง

มนยส�าคญทางสถตทระดบ p< 0.05 ซงสอดคลอง

กบงานวจยของสอดคลองกบ สทน อามาตรสมบต

(2553) ไดศกษาผลของการ วางแผนแบบม

สวนรวมของชมชนในการดแลตนเอง ของผปวย

เบาหวานชนดท 2 บานวงศกดาต�าบลนา หนองทม

อ�าเภอชมแพ จงหวดขอนแกน หลงการ พฒนา

พบวาผปวยเบาหวานชนดท 2 มความร เกยวกบ

โรคเบาหวานเพมขนอยางมนยส�าคญทาง สถต

(p-value < 0.001) ผปวยเบาหวาน มการปฏบต

กจกรรมการดแลสขภาพตนเองอย ในระดบด


เพมขนทกด าน ซงเป นผลจากการทผ ป วย

เบาหวาน ไดเขามา มสวนรวมรบฟงและแสดง

ความคดเหนเกยวกบการปฏบตตวทถกตอง

และน�าไปปฏบต

2) การปฏบตตวในการพฒนาระบบการ

ดแลผปวยโรคเบาหวานในชมชน

กอนการพฒนาผ เกยวของสวนใหญ

มการปฏบตตวในการพฒนาระบบการดแลผปวย

โรคเบาหวานอยในระดบปฏบตบางครง หลงการ

พฒนาผเกยวของสวนใหญมการพฒนาระบบการ

ดแลผปวยโรคเบาหวานอยในระดบปฏบตทกครง

เมอเปรยบเทยบการปฏบตตวในการพฒนาระบบ

การดแลผปวยโรคเบาหวานกอนและหลงการ

ทดลอง พบวา ผเกยวของมการปฏบตตวในการ

พฒนาระบบการดแลผปวยโรคเบาหวานโดยรวม

และรายขอ หลงการพฒนามการปฏบตตวในการ

พฒนาระบบการดแลผปวยโรคเบาหวานเพมขน

อย างม นยส�าคญทางสถตทระดบ p<0.05

สอดคลองกบผลการศกษาของสมจตร พรมแพน

(2555) ทศกษาผลของโปรแกรมสงเสรมพฤตกรรม

การดแลตนเองของผ ปวยเบาหวานชนดท 2

โดยกระบวนการมสวนรวมของครอบครวและ

ชมชนต�าบลรองค�าอ�าเภอรองค�าจงหวดกาฬสนธ

ผลการศกษาพบวาในกลมทดลองคะแนนเฉลย

พฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยเบาหวานกอน

และหลงการทดลองแตกตางกนอยางมนยส�าคญ

ทางสถตทระดบ .05 โดยคะแนนเฉลยพฤตกรรม

การดแลตนเองของผปวยเบาหวานหลงทดลอง

ดกวากอนทดลองเมอเปรยบเทยบระหวางกลม

ทดลองและกลมเปรยบเทยบหลงทดลองพบวา

คะแนนเฉลยพฤตกรรมการดแลตนเองของผปวย

เบาหวานมความแตกตางกนอยางมนยส�าคญทาง

สถตทระดบ .05 โดยคะแนนเฉลยพฤตกรรมการ

ดแลตนเองทกดานของกลมทดลองดกวากล ม

เปรยบเทยบ

3) การมสวนรวมของชมชนในการพฒนา

ระบบการดแลผปวยโรคเบาหวานในชมชนกอน

การพฒนาผเกยวของสวนใหญมสวนรวมในการ

พฒนาระบบการดแลผปวยโรคเบาหวานในชมชน

โดยรวมและรายดาน ไดแก ดานการคนหาปญหา

และสาเหตดานการวางแผนแกไขปญหา ดานการ

มสวนรวมด�าเนนการแกไขปญหาดานการม

สวนรวมในการรบผลประโยชน และดานการม

สวนรวมในการตดตามประเมนผลอยในระดบ

นอยหลงการพฒนาผเกยวของสวนใหญมสวนรวม


โดยรวมและรายดาน ไดแก ดานการคนหาปญหา

และสาเหตดานการวางแผนแกไขปญหา ดานการ

มส วนร วมด�าเนนการแกไขป ญหาดานการ

มสวนรวมในการรบผลประโยชนและดานการ

มสวนรวมในการตดตามประเมนผลอยในระดบมาก

เมอเปรยบเทยบการมสวนรวมในการพฒนาระบบ

การดแลผปวยโรคเบาหวานกอนและหลงการพฒนา

พบวา ผเกยวของมสวนรวมในการพฒนารปแบบ

การพฒนาระบบการดแลผปวยโรคเบาหวาน

โดยรวมและรายดานเพมขนอยางมนยส�าคญ

ทางสถตทระดบ p<0.05 สอดคลองกบการศกษา

ของทพารตน คงนาวง และจฬาภรณ โสตะ

(2557) ทศกษาผลของการพฒนารปแบบการดแล

ผปวยเบาหวานชนดท 2 โดยการมสวนรวมของ

ครอบครวและชมชน พบวา ผปวยเบาหวาน

มความร มการปฏบตตว ไดรบการสนบสนนและ


ปฏบต (Action; A) คอ การทผมสวนได

ส วนเสยและผ เกยวของทกภาคสวนในพนท

เชอมประสานภาคเครอขาย เขามามสวนรวมใน

การด�าเนนงานทกขนตอน มการตดตาม ประเมนผล

อยางละเอยด

สนบสนน (Support; S) คอ การแบงปน

ทรพยากรรวมกน การจดท�าแผนงานโครงการ

แกไขปญหารวมกนของหนวยงานและองคกร

ในพนทการสนบสนนงบประมาณจากสวนตางๆ

ทม (Staff; S) คอ ศกยภาพของทมม

ความพรอมในการด�าเนนงานทงในดานทฤษฎ


ซงขนษฐา นนทบตร (2551) กลาววา ปจจยแหง

ความส�าเรจในการพฒนาระบบการดแลสขภาพ

ประกอบดวย การเสรมสรางพลงอ�านาจ การสราง

กระบวนการมสวนรวมโดยใชกระบวนการ AIC

ความมงมน การสรางทมเครอขายในการท�างาน

และการสนบสนนดานนโยบายของผบรหาร


1 น�าผลการศกษาครงนสรางเปนแผน

และพฒนาระบบรปแบบในการดแลผปวยในชมชน

ตอไป

2 น�าประเดนปจจยความส�าเรจทไดจาก

การศกษา ครงน คอ Pass Kuchan ไปเปนขอมล

ในการวางแผนและก�าหนดแนวทางการพฒนา

ในการท�าวจยตอไป

3 น�าแนวทางการพฒนาระบบ การดแล

ผปวยโรคเบาหวานในชมชน จากการวจยครงน

ไปประยกตใชกบพนทอนๆ ทมบรบทใกลเคยงกน

มความพงพอในในการพฒนารปแบบการดแล

เพมมากขนอยางมนยส�าคญทางสถตทระดบ.05

4) ความพงพอใจในการพฒนาระบบการ

ดแลผปวยโรคเบาหวานในชมชน หลงการพฒนา

ระบบการดแลผ ปวยโรคเบาหวานผ เกยวของ

สวนใหญมความพงพอใจในการพฒนาระบบการ

ดแลผปวยโรคเบาหวานมความพงพอใจระดบมาก

ทสด (รอยละ 42.84) รองลงมามความพงพอใจ

มาก (รอยละ40.42) และโดยรวมมความพงพอใจ


อยในระดบมาก ( =4.26) สอดคลองกบการ

ศกษาของทพารตน คงนาวง และจฬาภรณ โสตะ

(2557) ทศกษาผลของการพฒนารปแบบการดแล

ผปวยเบาหวานชนดท 2 โดยการมสวนรวมของ

ครอบครวและชมชน พบวา ผ ปวยเบาหวาน

มความพงพอในในการพฒนารปแบบการดแล

เพมมากขนอยางมนยส�าคญทางสถตทระดบ.05

5) การพฒนาระบบการดแลผ ป วย

โรคเบาหวานชนดท 2 ในชมชน ของโรงพยาบาล

สงเสรมสขภาพต�าบลกจานอ�าเภอค�าเขอนแกว

จงหวดยโสธร จะตองประกอบไปดวย “ความร

ความเปนเอกภาพ การมสวนรวมของชมชน

สขภาพทด การใหก�าลงใจ เครอขาย” “Knowledge

Unity Community Participation Healthy


โดยมปจจยความส�าเรจ คอ Pass Kuchan

ประกอบดวย

ผปวย (Patient; P) คอ ผปวยโรคเบา

หวานมความเขาใจและตระหนกถงปญหาของโรค

วธการดแล ปฏบตตว มผลตอบรบออกมาในทางทด

�



ขนษฐา นนทบตร. (2551). ระบบการดแลสขภาพชมชน: แนวคดเครองมอการออกแบบ.

(พมพครงท 1). ขอนแกน: คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน.

ชาตร เบาล. (2553). การดแลสขภาพตนเองของผปวยเบาหวาน ชนดท 2 โดยกระบวนการมสวนรวม

ของชมชน เขตรบผดชอบ ศนยสขภาพชมชนสมกบ ต�าบลสระโพนทอง อ�าเภอเกษตรสมบรณ

จงหวดชยภม. วทยานพนธปรญญาสาธารณสขศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการบรหาร

สาธารณสข, มหาวทยาลยขอนแกน.

ทพารตน คงนาวงและจฬาภรณ โสตะ. (2558). ผลของการพฒนารปแบบการดแลผปวยเบาหวาน

ชนดท 2 โดยการมสวนรวมของครอบครวละชมชน. วารสารวจยและพฒนาระบบสขภาพ. 7(3), 24-31.

วงเดอน ฦาชา, สชญญา เบญจวฒนานนท, กาญจนา เปสและพนตนาฎ รกษมณ.(2554). การพฒนา

ระบบดแลผปวยเบาหวานโรงพยาบาลชยภม. วารสารกองการพยาบาล. 38(1), 31-41.

สาธต วรรณแสง,วรรณ นธยานนท และชยชาญ ดโรจนวงศ. (2550). สถานการณโรคเบาหวาน

ในประเทศไทย. กรงเทพฯ: สมาคมโรคเบาหวานและสมาคมตอมไรทอแหงประเทศไทย.

ส�านกงานระบาดวทยา กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข. (2555). รายงานการเฝาระวง

โรคไมตดตอเรอรง พ.ศ. 2555. รายงานเฝาระวงทางระบาดวทยาประจ�าสปดาห. 43(17),

257-260.

สทน อามาตรสมบต. (2553). ผลของการวางแผนแบบมสวนรวมของชมชนในการดแลตนเองของ

ผปวยเบาหวานชนดท 2: บานวงศกดา ต�าบลนาหนองทม อ�าเภอชมแพ จงหวดขอนแกน

สมจตร พรมแพน. (2555). ผลของโปรแกรมสงเสรมพฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยเบาหวาน

ชนดท 2 โดยกระบวนการมสวนรวมของครอบครวและชมชน ต�าบลรองค�า อ�าเภอรองค�า

จงหวดกาฬสนธ. วารสารวจยและพฒนาระบบสขภาพ .6(1), 1-13.



ผลของรปแบบการใหขอมลทางสขภาพรวมกบการฝกอานาปานสต ตอความเครยดในการดแลเดก

โรคมะเรงเมดเลอดขาวของผดแลในครอบครว*The Effect of Giving Health Information with

Anapanasati Meditation Program on Stress in Caring for Children with Leukemia of Family Caregivers

ธดารตน ทองหนน, พย.ม. (Tidarat Tongnoon, M.N.S)**

วณา จระแพทย, Ph.D. (Veena Jirapaet, Ph.D.)***

บทคดยอ

การวจยกงทดลองแบบสองกลมวดกอนและหลงการทดลอง มวตถประสงคเพอศกษาผล

ของรปแบบการใหขอมลทางสขภาพรวมกบการฝกอานาปานสตตอความเครยดในการดแลเดก

โรคมะเรงเมดเลอดขาว ของผดแลในครอบครว กลมตวอยางคอ ผดแลในครอบครวของเดกอาย

ต�ากวา 6 ป ทแพทยวนจฉยวาเปนโรคมะเรงเมดเลอดขาวชนดเฉยบพลนทเขารบการรกษาและ

ไดรบยาเคมบ�าบดระยะเขมขนในโรงพยาบาลตตยภม จ�านวน 50 คน จบคใหมระดบการศกษา

และรายไดของครอบครวใกลเคยงกนแบงเปนกลมละ 25 คน เรมวจยกบกลมควบคมทไดรบ

การพยาบาลตามปกต ตามดวยกลมทดลองโดยไดรบโปรแกรมรปแบบการใหขอมลทางสขภาพ

รวมกบการฝกอานาปานสต เครองมอวจย ประกอบดวยแผนกจกรรมการใหขอมลทางสขภาพ

รวมกบการฝกอานาปานสต แบบบนทกการรายงานตนเองหลงการฝกอานาปานสต และ

แบบสอบถามความเครยด ในการดแลเดกโรคมะเรงเมดเลอดขาวของผดแลในครอบครว โดย

แบบสอบถามความเครยดในการดแลเดก โรค มะเรงเมดเลอดขาวของผดแลในครอบครว ผานการ

ตรวจสอบความตรงตามเนอหา คา CVI = 0.94 และ ผานการวเคราะหหาคาความเทยงครอนบาค

* วทยานพนธหลกสตรพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาการพยาบาล คณะพยาบาลศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย**พยาบาลวชาชพ อาจารยพยาบาล กลมวชาการพยาบาลเดก วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน สรรพสทธประสงค อบลราชธาน***ศาสตราจารย ดร. คณะพยาบาลศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย


แอลฟา = 0.94 วเคราะหขอมลโดยสถตเชงพรรณนาและคาทดสอบท (dependent t-test และ

independent t-test) ผลการวจยสรปไดดงน 1) ความเครยดในการดแลเดกโรคมะเรงเมดเลอดขาว

ของผดแลในครอบครวหลงไดรบโปรแกรมรปแบบการใหขอมลทางสขภาพรวมกบการฝก

อานาปานสตนอยกวากอนไดรบโปรแกรมฯ อยางมนยส�าคญทางสถตทระดบ.05 2) ความเครยด

ในการดแลเดกโรคมะเรงเมดเลอดขาวของผดแลในครอบครว กลมทไดรบโปรแกรมรปแบบ

การใหขอมลทางสขภาพรวมกบการฝกอานาปานสตนอยกวากลมทไดรบการพยาบาลตามปกต

อยางมนยส�าคญทางสถตทระดบ .05

ขอเสนอแนะ จากการวจยในครงน คอ พยาบาลผ ใหการดแลผ ปวยเดกและผดแล

ในครอบครว ควรมบทบาทส�าคญในการประเมนปญหาและใหชวยเหลอดแลอยางครอบคลม

เปนองครวม โดยเฉพาะดานจตใจและอารมณ อนจะน�าไปสการมสขภาพกายทดตอไป ทงน

ในการน�าโปรแกรมไปประยกตใช ผใชควรมพนฐานในการฝกสมาธแบบอานาปานสต เพอให

เกดทกษะและสามารถใหค�าแนะน�าแกผดแลในครอบครวได

ค�าส�าคญ: ผดแลในครอบครว เดกโรคมะเรงเมดเลอดขาว ความเครยด การใหขอมล อานาปานสต

Abstract

A quasi experimental research, two-groupsand pretest–posttest design, was

conducted to study the effects of giving health information with Anapanasati

meditation program on stress in caring for children with leukemia of family caregivers.

The sample consisted of 50 family caregivers of children age lower than 6 years

old diagnosed with acute leukemia, receiving consolidation chemotherapy and

admitted in pediatric ward at a tertiary level hospital. Subjects were matched pairs

by their educational level and family income. Data collection began with the control

group and followed by the experimental group,25 subjects in each group. The

control group received routine nursing care while the experimental group received

the program of giving health information with Anapanasati meditation program.

Research instruments consisted of the giving health information with Anapanasati

meditation program, self-reported record form on Anapanasati meditation practice

and a stress questionnaire in caring for children with leukemia. All research

instruments were validated for content validity. The stress questionnaire has CVI


and Cronbach’s Alpha coefficient at 0.94. Data were analyzed using descriptive

statistics, dependent t-test and independent t-test. Findings were as follows. 1. The

stress in caring for children with leukemia of the family caregivers after receiving

the giving health information with Anapanasati meditation program was significantly

lower than those before receiving the program at a statistically significant level of

.05. 2. The stress in caring for children with leukemia of the family caregivers

received the giving health information with Anapanasati meditation program was

significantly lower than those who received regular nursing care at a statistically

significant level of .05.

Keywords: Family caregivers, Leukemic child, Stress, Giving health information,

Anapanasati meditation

บทน�า

โรคมะเรงเมดเลอดขาวในวยเดกเปน

ปญหาส�าคญทพบทงในไทยและตางประเทศ และ

พบไดบอยในทกกลมอายของเดกในสหรฐอเมรกา

มรายงานอบตการณการเกดมะเรงเมดเลอดขาว

ในเดกอายแรกเกดถง 14 ป สงเปนอนดบหนงใน

โรคมะเรงทงหมดถงรอยละ 40 ซงในเดกสวนใหญ

จะพบเปนชนดเฉยบพลนรอยละ 75 – 80 เปน

มะเรงเมดเลอดขาวเฉยบพลนชนดลมโฟบลาส

(acute lymphoblastic leukemia, ALL)

พบมากในเดกอาย 2- 10 ป (Maloney et al.,

2011) สวนในประเทศไทยจากสถาบนมะเรง แหงชาต

ในป พ.ศ. 2550 พบวามะเรงเมดเลอดขาวชนด

เฉยบพลนเปนมะเรงทพบมากทสดของมะเรงในเดก

เชนกน (กระทรวงสาธารณสข, 2550) จากสถต

ของโรงพยาบาลสรรพสทธประสงคอบลราชธาน

ในป 2555 – 2557 พบผปวยเดกอายต�ากวา 6 ป

ทเปนโรคมะเรงเมดเลอดขาวชนดเฉยบพลน

เขารบการรกษาในโรงพยาบาลตอปจ�านวน 358, 365

และ 336 คนตามล�าดบ (หนวยเวชสถตโรงพยาบาล

สรรพสทธประสงค, 2558) จะเหนไดวาจ�านวน

เดกปวยโรคมะเรงเมดเลอดขาวชนดเฉยบพลน

ในกลมอายต�ากวา 6 ป ซงมจ�านวนสงในทกๆป

สาเหตของความเครยดของบดามารดา

เดกปวยโรคมะเรง ไดแก กลวลกตายลกเกดอาการ

ทไมสบายจากโรคและการขาดความรในการจดการ

การดแลทบาน (ปทมาภรณ พรหมวเศษ, 2556)

โดยเฉพาะอยางยงโรคมะเรงเมดเลอดขาวเปน

โรครนแรงทคกคามชวต มวธการรกษาทซบซอน

และตองใชเวลาในการรกษานานรวมถงภาวะการ

เจบปวยของเดกทมลกษณะและความรนแรงของ

โรคไมแนนอน เนองจากมสาเหตทท�าใหเกด

อาการไมสขสบาย หรอเกดภาวะแทรกซอน

ได ตลอดเวลา (Kele& Carman, 2013;


พรทพย ศรบรณพพฒนา, 2553) ตลอดจนการเกด

ผลขางเคยงของการไดรบยาเคมบ�าบด ไดแก การกด

การท�างานของไขกระดกท�าใหระดบเมดเลอดแดง

เมดเลอดขาว และเกลดเลอดลดลง ท�าใหซด

ตดเชองายจากภมตานทานต�า (จระภา พรรณศวรกษ,

2552) การดแลเดกโรคมะเรงเมดเลอดขาวชนด

เฉยบพลนจงสงผลเสยตอภาวะสขภาพของผดแล

ในครอบครวทเกดจากการพกผอนไมเพยงพอ

ไมมเวลาดแลสขภาพตนเอง ท�าใหสขภาพออนแอ

ลง และมจตใจทออนลา วตกกงวล ตกอยในภาวะ

ทกดดนหรอเกดความเครยดยงขน (Santo,

Gaiva, Espinisa, &Barbosaco, 2011; Khalifa

et al.,2014) เกดความหงดหงดและควบคม

อารมณไมได (บษกรพนธเมธาฤทธ และคณะ, 2556)

หากผ ดแลสามารถปรบตวเผชญความเครยด

ในภาวะตาง ๆได จะสงผลใหผปวยเดกมภาวะ

สขภาพกายและจตใจดตามไปดวย โดยเฉพาะ

ในเดกทมอายต�ากวา 6 ปเปนวยทมขอจ�ากด

ในดานการเรยนรและความเขาใจทเปนนามธรรม

เนองจากเดกวยนยงไมเข าใจเหตผลและยด

ตนเองเปนศนยกลาง (นชรา เรองดารกานนท,

นตยา คชภกด, ทพวรรณ หรรษคณาชย,

รววรรณ รงไพรวลย, และชาครยา ธระเนตร,

2551) ยงไมมความสามารถในการดแลสขภาพตน

เมออยในภาวะเจบปวย อกทงการเกดภาวะ

แทรกซอนจากการด�าเนนโรคทสงผลโดยตรงตอ

ภาวะสขภาพของเดกมะเรงเมดเลอดขาวชนด

เฉยบพลน ซงตองไดรบการรกษาททนทวงทและ

ตอเนอง ดงนนผลลพธทางสขภาพของเดกจงตอง

พงพาบดามารดา หรอผเลยงด และตองมผดแล

ชวยเหลอทงดานสขภาพรางกายและจตสงคม

(Miller, 1983) ผดแลในครอบครวตองมภาระในการ

ดแลเดกโรคมะเรงเมดเลอดขาวอยางครอบคลม

ในทกดาน เพอควบคมไมใหโรคมการลกลาม และ

การปองกนภาวะแทรกซอนจากการรกษาเพอให

เดกมชวตอยอยางปกตตามภาวะสขภาพทเปนอยได

(Kele& Carman, 2013; พรทพย ศรบรณพพฒนา,

2553) จงเปนภาระส�าคญทสงผลกระทบตอ

ผดแลเดกปวยทงดานรางกาย อารมณ จตสงคม

การด�าเนนชวต ตลอดจนปญหาทางเศรษฐกจ

ของครอบครว ต องอย ในสภาพกดดนและ

เกดความเครยด (Santo et al.,2011; Khalifa

et al.,2014) หากผดแลเกดความเครยดจะสงผล

ตอพฤตกรรมการดแลเดกและภาวะสขภาพเดก

ตามมา แมวาการพยาบาลในปจจบนผดแลจะไดรบ

ความรในการดแลเดกโรคมะเรงเมดเลอดขาวชนด

เฉยบพลน ดวยวธการสอนสขศกษารายบคคล

ประกอบสอ เชน คมอ แผนพบ ทเนนการเตรยม

ความพรอมผดแลในเรองโรคและการดแลเดก

เปนหลก แตขาดการใหการดแลทเปนองครวม

ทชวยใหผดแลมวธลดความเครยด แนวทางการ

เผชญปญหา หรอสถานการณตงเครยดทเกดขน

(บษกร พนธเมธาฤทธ และคณะ, 2556) ยงไมม

แนวทางชวยเหลอผ ดแลในครอบครวในการ

จดการกบอารมณเมอเกดความหงดหงด ควบคม

อารมณไมได หรอความคดปรงแตงตาง ๆ เชน

ความกลว ความวตกกงวล มความกดดนหรอ

เกดความเครยด (Santo et al.,2011; Khalifa

et al.,2014) ทฤษฎการควบคมตนเอง (self -

regulation) ของ Leventhal & Johnson (1983)


มแนวคดหลก คอกระบวนการทก อให เกด

ประสบการณจากการเตรยมบคคล กอนเผชญ

เหตการณหรอสถานการณทตงเครยด ดวยการ

ใหขอมลอยางมแบบแผน 3 ดาน คอ 1) การให

ข อมลด านขนตอนการดแล (procedure

information) ในเรองโรค อาการ แนวทางการ

รกษา และแนวทางการดแล 2) การใหขอมลดาน

ความรสก (sensory information) หรอเกยวกบ

สงเราทอาจท�าใหรสกตกใจ สบสน เครยด และ

3) การใหขอมลเกยวกบวธการเผชญความเครยด

(coping information) ซงบอกวธทควรปฏบต

ในภาวะทตองเผชญกบสถานการณหรอเหตการณ

ทคกคามตาง ๆ โดยมเปาหมายเพอใหบคคล

สามารถเขาใจ แปลความหมายของเหตการณ

ทก�าลงเผชญไดอยางถกตอง ชดเจน และเกด

ความร สกว าสามารถควบคมเหตการณหรอ

สถานการณคกคามทผานเขามาได โดยพบวาเมอ

พยาบาลประยกตใชทฤษฎการควบคมตนเองจะ

พฒนาคณภาพของการพยาบาลเดกและครอบครว

ใหดยงขนได (วลยา ธรรมพนชวฒน, 2553) จากการ

ศกษาของสชญาดา ขนเสถยร, วรรณา อาราเม,

ปราณ ทองใส และถาวร ทรพยทวสน (2555)

พบวา มารดาผ ดแลผ ปวยเดกโรคหวใจพการ

แตก�าเนดในภาวะวกฤตภายหลงผาตด กลมทไดรบ

โปรแกรมการใหขอมลอยางมแบบแผนมความเครยด

ลดลงมากกวากลมทไดรบการพยาบาลตามปกต

การท�าสมาธดวยการฝกอานาปานสต

ตามหลกพระธรรมค�าสอนขององค สมเดจ

พระสมมาสมพทธเจา (พทธวจน, 2555) เปน

วธหนงของการท�าสมาธทงายและสะดวกทสด

โดยการมสตระลกร อย ททกลมหายใจเขาออก

ทมากระทบทปลายจมก ท�าใหเกดการตงมนของจต

การฝกสมาธเปนวธชวยใหเกดการผอนคลาย

สงผลใหจตใจสงบนง และมความสมพนธกบการ

สรางภมคมกนของรางกาย โดยเมอจตใจสงบนง

ความวตกกงวลลดลง ผฝกจะรสกสบาย เพราะจะ

มการหลงของสารเอนโดฟนออกมาในภาวะท

จตใจสงบนง นอกจากนฮอรโมนอะดรนาลนและ

ฮอรโมนคอรตซอลจากตอมหมวกไตจะหยดหลง

ขณะนนเองสมองสวนไฮโปธาลามสจะสงให

เมดเลอดขาวแขงแรงขน สงผลใหภมตานทานเพม

ขนชวยใหจตใจสงบและผอนคลายชวยลดความเครยด

และความวตกกงวลได (ธวชชย กฤษณะประกรกจ

และคณะ, 2552) จะเหนไดวาการท�าสมาธ นอกจาก

ชวยบ�าบดปญหาทางกายแลว ยงสามารถรกษาใจ

ทเปนทกขอนเกดจากความเครยดได หากผดแล

ในครอบครวของเดกโรคมะเรงเมดเลอดขาวไดมการ

ฝกสมาธแบบอานาปานสตกจะสงผลใหจตใจ

อยในสภาพทผอนคลาย สงบ และเยอกเยนพกผอน

ไดดขน จงชวยลดความเครยดได

จากการทบทวนวรรณกรรมพบวา ยงไมม

การศกษาการใหขอมลอยางมแบบแผนตาม

แนวคดการควบคมตนเองของ Leventhal &

Johnson (1983)ในการดแลเดกโรคมะเรง

เมดเลอดขาว จากเหตผลดงกลาว ผวจยสนใจ

ศกษาวธการใหขอมลอยางมแบบแผน โดยน�ามา

ใชออกแบบการพยาบาล เพอเพมประสทธภาพ

ในเตรยมผ ดแลในครอบครวเ พอเผชญกบ

สถานการณหรอสงเราทคกคามทครอบคลมทง

3 ดาน คอ ดานขนตอนการดแล ดานความรสก


และดานวธการเผชญความเครยดโดยการฝกสมาธ

แบบอานาปานสต เพอลดความเครยดในการดแล

เดกโรคมะเรงเมดเลอดขาวของผดแลในครอบครว

ท�าใหมจตใจทมนคงสามารถใหการดแลเดกได

อยางเตมศกยภาพและมประสทธภาพยงขน

น�าไปสภาวะสขภาพทดของผดแลในครอบครว

อนสงผลถงภาวะสขภาพทดของเดกโรคมะเรง

เมดเลอดขาว


1. เพอศกษาความเครยดในการดแลเดก

โรคมะเรงเมดเลอดขาวของผดแลในครอบครว

กอนและหลงไดรบโปรแกรมรปแบบการใหขอมล

ทางสขภาพรวมกบการฝกอานาปานสต 2) เพอ

เปรยบเทยบความเครยดในการดแลเดกโรคมะเรง

เมดเลอดขาวของผดแลในครอบครวระหวางกลม

ทไดรบโปรแกรมรปแบบการใหขอมลทางสขภาพ

รวมกบการฝกอานาปานสตกบกลมทไดรบการ

พยาบาลตามปกต

รปแบบการใหขอมลทางสขภาพรวมกบการฝกอานาปานสตตามแนวคดการควบคมตนเองของ Leventhal & Johnson (1983) และการฝกอานาปานสตขององคสมเดจพระสมมา สมพทธเจา (พทธวจน, 2555) ประกอบดวย 5 กจกรรม ไดแก1) การใหขอมลดานขนตอนการดแล ประกอบดวย การใหขอมลเรอง โรค แนวทางการรกษา การดแลเดกโรคมะเรงเมดเลอดขาว ภาวะแทรกซอนทอาจเกดจากการไดรบยาเคมบ�าบด และการปองกนการเกดภาวะแทรกซอนตางๆ 2) การใหขอมลดานความรสก โดยใหผดแลรวมแลกเปลยนประสบการณ/ บอกเลาความรสก/ ความกงวลใจ/ไมสบายใจเกยวกบการดแลเดก3) การใหขอมลเกยวกบวธการเผชญความเครยด ดวยวธการฝกสมาธแบบ อานาปานสตและ การฝกปฏบตเปนการใหขอมลโดยการท�ากจกรรมกลมชมวซด การฝก อานาปานสต และฝกปฏบตรายบคคล4) การโทรศพทตดตาม เปนการตดตามตอเนองรายบคคลเมอกลบบาน เกยวกบการดแลเดกโรคมะเรงเมดเลอดขาวและการฝกอานาปานสตทบาน5) การตดตามเยยมทหอผปวย เปนการตดตามตอเนองรายบคคล เมอเดกเขารบการรกษาทโรงพยาบาลเกยวกบการดแลเดกโรคมะเรงเมดเลอดขาวและการฝก อานาปานสตอยางตอเนอง

ความเครยดในการดแลเดก โรคมะเรงเมดเลอดขาว

(Lazarus & Folkman, 1984)

กรอบแนวคดการวจย


สมมตฐานทางการวจย

1. ความเครยดในการดแลเดกโรคมะเรง

เมดเลอดขาวของผดแลในครอบครว หลงไดรบ

โปรแกรมรปแบบการใหขอมลทางสขภาพรวมกบ

การฝกอานาปานสตนอยกวากอนไดรบโปรแกรม

2. ความเครยดในการดแลเดกโรคมะเรง

เมดเลอดขาวของผดแลในครอบครว กลมทไดรบ


การฝกอานาปานสตนอยกวากล มทไดรบการ

พยาบาลตามปกต

วธการด�าเนนการวจย

การวจยครงนเปนการวจยกงทดลองแบบ

สองกลมวดกอนและหลงการทดลองโดยศกษา

เปรยบเทยบระหวางกลมทดลอง คอ กลมทไดรบ


การฝกอานาปานสต กบกลมควบคมทไดรบการ

พยาบาลตามปกต และเปรยบเทยบผลกอนเขารวม

การวจยกบหลงการวจย โดยประเมนผลการสนสด

การวจยในสปดาหท 5 (หลงสนสดการวจย

4 สปดาห)

ประชากรและกลมตวอยางประชากร คอ

ผดแลในครอบครวของเดกโรคมะเรงเมดเลอดขาว

ชนดเฉยบพลนทมอายต�ากวา 6 ป รบการรกษา

ดวยการรบยาเคมบ�าบดระยะเขมขนทหอผปวย

เดกในโรงพยาบาลตตยภม

กลมตวอยางคอ ผดแลในครอบครวของ

เดกโรคมะเรงเมดเลอดขาวทมอายต�ากวา 6 ป

และแพทยวนจฉยวาเปนโรคมะเรงเมดเลอดขาว

ชนดเฉยบพลน ทเขารบการรกษาและไดรบยาเคม

บ�าบดในระยะเขมขน (consolidation) หอผปวย

เดกโรงพยาบาลตตยภม โดยมอายตงแต 18 ป

ขนไป เปนผดแลหลกและอาศยอยรวมกนกบ

เ ดกโรคมะเ ร ง เมด เ ลอดขาวและสมครใจ

เขารวมการวจย ระหวางเดอนสงหาคมถงเดอน

พฤศจกายน พ.ศ. 2558

การคดเลอกกลมตวอยาง

คดเลอกกลมตวอยางแบบเฉพาะเจาะจง

(purposive sampling) ตามคณสมบตทก�าหนด

ยดหลกการก�าหนดกลมตวอยางทพอเหมาะของ

การวจยกงทดลองคอ อยางนอยควรมจ�านวน 20 คน

ตอกลม (Burns & Grove, 2005) และเพอปองกน

การสญหายของกลมตวอยาง จงไดก�าหนดขนาด

กลมตวอยาง จ�านวน 50 คน แบงเปนกลมทดลอง

และกลมควบคม กลมละ 25 คน เพอปองกน

ตวแปรแทรกซอนทมผลตอตวแปรตาม คอ

ความเครยดของผดแลในครอบครว ผวจยจง

ท�าการจบคกลมตวอยางโดยใหกลมควบคมและ

กล มทดลองมปจจยทส งผลตอตวแปรตามท

คลายคลงกน คอ รายไดของครอบครวและระดบ

การศกษาของผดแลในครอบครวโดยการวจยน

กลมตวอยางเขารวมการวจยครบ 50 คน ตลอด

ระยะเวลาการวจย

เครองมอทใชในการวจยเครองมอทใชในการวจย

ประกอบดวย 3 สวน ดงน

1. เครองมอทใชในการด�าเนนการวจย

ไดแก แผนกจกรรมการใหขอมลทางสขภาพ

รวมกบการฝกอานาปานสต ทผวจยสรางขนจาก


การศกษาต�ารา เอกสาร และงานวจยทเกยวของ

กบแนวคดทฤษฎการควบคมตนเอง (Self -

regulation)ของ Leventhal & Johnson (1983)

ร วมกบการฝกอานาปานสตขององคสมเดจ

พระสมมาสมพทธเจา (พทธวจน, 2555) คมอ

“การดแลเดกโรคมะเรงเมดเลอดขาว”และ

คมอ “การฝกอานาปานสต”


ประกอบดวย แบบบนทกขอมลทวไปของผดแล

ในครอบครวเดกโรคมะเรงเมดเลอดขาวและผปวย

เดกโรคมะเรงเมดเลอดขาวและแบบสอบถาม

ความเครยดในการดแลเดกโรคมะเรงเมดเลอดขาว

ของผ ดแลในครอบครวซงผานการตรวจสอบ

ความตรงเชงเนอหา (content validity index: CVI)

มคาดชนความตรงเชงเนอหาเทากบ 0.94 และ

ผานการหาความเทยงของเครองมอ (reliability)

จากการน�าเครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล

ไปทดลองใช (try out) กบผดแลในครอบครว

ของเดกโรคมะเรงเมดเลอดขาวซงมคณสมบต

ใกลเคยงกนกบกลมตวอยางจ�านวน 30 คน น�าขอมล

ทไดมาค�านวณหาคาสมประสทธแอลฟาครอนบาค

(Cronbach’s alpha coefficient) ไดเทากบ 0 .94

3. เครองมอทใชในการก�ากบการทดลอง

ไดแก แบบบนทกการรายงานตนเองหลงการฝก

อานาปานสตเพอใชเปนเครองมอตดตามและ

ประเมนผลการฝ กอานาปานสตของผ ดแล

ในครอบครว ซงผานการตรวจสอบความตรง

เชงเนอหา (content validity index: CVI)

มคาดชนความตรงเชงเนอหาเทากบ 1.00


การวจยครงนไดผานการอนมตจากคณะ

กรรมการจรยธรรมการวจยในมนษย (048/2558)

โรงพยาบาลตตยภม เมอวนท 26 สงหาคม 2558

และผวจยเรมด�าเนนการเกบขอมลโดยอธบายให

กลมตวอยางเขาใจเกยวกบวตถประสงคขนตอน

การเกบรวบรวมขอมล ระยะเวลาในการเขารวม

การวจย และชแจงใหทราบถงสทธในการตอบรบ

หรอปฏเสธและยกเลกการเข าร วมการวจย

ไดตลอดระหวางการท�าวจย โดยขอมลทงหมด

จะถอเปนความลบ และน�ามาใชตามวตถประสงค

การวจย ผลการวจยจะเสนอในภาพรวมเทานน

พรอมทงขอความรวมมอในการวจยและลงนาม

ยนยอมการเขารวมวจย

การด�าเนนการวจย

1.หลงจากไดรบหนงสอการรบรองจรยธรรม

การวจยในมนษย (048/2558) และอนญาตให

เกบขอมล ผวจยไดประสานงานกบหวหนาพยาบาล

และหวหนาหอผปวยเดก เพอขอความรวมมอ

ด�าเนนการเกบขอมลในหอผปวยเดก

2. ส�ารวจรายชอผ ปวยเดกโรคมะเรง

เมดเลอดขาวชนดเฉยบพลนทมอายนอยกวา 6 ป

ทนดมารบยาเคมบ�าบดทหอผปวยเดก ตามเกณฑ

คณสมบตกลมตวอยางและขอพบผดแลในครอบครว

ของเดกโรคมะเรงเมดเลอดขาว เรมศกษากบกลม

ตวอยางผดแลในครอบครว 25 คนแรก ใหเปน

กลมควบคม และ 25 คนหลงเปนกลมทดลอง

โดยด�าเนนการตามขนตอน ดงน


กลมควบคม ในสปดาหท 1 ผวจยเขาพบ

ผดแลในครอบครวของเดกโรคมะเรงเมดเลอดขาว

ในกลมควบคมกอนไดรบยาเคมบ�าบดทหอผปวยเดก

และด�าเนนการใหผดแลในครอบครวท�าแบบสอบถาม


(pre - test) และใหผดแลในครอบครวไดรบ

การพยาบาลตามปกต ไดแก การสอนสขศกษา

รายบคคลทเปนการใหความรแกผดแลในเรองโรค

และการดแลเดก เชน แนวทางการรกษา การดแลเดก

เมอไดรบยาเคมบ�าบด การสงเกตอาการผดปกต

และการมาพบแพทย ตามนด โดยม สอคอ

สมดคมอประจ�าตวผปวยเดกโรคมะเรงเมดเลอดขาว

ในวนแรกรบจนจ�าหนายกลบบาน และนดพบ

ผดแลในครอบครวในสปดาหท 5 หลงการจ�าหนาย

กลบบานเพอเกบขอมลหลงการทดลอง (post - test)

โดยใหท�าแบบสอบถามความเครยดในการดแล

เดกโรคมะเรงเมดเลอดขาว

กล มทดลอง ผ ว จย เข าพบผ ด แล

ในครอบครวของเดกโรคมะเรงเมดเลอดขาว

ในกล มทดลองกอนไดรบยาเคมบ�าบด ทหอ

ผปวยเดก และด�าเนนการใหผดแลในครอบครว

ท�าแบบสอบถามความเครยดในการดแลเดก

โรคมะเรงเมดเลอดขาว (pretest) และใหผดแล

ในครอบครวไดรบการพยาบาลตามปกต เชนเดยว

กบกลมควบคมพรอมกบการใหขอมลทางสขภาพ

รวมกบการฝกอานาปานสต ประกอบดวยกจกรรม

5 ขนตอน คอ 1) การใหขอมลดานขนตอนการ

ดแล 2) การใหขอมลดานความรสก 3) การให

ขอมลเกยวกบวธการเผชญความเครยด โดย

น�าการฝกอานาปานสตมาใช 4) การโทรศพท

ตดตามเมอกลบบาน และ5) การตดตามเยยม

ทหอผปวย ในการท�ากจกรรมแตละครงมระยะ

เวลาหางกน 1 สปดาห มขนตอน ดงน

สปดาหท 1 ครงท 1 ท�ากจกรรมกลม

ดวยการใหขอมลดานขนตอนการดแล โดยผวจย

เปนผน�าและผดแลในครอบครว จ�านวน 6 คน เปนผ

รวมกจกรรมในการแลกเปลยนความร /ประสบการณ

ในเรองโรค แนวทางการรกษา การดแลเดก

โรคมะเรง เมดเลอดขาว พบวา ผดแลยงไมเขาใจ

เรองโรค ทราบแนวทางการรกษาในระดบหนง คอ

ตองรกษาดวยยาเคมบ�าบดและใชเวลานาน 3 - 5 ป

ตองการทราบขอมลเพมเตมเกยวกบโรคแนวทาง

การรกษา การดแลเดกเมอไดรบยาเคมบ�าบดและ

การชวยเหลอเมอเกดภาวะแทรกซอน ผวจย

ใหขอมลเพมเตมตามแผนการใหความร เรอง

“โรคมะเรงเมดเลอดขาว” และสไลดคอมพวเตอร

ประกอบค�าบรรยาย พร อมเน นย�าในเรอง

การรบประทานอาหาร การปองกนการตดเชอ

การดแลเมอเดกไดรบยาเคมบ�าบด และใหก�าลงใจ

ในการดแลเดกโรคมะเรงเมดเลอดขาวและ

มอบคมอ“การดแลเดกโรคมะเรงเมดเลอดขาว”

จากนนร วมกนสรปประเดนส�าคญเกยวกบ

การดแลสขภาพรางกายเดกใหสมบรณแขงแรง


ในการใหขอมลดานความรสก ดวยการใหผดแล

ในครอบครวรวมพดคย แสดงความรสก / ประสบการณ

/สงทกงวลใจเกยวกบการดแลเดกโรคมะเรง

เมดเลอดขาว พบวา สงทผดแลกงวลใจ / ไมสบายใจ

ในการดแลเดก ไดแก กลวลกไมหาย สงสาร และ

เปนหวง ไมมนใจในการดแลเดก และผ วจย


ยกตวอยางปญหา/สถานการณความเครยดท

พบบอย เชน หากพบเดกมไขสง อาเจยนมาก

หลงไดรบยาเคมบ�าบด ผดแลมความรสกอยางไร

และใหผดแลชวยกนตอบ ผวจยใหขอมลเพมเตม

และใหผดแลรวมแลกเปลยน แสดงความคดเหน /

ประสบการณในการลดความเครยดของแตละคน

พบวา ผดแลมวธลดความเครยดไดแก การไปท�าบญ

สวดมนต พดคยกบเพอน ผวจยเสนอแนวทาง

ในการลดความเครยดโดยการฝกอานาปานสต

ใหชมวซดการฝกอานาปานสต และสาธตวธการ

ฝกอานาปานสตในแตละขนตอนดวยการก�าหนด

ลมหายใจฝกสมาธโดยใชทานง และใหผ ดแล

ฝกปฏบต โดยผวจยคอยสงเกตและใหค�าแนะน�า

อยางใกลชด 15-20 นาท แลวใหผดแลแสดงความ

รสกภายหลงการฝกอานาปานสต พบวา ระยะ

แรกยงรสกเกรง มความคดกงวลเรองลก เปนหวง

ทางบาน จงแนะน�าใหนงในทาทสบายและผอนคลาย

ใหรบรทลมหายใจไมตองสนใจความคดใดๆ ทเกดขน

และใหก�าลงใจในการฝกอยางตอเนอง


โดยใหผดแลรวมกนทบทวนวธการฝกอานาปานสต

ในแตละขนตอนและใหฝกปฏบต 25-30 นาท โดย

ผวจยคอยสงเกตและใหค�าแนะน�าอยางใกลชด

แลวใหผ ดแลแสดงความร สกภายหลงการฝก

อานาปานสต พบวา ยงคดมากเรองลก จงแนะน�า

การท�าจตใจใหผอนคลาย มสตรบรทลมหายใจ

เขาออก ระยะหลง พบวา ความคดกงวลลดลง

เกดความรสกผอนคลายมากขน จงมอบคมอการ

ฝกอานาปานสตเปนแนวทางในการปฏบตตอเนอง

ทบาน และแบบบนทกการรายงานตนเองหลงการ

ฝกอานาปานสตในการบนทกหลงฝกปฏบตทกครง

เมอกลบบาน โดยแนะน�าใหปฏบตทกวน ครงละ

15-30 นาท

สปดาหท 1 ครงท 4 ท�ากจกรรมราย

บคคลในการทบทวนความมนใจในการดแลเดก

โรคมะเรงเมดเลอดขาวทบาน ตลอดจนการสงเกต

อาการผดปกตทตองมาพบแพทยกอนนด และ

นดหมายการโทรศพทตดตามเยยมทบานกอนการ

จ�าหนายกลบบาน พบวา ผดแลมความเขาใจและ

มนใจในการดแลเดกทบาน

สปดาหท 2 กจกรรมการโทรศพทตดตาม

การฝกอานาปานสตทบานและสอบถามเกยวกบ

อาการและการดแลเดกโรคมะเรงเมดเลอดขาว

พบวา เดกโรคมะเรงเมดเลอดขาวมสขภาพแขงแรง

ไมมอาการแทรกซอน ผดแลในครอบครวมความ

มนใจในการดแลเดกโรคมะเรงเมดเลอดขาวมบางคน

ซกถามเกยวกบการรบประทานขนมกรบกรอบ

ผวจยแจงใหทราบวารบประทานไดแตไมควรเปน

ชนดทมรสเคมหรอมสวนผสมของผงชรส และ

เนนเรองการรกษาความสะอาดภายในชองปาก

แปรงฟนหลงรบประทานอาหาร เพอปองกนฟนผ

พรอมใหก�าลงใจและผ ดแลในครอบครวฝก

อานาปานสตในชวงเวลาเชาหลงตนนอนและ

ชวงเยน ประมาณ 15-20 นาท พบวา ในชวงแรก

ของการฝก บางคนยงมความคดกงวล เปนหวงลก

แตในชวงตอมาเรมมสตอยทลมหายใจ เกดความ

รสกโลง ผอนคลายมากขน มบางครงทเผลอคด

เรองอน และในวนตอๆมาเมอฝกอยางตอเนอง

เรมรสกวาจตใจสงบและผอนคลาย ความคดกงวล

เรองตางๆ คอยๆ ลดลง


สปดาหท 3 กจกรรมการตดตามเยยม

ทหอผปวย ในการฝกอานาปานสตและสอบถาม

เกยวกบอาการ /การดแลเดกโรคมะเรงเมดเลอดขาว

พบวา เดกโรคมะเรงเมดเลอดขาวมสขภาพแขงแรง

ไมมอาการแทรกซอน ผดแลสวนใหญมความมนใจ

และใหการดแลเดกไดถกตอง มเดกบางคนท

รบประทานอาหารนอย ไมยอมรบ ประทานขาว

แตดมนมได ผวจยจงแนะน�าใหน�าอาหารทเดกชอบ

ทไมขดกบโรคและแผนการรกษา ผดแลในครอบครว

ดสดชน มความมนใจในการดแลเดกโรคมะเรง

เมดเลอดขาว สวนการฝกอานาปานสต จะปฏบต

ในชวงเชาหลงตนนอนและชวงเยน 20-30 นาท

พบวา หลงการฝกตอเนองทกวน เรมรสกผอนคลาย

โลง จตใจสงบเรวขน ความคดกงวลเรองตางๆ

คอยๆ ลดลง

สปดาหท 4 กจกรรมการโทรศพทตดตาม

การฝกอานาปานสตทบานและสอบถามเกยวกบ

อาการ /การดแลเดกโรคมะเรงเมดเลอดขาวพบวา

สวนใหญเดกโรคมะเรงเมดเลอดขาวมสขภาพแขงแรง

เปนหวด 1 คน แตไมมไข พาไปพบแพทยไดยามา

รบประทาน อาการหวดลงลง ไมมไข ไมมภาวะ

แทรกซอนอนๆและนดหมายกลมทดลองในการ

ท�าแบบสอบถามความเครยดในการดแลเดก

โรคมะเรงเมดเลอดขาว หลงสนสดกจกรรมในสปดาห

ท 5 ทหอผปวยเดกกอนเขารบการรกษา เกบรวบรวม

แบบสอบถามและแบบบนทกการรายงานตนเอง

หลงการฝกอานาปานสต หลงจากนนแจงใหทราบ

วาสนสดการทดลองพรอมกลาวแสดงความขอบคณ

ในการรวมการวจย

การวเคราะหขอมลและสถตทใช

วเคราะหขอมลโดยใชโปรแกรมส�าเรจรป

โดยใชสถตพรรณนาและ paired t-test และ

independentt-test ก�าหนดระดบนยส�าคญ

ทางสถตทระดบ .05


1. ขอมลสวนบคคล

1.1 ขอมลของผดแลในครอบครว

เดกโรคมะเรงเมดเลอดขาว จากกลมควบคม

และกลมทดลองพบวา สวนใหญเปนเพศหญง

คดเปนรอยละ 88เทากนมอายอยในชวง 30 – 39 ป

คดเปนรอยละ 44 เทากน (อายเฉลยคอ 38 ป

เทากน) มสถานภาพสมรสค คดเปนรอยละ 100

และ 92 มความสมพนธ กบเดกโรคมะเรง

เมดเลอดขาวเปนบดา /มารดา คดเปนรอยละ

60 และ 72 จบการศกษาในระดบมธยมศกษา

คดเปนรอยละ 60 เทากน รายไดของครอบครว

ไมเพยงพอใช คดเปนรอยละ 92 เทากน ระยะเวลา

ในการดแลเดกโรคมะเรงเมดเลอดขาว คอ 2 – 4 เดอน

คดเปนรอยละ 72 และ 68 ไมมผชวยเหลอดแล

เดกโรคมะเรงเมดเลอดขาว คดเปนรอยละ 92

และ 64

1.2 ขอมลของเดกโรคมะเรงเมด

เลอดขาวจากกลมควบคมและกลมทดลองพบวา

สวนใหญเปนเพศชาย คดเปนรอยละ 52 เทากน

มอายอยในชวง 3 – 4 ป คดเปนรอยละ 52 เทากน

(อายเฉลยกลมควบคมเทากบ 3 ป กลมทดลอง

เทากบ 4 ป) ระยะเวลาทปวยคอ 2 – 4 เดอน

คดเปนรอยละ 72 และ 68 โดยไดรบยาเคมบ�าบด


3 ชนด คดเปนรอยละ 64 และ 40 ระยะเวลา

ทไดรบยาเคมบ�าบด คอ 4 วนคดเปนรอยละ76

และ 48 ไมมภาวะแทรกซอน คดเปนรอยละ 60

และ 56 โดยมระดบความรนแรงของโรค คอ

low risk คดเปนรอยละ 100 เทากน

2. ความเครยดของผดแลในครอบครว

ในการดแลเดกโรคมะเรงเมดเลอดขาว

1.1 เปรยบเทยบความเครยดของ

ผดแลในการดแลเดกโรคมะเรงเมดเลอดขาวกอน

และหลงการทดลองของกลมทไดรบโปรแกรม

รปแบบการใหขอมลทางสขภาพรวมกบการฝก

อานาปานสต พบวา ผดแลกลมทไดรบโปรแกรม


อานาปานสต มคาเฉลยของความเครยดในการ

ดแลเดกโรคมะเรงเมดเลอดขาวกอนการทดลอง

เทากบ 4.09 และหลงการทดลองเทากบ 2.80

เมอน�าคาเฉลยของความเครยดมาเปรยบเทยบ

ดวยสถต paired t-test พบวา หลงการทดลอง

ผดแลมคาเฉลยของความความเครยดในการดแล

เดกโรคมะเรงเมดเลอดขาวต�ากวากอนการทดลอง

อยางมนยส�าคญทางสถตทระดบ .05 และผดแล

กลมทไดรบการพยาบาลตามปกต มคาเฉลยของ


กอนการทดลองเทากบ 4.06 และหลงการทดลอง

เทากบ 3.64 เมอน�าคาเฉลยของความเครยด

มาเปรยบเทยบดวยสถต paired t-test พบวา

หลงการทดลองผดแลมคาเฉลยของความเครยด

ในการดแลเดกโรคมะเรงเมดเลอดขาวต�ากวา

กอนการทดลองอยางมนยส�าคญทางสถตทระดบ

.05

1.2 เปรยบเทยบความเครยดในการ

ดแลเดกโรคมะเรงเมดเลอดขาวของผดแลกอน

และหลงการทดลอง ระหวางกลมทไดรบโปรแกรม


อานาปานสตกบกลมทไดรบการพยาบาลตามปกต

พบวา ก อนการทดลอง ผ ดแลกล มทได รบ

โปรแกรมฯ รวมกบการฝกอานาปานสตมคาเฉลย

ของความเครยดในการดแลเดกโรคมะเรง

เมดเลอดขาวเทากบ 4.09 และผดแลกลมทไดรบ

การพยาบาลตามปกต มคาเฉลยของความเครยด

ในการดแลเดกโรคมะเรงเมดเลอดขาวเทากบ 4.06

เมอน�ามาเปรยบเทยบดวยสถต independent

t-test พบวา ผ ดแลกล มทไดรบโปรแกรมฯ

รวมกบการฝกอานาปานสตกบกลมทไดรบการ

พยาบาลตามปกต มคาเฉลยของความเครยด

ในการดแลเดกโรคมะเรงเมดเลอดขาวกอนทดลอง

ไมแตกตางกนอยางมนยส�าคญทางสถตทระดบ.05

ดงแสดงในตารางท 1


ตารางท 1 เปรยบเทยบคาเฉลยของความเครยดในการดแลเดกโรคมะเรงเมดเลอดขาวของผดแล

ในครอบครวกอนและหลงการทดลอง ระหวางกลมทไดรบโปรแกรมรปแบบการใหขอมล

ทางสขภาพรวมกบการฝกอานาปานสตกบกลมทไดรบการพยาบาลตามปกต (n = 25)

ความเครยดของ

ผดแลในครอบครวSD ระดบ t df p-value

กอนการทดลองกลมทดลอง

กลมควบคมหลงการทดลอง

กลมทดลอง

กลมควบคม

4.09

4.06

2.80

3.64

.274

.211

.322

.163

มากทสด

มากทสด

ปานกลาง

มาก

-.391

11.587

48.00

48.00

.698

.000*

*P < .05

หลงการทดลอง ผ ดแลกล มท ได รบ

โปรแกรมฯ รวมกบการฝกอานาปานสตมคาเฉลย

ของความเครยดในการดแลเดกโรคมะเรง

เมดเลอดขาวเทากบ 2.80 และกลมทไดรบการ

พยาบาลตามปกตมคาเฉลยของความเครยด

ในการดแลเดกโรคมะเรงเมดเลอดขาวเทากบ

3.64 เมอน�ามาเปรยบเทยบดวยสถต independent

t-test พบวา ผดแลกลมทไดรบโปรแกรมรปแบบ

การใหขอมลทางสขภาพรวมกบการฝกอานาปานสต

มคาเฉลยของความเครยดต�ากวากลมทไดรบการ

พยาบาลตามปกตอย างมนยส�าคญทางสถต

ทระดบ .05


จากผลการวจยพบวากอนการทดลอง

ผดแลในครอบครวทงกลมทดลองและกลมควบคม

ตางมความเครยดในการดแลเดกโรคมะเรง

เมดเลอดขาวอย ในระดบมากทสดเหมอนกน

( x = 4.09 และ 4.06 ตามล�าดบ) อธบายไดวาการ

ดแลเดกโรคมะเรงเมดเลอดขาวเปนภาระทหนก

ซงผดแลในครอบครวตองใชเวลาในการดแลเดก

อยางตอเนองเปนเวลานานกวา 4 เดอน พบวา

สงทเปนสาเหตทกอใหเกดความเครยดในการดแล

เดกโรคมะเรงเมดเลอดขาว ไดแกเดกแสดงอาการ

เจบปวด ตองไดรบยาเคมบ�าบดหลายชนดทม

ผลขางเคยงและเปนเวลานาน ตลอดจนเมอเดก

เกดอาการขางเคยงจากการไดรบยาเคมบ�าบด

เชน มไข คลนไสอาเจยน รบประทานอาหารไดนอย

รวมถงดานผ ดแลเองทไม มเวลาเปนสวนตว

ตองหยดงานเพอมาดแลเดก และไมมเวลาในการ

ดแลบคคลอนในครอบครว สอดคลองกบการ

ศกษาของ Santo et al. (2011) พบวา การดแล

เดกโรคมะเรงเมดเลอดขาวเปนภาระทหนก

เนองจากเปนโรคทมการเปลยนแปลงของอาการ

และทท�าใหเดกเกดภาวะแทรกซอนไดงาย รวมถง

�


การไดรบการรกษาทซบซอนทสงผลกระทบตอเดก

ทงดานรางกายและจตใจ ท�าใหผดแลตองทมเท

ใหเวลาในการดแลเดก สงผลตอสขภาพของผดแล

ทงดานรางกายและจตใจ กอใหเกดความเครยด

แกผดแล (Santo et al.,2011; Khalifa et al.,

2014) ประกอบกบการมปจจยส�าคญทสงเสรม

ใหเกดความเครยดของผดแลในครอบครว ไดแก

ความไมชดเจนในค�าอธบายเกยวกบความเจบปวย

ของบตรและการขาดขอมลเกยวกบความเจบปวย

และการรกษา รวมถงการไดรบขอมลการดแลท

ไมเปนรปแบบชดเจน ทกลาวมาลวนเปนปจจยท

สนบสนนท�าใหเกดความเครยดในการดแลเดก

(บษกร พนธเมธาฤทธ และคณะ, 2556)

การทผ ดแลในครอบครวกล มทดลอง

ไดน�าการฝกอานาปานสตมาใช สงผลในทางบวก

2 ดาน อธบายได ดงน 1) ดานสรรวทยา พบวา

เมอฝกสมาธขณะทจตสงบเปนสมาธนนจะมการ

เปลยนแปลงของคลนสมองท�าใหการหลงฮอรโมน

คอรตซอลลดลง และหลงสารเอนโดฟนมากขน

สงผลใหเกดความรสกสดชนอมเอบใจ รางกาย

ผอนคลาย จตใจสงบ คลายความเครยดและ

ความวตกกงวล (ธวชชย กฤษณะประกรกจ และ

คณะ, 2552; Adam et al., 2014) และ

เมอรางกายผอนคลาย จะท�าใหการท�างานของ

ระบบประสาทอตโนมตและตอมไรทอท�างานลดลง

สงผลใหการท�างานของระบบประสาทซมพาเธตก

ลดลงและเพมการท�างานของระบบประสาท

พาราซมพาเธตกมากขน เกดการหลงนอรอพเนฟรน

ลดลง ท�าใหระดบแลคเตตในเลอดลดลง สงผล

ตอการท�างานของกลามเนอเรยบ ท�าใหเกดการ

เปลยนแปลงทางสรรวทยา เชน มการเผาผลาญ

ของรางกายลดลง อตราการเตนของหวใจลดลง

ความดนโลหตและความตงตวของกลามเนอลดลง

อกทงยงส งผลให เกดการเปลยนแปลงของ

คลนสมอง โดยเกดคลนสมองมลกษณะเปน

อลฟามาก ซงคลนดงกลาวเปนภาวะทแสดงถง

ลกษณะพเศษของภาวะการตนตวแบบพรอม

แตไมตนเตน (restful alertness) อนสงผล

ใหคลายความเครยดและความวตกกงวลลง

(ธวชชย กฤษณะประกรกจ และคณะ, 2552;

Adamet al., 2014) 2) ดานปญญา การท�าสมาธ

ดวยการฝกอานาปานสตตามพระธรรมค�าสอน

ขององคสมเดจพระสมมาสมพทธเจา(พทธวจน,

2555) โดยการมสตอยในทกลมหายใจเขาออก

ท�าให เกดการ ตงมนของจตเกดความร สก

ผอนคลาย จตสงบ สบาย ความรสกวนวายใจตอ

สงทงปวงกระงบลง สงผลใหเกดปต อมเอบใจ

ชวยลดความทกข ความไมสบายทงทางรางกาย

และจตใจลงได ทงยงชวยใหมสตสมปชญญะ

ทสมบรณมความมนคงทางอารมณ จตใจสงบ

เยอกเยน (ปสนโน ภกข, 2557; ครรชต แสนอบล,

2553) เมอผดแลในครอบครวไดมการฝกสมาธ

แบบอานาปานสตกจะสงผลใหจตใจอยในสภาพ

ทผอนคลาย สงบ และเยอกเยน จงเปนการ

ลดความเครยดไดนอกจากนการไดรบขอมลทาง

สขภาพทมรปแบบชดเจนในดานขนตอนการดแล

เกยวกบโรคและแนวทางการดแล รวมถงการได

รบขอมลดานความรสกเกยวกบสงเราทอาจท�าให

รสกเครยด จงเปนการเสรมประสทธภาพในการ

เตรยมพรอมเผชญความเครยดไดดยงขน สงผล

ตอความเครยดทลดลงของกลมทดลองซงมระดบ

ความเครยดลดลงมากกวากลมควบคม


ส�าหรบกลมทดลองทไดรบรปแบบการ

ใหขอมลทางสขภาพรวมกบการฝกอานาปานสต

มคาเฉลยคะแนนความเครยดนอยกวากลมทไดรบ

การพยาบาลตามปกตอยางมนยส�าคญทางสถต

ทระดบ .05 อภปรายไดวากลมทดลองทไดรบ


อานาปานสตซงเปนกจกรรมทมงชวยใหผดแล

ในครอบครวของเดกโรคมะเรงเมดเลอดขาวไดม

การเตรยมพรอมในการจดการกบอารมณทอาจ

เกดขน โดยผดแลในครอบครวไดท�ากจกรรมกลม

รวมกน มการแลกเปลยนขอมลในเรองโรคมะเรง

เมดเลอดขาว การรกษา แนวทางการดแลเดก

มะเรงเมดเลอดขาวทงภาวะปกต กอนการไดรบ

ยาเคมบ�าบด ตลอดจนการดแลเมอเดกเกดอาการ

ขางเคยงจากการไดรบยาเคมบ�าบด รวมถงการ

สงเสรมการเจรญเตบโตและการดแลดานจตใจ

ของเดก ท�าใหผ ดแลในครอบครวไดมโอกาส

แลกเปลยนความรความเขาใจเกยวกบการดแล

เดกโรคมะเรงเมดเลอดขาวมากยงขน และการ

รวมแลกเปลยนประสบการณ /ความรสกในการ

ดแลเดกโรคมะเรงเมดเลอดขาวทท�าใหผ ดแล

ในครอบครวเกดความรสกเปนทกข / ไมสบายใจ /

กงวลใจ รวมถงการยกตวอยางสถานการณทยงยาก

หรอเหตการณตงเครยดในการดแลเดกโรคมะเรง

เมดเลอดขาวทพบบอยแกผ ดแลในครอบครว

ซงการทผดแลในครอบครวไดมโอกาสแลกเปลยน

แสดงความคดเหน ความรสกรวมกน ท�าใหผดแล

ในครอบครวไดเรยนรเขาใจ และเหนถงความรสก

ของผอนทตกอยในสภาพทมปญหาหรอมความทกข

ไมสบายใจ กงวลใจเชนเดยวกบตนเอง จงเปน

กจกรรมการเตรยมความพรอมดานความรสกท

ผดแลในครอบครวใหไดเขาใจความรสกเปนทกข

ของตนเองวาเปนสงทเกดขนไดกบทกคนและ

เมอผดแลในครอบครวไดฝกอานาปานสต ซงเปน

วธการทชวยใหผดแลไดมวธการเผชญความเครยด

ทางอารมณ ความรสกของตนเองทอาจเกดขน

อนเปนพฤตกรรมทบคคลน�ากลไกทางจตเขามา

ชวยบรรเทาหรอจดการกบอารมณ ความรสก

ทเกดขน เปนการรกษาสมดลทางจตใจ (Lazarus

& Folkman , 1984) สอดคลองกบงานวจยของ

สชญาดา ขนเสถยร, วรรณา อาราเม, ปราณ ทองใส

และถาวร ทรพยทวสน (2555) ศกษาผลของโปรแกรม

การใหขอมลอยางมแบบแผนในการเตรยมมารดา/

ผดแลผปวยเดกโรคหวใจพการแตก�าเนดในภาวะ

วกฤตภายหลงผาตด พบวา หลงไดรบโปรแกรม

การใหขอมลอยางมแบบแผน กลมทดลองม

ความเครยดลดลงอยางมนยส�าคญทางสถต

ทระดบ p<.05

หลงการทดลอง พบวา ผดแลในครอบครว

ทงกล มทดลองและกลมควบคมมความเครยด

ลดลงทงสองกลมอยในระดบปานกลางและมาก

( =2.80 และ 3.64) ตามล�าดบ อธบายไดเปน

2 ประเดน ดงน 1) ความเครยดเปนปฏกรยาการ

ตอบสนองของรางกายและจตใจทมตอสงเราทมา

กระตน ทท�าใหเกดภาวะเสยสมดล (Selye, 1993)

และเกดความรสกเปนทกข ไมสบายใจ ซงอาจ

ท�าใหเกดผลเสยตอสขภาพทงรางกายและจตใจ

ตามมา โดยธรรมชาตของการจดการความเครยดนน

เมอบคคลเกดความเครยดจะมความพยายาม

ในการปรบตว โดยใชทรพยากรหรอแหลงประโยชน

ทตนเองมอยอยางเตมทเพอกลบเขาสภาวะสมดล

(Selye, 1993; Lazarus & Folkman, 1984)

�


ซงผ ดแลในครอบครวทงสองกล มตางมความ

พยายามในการปรบตวเพอลดความเครยดของ

ตนเอง ท�าใหหลงการทดลองมความเครยดลดลง

ทงสองกลม 2) ผดแลในครอบครวในกลมควบคม

ใชแหลงประโยชนในการปรบตวไดดระดบหนง

แตนอยกวาวธการทกลมทดลองไดรบคอ รปแบบ

การใหขอมลทางสขภาพรวมกบการฝกอานาปานสต

ซงเปนแหลงประโยชนทมประสทธภาพสงกวา

วธการพยาบาลตามปกต ทพบวาความเครยดของ

ผดแลในครอบครวกล มทดลองลดลงมากกวา

กล มควบคมอยางมนยส�าคญทางสถตทระดบ

p < .05 เชนเดยวกบการศกษาของวลลภา ผองแผว

(2553) ศกษาผลของโปรแกรมการใหขอมลอยาง

มแบบแผนรวมกบการฝกสมาธแบบอานาปานสต

ต อความเครยดของผ ดแลผ สงอายทมภาวะ

สมองเสอม พบวา ความเครยดของผดแลผสงอาย

ทมภาวะสมองเสอมกลมทดลองทไดรบโปรแกรม

การใหขอมลอยางมแบบแผนรวมกบการฝกสมาธ

แบบอานาปานสตต�ากวากลมทไดรบการพยาบาล

ตามปกตอยางมนยส�าคญทางสถตทระดบ p<.05

และพชร แสงอรณ (2552) ศกษาผลของโปรแกรม

การฝกสมาธแบบอานาปานสตรวมกบการหายใจ

แบบเปาปากตอระดบความเครยดในผปวยผสงอาย

โรคปอดอดกนเรอรง พบวา ภายหลงการฝกสมาธ

แบบอานาปานสต กลมตวอยางมคาเฉลยของ

คะแนนระดบความเครยดลดลงอยางมนยส�าคญ

ทางสถตทระดบ p <.05


ขอเสนอแนะทวไป

1. ดานการพยาบาล ควรน�ารปแบบการ

ใหขอมลทางสขภาพรวมกบการฝกอานาปานสต

ไปประยกตใชในกลมตวอยางทมลกษณะคลายคลงกน

เชน ผดแลในเดกปวยโรคเรอรง เปนตน เนองจาก

เปนโรคทเดกตองไดรบการดแลอยางตอเนอง

ยาวนานหากผ ดแลเดกไดรบขอมลการดแล

ไมเพยงพอ อาจสงผลใหเกดความเครยดในผดแล

ตลอดจนใหการดแลเดกทไมครอบคลมตามมา

2. ดานการศกษาควรน�าไปใชการเรยน

การสอนในวชาการพยาบาลเดก เกยวกบการ

พยาบาลผปวยเดกโรคมะเรง ในวธการใหขอมล

ทางสขภาพรวมกบการฝกอานาปานสต เพอลด

ความเครยดในการดแลเดกโรคมะเรงเมดเลอด

ขาวของผดแลในครอบครว

3. ดานการวจยควรมการเพมระยะเวลา

ในการศกษาและตดตามผล เพอตดตามความ

คงอยของโปรแกรมในการลดความเครยด

4. ขอเสนอแนะในการน�าโปรแกรมไปใช

ผใชควรมพนฐานในการฝกสมาธแบบอานาปานสต

เพอใหเกดทกษะและสามารถใหค�าแนะน�าแก

ผดแลในครอบครวได


การวจยครงตอไปควรมการทดลองศกษา

เปรยบเทยบระหวางกลมทไดรบการพยาบาล

ตามปกต กลมทไดรบขอมลทางสขภาพ กลมท

ไดรบการฝกอานาปานสต และ/หรอกลมทไดรบ

การโทรศพทตดตาม



กระทรวงสาธารณสข.(2550). Statistic Report. Retrieved Jaunuary 18,2013, from

http://www.dms.moph.go.th/statreport/2550/table14.htm.

ครรชต แสนอบล.(2553).ผลของกลมพฒนาตนและการปรกษาเชงจตวทยาแนวพทธและการฝก

อานาปานสตทมตอภาวะวะอเบกขาและปญญา. วทยานพนธปรญญาดษฎบณฑต สาขาวชา

จตวทยา คณะจตวทยา จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

จระภา พรรณศวรกษ.(2552).การประเมนพฤตกรรมผดแลผปวยเดกโรคมะเรงเมดเลอดขาวลมโฟบลาส

ชนดเฉยบพลนเมออยนอกโรงพยาบาลขอนแกน.วทยานพนธปรญญาวทยาศาสตรมหาบณฑต

สาขาวชาการคมครองผบรโภคดานสขภาพอนามย คณะวทยาศาสตร, มหาวทยาลยขอนแกน.

ธวชชย กฤษณะประกรกจ, สมจตร หรองบตรศร และผองพรรณ กฤษณะประกรกจ.(2552).

สมาธบ�าบดทางจตเวชศาสตรและสขภาพจต ขอนแกน: โรงพมพมหาวทยาลยขอนแกน.

นชรา เรองดารกานนท, นตยา คชภกด, ทพวรรณหรรษคณาชย, รววรรณ รงไพรวลย, และ

ชาครยา ธระเนตร. (2551). ต�าราพฒนาการและพฤตกรรมเดก (พมพครงท 1). กรงเทพฯ:

โฮลสตกพบลชชง.

บษกร พนธเมธาฤทธ,อทยวรรณ พทธรตน, และพสมย วฒนสทธ. (2556).คณภาพชวตของผปวยเดก

โรคมะเรง: ผดแลเดกมการรบรตางกนหรอไม.สงขลานครนทรเวชสาร, 31(3), 132.

ปสนโน ภกข. (2557). ฝก 40 ฝน (พมพครงท 2). กรงเทพฯ: ควพรนทแมเนจเมน.

ปทมาภรณ พรหมวเศษ.(2556).ผลของโปรแกรมการเสรมสรางพลงอ�านาจของผดแลหลกตอการดแล

เดกปวยโรคมะเรงเมดเลอดขาวทบาน.วารสารพยาบาลสาธารณสข, 27(1), 88-101.

พรทพย ศรบรณพพฒนา.(2553).การพยาบาลเดก เลม3. โครงการสวสดการวชาการ สถาบน

พระบรมราชชนก. นนทบร: ธนาเพรส.

พชรแสงอรณ.(2552).ผลของโปรแกรมการฝกสมาธแบบอานาปานสตรวมกบการหายใจแบบเปาปาก

ตอระดบความเครยดในผปวยสงอายโรคปอดอดกนเรอรงทมารบการรกษาในโรงพยาบาล.

วทยานพนธปรญญามหาบณฑตสาขาวชาพยาบาลศาสตรคณะพยาบาลศาสตร, จฬาลงกรณ

มหาวทยาลย.

พทธวจน.(2555). ธรรมวนยจากพทธโอษฐ. อานาปานสต เลมท 19 (พมพครงท 1). กรงเทพฯ:

ควพรนทแมเนจเมนท.

โรงพยาบาลสรรพสทธประสงค หนวยเวชสถต. (2558). สถตขอมลผปวย อบลราชธาน: โรงพยาบาล

สรรพสทธประสงค

วลยา ธรรมพนชวฒน. (2553). ทฤษฎการควบคมตนเอง: แนวคดและการประยกตใชในการพยาบาล

เดกและครอบครว. วารสารสภาการพยาบาล, 25(4), 23-33.


วลลภา ผองแผว.(2553). ผลของโปรแกรมการใหขอมลอยางมแบบแผนรวมกบการฝกสมาธแบบ

อานาปานสตตอความเครยดของผดแลผสงอายทมภาวะสมองเสอม.วทยานพนธปรญญา

มหาบณฑต สาขาวชาพยาบาลศาสตร คณะพยาบาลศาสตร, จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

สชญาดา ขนเสถยร,วรรณา อาราเม, ปราณ ทองใส และถาวร ทรพยทวสน.(2555). ผลของโปรแกรม

การใหขอมลอยางมแบบแผนในการเตรยมมารดา/ผดแลผปวยเดกโรคหวใจพการแตก�าเนด

ในภาวะวกฤตภายหลงผาตด.วารสารศรราชพยาบาล, 5(1),1-13.

หนวยเวชสถต.(2558). สถตขอมลผปวย. โรงพยาบาลสรรพสทธประสงค. สถตขอมลผปวย อบลราชธาน:

โรงพยาบาลสรรพสทธประสงค

Adam, Q., et al.(2014). Social and familial determinants of health: Meditation effects

of caregiver mental and physical health on children’s mental health.Children

and Youth Services Review,36,163-169.

Burns, N.,& Grove, S.K.(2005).The practice of nursing research : Conduct, critique and

utilization (5 thed.). St. Louis: Elsevier Saunders.

Kele, T., &Carman, S.(2013).Esssentials of Pediatric Nursing (2 nded.).China: Aptara, Inc.

Khalifa, A. S.,et al.(2014). Psychiatricmorbidity in Egyptianchildrenwith acute

lymphoblasticleukemia and their care providers.HematologyOncologyStem

CellTherapy,7(2), 76-84.

Lazarus, S., & Folkman, S. (1984). Stress appraisal and coping. New York: Springer.

Leventhal, H., & Johnson, J.E.(1983). Laboratory and filed experimental: Development

of theory of self – regulation. In P. J. Wooldridge, M. H. Schmitt, J. K. Skipper,

&Leonard, R. C. (Eds.).Behavioral science and nursing theory. St. Louis: Mosby.

Maloney, K., et al. (2011).Neoplastic disease. In W. W. Hay, M. J. Levin, J. M. Sondheimer,

& R. R. Deterding (Eds.). Current pediatric diagnosis and treatment (20thed.).

New York: McGraw-Hill.

Miller,J.F.(1983). Coping with chronic illness: Overcoming Powerless.(2ed). Philadelphia:

F.A. Davis.

Santo, E. A. R. E., Gaiva, M. A. M., Espinisa, M. M. &Barbosaco, A. G. S.(2011).Taking care

of children with cancer: Evaluation of the caregivers’ burden and quality of life.

Revista Latino-Americana Enfermagem, 19(3), 515 – 522.

Selye, H.,(1993).History of the stress concept. In: Goldberger, L., Briznitz, S., (Eds.).

Handbook of stress: Theoretical and clinical aspects (2nded.)(pp7-17). New York:

The Free Press (pp 7-17.)



ผลของการใชแนวคดแบบลนในการศกษาระยะเวลาทมารบบรการของหนวยตรวจบรการการลางไตทางชองทอง

หอผปวยโรคไตสงา นลวรางกร โรงพยาบาลศรราช Effect of Lean Thinking Implementation upon Service

Time at Sa-nga Nilwarangur Peritoneal Dialysis Unit, Siriraj Hospital

ปภชญา หนสลง, วท.ม. (Paphataya Noosalun, M.Sc.)*

ปยธดา ตรเดช, ส.ด. (Piyathida Tridech, Dr.P.H.)**

วงเดอน ปนด, ส.ด. (Wongdyan PandiI, Dr.P.H.)***

สชาย ศรทพยวรรณ, (Suchai Srithipayawan, Ph.D)****

บทคดยอ

การวจยครงนเปนการวจยแบบกงทดลอง (Quasi Experimental Research: one group

pre post -test design) มวตถประสงคเพอศกษาผลของการใชแนวคดแบบลน (Lean thinking)

ในการศกษาระยะเวลาการรบบรการ และเปรยบเทยบเรองเวลาและความพงพอใจกอนและ

หลงน�าแนวคดแบบลนมาใช ในผปวยทลางไตทางชองทอง ณ หนวยตรวจบรการการลางไต

ทางชองทอง หอผปวยโรคไตสงา นลวรางกร โรงพยาบาลศรราช จ�านวน 74 ราย ตงแตเดอน

มกราคม ถงธนวาคม 2556 สถตทใชในการวเคราะหขอมล คอ คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน

paired t-test

ผลการวจย พบความสญเปลาในระบบจากการรอคอยผลเลอด รอยานาน ความซ�าซอน

ในระบบท�างาน ขนตอนทมากเกนความจ�าเปน การเดนกลบไปเดนกลบมาเพอแกไขขอผดพลาด

หลงน�าแนวคดแบบลนมาใช ประกอบดวย คณคา สายธารแหงคณคา การไหล การดง และ

*วทยานพนธหลกสตรวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาเอกบรหารสาธารณสข คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยมหดล ทนพระราชทานพฒนาศรราช คณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาล**รองศาสตราจารย, ภาควชาบรหารงานสาธารณสข คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยมหดล ***รองศาสตราจารย, ภาควชาปรสตวทยา คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยมหดล ****อาจารย, ภาควชาวกกะวทยา คณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาล มหาวทยาลยมหดล


ความสมบรณแบบ โดยการปรบปรงกระบวนการใหผปวยเจาะเลอดลวงหนากอนตรวจ ตรวจสอบ

ขอผดพลาดเรองใบสงยาโดยอาจารยแพทยหรอแพทยตอยอดโรคไตและพยาบาล ปรบระบบการ

ท�างานใหม ลดความซ�าซอน ลดขนตอนการท�างาน ผลการศกษาพบวา ระยะเวลาการมารบบรการ

เรวขนคอจากเดมใชเวลาทงหมด 377.71 นาท ลดลงเหลอ 209.8 นาท ระยะเวลาทลดลงประกอบ

ดวยการรอคอยผลเลอดจากเดม 92.54 นาท ลดลงเหลอ 28.29 นาท รอคอยยาจากเดม 110.73 นาท

ลดลงเหลอ 66.11 นาท อยางมนยส�าคญทางสถต (p<.05) ลดขนตอนการใหบรการจากเดม

17 ขนตอนลดลงเหลอ 14 ขนตอน ความพงพอใจโดยรวมของผปวยทมารบบรการเพมขนจากเดม

4.04 เปน 4.74 อยางมนยส�าคญทางสถต (p<.05)

ขอเสนอแนะจากการวจย ครงนยงพบวาผปวยบางรายไมสามารถเจาะเลอดลวงหนากอน

ตรวจ เนองจากญาตผปวยไมสะดวกน�าผปวยมารบบรการเจาะเลอดลวงหนากอนตรวจ ทางผวจย

เสนอแนะโดยน�าทฤษฎแรงจงใจมาเสรมแรงทางบวกเพอใหผปวยและญาตผปวยเหนความส�าคญ

ประโยชนจากการเจาะเลอดลวงหนากอนตรวจ เพอใหผปวยทกรายปฏบตเปนแนวเดยวกน และ

ควรมการก�าหนดมาตรฐานในการปฏบตงานของแพทยประจ�าบานทมาหมนเวยนทหนวยตรวจ โดย

มการใหความรเรองโรค ขนตอนการปฏบตงานและขอผดพลาดตาง ๆ ทพบในระบบ โดยจดเปน

คมอมาตรฐานการปฏบตงาน

ค�าส�าคญ: แนวคดแบบลน การลางไตทางชองทอง ความพงพอใจของผปวย

Abstract

This study was quasi- experimental research: one group pre post-test design

with the objective of studying the effect of the application of “Lean Thinking”

upon service time and satisfaction of 74 peritoneal dialysis patients in Sa-nga

Nilwarankur Peritoneal Dialysis Unit, Siriraj Hospital. The data had been collected

from January to December 2556 BE. Statistics used for data analysis were mean,

standard deviation and paired t-test.

The study found that before the application of “Lean Thinking”, there were

many wasteful activities related to the service system. Those were; time wasted

in waiting for blood test results, time wasted from waiting for medicine, overlapping

of work systems, redundancy of steps of work and repetitive steps in correcting


the mistake. “Lean Thinking” had been applied to the work system with value,

value streaming, flow, pull and perfection. After the application of “Lean Thinking”

the servicing process had been modified; patients having a blood test before

medical diagnosis, a double check of prescription by a medical lecturer/nephrolo-

gist and nurse, re-arranged work system to reduce overlapping steps in the service

operation. The study found that after the application of “Lean Thinking”, there

was a marked change in the service system, with the time required for the whole

service having been reduced from 377.71 minutes to 209.8 minutes, in detail;

waiting time for blood test results reduced from 92.54 minutes to 28.29 minutes,

waiting time for medicine reduced from 110.73 minutes to 66.11 minutes with,

a statistical significance (p<0.5). The service steps had been reduced from 17 steps

to 14 steps. Patient’s satisfaction had been increased from 4.04 to 4.74 with

a statistical significance (p<0.5).

The research recommendations are; there should be an application of

motivation theory to enhance the incentive for the patient to realize the impor-

tance and benefits of having blood tests before being diagnosed by the doctor

and the practice of conformity. There should be standard procedures for the

medical resident in examining the patient before having peritoneal dialysis. The

procedures should contain knowledge relating to peritoneal dialysis and related

diseases,steps of operations and defects found in the system.

Keywords: Lean thinking, peritoneal dialysis, patient’s satisfaction

บทน�า

ปจจบนการด�าเนนธรกจดานสขภาพ

ความสะดวกสบาย รวมทงการใชเวลาในการ

รอคอยของผปวยใหนอยทสด เปนสงส�าคญท

หนวยงานควรใหความส�าคญ เวลาทผปวยตองรอ

รบบรการจงเปนปจจยหนงทมผลกระทบตอการ

ใชทรพยากรดานสขภาพใหเกดประโยชน และ

ใหมความคมคา (Fernandes, Daya, Barry &

Palmer, 1994) ดงนนระยะเวลารอรบบรการทนาน

จงเปนอปสรรคส�าคญในการกลบมารบบรการซ�า

รวมถงมความไมพงพอใจในการดแลการเอาใจใส

ในคณภาพการบรการและยงเกยวโยงไปถงเวลา

ทใชในการรอคอย (Kurata, Nogava, Phillips,

Hoffman, & Werblum, 1992) ส�าหรบ


ประเทศไทยนนกพบปญหาการบรหารจดการและ

การพฒนาระบบงาน ยงไมดเทาทควร ไดน�าแนวคด

แบบลนมาปรบใชในการแกปญหาในโรงพยาบาล

เชน โครงการน�ารองน�าแนวคดแบบลนมาปรบใช

จนประสบความส�าเรจ ภายใตโครงการทชอวา

“Demonstration Project of Lean Application

in Healthcare Industry” โดยมโรงพยาบาลท

เขารวมเปนโรงพยาบาลน�ารอง 5 แหง ดงตอไปน

โรงพยาบาลเซนตหลย โรงพยาบาลศรราช

โรงพยาบาลสงขลานครนทร โรงพยาบาลเสาไห

และโรงพยาบาลสราษฎรธาน ผลลพธทเกดขน

โดยตรงกบโรงพยาบาลน�ารองทง 5 แหง แลว

องคความร ทได รบยงสามารถน�าไปเผยแพร

ในวงกวาง และเปนประโยชนกบโรงพยาบาลอนๆ

อกมากมายซงโรงพยาบาลศรราชกไดน�าแนวคด

แบบลนมาปรบใชในหนวยงานตาง ๆ ของโรงพยาบาล

เชน หนวยงานเคลอนทเอกเรย หลงจากน�า

แนวคดแบบลนมาประยกตใช พบวาสามารถ

ลดระยะเวลาตงแตแพทยขอตรวจจนกระทงด

ผลการตรวจ จากเดมใชเวลาในการตรวจ 1 ชวโมง

35 นาท แตหลงน�าแนวความคดแบบลนมาใช

เวลาลดลงเหลอ 50 นาท และในกรณเรงดวน

เวลาลดลงเหลอ 25 นาท (ขาวสารสขภาพ

เพอพฒนาการบรการ, 2552) และโครงการ “ปรบ

กระบวนการคดกรองและเคลอนยายผปวยเปล-

รถนงทมนดหมายกบหนวยตรวจโรคอายรศาสตร

จากตกผปวยนอก 1 ถงชน 2 ท�าใหการเคลอนยาย

ผปวยไปหองตรวจใชเวลานาน เกดความลาชา

ในหนวยงานตรวจรกษาจนกลบบาน ผปวยและ

ญาตเกดความไมพงพอใจ จงไดน�าแนวคดแบบ

ลนมาใชในการปรบกระบวนการการท�างาน

ทซ�าซ อนออก พบวาสามารถลดระยะเวลา

การรบสงผ ป วยเปล-รถนง จากทางลาดตก

ผปวยนอก ชน 1 ถงชน 2 ลดลงจาก 27- 36 นาท

เหลอ 3-10 นาท ความพงพอใจของผปวยของ

ผรบบรการเปล รถนง เพมขน 95% หนวย

ใหบรการการลางไตทางชองทอง (CPD Clinic)

ณ หอผปวยโรคไต สงา นลวรางกร โรงพยาบาล

ศรราช ใหบรการผ ป วยลางไตทางชองทอง

เปนเวลามากกวา 25 ป ใหบรการทกวนพธ

เวลาท�าการ 8.00-12.00 น. มผปวยมารบบรการ

ตรวจทงสน 85 ราย เฉลย 705 ครงตอป (หนวยงาน

หอผปวยโรคไต สงา นลวรางกร, 2555) และ

กมแนวโนมวาผ ป วยเพมขนทกป รวมทงยง

พบปญหาผปวยรอคอยในการมารบบรการ ปญหา

ทพบสวนใหญ เกยวกบการรอผลเลอด แกไข

ผลเลอดทมความผดปกต การแกไขใบสงยา

การรอรบยา การรอรถนงเพอมารอรบการตรวจ

เปนตน รวมทงจดใหบรการหองยา หองเจาะเลอด

อยหางจากหนวยตรวจทใหบรการ ท�าใหผมารบ

บรการตองเสยเวลาในการเดนไปรบบรการ

แตละจดบรการ ระยะเวลาเฉลยของผปวยท

มารบบรการ 4-8 ชวโมง ตอการมารบบรการตอครง

ผ วจยจงสนใจน�าแนวคดแบบลนมา

ประยกตใชในหนวยบรการการลางไตทางชองทอง

หอผปวยโรคไต สงา นลวรางกร โรงพยาบาลศรราช

เพอทจะลดระยะเวลารอคอยใหสนลง แกไข

ปรบปรงในจดทบกพรอง และขจดความสญเปลา

ทเกดขนในระบบออก สามารถปรบปรงการให

บรการผปวยใหดขน สามารถลดระยะเวลารอคอย


ทผปวยมารบบรการใหสนลงโดยขจดความสญ

เปลา (Wastes) ตาง ๆ ทอาจเกดขนระหวางการ

ท�างาน รวมทงการสรางคณคา (Value creation)

ใหเกดขนทงระบบ เพอใหผปวยสามารถไดรบการ

ตรวจไดเรวขน กลบบานไดเรวมากขน สรางความ

พงพอใจใหผปวยและญาตเพมมากขน


1. เพอศกษาเวลาของผปวยทมารบบรการ

ท ณ หนวยตรวจการลางไตทางชองทอง หอผปวย

โรคไต สงา นลวรางกร โรงพยาบาลศรราชกอน

และหลงน�าแนวคดแบบลนมาใช

2. เพอเปรยบเทยบความพงพอใจผปวย

ทมารบบรการหนวยตรวจการลางไตทางชองทอง

หอผปวยโรคไต สงา นลวรางกร โรงพยาบาล

ศรราช กอนและหลงการน�าแนวคดแบบลนมาใช

สมมตฐานในการวจย

1. การน�าแนวคดแบบลนมาใชสามารถ

ลดระยะเวลารบบรการหนวยตรวจบรการลางไต

ทางชองทอง สามารถเพมความพงพอใจใหกบ

ผปวยได


น�าแนวคดแบบลน มาขจดความสญเปลาในกระบวนการตรวจ เพอลดระยะเวลาการรอคอยในการมารบบรการในหนวยตรวจลางไตทางชองทอง โดยก�าหนดขนตอนดงน- วเคราะหกระบวนการท�างานในปจจบนโดยการบนทกเวลาและ ความพงพอใจของผปวยทมารบบรการ ณ หนวยตรวจลางไตทางชองทอง - น�าแนวคดแบบลน มาสรางคณคา และใชขจดความสญเปลาทเกด ในระบบโดยใชหลกการของลนมาปรบกระบวนการท�างาน ประกอบดวย คณคา (Value) สายธารแหงคณคา (Value streaming) การไหล (Flow) การดง (Pull) และความสมบรณแบบ (Perfection) - ด�าเนนการปรบปรงการใหบรการโดยใชเครองมอของลน- ตดตามผลลพธของกระบวนการโดยการเปรยบเทยบผลกอนและหลงการน�าแนวคดแบบลนมาใชในการปรบปรงในเรองของเวลาและความพงพอใจของผปวยทมารบบรการการลางไตทางชองทอง

ความพงพอใจของผรบบรการ

ระยะเวลาทผปวยมารอรบบรการ

ณ หนวยตรวจบรการ

การลางไตทางชองทอง


นยามศพทเฉพาะ

1. เวลา ทใชในหนวยตรวจการลางไต

ทางชองทอง หมายถงเวลาทผปวยทมารบบรการ

หนวยตรวจบรการการล างไตทางช องท อง

หอผปวยโรคไต สงา นลวรางกร ใชในการรอคอย

การตรวจในหนวยตรวจดงกลาวตงแตผ ปวย

มาถงโรงพยาบาลจนกระทงรอรถรบกลบบาน

หรอสงตอหนวยตรวจอน หรอจนกระทงผปวย

ไดรบการรกษาไวในโรงพยาบาล ภายใตเงอนไข

ดงตอไปน

1) งานทท�าโดยบคลากรทมประสบการณ

ไดรบการฝกใหท�ามากอน

2) เปนการท�างานในอตราปกต คอ

ไมเรงรบในการท�างาน หรอลาชากวาปกตทเคย

ปฏบต

3) เปนการท�างานทมขนตอนวธการ

โดยสามารถระบจดเรมตน และจดส�าเรจของ

ขนตอนตาง ๆ

2. เวลาทใชในการรบบรการ หมายถง

เวลาเปนนาททใชการรบบรการจากจดบรการ

หนงไปยงอกจดบรการหนง เรมตงแตผปวยมาถง

โรงพยาบาลศรราช จนกระทงรบการตรวจ

แลวเสรจ ช�าระเงนไดรบยา และรอรถรบกลบบาน

หรอไปรบการตรวจหนวยอน หรอไดรบการรกษา

ไวในโรงพยาบาล

3. การจบเวลาโดยตรง (Stop watch time

study) เปนนาฬกาจบเวลาในแตละกจกรรม

4. หอผปวยโรคไต สงา นลวรางกร เปน

หนวยงานทใหบรการผ ป วยไตเรอรงทไดรบ

การบ�าบด ทดแทนไตโดยการลางไตทางชองทอง

ทมารบบรการตรวจรกษาทหอผ ป วยโรคไต

สงา นล วรางกร เปดใหบรการทกวนพธ เวลา

8.00 - 12.00 น.

5. หนวยตรวจการลางไตทางชองทอง


ศรราช หมายถง งานทใหบรการดานการบรหาร

และงานดานบรการแกผปวยในงานทเกยวของกบ

ระบบการลางไตทางชองทอง

6. ผรบบรการ หมายถง ผปวยไตเรอรง

ทรบการบ�าบดทดแทนไตโดยการลางไตทางชองทอง

ทมารบบรการการตรวจรกษาการลางไตทาง

ชองทอง ทหอผ ปวยโรคไต สงา นลวรางกร

โรงพยาบาลศรราช ทกวนพธ เวลา 8.00 - 12.00 น.

7. ผใหบรการ หมายถง บคลากรทางการ

แพทยทมาตรวจผปวยลางไตทางชองทอง ประกอบ

ดวย อาจายแพทย แพทยตอยอดโรคไต แพทย

ประจ�าบาน พยาบาลวชาชพ ผ ชวยพยาบาล

ทปฏบตงานในหอผปวยโรคไต สงา นลวรางกร

โรงพยาบาลศรราช

8. การศกษาวธ (Method study)

หมายถง การศกษากระบวนการท�างานในแตละ

ขนตอนของงานในหนวยตรวจบรการการลางไต

ทางชองทอง และหนวยงานทเกยวของโดยการ

สงเกต และจบเวลาการท�างาน

9. การวดเวลาการมารบบรการหนวย

ตรวจการลางไตทางชองทอง หมายถง เวลาทใช

วดในการมารอรบการตรวจรกษาหนวยตรวจ

บรการ การลางไตทางชองทอง หอผปวยโรคไต

สงา นลวรางกร กระทงตรวจรกษาแลวเสรจ

ตลอดจนการช�าระเงน การรบยา และรอรถรบ


กลบบาน หรอตรวจหนวยอนตอ หรอตองเขารบ

การรกษาไวในโรงพยาบาลโดยเทคนควธทใช

ในการวดเวลาการมารบบรการ คอ การจบเวลา

การรอรบบรการของผปวย

10. ความพงพอใจตอการรบบรการ

หมายถง ความรสกของผรบบรการตามความคาดหวง

ซงวดโดยแบบสอบถามความพงพอใจตอการ

รบบรการทผศกษา ไดปรบมาจากการศกษาเรอง

เวลาทใชและความพงพอใจในการรบบรการ

แผนกผ ปวยนอกของผ รบบรการโรงพยาบาล

ลานนา ของเพชรา จอมงาม (2543) สรางขน โดย

แนวคดของรสเซอร (Risser, 1975) และอเดย

และแอนเดอรเซน (Aday & Andersen, 1975)

และปรบมาจากแบบสอบถามความพงพอใจของ

โรงพยาบาลศรราช รวมทงปรบมาจาก Jean-

Blaise Wasssertfallen (2006) ท�าการศกษา

ความพงพอใจของผปวยในการรบบรการฟอกเลอด

ดวยเครองไตเทยมและการลางไตทางชองทอง

11. แนวคดแบบลน หมายถง การสราง

คณคาในมมมองของผ รบบรการและม งขจด

ความสญเปลา (Waste) และปรบปรงกระบวน

การท�างานเพอใหเกดคณคา (Value) ตลอด

กระบวนการตงแตผปวยมารบบรการจนกระทง

รอรถรบกลบบาน ในมมมองของผรบบรการ

12. บคลากรทางการแพทย หมายถง

อาจายแพทย แพทยตอยอดโรคไต แพทยประจ�าบาน

พยาบาล ผชวยการพยาบาล ทเปนผใหบรการ

หนวยตรวจการลางไตทางชองทอง ในวนพธท

ผปวยมารบบรการการตรวจรกษา


1. แบบฟอรมบนทกเวลา ทจดท�าขน

ในแตละกจกรรมในการมารบบรการการตรวจ

รกษาของผปวยทมารบบรการ ประกอบดวย เวลา

เรมตน เวลาสนสด และระยะเวลารวมในการท�า

กจกรรม (นาท) ทสรางขนเสนออาจารยทปรกษา

วทยานพนธตรวจสอบเนอหาเพอน�ามาปรบปรง

แกไข

2. นาฬกาจบเวลา เปนนาฬกาทแสดง

ตวเลขบนหนาปดทบอกเปนนาท

3. แบบสอบถามเรองความพงพอใจกอน

และหลงน�าแนวคดแบบลนมาใช ในหนวย

รบบรการการตรวจการลางไตทางชองทอง ของ

ผ ป วยทมารบบรการหนวยตรวจการลางไต

ทางชองทอง หอผปวยโรคไต สงา นลวรางกร

โรงพยาบาลศรราช แบงออกเปน 3 สวน ดงน

สวนท 1 เปนแบบสอบถามเกยวกบ

ขอมลทวไปของผ ตอบแบบสอบถามสรางขน

โดยผวจยประกอบ ดวยขอค�าถามเกยวกบ อาย

เพศ อาชพ ฐานะ เศรษฐกจ มจ�านวน 14 ขอ

สวนท 2 เป นแบบสอบถามความ

พงพอใจของผ รบบรการตอการบรการของ

หนวยตรวจการลางไตทางชองทอง หอผปวย

โรคไต สงา นลวรางกร โรงพยาบาลศรราช ซง

ผ ศกษาประยกตใชจากการศกษาของรสเซอร

(Risser, 1975) ประกอบกบแนวคดของอเดย และ

แอนเดอรเซน (Aday & Andersen, 1975) และ

แบบสอบถามความพงพอใจในแตละกจกรรม

ทผ ป วยมารบบรการของโรงพยาบาลศรราช

ทเสนอผเชยวชาญ ทตรวจสอบเครองมอและ


ใหอาจารยทปรกษาตรวจสอบความถกตองของ

ภาษากอนน�ามาใช

สวนท 3 เปนแบบบนทกเวลาในแตละ

กจกรรมในการมาเขารบบรการของผปวยลางไต

ทางช องท องชนดถาวร หอผ ป วย โรคไต

สงา นลวรางกร โรงพยาบาลศรราช

แบบสอบถามสวนท 2 ทกขอเปนเชงบวก

เปนมาตราสวนประเมนคา (Rating scale)

เลอกตอบ 5 ระดบประชากรและกลมตวอยาง

ในการวจย

ประชากร ทใชในการศกษาครงน คอ

ผ ป วยไตเรอรง ทไดรบการบ�าบดทดแทนไต

โดยการลางไตทางชองทอง ทมารบการบรการ

ทหนวยตรวจบรการ การลางไตทางชองทอง

ณ โรงพยาบาลศรราช (ตงแต เดอนมกราคม -

ธนวาคม 2556)

กลมตวอยาง คอ ผปวยไตเรอรง ทไดรบ

การบ�าบดทดแทนไตโดยการลางไตทางชองทอง

ชนดถาวรตงแต เดอนมกราคม - ธนวาคม 2556

มจ�านวนผปวยจ�านวน 74 ราย โดยมคณสมบต

ของกลมตวอยางตามขอก�าหนดดงน

เกณฑในการคดเขา (Inclusion Criteria)

1. ผปวยทไดรบการวนจฉยวาเปนผปวย

ไตเรอรง ทไดรบการบ�าบดทดแทนไตโดยการลาง

ไตทางชองทองชนดถาวร มารบบรการทหนวย

ตรวจบรการการลางไตทางชองทอง หอผปวย

โรคไต สงา นลวรางกร โรงพยาบาลศรราช

2. มอาย 18 ปขนไป ทงเพศชายและ

เพศหญง

3. มความยนดและเตมใจทจะเขารวมใน

การวจยครงน

4. มการรบรปกต สามารถสอสารดวย

ภาษาไทยไดเกณฑการคดออก (Exclude Criteria)

ผปวยไมยนยอมใหความรวมมอในการ

วจยครงน


ผ วจยน�าข อมลท ได ออกแบบบนทก

ทงหมดมาตรวจสอบความสมบรณ แลวน�าไป

วเคราะหขอมลทางสถตโดยใชโปรแกรมส�าเรจรป

ในการวเคราะหขอมล ซงมรายละเอยดดงน

1. ขอมลสวนบคคล

2. ขอมลเรองเวลา

2.1ขอมลทเกยวกบเวลา วเคราะห

โดยใชคาเฉลย ( ) และคาเบยงเบนมาตรฐาน (SD)

2.2 เปรยบเทยบความแตกต าง

คาเฉลยคะแนนขอมลเรองเวลากอนและหลง

ทจะน�าแนวคดแบบลน มาใชในผปวยทมารบบรการ

ในหนวยตรวจการลางไตทางชองทอง หอผปวย

โรคไต สงา นลวรางกร โรงพยาบาลศรราช

โดยใชสถต paired t-test

3. ขอมลเรองความพงพอใจ

3.1 ขอมลเรองสวนบคคล เชน เพศ

อาย ระดบการศกษา อาชพ รายได น�ามาแจกแจง

ความถโดยใชสถตรอยละ

3.2 ขอมลความพงพอใจของผรบ

บรการตอการบรการโดยรวมและรายดาน น�ามาหา

คาความถ รอยละ คาเฉลย ( ) และสวนเบยงเบน

มาตรฐาน (SD) เปรยบเทยบความแตกตางของ

คาเฉลยความพงพอใจของผปวยกอนและหลง

ทจะน�าแนวคดแบบลนมาใชในผ ปวยทมารบ

�


บรการ ในหนวยตรวจการลางไตทางชองทอง


ศรราช โดยใชสถต paired t-test


การวจยครงนเปนการวจยแบบกงทดลอง

(Quasi Experimental Research: one group

pre posttest design) เพอศกษาระยะเวลา

ทมารบบรการ ณ หนวยตรวจบรการการลางไต

ทางชองทอง หอผปวยโรคไต สงา นลวรางกร โรง

พยาบาลศรราช และเปรยบเทยบเรองเวลาและ

ความพงพอใจ เมอน�าแนวคดแบบลนมาใช กลม

ตวอยาง คอ ผปวยไตเรอรงระยะสดทายทไดรบ

การบ�าบดทดแทนไตโดยการลางไตทางชองทอง

ชนดเรอรง ระยะเวลาในการเกบรวบรวมขอมล 1

ป ตงแต เดอนมกราคม - ธนวาคม 2556 จ�านวน

74 ราย โดยใชแบบฟอรมบนทกเวลา ประกอบ

ดวย เวลาทผปวยมาถงโรงพยาบาลจนกระทงรอ

รถรบกลบบาน นาฬกาจบเวลา และ แบบสอบถาม

ความพงพอใจ โดยแบงขนตอนการเกบขอมลดงน

ขนตอนท 1 บนทกเวลาผ ป วยทมา

รบบรการหนวยตรวจตงแตมาถงโรงพยาบาล

จนกระทงรอรถรบกลบบาน (ปจจบน)

ขนตอนท 2 การวางแผน โดยวเคราะห

ปญหา และหาแนวทางแกไขโดยน�าเครองมอ

แนวคดแบบลนมาปรบปรง แกไข และขจดความ

สญเปลามาใชในหนวยตรวจ

ขนตอนท 3 ทดลองใชแนวคดแบบลน

มาปรบปรงกระบวนการในหนวยตรวจ ประกอบดวย

คณคา (Value) สายธารแหงคณคา (Value

streaming) การไหล (Flow) การดง (Pull)

ความสมบรณแบบ (Perfection)

ขนตอนท 4 เปรยบเทยบเรองเวลา และ

ความพงพอใจหลงน�าแนวคดแบบลนมาใช วเคราะห

ขอมลโดยใช คาเฉลย ( ) และสวนเบยงเบน

มาตรฐาน (SD) และ paired t-test

สรปผลการวจย

สวนท 1 ขอมลสวนบคคล เปนผปวย

ลางไตทางชองทอง จ�านวน 74 ราย เปนเพศชาย

39 ราย (รอยละ 52.7) เพศหญง 35 ราย (รอยละ

47.3) สวนใหญผปวยมอายระหวาง 60 ปขนไป

(รอยละ 73.0) สถานภาพสมรสค (รอยละ 70.3)

ระดบการศกษาส วนใหญจบประถมศกษา

(รอยละ 40.5) อาชพไมไดท�างาน (รอยละ 63.5)

รายไดเฉลยครวเรอน สงกวา 25,000 บาท

(รอยละ 77.0) สทธการรกษาพยาบาลเบกจาย

ตรง/รฐวสาหกจ (รอยละ 85.1) ระยะเวลา

ทมารบบรการลางไตทางชองทองอยในชวง 1-2 ป

(รอยละ 58.1) ความถในการมารบการรกษา

พยาบาล 2 เดอนตอครง (รอยละ 85.1) ระยะเวลา

ทใชในการเดนทางมาโรงพยาบาล 30-60 นาท

(รอยละ 68.9) โดยมบตร/สาม/ภรรยาเปนผพามา

โรงพยาบาล (รอยละ 89.1)

สวนท 2 วเคราะหกระบวนการท�างาน

ในปจจบนโดยการบนทกเวลาผปวยทมารบบรการ

พบวา ผปวยทมารบบรการใชระยะเวลารวมทงหมด

377.71 นาทตอครง ประกอบดวย 17 จดบรการ

ดงน จดคดกรองเปล/รถนง (เฉพาะผปวยเปลรถนง)

4.48 นาท รบบรการเปล/รถนงถงจดคดกรอง

�


ผปวย (เฉพาะเปล/รถนง) 3.00 นาท เดนทาง

ไปถงห องเจาะเลอด (เฉพาะเปล/รถน ง )*

11.67 นาท ช�าระเงนกอนเจาะเลอด 15.17 นาท

รบบรการเจาะเลอด 15.17 นาท ใชเวลาเดนทาง

มาหนวยตรวจ 16.27 นาท ลงทะเบยนทหนวยตรวจ

1.59 นาท รอเรยกเขาหองตรวจ 92.54 นาท

วดสญญานชพ 5.02 นาท เรยกเขาหองตรวจ

5.02 นาท พบพยาบาล 15.56 นาท พบแพทย

37.41 นาท พบพยาบาลเพอใหค�าแนะน�าและ

รบใบนดครงตอไป 14.94 นาท ช�าระเงนเพอ

ซอยา 19.87 นาท รอรบยา 110.73 นาท รถนง

จนกระทงนงรถกลบบาน 5.63 นาท (ตารางท 1)

สวนท 3 การวางแผนโดยการวเคราะห

ปญหา และหาแนวทางแกไข ปญหาทพบในแตละ

กระบวนการ ดานบคลากร แพทยทมเวลาจ�ากด

ในชวงเวลา 8.00-12.00 น. ท�างานซอนกนระหวาง

แพทยและพยาบาล การท�างานวกไปวนมาของ

พยาบาล ดานกระบวนการ สาเหตเกดจากไมม

การจดล�าดบกอนหลงตามผลการตรวจเลอด

รอคอยผลเลอด ขนตอนการท�างานมากเกน

ความจ�าเปน การท�างานเดมหรอขนตอนเดมซ�า

ประกอบดวยการตรวจสอบผลเลอดทหนาจอ

คอมพวเตอรซ�าหลายรอบ เนองจากรอผลตรวจ

เลอดนาน 2 ชวโมง เรยกผปวยเขาตรวจหลายครง

ในขณะทยงไมไดรบผลเลอด การแกไขใบสงยา

หลายรอบท�าให ตองเขาควรอยาใหม พนทตรวจ

หองตรวจคบแคบ

สวนท 4 ทดลองน�าแนวคดแบบลนมาใช

สรางคณคาและขจดความสญเปลาทเกดขน

ในระบบใหบรการ ประกอบดวย คณคา (Value)

สายธารแหงคณคา (Value streaming) การไหล

(Flow) การดง (Pull) ความสมบรณแบบ

(Perfection)

สวนท 5 เปรยบเทยบเรองเวลาและ

ความพงพอใจหลงน�าแนวคดแบบลนมาใช

ว เคราะห ข อมลโดยใช ค า เฉล ย ( ) และ

สวนเบยงเบนมาตรฐาน (SD) และ paired t-test

(ตารางท 1 และ ตารางท 2)

�


ตารางท 1 เปรยบเทยบคาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐานระยะเวลาในการมารบบรการหนวย

ตรวจการลางไตทางชองทองกอนและหลงน�าแนวคดแบบลนมาใช ผปวยทเจาะเลอดลวง

หนากอนตรวจ (n=63)

เวลารบบรการในแตละขนตอนการรบบรการ

ขนตอนการรบบรการหลงน�าแนวคดแบบ

ลนมาใช p-valueหลงน�าแนวคดแบบ

ลนมาใช p-value

1. ผปวยมาถงโรงพยาบาลจดการรบบรการเปล/ รถนง (เฉพาะผปวยเปลรถนง 21 4.48 4.06 .968 15 4.53 2.59 .0752. เวลารบบรการจากจดการรบบรการเปล/ รถนงถงจดคดกรองผปวย (เฉพาะเปล/รถนง) 21 3.00 1.95 .395 15 4.13 2.92 .4693. ระยะเวลารบบรการจากจดคดกรองถงหนวย ตรวจทางหองปฏบตการ (เฉพาะเปล/รถนง)* 21 11.67 4.95 .842 n/a n/a n/a n/a4. ระยะเวลารบบรการจากจดช�าระเงนถง จดรบบรการตรวจทางหอง ปฏบตการ* 63 15.17 8.02 .206 n/a n/a n/a n/a5. ระยะเวลารบบรการจากจดรบบรการตรวจ ทางหองปฏบตการจนเสรจสนและเดนทาง มาหนวยตรวจ* 63 6.16 3.63 .893 n/a n/a n/a n/a6. ระยะเวลามาถงหนวยตรวจถงจดตอนรบ จากบคลากรทางการแพทย 63 16.27 16.26 .285 13 26.15 28.21 .9497. ระยะเวลารบบรการจดตอนรบจากบคลากร ทางการแพทยและลง ทะเบยนทหนวยตรวจ 63 1.59 1.38 .461 63 1.19 0.69 .6528. ระยะเวลารบบรการจากลงทะเบยนทหนวย ตรวจถงเวลาเรยกเขาหองตรวจ 63 92.54 28.83 .228 63 28.29 28.01 .0009. ระยะเวลารบบรการจากจดเรยกเขาหองตรวจ ถงจดวดสญญานชพ 63 5.02 7.97 .760 63 3.67 1.38 .16610. ระยะเวลารบบรการจากจดวดสญญาณ ชพถงพบพยาบาล* 63 5.35 3.03 .302 n/a n/a n/a n/a11. ระยะเวลารบบรการจากพบพยาบาล จงพบแพทย* 63 15.56 11.49 .639 n/a n/a n/a n/a12. ระยะเวลารบบรการจากพบแพทยจนถง พยาบาลเพอใหค�าแนะน�า 63 37.41 18.56 .847 63 30.83 12.81 .32113. ระยะเวลารบบรการจากจดพยาบาล ใหค�าแนะน�าจนถงรอรบใบนด 63 14.94 5.66 .907 63 15.02 5.50 .33814. ระยะเวลารบบรการจากจดรอรบใบนด ถงช�าระเงนเพอซอยา 63 19.87 18.40 .282 63 16.41 9.57 .29515. ระยะเวลารบบรการจากช�าระเงนถงจดรอรบยา 63 110.73 35.87 .888 63 66.11 19.62 .10616. ระยะเวลารบบรการจากจดรบยาถงรอเปลรถนง กอนกลบบาน (เฉพาะผทใชเปลรถนง) 21 12.32 5.59 .584 15 11.00 3.98 .190

17. ระยะเวลารบบรการจากไดเปลรถนงจนกลบบาน 21 5.63 30.13 .363 15 2.47 1.36 .712

*p-value < 0.05

��n SD n SD


จากการศกษาเปรยบเทยบระยะเวลาในการ มารบบรการกอนและหลงน�าแนวคดแบบลนมาใช ในผปวยทมารบบรการหนวยตรวจบรการการลางไตทางชองทอง พบวา มกลมตวอยางจ�านวน 63 คน จาก 74 คนซงเปนผปวยทเจาะเลอดลวงหนากอนตรวจ สามารถด�าเนนตามขนตอนทวางใว และสามารถลดระยะเวลารวม จากเดม 377.71 นาท ลดลงเหลอ 209.8 นาท ตดขนตอน การบรการบางขนตอนดงน ช�าระเงนกอนเจาะเลอด การรอเจาะเลอด ระยะเวลารอคอยผลเลอด ระยะเวลาในการเดนทางมาหนวยตรวจหลงเจาะเลอดเสรจ ไมตองพบพยาบาลกอนพบแพทย และไมตองแกไขปญหาใบสงยา

มผปวยในกลมตวอยางจ�านวน 11 คน ทไมสามารถปฏบตตามขนตอนตาง ๆ ทวางไวกลาวคอ ไมสามารถเจาะเลอดลวงหนากอนตรวจ แตจากการเปรยบเทยบ คาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐานระยะเวลาในการ มารบบรการหนวยตรวจการลางไตทางชองทองพบวาสามารถลดระยะเวลารวมทงหมดได จากเดม 377.71 นาท ลดลงเหลอ 263.74 นาท เวลาทลดลงประกอบดวยการลดขนตอนทไมจ�าเปนออก เชน การไมตองพบพยาบาลกอนพบแพทย รวมถงการลดขอผดพลาดในการแกไขของใบสงยา ท�าใหระยะเวลาในการรอรบยาเรวขน เปนตน

�

ตารางท 2 เปรยบเทยบความพงพอใจคาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐานของผปวยทมารบบรการหนวยตรวจ บรการการลางไตทางชองทอง กอนและหลงมารบบรการโดยน�าแนวคดแบบลนมาใช (n=74)

ขนตอนการรบบรการ

ความภมใจของผมารบบรการp-valueหลงปรบปรง

p-valueกอนปรบปรง

SD SD

1. ความพงพอใจตอความสะดวกในการใชบรการเปล/ รถนงกอนมารบการตรวจหนวยตรวจการลางไต ทางชองทอง (กรณ ผปวยทใชบรการเปลรถนง) 3.95 0.52 .000 4.68 0.47 .0002. ความพงพอใจตอการใชบรการช�าระเงนกอนเขารบบรการ การตรวจทางหอง ปฏบตการ (กรณผปวยใชบรการ) 3.95 0.40 .000 4.64 0.53 .0003. ความพงพอใจตอการใหบรการการตรวจทางหอง ปฏบตการเชนการเจาะเลอดกอนมารบบรการหนวยตรวจ (กรณทยงไมไดรบการเจาะเลอดมากอน) 3.72 0.69 .000 4.59 0.61 .0004. ความสะดวกตอการลงทะเบยนทหนวยตรวจ กอนเขารบบรการการตรวจ 4.36 0.53 .000 4.89 0.35 .0005. ความพงพอใจตอการตอนรบของบคลากรทางการแพทย ทใหบรการเชนยมแยมแจมใสเตมใจใหบรการ 4.30 0.51 .000 4.91 0.29 .0006. ความพงพอใจตอการใชบรการช�าระเงนกอนเขารบบรการ การตรวจทางหอง ปฏบตการ (กรณผปวยใชบรการ) 3.95 0.40 .000 4.64 0.53 .0007. ความพงพอใจตอล�าดบในการเรยกเขาหองตรวจกอนหลง 4.28 0.53 .000 4.93 0.25 .0008. ความพงพอใจในการใหบรการของบคลากรทางการแพทย ในภาพรวมเชนแพทย พยาบาลผชวยพยาบาล เปนตน 4.35 0.53 .000 4.92 0.27 .0009. ความพงพอใจตอล�าดบขนตอนตางๆ/ความสะดวกรวดเรว ของการใหบรการในหนวยตรวจ 4.27 0.50 .000 4.89 0.35 .00010. ความพงพอใจตอระยะเวลาการรอรบใบยาและใบนด 4.26 0.49 .000 4.92 0.27 .000

�


ตารางท 2 เปรยบเทยบความพงพอใจคาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐานของผปวยทมารบบรการหนวยตรวจ บรการการลางไตทางชองทอง กอนและหลงมารบบรการโดยน�าแนวคดแบบลนมาใช (n=74)

ขนตอนการรบบรการ

ความภมใจของผมารบบรการp-valueหลงปรบปรง

p-valueกอนปรบปรง

� SD SD �

11. ความพงพอใจตอการรกษาพยาบาลจากบคคลากรทางการแพทย เชน ค�าแนะน�าเรองยาอาหารและการปฏบตตวเมอกลบบาน 4.32 0.52 .000 4.91 0.29 .00012. ความพงพอใจในการรอช�าระเงนกอนรบยาและอปกรณ (กอนกลบบาน) 3.93 0.53 .000 4.66 0.53 .00013. ความพงพอใจตอระยะเวลาการรอคอยยา 3.11 0.97 .000 4.35 0.73 .00014. ความสะดวกจากการรอการเคลอนยายเปล/ รถนงเมอกลบบาน 3.89 0.56 .000 4.64 0.53 .00015. ความพงพอใจตอคาใชจายเมอใชบรการ 3.97 0.40 .000 4.45 0.55 .00016. ความพงพอใจโดยรวม 4.04 0.45 .000 4.74 0.44 .000

*p-value < 0.05

จากการเปรยบเทยบความพงพอใจกอน

และหลงน�าแนวคดแบบลนมาใช พบวา คาเฉลย

ความพงพอใจโดยรวมหลงน�าแนวคดแบบลนมา

ปรบใชเพมขนจากเดม 4.04 เพมขนเปน 4.74

โดยสรปความพงพอใจในแตละกระบวนการทส�าคญ

ดงตารางตอไปน คอ

ความพงพอใจตอการใหบรการตรวจ

เลอด หลงจากน�าแนวคดแบบลนมาใชพบวา

คาเฉลยความพงพอใจเพมขนจากเดม 3.72

เปน 4.59 ซงอยในระดบพงพอใจมากทสด

ความพงพอใจตอการรอผลเลอด หลงจาก

น�าแนวคดแบบลนมาใชพบวาคาเฉลยความพงพอใจ

เพมขนจากเดม 4.08 เปน 4.89 ซงอยในระดบ

พงพอใจมากทสด

ความพงพอใจตอล�าดบในการเรยกเขา

หองตรวจกอนหลง หลงจากน�าแนวคดแบบลนมาใช

พบวาคาเฉลยความพงพอใจเพมขนจากเดม

4.28 เปน 4.92 ซงอยในระดบพงพอใจมากทสด

ความพงพอใจตอระยะเวลาการรอคอยยา

หลงจากน�าแนวคดแบบลนมาใชพบวาคาเฉลย

ความพงพอใจเพมขนจากเดม 3.11 เปน 4.35

ซงอยในระดบพงพอใจมากทสด

การอภปรายผลการวจย

จากผลการวจย พบวาหลงน�าแนวคดแบบ

ลนมาใชในหนวยตรวจบรการการลางไตทางชอง

ทอง ในผปวยเรอรงทไดรบการบ�าบดทดแทนไต

โดยการลางไตทางชองทอง สามารถลดระยะ เวลา

ในการมารบบรการ และเพมความพงพอใจในการ

มารบบรการได ผลการวจยสอดคลองกบงานวจย

ของชลกร ธนฐตกร (2552) ไดน�าแนวคดแบบลน

มาใชในกระบวนการตรวจรกษาผปวยเบาหวาน


โดยใหผปวยเจาะเลอดลวงหนากอนตรวจ พบวา

สามารถลดระยะเวลารวมทงหมดทผ ป วยมา

รบบรการจากเวลา 254 นาท ลดลงเหลอ 196 นาท

ระยะเวลารอแพทยลดลงจาก 172 นาท เหลอ

30 นาท สดสวนของเวลาใหเกดคณคาเพมขน

จากรอยละ 8 เปนรอยละ 21 และท�าใหลดระยะ

เวลาการตรวจรกษาลงจากเดมใชเวลาเฉลย

59 นาท ลดลงเหลอ 34.40 นาท ซงสอดคลองกบ

การศกษาของเพญจนทร (2551) ศกษาการใช

แนวคดแบบลนมาพฒนาคณภาพและบรการ

โรงพยาบาลเซนตหลย พบวาลดระยะเวลาการ

ตรวจรกษาผ ป วยนอกโรคหวใจ ระยะเวลา

เฉลยจากเดม 126 นาท ลดลงเหลอ 103 นาท

หลงน�าแนวคดแบบมาใช ท�าใหเกดกระบวนการ

ท�างานใหม โดยการเขยนสายธารแหงคณคาใหม

และปรบการไหลในหนวยตรวจใหม ท�าให

หนวยตรวจมความคลองตว รวดเรว ไมสะดด หรอ

ตดขด พบวาลดกระบวนการใหบรการ จากเดม

17 ขนตอน ลดเหลอ 14 ขนตอน ซงสอดคลอง

กบผลการวจยของพรทวา (2554) ไดน�าแนวคด

ของลนมาใชในระบบนดหมาย คลนกหคอจมก

มหาวทยาลยสงขลานครนทร พบวาไดรบการตรวจ

ตามนดหมายรอยละ 74.4 สามารถลดขนตอน

การตรวจจากเดม 8 ขนตอน ลดลงเหลอ 6 ขนตอน

และสามารถลดระยะ เวลาการรอตรวจจากเดม

165 นาท เหลอ 49 นาท มประสทธภาพเพมขน

18.63% ซงทง 3 งานวจยรายงานผลเชนเดยวกน

ถงระยะเวลาทมารบบรการ ลดขนตอนในการ

มารบบรการ รวมถงเพมความพงพอใจทมา

รบบรการ ซงสอดคลองกบจากการวจยของ

ดวงรตน ดวงเนตร (2552) ศกษาผลของการดแล

ทางคลนกตอระยะเวลาของกระบวนการผาตด

ในผ ป วยผาตดท�าทางเบยงหลอดเลอดหวใจ

และความพงพอใจของผปวยและญาต ไดสมตวอยาง

ผ ปวยและญาตทเขารบการผาตดท�าทางเบยง

หวใจแบบวางแผนลวงหนา จ�านวน 50 คน พบวา

ระยะเวลาของกระบวนการผาตดในผปวยผาตด

ท�าทางเบยงหลอดเลอดหวใจไมพบความแตกตาง

อยางมนยส�าคญทางสถต และ ความพงพอใจของ

ผปวยและญาตในกลมศกษาสงกวา ผลการศกษา

ครงนสามารถอธบายไดวา ผปวยเจาะเลอดไว

ลวงหนากอนตรวจในวนเสาร อาทตย หรอวนเวลา

ทสะดวกกอนตรวจ โดยทผลเลอดกอนตรวจ

ไมเกน 7 วน และหลงเจาะเลอดเสรจ สามารถ

กลบบานไดเลย ไมตองรอคอยผลเลอด รวมทง

ไมตองมาแออดกบปรมาณคนเจาะเลอดจ�านวนมาก

หรอพบจราจรทแออดตอนเชาเพอมารบการรกษา

ทโรงพยาบาล และไมตองอดอาหารมาเพอเจาะ

เลอดในวนตรวจ หรอแนะน�าเจาะเลอดทโรงพยาบาล

ใกลบานแลวใหน�าผลเลอดมาวนตรวจ ท�าใหผปวย

ไดรบการตรวจจากแพทยทรวดเรวขน และ

ลดความผดพลาดเรองใบสงยา โดยอาจารยแพทย

มการสอนแพทยประจ�าบานทมาหมนเวยนกอน

ตรวจ และมการเนนย�าปญหาทพบ รวมทงมการ

ชวยตรวจสอบความถกตองโดยอาจารยแพทย

หรอแพทยตอยอดโรคไต หรอพยาบาลประจ�า

หนวยตรวจ ท�าใหสามารถลดปญหาความผดพลาด

เรองใบสงยาได และลดระยะเวลาในการมา

รบบรการได ท�าใหหลงน�าแนวคดแบบลนมาใช

ผ ปวยพงพอใจเพมขน ปจจยแหงความส�าเรจ


การท�างานเปนทม มความชวยเหลอ เหนใจซงกน

และกนระหวางบคลากรทางการแพทยดวยกน

และระหวางผรบและผใหบรการ เปรยบเสมอน

ครอบครวเดยวกน

ดงนนการน�าแนวคดแบบลนมาใช สามารถ

ลดระยะเวลาในการมารมารบบรการได และ

เพมความพงพอใจใหกบผปวยทมารบบรการได

อยางมนยส�าคญทางสถต


ดานการปฏบตงาน เนองจากในการศกษา

ครงนยงพบวาผปวยบางรายไมสามารถเจาะเลอด

ลวงหนากอนตรวจ ทางผวจยเสนอแนะ โดยน�า

แรงจงใจมาใชเพอกระตน และเสรมแรง เพอให

ผ ปวยเหนความส�าคญ และประโยชนทงผ ให

และผรบบรการ ของการเจาะเลอดกอนตรวจ

เพอลดระยะเวลาในการมารบบรการและเพม

ความพงพอใจแกผรบบรการ และควรมการก�าหนด

มาตรฐานในการปฏบตงานของแพทยประจ�าบาน

ทมาหมนเวยนทหนวยตรวจ โดยมการใหความร

เรองโรค ขนตอนการปฏบตงานและขอผดพลาด

ตางๆ ทพบในระบบ โดยจดเปนคมอมาตรฐาน

การปฏบตงาน

1. ดานการบรหาร ผบรหารน�าผลลพธ

ทไดจากการวจย ไปวางนโยบาย วางมาตรฐาน

ขอก�าหนดในการท�างาน รวมถงสงเสรมสนบสนน

การน�าแนวคดแบบลนมาใชในการปรบปรงงาน

และมการกระตนใหบคลากรในหนวยงานเหน

ความส�าคญ เขามามสวนรวมในการปรบปรง

พฒนางาน และมการขยายผลไปยงหนวยงานอน

หรอองคกรอนตอไป

2. ดานการศกษาวจย เปนขอมลพนฐาน

ในการศกษาและพฒนางานวจยทเกยวของตอไป


1. ควรมการปรบปรงแกไข พฒนางาน

ในหนวยตรวจ โดยใชแนวคดแบบลน เพอลดความ

สญเปลาในระบบ และเพอเกดการพฒนางาน

อยางตอเนอง และยงยน

2. ควรมการศกษาตนทนกอนและหลง

น�าแนวคดแบบลนมาใช

3. ควรมการศกษาความพงพอใจของ

บคลากรกอนและหลงน�าแนวคดแบบลนมาใช

4. ควรน�าผลการศกษาทไดน�าไปขยาย

ผลในหนวยตรวจอนตอไป



โรงพยาบาลศรราช หนวยงานหอผปวยโรคไต สงา นลวรางกร. (2555). สมดสถตผปวยทไดรบการ

ลางไตทางชองทอง โรงพยาบาลศรราช.กรงเทพฯ: คณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาล


งานบรหารทรพยากรสขภาพ, (2552). เรยนร LEAN รวมกน. ขาวสารคณภาพเพอพฒนาบรการ.

สบคนเมอ 1 กรกฎาคม 2552, จาก: http://www.si.mahidol.ac.th/km/admin/add_in-

formation/news/news_files/29_1.pdf

ชลกร ธนฐตกร. (2552). Lean ในโรงพยาบาลเสาไห. 10th HA National Forum Guidebook: Lean

and Seamless Healthcare. ในการประชม วชาการประจ�าปการพฒนา และรบรองคณภาพ

โรงพยาบาล ครงท 10, (หนา 88). กรงเทพฯ: สถาบนพฒนาและรบรองคณภาพโรงพยาบาล.

ดวงรตน ดวงเนตร. (2552). ผลของการดแลทางคลนกตอระยะเวลาของกระบวนผาตดในผปวย

ผาตดท�าทางเบยงหลอดเลอดหวใจและความพงพอใจของผปวยและญาต. วทยานพนธ

พยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาการพยาบาลผใหญ, บณฑตวทยาลย, มหาวทยาลยมหดล.

เพญใจ จตรน�าทรพย. (2554). โครงการลดเวลาของกระบวนการรบผปวย สาขาวชาเคมบ�าบด. 12th

HA National Forum Guidebook. ในการประชมวชาการประจ�าป การพฒนา และรบรอง

คณภาพโรงพยาบาล ครงท 10 (หนา 234). กรงเทพ: สถาบนพฒนาและรบรองคณภาพโรง

พยาบาล สถาบนพฒนา และรบรองคณภาพโรงพยาบาล.

พรทวา มสวรรณ. (2554). Lean ระบบนดหคอจมก. 12th HA National Forum Guidebook.

ในการประชมวชาการประจ�าป การพฒนาและรบรองคณภาพโรงพยาบาล ครงท 10 (หนา 227).

กรงเทพฯ: สถาบนพฒนา และรบรองคณภาพ โรงพยาบาล.

Fernandes, C.M., Daya, M.R., Barry S, & Palmer N. (1994). Emergency department patients

who leave without seeing a physician: the Toronto Hospital experience.

Ann Emergency Med, 24(6), 1092-6.

Kurata, J.H., Nogawa, A.N., Phillips, D.M., Hoffman S., & Werblun MN. (1992) Patient and

provider satisfaction with medical care. J Fam Pract, 35(2) Aug: 176-9.



ผลของโปรแกรมอาหารตามธาตเจาเรอนตอความร เจตคต พฤตกรรมการดแลตนเอง และการรบรภาวะสขภาพ

ดานรางกายในการรบประทานอาหารตามธาตเจาเรอนของบคลากร คณะพยาบาลศาสตรเกอการณย มหาวทยาลยนวมนทราธราช *

Effects of the Dhatu Chao Rern Food Program on Knowledge, Attitude, Self-Care Behavior, and Perceived Physical

Health Status in Dhatu Chao Rern of Personnel Kuakarun Faculty of Nursing Navamindradhiraj University

วไล ววฒนชาญกจ, ศศม. (WilaiWiwatchankit, M.A.)**

สปรดา มณปนต, พย.ม. (SupreedaManipantee, MSN.)**

บทคดยอ

การศกษาครงนเปนการวจยกงทดลอง ศกษาผลของโปรแกรมอาหารตามธาตเจาเรอน

ตอความร เจตคต พฤตกรรมการดแลตนเอง และการรบร ภาวะสขภาพดานรางกายในการ

รบประทานอาหารตามธาตเจาเรอนของบคลากรคณะพยาบาลศาสตรเกอการณย มหาวทยาลย

นวมนทราธราช โดยใชวธเลอกกลมตวอยางแบบเฉพาะเจาะจง จ�านวน 60 คน แบงเปนกลมทดลอง

30 คน และกลมควบคม 30 คน เครองมอทใชในการวจยประกอบดวยโปรแกรมอาหารตาม

ธาตเจาเรอน ซงไดแกอาหารตามธาตเจาเรอน แบบบนทกโปรแกรมการรบประทานอาหารตามธาต

เจาเรอนทกมอใน 1 วน และเครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมลประกอบดวย แบบสอบถาม

ขอมลทวไป แบบสอบถามความรเกยวกบอาหารตามธาตเจาเรอน แบบสอบถามเจตคตเกยวกบ

การรบประทานอาหารตามธาตเจาเรอน แบบสอบถามพฤตกรรมการดแลตนเองในการรบประทาน

อาหารตามธาตเจาเรอน และแบบสอบถามการรบรภาวะสขภาพดานรางกายในการรบประทาน

อาหารตามธาตเจาเรอน ผานการตรวจสอบคณภาพเครองมอความตรงตามเนอหาโดยผทรงคณวฒ

* ไดรบทนสนบสนนจากคณะพยาบาลศาสตรเกอการณย มหาวทยาลยนวมนทราธราช** อาจารยประจำาภาควชาการพยาบาลกมารเวชศาสตร คณะพยาบาลศาสตรเกอการณยมหาวทยาลยนวมนทราธราช


3 ทาน และหาคาความเทยงของแบบสอบถามความรโดยการใชสตรคเดอร-รชารดสน (KR-20) ได

เทากบ 0.8 และหาคาความเทยงแบบสอบถามเจตคต พฤตกรรมการดแลตนเองและการรบรภาวะ

สขภาพดานรางกายโดยใชสมประสทธแอลฟาของครอนบาค (Cronbach’s alphacoefficient)

ไดเทากบ 0.7, 0.76 และ 0.72 ตามล�าดบ การรวบรวมขอมลด�าเนนการ 1-30 เมษายน 2557

วเคราะหขอมลโดยใชสถตบรรยายและสถตท (t-test)

ผลการวจยพบวา เมอสนสดการทดลองคะแนนเฉลยความร เจตคต พฤตกรรมการดแลตนเอง

และการรบรภาวะสขภาพดานรางกายในการรบประทานอาหารตามธาตเจาเรอนของกลมทดลอง

หลงการทดลองสงกวากอนการทดลอง และสงกวากล มควบคมอยางมนยส�าคญทางสถตท

ระดบ .05

ค�าส�าคญ: โปรแกรมอาหารตามธาตเจาเรอน การรบรภาวะสขภาพดานรางกาย พฤตกรรมการ

ดแลตนเอง

Abstract

This study was a quasi-experimental research which aimed at investigating the

effects of a Dhatu Chao Rern Food Program on knowledge, attitude, self-care

behavior, and perceived physical health status of Dhatu Chao Rern Food

consumption of personnel of Kuakarun Faculty of Nursing, Navamindradhiraj

University. The sample consisted of 60 participants recruited by means of purposive

sampling. Thirty of them were assigned to the experimental group and the other

30 were assigned to the control group. The instruments in the study included the

Dhatu Chao Rern Food Program including a manual on Dhatu Chao Rern Food for

health, a daily Dhatu Chao Rern Food consumption record form. Data collection

Instruments for includedthe demographic characteristics questionnaire, the

knowledge of Dhatu Chao Rern Food consumption questionnaire, the attitude

toward Dhatu Chao Rern Food consumption questionnaire, the Dhatu Chao Rern Food

consumption self-care behavior questionnaire, and the perceived physical health

status of Dhatu Chao Rern Food consumption questionnaire. The instruments were

submitted to a panel of three experts for validation. Kuder-Richardson (KR-20)

revealed that the reliability of the knowledge of Dhatu Chao Rern Food consumption


questionnaire was 0.80, and Cronbach’s alpha coefficient showed that the reliability

of the attitude toward Dhatu Chao Rern Food consumption questionnaire, the

Dhatu Chao Rern Food consumption self-care behavior questionnaire, and the

perceived physical health status of Dhatu Chao Rern Food consumption questionnaire

was equal to 0.70, 0.76, and 0.72, respectively. Data were collected from April 1

to 30, 2014. Data were analyzed by means of descriptive statistics and t-test.

The research findings revealed that after the program ending, the mean scores

of knowledge, attitude, self-care behavior, and perceived physical health status of

the experimental group were higher than those groups before participated in the

program and significantly higher than the control group at .05 level.

Keywords: Dhatu Chao Rern Food Program, Perceived Physical Health Status, Self-care

behaviors.

บทน�า

กรงเทพมหานครเปนเมองหลวงของ

ประเทศไทยทมความเจรญกาวหนาและเปน

ศนยกลางแหงการพฒนาทางเศรษฐกจซงสงผลให

มผคนเขามาท�างานหาเลยงชพเปนจ�านวนมาก

ปพ.ศ.2553 จ�านวนประชากรของประเทศไทย

มทงสน 63,878,267 คน โดยกรงเทพมหานครม

ประชากรจ�านวนมากทสดถง 5,701,394 คน

คดเปนรอยละ 8.93 ของประชากรทงหมด

(กรมการปกครอง, 2554) จากความแออดของ

ประชากรในกรงเทพมหานคร ท�าใหเกดปญหา

ตางๆตามมาอยางมากมาย รวมทงปญหาทางดาน

คณภาพชวตของประชาชน การด�ารงชวตทเรงรบ

ของคนในสงคมเมองท�าใหวถชวตของครอบครวไทย

เกดการเปลยนแปลงมพฤตกรรมทไมเหมาะสม

เนองจากไปรบเอารปแบบการด�าเนนชวตและ

วฒนธรรมตางชาตมาเปนคานยมในการด�าเนนชวต

โดยปราศจากการไตรตรองใหเหมาะสมกบภาวการณ

และสภาพสงคมไทยพฤตกรรมสงคมทไมถกตอง

กอใหเกดผลกระทบตอคณภาพชวตทงสขภาพ

ดานรางกายและดานจตใจ (สมชย บวรกตต,ปฐม

สวรรคปญญาเลศและกฤษฎา ศรส�าราญ, 2559)

ในปจจบนสขภาพของคนเมองเจบปวย

ดวยโรคเพมขน ไมวาจะเปนโรคหวใจและหลอดเลอด

โรคอวน โรคภมแพ โรคเกยวกบสภาพจตใจ

รวมทงภาวะความเครยด ความเจบปวยเหลาน

ท�าใหตองรบการรกษาโดยการใชยา และอาจจะ

ไดรบผลขางเคยงจากการใชยา ดงนนจงควร

สงเสรมใหมการดแลสขภาพเพอปองกนการเกดโรค

ซงดกวาการรกษาเมอเกดโรคแลว โดยภาวะ


สขภาพของแตละบคคลจะดหรอไมนนขนอยกบ

หลายปจจย เชน สงแวดลอม สภาวะจตใจ การ

ออกก�าลงกาย และอาหาร เปนตน การบรโภค

อาหารทมประโยชนไดสารอาหารทมคณคา

ครบถวนทง 5 หม จะท�าใหรางกายแขงแรง

เสรมสรางสขภาพกาย สขภาพจตและพฒนา

สมองของมนษย (วทญา ตนอารย , 2559)

ซงอาหารทเราบรโภคเขาไปในรางกายถอเปน

ปจจยหนงทเปนตวก�าหนดทศทางสขภาพของ

ผบรโภค โดยขนอยกบตวผบรโภคเองวาจะเลอก

รบประทานหรอไม ในสงคมเมองทมความเรงรบ

ในการด�าเนนชวตมกจะรบประทานอาหารท

ประกอบไดรวดเรว มกจะเลอกรบประทานอาหาร

ทชอบแตมคณคาทางอาหารนอย ท�าใหความใสใจ

ในการรบประทานอาหารเพอสขภาพลดนอยลง

กรงเทพมหานครมนโยบายสงเสรมและ

สนบสนนใหคนกรงเทพฯ มคณภาพชวตทด คอ

การสรางความตระหนกใหประชาชนเหนความ

ส�าคญของการมสขภาพดทสามารถสรางไดดวย

ตนเอง ส�านกการแพทยกรงเทพมหานคร จงได

จดโครงการมหกรรมสขภาพกรงเทพมหานคร

Bangkok Health Fair ขน เพอใหบรการสขภาพ

แกประชาชนทกชวงวยของชวต ตามแนวคด

“ทงชวต เราดแล” ซงโครงการดงกลาวจะชวยสราง

ความตระหนกใหคนกรงเทพฯ หนมาใหความ

เอาใจใสในการดแลสขภาพกายและจตใจของ

ตนเองและครอบครวอยางยงยน (ส�านกการแพทย

กรงเทพมหานคร, 2555) คณะพยาบาลศาสตร

เกอการณยไดมสวนรวมในโครงการดงกลาวอยาง

ตอเนอง และปฏบตตามพนธกจของคณะฯ ดาน

การบรการวชาการแกสงคม ดงนนในการพยาบาล

สขภาพคนเมอง จงไดบรณาการรายวชาการดแล

แบบผสมผสานและการบ�าบดทางเลอก โดย

มอาจารยและนกศกษาเปนผด�าเนนกจกรรม

สงเสรมสขภาพดวยภมปญญาไทย มการจด

กจกรรมการวเคราะหสขภาพและการแนะน�าให

รบประทานอาหารตามธาตเจาเรอน ซงไดรบความ

สนใจจากประชาชนทมารวมงานเปนจ�านวนมาก ผล

การประเมนความพงพอใจในการจดกจกรรม

ในป พ.ศ.2553 และ 2554 มคาเฉลย 4.11

และ 4.22 จากคะแนนเตม 5 อย ในเกณฑ

ความพงพอใจระดบมากตามล�าดบ(ส�านกการแพทย

กรงเทพมหานคร, 2554) และประชาชนผเขารวม

กจกรรมเกยวกบความสนใจในเรองการส ง

เสรมสขภาพตนเองดวยภมปญญาไทย พบวา มผ

ใหความสนใจเปนจ�านวน 4,368 คน จากจ�านวน

ทงหมด 5,480 คน คดเปนรอยละ 79.71 (วไล

ววฒนชาญกจ และคณะ, 2554) แสดงใหเหนวา

คนกรงเทพฯ เหนความส�าคญของอาหารเพอ

สขภาพโดยเฉพาะอาหารสมนไพรของคนไทย

ส�ารบอาหารไทยมความสมดลทางคณคาดาน

โภชนาการและอดมดวยพชผกสมนไพรในทองถน

ทชวยสงเสรมสขภาพ อาหารไทยยงเปนอาหาร

เพอสขภาพทพฒนาขนบนพนฐานเศรษฐกจ

พอเพยงและบรบทชมชน โดยไดรบการยอมรบ

จากผบรโภคในชมชนในระดบทชอบถงชอบมาก

(รวโรจน อนนตธนาชยและคณะ, 2552) ดงนน

การเลอกรบประทานสมนไพรทเปนทงอาหารและ

ยาใหสอดคลองกบธาตเจาเรอนของแตละบคคล

จะสามารถปองกนการเกดโรคภยไขเจบได เพราะ


ขอไดเปรยบของพชผกสมนไพรพนบานนน

นอกจากจะหาไดงาย ราคาไมแพงมผลขางเคยงนอย

และรกษาโรคเรอรงได

มนษยไมวาจะเกดมาในสงคมใดกตาม

ยอมแสวงหาความร เนองจากความรเปนสงท

มนษยสามารถน�าไปใชใหเกดประโยชนทงตอ

ตนเอง และสงคมได ทงจากการน�าประสบการณ

เดมมาเชอมโยงกบประสบการณใหม ตลอดจน

การสรรคสรางองคความรใหมๆ ขน (วษณรกษ

ขนทองทพย , 2550) เมอมความรใหมๆ เกดขน

แลว กจะแสดงออกมาในรปของเจตคต ซงเปน

ความรสกหรอความคดของบคคลทมตอสงใดสง

หนง (Gagne, 1977) อาจเปนการยอมรบหรอ

ปฏเสธ ตอสถานการณ บคคล หรอสงของตางๆ

ซงจะแสดงออกเปนพฤตกรรมการดแลสขภาพ

ของตนเองตามแนวคดของเมาโนและคณะ

(Mauno et al., 1998) ผทกลาววาผทมความ

ผดปกตทางเมตาบอลก ควรปรบเปลยนพฤตกรรม

สขภาพ ครอบคลมทงพฤตกรรมการรบประทาน

อาหารเพอใหเกดการรบรภาวะสขภาพทด ซง

เปนสงททกคนตองการ

ผวจยเหนวาในทฤษฎการแพทยแผนไทย

มองคความรเกยวกบอาหารตามธาตเจาเรอน ซง

สามารถน�ามาประยกตใชกบบคคล โดยจดท�าเปน

โปรแกรมอาหารตามธาตเจาเรอนซงโปรแกรม

อาหารตามธาตเจาเรอนชวยใหบคคลมความร

วาตนเองมธาตเจาเรอนใด และควรรบประทาน

อาหารใดใหตรงกบธาตเจาเรอนของตนเอง เพอ

ใหเกดความสมดลแหงสขภาพของธาตภายใน

รางกาย (กรมพฒนาการแพทยแผนไทยและ

การแพทยทางเลอก, 2555) การปรบเจตคตทดใน

การรบประทานอาหารตามธาตเจาเรอน ชวยสง

เสรมใหบคคลเหนขอดของการรบประทานอาหาร

ตามธาตเจาเรอน เพอสขภาพอนามยทแขงแรง

สมบรณไม เกดการเจบปวยง าย เมอบคคล

มความรและเจตคตทดเกยวกบการรบประทาน

อาหารตามธาตเจ าเรอนยอมเกดพฤตกรรม

การรบประทานอาหารทด วาชวงเวลาใดเกดการ

เจบปวยดวยธาตใดกใหหลกเลยงอาหารในธาต

นนๆ เพอรกษาสมดลใหแกรางกายและเกดการ

รบรภาวะสขภาพทดของตนเองตามมา

ดงนนผ วจยจงสนใจทจะศกษาผลของ

โปรแกรมอาหารตามธาตเจาเรอนตอความร

เจตคต พฤตกรรมการดแลตนเอง และการรบร

ภาวะสขภาพดานรางกายในการรบประทานอาหาร

ตามธาตเจาเรอนของบคลากรคณะพยาบาลศาสตร

เกอการณย มหาวทยาลยนวมนทราธราช เพอ

สรางเสรมภาวะสขภาพทดดานภมปญญาไทย

ในการน�าไปใชดแลสขภาพตนเองตอไป


ในการศกษาวจยครงน โปรแกรมอาหาร

ตามธาตเจาเรอนชวยเพมความร ปรบเจตคต สง

เสรมพฤตกรรมการดแลตนเอง และการรบรภาวะ

สขภาพดานรางกายในการรบประทานอาหารตาม

ธาตเจาเรอน คอ ดานความรพฒนาตามแนวคด

ความรของบลม (Bloom, 1975) โดย Bloom

กลาววา ความรคอความสามารถในการระลก

ความจรง หลกการของเรองราวตางๆ ทประสบมา

โดยเรองราวนนอาจมาจากผ สอนโดยตรง ซง


โปรแกรมอาหารตามธาตเจาเรอนสอนใหกลม

ตวอยางเขาใจถงความรทางการแพทยแผนไทย

ตามคมอสขภาพดดวยอาหารตามธาตเจาเรอน

ทสอนใหเลอกใชรสชาตของอาหารมาเปนตวปรบ

สมดลของรางกาย กลมตวอยางจงมความรในการ

รบประทานอาหารตามธาตเจาเรอนมากขน สวน

ดานเจตคต พฒนาตามแนวคดของ กาเย (Gagne,

1977) ซงกลาววา เจตคตเปนสภาพภายในของ

บคคลทมอทธพลตอการเลอกปฏบต ซงโปรแกรม

อาหารตามธาตเจ าเรอนชวยปรบความเชอ

ถงผลดของการรบประทานอาหารตามธาต

เจาเรอนทถกตอง จงท�าใหกลมตวอยางมความ

เชอทดตอการรบประทานอาหารตามธาตเจาเรอน

อนน�ามาซงสขภาพอนามยทด ส�าหรบดาน

พฤตกรรมการดแลตนเอง พฒนาตามแนวคด

ของเมาโน และคณะ (Mauno, V., Pasi, V., Esko,

K., Pirjo, H., Jorma, T., 1998) ซงกลาววา

ผทมความผดปกตทางเมตาบอลก ควรปรบเปลยน

พฤตกรรมการรบประทานอาหาร ซงจะสามารถ

ท�าให ควบคมโรคและป องกนการเกดภาวะ

แทรกซอนได ซงโปรแกรมอาหารตามธาตเจาเรอน

ชวยสงเสรมใหกลมตวอยางมความมงมน สนใจถง

การมสขภาพอนามยทด โดยฝกใหปรบเปลยน

พฤตกรรมการดแลตนเองดวยการรบประทาน

อาหารตามธาตเจาเรอน มแบบบนทกใหกลม

ตวอยางฝกท�าบนทกการรบประทานอาหารตาม

ธาตเจาเรอนทกมอใน 1 วน ซงชวยใหกล ม

ตวอยางมพฤตกรรมการดแลตนเองในการรบ

ประทานอาหารตามธาตเจาเรอน และดานการ

รบรภาวะสขภาพดานรางกายพฒนาตามแนวคด

ของบรค (Brook, R. H., Ware Jr, J. E., Davis-

Avery, A., Stwart, A. L., Donald, C. A.,

Rogers, W.H, 1979) ซงโปรแกรมอาหารตามธาต

เจ าเรอนชวยปรบการรบร ภาวะสขภาพของ

กลมตวอยางโดยชวยใหกลมตวอยางรบรสาเหต

ปจจยทเกยวของกบการเจบปวยใหตระหนกถง

การเลอกรบประทานอาหารตามธาตเจาเรอนและ

รบประทานอาหารใหตรงตามชวงเวลาทกมอใน

1 วน ซงชวยใหกลมตวอยางมการรบรภาวะสขภาพ

ดานรางกายทดและไมเกดการเจบปวยงาย


โปรแกรมอาหารตามธาตเจาเรอน

1. คมอสขภาพดดวยอาหารตามธาตเจาเรอน เกยวกบสาเหตของการเกดโรคตามทฤษฎการแพทยแผนไทย และตวอยางอาหารของแตละธาตเจาเรอน

2. แบบบนทกโปรแกรมการรบประทานอาหารตามธาตเจาเรอนทกมอใน 1 วน

1. ความร

2. เจตคต

3. พฤตกรรมการดแลตนเอง

4. การรบรภาวะสขภาพดานรางกายในการ รบประทานอาหารตามธาตเจาเรอน



1. เ พอ เปรยบเทยบความร เจตคต

พฤตกรรมการดแลตนเอง และการรบรภาวะสขภาพ

ดานรางกายในการรบประทานอาหารตามธาตเจา

เรอนของกลมทดลองกอนและหลงไดรบโปรแกรม

อาหารตามธาตเจาเรอน

2. เ พอเปรยบเทยบความร เจตคต

พฤตกรรมการดแลตนเอง และการรบร ภาวะ

สขภาพดานรางกายในการรบประทานอาหารตาม

ธาตเจาเรอนหลงสนสดการทดลอง ระหวางกลม

ทดลองและกลมควบคม

สมมตฐานการวจย

1. คะแนนเฉลยความร เจตคต พฤตกรรม

การดแลตนเอง และการรบรภาวะสขภาพดาน

รางกายในการรบประทานอาหารตามธาตเจาเรอน

ของกลมทดลองหลงไดรบโปรแกรมอาหารตาม

ธาตเจาเรอนสงกวากอนการทดลอง

2. เมอสนสดการทดลองคะแนนเฉลย

ความร เจตคต พฤตกรรมการดแลตนเอง และ

การรบรภาวะสขภาพดานรางกายในการรบประทาน

อาหารตามธาตเจาเรอน ของกลมทดลองสงกวา

กลมควบคม


การศกษาครงนเปนการวจยกงทดลอง

(Quasi-experimental research design) แบบ

สองกลมวดกอนและหลงการทดลอง (Two groups

pretest-posttest design) โดยมกลมตวอยาง

2 กลม กลมทดลองคอ กลมตวอยางทไดรบโปรแกรม

อาหารตามธาตเจาเรอน และกลมควบคมคอ

ผ ทได รบความร ตามวธปกต โดยด�าเนนการ

เกบรวบรวมขอมลกอนและหลงการทดลองทง 2

กลมใชระยะเวลาด�าเนนการวจยทงสน 1 เดอน

คอตงแตวนท 1-30 เดอน เมษายนพ.ศ. 2557

ประชากรและ กลมตวอยาง

ประชากร คอบคลากรในคณะพยาบาล

ศาสตรเกอการณย ซงเปนขาราชการหรอพนกงาน

ของมหาวทยาลยนวมนทราธราช ทท�างานอยใน

คณะพยาบาลฯ

กล มตวอยาง คอ บคลากรในคณะ

พยาบาลศาสตรเกอการณย ซงเปนขาราชการหรอ

พนกงานทท�างานอย ในคณะพยาบาลศาสตร

เกอการณย เลอกกล มตวอยางแบบเจาะจง

(Purposive sampling) มเกณฑการคดเลอก

กลมตวอยางคอ สามารถสอสารอานและเขยน

ดวยภาษาไทยได อายระหวาง 25-55 ป ไมเคย

ไดรบโปรแกรมอาหารตามธาตเจาเรอน ไมม

ปญหาดานการไดยนการมองเหนหรอการพดและ

สามารถตดตอสอสารดวยภาษาไทย และยนยอม

ใหความรวมมอในการวจย โดยลงนามไวเปน

ลายลกษณอกษร ไดกลมตวอยาง 2 กลม แบงเปน

กลมทดลอง (Experiment Group) จ�านวน 30 คน

และกลมควบคม (Control Group) จ�านวน 30 คน

เครองมอทใชในการวจยประกอบดวย

1. เครองมอทใชในการด�าเนนการวจย

คอ โปรแกรมอาหารตามธาตเจาเรอน ผวจย

ไดพฒนาเครองมอทใช ในการด�าเนนการวจย


มาจากแนวคดทฤษฎทางการแพทยแผนไทยของ

เพญนภา ทรพยเจรญ (2550) โดยโปรแกรม

อาหารตามธาตเจาเรอนประกอบดวย

1.1 คมอสขภาพดดวยอาหารตาม

ธาตเจาเรอนเนอหาประกอบดวยสาเหตของการ

เกดโรคตามทฤษฎการแพทยแผนไทย และ

ตวอยางอาหารของแตละธาตเจาเรอน

1.2 แบบบนทกโปรแกรมการรบประทาน

อาหารตามธาตเจาเรอนทกมอใน 1 วน ใหเปน

แนวทางในการปฏบตในชวตประจ�าวน

1.3 โปรแกรมอาหารตามธาตเจาเรอน

ผานการตรวจสอบความตรงตามเนอหาจากผทรง

คณวฒ 3 ทานประกอบดวย ผเชยวชาญดานการ

แพทยแผนไทย 2 ทาน และผเชยวชาญดานการ

พยาบาล 1 ทาน ได CVI = 0.8 และปรบปรงแกไข

โปรแกรมอาหารตามธาตเจาเรอนตามขอเสนอแนะ

ของผเชยวชาญกอนน�าไปใชจรง


ผวจยไดพฒนาเครองมอทใชในการด�าเนนการวจย

มาจากแนวคดทฤษฎทางการแพทยแผนไทยของ

เพญนภา ทรพยเจรญ (2550) ผานการตรวจสอบ

ความตรงตามเนอหาจากผทรงคณวฒ 3 ทาน

แบบสอบถามแบงเปน 5 ตอน

ตอนท 1 ขอมลทวไปของกลมตวอยาง

มขอค�าถาม 7 ขอ ประกอบดวย เพศ วนเกด ธาต

เจาเรอน สถานทเกด ประวตการเจบปวย รสชาต

อาหารทชอบรบประทาน และพฤตกรรมการรบ

ประทานอาหาร

ตอนท 2 ความรเกยวกบอาหารตาม

ธาตเจาเรอนมขอค�าถาม 15 ขอ เปนขอค�าถาม

แบบปรนยเลอกตอบ 4 ตวเลอก เกณฑการให

คะแนน คอ ตอบถกให 1 คะแนน ตอบผด หรอ

ไมตอบให 0 คะแนนมคาคะแนนตงแต 0-15

คะแนน คาคะแนนสงหมายความวา มความร

เกยวกบอาหารตามธาตเจาเรอนมาก ตรวจสอบ

หาคาความเทยงโดยการใชสตรคเดอร-รชารดสน

(KR-20) ส�าหรบแบบสอบถามดานความรเกยวกบ

ธาตเจาเรอนมคาความเทยงเทากบ 0.8

ตอนท 3 เจตคตเกยวกบการรบประทาน

อาหารตามธาตเจาเรอนมจ�านวน 10 ขอ ใชแบบ

มาตราสวนประมาณคา (Rating Scale) โดยก�า

หนดมาตราสวนประมาณคาของคะแนนเปน 5

ระดบ ขอค�าถามเชงบวก 8 ขอ และเชงลบ 2 ขอ

มคาคะแนนตงแต 10-50 คะแนน คะแนนสง

หมายความวา มเจตคตทดมากทสดเกยวกบการ

รบประทานอาหารตามธาตเจาเรอน ตรวจสอบหา

คาความเทยงโดยใชสมประสทธแอลฟาของ

ครอนบาค (Cronbach’s alphacoefficient)

ไดเทากบ 0.7

ตอนท 4 พฤตกรรมการดแลตนเอง

ในการรบประทานอาหารตามธาตเจาเรอน

มขอค�าถาม 13 ขอ เปนแบบมาตราสวนประมาณคา

(Rating Scale) โดยก�าหนดมาตราสวนประมาณ

คาของคะแนนระดบการปฏบตเปน 5 ระดบ

มคาคะแนนตงแต 13-65 คะแนน คะแนนสง

หมายความวาพฤตกรรมการดแลตนเองในการ

รบประทานอาหารตามธาตเจาเรอนอยในระดบ

ดมากทสดตรวจสอบหาคาความเทยงโดยใช

สมประสทธแอลฟาของครอนบาค (Cronbach’s

alphacoefficient) ไดเทากบ 0.76


ตอนท 5 แบบสอบถามการรบรภาวะ

สขภาพดานรางกายในการรบประทานอาหาร

ตามธาตเจาเรอน มขอค�าถาม 1 ขอ สอบถาม

เกยวกบการรบรภาวะสขภาพตนเองดานรางกาย

เปนแบบมาตราสวนประมาณคา (Rating Scale)

โดยก�าหนดมาตราสวนประมาณคาของคะแนน

ระดบการปฏบตเปน 5 ระดบ มคาคะแนน

ตงแต 1-5 คะแนน คะแนนสงหมายความวา


อาหารตามธาตเจาเรอนดมากทสด ตรวจสอบ

หาคาความเทยงโดยใชสมประสทธแอลฟาของ

ครอนบาค(Cronbach’salphacoefficient)

ไดเทากบ 0.72

การพทกษสทธของกลมตวอยาง

การศกษานผานการขออนมตเกบขอมล

การทดลองจากคณะกรรมการพจารณาและ

ควบคมการวจยในคนของคณะพยาบาลศาสตร

เกอการณย มหาวทยาลยนวมนทราธราช IRB

No. KFN-IRB2013-11 เมอวนท 13 สงหาคม 2556

กล มตวอย างได รบการชแจงวตถประสงค

อธบายขนตอนการศกษา ประโยชนทจะไดจาก

การเขารวมวจย และสามารถซกถามขอสงสย

เพมเตมไดตลอดการด�าเนนการวจย ขอมล

ทกอยางทไดจากการวจยจะเกบเปนความลบ

ขนตอนวธการด�าเนนการวจย

6

ขนตอนวธการด าเนนการวจย

การวเคราะหขอมล วเคราะหขอมลดวยโปรแกรมส าเรจรป ก าหนดระดบความมนยส าคญท .05 โดยการแจกแจงความถ จ านวนรอยละ และคาเฉลยของขอมลสวนบคคล เปรยบเทยบความแตกตางของคาเฉลยคะแนนความร เจตคต พฤตกรรมการดแลตนเอง และการรบรภาวะสขภาพดานรางกายในการรบประทานอาหารตามธาตเจาเรอนกอนและหลงทดลองของกลมควบคมและกลมทดลอง ดวยสถต paired t-test และเปรยบเทยบความแตกตางของคาเฉลยคะแนนความร เจตคต พฤตกรรมการดแลตนเอง และการรบรภาวะสขภาพดานรางกายในการรบประทานอาหารตามธาตเจาเรอน หลงการทดลอง ระหวางกลมควบคมและกลมทดลอง ดวยสถต independent t-test

ผลการวจย จากการวเคราะหขอมลสามารถสรปผลการวจย ไดดงน 1. ลกษณะขอมลของกลมตวอยาง พบวา กลมตวอยางสวนใหญเปนเพศหญงคดเปนรอยละ 93.33 อายของกลมตวอยางอยในชวงอาย50-59 ป คดเปนรอยละ 40รองลงมาคออาย 40-49 ป คดเปนรอยละ 30 สวนมผทมธาตลมและธาตไฟเปนธาตเจาเรอนมจ านวนเทากนคอเปนรอยละ 30 ส าหรบผทมธาตน าเปนธาตเจาเรอนคดเปนรอยละ 23.33 และผทม

ครงท 6 ผวจยใหกลมทดลองท ำ Post-test ใชเวลำ 30 นำท

st-testภาวะสขภาพ

ครงท 2-5 (สปดำหท 1-4) ผวจยใหกลมควบคมรบควำมรดำนสขภำพจำกประสบกำรณเดมทผำนมำและจำกสอตำงๆ ในชวตประจ ำวนรวมใชระยะเวลำครงละ 2 ชวโมง

กลมตวอยาง 60 คน

กอนจำกกน ขอสญญำ ฝำกประทบตรงตรำ จนกวำจะพบกน

ใหม โบกมออ ำลำ สญญำดวยหวใจ เพรำะควำมรกตดตรงหวงใย

ดวยใจผกพนมนคง ดวยควำมดนนฝงตรงจำกไปแลวค ำนง ตรงประทบดวงใจ อยำได

ลมเลอน สญญำกนไวอยำไร ขอใหเรำมนคงจตใจ กำวไปสรรสรำง

ควำมดคณะพยำบำลศำสตรเกอกำรณย

ครงท 2-5 (สปดำหท 1-4) 1. ผวจยใหควำมรเกยวกบอำหำรตำมธำตเจำเรอนตำมคมอ รำยกำรอำหำรตำมธำตเจำเรอน 2. ผวจยใชแผนวงกลมวเครำะหสขภำพตรวจธำตเจำเรอน ของกลมตวอยำง 3. ผวจยจดอำหำรตำมธำตเจำเรอนใหกลมทดลองแตละ คนรบประทำน สปดำหละ 3 วน คอ วนจนทร พธ และศกร 4. ผวจยแจกแบบบนทกรำยกำรอำหำรใหบนทกรำยกำร อำหำรตำมธำตเจำเรอนทตนเองรบประทำนในแตละวน ตำมควำมรทไดรบ รวมใชระยะเวลำครงละ 2 ชวโมง

ครงท 6 ผวจยใหกลมควบคมท า Post-test ใชเวลา 30 นาท

กลมควบคมจ ำนวน 30 คน

ครงท 1 (สปดำหท 1) ผวจยใหกลมควบคมท ำ Pre-test ใชเวลำ 30 นำท

กลมทดลองจ ำนวน 30 คน

ครงท 1 (สปดำหท 1) ผวจยใหกลมทดลองท ำ Pre-test ใชเวลำ 30 นำท

ครงท 6

ผวจยในกลมควบคมท�า Post-test ใชเวลา 30 นาท

กลมตวอยาง 60 คน



วเคราะหขอมลดวยโปรแกรมส�าเรจรป

ก�าหนดระดบความมนยส�าคญท .05 โดยการ

แจกแจงความถ จ�านวนรอยละ และคาเฉลยของ

ขอมลสวนบคคล เปรยบเทยบความแตกตางของ

คาเฉลย คะแนนความร เจตคต พฤตกรรมการ

ดแลตนเอง และการรบรภาวะสขภาพดานรางกาย

ในการรบประทานอาหารตามธาตเจาเรอนกอน

และหลงทดลองของกลมควบคมและกลมทดลอง

ดวยสถต paired t-test และเปรยบเทยบความ

แตกตางของคาเฉลยคะแนนความร เจตคต พฤตกรรม

การดแลตนเอง และการรบรภาวะสขภาพดาน

รางกายในการรบประทานอาหารตามธาตเจาเรอน

หลงการทดลอง ระหวางกลมควบคมและกลม

ทดลอง ดวยสถต independent t-test


จากการวเคราะหขอมลสามารถสรปผล

การวจย ไดดงน

1. ลกษณะขอมลของกลมตวอยาง พบ

วา กลมทดลองสวนใหญเปนเพศหญงคดเปน

รอยละ 93.33 อายของกลมทดลองอยในชวงอาย

50-59 ป คดเปนรอยละ 40 รองลงมาคออาย

40-49 ป คดเปนรอยละ 30 ผทมธาตลมและ

ธาตไฟเปนธาตเจาเรอนมจ�านวนเทากนคอเปน

รอยละ 30 ส�าหรบผทมธาตน�าเปนธาตเจาเรอน

คดเปนรอยละ 23.33 และผทมธาตดนเปน

ธาตเจาเรอนคดเปนรอยละ 16.67 สถานทเกด

สวนใหญเกดภาคกลางรอยละ 66.66 สวนใหญ

เคยเจบปวยส�าคญในชวงอายมากกวา 32 ป

รอยละ 40 การรบประทานอาหารไมตรงกบ

ธาตเจาเรอนมมากทสดรอยละ 56.67 ส�าหรบ

พฤตกรรมทไม ถกต องและปฏบตอย เสมอๆ

มมากทสด คอ การฝนอรยาบถ และการท�างาน

เกนก�าลงมจ�านวนเทากนรอยละ 46.67 รองลงมาคอ

การกลนอจจาระและปสสาวะคดเปนรอยละ 40

2. ผลของโปรแกรมอาหารตามธาต

เจาเรอน

2.1 กลมทดลองมคาเฉลยของคะแนน

ความร เจตคต พฤตกรรมการดแลตนเอง และ


อาหารตามธาตเจาเรอนสงกวากอนการทดลอง

อยางมนยส�าคญทางสถต (p <.05) (ตารางท 1)

2.2 กลมทดลอง มคาเฉลยของคะแนน

ความร เจตคต พฤตกรรมการดแลตนเอง และการ

รบรภาวะสขภาพดานรางกายในการรบประทาน

อาหารตามธาตเจาเรอนสงกวากลมควบคมอยาง

มนยส�าคญทางสถต (p <.05) (ตารางท 2)


ตารางท 1 การเปรยบเทยบคาเฉลยคะแนนความร เจตคต พฤตกรรมการดแลตนเอง และการรบร

ภาวะสขภาพดานรางกายในการรบประทานอาหารตามธาตเจาเรอนกอนและหลงทดลอง

ของกลมควบคม(n = 30) และกลมทดลอง (n = 30) โดยใชสถต paired t-test

กลม กอนทดลอง หลงทดลอง t p-value SD SD

ความร กลมควบคม กลมทดลอง

เจตคต กลมควบคม กลมทดลอง

พฤตกรรมการดแลตนเอง กลมควบคม กลมทดลอง

การรบรภาวะสขภาพดานรางกาย กลมควบคม กลมทดลอง

9.538.23

38.0042.67

40.8341.90

2.932.13

3.5013.380

3.2803.447

8.3718.759

1.2020.819

9.3011.80

36.7744.90

41.6750.87

2.633.90

3.1421.883

4.5612.310

7.5124.932

1.1290.803

0.283-6.060

1.372-3.833

-0.489-4.999

1.557-10.346

0.7790.000

0.1810.001

0.6290.000

0.1300.000

� �

ตารางท 2 ผลการเปรยบเทยบคาเฉลยคะแนนความร เจตคต พฤตกรรมการดแลตนเอง และ

การรบรภาวะสขภาพดานรางกายในการรบประทานอาหารตามธาตเจาเรอนหลงการทดลอง

ระหวางกลมควบคม (n = 30) และกลมทดลอง (n = 30) โดยใชสถต independent t-test

ตวแปร SD t p-value

ความร กลมควบคม กลมทดลอง

เจตคต กลมควบคม กลมทดลอง

พฤตกรรมการดแลตนเอง กลมควบคม กลมทดลอง

การรบรภาวะสขภาพดานรางกาย กลมควบคม กลมทดลอง

9.3011.80

36.7744.90

41.6750.87

2.633.90

3.1421.883

4.5612.310

7.5124.932

1.1290.803

3.738

8.713

5.607

5.008

0.002

0.000

0.047

0.036

�



จากผลการศกษาพบวา กลมทดลองท

ไดรบความรดวยโปรแกรมอาหารตามธาตเจาเรอน

มความรสงกวากลมควบคมทไดรบความรดวยวธ

การตามปกตอยางมนยส�าคญทางสถต เนองจาก

กลมทดลองไดรบความรเพมขนในการจดอาหาร

ตามธาตเจาเรอนของแตละบคคล มการเรยนร

เกยวกบการใชแผนวงกลมวเคราะหสขภาพของ

แตละบคคล และมตวอยางอาหารแตละมอใน 1 วน

ใหกล มทดลองเขาใจมากขน เพอสามารถน�า

ความรไปจดอาหารตามธาตเจาเรอนของตนเอง

ใน 1 วน ตามโปรแกรมอาหารตามธาตเจาเรอน

ซงกลมทดลองเหลานจะมความรเกยวกบอาหาร

ตามธาตเจาเรอนและสขภาพทดขนกวากลมควบคม

เหนไดจากค�าบอกเลาของกลมทดลองภายหลง

เขารบการรบประทานอาหารตามโปรแกรมอาหาร

ตามธาตเจาเรอนแลวมสขภาพดขน ไดแกผทม

ธาตดนเปนธาตเจาเรอนกอนเขารบการรบประทาน

อาหารตามโปรแกรมอาหารตามธาตเจาเรอน จะม

อาการปวดทอง ทองอดและระบบขบถายไมด

แตภายหลงเขารบการจดโปรแกรมอาหารตาม

ธาตเจาเรอนแลว อาการปวดทอง ทองอดลดลง

และระบบขบถายดขน ผทมธาตน�าเปนธาตเจาเรอน

กอนเขารบการรบประทานอาหารตามโปรแกรม

อาหารตามธาตเจาเรอน จะมอาการเปนหวด

เจบคอบอย และระบบขบถายไมด แตเมอภายหลง

เขารบการรบประทานอาหารตามโปรแกรมอาหาร

ตามธาตเจาเรอนแลว อาการเปนหวด เจบคอบอย

ลดนอยลง ผทมธาตลมเปนธาตเจาเรอนกอนเขารบ

การรบประทานอาหารตามโปรแกรมอาหารตาม

ธาตเจาเรอน จะมอาการวงเวยนศรษะและระบบ

ขบถายไมด แตเมอภายหลงเขารบการรบประทาน

อาหารตามโปรแกรมอาหารตามธาตเจาเรอนแลว

อาการวงเวยนศรษะลดลง สมองปลอดโปรง

โดยเฉพาะในชวงบายๆ และระบบขบถายดขน

และผทมธาตไฟเปนธาตเจาเรอนกอนเขารบการ

รบประทานอาหารตามโปรแกรมอาหารตาม

ธาตเจาเรอน จะมอาการตวรอน ปวดทองและ

อดอดทองแตเมอภายหลงเขารบการรบประทาน

อาหารตามโปรแกรมอาหารตามธาตเจาเรอนแลว

อาการตวรอน ปวดทองและอดอดทองลดลง

ซงผ ทใหขอมลทงหมดมความม งมนและตงใจ

ในการรบประทานอาหารตามธาตเจาเรอนของ

แตละคนอยางสม�าเสมอ ซงเปนไปตามสมมตฐาน

ทก�าหนดไว

การเขารวมโปรแกรมอาหารตามธาต

เจาเรอนของกลมทดลอง มคะแนนเฉลยเจตคต

เกยวกบการรบประทานอาหารตามธาตเจาเรอน

หลงการทดลองสงกวากอนการทดลอง และ

สงกวากลมควบคม การเขารวมในโปรแกรม

อาหารตามธาตเจาเรอนชวยใหกลมทดลองเกด

เจตคตทดชวยใหเกดความร สกมนใจตอการ

เลอกรบประทานอาหารให ได ตรงตามธาต

เจาเรอนของตน และกลมทดลองเหนขอดของ

การรบประทานอาหารตามธาตเจาเรอนภาย

หลงจากทไดรบความรแลว ไดฝกจดตารางอาหาร

ในแตละวนลงในแบบบนทกโดยให ทดลอง

รบประทานอาหารตามธาตเจาเรอนสปดาหละ

3 ว น ซ ง ส อดคล อ ง ก บ ก า รศ กษ าขอ ง

ศรนนท ตรมงคลทพย (2556) ทกลาววาเมอกลม

ทดลองมความชอบสนใจ ตลอดจนความเชอใน

ขอดของการไดรบประทานอาหารตามธาตเจาเรอน


กจะชวยใหมสขภาพแขงแรง สมบรณ ไมเกดการ

เจบปวยไดงาย

คะแนนเฉลยพฤตกรรมการดแลตนเอง

เกยวกบการรบประทานอาหารตามธาตเจาเรอน

ของกลมทดลองหลงการทดลองสงกวากอนการ

ทดลอง และสงกวากลมควบคม เนองจากโปรแกรม

อาหารตามธาตเจาเรอนชวยใหกลมทดลองเกด

พฤตกรรมการดแลตนเองทด โดยกอนทกลม

ทดลองจะเขารวมการวจยเมอมการเจบปวยเกดขน

ทกคนตางมพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเอง

ทหลากหลาย ซงขนกบการรบรภาวะสขภาพของ

แตละบคคลโดยไมมหลกปฏบตในการดแลสขภาพ

ตนเองทถกตอง แตเมอไดเขารวมการวจยและ

มหลกในการปฏบตตนตามองคความรตามทฤษฎ

ทางการแพทยแผนไทยแลว ท�าใหกลมทดลอง

มสขภาพอนามยทแขงแรง สมบรณ ไมเกดการ

เจบปวยงายเหมอนกอนการเขาโปรแกรมฯ ตรงกบ

แนวคดของเมาโน และคณะ (Mauno et al.,

1998) ทกลาววา ผทมความผดปกตทางเมตาบอลก

ควรปรบเปลยนพฤตกรรมการรบประทานอาหาร

จงจะสามารถท�าใหควบคมโรคและปองกนการเกด

ภาวะแทรกซอนได ทงนสอดคลองกบการศกษา

ของจนตนา สวทวส อางใน ศรนนท ตรมงคลทพย

(2556) ไดกลาวถงการสงเสรมสขภาพผสงอาย

ดวยการบรโภคอาหารตามธาตเจาเรอนวาสามารถ

ชวยใหผสงอายมสขภาพรางกายแขงแรง สมบรณ

ไมเจบปวย และหายจากโรค

คะแนนเฉลยการรบรภาวะสขภาพดาน

รางกายเกยวกบการรบประทานอาหารตามธาต

เจาเรอนหลงการทดลองสงกวากอนการทดลอง

และสงกวากลมควบคม อธบายไดวา โปรแกรม

อาหารตามธาตเจาเรอนชวยใหกล มทดลองท

เขารวมการวจยตางกมการรบรวา การรบประทาน

อาหารตามธาตเจาเรอนนนสามารถปองกนการ

เจบปวยและสงเสรมสขภาพใหแขงแรงสมบรณได

โดยกลมทดลองทเขารวมการวจย ไดใหขอมลวา

กอนการเขารวมการวจย มสขภาพอนามยทไมด

แตภายหลงเขารวมการวจยแลวกลบมสขภาพ

อนามยทดขน และอาการการเจบปวยลดนอยลง

ซงตรงตามแนวคดของบรค (Brook et al., 1979)

ทกลาววา การประเมนการรบรภาวะสขภาพกาย

ของแตละบคคลทงในอดต ปจจบนและอนาคต

จะมผลดตอการดแลสขภาพกายของตนเอง รวมทง

การรบรความดานทานตอโรคหรอความเสยงตอ

ความเจบปวย ความกงวลหรอความตระหนก

เกยวกบสขภาพ ตลอดจนความเขาใจเกยวกบ

ความเจบปวย อาจแตกตางกนไปในแตละบคคล

หากบคคลมการรบรทอยภายใตพนฐานของความ

จรงทวา เมอการปรบเปลยนพฤตกรรมใดทดแลว

กจะมความเชอและมนใจในพฤตกรรมนน ๆ วา

สามารถทจะชวยใหตนนนพนหรอปลอดภยจาก

ความเจบปวยทอาจจะเกดขนได การทกลมทดลอง

สามารถปรบเปลยนพฤตกรรมตนเอง จากอดต

ทปฏบตในเรองของการรบประทานอาหารท

ไมถกตอง เมอไดรบการปรบเปลยนพฤตกรรม

ไปแลว พบวา ตนเองมการเจบปวยลดลง และ

มสขภาพกายดขน โดยหวงวาหากตนเองรบประทาน

อาหารตามธาตเจาเรอนอยางตอเนอง กจะท�าให

มผลดตอสขภาพในอนาคต



1. ควรมการศกษาการน�าโปรแกรม

อาหารตามธาตเจาเรอนกอนน�าไปใชกบกลม

ตวอยางในการศกษาครงตอไป

2. ควรมการศกษาตดตามกลมตวอยาง

ทไดรบโปรแกรมอาหารตามธาตเจาเรอนตอไป

ในระยะยาว

3. ควรน�าโปรแกรมอาหารตามธาต

เจาเรอนศกษาในกลมตวอยางทมลกษณะแตกตาง

จากกลมตวอยางทศกษาในครงน

4. ควรมการเพมระยะเวลาในการทดลอง

โปรแกรมอาหารตามธาตเจาเรอน เพอใหเกด

พฤตกรรมการดแลตนเองในการรบประทานอาหาร

ตามธาตเจาเรอนมากขน


กรมพฒนาการแพทยแผนไทยและการแพทยทางเลอก. (2555). คมอการดแลสขภาพดวยการแพทย

แผนไทยและการแพทยทางเลอก. นนทบร: กรมพฒนาการแพทยแผนไทยและการแพทยทาง

เลอกกระทรวงสาธารณสข.

กรมพฒนาการแพทยแผนไทยและการแพทยทางเลอก. (2555). ประวตองคความรและทฤษฎการ

แพทยแผนไทย. นนทบร: อมเมจน กราฟฟค.

คณะพยาบาลศาสตรมหาวทยาลยมหาสารคาม.(2559). พฤตกรรมสขภาพและการสงเสรมสขภาพ.

สบค นเมอ 26 พฤศจกายน 2559,จาก http://www.elearning.msu.ac.th/

opencourse/0404202/graphic/lesson1_2.htm.

ชวจต. (2556). กนตามธาตในชวตเรงรบ ฉบบท 226. สบคนเมอ 6 มถนายน 2556, จาก

http://www.cheewajit.com/medicine.

ทมบรณาการเชงรกอ�าเภอเวยงสา. (2554). สรปบทเรยนการพฒนารพ.สต.ตามนโยบาย 1อ�าเภอ 1รพ.สต.

ตนแบบ, จ.นาน.

พระพรหมคณาภรณ (ป.อ.ปยตโต). (2552). การแพทยยคใหมในพทธทศน. กรงเทพฯ: โรงพมพ

บรษท สหมก จ�ากด.

เพญนภา ทรพยเจรญ. (2550). ประวตและววฒนาการและการประยกตใชการแพทยแผนไทย.

กรงเทพฯ: มลนธการแพทยแผนไทย.

รวโรจน อนนตธนาชย และคณะ. (2552). การพฒนาส�ารบอาหารไทยเพอสขภาพ บนพนฐานเศรษฐกจ

พอเพยงและบรบทชมชน. สบคนเมอ 26พฤศจกายน 2559, จาก http://www.tci thaijo.

org/index.php/sdust/article/download/5211/4568 .


วทญา ตนอารย, (2559). ความรเกยวกบพฤตกรรมทมผลตอสขภาพ. สบคนเมอ 26 พฤศจกายน 2559,

จากhttp://www.science.cmru.ac.th/sciblog_v2/blfile/102_s280115050745.pdf.

วษณรกษ ขนทองทพย. (2550). การศกษาความร และเจตคตในการปฏบตหนาทเปนครแนะแนวของ

ครมธยมศกษาโรงเรยนวนตศกษาในพระราชปถมภ สมเดจพระเทพรตนสดาฯ สยามบรมราชกมาร

จงหวดลพบร. วทยานพนธการศกษามหาบณฑต, บณฑตวทยาลย, มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ.

วไล ววฒนชาญกจและคณะ. (2554). รายงานประเมนผลโครงการสขภาพดสรางดวยตนเอง. กรงเทพฯ:

คณะพยาบาลศาสตรเกอการณย มหาวยาลยนวมนทราธราช.

สมชย บวรกตต,ปฐม สวรรคปญญาเลศและกฤษฎา ศรส�าราญ. (2559). ภาวะวกฤตสงคมไทยกบ

ผลกระทบตอสขภาพ. สบคนเมอ 26 พฤศจกายน 2559, จากhttp://www.healthcarethai.com.

ส�านกการแพทย กรงเทพมหานคร. (2553). สรปผลการประเมนการจดงาน “มหกรรมสขภาพ

กรงเทพมหานคร” Bangkok Health Fair 2010. กรงเทพฯ: ส�านกการแพทย กรงเทพมหานคร.





ส�านกบรหารการทะเบยน กรมการปกครอง กระทรวงมหาดไทย. (2554, ธนวาคม). รายงานสถตจ�านวน

ประชากร และบานรายจงหวด รายอ�าเภอและรายต�าบล.

ศรนนท ตรมงคลทพย. (2556). ความสมพนธของธาตเจาเรอนกบกลมโรคเรอรง: กรณศกษาจงหวด

ปทมธานงานวจย. ปทมธาน: มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลธญบร วทยาลยการแพทยแผนไทย.

Bloom.(1975). Bloom’s taxonomy.Retrieved from http://digital_collect.lib.buu.ac.th/Dcms.

Brook, R. H., Ware Jr, J. E., Davis-Avery, A., Stwart, A. L., Donald, C. A., Rogers, W.H., et al. (1979).

Overview of adult health status measures fielded in Rand,s health insurance

study. Medical Care, 17(7), i-131.

Gagne, R.M. (1977). The Conditions of Learning and Theory of Instruction.

New York: Holt Rinchert and Winstin.

Mauno, V., Pasi, V., Esko, K., Pirjo, H., Jorma, T. (1989). Relationship between

obesity from child hood and metabolic syndrome: Population based.

British Medical Journal, 1(3), 319-329.



ผลของโปรแกรมการเสรมพลงโดยใชกระบวนการจดการแบบมสวนรวม ในการควบคมลกน�ายงลายของแกนน�าครอบครว กรณศกษา

ต�าบลเขาฉกรรจ อ�าเภอเขาฉกรรจ จงหวดสระแกว*The Effect of Empowerment Program Through Participatory

Management for Aedes larvae Control of Household Leaders: a Case Khao Chakan Subdistrict, Khao Chakan District, Sa kaeo Province

มญชณณชา แสงโพธคมภ (Munnanicha Sangphokhum,)**

กลวด โรจนไพศาลกจ (Kunwadee Rojpaisarnkit, Dr.P.H.)***

วรากร เกรยงไกรศกดา (Warakorn Kriengkaisakda, Ph.D.) ****

บทคดยอ

การวจยกงทดลองน มวตถประสงคเพอศกษาผลของโปรแกรมการเสรมพลง โดย

ใชกระบวนการจดการแบบมสวนรวมในการควบคมลกน�ายงลายของแกนน�าครอบครว กรณศกษา

หมบานลมมะคา ต�าบล เขาฉกรรจ อ�าเภอเขาฉกรรจ จงหวดสระแกว โดยเปรยบเทยบความ

แตกตางของความรเกยวกบการควบคมลกน�ายงลาย พฤตกรรมการควบคมลกน�ายงลาย และดชน

ความชกลกน�ายงลายของกลมทดลอง กอนและหลงการทดลอง และเปรยบเทยบระหวางกลมทดลอง

ทเขารวมโปรแกรมการเสรมพลงโดยใชกระบวนการจดการแบบมสวนรวม กบกลมเปรยบเทยบ

ทไมไดเขารวมโปรแกรม กลมทดลองเปนแกนน�าครอบครวในหมบานลมมะคา ต�าบลเขาฉกรรจ

อ�าเภอเขาฉกรรจ จงหวดสระแกว จ�านวน 53 คน และกลมเปรยบเทยบ จ�านวน 48 คน กลมทดลอง

ไดเขารวมโปรแกรมการเสรมพลงโดยใชกระบวนการจดการแบบมสวนรวมในการควบคมลกน�ายงลาย

* วทยานพนธหลกสตรปรญญาสาธารณสขศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยราชภฏราชนครนทร** เจาพนกงานสาธารณสขปฏบตงาน โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลเขาฉกรรจ อ�าเภอเขาฉกรรจ จงหวดสระแกว*** รองศาสตราจารย อาจารยทปรกษาวทยานพนธ หลกสตรสาธารณสขศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยราชภฏราชนครนทร**** นกวชาการสาธารณสขช�านาญการ อาจารยทปรกษารวมวทยานพนธ โรงพยาบาลพทธโสธร จงหวดฉะเชงเทรา


เปนเวลา 8 สปดาห เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมลคอ แบบสอบถามขอมลทวไป

แบบทดสอบความรเกยวกบการควบคมลกน�ายงลาย แบบสอบถามพฤตกรรมการควบคมลกน�า

ยงลาย และแบบส�ารวจลกน�ายงลาย วเคราะหขอมลโดยใชสถต ความถ รอยละ คาเฉลย สวนเบยง

เบนมาตรฐาน สถต paired t-test และ independent t-test

ผลการศกษา พบวา

1. ภายหลงการทดลอง แกนน�าครอบครวกลมทดลองมคะแนนเฉลยความรเกยวกบการ

ควบคมลกน�ายงลาย ดกวากอนเขารวมโปรแกรมและดกวากลมเปรยบเทยบอยางมนยส�าคญ


2. ภายหลงการทดลอง แกนน�าครอบครวกลมทดลองมคะแนนเฉลยพฤตกรรมการควบคม

ลกน�ายงลาย ดกวากอนเขารวมโปรแกรมและดกวากลมเปรยบเทยบอยางมนยส�าคญทางสถต

ทระดบ 0.05 และ

3. ภายหลงการทดลอง กลมทดลองมคาดชนความชกของลกน�ายงลายในครวเรอน (HI) และ

คาดชนความชกของลกน�ายงลายในภาชนะทเปนแหลงเพาะพนธยง (CI) ต�ากวากอนเขารวม

โปรแกรมและต�ากวากลมเปรยบเทยบอยางมนยส�าคญทางสถตทระดบ 0.05

ค�าส�าคญ: ลกน�ายงลาย การเสรมพลง แกนน�าครอบครว การจดการแบบมสวนรวม

Abstract

The objective of this quasi-experimental research was to study the effect of

empowerment program through participatory management for household leaders

of Aedes larvae control: A case study of Lummakha village, Khao Chakan sub-district,

Khao Chakan district, Sa Kaeo province. Aedes larvae control knowledge, Aedes

larvae control behaviors and Aedes larvae index of the experimental group between

before and after the experiment were compared. The knowledge, the behaviors

and the index of the experiment group participated in the empowerment program

through participatory management and of the comparison group. The experiment

group comprised of 53 household leaders of Lummakha village, Khao Chakan sub-

district, Khao Chakan district, Sa Kaeo province while 48 household leaders of

Wangri village, Khao Chakan sub-district, Khao Chakan district, Sa Kaeo province

were recruited for the comparison group. The experiment group were required


to participate in the empowerment program through participatory management

for Aedes larvae control for 8 weeks. The data collection instruments included

self-administered questionnaire regarding personal data, Aedes larvae control test,

self-administered questionnaire about Aedes larvae control behaviors, and Aedes

larvae survey form. Data were analyzed by using frequency, percentage, mean,

standard deviation, paired t-test and independent t-test.

Results of this study showed that:

1. After participating in the program, the experiment group had higher mean

score of mosquito larval control knowledge than before the experiment and higher

than the comparison group with a statistical significance level of 0.05.

2. After participating in the program, the experiment group had better mean

score of mosquito larval control behaviors than before the experiment and better

than the comparison group with the statistical significance level of 0.05. and

3. After participating in the program, the experiment group had lower household

index (HI) and container index (CI) than before the experiment and lower than

the comparison group with the statistical significance level of 0.05.

Keywords: Aedes mosquito larvae, empowerment, family leaders, participatory

management

บทน�า

โรคไขเลอดออกเปนปญหาสาธารณสข

ในหลายประเทศทวโลก เนองจากโรคไขเลอดออก

ไดแพรกระจายอยางกวางขวางและมจ�านวนผปวย

เพมขนอยางมาก อนเปนผลมาจากการเปลยนแปลง

จากสงคมชนบทมาเปนชมชนชาวเมอง การเพม

ของจ�านวนประชากรอยางรวดเรว ท�าใหเกด

ชมชนเมองขนาดใหญ ซงมสภาพเปนชมชนแออด

สภาพความเปนอย และสงแวดลอมเปลยนไป

ขาดสขอนามยทด และภาวะโลกรอน ท�าใหมการ

ขยายแหลงเพาะพนธยงเพมมากขน การเปลยนแปลง

ของสายพนธ เชอไขเลอดออก อกทงขาดการ

ควบคมยงลายทมประสทธภาพถอเปนสวนส�าคญ

ทสงผลโรคไขเลอดออกแพรระบาดไปทวโลก

ในกลมประเทศอาเซยน แตละปพบผปวยไมต�ากวา

ปละ 200,000 ราย มรายงานผปวยใน 7 ประเทศ

ไดแก ไทย กมพชา ลาว มาเลเชย ฟลปปนส

สงคโปร และเวยดนาม รวม 69,213 ราย เสยชวต


57 ราย ตงแตวนท 1 มกราคม - 13 มถนายน

พ.ศ.2555 พบวา ประเทศทมรายงานผปวย

มากทสด คอ ฟลปปนส พบผปวย 28,163 ราย

รองลงมาคอประเทศไทย พบผปวย 14,045 ราย

เสยชวต 9 ราย มาเลเชย พบผปวย 10,352 ราย

เสยชวต 20 ราย เวยดนาม พบผปวย 10,296 ราย

เสยชวต 7 ราย กมพชา พบผปวย 4,050 ราย

เสยชวต 18 ราย สงคโปร พบผปวย 1,529 ราย

และลาว พบผปวย 778 ราย เสยชวต 3 ราย

สวนใหญเกดในเดกอายต�ากวา 12 ป กรมควบคมโรค

ไดรบการแจงเตอนจากองคการอนามยโลก วาป

2556 สถานการณโรคไขเลอดออกในกลมประเทศ

อาเซยน เปนปญหามากในระดบเดยวกบภมภาค

แปซฟก ตะวนตก (กรมควบคมโรค, 2556, ออนไลน)

ส�าหรบโรคไขเลอดออกของประเทศไทย

มแนวโนมสงขนทกป และมการกระจายของโรค

ในทกภาคของประเทศ โดยพบวาอตราปวย ยอนหลง

5 ป ตงแตป พ.ศ.2552 มจ�านวนผปวย 56,651 ราย

คดเปนอตราปวย 440.94 ตอแสนประชากร

ป พ.ศ.2553 มจ�านวนผปวย 118,699 ราย

คดเปนอตราปวย 651.36 ตอแสนประชากร

ป พ.ศ.2554 มจ�านวนผปวย 63,189 ราย คดเปน

อตราปวย 537.66 ตอแสนประชากรป พ.ศ.2555

มจ�านวนผปวย 79,593 ราย คดเปนอตราปวย

632.00 ตอแสนประชากร และป พ.ศ.2556

มจ�านวนผปวย 152,768 ราย คดเปนอตราปวย

690.50 ตอแสนประชากร ซงเปนอตราทม

แนวโนมสงขน (ส�านกงานระบาดวทยา, 2557,

ออนไลน)

จงหวดสระแกว เปนจงหวดหนงในภาค

ตะวนออกซงมอาณาเขตตดตอกบประเทศกมพชา

การปกครองแบงออกเปน 9 อ�าเภอ 58 ต�าบล

731 หมบาน จ�านวนประชากร 550,388 คน

(ทท�าการปกครองจงหวดสระแกว, 2557, 3)

จากขอมลการเฝาระวงโรค ป พ.ศ.2556 พบวา

มผปวยโรคไขเลอดออก จ�านวน 638 ราย ไมม

ผเสยชวต คดเปนอตราปวย 117.26 ตอแสน

ประชากร ขอมลใน ป พ.ศ.2557 ตงแตวนท

1 มกราคม พ.ศ. 2557 ถง วนท 19 สงหาคม พ.ศ.2557

พบผปวยไขเลอดออก จ�านวน 128 ราย คดเปน

อตราปวย 23.46 ตอแสนประชากร ไมมผเสยชวต

จ�าแนกรายอ�าเภอ พบวา มจ�านวนผปวยสงสด

ทอ�าเภอเขาฉกรรจ คดเปนอตราปวย 10.81 ตอ

แสนประชากร รองลงมาคอ อ�าเภอวฒนานคร

8.75 และอ�าเภอวงสมบรณ 8.39 ตามล�าดบ

ส�าหรบสถานการณโรคไขเลอดออกของ

ต�าบลเขาฉกรรจ พบวามแนวโนมสงขนทกป

ตามรายงานขอมลอตราปวยในป พ.ศ.2552 ถง ป

พ.ศ.2556 พบอตราปวยคดเปน 272.67, 348.98,

414.94, 466.14 และ 556.88 ตอแสนประชากร

คาดชนความชกลกน�ายงลายของต�าบลเขาฉกรรจ

พบวา คาสดสวนภาชนะทพบลกน�ายงลาย เทากบ

32.86 และคาสดสวนบานทพบลกน�ายงลาย

เทากบ 90.34 ซงอยในเกณฑทมความเสยงสง

ทกวาเปาหมายของกระทรวงสาธารณสข แมวา

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลจะก�าหนดใหม

การรณรงคใหความร และส�ารวจลกน�ายงลาย

แตการด�าเนนงานควบคมและปองกนโรคไขเลอด


ออกยงไมประสบผลส�าเรจเหนไดจากอตราปวย

ทพบเปนจ�านวนมากทกป ดงนนมาตรการทส�าคญ

และควรน�ามาใชในการควบคมลกน�ายงลาย

ควรเนนทการเสรมพลงการมสวนรวมของชมชน

เปนหลก

จากความส�าคญของปญหาทกลาวมา

ผวจยจงสนทศกษา “ผลของโปรแกรมการเสรมพลง

โดยใชกระบวนการจดการแบบมสวนรวมในการ

ควบคมลกน�ายงลายของแกนน�าครอบครว”

ทประยกตทฤษฎการเสรมพลงรวมกบกระบวนการ

เรยนรแบบมสวนรวม ในการพฒนาศกยภาพของ

แกนน�าครอบครวใหมความรและมทกษะทสามารถ

จะควบคมลกน�ายงลายไดดวยตนเอง และใหแกนน�า

ครอบครวด�าเนนการแกไขปญหาการควบคม

ลกน�ายงลายในชมชนดวยตนเอง โดยผวจยเปน

ผสนบสนนใหแกนน�าครอบครวเกดการคนหา

ปญหา วเคราะหสาเหต วางแผนด�าเนนการแกไข

ปญหา และประเมนผลการด�าเนนงานรวมกน ซง

คาดวาการมสวนรวมของแกนน�าครอบครวนจะ

น�าไปสการควบคมลกน�ายงลายในชมชนไดอยาง

มประสทธภาพ


วตถประสงคทวไป

เพอศกษาผลของโปรแกรมการเสรมพลง


ควบคมลกน�ายงลายของแกนน�าครอบครว กรณศกษา

บานลมมะคา ต�าบลเขาฉกรรจ อ�าเภอเขาฉกรรจ

จงหวดสระแกว

วตถประสงคเฉพาะ

1. เพอเปรยบเทยบความแตกตางของ

คะแนนเฉลยดานความร เกยวกบการควบคม

ลกน�ายงลาย พฤตกรรมการควบคมลกน�ายงลาย

ดชนความชกของลกน�ายงลายของแกนน�าครอบครว

กอนทดลองและหลงทดลอง

2. เพอเปรยบเทยบความแตกตางของ

คะแนนเฉลยดานความร เกยวกบการควบคม


ดชนความชกของลกน�ายงลายของแกนน�าครอบครว

ระหวางกลมทดลองและกลมเปรยบเทยบ

กรอบแนวคด

การวจยครงนใชกรอบแนวคดตามทฤษฎ

การเสรมพลงของบสชอป (Bishop et al, 1988)

รวมกบกระบวนการเรยนรแบบมสวนรวมโคลบ

(kolb, 1984) ซงเปนกระบวนการทผานการเรยนร

ดวยกระบวนการกลม การไดรบประสบการณ การ

วเคราะหประสบการณ การวางแผนและการ

ปฏบตโดยผานการเรยนรดวยกระบวนการกลม

ท�าใหเกดกระบวนการเรยนรทมความตอเนองเปน

วงจร มการคดอยางไตรตรอง เหนความเชอมโยง

ของสงทเกดขนตามความเปนจรง รวมทงการ

วเคราะหสาเหต และการแกไขอยางชดเจน ซงจะ

ท�าใหเกดความรความเขาใจอยางลกซง สงผล

ใหเกดการรบรพลงอ�านาจในตนเอง และน�าไปส

การมศกยภาพในการควบคมลกน�ายงลายเพมขน


ตวแปรอสระ

(independent variables)


ตวแปรตาม

(dependent variable)

โปรแกรมการเสรมพลงโดยใช

กระบวนการจดการแบบมสวนรวม

ในการควบคมลกน�ายงลาย

กจกรรมประกอบดวย

- การส�ารวจลกน�ายงลาย

- การควบคมลกน�ายงลาย

- การใหความรเกยวกบลกน�ายงลาย

- กระบวนการกลม

- การอภปราย

- การท�างานเปนทม

- การระดมสมอง คอ

- วเคราะหสาเหตของปญหาอปสรรค

ในการควบคมลกน�ายงลาย และ

การวางแผนแกไขปญหา

1. ความรเกยวกบการควบคมลกน�ายงลาย

2. พฤตกรรมการมสวนรวมการควบคม

ลกน�ายงลาย

- การส�ารวจลกน�ายงลาย

- การท�าลายลกน�ายงลาย

- การท�าลายแหลงเพาะพนธยงลาย

3. ดชนความชกของลกน�ายงลาย

- คาดชนบานทส�ารวจพบลกน�ายงลาย

- คาดชนภาชนะทส�ารวจพบลกน�ายงลาย


1. ภายหลงการเขารวมโปรแกรมแกนน�า

ครอบครวกล มทดลองมความร เกยวกบการ

ควบคมลกน�ายงลายและมพฤตกรรมการควบคม

ลกน�ายงลาย สงกวากอนการเขารวมโปรแกรม


ครอบครวกล มทดลองมคาเฉลยดชนความชก

ลกน�ายงลาย ลดลงกวากอนการเขารวมโปรแกรม

แผนภมท 1 กรอบแนวคดการวจย


ครอบครวกลมทดลองมคาเฉลยความรเกยวกบ

การควบคมลกน�ายงลายและมพฤตกรรมการ

ควบคมลกน�ายงลาย สงกวาครวเรอนกลมเปรยบ

เทยบ


ครอบครวกลมทดลองมคาเฉลยดชนความชกของ

ลกน�ายงลาย ลดลงกวาครวเรอนกลมเปรยบเทยบ



การวจยครงนเปนการวจยกงทดลอง

(Quasi-experimental research) แบบสองกลม

วดกอนและหลงการทดลอง

1. วธการเลอกกลมตวอยาง

ขนตอนท 1 คดเลอกหมบาน เกณฑ

การคดเลอกหมบานมดงน

1. มอตราปวยโรคไขเลอดออกสง

กวาหมบานอน และมผปวยโรคไขเลอดออกตดตอ

กนทกป ยอนหลง 5 ป ตงแตป พ.ศ. 2552 - 2556

2. มคาดชนลกน�ายงลาย (HI, CI)

มากกวา 10 และสงกวาหมบานอน จากเกณฑการ

คดเลอกหมบาน ผลปรากฏวา ไดบานลมมะคา

และบานวงร ต�าบลเขาฉกรรจ อ�าเภอเขาฉกรรจ

จงหวดสระแกว

ขนตอนท 2 คดเลอกเขากลมทดลอง

และกล มเปรยบเทยบ ดวยวธการจบฉลาก

ผลปรากฏวา ไดบานลมมะคา เปนกลมทดลอง

และบานวงร เปนกลมเปรยบเทยบ

2. ชวงเวลาทด�าเนนการวจย

การศกษาครงนเกบรวบรวมขอมล

ระยะเวลาในการเขารวมโปรแกรม ชวงระหวาง วนท

1 เมษายน พ.ศ. 2558 - วนท 31 มถนายน พ.ศ. 2558

3. เครองมอทใชในการรวบรวมขอมล

สวนท 1 แบบสอบถามขอมลทวไป

ไดแก เพศ อาย สถานภาพสมรส ระดบการศกษา

อาชพ การส�ารวจลกน�ายงลาย วธการควบคมและ

การปองกนโรคไขเลอดออก

สวนท 2 แบบทดสอบความร

เกยวกบการควบคมลกน�ายงลาย จ�านวน 16 ขอ

สวนท 3 แบบสอบถามพฤตกรรม

การควบคมลกน�ายงลาย มลกษณะเปนมาตราสวน

ประมาณคา 3 ระดบ คอ ปฏบตเปนประจ�า

ปฏบตเปนบางครง และไมเคยปฏบต ขอค�าถาม

มจ�านวน 10 ขอ

สวนท 4 แบบส�ารวจลกน�ายงลาย

ผ วจยพฒนามาจากแบบส�ารวจลกน�ายงลาย

ของกรมควบคมโรคตดตอ กระทรวงสาธารณสข

เพอบนทกจ�านวนภาชนะทส�ารวจและจ�านวน

ทพบลกน�ายงลาย

ประชากรและกลมตวอยาง

กล มตวอยางทศกษา เปนประชากร

ทอาศยอย หม บานลมมะคา ต�าบลเขาฉกรรจ

อ�าเภอเขาฉกรรจ จงหวดสระแกว รวมจ�านวน

53 คน

เครองมอในการวจย


ไดแก แบบทดสอบแบบสอบถามความรเกยวกบ

การควบคมลกน�ายงลาย พฤตกรรมการควบคม

ลกน�ายงลายแบบส�ารวจลกน�ายงลาย

2. เครองมอทใชในการทดลอง ไดแก

โปรแกรมและแผนการจดกจกรรม

ขนตอนด�าเนนการวจย

ระยะท 1 ระยะเตรยมการ

1.1 ผวจยตดตอประสานงานผอ�านวยการ

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลเขาฉกรรจ

ผ น�าชมชน เพอขออนญาตในการท�าวจยและ

เพอขอความรวมมอ ดานบคลากร ขอรบการ


สนบสนนดานวสดอปกรณและสถานทในการ

ด�าเนนงานตลอดระยะเวลาการท�าวจย

1.2 ประชมชแจงผชวยวจยและสาธต

ขนตอนกจกรรมตางๆ ตามโปรแกรมการเรยนร

และวธการเกบรวบรวมขอมล เพอใหมความเขาใจ

และปฏบตไดในแนวทางเดยวกน

ระยะท 2 ระยะด�าเนนการตามโปรแกรม

และกจกรรม

ระยะท 3 การประเมนผลเพอถอดบทเรยน

การเรยนร ประเมนผลการด�าเนนงาน สรปแนวทาง

ทจะใชในการด�าเนนงานของชมชนตอไป


1. ขอมลดานคณลกษณะขอมลสวน

บคคลวเคราะหดวยการแจกแจงความถ คารอย

ละคาเฉลยเลขคณต และสวนเบยงเบนมาตรฐาน

2. เปรยบเทยบความแตกตางคะแนนเฉลย

ประกอบดวย ความรเกยวกบการควบคมลกน�า

ยงลาย พฤตกรรมการควบคมลกน�ายงลาย และ

คาดชนความชกลกน�ายงลาย กอนและหลงทดลอง

ภายในกลมเดยวกนโดยใชสถต paired t - test

3. เปรยบเทยบความแตกตางคะแนน

เฉลย ประกอบดวย ความรเกยวกบการควบคม


และคาดชนความชกลกน�ายงลายกอนและหลง

ทดลองระหวางกลมทดลองกบกลมเปรยบเทยบ

โดยใชสถต independent t - test


1. ลกษณะขอมลสวนบคคล พบวา กลมทดลอง

สวนใหญเปนเพศหญงมากกวาเพศชาย รอยละ

67.92 และรอยละ 32.08 ตามล�าดบ อายทพบ

มากทสด คอ อาย 46 - 50 ป รอยละ 37.74 รอง

ลงมาอายระหวาง 41 - 45 ป ( =46.66, SD =

5.52) สถานภาพสมรสค รอยละ 94.34 การศกษา

สวนใหญจบระดบประถมศกษา รอยละ 73.58

ประกอบอาชพเกษตรกรรม รอยละ 52.83 ในรอบ

1 เดอนทผานมามการส�ารวจลกน�ายงลายจ�านวน

1-2 ครง รอยละ 52.83 ( = 1.53, SD = 0.50)

มวธการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกโดย

วธการเปดพดลม รอยละ 33.96

ตารางท 1 เปรยบเทยบคาเฉลยดานความรเกยวกบการควบคมลกน�ายงลาย พฤตกรรมการควบคม

ลกน�ายงลาย และดชนความชกลกน�ายงลาย กอนทดลองระหวางกลมทดลองและ

กลมเปรยบเทยบ

ตวแปรทศกษากลมทดลอง กลมควบคม

t p-valueSD SD

ความรเกยวกบการควบคมลกน�ายงลาย 09.60 2.84 09.73 3.16 0.210 .830

พฤตกรรมการควบคมลกน�ายงลาย 15.00 2.00 15.65 2.16 01.56 .120

ดชนความชกลกน�ายงลาย สดสวนภาชนะทส�ารวจ 1.60 .48 1.63 .57 .201 .840

สดสวนบานทส�ารวจ 22.42 7.73 22.26 6.57 .340 .736

� �

�

�


เมอเปรยบเทยบความแตกตางคาคะแนน

เฉลยความร เกยวกบการควบคมลกน�ายงลาย

พฤตกรรมการควบคมลกน�ายงลาย และดชนความ

� �

ชกลกน�ายงลาย พบวา กอนเขารวมโปรแกรมกลม

ทดลองและกล มควบคมมคาคะแนนเฉลยไม

แตกตางกน อยางมนยส�าคญทางสถตทระดบ 0.05


ลกน�ายงลายและดชนความชกลกน�ายงลายของกลมทเขารวมโปรแกรมกอนและหลงการ

ทดลอง (n = 53)

ตวแปรทศกษากอนทดลอง หลงทดลอง

t p-valueSD SD

ความรเกยวกบการควบคมลกน�ายงลาย 09.60 2.84 13.13 1.68 11.64 0.00

พฤตกรรมการควบคมลกน�ายงลาย 15.00 2.00 23.74 2.03 27.39 0.00

ดชนความชกลกน�ายงลาย สดสวนภาชนะทส�ารวจ 1.60 .48 .85 1.36 4.01 .000 สดสวนบานทส�ารวจ 22.42 7.73 8.59 4.13 9.96 <0.001



พฤตกรรมการควบคมลกน�ายงลายของกล ม

ทดลอง พบวา หลงการทดลองมคาคะแนนเฉลย

มากกวากอนการทดลอง และมคาเฉลยดชน

ความชกลกน�ายงลายลดลงกวากอนการทดลอง

อยางมนยส�าคญทางสถตทระดบ 0.05


ลกน�ายงลาย และดชนความชกลกน�ายงลายของกลมททดลองและกลมควบคมภายหลง

เขารวมโปรแกรม

ตวแปรทศกษากลมทดลอง กลมควบคม

tp-value

SD SDความรเกยวกบการควบคมลกน�ายงลาย 13.13 1.68 10.27 2.85 6.22* 0.000พฤตกรรมการควบคมลกน�ายงลาย 23.74 2.03 15.73 2.03 19.80 0.000ดชนความชกลกน�ายงลาย สดสวนภาชนะทส�ารวจ .85 1.36 1.58 .71 3.34* .001 สดสวนบานทส�ารวจ 8.59 4.13 21.26 6.57 11.88 <0.001

��



พฤตกรรมการควบคมลกน�ายงลายระหวางกลม

ทดลองและกลมควบคมหลงเขารวมโปรแกรม

พบวา กล มทดลองมคาคะแนนเฉลยมากกวา

กลมควบคม และมคาคะแนนเฉลยดชนความชก

ลกน�ายงลายลดลงกวากลมควบคม อยางมนยส�าคญ



และกน และวางแผนควบคมและก�าจดลกน�า

ยงลายของชมชนรวมกน ซงการจดกจกรรมทเนน

ใหกลมมสวนรวมในการเรยนรนเปนการจดกจกรรม

ทสอดคลองกบหลกการเรยนรแบบมสวนรวมทยด

ผเรยนเปนศนยกลางประกอบดวยหลกการเรยนร

พนฐาน 2 อยางคอ การเรยนรเชงประสบการณ

และกระบวนการกลม ซงสงผลใหผ เรยนเกด

การเรยนร และรบรในปญหาและแนวทางแกไข

ท เหมาะสมสอดคล องกบผลการ วจยของ

พงษศกด ธนวชรกล (2550, 58) ไดศกษาผล

ของโปรแกรมการสรางพลงแกนน�าชมชน เพอ

ปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก ต�าบลโนนเมอง

อ�าเภอเมองสะแกแสง จงหวดนครราชสมา พบวา

หลงการใชโปรแกรมการสรางพลงแกนน�าชมชน

แกนน�าชมชนมความรมากกวากอนการเขาโปรแกรม

การสรางพลงชมชนอยางมนยส�าคญทางสถต

สอดคลองกบการศกษาของอรณ สทธโชค (2550,

43) ศกษาผลของการจดกระบวนการเรยนรแบบ

มสวนรวมของชมชน ในการปรบเปลยนพฤตกรรม

การควบคมลกน�ายงลายของตวแทนครวเรอน

หมบานทดลอง อ�าเภอเมองจงหวดจนทบร พบวา

หลงการทดลองกลมตวอยาง มความรเรองโรค

ไขเลอดออกสงกวากอนการทดลอง สอดคลองกบ

การศกษาของ เสาวคนธ ภทระศขรน (2550, 110

- 112) ศกษาผลของโปรแกรมการเรยน

การมสวนรวมในการควบคมลกน�ายงลายของ

ตวเทนครวเรอนเขตคลองสานกรงเทพมหานคร

พบวา หลงการทดลองกลมทดลองมความรเกยวกบ

แหลงเพาะพนธ และการควบคมลกน�ายงลาย

มากกวากอนการทดลองและกลมเปรยบเทยบ


หลงการทดลอง พบวา กล มทดลอง

มความรเกยวกบการควบคมลกน�ายงลาย ดกวา

กอนเขารวมโปรแกรมและดกวากลมเปรยบเทยบ

ซงอธบายไดวา ผลของความรทเพมขนเนองจาก

กจกรรมทผวจยจดขนมการจดการเรยนรอยาง

เปนระบบ เรมจากการสรางองคความร เรอง

ไขเลอดออก ชวนสยของยงลาย วงจรชวตยงลาย

การใหดภาพยง ลกน�ายงลายจรง การจดแบงกลม

ตวอยางเปนกลมยอยใหอภปรายและเรยนรรวมกน

จงท�าใหมความรเรองการควบคมลกน�ายงลายดขน

และพบวาหลงการทดลอง กลมทดลองมความร

เกยวกบการควบคมลกน�ายงลายสงกวากลม

เปรยบเทยบ ทเปนเชนนเนองมาจากการจด

กจกรรมการเรยนทตอเนองจากการสรางเสรม

ความร ผวจยไดจดการเรยนรเปนฐานการเรยนร

ทงหมด 6 ฐาน และจดใหมการสาธตและ

ฝกปฏบตในการควบคมและท�าลายแหลงเพาะพนธ

ลกน�ายงลาย และใหกลมตวอยางกลบไปควบคม

ลกน�ายงลายทบานของตนเอง หลงจากนนจงนด

มาประชมกลมแลกเปลยนเรยนรและอภปราย

ปญหา อปสรรคทพบในการส�ารวจลกน�ายงลาย

พรอมทงชวยกนก�าหนดบทบาทของแกนน�า

ครอบครวในการควบคมลกน�ายงลายบนพนฐาน

ของความเปนจรงทสามารถน�าไปปฏบตไดจรง

ร วมกนวางแผนก�าหนดกจกรรมการควบคม

ลกน�ายงลายพรอมก�าหนดใหแกนน�าครอบครว

ออกปฏบตการควบคมลกน�ายงลายในครวเรอน

ของตนเอง โดยมผวจยและผชวยผวจยรวมกน

กระต นเสรมพลงใหแกนน�าครอบครวรวมกน

ระดมความคด แลกเปลยนประสบการณซงกน


ส�าหรบพฤตกรรมการควบคมลกน�ายงลาย

หลงการทดลอง กล มทดลองมพฤตกรรมการ

ควบคมลกน�ายงลาย ดกวากอนเขารวมโปรแกรม

และดกวากลมเปรยบเทยบ ทงนเนองจากการ

จดโปรแกรมการเรยนร ใหแกนน�าครบครวมสวน

รวมในการรบรปญหาวเคราะหสาเหตของอปสรรค

ในการควบคมลกน�ายงลาย รวมก�าหนดแนวทาง

แกปญหา รบทราบบทบาทหนาทรบผดชอบแตละ

บคคลน�าแนวทางปฏบตไปด�าเนนการควบคม

ลกน�ายงลายในครวเรอนของตนเองและรวม

ประเมนผลการด�าเนนงาน สอดคลองกบผลการ

วจยของอญชล ชยมงคล (2550, 65 - 67) ศกษา

ผลการจดกจกรรมสขศกษาทประยกตใชแนวคด

การมสวนรวมของชมชน พบวา หลงการทดลอง

กลมตวอยางมพฤตกรรมการปองกนและควบคม

ไขเลอดออกเรอนเพมขนกวาก อนการทดลอง

สอดคลองกบการศกษาของ จนทมา วชกล

(2551, 84) ศกษาผลของโปรแกรมการสรางพลง

แกนน�าครอบครว โดยใชกระบวนการเรยนรแบบ

มสวนรวมตอการควบคมและปองกนโรคไขเลอดออก

พบวา แกนน�าครอบครวมพฤตกรรมการควบคม

และปองกนโรคไขเลอดออกดขนกวากอนการทดลอง

และดกวาแกนน�าครอบครวทไมไดเขารวมโปรแกรม

สอดคลองกบการศกษาของสมคด จหวา (2556,

147) ศกษาประสทธผลของรปแบบการมสวนรวม

ของชมชนในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก

โดยประยกตแนวคดการมสวนรวมและการเรยนร

แบบสรางพลง (empowerment) ผลการวจย

พบวา ภายหลงการทดลองกลมทดลองมพฤตกรรม

การปฏบตในการปองกนและควบคมโรคไขเลอด

ออก และคาดชนความชกชมของลกน�ายงลาย

ทบาน และหนวยงานในชมชน ไดแก สถาน

อนามย วด โรงเรยน และ อบต. มระดบทสงขน

กวากอนการทดลองและสงกวากลมเปรยบเทยบ

ในสวนของคาดชนความชกของลกน�า

ยงลาย พบวา คาดชนความชกของลกน�ายงลาย

ครวเรอนของกลมทดลอง ลดลงกวากอนเขารวม

โปรแกรมและกลมเปรยบเทยบ ทงนเนองจาก

ผวจยไดจดกจกรรมเปนโปรแกรม เปนการให

แกนน�าครอบครวไดฝกทกษะในการควบคมลกน�า

ยงลาย ประกอบดวยการส�ารวจลกน�ายงลาย

การท�าลายลกน�ายงลาย การท�าลายแหลงเพาะพนธ

ยงลายเพอใหแกนน�าครอบครวสามารถการควบคม

ลกน�ายงลายไดอยางถกตอง และในระหวางการ

ด�าเนนการควบคมลกน�ายงลายมการประชม

กลมตวอยางอยางตอเนองเพอประเมนผลการ

ด�าเนนงานและปรบแผน และถอดบทเรยน

การเรยนร รวมทงมการสรางแรงจงใจใหรางวล

บานปลอดลกน�ายงลาย จงท�าใหกลมตวอยาง

มพฤตกรรมการก�าจดลกน�ายงลายเพมมากขน

จงท�าใหสดสวนบานทส�ารวจพบลกน�ายงลายและ

สดสวนภาชนะทส�ารวจพบลกน�ายงลายลดลง

สอดคลองกบผลการวจยของดวงจนทร ทบทมศร

(2552, 79) ผลของโปรแกรมการสรางพลง

โดยใชกระบวนการเรยนรแบบมสวนรวมแก

แกนน�าครอบครวในการปองกนและควบคม

โรคไขเลอดออกของเทศบาลเมองสองพน อง

อ�าเภอสองพนอง จงหวดสพรรณบร ภายหลงการ


ทดลอง พบวา การสรางพลงโดยใชกระบวนการ

เรยนรแบบมสวนรวมมคา HI ลดลงหลงจากการ

ปรบเปลยนพฤตกรรมและการมสวนรวมในการ

วางแผนการด�าเนนงานปองกนและควบคมโรค

ไขเลอดออก จงสงผลใหคาดชนความชกของลกน�า

ยงลายลดลงอยในระดบต�า สอดคลองกบการ

ศกษาของของ ธภพ สงวนใจ (2555, 64)

การศกษาประสทธผลองรปแบบการมสวนรวมของ

ชมชนในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก

ในเขตพนทต�าบลบานตอม อ�าเภอเมอง จงหวด

พะเยา พบวา ภายหลงการทดลองกลมทดลอง

มพฤตกรรมการปฏบตในการปองกนและควบคม

โรคไขเลอดออก และคาดชนความชกชมของ

ลกน�ายงลายมระดบทสงขนกวากอนการทดลอง

และสงกวากลมเปรยบเทยบ สอดคลองกบการ

ศกษาของ เชดศกด ปรงคามา (2555, 135 - 136)

ศกษาการมสวนรวมของชมชนในการปองกนและ

ควบคมโรคไขเลอดออกบานลนฟา ต�าบลแคนเหนอ

อ�าเภอบานไผ จงหวดขอนแกน ผลการวจย พบวา

หลงการทดลองกลมผเขารวมการศกษามคาเฉลย

คะแนนการปฏบตตนในการปองกนและควบคม

โรคไขเลอดออกของกอนและหลงการพฒนา

พฒนาเพมสงขนท�าใหประชากรและกลมตวอยาง

ทศกษามการปฏบตตนถกตองเพมสงขน ดชน

ความชกชมลกน�ายงลายลดลง

จากผลการวจยสามารถสรปไดวาการ

เสรมพลงโดยใช กระบวนการจดการแบบม

สวนรวมในการควบคมลกน�ายงลายของแกนน�า

ครอบครว ทประยกตโดยประยกตทฤษฎการ

เสรมพลงรวมกบกระบวนการเรยนรแบบมสวน

รวม โดยการจดกจกรรมการเรยนรผานกระบวนการ

กลม ระดมความคดเหน แลกเปลยนประสบการณ

การสาธต การฝกปฏบต สะทอนภาพทเกดขนจาก

การปฏบตงาน และการตดตามของแกนน�า

ครอบครว มผลท�าใหกลมทดลองมความรและ

พฤตกรรมการควบคมลกน�ายงลายเพมมากขน

กวากอนการทดลองและมากกวากลมเปรยบเทยบ

และสงผลใหคาดชนความชกของลกน�ายงลาย

ลดลงกวากอนการทดลองและลดลงมากกวา

กลมเปรยบเทยบ


1 . โปรแกรมการเสรมพล ง โดยใช

กระบวนการจดการแบบมสวนรวมในการควบคม

ลกน�ายงลายของแกนน�าครอบครว เปนโปรแกรม

ทมประสทธผล สามารถเปลยนแปลงพฤตกรรม

การควบคมลกน�ายงลายของกลมตวอยางได

จงควรน�าไปประยกตใชในการควบคมลกน�ายงลาย

กบชมชนอนทมบรบทคลายคลงกน

2. กระบวนการจดการแบบมสวนรวม

เปนกระบวนการทสามารถท�าใหกลมตวอยาง

มสวนรวมในการแกไขปญหาการควบคมลกน�า

ยงลายบรรลผลส�าเรจ สงผลใหคาดชนความชก

ของลกน�ายงลายลดลง จงควรน�าไปประยกตใช

ในการควบคมลกน�ายงลายกบชมชนอนทมบรบท

คลายคลงกน



1. การศกษาคร งน ได ศกษาความร

เกยวกบการควบคมลกน�ายงลายและพฤตกรรม

การควบคมลกน�ายงลายในกลมแกนน�าครอบครว

พบวา แกนน�าครอบครวมความรและมพฤตกรรม

ดขนกวากอนการเขารวมจงเหนควรด�าเนนการ

พฒนาความรเกยวกบการควบคมลกน�ายงลาย

และพฤตกรรมการควบคมลกน�ายงลายในกลม

อนๆ รวมดวย เชน กลมผน�าชมชน และนกเรยน

ในโรงเรยนระดบประถมศกษา และมธยมศกษา

ทอยในพนทเพอสนบสนนผลทเกดจากโปรแกรม

ไดดยงขน

2. ควรท�าการศกษาทดลองเปรยบเทยบ

ในปจจยทแตกตางกน เชน ลกษณะชมชน ชวง

ฤดกาล วฒนธรรม สภาพสงแวดลอม จ�านวน

ประชากรทมากกวา และวดผลความแตกตางกอน

และหลงการทดลองเพอใหทราบถงปจจยทมผล

ตอประสทธผลของโปรแกรมการเสรมพลงโดยใช

กระบวนการจดการแบบมสวนรวมในการควบคม

ลกน�ายงลายของแกนน�าครอบครว

3. ควรท�าการศกษาทดลองเปรยบเทยบ

ระยะเวลาในการทดลองโปรแกรมการเสรมพลง


ควบคมลกน�ายงลายของแกนน�าครอบครว

ทแตกตางกน เพอหาระยะเวลาทเหมาะสมในการ

สรางพลงแกนน�าครอบครวเพอควบคมลกน�า

ยงลาย



กรมควบคมโรค. (2556). โรคไขเลอดออกอาเซยน. สบคนเมอ 18 พฤษภาคม 2557, จาก http://www. vibhavadi.com/mobi/health_detail.php?id=587

จนทมา วชกล. (2551). ผลของการสรางพลงแกนน�าครอบครวโดยใชกระบวนการเรยนรแบบ มสวนรวมตอ การควบคมและปองกนโรคไขเลอดออก. วทยานพนธพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการพยาบาลเวชปฏบตชมชน, บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยบรพา.

เชดศกด ปรงค�ามา. (2555). การมสวนรวมของชมชนในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก บานลนฟา ต�าบลแคนเหนอ อ�าเภอบานไผ จงหวดขอนแกน. วทยานพนธหลกสตรสาธารณสขศาสตร มหาบณฑต

สาขาการบรหารสาธารณสข, บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหาขอนแกน. ดวงจนทร ทบทมศร. (2552). ผลของโปรแกรมการสรางพลงโดยใชกระบวนการเรยนรแบบมสวนรวม

แกแกนน�าครอบครวในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก ของเทศบาลเมองสองพนอง อ�าเภอสองพนอง จงหวดสพรรณบร. วทยานพนธสาธารณสขศาสตรมหาบณฑต สาขาการจดการระบบสขภาพ, บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหาสารคาม.

ธภพ สงวนใจ. (2555). การศกษาประสทธผลของรปแบบการมสวนรวมของชมชนในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก ในเขตพนทต�าบลบานตอม อ�าเภอเมอง จงหวดพะเยา. วทยานพนธสาธารณสขศาสตรมหาบณฑต สาขาการแพทยแผนปจจบน, บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยพะเยา.

พงษศกด ธนวชรกล. (2550). ผลของโปรแกรมการสรางพลงแกนน�าชมชนเพอปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก ต�าบลโนนเมอง อ�าเภอเมองสะแกแสง จงหวดนครราชสมา. วทยานพนธหลกสตรสาธารณสขศาสตรมหาบณฑต สาขาการพฒนาสขภาพชมชน, มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

ส�านกระบาดวทยา กระทรวงสาธารณสข. (2557). จ�านวนและอตราผปวยดวยโรคเฝาระวง ป พ.ศ.2546 - 2557 รายไตรมาส. สบคนเมอ 18 พฤษภาคม 2557, จาก http://social.nesdb.go.th/ SocialStat/

เสาวคนธ ภทระศขรน. (2550). โปรแกรมการเรยนรแบบมสวนรวมในการควบคมลกน�ายงลายของตวแทนครวเรอนเขตคลองสานกรงเทพมหานคร. วทยานพนธปรญญาวทยาศาสตรมหาบณฑต (สาธารณสขศาสตร) สาขาวชาเอกสขศกษาและพฤตกรรมศาสตร, บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหดล.

อรณ สทธโชค. (2550). ผลของกระบวนการเรยนรแบบมสวนรวมของชมชนในการปรบเปลยนแปลงพฤตกรรมการควบคมลกน�ายงลาย อ�าเภอเมอง จงหวดจนทบร. วารสารสขศกษา, 30 (106), 43-56

อญชล ชยมงคล. (2550). การมสวนรวมของชมชนในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก ต�าบลพรหมณ อ�าเภอเมอง จงหวดนครนายก. วทยานพนธปรญญาวทยาศาสตรมหาบณฑต สาธารณสขศาสตร สาขาวชาเอกสขศกษาและพฤตกรรมศาสตร, บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหดล.

สมคด จหวา. (2556). ประสทธผลของรปแบบการมสวนรวมของชมชนในการปองกนและควบคมโรคไขเลอดออก ในเขตอ�าเภอกงไกรลาศ จงหวดสโขทย. สาขาวชาสาธารณสขศาสตร บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยพะเยา.



ผลของโปรแกรมการใหขอมล การสรางแรงจงใจ และการพฒนาทกษะตอความรนแรงของโรคขอเขาเสอม และน�าหนกตวในผสงอายโรคขอเขาเสอมทมน�าหนกเกน*

Effects of Information-Motivation-Behavioral Skill Program on The severity of Knee Osteoarthritis and Body Weighton Overweight Older Persons with Knee Osteoarthritis

กตฑาพร ลอลาภ พย.ม. (Kitthaporn Leularb, MSN.) **

ทศนา ชวรรธนะปกรณ. (Tassana Choowattanapakorn, Ph.D.) ***

บทคดยอ

การศกษาวจยนเปนการวจยกงทดลอง (Quasi experimental research) เพอเปรยบเทยบ

ประสทธผลของโปรแกรมการใหขอมล การสรางแรงจงใจและการพฒนาทกษะผลตอความรนแรง

ของโรคขอเขาเสอมและน�าหนกตวในผสงอายโรคขอเขาเสอมทมภาวะน�าหนกเกน ทมารบบรการ

ทหองตรวจศลยกรรมออรโธปดกส แผนกผปวยนอก โรงพยาบาลปทมธาน โดยคดเลอกกลมตวอยาง

แบบเจาะจง (Purposive sampling) จ�านวน 40 คน แบงเปนกลมทดลองและกลมควบคม

กลมละ 20 คน ทดลองระหวางเดอนมนาคม – เมษายน 2557 เครองมอทใชด�าเนนตามโปรแกรม

ประกอบดวย 1) คมอการดแลตนเองเมอเปนโรคขอเขาเสอมน�าหนกเกน 2) คมอใหความรส�าหรบ

สงอายทเปนโรคขอเขาเสอม 3) แบบสอบถามขอมลสวนบคคล 4) แบบประเมนความรนแรงของ

โรคขอเขาเสอม 5) แบบประเมนความรเกยวกบโรคขอเขาเสอมและ 6) สมดบนทกการรบประทาน

อาหารและการออกก�าลงกาย วเคราะหขอมลดวยสถต รอยละ คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน

และ t-test ผลการวจยพบวา คาเฉลยความรนแรงของโรคขอเขาเสอมหลงไดรบโปรแกรม

* วทยานพนธหลกสตรปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาพยาบาลศาสตร คณะพยาบาลศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย** พยาบาลวชาชพปฏบตการ หอผปวยศลยกรรมออรโธปดกส โรงพยาบาลปทมธาน*** ผชวยศาสตราจารย คณะพยาบาลศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย


การใหขอมลการสรางแรงจงใจและการพฒนาทกษะลดลงกวากอนไดรบโปรแกรมอยางมนยส�าคญ

ทางสถตทระดบ .05 คาเฉลยของน�าหนกตวในผสงอายโรคขอเขาเสอมน�าหนกเกนภายหลงไดรบ

โปรแกรมการใหขอมล การสรางแรงจงใจและการพฒนาทกษะลดลงกวากอนไดรบโปรแกรมอยาง

มนยส�าคญทางสถตทระดบ .05 คาเฉลยความรนแรงของโรคขอเขาเสอมกลมทไดรบโปรแกรมการ

ใหขอมล การสรางแรงจงใจและการพฒนาทกษะลดลงกวากลมทไดรบการพยาบาลตามปกต

อยางมนยส�าคญทางสถตทระดบ .05 คาเฉลยของน�าหนกตวในผสงอายโรคขอเขาเสอมน�าหนก

เกนกลมทไดรบโปรแกรมการใหขอมล การสรางแรงจงใจ และการพฒนาทกษะลดลงกวากลม

ทไดรบการพยาบาลตามปกตอยางมนยส�าคญทางสถตทระดบ .05

ค�าส�าคญ: ผสงอายโรคขอเขาเสอมน�าหนกเกน โปรแกรมการใหขอมล แรงจงใจ และการพฒนา

ทกษะความรนแรงของโรคขอเขาเสอม น�าหนกตว

Abstract

This is a quasi-experimental research was to the effect of information-

motivation-behavioral skills program on severity of knee osteoarthritis and

body weight on overweight older persons with knee osteoarthritis. The samples

were older persons with knee osteoarthritis and overweight receiving treatment

at outpatient unit Pathumthani Hospital from March to April 2014. The subjects

were assigned equally into experimental and control group, 20 persons in each group.

The instrument using were Handbook of Knee arthritis self care, lesson plans,

knowledge questionnaires, diet and exercise record book, WOMAC questionnaires

was used for outcome measure. Content validity of intervention program was

reviewed by 5 experts. The data were analyzed using frequency, percentage,

mean, standard deviation and t-test.

The result of this study were as follows: The mean score of severity of knee

osteoarthritis on overweight older persons with knee osteoarthritis after receiving

the information-motivation-behavioral skills program was significantly lower than

before receiving the program (p<.05). The mean score of body weight on overweight

older persons with knee osteoarthritis and overweight after receiving the information-

motivation-behavioral skills program was significantly lower than before receiving


the program (p<.05). The mean score of severity of knee osteoarthritis on overweight

older persons with knee osteoarthritis in experimental group after receiving

the information-motivation-behavioral skills program was significantly lower than

those the control group (p<.05).The mean score of body weight on overweight

older persons with knee osteoarthritis and overweight in experimental group after

receiving the information-motivation-behavioral skills program was significantly

lower than those the control group (p<.05)

Keywords: Overweight older persons with knee osteoarthritis, Information-

motivation-behavioral skills program, severity of knee osteoarthritis,

body weight

บทน�า

โรคขอเขาเสอม (Knee Osteoarthritis)

เปนโรคเรอรงทพบไดบอยในผสงอาย ในประเทศ

สหรฐอเมรกามผปวยโรคขอเสอม 27 ลานคน

เปนผสงอายขอเขาเสอมรอยละ 37.4 (Lawrence

et al., 2008) ในประเทศไทยป พ.ศ. 2551 - 2553

ม ผ สงอาย เป นโรคข อเสอมคดเป นร อยละ

38.9, 40.54 และ 41.71 ตามล�าดบ (กระทรวง

สาธารณสข, 2553) จากสถตโรงพยาบาลปทมธาน

พบวาผ ปวยสงอายโรคขอเขาเสอมมแนวโนม

เพมขน โดยในป พ.ศ.2553 - 2555 มจ�านวน

1,159, 1,195 และ 2,377 คน ตามล�าดบ

(สถตเวชระเบยนโรงพยาบาลปทมธาน, 2556)

จะเหนไดวาผสงอายเปนโรคขอเขาเสอมมากขน

ในทกๆ ป โดยโรคขอเขาเสอม เกดจากกระดกออน

ผวขอมลกษณะแขง เปราะ และเสอมสลาย รวมกบ

น�าในขอลดลง ท�าใหเกดการเสยดสของกระดก

ทอย ชดตดกน ผ ปวยมอาการปวดขอ ขอฝด

เคลอนไหวล�าบาก หากไมไดเคลอนไหวขอเปน

เวลานาน จะเกดขอตด กระดกผดรป มความ

บกพรองในการเคลอนไหวและ เสยสมดลการ

ทรงตว ตองพงพาบคคลอน เปนภาระแกบคคล

ในครอบครว การรบรความสามารถและคณคา

ในตนเองลดลง (Marks, 2007; Rosemann,

2008; Hawker, 2012; Iversen, 2012)

ความรนแรงทเพมขนของโรคขอเขาเสอม

ประเมนไดจากอาการปวด ขอฝดขดมากขน และ

การเคลอนไหวขอนอยลง (บญเรยง พสมยและ

คณะ, 2555; Huang et al., 2008; Zeni, 2009)

ความรนแรงของโรคทเพมขนนนเกดจากปจจย

สงเสรมไดหลายอยาง เชน พฤตกรรมการทรงทา

ทมการงอหรอใชขอเขามาก ไดแก การนงยองๆ

นงพบเพยบ ขดสมาธ นอกจากนยงเกดจากการม

น�าหนกตวทมากกวาปกต (Messier et al., 2004;

Sudo et al., 2008; Newman, 2009; Stevenson

and Roach, 2012) กลาวคอน�าหนกตวทเพมขน


0.5 กโลกรมจะเพมแรงกดทขอเขา 1-1.5 กโลกรม

(Leslie, 2000) ซงจะเรงใหเกดการช�ารดหรอ

สกหรอของกระดกออนของผวขออยางรวดเรว

และท�าใหมอาการปวดเพมขน (Marks, 2007;

Hawker, 2008; Iversen, 2012) ในการส�ารวจ

ภาวะสขภาพและพฤตกรรมเสยงตอโรคไมตดตอ

และการบาดเจบในป พ.ศ. 2550 ในประชากรอาย

15-74 ป จ�านวน 129,731 คนพบวา หนงในหาของ

ผสงอายมน�าหนกเกนจนถงอวน และเปนผสงอาย

หญงมากกวาผสงอายชาย (ปราโมทย ประสาทกล

และปทมา วาพฒนวงศ, 2555) จากสถตดงกลาว

จะเหนไดวาผ สงอายไทยมแนวโนมของภาวะ

น�าหนกเกนเพมขน ซงสมพนธกบโรคขอเขาเสอม

รวมทงความรนแรงของโรคเพมขน การชะลอ

ความเสอมและความรนแรงท�าไดโดยมพฤตกรรม

ทถกตองทงการทรงทา การควบคมน�าหนก

การรบประทานอาหารและการออกก�าลงกาย

แตพบวาผสงอายโรคขอเขาเสอมยงขาดความร

ในการดแลตนเอง (บญเรยง พสมยและคณะ,

2555; พพฒน เพมพน, 2553; Hawker et al.,

2002; Callahan et al., 2010) ขาดความเขาใจ

เรองโรคหรอเขาใจไมถกตอง (Brecton, Johnston

& Hutchison, 2008; Hurley et al., 2010)

และยงมอรยาบถหรอการทรงทาทไมถกตอง

(สภาพ อารเออ และนภาภรณ ปยขจรโรจน,

2551) นอกจากนยงขาดแรงจงใจในการดแล

ตนเอง ผสงอายจงเกดความทอถอย ท�าใหการ

ปฏบตตวไมตอเนอง (Kuptniratsaikul et al., 2007)

ความรนแรงของโรคจงมความกาวหนาเพมขน

อกทงการปฏบตพฤตกรรมทถกต องจะตอง

มทกษะทด มความเฉพาะกบโรค เพราะจะสราง

สมรรถนะทดในการดแลตนเอง ชวยแกไขปญหา

เกยวกบอาการและความรนแรงของโรคไดส�าเรจ

(Dickson, 2009) การวจยครงนเปนการสราง

โปรแกรมการใหขอมล แรงจงใจ และการพฒนา

ทกษะตอความรนแรงของโรคขอเขาเสอมและ

น�าหนกตวในผสงอายโรคขอเขาเสอมน�าหนกเกน

โดยสรางจากแนวคดการใหขอมล แรงจงใจ และ

การพฒนาทกษะ (The Information Motivation-

Behavioral Skills Model: IMB) ของ Fisher et al.

(2003) โดยด�าเนนกจกรรมตามแนวคดดงตอไปน

1) การใหขอมล โดยการใหความรเรองโรคขอเขา

เสอม การดแลตนเองเมอเปนโรคขอเขาเสอม

รวมกบน�าหนกเกน 2) การสรางแรงจงใจโดยการ

ชใหเหนประโยชนตอรางกายเมอมการดแลตนเอง

ทดและผลเสยของการละเลยการปฏบตตว

ทถกตอง การสนบสนนคมอประกอบภาพเรอง

การดแลตนเองเมอเปนโรคขอเขาเสอมน�าหนกเกน

สมดบนทกการรบประทานอาหารและการ

ออกก�าลงกาย กจกรรมการชงน�าหนกและพลอต

กราฟจากการชงน�าหนกตว 3) การฝกทกษะการ

บรหารขอเขา การทรงทา การเลอกรบประทาน

อาหารพลงงานต�าและการบรรเทาอาการปวด

เบองตนดวยตนเอง 4) การตดตามและประเมนผล

โดยการตดตามเยยมบาน การตดตามทางโทรศพท

การตดตามความกาวหนาในการปฏบตตวและ

การดแลตนเอง โดยประเมนจากผลการบนทก

ในสมดบนทก การประเมนความรนแรงของ

โรคขอเขาเสอมและประเมนน�าหนกตว โดยคาดวา

ถาผสงอายโรคขอเขาเสอมทมภาวะน�าหนกเกน


ไดรบขอมลในการดแลตนเองถกตอง มการ

ควบคมน�าหนกตว การบรรเทาอาการปวดเบองตน

การบรหารขอเขาและไดรบแรงจงใจใหกระท�า

ทกษะดงกลาวอยางตอเนอง และสม�าเสมอ

จะท�าใหระดบความรนแรงของโรคขอเขาเสอม

และน�าหนกตวลดลงได สงผลใหชะลอความเสอม

ของขอเขา ลดความรนแรงของโรค ชะลอการ

เปลยนขอเขาเทยม และลดคาใชจายในการรกษาได


การศ กษาค ร ง น ใ ช แนวค ดทฤษ ฎ

การใหขอมล แรงจงใจ และการพฒนาทกษะ

(The Information Motivation-Behavioral

Skills Model: IMB) ของ Fisher et al. (2003)

โดยแนวคด IMB กลาววาบคคลจะมพฤตกรรม

ทดนนตองเกดจากการไดรบขอมลหรอความร

เกยวกบโรคอยางถกตองรวมทงการรบรประโยชน

และรบรอนตราย หากละเลยการปฏบตพฤตกรรม

ทถกตองจะท�าใหโรครนแรงขน เมอไดรบขอมลทด

ไดรบแรงจงใจใหมการแสดงออกและมทกษะ

พฤตกรรมทถกตอง สม�าเสมอจนกลายเปนนสย

สงผลใหเกดผลลพธตอสขภาพในเชงบวก ในทาง

กลบกน หากบคคลนนขาดความร ไรแรงจงใจ

ในการปฏบตและขาดซงทกษะกจะสงผลเชงลบ

ตอสขภาพในทสด


1. เพอเปรยบเทยบความรนแรงของ

โรคข อเข าเสอมและน�าหนกตวในผ สงอาย

โรคขอเขาเสอมทมน�าหนกตวเกน กอนและ

หลงไดโปรแกรมการใหขอมล การสรางแรงจงใจ

และการพฒนาทกษะ

2. เพอเปรยบเทยบความรนแรงของ

โรคขอเขาเสอมและน�าหนกตวในผสงอายโรค

ขอเขาเสอมทมน�าหนกตวเกนระหวางกลมทไดรบ

โปรแกรมการใหขอมล การสรางแรงจงใจและ

การพฒนาทกษะกบกล มทไดรบการพยาบาล

ตามปกต


1. ความรนแรงของโรคขอเขาเสอมและ

น�าหนกตวในผสงอายโรคขอเขาเสอมทมน�าหนก

ตวเกนหลงไดรบโปรแกรมการใหขอมล การสราง

แรงจงใจ และการพฒนาทกษะลดลงกวากอน

ไดรบโปรแกรม


น�าหนกตวในผสงอายโรคขอเขาเสอมทมน�าหนกตว

เกนกลมทไดรบโปรแกรมการใหขอมล การสราง

แรงจงใจ และการพฒนาทกษะลดลงกวากลม

ทไดรบการพยาบาลแบบปกต

ค�าจ�ากดความ

ผ สงอายโรคข อเข าเสอมทมภาวะ

น�าหนกเกน หมายถงผ ป วยทงเพศชายและ

เพศหญง อาย 60 ป บรบรณขนไปทไดรบการ

วนจฉยจากแพทยวาเปนโรคขอเขาเสอม และ

รบการรกษาทหองตรวจศลยกรรมออรโธปดกส

แผนกผปวยนอก โรงพยาบาลปทมธาน และมภาวะ

น�าหนกเกน โดยประเมนดวยคาดชนมวลกาย

มาตรฐานอาเซยนตงแต 23 กโลกรม/เมตร2 ขนไป

ระดบความรนแรงของโรคขอเขาเสอม

หมายถง อาการปวดขอเขา ขอเขาฝด และการ

เคลอนไหวของขอเขาทลดลง




(Quasi experimental research) เพอศกษาผล

ของโปรแกรมการใหขอมล การสรางแรงจงใจ และ

การพฒนาทกษะตอความรนแรงจากความปวด

ของโรคขอเขาเสอมและน�าหนกตวในผสงอาย

โรคขอเขาเสอมน�าหนกเกนเขารบการรกษาแผนก

ผปวยนอก โรงพยาบาลปทมธาน ตงแตเดอน

มนาคม – เมษายน 2557 ใชรปแบบการวจยแบบ

2 กลม โดยวดกอนและหลงการทดลอง (Pretest-

posttest design and control groups design)


ประชากร คอ ผสงอายโรคขอเขาเสอม

ทมอาย 60 ป บรบรณขนไป ทมารบบรการทหอง

ตรวจศลยกรรมออรโธปดกส แผนกผปวยนอก

โรงพยาบาลปทมธาน จงหวดปทมธาน โดยไดรบ

การวนจฉยจากแพทยวาเปนโรคขอเขาเสอม และ

มภาวะน�าหนกเกนโดยประเมนดวยคาดชนมวลกาย

มาตรฐานอาเซยนตงแต 23 กโลกรม /เมตร2 ขนไป

กลมตวอยาง คอ ผสงอายทมถนอาศยอย

ในเขตจงหวดปทมธาน โดยเขารบการรกษาแผนก

ผปวยนอก โรงพยาบาลปทมธาน ตงแตเดอน

มนาคม – เมษายน 2557 คดเลอกกลมตวอยาง

จากประชากรดงกลาวขางตน แบบเจาะจง

(Purposive sampling) โดยมคณสมบตดงน คอ

อาย 60 ป ขนไปไม เคยออกก�าลงกายหรอ

ออกก�าลงกายแตไมสม�าเสมอ ไมมขอจ�ากดดาน

การเคลอนไหวหรอขอหามทางการแพทย สามารถ

ตดตอสอสารไดดและสามารถตดตอทางโทรศพท

ไดยนดเขารวมงานวจยอาศยอยกบครอบครว

โดยญาตเปนผดแลหลก ก�าหนดขนาดกลมตวอยาง

โดยใชโปรแกรมส�าเรจรปในการวเคราะหอ�านาจ

ทดสอบ PASS (Power Analysis of Sample

Size) โดยระดบอ�านาจทดสอบท 80% ระดบ

นยส�าคญ α=.05 กล มตวอยางทตองการ

กลมละ 20 คน รวมจ�านวน 40 คน จ�าแนกเปน

กล มทดลองและกล มควบคมกล มละ 20 คน

โดยจบคใหมความคลายคลงกนในเรองเพศ อาย

คาดชนมวลกายกลมควบคมไดรบการพยาบาล

ตามปกต และกลมทดลองไดรบโปรแกรมการ

ใหขอมล การสรางแรงจงใจ และการพฒนาทกษะ

เปนระยะเวลา 5 สปดาห


1. เครองมอทใชในการด�าเนนการทดลอง

คอค มอโปรแกรมการใหความร ส�าหรบสงอาย

ทเปนโรคขอเขาเสอมตามแนวคดการใหขอมล

การสรางแรงจงใจ และการพฒนาทกษะรวมถง

คมอการออกก�าลงกาย การบรหารขอเขา มภาพ

ประกอบ ซงไดรบการตรวจสอบความตรงตาม

เนอหาจากผทรงคณวฒ จ�านวน 5 ทานไดคา CVI

เทากบ 1


คอแบบสอบถามขอมลสวนบคคลและแบบ

ประเมนความรนแรงของโรคขอเขาเสอม Modified

WOMAC Scale ประกอบดวยขอค�าถามทงหมด

24 ค�าถามแบงเปนอาการปวดขอ 5 ค�าถาม

อาการขอเขาฝด 2 ค�าถาม กจกรรมการเคลอนไหว

17 ค�าถาม หาคาความเทยงดวยสตรสมประสทธ

แอลฟาครอนบาค (Cronbach’s alpha coefficient)

เทากบ .80


3. เครองมอท ใช ในการก�ากบการ

ทดลองไดแก แบบประเมนความรเกยวกบโรค

ขอเขาเสอม ประกอบดวยขอค�าถามทใหเลอกตอบ

ใช กบ ไมใช ค�าตอบใชให 1 คะแนนสวนค�าตอบ

ไมใชให 0 คะแนน จ�านวน 15 ขอใชสตรคเดอร-

รชารดสน 20 (KR 20) ไดคาความเทยงเทากบ .80

และแบบบนทกการรบประทานอาหารและ

แบบบนทกการออกก�าลงกาย

วธการเกบรวมรวมขอมล

ผวจยท�าหนงสอขออนญาตด�าเนนโครงการ

ตอคณะกรรมการการวจยในมนษย โรงพยาบาล

ปทมธาน หลงไดรบอนญาตแลวส�ารวจรายชอ

ผสงอายโรคขอเขาเสอมทมคณสมบตตามเกณฑ

ทก�าหนดตามรายชอทแพทยนดตรวจ หองตรวจ

ศลยกรรมออรโธปดกส แผนกผปวยนอก โรงพยาบาล

ปทมธาน แนะน�าตวและชแจงวตถประสงคโครงการ

เมอผ สงอายยนยอมเขารวมวจย ด�าเนนการ

เกบรวบรวมขอมลกอนการทดลองทงสองกลม

ดวยแบบสอบถามขอมลสวนบคคล การประเมน

น�าหนกตวเพอหาคาดชนมวลกาย ประเมนความ

รเรองโรคขอเขาเสอม (Pre-test) ประเมนระดบ

ความรนแรงของโรคขอเขาเสอม โดยกลมควบคม

จะไดรบการพยาบาลตามปกต และผสงอาย

โรคขอเขาเสอมกลมทดลองจะไดรบการด�าเนนการ

ตามโปรแกรมการใหข อมล แรงจงใจ และ

การพฒนาทกษะจนครบ 5 สปดาห เกบขอมล

หลงด�าเนนการทดลอง (Post-test) ในผสงอาย

ทงสองกลม ซงโปรแกรมการใหขอมล แรงจงใจ

และการพฒนาทกษะประกอบดวยกจกรรมดงน

สปดาหท 1 ท�ากจกรรมเปนครงท 1

จดกจกรรมใหขอมลความร เปนขนตอนเรอง

โรคขอเขาเสอมในผสงอาย ความรนแรงของ

โรคและผลกระทบทมตอโรคจากภาวะน�าหนกเกน

การเลอกรบประทานอาหารทมพลงงานต�า

การดแลตนเองในการทรงทาทถกตอง การออก

ก�าลงกาย การบรรเทาปวดผลเสยของการละเลย

การดแลตนเองประกอบการใชสอคอมพวเตอร

power point ชวยสอน ผวจยสอนการบรหารขอเขา

และใหผ สงอายปฏบตตามใหด หากปฏบตผด

ผวจยชวยเหลอแกไขใหจนกระทงถกตอง เพอ

ใหมทกษะการดแลตนเองไดอยางถกตองแมนย�า

ฝกทกษะการเลอกอาหารพลงงานต�าจากการ

เปรยบเทยบแผนภาพเมนอาหาร เสรมสรางแรง

จงใจและความเชอมนในการปฏบตดแลตนเอง

พรอมมอบค มอการดแลตนเองเมอเป นโรค

ขอเขาเสอม แบบบนทกการการรบประทาน

อาหารและการออกก�าลงกาย


กจกรรมตดตามเยยมบานผสงอายกลมทดลอง

เพอประเมนการปฏบตตนในสปดาหทผานมา

ทบทวนทาการบรหารขอเขาและการออกก�าลงกาย

ทบทวนอาหารทรบประทานในสปดาหทผานมา

อปสรรคตางๆ และวธการแกไข หลงจากนนจง

ชงน�าหนกตวและพลอตกราฟใหแกผ สงอาย

สปดาหท 3 - 4 ท�ากจกรรมเปนครงท 3

และ 4 กจกรรมการตดตามทางโทรศพท โดย

ผวจยสอบถามความกาวหนา พรอมทงใหค�าแนะน�า

แกไขปญหาทผ สงอายพบ กระต นเตอนการ

บนทกการออกก�าลงกายและการควบคมน�าหนก


ใหก�าลงใจในการปฏบตตวอยางตอเนองและนดพบ

ผ สงอาย ทห องตรวจศลยกรรมออรโธปดกส

แผนกผปวยนอก โรงพยาบาลปทมธานเพอประเมน

ผลตามโปรแกรมการใหขอมล แรงจงใจ และ

การพฒนาทกษะ


ผวจยนดกลมทดลองพบทหองตรวจศลยกรรม

ออรโธปดกส แผนกผปวยนอก โรงพยาบาลปทมธาน

ขอความรวมมอในการชงน�าหนกตว และตอบ

แบบประเมนความรนแรงของข อเข าเสอม

เพอเปรยบเทยบผลกอนและหลงทดลอง โดย

ผวจยตรวจสอบความครบถวนถกตองของขอมล

แจงใหกลมตวอยางทราบวาการวจยไดสนสดแลว

และกลาวขอบคณผเขารวมการวจยทกคน


1. ข อมลเกยวกบการเปรยบเทยบ

ความรนแรงของโรคขอเขาเสอมและน�าหนกตว

ในผ สงอายโรคขอเขาเสอมทมน�าหนกตวเกน

กอนและหลงไดโปรแกรมการใหขอมล การสราง

แรงจงใจ และการพฒนาทกษะ วเคราะหดวย

คาสถต คาเฉลย คาเบยงเบนมาตรฐาน และ

pair t-test

2. ข อมลเกยวกบการเปรยบเทยบ

ความรนแรงของโรคขอเขาเสอมและน�าหนกตว

ในผ สงอายโรคขอเขาเสอมทมน�าหนกตวเกน

ระหวางกลมทไดรบโปรแกรมการใหขอมล การสราง

แรงจงใจและการพฒนาทกษะกบกลมทไดรบการ

พยาบาลตามปกตวเคราะหดวยคาสถต คาเฉลย

คาเบยงเบนมาตรฐาน และ Independent t-test


1. ขอมลทวไปของกลมตวอยางกลม

ตวอยาง ซงเปนผสงอายโรคขอเขาเสอมทมภาวะ

น�าหนกเกน สวนใหญเปนเพศหญง รอยละ 85

มอายอยในชวง 60 - 69 ป รอยละ 85 มน�าหนกตว

อยระหวาง 60 – 69 กโลกรม รอยละ 35 สวนสง

อยระหวาง 150 – 159 เซนตเมตร รอยละ 47.5

มคาดชนมวลกายระหวาง 25 – 29.9 กโลกรม

/เมตร 2 รอยละ 55 เปนขอเขาเสอมทง 2 ขอ

รอยละ 70 ส�าหรบการออกก�าลงกายสวนใหญ

ไมมการออกก�าลงกาย รอยละ 55 และไมเคย

บรหารขอเขา รอยละ 55 ดงตารางท 1


ตารางท 1 จ�านวนและรอยละของขอมลสวนบคคลของผสงอายโรคขอเขาเสอมน�าหนกเกน กลมทดลอง

และกลมควบคม

ขอมลทวไปกลมทดลอง (n=20) กลมควบคม (n=20) จ�านวน (n=40)

จ�านวน รอยละ จ�านวน รอยละ จ�านวน รอยละเพศ

ชาย

หญง

3

17

15

85

3

17

15.0

85.0

6

34

15.0

85.0

อาย (ป)

60 – 69

70 – 79

17

3

85

15

17

3

85.0

15.0

34

6

85.0

15.0

น�าหนกตว

50 – 59

60 – 69

70 – 79

80 – 89

90 – 99

100 - 109

6

5

6

2

-

1

30

25

30

10

-

5

2

9

6

3

-

-

10.0

45.0

30.0

15.0

-

-

8

14

12

5

-

1

20.0

35.0

30.0

12.5

-

2.5

สวนสง

140 – 149

150 – 159

160 – 169

170 – 179

4

10

4

2

20

50

20

10

3

9

8

-

15.0

45.0

40.0

-

7

19

12

2

17.5

47.5

30.0

5.0

ดชนมวลกาย

23-24.9

25-29.9

มากกวา 30

2

11

7

10

55

35

2

11

7

10.0

55.0

35.0

4

22

14

10.0

55.0

35.0

การออกก�าลงกาย

45.0

55.0 ม

ไมม

9

11

45

55

9

11

45

55

18

22

การบรหารเขา

เคย

ไมเคย

9

11

45

55

9

11

45

55

18

22

45.0

55.0


2. ผลการศกษาพบวา คาเฉลยความรนแรง

ของโรคขอเขาเสอมและคาเฉลยของน�าหนกตว

ในผสงอายโรคขอเขาเสอมน�าหนกเกนหลงไดรบ

โปรแกรมการใหขอมล การสรางแรงจงใจและการ

พฒนาทกษะลดลงกวากอนไดรบโปรแกรมอยาง

มนยส�าคญทางสถตทระดบ .05 ดงตารางท 2

3. ผลการศกษาพบวา คาเฉลยความรนแรง

ของโรคขอเขาเสอมและคาเฉลยของน�าหนกตว

ในผสงอายโรคขอเขาเสอมน�าหนกเกนทไดรบ

โปรแกรมการใหขอมล การสรางแรงจงใจและ

การพฒนาทกษะลดลงกวากลมทไดรบการพยาบาล

ตามปกต อยางมนยส�าคญทางสถตทระดบ .05

ดงตารางท 3

ตารางท 2 ผลการเปรยบเทยบความรนแรงของโรคขอเขาเสอมและน�าหนกตวในผสงอายโรคขอเขาเสอม

น�าหนกเกนกอนและหลงการไดรบโปรแกรมการใหขอมล การสรางแรงจงใจ และ

การพฒนาทกษะของกลมทดลอง (n1= 20,n

2= 20, n

รวม= 40)

ผลการเปรยบเทยบกอนและหลงการไดรบโปรแกรม Mean SD df t p-value

น�าหนกตว

กอนไดรบโปรแกรม 68.30 13.52619 5.900* 0.000

หลงไดรบโปรแกรม 66.13 13.237

ความรนแรงของโรคขอเขาเสอม

กอนไดรบโปรแกรม 88.25 20.02319 15.196* 0.000

หลงไดรบโปรแกรม 69.35 20.929

*p<.05

ตารางท 3 ผลการเปรยบเทยบความรนแรงของโรคขอเขาเสอมและน�าหนกตวในผสงอายโรคขอเขาเสอม

น�าหนกเกนหลงการทดลองระหวางกลมทไดรบโปรแกรมการใหขอมล การสรางแรงจงใจ

และการพฒนาทกษะกบกลมทไดรบการพยาบาลตามปกต (n1= 20, n

2= 20)

ผลการเปรยบเทยบหลงการทดลองระหวางกลม Mean SD df t p-value

ความตางของน�าหนกตว

กลมควบคม -1.13 1.86338 5.933* 0.00

กลมทดลอง 2.18 1.649

ความตางของความรนแรงของโรคขอเขาเสอม

กลมควบคม 120.30 43.71527.28 -4.701* 0.000

กลมทดลอง 69.35 20.929

*p <.05




น�าหนกตวในผสงอายโรคขอเขาเสอมทมน�าหนกตว

เกนหลงไดรบโปรแกรมการใหขอมล การสราง

แรงจงใจ และการพฒนาทกษะลดลงกวากอนได

รบโปรแกรมอยางมนยส�าคญทางสถต (P<.05)

ความรนแรงของโรคขอเขาเสอมทลดลง เนองจาก

การทผสงอายไดรบความรจากภาพและสอการสอน

ทชดเจนเรองโรคขอเขาเสอมรวมกบภาวะน�าหนก

เกน การดแลตนเองทถกตอง การทรงตวทาท

เหมาะสม การปรบเปลยนสภาพแวดล อม

การควบคมน�าหนกตว การบรหารขอเขา การออก

ก�าลงกาย การบรรเทาอาการปวด ผลเสยจากการ

ละเลยการดแลตนเองอยางถกตอง ซงจะเพม

ความรนแรงของโรคขอเขาเสอมใหมากขน และ

ชกน�าใหเกดความพการใหเกดขนแกตวผสงอาย

เอง จงท�าใหผสงอายมความร มความเขาใจในโรค

ทตนเองเปนอย รวธการแกไขปญหาและอปสรรค

จากอาการของโรค รวมถงผลเสยของพฤตกรรมทผด

น�ามาสความตระหนกถงความส�าคญและคณคา

การดแลตนเอง เกดเปนแรงจงใจทสนบสนนให

ผสงอายมพฤตกรรมการดแลตนเองทด ใหเปนไป

โดยสม�าเสมอและตอเนองจงท�าใหความรนแรง

ของโรคขอเขาเสอมกลมทดลองหลงไดรบโปรแกรม

การใหขอมล แรงจงใจ และการพฒนาทกษะลดลง

อยางมนยส�าคญทางสถตท .05 สอดคลองกบ

การศกษาของธนาภา ฤทธวงษ (2553) ซงไดให

ความรเรองโรคขอเขาเสอมและการปฏบตตว และ

ชกจงใหเหนถงประโยชนในการดแลตนเอง

ผลของการไดรบความร ท�าใหผสงอายมประสทธภาพ

ทดในการดแลตนเอง และลดความรนแรงของ

โรคขอเขาเสอมได รวมถงสอดคลองกบการศกษา

ของ Piyakhachomrot et al. (2011) โดย

ไดศกษาวจยเรองการใหความร การเสรมแรงจงใจ

และการออกก�าลงกายในผสงอายโรคขอเขาเสอม

พบวาผสงอายทไดรบความร การเสรมแรงจงใจ

ใหเปลยนพฤตกรรมการดแลตนเอง และการฝก

ปฏบตการบรหารขอเขาทบาน ผสงอายมความ

แขงแรงของกลามเนอมากขนและมการงอเขา

ไดดขนอยางมนยส�าคญทางสถตในสวนของ

น�าหนกตวของผสงอายทสามารถลดลงไดนน

เกดจากการไดรบขอมลความร ไดแก จากการ

ท�าแบบทดสอบความร โรคขอเข าเสอมและ

แบบประเมนความรนแรงของโรคขอเขาเสอม

คะแนนทไดรบเปนสงสะทอนใหเหนอยางชดเจน

วาผสงอายขาดความรดานการรบประทานอาหาร

มพฤตกรรมการรบประทานอาหารทไมถกตอง

ท�าใหมภาวะน�าหนกตวเกนและเปนการสงเสรม

ใหความรนแรงของโรคเพมขน และท�าใหเกด

ความตระหนก สรางแรงจงใจในการเฝาระวงและ

ควบคมน�าหนกตวของตนเองใหเป นไปตาม

เปาหมายทวางไว นอกจากนยงมคมอการปฏบต

ตวท�าใหเกดความรสกงายในการปฏบต ขณะ

เดยวกนการตดตามเยยมบานและการตดตาม

ทางโทรศพทยงชวยทบทวนความร ความทรงจ�า

รวมถงแรงจงใจในการดแลตนเองใหดขน เนองจาก

ผสงอายจะไดรบความเอาใจใส มผรวมชวยเหลอ

แกไขปญหา โดยไมมสถานการณหรอเวลาอนจ�ากด

มาเปนสงกดขวาง รวมถงเปนการกระตนใหสมาชก

ในครอบครวมสวนรวมในการชวยเหลอและ


แสดงบทบาทสนบสนนชวยดแล ประคบประคอง

ใหผ สงอายสามารถผานพนบรรลความส�าเรจ

ในเปาหมายทตนเองวางไวได สอดคลองจาก

การศกษาของ Barnes and Kimbro (2012)

พบวา การควบคมอาหาร, การเพมกจกรรมทางกาย

การมแรงจงใจทงจากตนเอง บคคลในครอบครว

นนมผลตอการลดน�าหนกตว และการไดรบการ

ฝกทกษะการเลอกรบประทานอาหารพลงงานต�า

ท�าใหผสงอายสามารถจดอาหารชดเชยกบความ

ตองการดานพฤตกรรมการบรโภคของตนเองได

อยางเหมาะสม ดตอสขภาพและไมท�าใหรสกวา

ตองอดทนมากเกนไป สอดคลองกบการฝกทกษะ

ในการศกษาของวรรตน สขคม (2551) ซงไดศกษา

ผลของโปรแกรมสงเสรมการรบรสมรรถนะแหงตน

ในการควบคมน�าหนก ตอพฤตกรรมการบรโภค

ขนาดของรอบเอว และคาดชนมวลกายของผสงอาย

ทมภาวะน�าหนกเกน โดยใหความรเรองอาหาร

และพฤตกรรมการบรโภค ฝกทกษะคดเมนอาหาร

ท�าใหมการเฝาระวงพฤตกรรมตนเอง หลงไดรบ

โปรแกรมผสงอายกลมทดลองมคาคะแนนเฉลย

พฤตกรรมการบรโภค ขนาดรอบเอวและคาดชน

มวลกายดกวากอนไดรบโปรแกรมและดกวากลม

ควบคมอยางมนยส�าคญทางสถตทระดบ .05


น�าหนกตวในผสงอายโรคขอเขาเสอมทมน�าหนก

ตวเกนทไดรบโปรแกรมการใหขอมล การสราง

แรงจงใจ และการพฒนาทกษะลดลงกวากลม

ทไดรบการพยาบาลตามปกตอยางมนยส�าคญ

ทางสถต (P<.05) ผสงอายโรคขอเขาเสอมทม

น�าหนกตวเกนทไดรบโปรแกรมการใหขอมล

การสรางแรงจงใจ และการพฒนาทกษะ เปนกลม

ทไดรบการปรบเปลยนพฤตกรรมการดแลตนเอง

และการรบประทานอาหาร มความรในการดแล

ตนเองเพอลดความรนแรงของโรคขอเขาเสอม

มความร และการเฝาระวงในการควบคมและ

ลดน�าหนกตว จนถงการบรรเทาอาการปวดเบองตน

ไดรบการสนบสนนทดจากบคคลในครอบครว

มความเชอมนในการทรงทาทถกตอง มการบรหาร

ขอเขา สามารถบรรเทาปวดดวยตนเอง ท�าใหม

แรงจงใจในการดแลตนเองอยางถกตองอยาง

สม�าเสมอและตอเนอง และสงส�าคญซงท�าให

ผสงอายทไดรบโปรแกรมการใหขอมล การสราง

แรงจงใจ และการพฒนาทกษะ มคาคะแนนความ

รนแรงของโรคขอเขาเสอมลดลงอยางชดเจน คอ

การไดรบการฝกทกษะการดแลตนเองเฉพาะโรค

อยางถกตอง เพราะการพฒนาทกษะทเฉพาะเจาะจง

กบพฤตกรรมในการชะลอความรนแรงของโรคนน

เปนสงจ�าเปนทสดทท�าใหการดแลตนเองใหม

สขภาพดนนประสบความส�าเรจ (อารยา ชยยศ

และรตนศร ทาโต, 2553) อกทงการมคมอในการ

ดแลตนเองและการรบประทานอาหารทถกตอง

ท�าใหผสงอายรสกวาการปรบเปลยนพฤตกรรม

ตนเองนนไมยากและมตวอยางใหดทบาน นอกจากน

ยงมการเรยนร ในการเฝาระวงพฤตกรรมการ

รบประทานอาหารของตนเอง ระวงไมใหน�าหนก

ตวเพมขนโดยการช งน� าหนกลงบนทกการ

รบประทานอาหารและการออกก�าลงกายทกสปดาห

รวมทงสามารถแกไขปญหาเรองอาหารไดดวย

ตนเอง จากการสอบถามกบผวจยในการตดตาม

เยยมบานและการตดตามทางโทรศพท ท�าให


พฤตกรรมในการควบคมน� าหนกและการ

ออกก�าลงกายนนมความตอเนอง สม�าเสมอ

จงท�าใหคาเฉลยของน�าหนกตวลดลงกวากลม

ควบคมอยางชดเจน และสงผลใหผ สงอาย

กลมทดลองมความรนแรงของโรคขอเขาเสอม

และน�าหนกตวลดลงกวากลมทไดรบการพยาบาล

ตามปกตอยางมนยส�าคญทางสถต (P<.05)

สอดคลองกบการทบทวนวรรณกรรมของ Wu et al.

(2009) พบวาการลดน�าหนกตวทมประสทธภาพ

นนจะตองเกดจากการควบคมพลงงานของอาหาร

ทรบประทานรวมกบการออกก�าลงกายเปนประจ�า

และตอเนองจะสามารถท�าใหผสงอายลดน�าหนกตว

ลงไดดกวาผทลดน�าหนกโดยการควบคมอาหาร

หรอการออกก�าลงกายเพยงอยางเดยวและสอดคลอง

กบการศกษาของ Messier et al. (2004) ซง

ไดศกษาในผสงอายโรคขอเขาเสอมน�าหนกเกน

โดยแบงการทดลองออกเปน 4 กลม ไดแก กลมท

มลกษณะการด�าเนนชวตแบบมสขภาพดกลมท

ควบคมอาหาร กลมทออกก�าลงกายและกลมท

มการควบคมอาหารรวมกบการออกก�าลงกาย

พบวา กลมทไดรบการออกก�าลงกายรวมกบการ

รบประทานอาหารมน�าหนกตวลดลงและคะแนน

ผลการรายงานความรนแรงของโรคขอเขาเสอม

ดวยตนเองดกวาทกกลมอยางมนยส�าคญทางสถต

ทระดบ .05

ส�าหรบกลมควบคมทไดรบการพยาบาล

ตามปกตนน จะไดรบความรในเรองทวไป ไมม

ความเฉพาะเจาะจงในเรองขอเขาเสอมรวมกบ

ภาวะน�าหนกเกน ค�าแนะน�าทไดรบเปนค�าแนะน�า

ทมขอความกระชบ สน เนองจากระยะเวลาอนจ�ากด

ขอมลทไดรบไมมพลงอ�านาจ ประสทธภาพและ

แรงจงใจมากเพยงพอทจะดแลตนเองใหดไดทง

ในเรองของการทรงทาทถกตอง การบรหารขอเขา

การออกก�าลงกายและการควบคมน�าหนกตว

นอกจากนยงพบวา ผสงอายกลมทไดรบการพยาบาล

ตามปกตสวนใหญมน�าหนกตวเพมขนโดยไมม

นยส�าคญทางสถต สบเนองจากวยสงอายมการ

เผาผลาญพลงงานในรางกายลดลงรวมกบการ

มกจกรรมทางรางกายนอยลง ท�าใหความตองการ

พลงงานจากอาหารลดลง แตการรบประทาน

ยงคงเทาเดมหรอมากกวาเดม โดยไมมการ

เฝาระวงและควบคมน�าหนกตวจงท�าใหมภาวะ

น�าหนกเกน (Bernstein and Luggen, 2010)

เมอมน�าหนกตวเพมขน แรงกดทเพมตอขอเขา

จงสงขน คะแนนความรนแรงของโรคขอเขาเสอม

จงสงกวาผสงอายโรคขอเขาเสอมน�าหนกเกนกลม

ทดลองทไดรบโปรแกรมการใหขอมล แรงจงใจ

และการพฒนาทกษะ ผลการวจยครงนสรปไดวา

โปรแกรมการใหขอมล การสรางแรงจงใจ และ

การพฒนาทกษะตอน�าหนกตวและความรนแรง

ของโรคขอเขาเสอมในผสงอายโรคขอเขาเสอม

ทมน�าหนกตวเกนโดยใช แนวคดของ (The

Information-Motivation-Behavioral Skill

Model) ของ Fisher et al. (2003) สามารถ

น�ามาใชในเพอลดน�าหนกตวและความรนแรง

ของโรคขอเขาเสอมในผสงอายโรคขอเขาเสอม

ทมภาวะน�าหนกเกนไดโดยสงผลใหผ สงอาย

โรคขอเขาเสอมน�าหนกเกนทไดรบโปรแกรม

สามารถลดน�าหนกตวและความรนแรงของโรค

ขอเขาเสอมไดจรงเนองจากมความแตกตางจาก


กอนไดรบโปรแกรมอยางมนยส�าคญทางสถต

ทระดบ .05 และมคาเฉลยน�าหนกตวลดลงกวา

กลมควบคมอยางมนยส�าคญทางสถตทระดบ .05

เชนเดยวกน


ดานการปฏบตการพยาบาล ควรน�าผลวจย

และแนวคดการใหขอมล การสรางแรงจงใจและ

การพฒนาทกษะ (The Information Motivation-

Behavioral Skill Model) ของ Fisher et al. (2003)

ไปใชดานการสงเสรมสขภาพรวมกบการรกษา

โดยผใชตองไดรบการอบรมใหมความร ความช�านาญ

เพอน�าไปใชไดอยางถกตองทงเพอการสงเสรม

ปองกนและรกษาผปวยทงในระดบปฐมภม ทตยภม

และตตยภมตลอดจนการน�าแนวคดเสนอตอ

ผก�าหนดนโยบายทางการศกษาใหเพมในหลกสตร

การเรยนการสอนตลอดจนขยายองคความร

โดยการน�าไปประยกตใชกบผปวยในโรคและชวงวย

อนๆ ซงจะชวยสรางรากฐานสขภาพของประชาชน

ทมปญหาขอเขาเสอมและน�าหนกเกนใหกลบ

มาเปนประชาชนทมคณภาพชวตทดตอไป


กระทรวงสาธารณสข. (2553). สถตสาธารณสข พ.ศ.2553. กรงเทพฯ: โรงพมพองคการสงเคราะหทหารผานศก.

ธนยาภรณ ทองเสรม. (2551). รปแบบการดแลสขภาพทบานโดยประยกตทฤษฎการพยาบาลของ โอเรมตอพฤตกรรมการดแลตนเองและความเจบปวดขอเขาในผสงอายโรคขอเขาเสอม. วทยานพนธพยาบาลศาสตรมหาบณฑต, มหาวทยาลยบรพา.

ธนาภา ฤทธวงษ. (2553). ผลของโปรแกรมสงเสรมการรบรสมรรถนะแหงตนในการลดน�าหนกตอ ความรนแรงของโรคขอเขาเสอมในผสงอายทมภาวะน�าหนกเกน. วารสารพยาบาลศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 22(1), 190-203.

บญเรยง พสมย, มณรตน ธระววฒน, นรตน อมาม และ สภาพ อารเออ. (2555). ปจจยทมผล ตอพฤตกรรมการจดการตนเองของผทเปนโรคขอเขาเสอม. วารสารสาธารณสขศาสตร, 42(2), 54 – 67.

ปราโมทยประสาทกลและ ปทมา พฒนวงศ. (2555). สขภาพคนไทย 2555. นนทบร: ส�านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ.

วรรตน สขคม. (2551). ผลของโปรแกรมการรบรสมรรถนะแหงตนในการควบคมน�าหนกตอพฤตกรรมการบรโภค ขนาดรอบเอว และคาดชนมวลกายของผสงอายทมภาวะอวน. (วทยานพนธปรญญาพยาบาลศาสตร มหาบณฑต, จฬาลงกรณมหาวทยาลย).

เวชระเบยนผปวยนอกโรงพยาบาลปทมธาน. (2556). สถตผปวยประจ�าป 2555: โรงพยาบาลปทมธาน. สภาพ อารเออ และนภาภรณ ปยขจรโรจน. (2551). ผลลพธของโปรแกรมการใหขอมลและ

การออกก�าลงกายทบานส�าหรบผปวยโรคขอเขาเสอม. วารสารสภาการพยาบาล, 23(3), 72-84.


อารยา ชยยศ และรตนศร ทาโต. (2553). ผลของโปรแกรมการใหขอมล การสรางแรงจงใจ และ การพฒนาทกษะในการปองกนโรคเอดสตอพฤตกรรมการใชถงยางอนามยของพนกงานบรการชายรกชาย. วารสารเกอการณย, 17(1), 74-87.

Barnes, A. S. and Kimbro, R. T. (2012) Descriptive Study of Educated African American Women Successful at Weight-Loss Maintenance Through Lifestyle Changes. Journal of General Internal Medicine, 27(10), 1272-1279.

Bernstein, M and Franklin, R. (2011). Nutrition for the Older Adult. London: Jones & Bartlett Publishers.

Brecton, J. D., Johnston, L. H., and Hutchison, A. (2008). Physical activity counseling content and competency: a systematic review. Journal Activity Health 2008, 5, 398 – 417.

Callahan, L. F., Shreffler, J., Siaton, B. C., Helmick, C. G., Schoster, B., Schwartz, T. A., Jordan, J. M. (2010). Limited educational attainment and radiographic and symptomatic knee osteoarthritis: a cross-sectional analysis using data from the Johnston County (North Carolina) Osteoarthritis Project. Arthritis Res Ther, 12(2), R46. doi: 10.1186/ar2956

Dickson V. V., and Riegel, B. (2009) Are we teaching what patients need to know? Building skills in heart failure self-care. Heart & Lung, 38(3), 253-261.

Fisher, W. A., Fisher, J. D., and Harman, J. (2003). The Information-Motivation-Behavioral Skills Model: A General social psychological approach to understanding and promoting health and illness 2003, 82-106.

Hawker, G. A. (2012). The Challenge of Pain for Patients with OA. HSSJ, 8(1), 42-44. doi: 10.1007/s11420-011-9254-8

Hawker, G. A. (2008). The Challenge of Pain for Patients with OA. HSSJ 8:42–44.Hawker, G. A., Wright, J. G., Glazier, R. H., Coyte, P. C., Harvey, B., Williams, J. I., & Badley,

E. M. (2007). The effect of education and income on need and willingness to undergo total joint arthroplasty. Arthritis Rheum, 46(12), 3331-3339. doi: 10.1002/art.10682

Hurley, M. V., Walsh, N., Bhavnani, V., Britten, N., and Stevenson, F. (2010). Health beliefs before and after participation on an exercised-based rehabilitation programme for chronic knee pain: Doing is believing. BMC Musculoskeletal Disorders, 11:31.

Huang, S. C., Wei, I. P., Chien, H. L., Wang, T. M., Liu, Y. H., Chen, H. L., Lin, J. G. (2008). Effects of severity of degeneration on gait patterns in patients with medial knee osteoarthritis. Med Eng Phys, 30(8), 997-1003. doi: 0.1016/j.medengphy.2008.02.006


Iversen, M. D. (2012). Rehabilitation Intervention for Pain and Disability in Osteoarthritis: A review of intervention including exercise, manual technique and assistive device. Orthopaedic Nursing, 32(2), 103 -108

Kuptniratsaikul, V., & Rattanachaiyanont, M. (2007). Validation of a modified Thai version of the Western Ontario and McMaster (WOMAC) osteoarthritis index for knee osteoarthritis. Clin Rheumatol, 26(10), 1641-1645. doi: 10.1007/s10067-007-0560-y

Lawrence, R. C., Felson, D. T., Helmick, C. G., Arnold, L. M., Choi, H., Deyo, R. A., National Arthritis Data, Workgroup. (2008). Estimates of the prevalence of arthritis and other rheumatic conditions in the United States. Part II. Arthritis Rheum, 58(1), 26-35. doi: 10.1002/art.23176

Leslie, M. (2000). Knee osteoarthritis management therapies. Pain Management Nursing, 1(2), 51-57.

Marks, R. (2007). Obesity profiles with knee osteoarthritis : Correlation with pain, disability, disease progression. Obesity, 15(3), 1867 – 1874

Messier, S. P., et al. (2004). Exercise and Dietary Weight Loss in Overweight and Obese Older Adult With Knee Osteoarthritis. Arthritis & Rheumatism, 15(5), 1501 – 1510.

Newman, A. M. (2009). Obesity in Older Adult. The Online Journal of Issue in Nursing, 14(1), 1 – 8.Piyakhachornrot, Naphaphorn., Aree-Ue, Suparb., Putwatana, Panwadee and

Kawinwonggowit, Viroj. (2011). Impact of an Integrated Health Education and Exercise Program in Middle-Aged Thai Adult With Osteoarthritis of the Knee. Orthopaedic Nursing, 30(2), 134-142.

Rosemann, T.,et al. (2008). Assosiation between obesity, quality of life, physical activity and health service utilization in primary care patients with osteoarthritis. International Journal of Behavioral Nutrition and Physical Activity, 5:4.

Stevenson, J. D. and Roach, R. (2012). The benefits and barriers to physical activity and lifestyle intervention for osteoarthritis affecting the adult knee. Journal of Orthopaedic Surgery and Research, 7: 15.

Sudo, A., et al. (2008). Prevalence and risk factor for knee osteoarthritis in elderly Japanese men and women. J Orthop Sci, 13, 413-418

Zeni Jr, J. A., and Higginson, J. S., (2009). Dynamic knee joint stiffness in subjects with a progressive increase in severity of knee osteoarthritis. Clinical Biomechanics, 24, 366 -371.



ผลของการเสรมสรางพลงอ�านาจตอพฤตกรรมการดแลตนเอง ของผสงอายโรคไตเรอรงทไดรบการรกษาดวยการ

ลางไตทางชองทองอยางตอเนอง*The Effect of Empowerment Program on Self-Care Behaviors in the Older Persons with Chronic Kidney

Disease Receiving Continuous Ambulatory Peritoneal Dialysis

รจราพร ปองเกด, พย.ม. (RujipapornPongkerd, MSN)**

ทศนา ชวรรธนะปกรณ,Ph.D. (TassanaChoowattanapakorn, Ph.D.)***

บทคดยอ

การวจยนเปนการวจยกงทดลอง มวตถประสงคเพอศกษาผลของโปรแกรมการเสรมสราง

พลงอ�านาจกลมตวอยางเปนผสงอายโรคไตเรอรงทไดรบการรกษาดวยการลางไตทางชองทอง

แบบตอเนอง มารบการรกษาทโรงพยาบาลบงกาฬ จ�านวน 40 คน คดเลอกกลมตวอยางแบบเจาะจง

แบงกลมตวอยางเปนกลมควบคม 20 คน และกลมทดลอง 20 คน จบคกลมตวอยาง (Matched

pair) เขากลมควบคมและกลมทดลองดวย เพศ อาย และระยะเวลาทไดรบการรกษาดวยการ

ลางไตทางชองทองแบบตอเนอง กลมควบคมไดรบการพยาบาลตามปกตและกลมทดลองไดรบ

โปรแกรมการเสรมสรางพลงอ�านาจรวมกบการพยาบาลตามปกต พฒนาจากแนวคดของกบสน

รวมกบการดแลผปวยโรคไตเรอรงทไดรบการรกษาดวยการลางไตทางชองทองแบบตอเนองของ

สมาคมโรคไตแหงประเทศไทย รวบรวมขอมลโดยใชแบบวดพฤตกรรมการดแลตนเองของผสงอาย

โรคไตเรอรงทไดรบการรกษาดวยการลางไตทางชองทองแบบตอเนองทไดรบการตรวจสอบความตรง

เชงเนอหาจากผทรงคณวฒ 5 ทาน ไดคาความตรงตามเนอหา (content validity index) เทากบ .96

* วทยานพนธ หลกสตรพยาบาลศาสตรมหาบณฑต (สาขาการพยาบาลศาสตร แขนงการพยาบาลผสงอาย) บณฑตวทยาลย จฬาลงกรณมหาวทยาลย, ไดรบทนสนบสนนการวจยจาก คณะพยาบาลศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

** พยาบาลวชาชพพยาบาลวชาชพ โรงพยาบาลศรนครนทร คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน ***Corresponding author ผชวยศาสตราจารยประจ�าภาควชาการพยาบาลผสงอาย คณะพยาบาลศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย


และความเทยง (Reliability) เทากบ 0.81 วเคราะหขอมลโดยใชสถตทดสอบคาท ผลการวจย

พบวา 1) คาเฉลยคะแนนพฤตกรรมการดแลตนเองของผสงอายโรคไตเรอรงทไดรบการรกษา

ดวยการลางไตทางชองทองแบบตอเนองกลมทดลอง หลงเขารวมโปรแกรมการเสรมสราง

พลงอ�านาจสงกวากอนเขารวมโปรแกรมอยางมนยส�าคญทางสถต (p <.05) 2) คาเฉลยคะแนน

พฤตกรรมการดแลตนเองของผสงอายโรคไตเรอรงทรกษาดวยการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง

กลมทไดรบโปรแกรมการเสรมสรางพลงอ�านาจ สงกวากลมทไดรบการพยาบาลตามปกต

อยางมนยส�าคญทางสถต (p <.05)

ขอเสนอแนะจากการวจยครงน คอ พยาบาลทดแลผสงอายโรคไตเรอรง ควรมงสงเสรม

ใหผปวยมความพลงอ�านาจในตนเอง เพอใหผปวยมพฤตกรรมการดแลตนเองทเหมาะสม

ค�าส�าคญ: พลงอ�านาจ พฤตกรรมการดแลตนเอง ผสงอายโรคไตเรอรง การลางไตทางชองทอง

อยางตอเนอง

Abstract

This quasi-experimental research aimed to test the effect of empowerment

program on self – care behaviors in older persons with chronic kidney disease

receiving continuous ambulatory peritoneal dialysis (CAPD). Forty participants were

recruited form CAPD clinic, BuangKarn hospital. Each group was composed of 20

older persons with chronic kidney disease receiving CAPD. They were matched pair

by sex, age, and duration of receiving CAPD. The control group received conventional

nursing care while the experimental group received empowerment program in

additional to conventional nursing care. The data were collected using was self – care

behaviors scale which was approved content validity by five experts, obtaining a CVI

of .96 and acceptable reliability at 0.81. Data were analyzed using descriptive and

t – test. The research findings can be summarized as followed: 1) After participating

in the empowerment program, the mean score of self – care behaviors in the older

persons with chronic kidney disease receiving CAPD was significantly higher than that

before participating in the program. (p < .05) 2) After receiving the empowerment

program, the mean score of self – care behaviors in the older persons with chronic

kidney disease receiving CAPD was significantly higher than participants receiving

usual care. (p <.05)


This research finding showed that the empowerment program given could increase

self – care behaviors score in the older persons with chronic kidney disease receiving

CAPD.

Findings suggested that nurses should promote empowerment insight patients

for proper improvement of self-care behaviors of chronic kidney disease patients.

Keywords: empowerment,self–care behaviors, older persons with chronic kidney

disease, continuous ambulatory peritoneal dialysis

บทน�า

โรคไตเรอรง (Chronic kidney disease)

มจ�านวนผปวยมากขนทกป ในประเทศไทยมอตรา

ปวยดวยโรคไตเรอรงเพมขนเปน 2 เทาจาก

217.04 เปน 395.79 ตอประชากรหนงแสนคน

ในป พ.ศ. 2547 และ 2550 ตามล�าดบ พบผปวย

โรคไตเรอรงทมอาย 65 ปขนไปมจ�านวนเพมขน

จาก 9,998 คน เปน 13,187 คนในป พ.ศ. 2552

และ 2553 ตามล�าดบ (สมาคมโรคไตแหง

ประเทศไทย, 2556) และพบอตราตายดวยโรคน

เพมขนจาก 395.8 เปน 643.2 คนตอประชากร

หนงแสนคนในป พ.ศ.2550 และ 2554 ตามล�าดบ

(กระทรวงสาธารณสข, 2552; 2555) จากสถต

ดงกลาวจะเหนวา โรคไตเรอรงมความรนแรงเพม

มากขนในปจจบน จากการทเนอเยอไตถกท�าลายชาๆ

อยางตอเนองและถาวร อาการแสดงจะปรากฏ

เมอเนอเยอไตถกท�าลายมากกวาครงหนงแลว

(สมชาย เอยมออง และคณะ, 2550) ผสงอาย

โรคไตเรอรงจะมอาการของเสยคง (Uremia)

ไดแก บวม น�าเกน ความดนโลหตสง ซด กระดกพรน

ขาดสารอาหาร เกดภาวะแทรกซอนโรคหวใจ

และหลอดเลอด ท�าให ผ สงอายเสยชวตได

(The National Kidney Foundation:

NKF, 2013) อาการเหลานจะรนแรงมากขน

ในผปวยสงอาย ท�าใหอตราการกรองของไตลดลง

ครงหนงจากภาวะปกต (Prakash et al, 2009)

อาการจะรนแรงขนในผปวยสงอายท�าใหมความ

ทกขทรมานและมภาวะพงพา (Dimkovic &

Oreopoulos, 2009) และการพงพาจะมากขน

ตามอาย (Formiga et al, 2012) การรกษาภาวะ

ของเสยคงในปจจบนนยมรกษาดวยการบ�าบด

ทดแทนไต สวนใหญเรมจากการลางไตทาง

ชองทอง (สมาคมโรคไตแหงประเทศไทย, 2553)

ซงผ ปวยสามารถปฏบตไดเอง แตกตางกบการ

ฟอกเลอดดวยเครองไตเทยมทตองท�าในโรงพยาบาล

และเจาหนาทท�าให ในขณะทประสทธภาพการ

ก�าจดของเสยเทยบเทากน (Sharma et al, 2012)

การลางไตทางชองทองเปนวธการธรรมชาต

ทเนนการดแลตนเองเปนหลก โดยการดแลตนเอง

เปนพฤตกรรมทบคคลกระท�าดวยตนเอง บคคล

นนตองมความรความเขาใจ และมความพรอม

ทจะปฏบต เพอรกษาไว ซงชวตและสขภาพ

(Orem, 1991)

เนองจากโรคไตเรอรงเปนโรคทรกษา


ไมหายขาด การรกษาในปจจบนเปนเพยงการรกษา

แบบประคบประคอง เพอชะลอความเสอมของไต

(ศศธร ชดยาน, 2552) ผ สงอายโรคไตเรอรง

จ�าเปนตองปรบพฤตกรรมการด�าเนนชวตประจ�า

วนใหอยภายใตเงอนไขการรกษาทตองถกควบคม

ทงการรบประทานอาหารการรบประทานยา

(ชชวาลย วงคสาร, 2558) การเปลยนน�ายาลางไต

เพอใหการรกษาเกดประสทธภาพสงสด จงเปน

ภาวะทยงยากล�าบากในการด�าเนนชวต ทามกลาง

บคคลในครอบครวและสงคมทสวนใหญทยง

ด�าเนนชวตตามปกต ท�าใหรสกทอแท โดดเดยว

ขาดพลงกาย พลงใจ (Nygardhet. al., 2011)

บางรายตองอาศยอยคนเดยว ถกครอบครวทอดทง

ท�าใหมภาวะซมเศรา สญเสยพลงอ�านาจ (Burnette

& Kickett, 2009) นอกจากนนยงพบวา ผสงอาย

จ�านวนไมนอยขาดความตระหนกในการดแลตนเอง

เพราะคดวาแพทยสามารถชวยรกษาได ไมสามารถ

ท�าใจปรบเปลยนพฤตกรรมการรบประทานอาหารได

ขาดความเขาใจในการปฏบตตน มความเครยด

และเบอหนาย สงผลใหผสงอายขาดพลงอ�านาจ

ในตนเอง (Nygardh et al, 2011) การขาดพลง

อ�านาจในตนเองท�าใหผ สงอายขาดความสนใจ

ตนเองพฤตกรรมการดแลตนเองดอยคณภาพลง

และความรวมมอในการดแลตนเองลดลง (Nygardh

et al, 2012) ซงการดแลตนเองเปนหวใจทส�าคญ

ส�าหรบผสงอาย เพราะผสงอายตองปฏบตเองทบาน

การขาดพลงอ�านาจในผสงอายโรคไตเรอรงทรกษา

ดวยการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง จงสงผล

โดยตรงตอคณภาพชวตของผสงอาย

พลงอ�านาจ เปนคณลกษณะทแสดงถง

ความมอทธพลในการควบคมตนเอง เพอตดสนใจ

กระท�าสงตาง ๆ การเสรมสรางพลงอ�านาจเปนการ

สนบสนนใหบคคลพงตนเองเพอการกระท�าสงใด

สงหนงตามความตองการตามศกยภาพของตน

(Gibson, 1995) ปจจยทท�าใหบคคลสญเสย

พลงอ�านาจ คอ ความคบของใจ ความขดแยง

ปญหา อปสรรค และสาเหตเกดจากผสงอาย

รสกวาตนเองขาดพลงอ�านาจในชวต ตองพงพา

อปกรณและทมสขภาพ (Burnette & Kickett,

2009) ผสงอายขาดความตระหนกในการดแล

ตนเองเพราะคดวาแพทยสามารถชวยรกษาได

ความยงยากในการลางไตทางชองทอง (Bossola

et al, 2010) ประกอบกบการเจบปวยเปนระยะ

เวลานาน ท�าใหความหวงและพลงอ�านาจในการ

ต อส กบโรคลดลง (Muhammad, 2012)

เกดภาวะเครยด ทอแท ขาดพลงอ�านาจ เพราะ

การรกษาเปนเพยงการลดของเสยคงรกษาไมหาย

(Nygardh et al, 2011) นอกจากน การด�ารงชวต

ดวยอปกรณการแพทย ท�าใหผสงอายขาดแรง

จงใจในการมชวตอยเกดความเบอหนาย ทอแท

หมดหวง ขาดความสนใจตนเอง ท�าใหสญเสย

พลงอ�านาจในตนเอง (Cukor et al, 2008)

การขาดพลงอ�านาจ จงสงผลใหมความบกพรอง

ในการดแลตนเอง ดงนนการทบคคลจะดแล

สขภาพตนเองไดดนน ตองเกดจากการมพลงอ�านาจ

ในตนเองกอน จงจะเกดการเสรมแรงทางบวกในการ

ตดสนใจ เขาใจและรจกตนเอง ยอมรบความจรง

มความมนใจและเลอกปฏบตการดแลตนเอง


ทเหมาะสมและดทสดดงนน การเสรมสรางพลง

อ�านาจใหผสงอายโรคไตเรอรง จงเปนกระบวนการ

หนงทชวยใหผสงอายมการปฏบตการดแลตนเอง

ดขน


1. เปรยบเทยบพฤตกรรมการดแลตนเอง

ของผสงอายโรคไตเรอรง ในกลมทไดรบโปรแกรม

การเสรมสรางพลงอ�านาจกอนและหลงการทดลอง

2. เพอเปรยบเทยบพฤตกรรมการดแล

ตนเองของผสงอายโรคไตเรอรง ทไดรบการลางไต

ทางชองทองอยางตอเนอง ระหวางกลมทไดรบ

โปรแกรมการเสรมสรางพลงอ�านาจ กบกลมท

ไดรบการดแลรกษาพยาบาลตามปกต

กรอบแนวคดและวรรณกรรมทเกยวของ

การวจยครงนเปนการศกษาผลของการ

เสรมสรางพลงอ�านาจตอพฤตกรรมการดแล

ตนเองของผสงอายโรคไตเรอรงทรกษาดวยการ

ลางไตทางชองทองแบบตอเนองผวจยใชแนวคด

การสรางเสรมพลงอ�านาจของ Gibson (1995)

คอ บคคลจะมพฤตกรรมสขภาพทดต องม

พลงอ�านาจในตนเอง ซงการเสรมสรางพลงอ�านาจ

แบงเปน 4 ขนตอน คอ 1) การคนพบสถานการณ

จรง 2) การสะทอนคดอยางมวจารณญาณ

3) การตดสนใจเลอกวธปฏบตทเหมาะสม และ

4) การคงไวซงการปฏบตอยางมประสทธภาพ

โดยผวจยใหผสงอายรวมกนท�ากจกรรมจนเกด

ความไววางใจกนและบอกเลาปญหาของตน

ออกมา เกยวกบอาหารทรบประทาน กจกรรม

ในแตละวนและการพกผอน การรบประทานยา

และการจดการความเครยด ท�าใหคนพบความจรง

วาสงทตนปฏบตถกตองหรอเปนปญหาของตนเอง

หรอไม ผวจยใหความรเพมเตมในสวนทผสงอาย

เหนวาเปนปญหา ใหสะทอนคดวาปญหาเกดจาก

อะไรและจะแกปญหานนอยางไร ผวจยเปดโอกาส

ใหผสงอายไดชวยตดสนใจและวางแผนการปฏบต

พฤตกรรมการดแลตนเอง ตดสนใจเลอกวธ

แกป ญหาทถกต องและเหมาะสมกบตนเอง

คงไวซงการปฏบตทมประสทธภาพ โดยการ

ดแลตนเองของปวยนน มงเนนทการรบระทาน

อาหารตามขอจ�ากด การรบประทานยาตาม

แพทยสง การปฏบตกจวตร และการออกก�าลงกาย

(สพชา อาจคดการ, 2555) และการใชยาถกตอง

(สภร บษปวนชย และพงศศกด เดนเดชา, 2549)



1. ผสงอายโรคไตเรอรงทไดรบการลางไต

ทางชองทองแบบตอเนองภายหลงไดรบโปรแกรม

การเสรมสรางพลงอ�านาจ มพฤตกรรมการดแล

ตนเองดขนกวากอนไดรบโปรแกรมการเสรมสราง

พลงอ�านาจ

2. ผสงอายโรคไตเรอรงทไดรบการลางไต

ทางชองทองแบบตอเนองหลงไดรบโปรแกรมการ

เสรมสรางพลงอ�านาจ มพฤตกรรมการดแลตนเอง

ดกวากลมควบคมทไดรบการพยาบาลตามปกต

โปรมแกรมการสรางเสรมพลงอ�านาจ (Gibson, 1995)

ขนตอนท 1 การคนพบความจรง (discovering reality) ท�าใหผรบบรการรบร ท�าความเขาใจและ

ยอมรบเหตการณทเกดขนตามสภาพความเปนจรง ซงมการตอบสนองทง3 ดาน คอ อารมณ การคดร

และดานพฤตกรรม

ขนตอนท 2 การสะทอนคดอยางมวจารณญาณ (critical reflection) ท�าใหบคคลเกดการตระหนกร

มความเขาใจ มองเหนสถานการณของตนเองอยางเหมาะสม สะทอนคด น�าไปสการปฏบตตนทเหมาะสม

มการตงเปาหมายเพอใหเกดการกระท�าทเปนประโยชน ซงบคคลจะรสกวาตนเองมคณคา เกดการรบรถง

ความสามารถและพลงอ�านาจในตนเอง

ขนตอนท 3 ตดสนใจเลอกปฏบตวธทเหมาะสมและลงมอปฏบต (taking charge) เมอบคคล

เกดความมนใจในการดแลความเจบปวยของตนเองแลว ประกอบกบมทางเลอกในการปฏบต

จะสามารถเลอกวธปฏบตตามสถานการณตาง ๆ ไดดและเหมาะสมกบตนเองทสด เกดการเรยนร

จากการปฏบต เรยนรการแกปญหา สามารถตอรองกบทมสขภาพและเปนสวนหนงของทมสขภาพ

ขนตอนท 4 การคงไวซงการปฏบตอยางมประสทธภาพ (holding on) โดยการเสรมสรางพลงอ�านาจ

ใหบคคลตระหนกในความเขมแขง รบรถงความสามารถ มพลงในการควบคมสถานการณ ท�าใหยงคง

ปฏบตกจกรรมนนอยางตอเนอง

พฤตกรรมการ ดแลตนเอง ดานการ รบประทานอาหารและน�า การพกผอน การรบประทานยา และการจดการความเครยด




(Quasi - experimental research) แบบสองกลม

วดกอนและหลงการทดลอง โดยมวตถประสงค

เพอเปรยบเทยบพฤตกรรมการดแลตนเองของ

ผสงอายโรคไตเรอรงทไดรบการลางไตทางชองทอง

แบบตอเนองของกลมทดลอง กอนและหลงการให

โปรแกรมการเสรมสรางพลงอ�านาจ และเพอ

เปรยบเทยบพฤตกรรมการดแลตนเองของกลม

ทดลองและกลมควบคมหลงจากไดรบโปรแกรม

การเสรมสรางพลงอ�านาจ



ประชากร คอ ผทมอายมากกวา 60 ป

บรบรณขนไป และไดรบการวนจฉยจากแพทย

วาเปนโรคไตเรอรง ไดรบการรกษาดวยการลางไต

ทางชองทองแบบตอเนอง ทงเพศชายและ

เพศหญง

กล มตวอยาง คอ ผ ทมอายมากกวา

60 ปบรบรณขนไป และไดรบการวนจฉยจาก

แพทยวาเปนโรคไตเรอรง ไดรบการรกษาดวยการ

ลางไตทางชองทองแบบตอเนอง ทเขารบการรกษา

แผนกผปวยนอก หองตรวจ CAPD โรงพยาบาล

บงกาฬ จ.บงกาฬจ�านวน 40 คน ระหวาง

เดอน ธนวาคม 2557 – เดอนกมภาพนธ 2558

การก�าหนดขนาดของตวอย างค�านวณจาก

อ�านาจทดสอบท 80% และคาขนาดอทธพล

ขนาดกลาง 0.60 คาความเชอมนทระดบ .05

ไดกลมตวอยางกลมละ 18 คน (Burns & Grove,

2005) เพอปองกนปญหาการสญหายของตวอยาง

ผวจยจงเพมกลมตวอยางเปนกลมละ 20 คน


ผวจยเสนอโครงรางวทยานพนธเพอขอรบ

การพจารณาจรยธรรมการวจยในมนษย จาก

คณะกรรมการการวจยในคน กล มสหสถาบน

ชดท 1 จฬาลงกรณมหาวทยาลย ซงผานการ

รบรองผลการพจารณาใหด�าเนนการวจย เลขท COA

No.164/2557 ลงวนท 18 พฤศจกายน 2557

หลงจากไดรบการพจารณาจรยธรรมการวจย

ในมนษย ผวจยขออนญาตกลมตวอยางอธบาย

วตถประสงค ขนตอน วธการในการเกบรวบรวม

ขอมลและระยะเวลาในการท�าวจย ประโยชน

ทจะไดรบจากการวจย อธบายถงสทธ ทกล ม

ตวอยางจะตอบตกลงหรอปฏเสธการเขารวมวจย

ครงน การวจยไมมผลกระทบตอการรกษาและ

การบรการทไดรบ ขอมลในการวจยครงนถอเปน

ความลบ และน�ามาใชตามวตถประสงคของการ

วจยนเทานน การน�าเสนอขอมลเปนขอมลภาพ

รวมเทานน กลมตวอยางสามารถแจงขอออกจาก

การวจยไดตลอดเวลากอนการวจยสนสด ไมตอง

มเหตผลหรอค�าอธบายใด ๆ เมอกลมตวอยาง

ตอบรบการเขารวมวจยแลว ใหกล มตวอยาง

เซนชอในใบยนยอม หากมขอสงสยสามารถ

สอบถามผวจยไดตลอดเวลา

เครองมอทใชในการวจย ประกอบดวย

เครองมอการด�าเนนการวจย 3 สวน ไดแก

1. เครองมอทใชเกบรวบรวมขอมล

แบงเปน 2 สวน ไดแก 1) แบบประเมนขอมล

สวนบคคลและ 2) แบบวดพฤตกรรมการดแล

ตนเองของผสงอายโรคไตเรอรงทไดรบการรกษา

ดวยการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง ทผวจย

ปรบปรงจากแบบประเมนพฤตกรรมการดแลตนเอง

ของผสงอายไตเรอรงทรกษาดวยการลางไตทาง

ชองทองแบบถาวร ของอรทย วนทา (2547)

ทสรางจากกรอบแนวคดการดแลตนเองของ

Orem (1995) ประกอบดวยขอค�าถามทปรบปรง

เหลอ 30 ขอมคาความเทยงตรงตามเนอหา

เทากบ .96


2. เครองมอในการทดลอง โปรแกรม

การเสรมสรางพลงอ�านาจ ซงผวจยพฒนาขนจาก

การทบทวนแนวคดการเสรมสรางพลงอ�านาจ

ของ Gibson (1995) เพอสงเสรมการดแลตนเอง

ของผสงอายโรคไตเรอรงทรกษาดวยการลางไต

ทางชองทองแบบตอเนอง โดยผวจยศกษาเอกสาร

และงานวจยทเกยวของกบแนวคดทฤษฎ และ

กระบวนการเสรมสร างพลงอ�านาจ โดยใช

กระบวนการเสรมสรางพลงอ�านาจของ Gibson

(1995) และการพยาบาลผสงอายโรคไตเรอรง

ทไดรบการรกษาดวยการลางไตทางชองทอง

แบบตอเนอง (สมาคมโรคไตแหงประเทศไทย,

2556) ประกอบดวยกจกรรม 5 กจกรรม ใชเวลา

ในการด�าเนนกจกรรม 5 ครง ครงละ 10 – 85 นาท

เปนระยะเวลา 6 สปดาห

3. เครองมอก�ากบการทดลอง เครองมอ

ทใชในการทดลองครงน คอ แบบทดสอบความร

ของผสงอายโรคไตเรอรงทไดรบการรกษาดวยการ

ลางไตทางชองทองแบบตอเนอง ซงผวจยสรางขน

จากการทบทวนวรรณกรรมจ�านวน 15 ขอ

การใหคะแนนผเขารวมวจยท�าแบบทดสอบความร

ไดถกตองมากกวารอยละ 80 ขนไป

การตรวจสอบคณภาพเครองมอ ผวจย

ตรวจสอบความตรงเชงเนอหาและเทยงของ

เครองมอโดย

1. การตรวจสอบความตรงเชงเนอหา

(content validity) ผวจยน�าแบบวดพฤตกรรม

การดแลตนเองของผสงอายโรคไตเรอรงทไดรบ

การรกษาดวยการลางไตทางชองทองอยางตอเนอง

ทปรบปรงขนจากแบบประเมนพฤตกรรมการดแล

ตนเองของผสงอายโรคไตวายเรอรงทรกษาดวย

การลางไตทางชองทองแบบถาวร ใหผทรงคณวฒ

5 ทาน ตรวจสอบความตรงตามเนอหา ความถกตอง

เหมาะสมของภาษาทใช และน�าข อคดเหน

มาพจารณาปรบปรงแกไขรวมกบอาจารยทปรกษา

วทยานพนธ แล วน�ามาค�านวณหาค าดชน

ความเทยงของเนอหา (content validity index:

CVI) ไดคา CVI เทากบ.96

2. การหาความเทยงของเครองมอ

(Reliability) การหาคาความเทยงของเครองมอ

ทใชในการวจย ผวจยน�าแบบวดพฤตกรรมการ

ดแลตนเองของผสงอายโรคไตเรอรงทไดรบการ

รกษาดวยการลางไตทางชองทองอยางตอเนอง

(อรทย วนทา, 2547) ไปทดลองใช (try out)

กบผสงอายโรคไตเรอรงทมคณลกษณะใกลคยง

กบกลมตวอยางจ�านวน 30 คน ณ โรงพยาบาล

อดรธาน และค�านวนคาCronbach’s alpha

coefficient เทากบ 0.81 สวนโปรแกรมการ

เสรมสรางพลงอ�านาจหลงผานการปรบปรงจาก

ค�าแนะน�าของผทรงคณวฒ 5 คน และอาจารย

ทปรกษาวทยานพนธแลว ผวจยน�าไปทดลองใช

กบผสงอายทมคณสมบตใกลเคยงกบกลมตวอยาง

ณ โรงพยาบาลอดรธาน จ�านวน 3 คน พบวา

ภาษาทใชบางค�าเปนวชาการ และเนอหาม

ความยาวเกนไป ผวจยปรบโดยการใชภาษาถน

ในการสอสารและปรบเนอหาใหกระชบขน



ผวจยด�าเนนการทดลองโดยใชเวลาในการ

ด�าเนนการทดลองกลมละ 6 สปดาห กลมควบคม

ไดรบการพยาบาลตามปกต และกล มทดลอง

ได รบโปรแกรมการเสรมสรางพลงอ�านาจท

ผวจยสรางขน โดยด�าเนนการตามขนตอนการ

เสรมสรางพลงอ�านาจ 4 ขนตอน ไดแก ขนตอน

ท 1 การคนพบความจรง (discovering reality)

ขนตอนท 2 การสะทอนคดอยางมวจารณญาณ

(critical reflection) ขนตอนท 3 ตดสนใจเลอก

ปฏบตวธทเหมาะสมและลงมอปฏบต (taking

charge) ขนตอนท 4 การคงไวซงการปฏบต

อยางมประสทธภาพ (holding on) ประกอบดวย

กจกรรมรายกลม 3 กจกรรม กจกรรมรายบคคล

2 กจกรรม จดกจกรรมจ�านวน 5 ครง โดยผวจย

ด�าเนนการในวนทผสงอายทมาพบแพทยตามนด

ทกวนองคาร ชวงระหวางรอผลการตรวจเลอด

เพอเขาพบแพทย เวลาประมาณ 09.30-12.00 น

ซงเปนชวงเวลาทผ วจยเขาพบผ สงอายและ

ท�ากจกรรม ตงแตวนท 2 ธนวาคม 2557 –

13 กมภาพนธ 2558 และผวจยประเมนพฤตกรรม

การดแลตนเองของกลมควบคมและกลมทดลอง

หลงสนสดโปรแกรมสปดาหท 6 โดยกลมควบคม

ผวจยประสานงานกบแพทยและหวหนาพยาบาล

แผนก CAPD เพอนดผสงอายกลมควบคมมาตรวจ

ครงตอไปในสปดาหท 6 ทหองตรวจผปวยนอก

CAPD โรงพยาบาลบงกาฬ (จากปกตจะนดตรวจ

ผ ป วยทก 4 สปดาห) เพอประเมนผลและ

เกบรวบรวมขอมลคะแนนพฤตกรรมการดแล

ตนเอง ส�าหรบกลมทดลองผวจยประเมนผลและ

เกบรวบรวมขอมล หลงสนสดกจกรรมครงท 5

ในกจกรรมการเยยมบาน จากนนน�าขอมลทได

มาวเคราะหข อมลทางสถต ด วยโปรแกรม

คอมพวเตอรส�าเรจรป

ผลการวจยโดยสรป

1. ผลการวเคราะหขอมลสวนบคคล

พบวา ผสงอายทงกลมทดลองและกลมควบคม

สวนใหญเปนเพศหญงมากกวาเพศชาย คดเปน

รอยละ 55.0 และ 45.0 ตามล�าดบ เปนผสงอาย

ตอนตนรอยละ 95.0 มสถานภาพสมรสรอยละ

75.0 นบถอศาสนาพทธ คดเปนรอยละ 97.5

ผสงอายทงกลมทดลองและกลมควบคมมระดบ

การศกษาในระดบประถมศกษา คดเปนรอยละ

100 สวนใหญประกอบอาชพเกษตรกรรม รอยละ

67.5 ไมไดประกอบอาชพ รอยละ 25.0 สวนใหญ

เปนผน�าครอบครว รองลงมาคอ สมาชกครอบครว

ทมรายได และสมาชกครอบครวทไมมรายได

ตามล�าดบ คดเปนรอยละ 37.5, 32.5 และ

30 ตามล�าดบ โดยเบกคารกษาพยาบาลจากรฐบาล

ตามสทธประกนสขภาพถวนหนา คดเปนรอยละ

100 ผ สงอายกล มควบคมและกลมทดลองม

ระยะเวลาการรกษาดวยการลางไตทางชองทอง

แบบตอเนองมากทสด คอ ชวงเวลา 2 ปขนไป

(รอยละ 40) รองลงมาคอชวงเวลา 1 ป – 1 ป 6

เดอน (รอยละ 25) รองลงมาคอ 6 เดอน – 1 ป

(รอยละ 20) และ ชวงเวลา 1 ป 6 เดอน – 2 ป

(ร อยละ15) ผ สงอายท งหมดเป นผ เปลยน

น�ายาลางไตดวยตนเอง คดเปนรอยละ 100

ซงภาวะแทรกซอนทพบสวนใหญ คอ การตดเชอ

เยอบชองทองคดเปนรอยละ 47.5 ไมมภาวะ

แทรกซอน รอยละ 35.0


ตารางท 1 คาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐานของคะแนนพฤตกรรมการดแลตนเอง กอนและหลง

การทดลองของกลมทไดรบการพยาบาลตามปกตและกลมทไดรบโปรแกรมการเสรมสราง


พฤตกรรมการดแลตนเอง SD Df t p-value

กลมควบคม (n=20)

กอนการทดลอง 3.73 0.08 19 1.522 0.145

หลงการทดลอง 3.81 0.07

กลมทดลอง (n=20)

กอนการทดลอง 3.71 0.14 19 33.904 <0.001

หลงการทดลอง 4.81 0.08

�

3. คาเฉลยคะแนนพฤตกรรมการดแล

ตนเองของกลมทไดรบการพยาบาลตามปกต

เทากบ 3.81±0.31 และกลมทไดรบโปรแกรม

การเสรมสรางพลงอ�านาจเทากบ 4.79±0.08

ซงคะแนนพฤตกรรมการดแลตนเองระหวาง

กล มทไดรบการพยาบาลตามปกตและกล มท

ได รบโปรแกรมการเสรมสร างพลงอ�านาจ

แตกตางกนอยางมนยส�าคญทางสถตท p <0.001

โดยกล มท ได รบโปรแกรมการเสรมสร าง

พลงอ�านาจมคะแนนพฤตกรรมการดแลตนเอง

สงกว ากล มท ได รบการพยาบาลตามปกต

(แสดงในตารางท 2)

2. คะแนนพฤตกรรมการดแลตนเอง


ทางชองทองแบบตอเนองของกล มควบคม

ก อนและหล งการทดลองไม แตกต า ง กน

( ±SD=3.73±0.08 และ 3.81±0.07 ตามล�าดบ)

ส วนคะแนนพฤตกรรมการดแลตนเองของ

ผ สงอายโรคไตเรอรงทรกษาดวยการลางไต

ทางชองทองแบบตอเนองของกลมทดลอง กอน

และหลงการทดลองแตกตางกนอยางมนยส�าคญ

ทางสถตท p <0.001 ( ±SD=3 . 71±0 . 14

และ 4.81±0.08 ตามล�าดบ) โดยผ สงอาย

โรคไตเรอรงทไดรบการรกษาดวยการลางไต

ทางชองทองแบบตอเนองกลมทไดรบโปรแกรม

เสรมสรางพลงอ�านาจ มคะแนนพฤตกรรมการดแล

ตนเองหลงการทดลองสงกวากอนการทดลอง

(แสดงในตารางท 1)

�

�


ตารางท 2 เปรยบเทยบความแตกตางคาเฉลยคะแนนพฤตกรรมการดแลตนเองหลงการทดลอง

ระหวางกลมทไดรบการพยาบาลตามปกต และกลมทไดรบโปรแกรมการเสรมสราง


ความแตกตางคาเฉลยคะแนน พฤตกรรมการดแลตนเอง

SD t p-value

กลมควบคม (n=20) 3.81 0.3113.59 <0.001**

กลมทดลอง (n=20) 4.79 0.07


สมมตฐานการวจยท 1 ผสงอายโรคไต

เรอรงทได รบการลางไตทางชองทองแบบ

ตอเนองภายหลงไดรบโปรแกรมการเสรมสราง

พลงอ�านาจ มพฤตกรรมการดแลตนเองดขน

กวากอนไดรบโปรแกรมการเสรมสรางพลงอ�านาจ

ผลการวจยพบวา คะแนนพฤตกรรมการดแลตนเอง


ทางชองทองแบบตอเนองของกลมทดลอง กอนและ

หลงการทดลองแตกตางกนอยางมนยส�าคญทาง

สถตทระดบ .05 (p < .05) เปนไปตามสมมตฐาน

ขอท 1 อธบายไดวา กระบวนการเสรมสรางพลง

อ�านาจท�าใหผ สงอายมพลงอ�านาจในตนเอง

มแรงจงใจในการปฏบตพฤตกรรมการดแลตนเอง

ทถกตอง ทงนเนองจากการท�าพนธะสญญา

ในระหวางเขารวมโปรแกรมการเสรมสรางพลง

อ�านาจ ซงเปนการสรางเงอนไขทดใหตนเอง

ปฏบตตาม (Aujoulatet al, 2007) นอกจากน

การไดรบการสอนใหความรเกยวกบโรคไตเรอรง

และความรการปฏบตตวเพอปองกนภาวะแทรกซอน

และการชะลอความเสอมของไต ท�าใหผสงอาย

เกดความมนใจในตนเองและคนพบความจรง

(discovering reality) วาการปฏบตการดแลตนเอง

อยางไรทเปนปญหา และสงผลตอการรกษา

จากนนเกดการยอมรบในปญหานน ท�าใหเกด

กระบวนการคดร (cognitive response) แสวงหา

ความรเพมเตม เพอเปนขอมลในการแกปญหา

โดยใชแหลงประโยชนจากคมอการดแลตนเอง

และการรวมอภปรายกบผวจย เพอประกอบการ

ตดสนใจในการปฏบตการดแลตนเองทถกตอง

เกดการตอบสนองดานพฤตกรรม (behavioral

response) เมอผ สงอายตระหนกร ว าการ

ดแลตนเองทถกตองเปนหนาทความรบผดชอบ

ของตนเอง จะเกดความเขาใจน�าความร และ

ประสบการณมาแกปญหานน เกดการสะทอนคด

ดานบวก (Wahlin, Ek & Idvall, 2006)

เหนคณคาในตนเองวาตนเองเทานนทเปนผปฏบตได

ท�าใหร สกมคณคาในตนเอง เกดการรบร ถง

ความสามารถและพลงอ�านาจในตนเอง เกดการ

สะท อนคดอย างมวจารณญาณ (cr i t ical

reflection) และเกดแรงจงใจมความหวงวาการ

ปรบเปลยนพฤตกรรมการดแลตนเองใหถกตอง

�


จะชวยชะลอความเสอมของไต และลดการเกด

ภาวะแทรกซอนจากการรกษาได ท�าใหมความ

มนใจในการปฏบตการดแลตนเองมากยงขน และ

ลงมอปฏบต (taking charge) สงนน เกดการ

เรยนรจากการปฏบตวาเหมาะสมกบตนเอง ท�าให

ผ สงอายเกดความร สกมอ�านาจในการควบคม

ตนเองมากขน จงปฏบตพฤตกรรมนนอยางตอเนอง

(holding on) ซงจากเหตผลดงกลาวจะท�าให

ผสงอายเกดพลงอ�านาจในตนเอง เปนไปตาม

แนวคดทฤษฎการเสรมสรางพลงอ�านาจของ

Gibson (1995) สงผลตอพฤตกรรมการดแล

ตนเองทดขนได ผลของการศกษาวจยครงน

สอดคลองกบการศกษาของ Tsay & Hung

(2004) พบวา โปรแกรมการเสรมสรางพลงอ�านาจ

สามารถเพมความรสกมพลงอ�านาจในตวผปวย

โรคไตเรอรงระยะสดทายได โดยผปวยมทศนคต

ดานบวกเพมมากขน ซงมความสมพนธทางบวก

กบการรบรสมรรถนะแหงตนและการดแลตนเอง

ดขน สอดคลองกบการศกษาของอโนชา ศรญญาวจน

(2552) ทศกษาผลของการเสรมสรางพลงอ�านาจ

ตอพฤตกรรมการดแลตนเองและการควบคม

ระดบน�าตาลในเลอดของผปวยเบาหวานชนดท 2

พบวา การเสรมสรางพลงอ�านาจเปนกจกรรมท

สงเสรมความสามารถในการปรบพฤตกรรมการ

ดแลตนเองของผปวยเบาหวานชนดท 2 (p<.05)

สอดคล องกบการศกษาของสนทร โสภณ

อมพร เสนย (2551) ซงใชกระบวนการเสรมสราง

พลงอ�านาจในการพฒนาพฤตกรรมการดแล

ตนเองของผสงอายในชมชน พบวา กลมตวอยาง

มพฤตกรรมการดแลตนเองดขน (p<.05)

เกดพลงอ�านาจในตนเอง น�าไปสการมสขภาพทด

สมมตฐานการวจยท 2 ผสงอายโรคไตเรอรง

ทไดรบการลางไตทางชองทองแบบตอเนอง

หลงไดรบโปรแกรมการเสรมสรางพลงอ�านาจ

มพฤตกรรมการดแลตนเองดกวากลมควบคม

ทไดรบการพยาบาลตามปกตผลการวจย พบวา

คะแนนพฤตกรรมการดแลตนเองระหวางกลม

ทไดรบการพยาบาลตามปกตและกลมทไดรบ

โปรแกรมการเสรมสรางพลงอ�านาจแตกตางกน

อยางมนยส�าคญทางสถตทระดบ .05 (p < .05)

โดยกลมทไดรบโปรแกรมการเสรมสรางพลง

อ�านาจมคะแนนพฤตกรรมการดแลตนเองสงกวา

กลมทไดรบการพยาบาลตามปกตซงเปนไปตาม

สมมตฐานการวจยท 2 ทงนอธบายไดวา ผสงอาย

โรคไตเรอรงทรกษาดวยการลางไตทางชองทอง

แบบตอเนอง กลมทไดรบโปรแกรมการเสรมสราง

พลงอ�านาจ มการคงไวซงความสามารถในการ

ปฏบตกจกรรมการดแลตนเองทถกตอง โดยมการ

ทบทวนถงปญหาจากการปฏบตตนทไมเหมาะสม

จากแหลงประโยชนทงคมอการดแลตนเอง และ

จากบคลากรทมสขภาพ ท�าใหเกดความตระหนก

ถงพฤตกรรมการดแลตนเองทไมถกตอง และ

มการสรางแรงจงใจจากพนธะสญญาการดแล

ตนเอง ใหฝกคดวเคราะหการดแลตนเอง รวมทง

ไดรบก�าลงใจเมอปฏบตตวเหมาะสมจากบคลากร

ทมสขภาพ การตดตามอาการโดยการโทรศพท

และการเยยมบาน ท�าใหผ สงอายเหนคณคา

ในตนเอง เกดพลงอ�านาจในตนเองและมการ

ปรบเปลยนพฤตกรรมใหดขน


นอกจากน โปรแกรมการเสรมสราง

พลงอ�านาจยงมกระบวนการสอนทชดเจน และ

การสอนเป นการสอนในกล มย อย ผ เรยน

และผ สอนมความใกลชดกน ท�าใหผ สงอาย

เกดการเรยนรไดดกวาท�าใหการดแลตนเองไดด

(Shahababakiet al, 2012) นอกจากน

ในกระบวนการเสรมสรางพลงอ�านาจหลงจาก

การสอนใหความร แลว ยงมการตดตามและ

ประเมนผลการปฏบตการดแลตนเองของผสงอาย

เปนระยะ ในระหวางนนผสงอายสามารถซกถาม

เกยวกบขอสงสยไดอยางเปนกนเอง ผสงอาย

สามารถน�าความรนนไปใชไดจรง ท�าใหการเรยนร

เกดประสทธภาพสงสด (แสงระว มณศร, 2553;

Curtin et al, 2004) การไดรบความรอยางม

แบบแผนเปนระบบและเนอหาชดเจน ท�าให

มการเรยนรทด และน�าไปใชแกปญหาไดอยาง

เหมาะสม (Manns et al, 2005) ซงการให

การพยาบาลตามปกตนน เปนการสอนใหความร

ผ สงอายพร อมกนทงหมด ขาดการตดตาม

อยางใกลชด เพราะสวนใหญมเวลาในการ

ให การพยาบาลจ�ากด การให ความร เพยง

อยางเดยวไมสามารถท�าใหผสงอายปรบเปลยน

พฤตกรรมการดแลตนเองได เพราะไมไดดง

ศกยภาพของผสงอายออกมา ผานกระบวนการ

คดวเคราะหถงปญหาและหาแนวทางในการ

แกปญหานน จงท�าใหผ สงอายโรคไตเรอรงท

ไดรบการรกษาดวยการลางไตทางชองทอง

แบบตอเนองกลมทไดรบการพยาบาลตามปกต

มพฤตกรรมการดแลตนเองไมดเทากลมทไดรบ

โปรแกรมการเสรมสร างพลงอ�านาจ ดงนน

เมอน�าคาเฉลยคะแนนพฤตกรรมการดแลตนเอง

ของผสงอายโรคไตเรอรงกลมทดลอง เปรยบเทยบ

กบกลมควบคมจะเหนความแตกตางกน และ

เมอทดสอบดวยวธการทางสถต พบวา คาเฉลย

ของคะแนนพฤตกรรมการดแลตนเองของ

กล มทดลองแตกตางจากกล มควบคมอยางม

นยส�าคญทางสถต (p<.05) โดยกลมทไดรบ

โปรแกรมการเสรมสรางพลงอ�านาจมคะแนน

พฤตกรรมการดแลตนเองดกวากล มทได รบ

การพยาบาลตามปกตแสดงวาโปรแกรมการ

เสรมสรางพลงอ�านาจทจดกระท�าขน มผลท�าให

กลมควบคมมพฤตกรรมการดแลตนเองดขน

ผลการวจยครงน สอดคลองกบการศกษา

ของ Royaniet al (2013) ศกษาผลของโปรแกรม

การเสรมสรางพลงอ�านาจตอระดบการรบรความ

สามารถของตนเองและระดบการดแลตนเอง

ของผปวยทท�าการฟอกเลอดดวยเครองไตเทยม

พบวา ผปวยมระดบการรบรความสามารถของ

ตนเองและระดบการดแลตนเองดขนอยางม

นยส�าคญทางสถต (p<.001) สอดคลองกบ

การศกษาของสกญญา มาลยมาตร และคณะ

(2555) พบวา โปรแกรมการเสรมสรางพลงอ�านาจ

ม ผ ล ต อ พ ฤ ต ก ร ร ม ก า ร ด แ ล ต น เ อ ง แ ล ะ

ความเจบปวดขอเขาของผสงอายขอเขาเสอม

โดยผสงอายมคะแนนพฤตกรรมการดแลตนเอง

ดขนอยางมนยส�าคญทางสถต (p<.01) ดงนน

จะเหนไดวาโปรแกรมการเสรมสรางพลงอ�านาจ

ทจดกระท�าขน สามารถท�าใหพฤตกรรมการดแล

ตนเองของผสงอายโรคไตเรอรงทรกษาดวยการ

ลางไตทางชองทองแบบตอเนองดขนได



1. มการน�าโปรแกรมการเสรมสรางพลง

อ�านาจเขาแผนพฒนาคณภาพของโรงพยาบาล

เพอเปนแนวปฏบต โดยมรปแบบทชดเจนและ

การจดการอบรมแกบคลากรใหมความรความเขาใจ

ในการเสรมสรางพลงอ�านาจ

2. ควรสนบสนนใหมการน�าผลการวจยน

ไปใชไปใชในการจดการเรยนการสอน โดยการ

สอดแทรกเนอหาเขาไปในบทเรยนวชาทางการ

พยาบาล เพอใหนกศกษาพยาบาลมทกษะในการ

เสรมสรางพลงอ�านาจ และน�าไปประยกตใช

เพอการดแลผปวยจรง


1.ควรมการศกษาผลของโปรแกรม

การเสรมสรางพลงอ�านาจในระยะยาว เพอเปน

แนวทางในการตดตามผสงอาย และเพอตดตาม

การคงอยของพฤตกรรมการดแลตนเองทถกตอง

ชวยลดภาวะพงพาในผสงอาย

2 . ควรศกษาเปรยบเ ทยบกบการ

เสรมสรางพลงอ�านาจในรปแบบอน ๆ เพอการ

เลอกโปรแกรมการเสรมสร างพลงอ�านาจท

เหมาะสมกบผสงอายตอไป

3. ควรมการน�าโปรแกรมการเสรมสราง

พลงอ�านาจไปใชศกษาในการปรบพฤตกรรม

การดแลตนเองของผสงอายโรคเรอรงกลมอน ๆ



กระทรวงสาธารณสข. (2552). สรปสถตทส�าคญ พ.ศ. 2551.นนทบร: กระทรวงสาธารณสข.

กระทรวงสาธารณสข. (2555). สรปสถตทส�าคญ พ.ศ. 2554. นนทบร: กระทรวงสาธารณสข.

ส�านกนโยบายและยทธศาสตร.

ชชวาลย วงคสาร. (2558). บทบาทพยาบาลไตเทยมกบการปองกนและการจดการภาวะน�าเกนของ

ผปวยโรคไตวายเรอรงระยะสดทายทฟอกเลอดดวยเครองไตเทยม. วารสารเกอการณย,

22(2), 30-40.

สมชาย เอยมออง, เกรยง ตงสงา และเกอเกยรต ประดษฐพรศลป. (2550). โรคไต กลไก พยาธสรรวทยา

การรกษา. กรงเทพฯ: เทกซ แอน เจอรนล.

สมาคมโรคไตแหงประเทศไทย. (2553). ขอแนะน�าการใหสารอาหารทางการแพทยทจ�าเปนส�าหรบ

ผปวยผใหญไตวายเรอรง พ.ศ. 2553. (พมพครงท 2). ขอนแกน: โรงพมพมหาวทยาลยขอนแกน.

สมาคมโรคไตแหงประเทศไทย. (2556). Thailand renal replacement therapy. กรงเทพฯ:

เบอรงเกอร อนเกลลไฮล (ไทย).

สกญญา มาลยมาตร, ชลกร ดานยทธศลป, ฐตอาภา ตงคาวานชยและนพธ กตตมานนท. (2555).

ผลของโปรแกรมการเสรมสรางพลงอ�านาจตอพฤตกรรมการดแลตนเองและความเจบปวด

ขอเขาผสงอายขอเขาเสอม อ�าเภอเมองจงหวดนครสวรรค. วารสารพยาบาลสาธารณสข,

26(2), 44 - 57.

สนทร โสภณอมพรเสนย. (2551). การพฒนาพฤตกรรมการดแลสขภาพผสงอายโดยกระบวนการ

เสรมสรางพลงอ�านาจบานหนองพลวงต�าบลหนองพลวงอ�าเภอจกราชจงหวดนครราชสมา.

ดษฎนพนธหลกสตรพยาบาลศาสตรดษฎบณฑต คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยราชภฏ

นครราชสมา.

สพชา อาจคดการ. (2555). พฤตกรรมการจดการตนเองและปจจยท�านายในผสงอายทเปนโรคไตเรอรง

ระยะสดทายทไดรบการลางไตทางชองทองอยางตอเนอง. วทยานพนธหลกสตรพยาบาลศาสตร

มหาบณฑต คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม.

สภร บษปวนชยและ พงศศกด เดนเดชา. (2549). พฤตกรรมการใชยาทไมเหมาะสมของผปวย

โรคไตเรอรง. สงขลานครนทรเวชสาร, 24(4),281-287.

สภาพร องคสรยานนท. (2551). การพฒนาพฤตกรรมการดแลตนเองของผ ปวยโรคไตเรอรง

โรงพยาบาลเจาพระยายมราช จงหวดสพรรณบร. Journal of public health and

Development, 6(1), 32 - 37.


แสงระว มณศร.(2553). ปจจยทมอทธพลตอพฤตกรรมการจดการตนเองของผปวยโรคไตเรอรง.

วทยานพนธพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาการพยาบาลผใหญ บณฑตวทยาลย,


ศศธร ชดยาน. (2552). การพยาบาลผปวยไตวายเรอรงทไดรบการฟอกเลอดดวยเครองไตเทยม.

กรงเทพฯ: ธนาเพรส จ�ากด.

อโนชา ศรญญาวจน. (2552). ผลของการเสรมสรางพลงอ�านาจตอพฤตกรรมการดแลตนเองและ

การควบคมระดบน�าตาลในเลอดของผ ปวยเบาหวานชนดท 2. วทยานพนธหลกสตร

พยาบาลศาสตรมหาบณฑต, คณะพยาบาลศาสตร, มหาวทยาลยขอนแกน.

อรทย วนทา. (2547). พฤตกรรมการดแลตนเองของผปวยไตวายเรอรงทรกษาดวยการลางชองทอง

แบบถาวร. วทยานพนธหลกสตรพยาบาลศาสตรมหาบณฑต, คณะพยาบาลศาสตร,

มหาวทยาลยขอนแกน.

Aujoulat, I., Hoore, W., & Deccache, A. (2007). Patient empowerment in theory and

practice: Polysemy or cacophony? Patient Education and Counseling, 66, 13 - 20.

Bossola, M., Ciciarelli, C., Conte, G. L., Vulpio, C., Luciani, G., & Tazza, L. (2010). Correlation

symptom of depression and anxiety in chronic hemodialysis patients. General

Hospital Psychiatry, 32, 125 - 131.

Burnette, L., & Kickett, M. (2009). You are just a puppet: Australian Aboriginal people’s

experience of disempowerment when undergoing treatment for end-stage renal

disease. General Hospital Psychiatry, 32, 113 - 120.

Burns, N., & Grove, S. K. (2005). The practice of nursing research: conduct, critique,

and utilization. (5th ed.). St. Louis: Elsevier/Saunders.

Curtin, R. B., Bultman, D. C., Schatell, S. D., & Chewning, B. A. (2004). Self- management,

knowledge and functional and well being of patient on hemodialysis. Journal

of Nephrology Nursing, 29(6), 562 - 574.

Denyes, M. J., Orem, D. E., & Bekel, G. (2001a). Self-Care: A Foundational Science. Nursing

Science Quarterly, 14(1), 48 - 54.

Dimkovic, N., & Oreopoulos, D. G. (2009). Management of elderly patients with

end-stage Kidney disease. Seminars in Nephrology, 29(6), 643 – 649.

Dryer, D. E. (2007). The phenomenon of powerlessness in the elderly. Retrieve November

20, 2013 from www.svsu.edu/media/writingprogram/.../Dryer_article.pdf.


Ekelund, M. L., & Andersson, S. I. (2007). Elucidating issues stressful for patients in

predialysis and dialysis : from symptom to context. Journal Health Psychological,

12(1), 115 -126.

Formiga, F. et al (2012). Geriatric assessment and chronic kidney disease in the oldest old:

The octabaix study Francesc. . European Federation of Internal, 23, 534 - 538.

Gibson, C. H. (1991). A concept analysis of empowerment. Journal of Advance Nursing,

16(3), 354 - 361.

Gibson, C. H. (1993). A study of empowerment in mothers of chronically ill children.

Unpublished Doctoral Dissertation. . Boston Boston College.

Gibson, C. H. (1995). Empowerment in out patient care for patients with chronic kidney

disease. Journal of Advance Nursing, 21(6), 1201 - 1210.

Manns, B. J., et al. (2005). The impact of education on chronic kidney disease patients’

plans to initiate dialysis with self-care dialysis: A randomized trial. Kidney

International, 68. 1777 – 1783.

Muhammad, S., Noble, H., Banks, P., Carson, A., & R., M. C. (2012). How young people cope

with chronic kidney disease: literature review. Journal Renal Care, 38(4), 182 - 190.

Nygardh, A., Wikby, K., Malm, D., & Ahlstrom, A. (2011). Empowerment in outpatient

care for patients with chronic kidney disease - from the family member’s

perspective. BMC Nursing 2011. Retrieved October 2, 2013, from

http://www.biomedcentral.com/1472-6955/10/2.

Nygardh, A., Wikby, K., Malm, D., & Ahlstrom, A. (2011). The experience of empowerment

in the patient-staff encounter: the patient’s perspective. Journal of

Clinical Nursing, 21, 897 – 904.

Nygardh, A., Wikby, K., Malm, D., & Ahlstrom, G. (2012). Empowerment intervention in

outpatient care of persons with chronic kidney disease pre-dialysis.

Nephrology Nursing Journal, 39(4), 285-284.

Orem, D. E. (1991). Nursing: concepts of practice. (4th ed.). St. Louis: Mosby Year Book.

Prakash, S., && O’Hare, A. M. (2009). Interaction of Aging and Chronic Kidney Disease.

Seminars in Nephrology, 29(5),497 – 503.


Royani, Z., Rayani, M., Behnampour, N., Arab, M., & Goleij, J. (2013). The effect of

empowerment program on empowerment level and self-care self-efficacy of

patients on hemodialysis treatment. Iran J Nurs Midwifery Res, 18(1), 84 – 87.

Shahababaki, P. M., Farokhzadian, J., & Hasanabadi, J. F. (2012). Effect of self - care on

patient’s knowledge and performance with heart failure. Procedia Social and

behavioral Sciences, 31, 918 - 922.

Sharma, R. K., & Gupta, S. (2012). Renal replacement therapy in elderly CKD patients.

Clinical queries: nephrology, 1, 291-294.

Takaki, J., et al. (2005). Possible interactive effect demographic factor and stress coping

mechanisms on depression and anxiety in maintenance hemodialysis patients.

Journal of Psychosomatic Research, 58, 217-223.

The National Kidney Foundation. (2011). Chronic kidney disease (CKD) and diet:

assessment, management, and treatment. In N. K. D. E. Program (Ed.), CKD and Diet.

National Kidney Foundation.

The National Kidney Foundation. (2013). KDIGO 2012 Clinical practice guideline for the

evaluation and management of chronic kidney disease. Kidney international

supplements, 3(1), 19-62.

The National Kidney Foundation. (2013). Chronic Kidney disease. Retrieve January 1,

2013, from http://www.kidney.org/kidneydisease/aboutckd.cfm#ckd.

Tsay, S., & Hung, L. (2004). Empowerment of patient with end-stage renal

disease -a randomized controlled trial. International Journal of Nursing Studies,

41, 59-65.

Wahlin, I., Ek, A. C., & Idvall, E. (2006). Patient empowerment in intensive

care - an interview study. Intensive and Critical Care Nursing, 22, 370-377.



สมรรถนะของพยาบาลวชาชพในสถานดแลระยะยาวส�าหรบผสงอาย*Competencies for Professional Nurses in Long Term

Care Institution for The Elderly People

สธาสน ชวยใจด, พย.ม. (Suthasinee Chuayjaidee, MSN)**

สวณ ววฒนวานช, ปร.ด. (Suvinee Wivatvanit, Ph.D.)***

จราพร เกศพชญวฒนา, ปร.ด. (Jiraporn Kespichayawattana, Ph.D.)****

บทคดยอ

การวจยครงนมวตถประสงคเพอศกษาสมรรถนะของพยาบาลวชาชพในสถานดแลผสงอาย

ระยะยาว โดยใชเทคนคการวจยแบบเดลฟาย กลมตวอยางทศกษาเปนผเชยวชาญในการดแล

ผสงอาย จ�านวน 18 คน ประกอบดวย ผบรหารการพยาบาลในสถานดแลผสงอายระยะยาว

ทงภาครฐและเอกชนจ�านวน 3 คน พยาบาลวชาชพทปฏบตงานในสถานดแลผสงอายระยะยาว

ทงภาครฐและเอกชนจ�านวน 8 คน อาจารยพยาบาลสาขาการพยาบาลผสงอายจ�านวน 6 คน

และแพทยผเชยวชาญทางดานผสงอายจ�านวน 1 คน เครองมอทใชในการวจยเปนแบบสอบถาม

ทผวจยสรางขน ประกอบดวยแบบสอบถามกงโครงสรางปลายเปด ซงเปนแบบสอบถามมาตราสวน

ประมาณคา 5 ระดบ วเคราะหขอมลโดยใชคามธยฐานและคาพสยระหวางควอไทล ผลการวจย

พบวา สมรรถนะของพยาบาลวชาชพในสถานดแลผสงอายระยะยาว ประกอบดวยสมรรถนะ

7 ดาน (จ�านวน 55 ขอ เปนรายการทมความส�าคญระดบมากทสด 46 ขอ และระดบมาก 9 ขอ)

ดงน 1) สมรรถนะดานการยอมรบในความเปนผสงอาย 2) สมรรถนะดานการปฏบตการพยาบาล

ในการดแลผสงอายในสถานดแลระยะยาว 3) สมรรถนะดานการสอสาร 4) สมรรถนะดาน

*วทยานพนธ หลกสตรพยาบาลศาสตรมหาบณฑต (สาขาการบรหารการพยาบาล) คณะพยายาลศาสตร บณฑตวทยาลย จฬาลงกรณมหาวทยาลย**พยาบาลวชาชพปฏบตการ ฝายการพยาบาล โรงพยาบาลตากสน***อาจารยทปรกษาวทยานพนธหลก ผชวยศาสตราจารย คณะพยาบาลศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย****อาจารยทปรกษาวทยานพนธรวม รองศาสตราจารย คณะพยาบาลศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย


การจดการสงแวดลอม 5) สมรรถนะดานภาวะผน�าและบรหารจดการองคกร 6) สมรรถนะ

ดานการจดการดานการเงน และ 7) สมรรถนะดานการศกษาคนควาสงใหม

ค�าส�าคญ: สมรรถนะพยาบาล การดแลระยะยาว พยาบาลผสงอาย

Abstract

The purpose of this research was to study the competencies for professional

nurses in long-term care institution. The Delphi technique was used as the research

method. Eighteen experts agreed to participate in this research, consisting of

3 administrative nurses in both public and private nursing homes, 8 registered

nurses working in both public nursing homes, 6 nursing instructors specialized

in Elderly Nursing and one geriatric medicine. Research instruments were developed

by researcher composed of semi-opened ended questionnaires and the five

rating scale questionnaires. The data was analyzed by median and interquartile

range. Research findings showed that nursing core competency of the nurses

in long-term care institution can be classified into 7 domains as follow; 1) Competency

in accepting of aging people 7 items. 2) Competency in nursing care for elderly care

in long-term care institution. 3) Competency in communication. 4) Competency

in environmental management. 5) Competency in leadership and organization

management. 6) Competency in financial management and 7) Competency

in studying and exploring new ideas.

Keywords: Nurse Competency, Long Term Care, Long Term Care


บทน�า การเปลยนแปลงโครงสรางประชากรของประเทศไทย ในป พ.ศ. 2552 พบวาประเทศไทยมประชากรสงอาย (อาย 60 ปขนไป) ถง 7.6 ลานคนหรอคดเปนรอยละ 11.5 ของประชากรทงหมด แสดงใหเหนวาประเทศไทยเขาส สงคมผสงวย (Aging Society) อยางเตมตว เปนผลจากการ ลดลงของอตราเจรญพนธ อตราการตาย และ การ เพ ม อ าย ข ย เ ฉล ย ขอ งประชากร ไทย (สทธชย จตะพนธกล และไพบลย สรยวงศไพศาล, 2556) แตการมอายยนยาวขน ไมไดหมายความวาผสงอายจะมสขภาพดขนตามไปดวย เนองจาก ผสงอายสวนใหญมโรคประจ�าตวเรอรง (มลนธสถาบนวจยและพฒนาผสงอายไทย, 2553) ซง สงผลใหเกดการเจบปวยไดงายและเมอหายปวยแลวมกมความพการเหลออย หลายประเทศ จงไดมการพฒนาระบบการดแลระยะยาวขน เพอลดภาระการครองเตยงนานของผสงอายกลมน แตส�าหรบประเทศไทย ยงไมมระบบการดแล ระยะยาวมารองรบอยางเปนรปธรรม ท�าใหเกดชองวางของการดแลเมอจ�าหนายผปวยออกจากโรงพยาบาล ประกอบกบการเปลยนแปลงโครงสรางครอบครวไทยในปจจบน สงผลให ผ ดแลตองรบบทบาทในครอบครวหลายดาน ท�าใหครอบครวประสบปญหาในการดแลผสงอายทมภาวะพการ สถานดแลระยะยาวจงกลายเปนอกทางเลอกหนงในการดแลผสงอายกลมน ระบบการดแลระยะยาวในประเทศไทยไมพบการจดบรการสถานดแลระยะยาวของภาครฐ แตมการแฝงอย ในสถานสงเคราะหผ สงอาย โดยการรบผสงอายเขาพกอาศยในขณะทผสงอายยงพงพาตนเองได แตเมอผสงอายอายมากขน มภาวะพ งพามากขน จงต องจดให บรการ

อยางหลกเลยงไมได (วพรรณ ประจวบเหมาะ และคณะ, 2552) สวนในภาคเอกชนพบวา ประเทศไทยมสถานดแลระยะยาวครบทกประเภท โดยสวนมากเปนสถานดแลระยะยาวทเปดเปน ตกในโรงพยาบาล และสถานบรบาล ซงแตละท มพยาบาลวชาชพเปนผดแลตลอด 24 ชวโมง เนองจากปจจบนพยาบาลทผานการ ฝกอบรมทางดานการดแลเฉพาะทางผสงอายของไทยยงมจ�านวนไมมากนก (สถาบนวจยประชากรและสงคม มหาวทยาลยมหดล, 2550) และพบวาในแตละหอผ ป วยมพยาบาลวชาชพ 1 คน ตอพนกงานผชวยเหลอผสงอาย 5 - 6 คน ตอการดแลผสงอาย 30 - 35 คนในแตละเวร ซงพยาบาลวชาชพเปนผใหการพยาบาลและหตถการตางๆ รวมทงตองรบบทบาทหนาทหลากหลาย ไมวา จะเปนผบรหาร ประสานงาน ตรวจตราและควบคมพนกงานผ ชวยเหลอผ สงอาย เปนตน จะเหนไดวาพยาบาลวชาชพในสถานดแลผสงอายระยะยาวแสดงบทบาททหลากหลาย แตยงไมมการก�าหนดสมรรถนะหนาททชดเจนมารองรบ ซงท�าใหพยาบาลขาดเอกสทธในการปฏบตงาน สงผลตอการดแลผ สงอายและคณภาพชวต ของผ สงอายตอไป ดวยเหตนผ วจยจงสนใจ ศกษาสมรรถนะของพยาบาลวชาชพในสถาน ดแลผ สงอายระยะยาวขนโดยใชแนวคดของ The American Association of Colleges of Nursing and the John A. Harford Institute for Geriatric Nursing (2000) ร วมกบ แนวคดสมรรถนะของพยาบาลผ สงอายของ รงฟา อธราษฎรไพศาล (2551) ผานความคดเหนของผเชยวชาญดวยเทคนควจยแบบเดลฟาย พฒนาเปนสมรรถนะของพยาบาลวชาชพในสถานดแลผสงอายระยะยาวตอไป


วตถประสงคของการวจย เพอศกษาสมรรถนะของพยาบาลวชาชพในสถานดแลผสงอายระยะยาว

ปญหาการวจย สมรรถนะของพยาบาลวชาชพในสถานดแลผสงอายระยะยาวประกอบดวยสมรรถนะ ใดบาง อยางไร

แนวคดในการดแลผสงอาย และการทบทวนวรรณกรรมทเกยวของ การศกษาในครงนผวจยใชแนวคดของสมาคมวทยาลยพยาบาลของอเมรกนและสถาบนการพยาบาลผ สงอายจอห นเอฮาร ตฟอร ด(American Association of Colleges of Nursing and the John A. Harford Institute

for Geriatric Nursing) (2000) และการศกษาของร งฟา อธราษฏรไพศาล (2551) จ�าแนกสมรรถนะพยาบาลวชาชพในสถานดแลระยะยาวส�าหรบผสงอายไดเปน 8 ดานคอ 1) ดานการยอมรบในความเปนผสงอาย 2) ดานการสอสาร 3) ดานการปฏบตการพยาบาลในการดแลผสงอายในสถานดแลระยะยาว 4) ดานการประเมนและจดสภาพแวดลอมทมความเหมาะสมกบผสงอาย 5) ดานการจดการดานการเงน 6) ดานการใหความรและสอนแนะผดแลและครอบครว 7) ดานภาวะผน�าและบรหารจดการ และ 8) ดานการประสานงานกบสหสาขาวชาชพ รวมกบความคดเหนของผเชยวชาญ 4 กลมดวยเทคนควจยแบบเดลฟาย ไดสมรรถนะพยาบาลวชาชพในสถานดแลระยะยาว 7 ดาน ดงกรอบแนวคดการวจย (ภาพท 1)

สมรรถนะพยาบาลวชาชพในสถานดแลระยะยาวตามแนวคดของ AACN and the John A. Harford Institute for Geriatric Nursing. (2000) และ รงฟา อธราษฎรไพศาล (2551) ประกอบดวย 1. ดานการยอมรบในความเปนบคคลของผสงอาย 2. ดานทกษะการสอสาร 3. ดานการปฏบตการพยาบาลผสงอาย 4. ดานการประเมนและจดสภาพแวดลอมทเหมาะสม 5. ดานการบรหารดานการเงน 6. ดานการใหความรและสอนแนะผดแลและครอบครว 7. ดานทกษะภาวะผน�าและการบรหารจดการ 8. ดานการประสานงานกบทมสหสาขาวชาชพ 9. ดานอนๆ

สมรรถนะพยาบาลวชาชพ ในสถานดแลระยะยาว

1. ดานการยอมรบในความเปนผสงอาย

2. ดานการปฏบตการในการดแลผสงอาย

3. ดานการสอสาร4. ดานการจดการสงแวดลอม5. ดานภาวะผน�าและการ

บรหารจดการองคกร6. ดานการจดการการเงน 7. ดานการศกษาคนควาสงใหม


เทคนคการวจยแบบเดลฟายจากผเชยวชาญ 4 กลมไดแก 1. อาจารยพยาบาล 2. แพทยผเชยวชาญ 3. ผบรหารทางการพยาบาล 4. ผปฏบตการพยาบาล

ภาพท 1 กรอบแนวคดการวจย



การศกษาในครงนใชกระบวนการวจย

เชงพรรณนา (Descriptive research) เพอ

ก�าหนดสมรรถนะทส�าคญของพยาบาลวชาชพ

ทปฏบตงานในสถานดแลผ สงอายระยะยาว

รวบรวมขอมลและด�าเนนการวจยโดยใชเทคนค

แบบเดลฟาย (Delphi Technique)

ประชากร ทศกษาเปนผเชยวชาญดาน

การดแลผสงอาย จ�านวน 4 กลม อนประกอบดวย

1) ผบรหารการพยาบาลในสถานดแลผสงอาย

ระยะยาวทงภาครฐและเอกชน 2) พยาบาล

วชาชพทปฏบตงานในสถานดแลผสงอายระยะยาว

ทงภาครฐและเอกชนจ�านวน 3) อาจารยพยาบาล

สาขาการพยาบาลผ สงอาย และ 4) แพทย

ผเชยวชาญทางดานผสงอาย

กล มตวอยาง เปนผ เชยวชาญดาน

การดแลผ ปวยสงอาย ทยนดใหความรวมมอ

ในการวจย คดเลอกแบบเฉพาะเจาะจง (Purposeful

selection) จ�านวน 18 คน แบงเปน 4 กลมคอ

1) ผบรหารการพยาบาล 2) พยาบาลวชาชพ

ทง 2 กลมเปนผปฏบตงานในสถานดแลผสงอาย

ระยะยาวทงภาครฐและเอกชน มวฒการศกษา

ตงแตระดบปรญญาตรขนไป ปฏบตงานในต�าแหนง

ไมนอยกวา 3 ป และผานการอบรมหลกสตร

เฉพาะทางการพยาบาลผสงอาย 3) อาจารย

พยาบาลสาขาการพยาบาลผสงอาย มวฒการ

ศกษาตงแตระดบปรญญาโทขนไป และปฏบตงาน

ในต�าแหนงไมนอยกวา 5 ป 4) แพทยผเชยวชาญ

ทางดานผ สงอาย มวฒการศกษาตงแตระดบ

ปรญญาโทขนไป และมประสบการณการท�างาน

ดานคลนกในการรกษาผปวยสงอาย ไมนอยกวา 3 ป

เครองมอทใชในการวจย เครองมอทใช

ในการวจยดวยเทคนคเดลฟาย เปนแบบสมภาษณ

และแบบสอบถามอยางนอย 3 รอบ ในแตละรอบ

จะมความเฉพาะ ดงน

รอบท 1 เปนแบบสอบถามกงโครงสราง

ปลายเปดใหผเชยวชาญสามารถแสดงความคด

เหนได อย างอสระ เกยวกบประเดนปญหา

ทจะวจย

รอบท 2 เปนแบบสอบถามทพฒนา

จากความคดเหนของผเชยวชาญทกคนในรอบแรก

น�ามาวเคราะหเนอหา ตดขอมลซ�าซอนออก และ

รวบรวมขอความเขาดวยกน โดยใชขอความ

ทครอบคลมรายการขอมลทงหมด คงความหมาย

เดมของผเชยวชาญไว สรางเปนแบบสอบถาม

สงไปใหผ เชยวชาญลงมตจดล�าดบความส�าคญ

ของแตละขอในแบบมาตราสวนประมาณคา

(Likert scale) พรอมทงใหเหตผลทเหนดวย

และไมเหนดวยของขอค�าถามแตละขอในตอนทาย

และถามขอค�าถามไมชดเจน หรอมความคดเหน

วาควรแกไขส�านวน สามารถเขยนค�าแนะน�าได

รอบท 3 ผวจยน�าค�าตอบในแตละขอ

หาคามธยฐาน (Median) และคาพสยระหวาง

ควอไทล(Interquartile range) แลวสราง

แบบสอบถามใหม โดยใชข อความเดยวกบ

แบบสอบถามรอบท 2 แตเพมต�าแหนงมธยฐาน

คาพสยระหวางควอไทล และต�าแหนงคะแนน

ทผเชยวชาญตอบลงในแบบสอบถามฉบบท 3


แลวสงกลบใหผเชยวชาญทานนนๆ ตอบอกครง

โดยผเชยวชาญจะเหนความเหมอนและแตกตาง

ระหวางคามธยฐาน คาพสยระหวางควอไทลของ

ค�าตอบทไดจากกล มผ เชยวชาญทงหมด และ

พจารณายนยนหรอเปลยนแปลงค�าตอบใหม โดย

เขยนเหตผลสนๆในตอนทายของแตละขอ โดย

แบบสอบถามในรอบนจะสงใหเฉพาะผทตอบและ

สงคนแบบสอบถามรอบท 2 เทานน

การตรวจสอบคณภาพเคร องมอ

การตรวจสอบความตรงตามเนอหาและความเทยง

ของเครองมอทใชเกบรวบรวมขอมลดวยเทคนค

เดลฟาย โดยแฝงอยในกระบวนการวจย คอ

ความตรงตามเนอหา ไดจากการเกบรวม

รวมขอมลจากผเชยวชาญ ผเชยวชาญมโอกาส

ปรบแกขอมลภาษาและตรวจสอบค�าถามของ

ตนเองหลายรอบ นอกจากนการใช เทคนค

สรปสะสม (Cumulative Summarization

technique) ในระหวางการสมภาษณ ท�าให

ความตรงตามเนอหาสง

สวนความเทยงของเครองมอในการวจย

นอยทการใหผเชยวชาญตอบแบบสอบถามซ�าๆ

หลายรอบ เพอตรวจสอบความเทยงแตละรอบ

วามการเปลยนแปลงหรอไมหากค�าตอบของ

ผเชยวชาญสวนใหญคงเดมไมเปลยนแปลง แสดงวา

ขอมลมความเทยงสง (จมพล พลภทรชวน, 2553)

นอกจากน การตรวจสอบคณภาพเครองมอทกชด

ของงานวจยน ผวจยไดน�าเครองมอทใชรวบรวม

ขอมลทกชดใหอาจารยทปรกษาวทยานพนธ

ตรวจสอบความถกตอง ความชดเจน ความเหมาะสม

ของเครองมอกอนน�าเครองมอไปเกบรวบรวมจาก

ผเชยวชาญ สวนการพจารณาผเชยวชาญ ผวจย

คดเลอกรวมกบอาจารยทปรกษา โดยใชเกณฑ

คณสมบตของผเชยวชาญทเหมาะสม ทผาน

ความเหนชอบจากคณะกรรมการสอบโครงราง

วทยานพนธแลว เพอใหไดผเชยวชาญทมความ

เชยวชาญ มความรและความเชยวชาญในเรอง

ทศกษามากทสด ในการเกบรวบรวมขอมลผวจย

ไดใหผเชยวชาญ เปนผก�าหนด วน เวลา และสถานท

นดหมายตามทผเชยวชาญสะดวก และใหเวลา

ผเชยวชาญในการตอบแบบสอบถามอยางเพยงพอ

การพทกษสทธผใหขอมล การวจยครงน

เกบขอมลหลงจากการอนมตจากคณะกรรมการ

พจารณาจรยธรรมการวจยในคนของกลมสหสถาบน

จฬาลงกรณมหาวทยาลย และไดด�าเนนการ

พทกษสทธของกลมตวอยาง ตามขนตอนดงน

1. ผ วจยชแจงการพทกษสทธกล ม

ตวอยางโดยการแนะน�าตนเอง ชแจงวตถประสงค

ของการวจย ขนตอนการรวบรวมขอมล ระยะ เวลา

การวจย พรอมชแจงใหทราบสทธของกลมตวอยาง

ในการตอบรบหรอปฏเสธการเขารวมการวจยครงน

โดยไมมผลตอกลมตวอยางแตอยางใด

2. การรกษาความลบของขอมลเมอไดรบ

แบบสอบถามคน ผวจยเกบขอมลตางๆ ทไดจาก

แบบสอบถามไวเปนความลบ และท�าลายทง

หลงจากการวเคราะหขอมลเสรจสน

3. ผวจยไดด�าเนนการวเคราะหขอมล

ทงในภาพรวมของกลมตวอยาง และการรายงาน

ผลการวเคราะหข อมลในลกษณะภาพรวม

ไมอางอง หรอพาดพงถงกล มตวอยางคนใด

คนหนง


วธการเกบรวบรวมขอมล

ขนท 1 ผ วจยไดศกษาและวเคราะห

เอกสารตางๆ ทงต�ารา วารสาร เอกสารวชาการ

และงานวจยทเกยวของกบแนวคดและทฤษฎ

สมรรถนะของพยาบาลวชาชพในสถานดแล

ผสงอายระยะยาว ทงในประเทศและตางประเทศ

เพอน�าขอมลทไดจากการศกษามาสรางเปน

เครองมอในการเกบรวบรวมขอมล และน�ามา

เปนกรอบแนวคดเบองตนส�าหรบใชประกอบการ

สรางแบบสอบถามกงโครงสรางทเปนขอค�าถาม

ปลายเปด ประกอบดวยขอค�าถามจ�านวน 2 ขอ

แลวน�าแบบสอบถามทสรางขนไปปรกษาอาจารย

ทปรกษาพจารณาปรบแก ภายหลงการปรบแกไข

แลวจงน�าไปใชเปนแบบสอบถามในการเกบ

รวบรวมขอมลกบผเชยวชาญในรอบท 1

ขนท 2 ผ วจยก�าหนดและคดเลอก

กลมผ เชยวชาญ โดยก�าหนดเกณฑคณสมบต

ผ เ ชยวชาญให เหมาะสมกบป ญหาการวจย

เพอใหไดผเชยวชาญทสามารถใหขอมลไดตรงกบ

ปญหาการวจยทศกษาอยางแทจรง และไดจ�านวน

ผ เชยวชาญท เหมาะสม โดยผ วจยใช เกณฑ

ผเชยวชาญ 17 คนขนไป เพอใหระดบความคลาด

เคลอนลดลงอยางคงทและมความคลาดเคลอน

นอยทสด (Macmillan, 2012) แตเพอปองกน

การสญหายของขอมล และรกษาระดบความ

คลาดเคลอนของขอมลใหมความคลาดเคลอน

คงท และนอยทสด เพอสรางความนาเชอถอให

กบการวจย ผวจยจงก�าหนดผเชยวชาญเบองตน

จ�านวน 22 คน หลงจากนน ผวจยไดท�าการตดตอ

ประสานงานผเชยวชาญ โดยใชวธการแนะน�าตว

ทางโทรศพท อธบายวตถประสงคของการวจย

และชแจงรายละเอยดเกยวกบวธการวจยแบบ

เดลฟายพอสงเขป เพอขอความรวมมอในการ

ท�าวจย พรอมกบนดหมายผเชยวชาญ เพอเขาไปพบ

และชแจงรายละเอยดตางๆ อกครง ภายหลงจาก

ทผเชยวชาญยนดเขารวมการวจย และอนญาต

ใหเขาพบตามวน เวลาทนดหมาย ผวจยไดแนะน�า

ตวเอง แจงวตถประสงคการวจยและวธด�าเนนการ

วจยเพอใหผเชยวชาญใหความรวมมอ พรอมกบ

ลงลายมอชอแสดงเปนหลกฐานการยนยอม

ในการเขารวมวจย

ขนท 3 ด�าเนนการสงแบบสอบถาม

กงโครงสรางปลายเปดใหกบผเชยวชาญรอบท 1

จ�านวน 20 คนและสมภาษณผ เชยวชาญทาง

โทรศพทในคนทยนดใหสมภาษณ จ�านวน 2 คน

ซงใช การสมภาษณเชงลก มการจดบนทก

ขณะสมภาษณและขออนญาตผ เชยวชาญ

ในการบนทกเทปการสมภาษณ ใชเวลาในการ

สมภาษณแตละคนเฉลย 45 – 60 นาท โดยให

ผ เชยวชาญแสดงความคดเหนอย างอสระ

เกยวกบคณลกษณะสมรรถนะของพยาบาล

วชาชพในสถานดแลผสงอายระยะยาว ในขนตอนน

ผ วจยไดด�าเนนการภายหลงไดรบอนมตการ

พจารณาจรยธรรมการวจยในคน จากจฬาลงกรณ

มหาวทยาลย ซงผ วจยไดน�าหนงสอเชญจาก

คณะพยาบาลศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

พรอมโครงรางวทยานพนธฉบบยอ เอกสารชแจง

รายละเอยดเกยวกบเทคนคการวจยแบบเดลฟาย


และแบบสอบถามกงโครงสรางทเปนขอค�าถาม

ปลายเปดจ�านวน 2 ขอ ไปตดตอกบผเชยวชาญ

เพอใหตอบแบบสอบถาม ทงนในการตดตอ

ผเชยวชาญทอยในกรงเทพมหานคร ผวจยตดตอ

ขอพบผ เชยวชาญดวยตนเอง เพอชแจงราย

ละเอยด นดวนขอรบแบบสอบถามและขออนญาต

ทวงถามทางโทรศพท ในกรณเกนเวลาท ได

นดหมายไว สวนผเชยวชาญทอยตางจงหวด ผวจย

ตดตอทางโทรศพท สงเอกสารทางไปรษณย หรอ

สงไฟลค�าถามทางอนเตอรเนต ขนอยกบความ

สะดวกของผเชยวชาญ และขอความรวมมอ

ใหผ เชยวชาญสงแบบสอบถามคนภายในเวลา

2 สปดาหภายหลงจากทไดรบแบบสอบถาม

โดยผวจยจดเตรยมซองจดหมายและผนกตรา

ไปรษณยากรทระบชอและทอยของผวจยแนบ

ไปพรอมกบแบบสอบถามทสงไปให เพอความ

สะดวกของผเชยวชาญในการจดสงกลบ ในการ

ชแจงรายละเอยดนน ผวจยไดตอบค�าถามของ

ผเชยวชาญถงขอบเขตของสมรรถนะทตองการ

เพอความชดเจนของค�าตอบ และเพอความเขาใจ

ตรงกนของผเชยวชาญ โดยก�าหนดวาเปนสมรรถนะ

ของพยาบาลวชาชพทปฏบตงานในสถานดแล

ผสงอายระยะยาวระดบปฏบตการ มใชสมรรถนะ

ระดบปฏบตการพยาบาลขนสง (APN)

ขนท 4 ผ วจยสงแบบสอบถามใหแก

ผ มสวนรวมในการวจย โดยในรอบท 1 จะม

ขอค�าถาม 2 สวน ในสวนท 1 ใหผเชยวชาญ

กรอกรายละเอยดขอมลสวนตวลงในชองวาง

เพอเป นข อมลอ างองคณสมบตผ เชยวชาญ

เกยวกบการก�าหนดสมรรถนะพยาบาลวชาชพ

ในสถานดแลผสงอายระยะยาว และในสวนท 2

ใหผ เชยวชาญตอบแบบสอบถามกงโครงสราง

ปลายเปด โดยสามารถแสดงความคดเหนได

อยางอสระ เกยวกบสมรรถนะของพยาบาล

วชาชพในสถานดแลผสงอายระยะยาว และ

สงเอกสารกลบคนผวจย


ผ มสวนรวมในการวจยรอบท 2 โดยลกษณะ

แบบสอบถามในรอบท 2 เปนแบบสอบถามทได

มาจากการวเคราะหเนอหาจากการสมภาษณ

แบบสอบถามในรอบท 1 มาสรางขอค�าถามเปน

รายดานและรายขอ โดยใหผมสวนรวมในการวจย

ลงมตจดล�าดบความส�าคญของแตละขอลงในชอง

ทตรงกบความคดเหนของทาน โดยใหความหมาย

ตามระดบความคดเหน ก�าหนดเปน 5, 4, 3, 2

และ 1 ซงหมายถงทานมความคดเหนวาสมรรถนะ

ของพยาบาลวชาชพในสถานดแลผ สงอาย

ระยะยาวในดานนนๆ เปนดานทมความจ�าเปน

ตองมในระดบมากทสดไปจนถงนอยทสด จากนน

น�าขอมลทไดพรอมทงใหเหตผลทเหนดวยและ

ไมเหนดวยของขอค�าถามแตละขอในตอนทาย

และถามขอค�าถามไมชดเจน หรอมความคดเหนวา

ควรแกไขส�านวน สามารถเขยนค�าแนะน�าได และ

สงเอกสารกลบคนผวจย


ผ มส วนร วมในการวจยรอบท 3 โดยผ วจย

น�าค�าตอบในแตละขอในรอบท 2 มาหาคามธยฐาน

(Median) และค าพสยระหว างควอไทล


(Interquartile range) แลวสรางแบบสอบถามใหม

โดยใชขอความเดยวกบแบบสอบถามรอบท 2

แตเพมต�าแหนงมธยฐาน คาพสยระหวาง-ควอไทล

และต�าแหนงคะแนนทผ เข าร วมวจยไดตอบ

ลงในแบบสอบถามฉบบท 2 แลวสงกลบให

ผเชยวชาญทานนนๆ ตอบอกครง โดยผเชยวชาญ

จะเหนความเหมอนและแตกตางระหวางค�าตอบ

มธยฐาน คาพสยระหวางควอไทลของค�าตอบทได

จากกลมผเชยวชาญทงหมด และพจารณายนยน

หรอเปลยนแปลงค�าตอบใหม โดยเขยนเหตผล

สนๆ ในตอนทายของแตละขอ แบบสอบถาม

ในรอบนจะส งให เฉพาะผ ทตอบและสงคน

แบบสอบถามรอบท 2 เทานน โดยแตละรอบ

ใชเวลาตอบแบบสอบถามไมเกน 2 สปดาห

รวมระยะเวลาในการเกบขอมลทงสนจ�านวน

3 รอบ รวม 116 วน


ผลการวเคราะหข อมลท ได จากการ

รวบรวมความคดเหนจากผเชยวชาญในรอบท 3

จ�านวนผ เชยวชาญทไม เปลยนแปลงค�าตอบ

จ�านวน 6 คน และมจ�านวน 12 คนทค�าตอบมการ

เปลยนแปลงไปจากรอบท 2 คดเปนรอยละ 12.82

ของทงหมด ซง Murry and Hammons (2008)

ระบวา หากการเปลยนแปลงของความคดเหน

นอยกวารอยละ 20 สามารถยตการสอบถามรอบ

ถดไปได ผวจยจงไดยตการสงแบบสอบถามไว

เพยงรอบท 3 และสามารถสรปสมรรถนะของ

พยาบาลวชาชพในสถานดแลผสงอายระยะยาว

ตามความคดเหนของผเชยวชาญผานเทคนคเดล

ฟายในรอบท 2 และรอบท 3 โดยน�ามาวเคราะห

เปนคามธยฐาน (Md) คาพสยระหวางควอไทล

(IR) และระดบความส�าคญของสมรรถนะพยาบาล

วชาชพในสถานดแลผสงอายระยะยาว จ�าแนก

รายดานดงตารางท 1 ดงน

ตารางท 1 แสดงคามธยฐาน (Md) คาพสยระหวางควอไทล (IR) และระดบความส�าคญของ

สมรรถนะพยาบาลวชาชพในสถานดแลผสงอายระยะยาว จ�าแนกรายดาน

สมรรถนะรายดานรอบท 2 รอบท 3 ระดบความ

ส�าคญMd. IR Md. IR1. ดานการยอมรบในความเปนผสงอาย

2. ดานการปฏบตการพยาบาลในการดแลผสงอาย

ในสถานดแลระยะยาว

3. ดานการศกษาคนควาสงใหม

4. ดานการสอสาร

5. ดานการจดการสงแวดลอม

6. ดานภาวะผน�าและบรหารจดการองคกร

7. ดานการจดการดานการเงน

5.00

5.00

5.00

5.00

4.50

4.50

4.50

0.00

0.00

0.00

1.00

1.00

1.00

1.00

5.00

5.00

5.00

5.00

5.00

5.00

4.50

0.00

0.00

0.00

1.00

1.00

1.00

1.00

มากทสด

มากทสด

มากทสด

มากทสด

มากทสด

มากทสด

มากทสด


จากตารางท 1 จะเหนวา สมรรถนะ

ทส�าคญของพยาบาลวชาชพในสถานดแลผสงอาย

ระยะยาว ประกอบดวยสมรรถนะ 7 ดาน โดย

พบวา สมรรถนะดานทผเชยวชาญใหความคดเหน

สอดคลองกน ซงมระดบความส�าคญมากทสด

มคาพสยระหวางควอไทลเทากบ 0.00 และ

คามธยฐานเทากบ 5.00 คอ 1) สมรรถนะดานการ

ยอมรบในความเปนผสงอาย 2) สมรรถนะดาน

การปฏบตการพยาบาลในการดแลผ สงอาย

ในสถานดแลระยะยาว และ 3) สมรรถนะดานการ

ศกษาคนควาสงใหม ส วนสมรรถนะดานท

ผ เชยวชาญใหความคดเหนสอดคลองกน ซง

มระดบความส�าคญมากทสด มคาพสยระหวาง

ควอไทลเทากบ 1.00 และคามธยฐานเทากบ 5.00

คอ สมรรถนะดานการสอสาร สวนสมรรถนะ

ดานทผเชยวชาญใหความคดเหนสอดคลองกน

ซงมระดบความส�าคญมากทสด มคาพสยระหวาง

ควอไทลเทากบ 1.00 และคามธยฐานเทากบ

4.50-5.00 คอ สมรรถนะดานการจดการ

สงแวดลอมและสมรรถนะดานภาวะผน�าและ

บรหารจดการองคกร และสมรรถนะดานท

ผ เชยวชาญใหความคดเหนสอดคลองกน ซง

มระดบความส�าคญมากทสด มคาพสยระหวาง

ควอไทลเทากบ 1.00 และคามธยฐานเทากบ 4.50

คอ สมรรถนะดานการจดการดานการเงน


ผลการศกษาทได ในครงน สามารถ

อภปรายผลการวจยตามสมรรถนะของพยาบาล

วชาชพทดแลผ สงอายในสถานดแลผ สงอาย

ระยะยาวทง 7 ดานตามล�าดบดงน

1. สมรรถนะดานการยอมรบในความ

เปนผสงอาย

จากผลการศกษาพบวา ผ เ ชยวชาญ

มความเหนทสอดคลองกนวา สมรรถนะของ

พยาบาลวชาชพทดแลผ สงอายในสถานดแล

ผ สงอายระยะยาวดานการยอมรบความเปน

ผสงอายและสมรรถนะขอยอยอก 7 ขอ เปน

สมรรถนะทมระดบความส�าคญมากทสดทกขอ

อภปรายไดวา การยอมรบเปนคณลกษณะส�าคญ

อยางหนงของพยาบาลในการปฏบตงานใน

สถานดแลผสงอายระยะยาว เนองจากผสงอาย

ทมอย ในสงคมทพยาบาลจะตองใหการดแล

ในอนาคตมมากมายหลายลกษณะ ผ สงอาย

เหลานนตางคนตางมาจากครอบครวพนฐานการ

ใชชวตไมเหมอนกน ตางเพศ ตางวย ตางฐานะ

ตางเชอชาต ศาสนา วฒนธรรมขนบธรรมเนยม

ประเพณ เมอมาอยในสถานพยาบาลผสงอาย

ระยะยาว ซงมพยาบาลวชาชพเปนผดแล พยาบาล

และผสงอายทแตกตางกนกยอมจะเกดความขดแยง

ทางความคด ความเชอ ทศนคต ซงกแลวแตพนฐาน

ของแตละคน ดงนนการทพยาบาลมสมรรถนะ

ดานการยอมรบผสงอาย สามารถยอมรบและ

เขาใจความแตกตางของผสงอายกจะท�าใหพยาบาล

ท�างานและอยรวมกบผสงอายไดอยางมความสข

(ศศพฒน ยอดเพชร, 2549)

2. สมรรถนะดานการปฏบตการพยาบาล

ในการดแลผสงอายในสถานดแลระยะยาว




ผสงอายระยะยาวดานการปฏบตการพยาบาล


ในการดแลผสงอายในสถานดแลระยะยาว และ

สมรรถนะขอยอยอก 20 ขอ เปนสมรรถนะ

ทมระดบความส�าคญมากทสด 16 ข อและ

มความส�าคญมากม 4 ขอ อภปรายไดวาสมรรถนะ

ดานการปฏบตการพยาบาลในการดแลผสงอาย

ในสถานดแลระยะยาว เปนสมรรถนะทส�าคญและ

มความเฉพาะทาง โดยสรนทร ประสทธหรญ

(2553) กลาววา การปฏบตงานของพยาบาล

วชาชพในสถานดแลผสงอายระยะยาวจะแตกตาง

จากการปฏบตงานในโรงพยาบาลทวไป กลาวคอ

ในโรงพยาบาลทวไป พยาบาลจะเปนผใหการดแล

และฟนฟสภาพความเจบปวยของผปวยในหอผปวย

เทานน แตการปฏบตงานในสถานดแลผสงอาย

ระยะยาวพยาบาลจะมบทบาทเฉพาะทาง เพอ

การดแลทมงเนนเฉพาะผสงอายอยางครอบคลม

เนนการใชทกษะดานการสอสาร มทศนคตทดตอ

ผสงอาย มทกษะการดแลผสงอายแบบองครวม

นอกจากนในการปฏบตงานพยาบาลตองสามารถ

น�าปญหาทพบ หรอเกดกบผสงอายในสถานดแล

ผสงอายระยะยาวเชน การเกดแผลกดทบ การกลน

ปสสาวะไมอย ภาวะซมเศรา หรอมพฤตกรรม

ไมเหมาะสมในสถานดแล โรคสมองเสอม ไมสขสบาย

จากอาการปวด ปญหาภาวะโภชนาการ เปนตน

มาวางแผนปฏบตงานตามกระบวนการพยาบาล

อกทงตองน�าความรทไดจากการศกษาวจย หลกฐาน

เชงประจกษ ทเกยวของกบการดแลผ สงอาย

มาประยกต ใช ให ตรงกบความตองการของ

ผ สงอาย เชนการจดสงแวดลอมใหปลอดภย

จากการพลดตกหกล ม การจดท�ากจกรรม

นนทนาการเพอลดภาวะซมเศรา เปนตน รวมถง

การน�าเทคโนโลยใหมๆ มาใชกบการปฏบตงาน

เพอดแลผ สงอายใหมประสทธภาพมากยงขน

ลดคาใชจายในการดแล และคงไวซงมาตรฐาน

ในการดแล

3. สมรรถนะดานการสอสาร




ผสงอายระยะยาวดานการสอสารและสมรรถนะ

ขอย อยอก 4 ข อ เป นสมรรถนะทมระดบ

ความส�าคญมากทสดทงหมด อภปรายไดว า

การสอสารเป นเครองมอทมความส�าคญยง

ทจะท�าใหกลมคนตงแต 2 คนขนไป มความเขาใจ

ในการสอความหมายถงกน และเมอไหรกตาม

ทการสอสารมความบกพรองไมวาจะดวยเหต

หรอปจจยใดกตาม กยอมท�าใหเกดปญหาตามมา

อกมากมาย โดยปญหาทเกดขนอาจเนองมาจาก

ตวผสงอายหรอผดแล (รศรนทร เกรย และคณะ,

2556) โดยปญหาการสอสารทเกดจากปจจย

ดานผสงอายทพบโดยทวไปคอ ผสงอายมการ

เปลยนแปลงแบบเสอมถอยของการท�าหนาท

ทกสวนของรางกาย อวยวะทส�าคญทเกยวของกบ

การสอสารไดแก ประสาทสมผสดานการไดยน

และการมองเหน รวมทงปญหาความจ�าเสอม

ท�าใหไมสามารถทจะพดหรอสอความหมาย

ใหผดแลทราบถงความตองการของตนได ดงนน

เมอพยาบาลท�าหน า ท เป นผ ดแลผ สงอาย

ในสถานดแลผสงอายระยะยาว จะตองมการ

สอสาร หรอสอภาษากบผสงอายเกอบตลอดเวลา

จงจ�าเปนตองมสมรรถนะการสอสารกบผสงอาย


ทมประสทธภาพ ตระหนกและมความเขาใจตอ

การเปลยนแปลงตามวยของผสงอาย เอาใจใส

ตอการเปลยนแปลงทมผลตอการสอสารทง

การไดยน การมองเหน การพด การรบร เพอให

พยาบาลเขาใจความตองการของผสงอาย และ

สอสารเขาใจตรงกนทง 2 ฝาย ระหวางพยาบาล

และผสงอาย ซงจากการศกษาของ Wilma, Ada

and Jozien (2008) พบวา การสอสารเปนหวใจ

ส�าคญของพยาบาลในการดแลผสงอาย เพราะ

นอกจาการสอสารจะท�าใหพยาบาลและผสงอาย

เกดสมพนธภาพทดตอกนแลว ยงกอใหเกด

บรรยากาศการดแลผสงอายดวยความเขาใจความ

รสกของผสงอาย และเพอนรวมงานเกดความ

ไววางใจ โดยทกษะการสอสารของพยาบาลทม

ประโยชนและมความส�าคญในการดแลผสงอาย

มากทสดคอ การสอสารเพอใหไดขอมลของ

ผสงอายทมความครบถวน เพอน�ามาบรณาการ

ปรบใชในสถานการณจรง การสอสารเพอการ

ตดสนใจเกยวกบการดแลผสงอาย สามารถตอบ

สนองความตองการของผสงอายได โดยพยาบาล

ตองมการน�าเสนอขอมลทเปนประโยชนอยาง

เปนระบบ

4. สมรรถนะดานการจดการสงแวดลอม

จากผลการศกษาพบวา ผ เชยวชาญม

ความเหนทสอดคลองกนวา สมรรถนะของ

พยาบาลวชาชพทดแลผสงอายในสถานดแลผสง

อายระยะยาวดานการจดสงแวดลอม และ

สมรรถนะขอยอยอก 5 ขอเปนสมรรถนะทมระดบ

ความส�าคญมากทสด 4 ขอและมความส�าคญมาก

อก 1 ขอ อภปรายไดวา เนองจากสภาพทางรางกาย

ของผ สงอายเข าส วยเสอมถอย โดยเฉพาะ

การเคลอนไหวรางกาย การปรบเปลยนอรยาบถ

ตางๆ จงท�าใหมผลตอการด�าเนนชวตของผสงอาย

(วไลวรรณ ทองเจรญ (บรรณาธการ), 2554)

ดงนน ในการดแลผสงอายพยาบาลจ�าเปนตอง

มการด�าเนนการดานสงแวดลอมทางกายภาพของ

ผ สงอายทเหมาะสม เพอใหผ สงอายสามารถ

ด�าเนนชวตอยในสภาพแวดลอมเหลานนไดอยาง

สะดวกสบาย ปลอดภย อนจะชวยท�าใหผสงอาย

มสขภาพด และมความสขในบนปลายของชวต

(ส�านกสงเสรมสขภาพ กรมอนามย กระทรวง

สาธารณสข, 2554)

5. สมรรถนะดานภาวะผน�าและบรหาร

จดการองคกร

จากผลการศกษาพบวา ผ เชยวชาญ



ผสงอายระยะยาวดานภาวะผน�าและการบรหาร

จดการองคกร และสมรรถนะขอยอยอก 9 ขอ

เปนสมรรถนะทมระดบความส�าคญมากทสด 6 ขอ

และมความส�าคญมากอก 3 ขอ อภปรายไดวา

ในการดแลผสงอายในสถานดแลผสงอายระยะยาว

สมรรถนะทส�าคญอกดานหนงของพยาบาลทดแล

ผสงอายคอ การมภาวะผน�าและมการบรหาร

จดการองคการทด จากการทบทวนวรรณกรรม

พบวา ทกษะดานภาวะผน�าเปนทกษะทมความ

จ�าเปนและส�าคญอกดานหนงของพยาบาลทดแล

ผ สงอายในสถานดแลระยะยาว เพอน�าไปส

ความส�าเรจตามเปาหมายทวางไว โดยพยาบาล

ตองเปนผบรหารจดการองคกรเพอใหผสงอาย


ไดรบการดแลอยางตอเนองและไดคณภาพ

พยาบาลมบทบาทหนาทโดยตรงตอการบรหาร

จดการดานก�าลงพลและการจดสรรทรพยากร

ในองคกร รวมทงการควบคมก�ากบคณภาพของ

บรการและการวางแผนงานตลอดจนการพฒนา

ศกยภาพของพยาบาลผปฏบตงานในระดบตางๆ

และการบรหารจดการทางการพยาบาลเพอเพม

ประสทธภาพของบรการการดแลผสงอายในสถาน

ดแลระยะยาว ซงพยาบาลจะตองท�าใหเหนถง

ภาวะความเปนผน�า สามารถสรางทมการท�างาน

ไดอยางมประสทธผล มความสามารถในการจงใจ

ผรวมงาน โดยการใหก�าลงใจ สนบสนนการท�างาน

ของเพอนรวมงาน มความสามารถในการบรหาร

ความขดแยง ดวยการวเคราะหและตดสนใจ

ในการแกปญหาอยางเปนระบบ บรหารจดการ

บคลากร บรหารเวลา อกทงเทคนคการจดล�าดบ

ความส�าคญของปญหาพรอมกบใหความรและ

ชวยแกปญหากบผรวมงานได และมความสามารถ

ในการเจรจาตอรองไดอยางรอบคอบ (NADONA,

2010)

6. สมรรถนะดานการจดการดานการเงน




ผสงอายระยะยาวดานการจดการดานการเงน

และสมรรถนะขอยอยอก 5 ขอ เปนสมรรถนะ

ทมระดบความส�าคญมากทงหมด สามารถ

อภปรายไดวา สบเนองจากการดแลระยะยาว

เปนการใหการดแลผ สงอายทใชเวลาในการ

ดแลนานมากกวา 90 วน เปนการดแลผสงอาย

ทมอาการเจบปวยดวยโรคเรอรง ซงตองดแล

ในสถานบรบาล เพอฟนฟทางกายภาพบ�าบด ซง

คาใชจายเหลานเปนคาใชจายทตองจายอยางตอเนอง

และมอตราสง การดแลผสงอายในสถานดแล

ระยะยาว (Long –Term care facilities)

ในรปแบบของสถานบรบาล จงมตนทนคาใชจายสง

ดงนนพยาบาลทท�างานในสถานดแลระยะยาว

จงมบทบทส�าคญอกอยางหนงคอ การจดการดาน

การเงน เพอใหองคการคงอยไดในสภาวะเศรษฐกจ

ทผนแปรและคงไวซงบรการทมคณภาพตาม

สวสดการของผสงอายทสมควร

7. สมรรถนะดานการศกษาคนควาสงใหม




ผสงอายระยะยาวดานการศกษาคนควาสงใหม

และสมรรถนะขอยอยอก 5 ขอ เปนสมรรถนะ

ทมระดบความส�าคญมากทสด 4 ขอ สามารถ

อภปรายไดวา การใหการดแลผสงอายในสถานดแล

ระยะยาว สมรรถนะอกดานหนงของพยาบาล

ในสถานดแลผสงอายระยะยาวคอ การศกษา

คนควาสงใหม ซงเปนการแสดงใหเหนวาพยาบาล

ไดมการตดตามขอมลขาวสาร ผลงานนวตกรรม

ของพยาบาล เพอพฒนาคณภาพในการใหการ

ดแลผสงอาย โดยพยาบาลตองสามารถน�าความร

ทไดจากการดแลผสงอายในหนวยงานทปฏบตงาน

มาประดษฐคดคนตอยอด ประยกตใชกบงานของตน

และสามารถเผยแพร องค ความร ทม ให กบ

เพอนรวมงานและผทสนใจ อกทงสามารถตดสน

ใจเลอกใชหลกฐานเชงประจกษทเปนประโยชน


กบการปฏบตงาน พฒนาองคกร และเหมาะสม

กบผสงอาย ซงพยาบาลตองแสวงหาความรใหมๆ

ฝกฝนความช�านาญ จากการเลอกใชแนวปฏบตทด

น�าผลการวจยมาประยกตใชกบการปฏบตงาน

ไดอยางเหมาะสม ตลอดจนการมสวนรวมในการ

ให การพยาบาลตามแนวปฏ บตท ทนสมย

และการศกษาวจยรวมกบสหสาขาวชาชพทม

ความเกยวของกบการดแลผสงอาย


1.1 ดานบรหาร ผบรหารในสถานดแล

ผ สงอายระยะยาวทงภาครฐและภาคเอกชน

สามารถน�าสมรรถนะทไดไปใชเปนแนวทางในการ

ประเมนสมรรถนะของพยาบาลวชาชพทปฏบตงาน

ในสถานดแลผสงอายระยะยาวและพฒนาเปน

นโยบายในการพฒนาสมรรถนะของพยาบาลวชาชพ

ทปฏบตงานในสถานดแลผสงอายระยะยาวตอไป

1.2 ดานวชาการ ผบรหารสถานศกษา

สามารถน�าไปใชเปนแนวทางในการจดท�าหลกสตร

เพอพฒนาพยาบาลผ ปฏบตงานใหการดแล

ผสงอายในสถานดแลผสงอายระยะยาว


การท�าวจยครงตอไป ควรน�าผลการวจย

ทไดในครงน ไปใชในการประเมนสมรรถนะของ

พยาบาลวชาชพในสถานดแลผสงอายระยะยาว

และน�าผลการประเมนทไดมาพฒนาสมรรถนะ

ของพยาบาลวชาชพในสถานดแลผสงอายระยะ

ยาวอยางตอเนอง โดยน�าสมรรถนะหลกทมความ

ส�าคญ และจ�าเปนมาพฒนากอน หลงจากนน

จงสกดสมรรถนะในแตละดานเปนสมรรถนะ

เบองตน และสมรรถนะในระดบสงตามล�าดบ

ตอไป โดยวเคราะหองคประกอบ (Factor analysis)



จมพล พลภทรชวน. (2553). เทคนคการวจยอนาคต. วารสารเทคนคการวเคราะหนโยบาย,

36(1), 22-24.

รงฟา อธราษฎรไพศาล. (2551). สมรรถนะของพยาบาลวชาชพดานการพยาบาลผสงอาย. วทยานพนธ

ปรญญามหาบณฑต สาขาวชาการบรหารการพยาบาล คณะพยาบาลศาสตร จฬาลงกรณ


รศรนทร เกรย และคณะ. (2556). การดแลผสงอาย : ความสขและความเครยด. นครปฐม: สถาบนวจย

ประชากรและสงคม มหาวทยาลยมหดล.มลนธสถาบนวจยและพฒนาผสงอายไทย (มส.ผส.).

(2553). สถานการณผ สงอายไทย พ.ศ. 2552 [Online] สบคนเมอ 12/09/2556.

จาก http://www.thaitgri.org

วพรรณ ประจวบเหมาะ และคณะ. (2552). การทบทวนและสงเคราะหองคความรผสงอายไทย

พ.ศ. 2545 - 2550. กรงเทพมหานคร: มลนธสถาบนวจยและพฒนาผสงอายไทย (มส.ผส.).

วไลวรรณ ทองเจรญ (บรรณาธการ). (2554). ศาสตรและศลปการพยาบาลผสงอาย. กรงเทพมหานคร:

โครงการต�าราพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยมหดล.

ศศพฒน ยอดเพชร. (2549). รายงานวจยฉบบสมบรณ โครงการระบบการดแลระยะยาวในครอบครว

ส�าหรบผสงอาย. กรงเทพมหานคร: มสเตอรกอปป.

สถาบนพฒนาสขภาพอาเซยน. (2556). การพฒนารปแบบการดแลผสงอายแบบองครวม: เวทสาธารณะ.

นครปฐม: สถาบนพฒนาสขภาพอาเซยน มหาวทยาลยมหดล.

สถาบนวจยประชากรและสงคม มหาวทยาลยมหดล. (2550). สขภาพคนไทย: หอมกลนล�าดวน

เตรยมความพรอมสสงคมผสงอาย. กรงเทพมหานคร: อมรนทรพรนตงแอนดพบลชชง.

สทธชย จตะพนธกล และไพบลย สรยวงศไพศาล. (2556). สถานการณปญหาสขภาพของผสงอายไทย.

กรงเทพมหานคร: โครงการพฒนางานสงเสรมสขภาพและปองกนปญหาสขภาพของผสงอาย.

สรนทร ประสทธหรญ. (2553). ผลกระทบของการน�านโยบายการดแลผสงอายระยะยาวไปปฏบต

= The Impact of Long Term Care Implementation on Aging Policy. กรงเทพมหานคร:

วทยาลยปองกนราชอาณาจกร.

ส�านกสงเสรมสขภาพ กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข. (2554). คมอการดแลสงเสรมสขภาพผสงอาย.

นนทบร: ส�านกสงเสรมสขภาพ กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข.


American Association of Colleges of Nursing and the John A. Harford Institute for Geriatric

Nursing. (2000). Older adult: Recommended baccalaureate competencies and

curricular guidelines for geriatric nursing care. Washington D.C.: American

Association of Colleges of Nursing and the John A. Harford Institute for Geriatric

Nursing.

Macmillan, T. T. (2012). The Delphi technique. Washington, D.C: ERIC Clearinghouse.

Murry, J. W., & Hammons, J. O. (2008). Delphi: a versatile methodology for conducting

qualitative Research. Review of Higher Education, 22(6), 423-436.

The Nation Association of Directors of Nursing Administration in Long Term Care. (2010).

Essential Core Functions Responsibilities Knowledge Skill. Long Term Care

Professional Leadership Council. [Online] สบคนเมอ 20/08/2554. จาก

http://www.achca.org/content/pdf/LTCPLC Core Func-R 6-07 lw.pdf

Wilma, M. C. M., Ada, K., & Jozien, M. B. (2008). The role of communications in nursing

care for elderly people: a review of the literature. J Adv Nurs, 25(5), 915-933.

DOI: 910.1046/j.1365-2648.1997.1997025915.x Issue



ปจจยท�านายคณภาพชวตของผปวยมะเรงระยะสดทาย ในแผนกผปวยนอก โรงพยาบาลในสงกดส�านกการแพทย

กรงเทพมหานคร และคณะแพทยศาสตรวชรพยาบาล มหาวทยาลยนวมนทราธราช

Predicting Factors of Quality of life among Patients with Terminal Cancer at Out–Patient Department of

Hospitals in Medical Service Department, Bangkok Metropolitan and Faculty of Medicine Vajira Hospital,

Navamindradhiraj University

เบญจมาศ ตระกลงามเดน, พย.ม (Benchamart Trakoolngamden, M.N.S)*

สภวรรณ วงศธรทรพย, ศศ.ม. (Supawan Wongteerasup, M.A.)**

บทคดยอ

การวจยนเปนการวจยเชงบรรยาย เพอศกษาปจจยท�านายคณภาพชวตของผปวยโรคมะเรง

ระยะสดทาย กลมตวอยาง คอ ผปวยโรคมะเรงระยะสดทายทเขารบบรการทแผนกผปวยนอก

โรงพยาบาลในสงกดส�านกการแพทย กรงเทพมหานคร และคณะแพทยศาสตรวชรพยาบาล

มหาวทยาลยนวมนทราธราช คดเลอกกลมตวอยางโดยใชวธการสมแบบชนภม (stratified random

sampling) จ�านวน 110 ราย เกบรวบรวมขอมลโดยการสมภาษณดวยแบบสอบถาม

ขอมลสวนบคคล ความเขมแขงในการมองโลก แรงสนบสนนทางสงคม ประสบการณการมอาการ

และคณภาพชวต ทผานการตรวจสอบความตรงตามเนอหาโดยผทรงคณวฒ และตรวจสอบ

ความเทยงของเครองมอชดท 2 – 5 ไดคา สมประสทธแอลฟาของครอนบาคเทากบ 0.89, 0.88

0.96 และ 0.87 ตามล�าดบ วเคราะหขอมลโดยใชสถตบรรยาย สมประสทธสหสมพนธของ

* อาจารยประจ�าภาควชาการพยาบาลอายรศาสตร – ศลยศาสตร คณะพยาบาลศาสตรเกอการณย มหาวทยาลยนวมนทราธราช** อาจารยประจ�าภาควชาการบรหารการพยาบาลและพนฐานวชาชพ คณะพยาบาลศาสตรเกอการณย มหาวทยาลยนวมนทราธราช


เพยรสน และการวเคราะหถดถอยพหคณแบบขนตอน (Stepwise multiple regression analysis)

ผลการศกษาพบวา คณภาพชวตโดยรวมของกลมตวอยางอยในระดบปานกลาง (�=3.16, SD = .35)

ซงเมอวเคราะหหาความสมพนธพบวาแรงสนบสนนทางสงคม ความเขมแขงในการมองโลกมความ

สมพนธทางบวกกบคณภาพชวตของผปวยมะเรงระยะสดทายอยางมนยส�าคญทางสถต ตวแปร

ประสบการณการมอาการ และจ�านวนครงทเขารบการรกษาในโรงพยาบาลมความสมพนธทางลบ

กบคณภาพชวตของผปวยมะเรงระยะสดทายอยางมนยส�าคญทางสถต และระยะเวลาของการเจบปวย

ไมมความสมพนธทางสถตกบคณภาพชวตของผปวยมะเรงระยะสดทาย เมอน�าตวแปรทใชในการ

ศกษาทงหมดมาวเคราะหถดถอยพหคณแบบขนตอน พบวา แรงสนบสนนทางสงคม ประสบการณ

การมอาการดานความรนแรง และจ�านวนครงทเขารบการรกษาในโรงพยาบาลสามารถรวมท�านาย

คณภาพชวตของผปวยมะเรงระยะสดทายไดรอยละ 40.80 (R2 = .408, P<0.05) โดยพบวา

แรงสนบสนนทางสงคม สามารถท�านายคณภาพชวตของผปวยมะเรงระยะสดทายไดสงทสด

รองลงมา คอประสบการณการมอาการดานความรนแรง และจ�านวนครงทเขารบการรกษา

ในโรงพยาบาล ตามล�าดบ สวนตวแปรทไมสามารถท�านายคณภาพชวตในการศกษาครงน ไดแก

ความเขมแขงในการมองโลก และระยะเวลาของการเจบปวย ผลการวจยครงนสามารถน�าไปใช

ในการพฒนารปแบบการดแล เพอสงเสรมคณภาพชวตใหกบผปวยมะเรงระยะสดทายไดอยาง

มประสทธภาพตอไป

ค�าส�าคญ: คณภาพชวต ผปวยมะเรงระยะสดทาย

Abstract

This descriptive research study aimed to investigate predictive factors for

quality of life among patients with terminal cancer. The 110 research samples

patients with terminal cancer who have taken services from the Out – patients

department from the General Hospitals of Medical Service Department, Bangkok

Metropolitan and Faculty of Medicine Vajira Hospitals, Navamindradhiraj University

by mean of stratified random sampling. Data were obtained using interview based

on demographic characteristics questionnaire; sense of coherence questionnaire,

social support questionnaire, symptom experiences questionnaire, and quality of

life questionnaire. These Instruments were tested for their content validity

by a panel of experts. Internal consistency reliability for each questionnaires tested


by Cronbach’s alpha were 0.89, 0.88, 0.96 and 0.87, respectively. The data were

analyzed using descriptive statistics, Pearson’s production - moment correlation,

and Stepwise regression analysis. The findings revealed that patients with terminal

cancer had moderate level of quality of life (�= 3.16, S.D. = .35). The relationship

between social support and sense of coherence showed positive significant with

quality of life. However, the relationship between symptom experiences and

admission time to hospital was negative significant with quality of life and

duration of illness was not statistically correlated to quality of life. The Stepwise

multiple regression analysis revealed that social support, symptom experiences,

and admission time to hospital could predict 40.80% in quality of life

(R2 = .408, P<0.05). Social support could significantly predict quality of life, followed

by symptom experiences (in symptom severity dimension) and admission

time to hospital. Whereas sense of coherence and duration of illness could not

predict quality of life in patients with terminal cancer. Finding assist in developing

nursing intervention or program that effectively promotes quality of life for

patients with terminal cancer.

Keywords: quality of life, terminal cancer patients

บทน�า

กรงเทพมหานครเปนศนยกลางการพฒนา

ทางเศรษฐกจสงคม การเมอง และเทคโนโลยของ

ภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต และเปนศนยกลาง

การพฒนาประเทศ ทมความเจรญเตบโตอยาง

รวดเรว ทงนเพราะความเปนเมองทน�ามาซง

โอกาส และมความเปนอยอยางสะดวกสบาย

มชองทางการประกอบอาชพทมากขน การเดนทาง

การตดตอสอสารทสะดวกรวดเรว รวมถงรปแบบ

การทองเทยวทหลากหลาย ท�าใหประชากร

หลงไหลเขามาพกอาศยอยางหนาแนนรวดเรว

(ส�านกยทธศาสตร และประเมนผล, 2556)

ความหลากหลายของความเปนเมองดงกลาว

กอใหเกดการเปลยนแปลงการด�าเนนชวต ความ

เสอมโทรมของสภาพแวดลอม หรอผลสบเนอง

จากการเปลยนแปลงพฤตกรรมการบรโภค

สงผลใหวถการด�าเนนชวตของคนเมองเปลยนไป

ในทศทางทเสยงตอสขภาพ ไดแก การเจบปวย

ดวยโรคทป องกนได การเกดโรคอบ ตใหม

โรคระบาดมแนวโน มเพมขนอย างต อเนอง

(ปญญา ศรเพญจนทร, 2549) รวมถงโรคไมตดตอ

เรอรง (Non Communicable diseases: NCDs)


ได แก โรคเบาหวาน โรคความดนโลหตสง

โรคมะเรง โรคอวนลงพง โรคหลอดเลอดสมอง

และโรคหวใจ เปนตน โดยเฉพาะโรคมะเรง

เปนสาเหตการเสยชวตอนดบ 1 ของประชากรไทย

และมแนวโนมสงขนทกป โดยพบวา อตรา

การตายจากโรคมะเรงตอประชากรแสนคน

ในป พ.ศ. 2554 - 2558 เทากบ 95.20, 98.50,

122.60, 125.80 และ 133.40 ตามล�าดบ

นอกจากนจากขอมลอตราตาย 10 อนดบ

จ� าแนกตามสาเหตการตายของประชากร

กรงเทพมหานคร ป พ.ศ. 2549 - 2556 พบวา

สาเหตการตายอนดบ 1 คอ โรคมะเรงทกชนด

ซ งมแนวโน มเพมขนอย างต อเนองต งแต ป

พ.ศ. 2550 และเพมมากทสดในป พ.ศ.2556

โดยพบอตราตายถง 160.20 ตอประชากรแสนคน

(ศรวรรรณ ตงจตกมล, นธรตน ธรรมโรจน และ

ชาดากานต ผโลประการ, 2559)

ผ ป วยมะเรงทมการลกลามของโรค

หรออยในระยะสดทายสวนใหญจะมคณภาพชวต

ลดลง (Henoch et al., 2007) เนองจากตอง

ทนทกขทรมานจากอาการและอาการแสดงทาง

คลนกทเปลยนแปลงในทางเลวลง ท�าใหความ

สามารถในการท�าหนาทลดลง (กตตกร นลมานต,

2555) และจากอาการรบกวนตางๆ ทสงผลให

เกดความทกขทรมานทงตอรางกาย จตใจ และ

จตวญญาณ โดยพบวา เมอการด�าเนนของโรค

เขาสระยะสดทาย ผปวยจะมอาการออนเพลย

เบออาหาร ทองบวม น�าหนกลด และคลนไส

ซงอาการเหลานสามารถบงชไดวาความตาย

ใกลจะมาถง (Price et al., 2013) ดานจตใจท�าให

ผ ป วยเกดความเครยดและความวตกกงวล

มอารมณเศราและหงดหงดงาย ดานการท�าหนาท

ในสงคมและเศรษฐกจ เชน การขาดงาน หรอการ

ตองลาออกจากงาน การสญเสยคาใชจายในการ

รกษาตว (วไลลกษณ ตนตตระกล, 2552) และ

ดานจตวญญาณพบวาผ ปวยจะมความบบคน

ทางจตวญญาณจากความไมแนนอนของโรค และ

การตองเผชญความตายทไมอาจหลกเลยงได

(วงจนทร เพชรพเชษฐเชยร, 2554) ท�าใหรสก

ไมมนใจ ทอแท สนหวง หมดก�าลงใจทจะตอส

กบโรค และไมสามารถคนหาความหมายของชวตได

(Ferrell, 1998)

จากการทบทวนวรรณกรรม พบวา

มป จจยหลายประการทมผลต อการรบร ถง

คณภาพชวต ไดแก ปจจยสวนบคคล เชน อาย

เพศ สถานภาพสมรส ระยะเวลาของการเจบปวย

และจ�านวนครงทเขารบการรกษาในโรงพยาบาล

เปนตน อยางไรกตามปจจยเหลานเปนปจจย

พนฐานของบคคล ท ไม สามารถแก ไขหรอ

เปลยนแปลงโดยกระบวนการทางการพยาบาลได

ผ วจยจงไดศกษาปจจยอนๆ เพมเตม พบวา

มปจจยทพยาบาลสามารถวางแผน และพฒนา

รปแบบการดแลผปวยโรคมะเรงระยะสดทายได

เชน ปจจยภายในบคคล ไดแก ความเขมแขง

ในการมองโลก ปจจยระหวางบคคล ไดแก

แรงสนบสนนทางสงคม และปจจยดานสขภาพ

ไดแก ประสบการณการมอาการ


ดงนนการสงเสรมคณภาพชวตของผปวย

มะเรงระยะสดทายได อย างมประสทธภาพ

พยาบาลและบคคลากรทมสขภาพจะตองมความ

รความเขาใจเกยวกบคณภาพชวตของผปวยและ

ปจจยทเกยวของ เพอเปนแนวทางในการพมนา

รปแบบการดแลผ ปวยมะเรงระยะสดทายใน

กรงเทพมหานคร และในพนททประชากรม

ลกษณะการด�าเนนชวตคลายคลงกบสงคมเมอง

ใหมคณภาพชวตทดในชวงเวลาสดทายของชวต

สามารถด�ารงชวตไดอยางปกตสข ภายใตสภาวะ

สขภาพทเปลยนแปลง สามารถยอมรบและเตรยม

ตวเผชญกบความตายไดอยางสงบสามารถยอมรบ

และเตรยมตวเผชญกบความตายไดอยางสงบ


1. เพอศกษาความสมพนธของตวแปร

คดสรร ไดแก ความเขมแขงในการมองโลก

แรงสนบสนนทางสงคม ประสบการณการมอาการ

ระยะเวลาของการเจบปวย และจ�านวนครงท

เขารบการรกษาในโรงพยาบาลกบคณภาพชวต

ของผปวยมะเรงระยะสดทาย

2. เพอศกษาความสามารถของตวแปร

คดสรรดงกลาวในการรวมกนท�านายคณภาพชวต

ของผปวยมะเรงระยะสดทาย


3 เพมเตม พบวามปจจยทพยาบาลสามารถวางแผน และพฒนารปแบบการดแลผปวยโรคมะเรงระยะสดทายได เชน ปจจยภายในบคคล ไดแก ความเขมแขงในการมองโลกปจจยระหวางบคคล ไดแก แรงสนบสนนทางสงคม และปจจยดานสขภาพ ไดแก ประสบการณการมอาการ

ดงนนการสงเสรมคณภาพชวตของผปวยมะเรงระยะสดทายไดอยางมประสทธภาพ พยาบาลและบคลากร ทมสขภาพจะตองมความรความเขาใจเกยวกบคณภาพชวตของผปวยและปจจยทเกยวของ เพอเปนแนวทางในการ วางแผนการดแลใหผปวยมะเรงระยะสดทายมคณภาพชวตทดในชวงเวลาสดทายของชวต สามารถด ารงชวตไดอยางปกตสข ภายใตสภาวะสขภาพทเปลยนแปลง สามารถยอมรบและเตรยมตวเผชญกบความตายไดอยางสงบ

วตถประสงคการวจย 1. เพอศกษาความสมพนธของตวแปรคดสรร ไดแก ความเขมแขงในการมองโลก แรงสนบสนนทางสงคม ประสบการณการมอาการ ระยะเวลาของการเจบปวย และจ านวนครงทเขารบการรกษาในโรงพยาบาลกบคณภาพชวตของผปวยมะเรงระยะสดทาย

2. เพอศกษาความสามารถของตวแปรคดสรรดงกลาวในการรวมกนท านายคณภาพชวตของผปวยมะเรงระยะสดทาย



ความเขมแขงในการมองโลก แรงสนบสนนทางสงคม ประสบการณการมอาการ ระยะเวลาของ การเจบปวย และจ านวนครงทเขารบการรกษาในโรงพยาบาล สามารถรวมกนท านายคณภาพชวตของผปวยมะเรงระยะสดทายได

วธด าเนนการวจย ประชากรทศกษา คอ ผปวยมะเรงระยะสดทาย หรอผปวยทไดรบการวนจฉยจากแพทยวาเปนโรคมะเรงในระยะท 4 หรอมการแพรกระจายของโรคไปยงระบบตาง ๆ ของรางกาย ตองการการดแล แบบประคบประคอง เขารบบรการในแผนกผปวยนอก โรงพยาบาลในสงกดส านกการแพทย กรงเทพมหานคร และคณะแพทยศาสตรวชรพยาบาล มหาวทยาลยนวมนทราธราช กลมตวอยาง คอผปวยมะเรงระยะสดทายทสมจากประชากรดงกลาวขางตน โดยก าหนดขนาด กลมตวอยางจากการใชสตรการค านวณกลมตวอยางเพอการวเคราะหการถดถอย (Cohen, 1992) ไดกลมตวอยางจ านวน 110 ราย และใชวธการสมกลมตวอยางแบบชนภมตามสดสวนของประชากร ก าหนดโควตาตามจ านวนของผปวยมะเรงทมารบบรการทแผนกผปวยนอกแตละโรงพยาบาล ทง 9 แหง (รายละเอยดในตารางท 1)โดยคดเลอกกลมตวอยางทมระดบความรสกตวด มการรบร

ปจจยภายในบคคล - ความเขมแขงในการมองโลก

ปจจยภายระหวางบคคล - แรงสนบสนนทางสงคม

ปจจยดานสขภาพ - ระยะเวลาการเจบปวย - จ านวนครงทเขารบการรกษาในโรงพยาบาล - ประสบการณการมอาการ ดานความถ ความรนแรง และความทกขทรมาน

คณภาพชวตของผปวยมะเรงระยะสดทาย - ความผาสกดานรางกาย - ความผาสกดานสงคม / ครอบครว - ความผาสกดานอารมณ / จตใจ - ความผาสกดานการปฏบตกจกรรม

- ดานความถ

- ดานความรนแรง

- ความทกขทรมาน



ความเขมแขงในการมองโลก แรงสนบสนน

ทางสงคม ประสบการณการมอาการ ระยะเวลา

ของการเจบปวย และจ�านวนครงทเขารบการ

รกษาในโรงพยาบาล สามารถรวมกนท�านาย

คณภาพชวตของผปวยมะเรงระยะสดทายได


ประชากรทศกษา คอ ผ ป วยมะเรง

ระยะสดทาย หรอผ ป วยทไดรบการวนจฉย

จากแพทยวาเปนโรคมะเรงในระยะท 4 หรอ

มการแพรกระจายของโรคไปยงระบบตาง ๆ ของ

รางกาย ตองการการดแลแบบประคบประคอง

เขารบบรการในแผนกผปวยนอก โรงพยาบาล

ในสงกดส�านกการแพทย กรงเทพมหานคร และ

คณะแพทยศาสตรวชรพยาบาล มหาวทยาลย

นวมนทราธราช

กลมตวอยาง คอผปวยมะเรงระยะสดทาย

ทสมจากประชากรดงกลาวขางตน โดยก�าหนด

ขนาดกลมตวอยาง (Cohen 1992) จากการใช

สตรการค�านวณกลมตวอยางเพอการวเคราะห

การถดถอย (Cohen, 1992) ไดกลมตวอยาง

จ�านวน 110 ราย และใชวธการสมกลมตวอยาง

แบบชนภมตามสดสวนของประชากร ก�าหนดโควตา

ตามจ�านวนของผปวยมะเรงทมารบบรการท

แผนกผปวยนอกแตละโรงพยาบาล ทง 9 แหง

(รายละเอยดในตารางท 1) โดยคดเลอก

กลมตวอยางทมระดบความรสกตวด มการรบร

และสตสมปชญญะสมบรณ พดและฟงภาษาไทย

ไดด มอายระหวาง 18 - 60 ป ทงเพศชายและ

หญง ไมมอาการแทรกซอนจากโรคทอยในระยะ

ลกลาม จนท�าใหเกดอาการทตองเฝาระวงเปน

พเศษ เชน ระดบความรสกตวลดลง เหนอยหอบ

และยนดใหความรวมมอในการท�าวจย

ตารางท 1 แสดงจ�านวนประชากรผปวยมะเรงทมารบบรการทแผนกผปวยนอก โรงพยาบาล

ในสงกด ส�านกการแพทย กรงเทพมหานคร และคณะแพทยศาสตรวชรพยาบาล

มหาวทยาลยนวมนทราธราช พ.ศ. 2558 และจ�านวนกลมตวอยางตามสดสวนประชากร

สถานทเกบรวบรวมขอมล จ�านวนผปวยตอป (ราย) จ�านวนกลมตวอยาง (ราย)

1. เจรญกรงประชารกษ 26,575 35

2. ตากสน 22,915 31

3. กลาง 12,760 16

4. สรนธร 6,604 9

5. หลวงพอทวศกดชตน. ธโร อทศ 3,742 5

6. ราชพพฒน 2,480 3

7. เวชการณยรศม 1,353 2

8. ลาดกระบงกรงเทพมหานคร 1,418 2

9. คณะแพทยศาสตร วชรพยาบาล 5,250 7

รวม 83,087 110


จากตารางท 1 จะเหนวา กลมตวอยางโรงพยาบาล

สรนธร โรงพยาบาลหลวงพอทวศกดชตน.ธโร อทศ

โรงพยาบาลราชพพฒน โรงพยาบาลเวชการณยรศม

และโรงพยาบาลลาดกระบงกรงเทพมหานคร

มขนาดกลมตวอยางนอยมาก ดงนนผวจยจงน�า

จ�านวนกลมตวอยางทง 5 โรงพยาบาลดงกลาว

มาเกบรวบรวมขอมลเพมเตมทคณะแพทยศาสตร

วชรพยาบาล มหาวทยาลยนวมนทราธราช

รวมทงสนเปนจ�านวน 28 ราย เนองจากเปน

โรงพยาบาลในระดบตตยภม


คอ แบบสอบถาม ประกอบดวย 5 สวน

ซงผานการตรวจสอบความตรงตามเนอหาโดย

ผทรงคณวฒ ทมความเชยวชาญดานการพยาบาล

ผปวยโรคมะเรง และการดแลผปวยระยะสดทาย

จ�านวน 5 ทาน ไดแก อาจารยพยาบาล จ�านวน

2 ทาน และพยาบาลช�านาญการพเศษ จ�านวน

3 ทาน หาความเชอมนโดยการน�าแบบสอบถาม

ไปทดสอบ (try out) กบผปวยมะเรงระยะท 4

ทคณะแพทยศาสตรวชรพยาบาล มหาวทยาลย

นวมนทราธราช ทมคณสมบตคลายคลงกบ

กลมตวอยาง จ�านวน 30 ราย ไดคาสมประสทธ

แอลฟาของครอนบาคเทากบ 0.89 0.88 0.96

และ 0.87 ตามล�าดบ ดงน

สวนท 1 แบบสอบถามขอมลสวนบคคล

ของผปวยมะเรงระยะสดทายทผวจยพฒนาขน

ประกอบดวยขอมลเกยวกบ อาย เพศ ศาสนา

สถานภาพสมรส ระดบการศกษา อาชพ

ความเพยงพอของรายได สถานภาพในครอบครว

ผดแลหลกขณะเจบปวย สทธการรกษาพยาบาล

ระยะเวลาในการเจบปวย และจ�านวนครงท

เขารบการรกษาในโรงพยาบาล

สวนท 2 แบบสอบถามความเขมแขง

ในการมองโลกของ Antonovsky (1987)

ฉบบแปลเปนภาษาไทยโดย สมจต หนเจรญกล,

ประคอง อนทรสมบต และพรรณวด พธวฒนะ

(2532)ประกอบดวย ขอค�าถามจ�านวน 13 ขอ

โดยแบงออกเปน 3 ดาน ไดแก ดานความสามารถ

ท�าความเขาใจ ดานความสามารถบรหารจดการ

และความสามารถใหความหมาย ลกษณะค�าถาม

เปนแบบมาตราสวนประมาณคา 5 ระดบ

ประกอบดวยค�าถามทมความหมายทางบวก

จ�านวน 8 ขอ และค�าถามทมความหมายทางลบ

จ�านวน 5 ขอ ผปวยทมระดบคะแนนรวมสงแสดง

วามความเขมแขงในการมองโลกดกวาผ ปวย

ทมระดบคะแนนต�ากวา

สวนท 3 คอ แบบสอบถามแรงสนบสนน

ทางสงคม ใชแบบประเมนการสนบสนนทางสงคม

ของ Schaefer, Coyne & Lazarus (1981)

ฉบบแปลเปนภาษาไทยโดยสมจต หนเจรญกล

(Hanucharurnkul, 1988) และดดแปลง

เพอใหเหมาะสมกบผ ปวยมะเรงระยะสดทาย

โดย วไลลกษณ ตนตตระกล (2552) ประกอบดวย

ขอค�าถามจ�านวน 7 ขอ โดยแบงการสนบสนน

ทางสงคมออกเปน 3 ดาน คอ ดานขอมลขาวสาร

ดานอารมณ และดานสงของ ลกษณะค�าถามเปน

มาตราสวนประมาณคา 5 ระดบ คะแนนรวมมาก

หมายถง กลมตวอยางมแรงสนบสนนทางสงคม

อยในระดบสง


สวนท 4 คอ แบบสอบถามประสบการณ

การมอาการในผ ป วยมะเร งระยะสดท าย

(Memorial Symptom Assessment Scale:

MSAS) สรางโดย Portenoy และคณะ (1994)

เปนแบบประเมนประสบการณการมอาการ

ในกลมผปวยมะเรงระยะลกลามทมขอค�าถาม

เกยวกบอาการของโรคมะเรง 32 อาการ

ทประกอบดวย มตยอย ดานความถ ความรนแรง

และความทกขทรมานจากอาการในชวง 1 สปดาห

ทผานมา แปลเปนภาษาไทยโดย นงลกษณ สวสษฐ

(Suwisith, 2007) มจ�านวนขอค�าถามทงหมด

32 ขอ ลกษณะค�าตอบมตด านความถและ

ความรนแรง เปนมาตรวดประมาณคา 4 ระดบ

โดยความถ 1 (เกดขนนอยมาก) ถง 4 (เกดตลอด

เวลา) และความรนแรง 1 (รนแรงนอย) ถง 4

(รนแรงมากทสด) ส�าหรบการประเมนมต

ดานความทกขทรมานจากอาการ เปนมาตรวด

ประมาณคา 5 ระดบคอ 0 - 4 โดยความทกขทรมาน

0 (ผปวยไมรสกทกขทรมานเลย) ถง 4 (ผปวย

รสกทกขทรมานมากทสด) คะแนนประสบการณ

การมอาการโดยรวมวเคราะหโดยหาผลรวมของ

แตละอาการในทกมตและหาคาเฉลย

ส�าหรบมตดานความถของประสบการณ

การมอาการ จะประเมนเพยง 24 อาการแรก

Portenoy และคณะ ไดพฒนา MSAS โดยละเวน

การประเมนความถ 8 อาการ ไดแก เจบปาก/

ในชองปาก ลนรบรสอาหารเปลยนแปลง น�าหนกลด

ผมรวง ทองผก บวมบรเวณแขน /ขา มองดตวเอง

ไมเหมอนเดม หรอ เปลยนแปลงไป ผวหนงหรอ

เลบเปลยนแปลง เนองจากอาการเหลานจะคงอย

เปนเวลานานและรปแบบการเกดไมสามารถ

ประเมนไดในชวงระยะเวลา 1 สปดาห

สวนท 5 แบบสอบถามคณภาพชวต

ผ วจยใชแบบประเมนคณภาพชวตของผ ปวย

มะเรง Functional Assessment of Cancer

Therapy-General (FACT-G) ทพฒนาโดย Cella

และคณะ (1993) ฉบบแปลเปนภาษาไทย โดย

วรชย รตนธราธร และคณะ (Ratanatharathorn

et al., 2001) ประกอบดวยขอค�าถามทงหมด

จ�านวน 27 ขอ ครอบคลมความผาสกดานรางกาย

ดานสงคม/ครอบครว ดานอารมณ/จตใจ และ

ดานการปฏบตกจกรรมของผปวย ซงมเกณฑ

การประมาณคา 5 ระดบ คอ 0 - 4 โดย 0 คะแนน

(มคณภาพในชวตดานนนนอยทสด) ถง 4 คะแนน

(มคณภาพในชวตในดานนนมาก) โดยคะแนนรวม

ยงสง หมายถง คณภาพชวตยงด


การวจยครงนผานการพจารณา และ

ไดรบการอนมตจากคณะกรรมการพจารณา

จรยธรรมการวจยในคนของคณะพยาบาลศาสตร

เกอการณย เมอวนท 18 พฤศจกายน 2558

จากส�านกงานคณะกรรมการพจารณาจรยธรรม

การวจย คณะแพทยศาสตร วชรพยาบาล

มหาวทยาลยนวมนทราธราช วนท 15 มนาคม 2559

และ จากคณะกรรมการจรยธรรมการวจยในคน

กรงเทพมหานคร วนท 20 มถนายน 2559 ด�าเนน

การเกบรวบรวมขอมลจรง ทคณะแพทยศาสตร

วชรพยาบาล มหาวทยาลยนวมนทราธราช

วนท 16 มนาคม พ.ศ. 2559 และโรงพยาบาล

ในสงกดส�านกการแพทย กรงเทพมหานคร วนท

1 กรกฎาคม พ.ศ. 2559



ผ วจยพรอมดวยผ ช วยวจยชแจงราย

ละเอยดตอกลมตวอยาง จากนนใหกลมตวอยาง

ลงนามเปนลายลกษณอกษรดวยความสมครใจ

และสามารถปฏเสธการเขารวม หรอถอนตวจาก

การวจยไดทกขณะโดยไมสญเสยผลประโยชน

ทพงไดรบ


การวเคราะหขอมลโดยใชโปรแกรม

คอมพวเตอรส�าเรจรป ดงน

1. วเคราะหลกษณะขอมลของกล ม

ตวอยางและตวแปรทใชในการศกษาดวยสถต

บรรยายในการหาคาความถ รอยละ คาเฉลย

และสวนเบยงเบนมาตรฐาน

2. วเคราะหหาคาความสมพนธระหวาง

ตวแปร ดวยคาสมประสทธสหสมพนธ ของ

เพยรสน (Pearson’s Product Moment

Correlation)

3. หาอ�านาจการท�านายคณภาพชวตของ

ผปวยมะเรงระยะสดทายดวยการวเคราะหถดถอย

พหคณแบบขนตอน (Stepwise multiple

regression analysis) โดยมตวแปรท�านาย ไดแก

ความเขมแขงในการมองโลก แรงสนบสนนทาง

สงคม ประสบการณการมอาการทงดานความถ

ความรนแรง และความทกขทรมาน ระยะเวลา

ของการเจบปวย และจ�านวนครงทเขารบการ

รกษาในโรงพยาบาลโดยผ วจยไดตรวจสอบ

ขอตกลงเบองตนของสถตในดานการกระจาย

แบบปกต (normality) ความผดปกตของขอมล

(outliers) ความสมพนธเชงเสนตรง (linearity)

คาความแปรปรวนคงท (homoscedasticity)

และความสมพนธกนเองระหวางตวแปรอสระ

(multicolinearity) พบวา ไมมปญหาละเมด

ขอตกลงเบองตนดงกลาว


ลกษณะของกลมตวอยาง ขอมลเกยวกบ

การเจบปวย และคณภาพชวตผ ปวยมะเรง

ระยะสดทาย

กล มตวอยางสวนใหญมอายระหวาง

51-60 ป คดเปนรอยละ 42.73 อายเฉลย

52.72 ป และสวนใหญเปนเพศหญง คดเปน

รอยละ 55.50 กลมตวอยางสวนใหญนบถอ

ศาสนาพทธ คดเปนรอยละ 98.18 มสถานภาพ

สมรสค มากท สด คด เป นร อยละ 57.27

มการศกษาระดบประถมศกษามากทสด คดเปน

รอยละ 59.09 สวนใหญไมไดประกอบอาชพ

คดเปนรอยละ 36.36 สวนใหญเปนสมาชก

ในครอบครว คดเปนรอยละ 66.36 สวนใหญ

มรายไดพอใชคดเปนรอยละ 69.09 ผดแลหลก

ขณะเจบปวยสวนใหญ คอ สาม - ภรรยา คดเปน

รอยละ 50.60 รองลงมาเปนบตร รอยละ 39.60

และสทธ การร กษาส วนใหญ ใช สทธบ ตร

ประกนสขภาพถวนหนาคดเปนรอยละ 68.18

กลมตวอยางไดรบการวนจฉยโรคเปนโรคมะเรง

ล�าไสใหญมากทสด คดเปนรอยละ 22.00 จ�านวน

ครงทเขารบการรกษาในโรคพยาบาลสวนใหญ

อย ในชวง 1-10 ครง คดเปนรอยละ 43.64

ระยะเวลาภายหลงไดรบการวนจฉยโรค สวนใหญ


อยในชวง 1-12 เดอน คดเปนรอยละ 63.64

คะแนน ECOG อยท 0 คะแนน คดเปน รอยละ

36.36 สวนใหญไมมโรคประจ�าตว คดเปนรอยละ

70.79 และโรคประจ�าตวทกล มตวอยางเปน

สวนใหญเปนโรคความดนโลหตสง คดเปนรอยละ

17.27 การรกษาทกลมตวอยางเคยไดรบตงแต

เจบปวยและการรกษาทไดรบในปจจบนสวนใหญ

คอ ไดรบยาเคมบ�าบดคดเปนรอยละ 78.18 และ

87.27 ตามล�าดบ

ความเขมแขงในการมองโลกของกลม

ตวอยางอยในระดบปานกลางโดยมคาเฉลยเทากบ

39.78 (SD = 6.11) ส วนแรงสนบสนน

ทางสงคมอยในระดบสงคาเฉลยเทากบ 29.30

(SD = 5.04) กลมตวอยางมประสบการณการม

อาการดานความถ บางครง คาเฉลยเทากบ 2.13

(SD = 0.05) มประสบการณการมอาการดาน

ความรนแรง นอยมาก คาเฉลยเทากบ 1.89

(SD = 0.12) และไม มความทกข ทรมาน

จากอาการคาเฉลยเทากบ 0.51 (SD = 0.54)

และพบวากลมตวอยางมคณภาพชวตอยในระดบ

ปานกลาง โดยมคาเฉลยเทากบ 3.16 (SD = 0.35)

(รายละเอยดในตารางท 2)

ตารางท 2 ลกษณะตวแปรทศกษาในการท�านายคณภาพชวตของผปวยมะเรงระยะสดทาย (N=110)

ตวแปรทศกษา จ�านวน รอยละ Mean SD ระดบ

จ�านวนครงทเขารบการรกษาในโรงพยาบาล (ครง)1 - 10 ครง 48 43.64 - - -

11 - 20 ครง 37 33.64 - - -

21 - 30 ครง 17 15.45 - - -

31 - 40 ครง 1 0.90 - - -

มากกวา 40 ครง 7 6.37 - - -

ระยะเวลาของการเจบปวย (เดอน)

1 - 12 เดอน 70 63.64 - - -

13 - 24 เดอน 17 15.45 - - -

25 - 36 เดอน 7 6.36 - - -

37 - 48 เดอน 2 1.82 - - -

49 - 60 เดอน 9 8.18 - - -

มากกวา 60 เดอน 5 4.55 - - -

ความเขมแขงในการมองโลก - - 39.78 6.11 ระดบปานกลาง

แรงสนบสนนทางสงคม - - 29.30 5.04 ระดบสง

ประสบการณการมอาการดานความถ - - 2.13 0.05 บางครง

ประสบการณมอาการดานความรนแรง - - 1.89 0.12 นอยมาก

ประสบการณการมอาการดานความทกขทรมาน - - 0.51 0.54 ไมทกขทรมาน


ตวแปรทศกษา จ�านวน รอยละ Mean SD ระดบ

คณภาพชวต

- ความผาสกดานรางกาย - - 2.50 0.99 ต�า

- ความผาสกดานสงคม/ ครอบครว - - 3.96 0.71 สง

- ความผาสกดานอารมณ จตใจ - - 2.45 0.75 ต�า

- ความผาสกดานการปฏบตกจกรรม - - 3.64 0.88 สง

คณภาพชวตโดยรวม - - 3.16 0.35 ปานกลาง

ตารางท 2 ลกษณะตวแปรทศกษาในการท�านายคณภาพชวตของผ ปวยมะเรงระยะสดทาย

(N=110) (ตอ)

ปจจยทมความสมพนธกบคณภาพชวตของ

ผปวยมะเรงระยะสดทาย

ผลการศกษาความสมพนธ ระหว าง

ปจจยทศกษากบคณภาพชวตของผปวยพบวา

แรงสนบสนนทางสงคม มความสมพนธทางบวก

ในระดบสง สวนความเขมแขงในการมองโลกม

ความสมพนธทางบวกในระดบต�ากบคณภาพชวต

ของผปวยมะเรงระยะสดทายอยางมนยส�าคญทาง

สถตทระดบ .05 (r = .57 และ .28 ตามล�าดบ)

โดยทประสบการณการมอาการดานความรนแรง

มความสมพนธทางลบในระดบสง สวนประสบการณ

การมอาการดานความถประสบการณการมอาการ

ดานความทกขทรมาน และจ�านวนครงทเขารบ

การรกษาในโรงพยาบาล มความสมพนธทางลบ

ในระดบปานกลางกบคณภาพชวตของผ ปวย

มะเรงระยะสดทายอยางมนยส�าคญทางสถต

ทระดบ .05 (r = -.53, -.49, -.48 และ -.34

ตามล�าดบ) รายละเอยดในตารางท 2

ตารางท 3 แสดงคาสมประสทธสหสมพนธระหวางปจจยทศกษากบคณภาพชวตของผปวยมะเรง

ระยะสดทาย (N = 110)

ปจจยทศกษา 1 2 3 4 5 6 7 8

1.จ�านวนครงทเขารบการรกษาในโรงพยาบาล 1.002. ระยะเวลาของการเจบปวย .08 1.00

3. ความเขมแขงในการมองโลก -.28** -.18 1.00

4. แรงสนบสนนทางสงคม -.30** -.12 .25** 1.00

5. ประสบการณการมอาการดานความถ .30** .20* -.51** -.61** 1.00

6. ประสบการณการมอาการดานความรนแรง .17 .16 -.32** -.65** .60** 1.00

7. ประสบการณการมอาการดานความทกขทรมาน .03 .24** -.17 -.54** .56** .84** 1.00

8. คณภาพชวต -.34* -.050 .28** .57** -.49** -.53** -.48** 1.00

หมายเหต * P-value< .05, ** P-value<. 01, two – tailed


คาสมประสทธสหสมพนธเชงพหคณ

ระหวางปจจยทศกษากบคณภาพชวตของ

ผปวยมะเรงระยะสดทาย

ผลการวเคราะหอ�านาจการท�านาย

คณภาพชวตของผปวยดวยการวเคราะหถดถอย

พหคณ (multiple regression analysis)

แบบขนตอน Stepwise โดยใชตวแปรท�านาย

ทงหมด 7 ตว ไดแก จ�านวนครงทเขารบการ

รกษาในโรงพยาบาล ระยะเวลาของการเจบปวย

ความเขมแขงในการมองโลก แรงสนบสนนทางสงคม

และประสบการณการมอาการดานความถ ความ

รนแรง และความทกขทรมานจากอาการ พบวา

แรงสนบสนนทางสงคม ประสบการณการมอาการ

ดานความรนแรง และจ�านวนครงทเขารบการ

รกษาในโรงพยาบาล สามารถรวมท�านายคณภาพ

ชวตของผ ปวยมะเรงระยะสดทายไดร อยละ

40.80 อยางมนยส�าคญทางสถตทระดบ .05

(R2 =.408) (F = 24.335, P< .05) โดยพบวา

แรงสนบสนนทางสงคม สามารถท�านายคณภาพ

ชวตของผ ป วยมะเรงระยะสดทายไดสงทสด

(ß = .332, P<0.05) รองลงมา คอ ประสบการณ

การมอาการดานความรนแรง (ß =-.284,

P<0.05) และจ�านวนครงทเขารบการรกษาใน

โรงพยาบาล (ß= -.192, P< 0.05) ตามล�าดบ

โดยม คาสมประสทธสหสมพนธพหคณเปน

.639 (R= .639) อยางมนยส�าคญทางสถตทระดบ

.05 รายละเอยดในตารางท 4

ตารางท 4 แสดงคาสมประสทธการถดถอยพหคณคาคงทและคาความคลาดเคลอนมาตรฐาน

ในการท�านายคณภาพชวตของผปวยมะเรงระยะสดทาย ดวยการถดถอยพหคณ

แบบขนตอน (N = 110)

ตวแปรท�านาย b SE Beta (ß) t P-value

แรงสนบสนนทางสงคม .165 .285 .332 3.244 .002

ประสบการณการมอาการดานความรนแรง -.179 .277 -.284 -2.865 .005

จ�านวนครงทเขารบการรกษาในโรงพยาบาล -.005 .271 -.192 -2.448 .016

Constant = 2.705, R = .639, R2 = .408, R2adj = .391, SE = .271, F= 24.335, p <.000

จากผลการวจยครงน สมการการท�านาย

คณภาพชวตของผ ป วยมะเรงระยะสดท าย

แบบคาคะแนนมาตรฐาน (standardized score)

คอ = 0.332 (แรงสนบสนนทางสงคม) - 0.284

(ประสบการณการมอาการดานความรนแรง)

- 0.192 (จ�านวนครงท เข ารบการรกษาใน

โ ร ง พ ย า บ า ล ) ห ร อ แ บ บ ค า ค ะ แ น น

unstandardized score คอ = 2.705 + 0.165

(แรงสนบสนนทางสงคม) - 0.179 (ประสบการณ

การมอาการดานความรนแรง) - 0.005 (จ�านวน

ครงทเขารบการรกษาในโรงพยาบาล)



ผลการศกษา พบวา แรงสนบสนนทาง

สงคม ประสบการณการมอาการดานความรนแรง

และจ�านวนครงทเขารบการรกษาในโรงพยาบาล

สามารถรวมท�านายคณภาพชวตของผปวยมะเรง

ระยะสดทายไดรอยละ 40.80 อยางมนยส�าคญ

ทางสถตทระดบ .05 (R2 =.408) และตวแปรท

ไมสามารถท�านายคณภาพชวตของผปวยมะเรง

ระยะสดทายได คอ ความเขมแขงในการมองโลก

และระยะเวลาของการเจบปวย ซงสามารถ

อภปรายผลได ดงน

แรงสนบสนนทางสงคม

แรงสนบสนนทางสงคม มความสมพนธ

ทางบวกในระดบสงกบคณภาพชวตของผปวย

มะเรงระยะสดทาย อยางมนยส�าคญทางสถตท

ระดบ .05 (r = .57) และสามารถรวมท�านาย

คณภาพชวตของผปวยมะเรงระยะสดทายไดสง

ทสด (ß = .332, P<0.05) ทงนอาจเนองมาจาก

แรงสนบสนนทางสงคมมบทบาทส�าคญต อ

ความเครยดและกระบวนการเผชญกบความเครยด

ของบคคล โดยบคคลทไดรบการสนบสนนทาง

สงคมสงจะมระดบความเครยดต�าและสามารถ

เผชญกบความเครยดหรอปญหาไดดกวา ซงจาก

การทไดสงเกตกล มตวอยางทมารบบรการท

โรงพยาบาลสวนใหญจะมสาม - ภรรยา หรอ

บตรของผ ป วยมาชวยเหลอดแลผ ป วย และ

บางรายทสถานภาพสมรสหมาย จะมบตรเปน

ผ ดแลผ ปวยอยางใกลชด และจากการพดคย

สอบถามแลกเปลยนขอคดเหนกบกลมตวอยาง

เลาวาตงแตตนเจบปวยและตองเขารบการรกษา

ในโรงพยาบาลบอยๆ ท�าใหตนและครอบครวได

มโอกาสพดคยกนมากขน ท�าใหเขาใจกนมากขน

เหนอกเหนใจกน ไดรบการชวยเหลอจากบคคล

ในครอบครวอยางดทสด ท�าใหเหนถงความรก

ความหวงใยซงกนและกน และเมอตนรสกทอแท

หมดก�าลงใจจากภาวะแทรกซอนทเกดขนจาก

โรคและการรกษา จะไดรบก�าลงใจจากบคคล

ในครอบครวทกครง นอกจากนเมอมาพบแพทย

แตละครงจะไดรบค�าแนะน�าการดแลตนเองจาก

แพทยและพยาบาลทใหค�าแนะน�าอยางเตมใจ

และเปนประโยชน สงเหลานท�าใหตนเองรสก

มคณคา ยงเปนทตองการของบคคลรอบขาง

มก�าลงใจในการตอสกบโรครายทคกคามชวต และ

มความหวงทจะด�ารงชวตอยตอไป สอดคลองกบ

การศกษาของสมจต หนเจรญกล (2544) พบวา

การไดรบการสนบสนนชวยเหลอจากบคคล

ในครอบครว เพอน บคคลรอบขาง รวมไปถง

บคลากรทางสาธารณสข ทงดานวตถ หรอสงของ

รวมไปถงการใหการชวยเหลอในการแกปญหา

ตางๆ การสนบสนนชวยเหลอดานขอมลขาวสาร

เชน การใหค�าแนะน�า ใหขอมลหรอขาวสาร

ทจะน�าไปใชประโยชน และการสนบสนนชวยเหลอ

ดานอารมณ ซงเปนการแสดงความรก ความหวงใย

และความเหนอกเหนใจ เปนปจจยทมความส�าคญ

ทจะท�าใหผปวยเกดก�าลงใจตอสกบโรคภยไขเจบ

เกดความมนใจและปลอดภยมากขน (Schwarzer

and Knoll, 2007)


ประสบการณการมอาการดานความ

รนแรง

ประสบการณการมอาการดานความ

รนแรงมความสมพนธทางลบในระดบสงกบ

คณภาพชวตของผปวยมะเรงระยะสดทายอยาง

มนยส�าคญทางสถตทระดบ .05 (r = -.53) และ


ระยะสดทายได โดยมคาสมประสทธการถดถอย

ในรปคะแนนมาตรฐาน (ß=-.284, P<0.05)

สอดคลองกบการศกษาของแสงระว แทนทอง

อ�าภาพร นามวงศพรหม และน�าออย ภกดวงศ

(2559) พบวาการรบรอาการ ดานความถ และ

ความรนแรงของอาการในผ ปวยมะเรงระยะ

ลกลามทไดรบรงสรกษามความสมพนธทางลบกบ

คณภาพชวตโดยรวม (P< .001) จากการศกษา

ของ Teshelman (2007) พบวา ยงระยะเวลา

ของการเหลอชวตนอยลงผ ปวยจะมการรบร

ความถ ความรนแรง และความทกขทรมานจาก

อาการจะยงเพมขนเทานน ซงในการศกษาครงน

กลมตวอยางเปนผปวยมะเรงระยะท 4 มการรบร

เกยวกบอาการตางๆทเกดขนจากการด�าเนนของ

โรคและผลขางเคยงจากการรกษา ซงประสบการณ

การรบรอาการทกลมตวอยางรายงานประสบการณ

การมอาการในมตดานความรนแรงของอาการ

ใน 32 อาการ 5 ล�าดบแรก ไดแก น�าหนกลด

ทองผก ลนรบรสอาหารเปลยนแปลง รสกเศราใจ

มองดตวเองไมเหมอนเดมหรอเปลยนแปลงไป

ตามล�าดบ ซงการรบรความรนแรงของอาการ

ท เกดขนส งผลใหผ ป วยได รบผลกระทบตอ

ความผาสกดานรางกาย ท�าใหสภาพรางกาย

ออนแอลง ขาดความทนทานตอโรค เกดความรสก

ไมสขสบาย ประสบกบปญหาในการปฏบตหนาท

ในครอบครว และกจวตรประจ�าวน และท�าให

คณภาพชวตลดลงในทสด

จ�านวนคร งท เข า รบการรกษาใน

โรงพยาบาล

จ�านวนครงทเขารบการรกษาในโรงพยาบาล

มความสมพนธทางลบในระดบปานกลางกบ

คณภาพชวตของผปวยมะเรงระยะสดทายอยาง

มนยส�าคญทางสถตทระดบ .05 (r = -.34) และ


ระยะสดทายได (ß=-.192, P<0.05) จากการ

ศกษาครงนพบวากลมตวอยางสวนใหญเขารบการ

รกษาในโรงพยาบาล 1 - 10 ครง ซงอธบายไดวา

การทผปวยมะเรงเขารบการรกษาในโรงพยาบาล

บอยครงขน อาจแสดงวาผ ปวยมอาการและ

อาการแสดงของโรคทรนแรงมากขน และการเขา

รบการรกษาในโรงพยาบาลแตละครง อาจท�าให

ผปวยเกดความวตกกงวลเกยวกบโรคของตนเอง

คาใชจายในการรกษาพยาบาล ผปวยตองปรบ

แผนการด�าเนนชวตประจ�าวนใหเขากบระเบยบ

ตางๆของโรงพยาบาล สอดคลองกบการศกษา

ของเพญใจ จตรน�าทรพย (2552) พบว า

การเขารบการรกษาในโรงพยาบาลของผปวย

มะเรงเมดเลอดขาวชนดเฉยบพลน จ�านวน

มากกวา 4 ครงท�าใหระดบคณภาพชวตโดยรวม

ต� าลง และพบว าผ ป วยมกมอาการท อแท

จากอาการของโรคทรนแรงมากขนดวย


ความเขมแขงในการมองโลก

ผลการศกษาครงนพบวา ความเขมแขง

ในการมองโลกมความสมพนธทางบวกในระดบต�า

กบคณภาพชวตของผ ปวยมะเรงระยะสดทาย

อยางมนยส�าคญทางสถตทระดบ .05 (r =.28)

สอดคลองกบการศกษาของมณ แสงแกว (2554)

พบวา ความเขมแขงในการมองโลกมความสมพนธ

ทางบวกในระดบต� ากบคณภาพชวตผ ป วย

โรคเรอรงระยะสดทาย ซงรวมถงโรคมะเรงระยะ

สดทาย อยางมนยส�าคญทางสถตทระดบ .01

(r =.25) แสดงใหเหนวา ความเขมแขงในการมอง

โลกมสวนชวยสงเสรมการรบรถงคณภาพชวตของ

กลมตวอยางได ซงผปวยทมความเขมแขงในการ

มองโลกสง ถอวาเปนผทมความสามารถในการ

เขาใจและจดการอยางมความหมายกบภาวะ

เครยดจากโรคและปญหาตางๆทเผชญจากโรค

และอาการขางเคยงจากการรกษา นอกจากนจาก

การศกษาครงนผปวยมแรงสนบสนนทางสงคม

ในระดบสง ซงแสดงใหเหนวาการไดรบแรง

สนบสนนทางสงคมทด ผปวยมปฏสมพนธระหวาง

บคคลและมแหลงทคอยใหความชวยเหลอให

มความสามารถในการเผชญกบปญหา อาจชวย

สงเสรมความเขมแขงของผ ป วยมะเรงระยะ

สดทายใหสามารถปรบตวในขณะทเจบปวยและ

ชวงเวลาทยากล�าบากในชวตขณะรบการรกษา

ใหผานพนไปไดดวยด (บวหลวง ส�าแดงฤทธ และ

มณฑา ลมทองกล, 2557) แตเนองจากความเขม

แขงในการมองโลกเปนลกษณะภายในตวของ

แตละบคคล และมความสมพนธเชงเหตผล

กบมโนทศน สขภาพ ซ งในการศกษาคร งน

กลมตวอยางมการรบรวาตนเองปวยเปนโรคมะเรง

ในระยะท 4 ไมสามารถรกษาใหหายได การรกษา

ทไดรบมเปาหมายเพอประคบประคองอาการ

ตองเขารบการรกษาในโรงพยาบาลตอเนองและ

เปนเวลานาน ซงพบวาผปวยสวนใหญตองเขารบ

การรกษาในโรงพยาบาลอยางนอย 1-10 ครง

(รอยละ 43.64) และบางรายมากกวา 40 ครง

(รอยละ 6.37) รวมถงระยะเวลาทเหลออยในชวต

มความไมแนนอน จงอาจท�าใหบนทอนความหวง

และก�าลงใจในการตอสกบความเจบปวย รวมถง

ความเชอมนว าจะสามารถจดการกบความ

เจบปวยทก�าลงเผชญลดลง ซงอาจมผลตอ

คณภาพชวตได ดงนนในการศกษาครงนจงพบวา

ความเขมแขงในการมองโลกไมสามารถท�านาย

คณภาพชวตของผปวยมะเรงระยะสดทายได

ระยะเวลาของการเจบปวย

ในการศกษาครงนพบวา ระยะเวลาของ

การเจบปวย ไมมความสมพนธกบคณภาพชวต

ของผปวยมะเรงระยะสดทายอยางมนยส�าคญทาง

สถตทระดบ .05 และไมสามารถรวมท�านาย

คณภาพชวตได ทงนอาจเนองมาจากกลมตวอยาง

สวนใหญมระยะเวลาของการเจบปวยภายหลงได

รบการวนจฉยอยในชวง 1-12 เดอน (รอยละ

63.64) ซงการไดรบการวนจฉยวาปวยเปนเปน

โรคมะเรงระยะสดทายในระยะเวลาไมนาน จะสง

ผลใหการรบรตอภาวะเจบปวยและการเผชญกบ

โรคทเปนอย ซงมผลตอการปรบเปลยนมมมอง

เกยวกบภาวะสขภาพของตนเอง และยอมรบ

สถานการณตางๆทเปลยนแปลงไปไดไมดนก

ซงผลลพธของการปรบตว คอ คณภาพชวตของ


ผปวย จากการศกษาของ Bloom, Petersen and

Kang (2007) พบวา แมการเจบปวยดวย

โรคมะเรงจะเปนสงคกคามชวต แตเมอระยะเวลา

หนง ผปวยจะสามารถปรบตวและเผชญหนากบ

ความเจบปวยไดมากขน ซงผปวยมะเรงทรอดชวต

ในระยะเวลาประมาณ 5 ป หรอมากกวานนจะ

รบรถงคณภาพชวตในระดบดหรอดมาก


จากผลการศกษาพบวาแรงสนบสนนทาง

สงคมสามารถรวมท�านายคณภาพชวตของผปวย

มะเรงระยะสดทายได ดงนนพยาบาลควรสงเสรม

ใหญาตมสวนรวมในการดแลผปวย เพอใหผปวย

ร สกมคณคา และเปนทต องการของบคคล

อนเปนทรกในวาระสดทายของชวต รวมถง

พยาบาลและบคลากรทมสขภาพควรเหนความ

ส�าคญของการคงไวซงการใหขอมลขาวสารทาง

สขภาพ รวมถงการใหค�าแนะน�าในการปฏบต

อย างเหมาะสมกบระยะของโรคของผ ป วย

เพอชวยสงเสรมคณภาพชวตใหกบผปวยได

ขอเสนอแนะในการท�าการวจยครงตอไป

1. จากผลการศกษาในครงนพบว า

อาการตางๆทเกดขนทางกาย สงผลใหผปวยรบร

ว าตนเองมความผาสกดานรางกายและดาน

อารมณ/จตใจในระดบต�า ดงนนในการศกษาวจย

ครงตอไปควรพฒนารปแบบการดแลเพอจดการ

กบอาการทเกดขน และสงเสรมคณภาพชวตของ

ผปวยมะเรงในวาระสดทายของชวต

2. ในการศกษาวจยครงน เปนการศกษา

คณภาพชวตของผปวยมะเรงระยะสดทายในดาน

ความผาสกดานรางกาย ความผาสกดานสงคม/

ครอบครว ความผาสกดานอารมณ/จตใจ และ

ความผาสกดานการปฏบตกจกรรม ดงนนเพอให

สามารถตอบสนองความตองการและสงเสรม

คณภาพชวตของผ ปวยมะเรงระยะสดทายได

ครอบคลมทกมตแบบองครวม จงควรศกษา

คณภาพชวตในมตจตวญญาณของผปวยเพมเตม



กตตกร นลมานต. (2555). การดแลผปวยระยะสดทายของชวต. สงขลา: ชานเมองการพมพ.

นงลกษณ สรรสม. (2552). ปจจยคดสรรทมความสมพนธกบคณภาพชวตของผปวยมะเรงระยะสดทาย.

วทยานพนธปรญญามหาบณฑต, สาขาวชาพยาบาลศาสตร คณะพยาบาลศาสตร จฬาลงกรณ


บวหลวง ส�าแดงฤทธ, และมณฑา ลมทองกล. (2557). ปจจยท�านายคณภาพชวตของผปวย

มะเรงเตานมภายหลงการรกษาในโรงพยาบาลสงกดมหาวทยาลย. วารสารการพยาบาลและ

การดแลสขภาพ, 21(4), 85-93.

ปญญา ศรเพญจนทร.(บรรณาธการ). (2549). เมองสดใส หวใจเพอสขภาพ,กรงเทพฯ:ส�านกงานกองทน

สนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.).

เพญใจ จตรน�าทรพย. (2552). คณภาพชวตของผปวยมะเรงเมดเลอดขาวชนดเฉยบพลนในโรงพยาบาล

ศรราช. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต, สาขาวชาวทยาการสงคมและการจดการระบบสขภาพ

บณฑตวทยาลยมหาวทยาลยศลปากร.

มณ แสงแกว. (2554). ปจจยคดสรรทท�านายคณภาพชวตในผปวยโรคเรอรงระยะสดทาย.

วทยานพนธปรญญามหาบณฑต, สาขาวชาการพยาบาลผ ใหญ คณะพยาบาลศาสตร

มหาวทยาลยสงขลานครนทร.

วไลลกษณ ตนตตระกล. (2552). ปจจยทมความสมพนธกบความผาสกทางจตวญญาณของผปวย

มะเรงระยะสดทาย. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต, คณะพยาบาลศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

วงจนทร เพชรพเชษฐเชยร. (2554). การพยาบาลทเปนเลศในการดแลผปวยโรคมะเรง. สงขลา:

ชานเมองการพมพ.

ศรวรรรณ ตงจตกมล, นธรตน ธรรมโรจน, และชาดากานต ผโลประการ. (2559). รายงานเบองตน

ขอมลดานสขภาพคนกรงเทพมหานคร. กรงเทพฯ: คณะแพทยศาสตรวชรพยาบาล

มหาวทยาลยนวมนทราธราช.

แสงระว แทนทอง อ�าภาพร นามวงศพรหม, และน�าออย ภกดวงศ. (2559). ประสบการณอาการ และ

คณภาพชวตผปวยมะเรงระยะลกลามทไดรบรงสรกษา. สมาคมสถาบนอดมศกษาเอกชนแหง

ประเทศไทย ในพระราชปถมภสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร, 5(1), 40 – 47.

ส�านกยทธศาสตรและประเมนผล. (2556). แผนพฒนากรงเทพมหานคร 12 ป ระยะท 2

พ.ศ. 2556–2559. กรงเทพฯ.


ส�านกนโยบายและยทธศาสตร กระทรวงสาธารณสข. (2557). สถตสาธารณสข พ.ศ. 2556:

public health statistics 2013. กรงเทพฯ: โรงพมพสงเคราะหทหารผานศก.

Bloom, J.R., Petersen, D.M., & Kang, S. H. (2007). Multi-dimensional quality of life among

long-term (5+years) adult cancer survivors. Psycho-Oncology, 16, 691-706.

Cella, D. F., Tulsky, D. S., Gray, G., Sarafian, B., Linn, E., Bonomi, A., & Harris, J. (1993).

The functional assessment of cancer therapy scale: Development and validation

of the general measure. Journal of Clinical Oncology, 11(3), 570-579.

Cohen, J. (1992). Quantitative Methods in Psychology A power Primer. Psychology

Bulletin, 112(1), 155-159.

Ferrell, B. R. (1998). Quality of life in breast cancer survivors: Implications for developing

support services. Oncology Nursing Forum, 25(5), 887-895.

Henoch, I., Bergman, B., Gustafsson M., Gaston-Johansson, F., FAAN, & Danielson E.

(2007). The impact of symptoms, coping capacity, and social support on quality

of life experience over time in patients with lung cancer. Journal of Pain and

Symptom Management, 34(4), 370-379.

Price, M. A., Bell, M. L., Sommeijer, D. W., Friedlander, M., Stockler, M.R., DeFazio, A.,

&Webb, P.M. (2013). Physical symptoms, coping styles and quality of life in

recurrent ovarian cancer: A prospective population – based study over the last

year of life. Gynecologic Oncology, 130, 162 – 168.

Ratanatharathorn, V., Sirilerttrakul, S., Jirajarus, M., Silpakit, C., Maneechavakajom, J.,

Sailamai, P., &Sirisinha, T. (2001). Quality of life, functional assessment of cancer

therapy-general. Journal of Medical Association of Thailand, 84, 1430 – 1442.

Suwisith N. (2007). Symptom clusters and their influences on the functional status of

woman with breast cancer. Doctoral dissertation, Mahidol University.

Schwarzer, R. & Knoll, N. (2007). Functional role of social support within the stress and

coping process: A theoretical and empirical overview. International Journal of

Psycology, 42, 243 – 252.

Teshlman, C., Petersson, L.,Degner, L. F., &Sprangers, M. (2007). Symptom prevalence,

intensity, and distress in patients with inoperable lung cancer in relation to time

of death. Journal of Cinical Oncology, 25, 5381-5389.



การศกษาภมหลงทางวชาชพและคณลกษณะผน�าของผบรหารการพยาบาลระดบตน โรงพยาบาลศนย สงกดกระทรวงสาธารณสข*The Study of Professional Background and Leadership Characteristic of Frontline Nurse Managers in Medical

Centers, Ministry of Public Health*

อดมลกษณ สมขนทด พยม. (Udomluk Sumkuntod, MSN)**

สวณ ววฒนวานช ปรด. (Suvinee Wivatvanit, Ph.D)***

บทคดยอ

การวจยครงน มวตถประสงคเพอ ศกษาภมหลงทางวชาชพและคณลกษณะผน�าของผบรหาร

การพยาบาลระดบตน โรงพยาบาลศนย สงกดกระทรวงสาธารณสข กลมตวอยางคอ หวหนาหอ

ผปวยหรอหวหนาหนวยงาน โรงพยาบาลศนย กระทรวงสาธารณสข จ�านวน 280 คน ไดจากการ

สมตวอยางแบบหลายขนตอน เครองมอทใชในการวจยคอ 1)แบบสอบถามภมหลงทางวชาชพ

ซงผวจยสรางขนจากการบรณาการแนวคดของ Jeffey (2007) และ Header (2010) ประกอบดวย

ภมหลง 2 ดาน คอ 1) ดานการศกษาการพฒนาตนเอง และดานการท�างานผลงานนวตกรรม และ

2) แบบสอบถามเกยวกบคณลกษณะผน�าของผบรหารการพยาบาล ผวจยสรางขนจากการบรณาการ

แนวคดของ Marquis & Huston (2008) และ Kallas (2011) ประกอบดวยคณลกษณะ 6 ดาน

คอ มความรอบร มวสยทศน มทกษะการใชเทคโนโลยเพอการสอสาร มทกษะการสรางวฒนธรรม

องคการ มภาวะผน�าการเปลยนแปลง และมความทะเยอทะยาน ตรวจสอบความตรงจาก

ผทรงคณวฒจ�านวน 5 ทาน และทดสอบความเทยงโดยหาคาสมประสทธแอลฟาของครอนบาค

ไดคาความเทยง .85 สถตทใชในการวเคราะหขอมลไดแก รอยละ คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน

ผลการวจยพบวา ผ บรหารการพยาบาลระดบตน โรงพยาบาลศนยกระทรวงสาธารณสข

มภมหลงดานการศกษาและพฒนาตนเอง คอ สวนใหญจบการศกษาระดบปรญญาตรรอยละ 50.7

*วทยานพนธปรญญาพยาบาลศาสตรมหาบณฑต คณะพยาบาลศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย**พยาบาลวชาชพปฏบตการ ฝายการพยาบาล โรงพยาบาลตากสน***ผชวยศาสตราจารย คณะพยาบาลศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย


จบการศกษาระดบปรญญาโทรอยละ 49.3 โดยจบหลกสตรปรญญาโททางการพยาบาล

รอยละ 73.2 จบปรญญาโทหลกสตรการบรหารการพยาบาลรอยละ 22.5 สวนใหญผานการอบรม

หลกสตรเฉพาะทาง หลกสตรการพยาบาล รอยละ 50.7 ผานการอบรมเฉพาะทางหลกสตรการ

บรหาร รอยละ 28.6 ภมหลงดานการท�างานและผลงานนวตกรรม สวนใหญมประสบการณการ

เปนพยาบาลวชาชพ 11- 15 ป รอยละ 70.7 มประสบการณการเปนหวหนาหอผปวย 6-10 ป

รอยละ 50.3 หนาทความรบผดชอบพเศษคอ งานพฒนาคณภาพการพยาบาลและประกนคณภาพ

รอยละ 26.4 สวนใหญไมเคยไดรบรางวล รอยละ 85.0 มผลงานวจยหรอผลงานทางวชาการ

รอยละ 40.0 เคยสรางหรอพฒนานวตกรรม รอยละ 28.6 คณลกษณะผน�าของผบรหารการพยาบาล

ระดบตน โรงพยาบาลศนย กระทรวงสาธารณสข ทง 6 ดานอยในระดบสง (�=4.1, SD =1.04)

ค�าส�าคญ: ผบรหารการพยาบาลระดบตน ภมหลงทางวชาชพ คณลกษณะผน�า

Abstract

The purpose of this research was to study on professional background

and leadership characteristic of front-line nurse manager in medical centers,

Ministry of public Health, The samples group consisted of 280 subject obtained by

multi-stage sampling. The research instrument consisted of the questionnaire on

2 parts questionnaire. First part is professional background created by integrating

the concepts of Jeffey (2007) and Header (2010) consisting of the following 2 aspects:

1 education background and 2 work experience. Last part is leadership characteristic

created by integrating the concepts of Marquis & Huston (2008) and Kallas (2011)

and consisting of the following 6 aspects: 1knowledge, 2 vision, 3technology skills,

4organization culture building skill, 5 change management leading skills and 6 ambition.

The instrument passed the examination of a panel of 5 qualified experts Reliability

was tested by finding Cronbach’s alpha coefficient wherein reliability equaled .85

The statistics used for analyzing the data were percentage, mean and standard deviation.

The research findings revealed the following: According to the professional

background of front line nurse manager in medical centers, Ministry of public Health,

found that 50.7% have bachelor degree as their highest education and 49.3% have

master degree. In master degree graduated group, 73.2% have master degree in nursing


บทน�า

จากการเปลยนแปลงโครงสรางประชากร

ของประเทศเขาสสงคมผสงอาย ในปพ.ศ.2553

ผทเกดในยคปฏรปอตสาหกรรม Baby Boomer

(พ.ศ.2489-2507) จะมอาย 50-67 ป จ�านวน

13 ลานคนทวประเทศ (สถาบนเวชศาสตร

ผสงอาย, 2554) ประชากรกลมนถาหากอยใน

ระบบงานกคอ ผบรหารการพยาบาล (แพรวา

พานทอง, 2554) โดยเฉพาะผบรหารการพยาบาล

ระดบตนทปฏบตงานอย ในโรงพยาบาลศนย

กระทรวงสาธารณสขทเปนศนยกลางรบสงตอ

ผปวยจากโรงพยาบาลทวไป และโรงพยาบาล

ชมชนในเครอขายทรบผดชอบสงผลใหมผ รบ

บรการจ�านวนมากขน และมปญหาความเจบปวย

ทซบซอนรนแรงเปนสวนใหญ ดงนนผปฏบตงาน

พยาบาลจงตองมความร ประสบการณและไดรบ

การฝกฝนมาอยางด เพอใหการพยาบาลทม

คณภาพ (กระทรวงสาธารณสข, 2555) ประกอบ

กบแผนพฒนาสขภาพแห งชาตฉบบท 11

(พ.ศ.2555-2559) ทมงเนนการสรางหลกประกน

สขภาพแกประชาชน โดยการจดบรการทม

มาตรฐานครอบคลมผรบบรการในทกระดบ เพอ

พฒนาระบบสงตอแบบไรรอยตอ รวมถงการ

บรหารจดการทรพยากรทมอยใหมประสทธภาพ

ท�าใหโรงพยาบาลศนยตองปรบปรงการบรการให

มประสทธภาพอยเสมอ ตามแผนพฒนาสขภาพ

ฉบบท 11 (กระทรวงสาธารณสข, 2555) จาก

แนวโนมการสงอายของผ บรหารการพยาบาล

ในโรงพยาบาลศนย ซงก�าลงจะเกษยณอายหรอ

เลอนต�าแหนงสงขน ท�าใหตองมการเตรยมพรอม

ส�าหรบผทจะมาเปนผบรหารรนตอไป

จากการทบทวนวรรณกรรมเกยวกบ

ภมหลงทางวชาชพของผ บรหารการพยาบาล

ผวจยจงจ�าแนกองคประกอบภมหลงทางวชาชพ

ของผบรหารพยาบาลเปน 2 ดานคอ 1) ภมหลง

ดานการศกษาและพฒนาตนเอง 2) ภมหลงดาน

การท�างานและผลงานนวตกรรม (Jeffey, 2007;

Header, 2010)

ภมหลงดานการศกษาและพฒนาตนเอง

ในการพจารณาคณสมบตของผเขารบต�าแหนง

ผบรหารการพยาบาลของสภาการพยาบาลระบวา

ผ บรหารการพยาบาลของโรงพยาบาลศนย

กระทรวงสาธารณสข ตองจบการศกษาระดบ

ปรญญาตร แตควรจบการศกษาระดบปรญญาโท

หรอปรญญาเอก เนองจากจะตองมสวนรวม

ในการผลตงานวจย และรวมเสนอนโยบายการ

บรหารงานในโรงพยาบาล ซงนอกจากการศกษา

ในระบบของมหาวทยาลยแลว การศกษาเพมเตม

science. 22.5% have passed nurse specialist training course and 32.9 percent have

passed the management and planning course. Leadership characteristic of front line

nurse manager in medical centers, Ministry of public Health was high (�= 4.1, SD = 1.04)

Keywords: Frontline Nurse Manager, Professional Background, Leadership Characteristic


อยางตอเนอง ทงหลกสตรการศกษาเฉพาะทาง

การประชม อบรม สมมนา รวมไปถงการศกษา

หาความรจากการอานงานวจย บทความทางวชาการ

ในวารสารสขภาพและการพยาบาล กสงผลตอ

ประสทธภาพและประสทธผลของการท�างานบรหาร

การพยาบาลดวย (พวงทพย ชยบาลสฤษด, 2551)

สวนภมหลงดานประสบการณท�างาน

และผลงานนวตกรรม การท�างานเปนสงทสนบสนน

ใหบคคลมความร เฉพาะทางดานใดดานหนง

ประสบการณในการท�างานจงเปนตวชวดหนง

ทส�าคญ นอกจากภมหลงทางวชาชพของผบรหาร

การพยาบาลเกยวกบประสบการณการศกษาและ

ท�างานแลว ในยคแหงความเจรญกาวหนา จ�าเปน

ทผบรหารการพยาบาลระดบตนตองมคณลกษณะ

ผน�าทเหมาะสม และคณลกษณะผน�าทดจงจะ

ไดรบการยอมรบจากพยาบาลผปฏบตงาน ซงจะ

น�าไปสการพฒนาคณภาพของการบรการได

คณลกษณะผ น�า หมายถง ลกษณะ

ความสามารถในการน�าและด�าเนนกจกรรม

ใหกล มไปส เป าหมายตามทก�าหนด รวมทง

ความสามารถในการน�ากล มเพอแกปญหาท

เกดขน (นตยา ศรญาณลกษณ, 2554) ซง

คณลกษณะผน�านบวาเปนปจจยส�าคญในการ

ปฏบตหนาท เพอใหผปฏบตงานเกดความเชอถอ

เชอมน และเชอฟง ท�าใหเกดความรวมมออยาง

แทจรง เพอใหการปฏบตภารกจส�าเรจลลวงไปดวย

ด จากการทบทวนวรรณกรรมเกยวกบคณลกษณะ

ผน�าของผบรหารการพยาบาล ผวจยจงไดเลอก

คณลกษณะผน�าทเหมาะสมมาทงสน 6 คณลกษณะ

ซงแสดงถงการเปนผ บรหารการพยาบาลทม

คณภาพและมประสทธภาพ สอดคลองกบบทบาท

ผ บรหารการพยาบาลในโรงพยาบาลศนย

ทงในปจจบนและในอนาคต คอ 1) มความรอบร

2) มวสยทศน 3) มความสามารถในการใช

เทคโนโลยเพอการสอสาร 4) มความสามารถ

ในการสรางวฒนธรรมองคการ 5) เปนผบรหาร

การเปลยนแปลง 6) มความทะเยอทะยาน

จากความส� าคญของผ บรหารการ

พยาบาลในโรงพยาบาลศนยสงกดกระทรวง

สาธารณสขดงกลาว ประกอบกบการศกษาของ

ปญากรณ ชตงกร และสจตรา เหลองอมรเลศ

(2556) พบวา ผน�าทางการพยาบาลในปจจบน

มอายมากกวา 46 ปถงรอยละ 60 ซงแสดงใหเหนวา

อกภายใน 15 ปขางหนาผบรหารการพยาบาล

กลมนจะเกษยณอาย หรอไดรบการเลอนต�าแหนง

เปนผบรหารระดบสงขน จงจ�าเปนจะตองมผท

มความรความสามารถ มคณลกษณะทเหมาะสม

และมความสามารถในการบรหารจดการเขามา

แทนท ดงนนผ วจยจงมความสนใจทจะศกษา

เกยวกบ ภมหลงทางวชาชพ และคณลกษณะผน�า

ของผบรหารระดบตน โรงพยาบาลศนย กระทรวง

สาธารณสข เพอเปนแนวทางในการเตรยมความ

พรอมส�าหรบผทจะเขาสต�าแหนงบรหารการพยาบาล

ในการพฒนาความรความสามารถและทกษะการ

บรหารจดการ และส�าหรบพยาบาลประจ�าการได

ท�าการศกษาแนวทางทจะพฒนาตนเองทงในดาน

การศกษา ประสบการณท�างาน และคณลกษณะ

ผน�าทเหมาะสมและมคณภาพ เพอชวยน�าทางท

ถกตองในการปฏบตการพยาบาล อนจะเปนผลด

ตอวชาชพตอไป



เพอศกษาภมหลงทางวชาชพและคณลกษณะผน�า ของผ บรหารการพยาบาลระดบตน

โรงพยาบาลศนย สงกดกระทรวงสาธารณสข

5 ปจจบน มอายมากกวา 46 ปถงรอยละ 60 ซงแสดงใหเหนวา อกภายใน 15 ปขางหนาผบรหารการพยาบาลกลมนจะเกษยณอาย หรอไดรบการเลอนต าแหนงเปนผบรหารระดบสงขน จงจ าเปนจะตองมผทมความรความสามารถ มคณลกษณะทเหมาะสมและมความสามารถในการบรหารจดการเขามาแทนท ดงนนผวจยจงมความสนใจทจะศกษาเกยวกบ ภมหลงทางวชาชพ และคณลกษณะผน า ของผบรหารระดบตน โรงพยาบาลศนย กระทรวงสาธารณสข เพอเปนแนวทางในการเตรยมความพรอมส าหรบผทจะเขาสต าแหนงบรหารการพยาบาลในการพฒนาความรความสามารถและทกษะการบรหารจดการ และส าหรบพยาบาลประจ าการไดท าการศกษาแนวทางทจะพฒนาตนเองทงในดานการศกษา ประสบการณท างาน และคณลกษณะผน าทเหมาะสมและมคณภาพ เพอชวยน าทางทถกตองในการปฏบตการพยาบาล อนจะเปนผลดตอวชาชพตอไป


เพอศกษาภมหลงทางวชาชพและคณลกษณะผน า ของผบรหารการพยาบาลระดบตน โรงพยาบาลศนย สงกดกระทรวงสาธารณสข กรอบแนวคดในการวจย

คณลกษณะผน าของ ผบรหารการพยาบาลระดบตน

1. มความรอบร 2. มวสยทศน 3. มทกษะการใชเทคโนโลยเพอการ สอสาร 4. มทกษะการสรางวฒนธรรมองคการ 5. ผน าการเปลยนแปลง 6. มความทะเยอทะยาน Marquis & Huston (2008) &Kallas (2011)

ผบรหารการพยาบาลระดบตน โรงพยาบาลศนย สงกดกระทรวงสาธารณสข

ภมหลงทางวชาชพของ ผบรหารการพยาบาลระดบตน

1. ภมหลงดานการศกษาและพฒนาตนเอง 1.1 การศกษา 1.2 การอบรมเฉพาะทาง 1.3 การคนควาความรทางวชาการ 2. ภมหลงดานการท างานและผลงานนวตกรรม 2.1 ประสบการณพยาบาลวชาชพ 2.2 ประสบการณการเปนผบรหารการพยาบาล 2.3 หนาทพเศษทเคยปฏบต 2.4 นวตกรรมทเคยสรางหรอพฒนา 2.5 ผลงานทางวชาการ 2.6 รางวลทเคยไดรบ Jeffey (2007) & Header (2010)

Jeffey et al. (2007), Richard Header (2010)





















วธด�าเนนงานวจย การวจยนเปนใชวธการวจยแบบบรรยาย (Descriptive Research) ประชากรคอ ผ บรหารการพยาบาล ระดบตน โรงพยาบาลศนย กระทรวงสาธารณสข จ�านวน 989 คน กลมตวอยาง คอ ผบรหารการพยาบาลระดบตน โรงพยาบาลศนย กระทรวงสาธารณสข ไดจากวธการส มตวอยางแบบหลายขนตอน (Multi-stage sampling) ไดกลมตวอยางจ�านวน 280 คนจากโรงพยาบาลศนย 15 แหงทวประเทศ โดยก�าหนดคณสมบตคอ มประสบการณท�างานในต�าแหนงผบรหารระดบตนอยางนอย 2 ป

เครองมอทใชในการวจย เครองมอทใชในการวจยเปนแบบสอบถามทผวจยสรางขนใหครอบคลมตามวตถประสงค และกรอบแนวคดของการวจย ม 3 สวน คอ ลกษณะสวนบคคล ภมหลงทางวชาชพ และคณลกษณะผ น�า ไดน�าไปใหผ ทรงคณวฒทมประสบการณในการวจยและการบรหารการพยาบาลจ�านวน 5 ทาน ตรวจสอบความตรงเชงเนอหา (Indexes of Item-Objective Congruence) หรอ IOC (บญใจ ศรสถตยนรากร, 2550) และ น�าไปทดสอบหาความเทยง (Reliability) กบ ผบรหารการพยาบาลระดบตน ทมประสบการณอยางนอย 2 ป ในโรงพยาบาลราชบร ทมลกษณะคลายคลงกบกล มตวอยางทจะศกษาจ�านวน 30 คน หาความเชอมนดวยสมประสทธแอลฟาของครอนบาค (Cronbach’s alpha coefficient) ไดคาความเชอมนเทากบ 0.85

การเกบรวบรวมขอมล เมอไดรบอนมตจากคณะกรรมการพจารณาและควบคมการวจยในคนของจฬาลงกรณมหาวทยาลย ผ วจยท�าหนงสอขออนญาต เกบขอมลถงผ อ�านวยการโรงพยาบาลศนยทง 15 แหง และประสานงานกบหนวยงานวจยของแตละโรงพยาบาลขอความอนเคราะหในการ ขอความรวมมอแจกแบบสอบถาม จากผทยนยอมเขารวมการศกษาวจย ไดอานวตถประสงคของ การวจย และลงนามยนยอมเขารวมโครงการวจย เมอผเขารวมการวจยตอบแบบสอบถามเสรจสนแลว และเกบรวบรวมแบบสอบถามคนผ วจย ไดแบบสอบถามทมความสมบรณน�าเขาสการวเคราะหขอมลไดจ�านวน 280 คน คดเปนรอยละ 98.25

การพทกษสทธของกลมตวอยาง กลมตวอยางทศกษาไดรบการอธบายถงวตถประสงคของการท�าวจยอยางชดเจนและ ไดรบการชแจงวา กลมตวอยางมสทธทจะตอบรบหรอปฏเสธการเขารวมโครงการวจยไดโดยไมม ผลใดๆ ตอการปฏบตงาน หรอการศกษาของ กลมตวอยาง นอกจากนขอมลทรวบรวมมาจะถกเกบเปนความลบการน�าเสนอผลการวจยจะเสนอ ในภาพรวมเทานน

การวเคราะหขอมล การวเคราะหขอมลโดยใชโปรแกรมประมวลผลส�าเรจรปทางสถต 1. ภมหลงทางวชาชพ น�ามาแจกแจงความถ วเคราะหคารอยละ คาคะแนนเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐาน

2. คณลกษณะผน�า น�ามาหาคาเฉลย

สวนเบยงเบนมาตรฐาน และระดบความส�าคญ


ผลการศกษา

สวนท 1 ผลการวเคราะหภมหลงทางวชาชพของผบรหารการพยาบาลระดบตน โรงพยาบาล

ศนยสงกดกระทรวงสาธารณสข

ตารางท 1 จ�านวนและรอยละ ภมหลงทางวชาชพของผบรหารการพยาบาลระดบตน ดานการศกษา

และการพฒนาตนเอง

ภมหลงทางวชาชพดานการศกษาและการพฒนาตนเอง จ�านวน(คน) n=280 รอยละ

ระดบการศกษาสงสด ปรญญาตร ปรญญาโท รวม

141139280

50.749.3100.0

หลกสตรปรญญาโท หลกสตรการพยาบาล หลกสตรการบรหารการพยาบาล หลกสตรอนๆ รวม

101316

138

73.222.54.3

100.0

การอบรมหลกสตรเฉพาะทาง ผานการอบรมหลกสตรการพยาบาล ผานการอบรมหลกสตรการบรหาร เคยอบรมทง 2 หลกสตร รวม

1428058280

50.728.620.7100.0

การคนควาหาความรทางวชาการ เปนประจ�า บางครง รวม

168112280

59.340.7100.0

การอบรมหลกสตรบรหารงานสาธารณสขและบรหารอนๆ หลกสตรการวางแผนและการบรหารการเงน หลกสตรผบรหารสาธารณสขระดบตน/กลาง หลกสตรการบรหารทรพยากรมนษย หลกสตรอนๆ รวม

92866240280

32.930.722.114.3100.0


ตารางท 2 จ�านวน และรอยละภมหลงทางวชาชพของผบรหารการพยาบาลระดบตน ดานผลงาน

นวตกรรม

ภมหลงทางวชาชพดานประสบการณท�างานและผลงานนวตกรรมจ�านวน (คน)

n=280รอยละ

ประสบการณการเปนพยาบาลวชาชพ ( x = 14.17, SD = 2.62, Min = 9, Max = 25)

ประสบการณการเปนหวหนาหอผปวย ( x = 10.54, SD = 3.36, Min = 4, Max = 19)

หอผปวย/หนวยงานทปฏบตงาน หอผปวยใน แผนกผปวยนอก รวม

19486280

69.330.7100.0

กลมงาน กลมงานสนบสนนพเศษ กลมงานอายรกรรม กลมงานสต-นรเวชกรรม กลมงานกมารเวชกรรม กลมงานศลยกรรม รวม

8171513839280

30.325.318.713.012.7100.0

หนาทความรบผดชอบ งานพฒนาคณภาพการพยาบาล/ประกนคณภาพ คณะกรรมการกลมงานตางๆ งานพฒนาบคลากร พยาบาลพเลยง งานวชาการ พยาบาลควบคมการตดเชอ รวม

จ�านวน (ครง)1028656544939386

26.422.314.514.012.710.1100.0

รางวลทเคยไดรบ ไมเคยไดรบ เสนอผลงานวชาการ รางวลอนๆ พยาบาลวชาชพดเดน รวม

23824126

280

85.08.64.32.1

100.0


ตารางท 3 จำานวนและรอยละภมหลงทางวชาชพดานการศกษาและการพฒนาตนเอง

ภมหลงทางวชาชพดานการศกษาและการพฒนาตนเอง จ�านวน (คน) n=280 รอยละ

ผลงานวจยหรอผลงานทางวชาการ ไมเคยท�า เคยท�า

รวม

168112280

60.040.0100.0

นวตกรรมทเคยสรางหรอพฒนา ไมเคยท�า เคยท�า

รวม

20080280

71.428.6100.0

สวนท 2 ผลการศกษาคณลกษณะผน�าของผบรหารการพยาบาลระดบตนโรงพยาบาลศนย

สงกดกระทรวงสาธารณสข

ตารางท 4 คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน และระดบคณลกษณะผน�าของผบรหารการพยาบาล

ระดบตน

คณลกษณะผน�า คาเฉลยสวนเบยงเบน

มาตรฐานระดบ

มทกษะการสรางวฒนธรรมองคการใหมคณภาพมความทะเยอทะยานผน�าการเปลยนแปลงมวสยทศนมความรอบรมทกษะการใชเทคโนโลยเพอการสอสาร

4.144.144.134.074.004.00

1.041.051.011.041.051.06

สงสงสงสงสงสง

คณลกษณะผน�าโดยรวม 4.08 1.04 สง



ผลการวจยในครงนอภปรายผลการวจย

ตามผลการวเคราะหขอมล โดยมรายละเอยดดงน

สวนท 1 ภมหลงทางวชาชพของผบรหารการ

พยาบาลระดบตน

จากการศกษาพบวา ผบรหารทางการ

พยาบาลระดบตน มวธการพฒนาภาวะผน�าดาน

วชาชพการพยาบาลหลากหลายวธ ซงเป น

กระบวนการทบคคลมการพฒนาตนเองเพอให

มความสามารถในการเปนผ น�าด านวชาชพ

การพยาบาล จากการทบทวนวรรณกรรมพบวา

การพฒนาภาวะผน�าสามารถท�าไดหลายวธ แตท

นยมใชกนในปจจบนประกอบดวย 6 วธคอ 1)

การเขารบการอบรมพฒนาภาวะผน�าอยางเปน

ขนตอน จะท�าใหบคคลมการเรยนร พฒนาภาวะ

ผน�าของตนเองอยางเปนระบบ 2) การศกษา

หาความร ซงสามารถท�าไดทงการดผน�าคนอนๆ

ท�าใหเกดความเขาใจ มการประเมนผล และคด

ไตรตรองเพอน�าไปใชใหเกดประโยชนและเกดการ

ปฏบตจรง และการอาน เพอท�าใหเกดความเขาใจ

และสามารถน�าไปปฏบตได 3) การฝกฝนตนเอง

เปนการพฒนาตนเองเพอใหเกดการเปลยนแปลง

ทดขน 4) การศกษาตวแบบผ น�าทด (Role

model) เปนการศกษาบทบาทของบคคลทม

พฤตกรรมการแสดงออกตามบรรทดฐานของ

สงคม โดยมต�าแหนงหรอสถานภาพทางสงคมของ

บคคลเปนตวก�าหนดบทบาท หรอพฤตกรรมทจะ

แสดงตามบทบาท จากการศกษาวธคดและ

วธท�างานของผน�าทประสบผลส�าเรจ การลงมอท�า

ในสงทไดเรยนรจากผประสบความส�าเรจ และ

พฒนาคณลกษณะของผ น�าเกยวกบจรยธรรม

พลงในการท�างาน ความสามารถในการจดล�าดบ

ความส�าคญ 5) การปฏบตงานในฐานะผน�าดาน

วชาชพการพยาบาล เปนวธการทผ น�าไดเพม

ทกษะตางๆ ของภาวะผน�าไดอยางมประสทธภาพ

การเปนผ น�าคอการเปนผ บรหาร ซงจะตอง

สามารถท�าใหบคลากรใชความร ความสามารถ

ในการท�างาน ปฏบตงานรวมกนใหเปนผลส�าเรจ

ฝกการใชภาวะผน�าในการท�างานหรอในองคการ

อยสม�าเสมอ เพอพฒนาภาวะผน�าใหมประสทธภาพ

6) การสรางผลงานดานวชาชพการพยาบาล

การสรางผลงานเปนการแสดงคณลกษณะผน�า

ทมความคดรเรมสรางสรรค มความสามารถ

ในการท�างาน เอาใจใสตองาน น�างานทปฏบต

มาพฒนาเปนงานวจยเพอพฒนาการท�างาน

สามารถประดษฐ คดค นหรอน�านวตกรรม

ใหมๆ มาปรบปรงการปฏบตงานในหนวยงาน

(เรมวล นนทศวฒน, 2548) ซงสอดคลองกบการ

ศกษาของแพรวา พานทอง (2554) ทพบวา

ผน�าทมการพฒนางานทปฏบตอยเสมอ มการ

น�าความรใหมๆ มาพฒนางาน พฒนางานวจย

ปรบปรงมาตรฐานการท�างานอยเสมอคอ ผน�า

ทมคณลกษณะผน�านวตกรรม นอกจากนการใช

ภาษาองกฤษทเปนภาษาทสองในการพฒนางาน

พฒนาคณภาพงาน โดยในอนาคตหวหนาหอผปวย

จะตองสามารถพฒนาระบบเทคโนโลยสารสนเทศ

ใหสามารถใชงานไดอยางมประสทธภาพ


สวนท 2 คณลกษณะผน�าของผบรหารการ

พยาบาลระดบตน

ผลการวจยพบวา คณลกษณะผน�าของ

ผบรหารการพยาบาลระดบตน อยในระดบสง

ซงการมคณลกษณะผน�าทเหมาะสมและสอดคลอง

กบกลมจะชวยท�าใหผน�าท�างานใหเกดประสทธผล

มากขน เพราะคณลกษณะผ น�าทดจะท�าให

ผ ใตบงคบบญชามแรงจงใจในการปฏบตงาน

น�าไปส การท�างานทเปนทมคณภาพสงผลตอ

ประสทธภาพของงานซงคณลกษณะผ น�าของ

หวหนาหอผปวยเปนสงทสามารถเรยนรไดโดยการ

ฟง พด อาน เขยน และจากการศกษาจากแบบอยาง

คณลกษณะผน�าทดแลวน�ามาปรบปรงและพฒนา

ตนเองอยตลอดเวลา (นตยา ศรญาณลกษณ,

2554) โดยพจารณาคณลกษณะผน�ารายดานดงน

1) ความรอบร จากการศกษาพบวา

ผบรหารการพยาบาลระดบตนมความรอบรอยใน

ระดบสง ซงการทผบรหารการพยาบาลระดบตน

มความรอบรเปนคณลกษณะทส�าคญประการหนง

ของผน�า ทอธบายถง ผน�าทมความร มทกษะความ

สามารถในการปฏบตการพยาบาลและการบรหาร

จดการงานทไดรบมอบหมาย ซงมความสอดคลอง

กบภาวะผน�าทมประสทธผลของ Marquis and

Huston (2008) ทกลาววา คณลกษณะผน�า

ทางการพยาบาลทประสบความส�าเรจในการ

ท�างานทส�าคญประการหนงคอ การมความรอบร

ซงหมายถง ผทมความเฉลยวฉลาด มความรคด

พจารณาอยางรอบคอบ มความแนวแน สามารถ

น�าความรทมมาเปนแนวทางในการแกปญหา โดย

เขาใจโครงสรางของปญหาและมองเหนความ

สมพนธของสงแวดลอมกบปญหา แลวสามารถ

แกปญหาได นอกจากนทศนา บญทอง (2550)

ยงกลาววา ผ บรหารการพยาบาลจ�าเปนตอง

พฒนาคณลกษณะการเปนผรอบร (Well rounded)

เพราะผบรหารการพยาบาลจ�าเปนทจะตองม

ความรทางการพยาบาลในความรบผดชอบอยางดยง

โดยตองเปนผทมความรอบรทงในดานเศรษฐกจ

สงคม การเมอง การสาธารณสข สามารถแสดง

ความคดเหน ตอผรวมงานทบรหารองคการ และ

ทส�าคญคอการเปนผ น�าทมความรอบร ตาม

มาตรฐานงานพยาบาล โดยมความรพนฐานในการ

วนจฉย การวางแผน การประเมน การปฏบตการ

พยาบาล และมความเชยวชาญในงานเฉพาะ

ทางการพยาบาล เนองจากในปจจบนการเจบปวย

ของผ รบบรการมความสลบซบซอนมากกวา

ในอดต ผบรหารพยาบาลระดบตนนอกจากจะ

มความรอบรในงานพยาบาลดานการบรการแลว

ยงตองมความรอบร ในงานการบรหารจดการ

เพอวางแผนการใหการพยาบาลทมประสทธภาพ

พยาบาลปฏบตงานไดอยางปลอดภย มการพฒนา

วชาชพพยาบาลใหมความเจรญกาวหนา มการ

พฒนาองคความรทางการพยาบาลใหกาวทนตอ

การชวยเหลอผ ป วย โดยมการจดการดาน

เครองมอแพทยททนสมยในการรกษาผปวย

สนบสนนพฒนาความร และทกษะของพยาบาล

ทปฏบตงานใหมความรความช�านาญมากขน

ในการปฏบตงาน


2) วสยทศน จากการศกษาพบว า

ผ บรหารการพยาบาลระดบตนมคณลกษณะ

ผ น�าดานการมวสยทศนอย ในระดบด ซงเปน

คณลกษณะของผน�าทอธบายถง การมวสยทศน

และการมกลยทธในการบรหารงานของผ น�า

มความสอดคลองกบแนวคดภาวะผ น�าของ

Winter (2003) ทกลาววา การทผน�าทางการ

พยาบาลทมวสยทศน เปนคณสมบตอยางหนงของ

ผน�าทสามารถบงบอกถงการมองการณไกลทง

ในระยะสนและระยะยาว ในการบรหารงานของ

องคการอยางสรางสรรค และผน�าเชนนสามารถ

ถายทอดวสยทศนใหผ ตามรบร และสามารถ

ปฏบตงานไดจรง และการน�าองคการใหกาวหนา

ซงสอดคลองกบการศกษาของสมตรา สรอยอนทร

(2550) ทพบวา ผน�าทางการพยาบาลทมวสยทศน

เปนองคประกอบส�าคญในการบรหารงาน จะท�าให

การบรหารด�าเนนไปตามแผนทวางไว ท�าใหไปส

เปาหมายไดอยางรวดเรว สามารถกระตนพยาบาล

ทปฏบตงานใหเกดความมงมน เดนทางไปสเปาหมาย

ขององคการในทศทางเดยวกน และมความสมพนธ

ทางบวกกบการบรหารงานแบบมสวนรวมเปนการ

เพมประสทธผลของการปฏบตงานในทมการ

พยาบาล

3) การใชเทคโนโลยสารสนเทศ จากการ

ศกษาพบวา ผ บรหารการพยาบาลระดบตน

สวนใหญมความสามารถในการใชเทคโนโลย

สารสนเทศในการปฏบตงาน ซงแสดงถงผบรหาร

การพยาบาลตองการทจะพฒนาตนเองใหทน

ตอการเปลยนแปลงทเกดขนในสงคม เปนบคคล

ททนสมย พรอมทจะเปลยนแปลง ไมหยด

อยกบทซงสลกษณ มชทรพย (2550) กลาววา

ผน�าทางการพยาบาลทดตองสามารถใชอปกรณ

เครองมอ เทคโนโลยทมความทนสมย เพอท�าให

งานมคณภาพ ไดมาตรฐาน เพราะนอกจาก

เทคโนโลยจะชวยใหการบรหารรวดเรวและ

ถกตองแลว เทคโนโลยสารสนเทศทางการ

พยาบาลหลายอยางทชวยใหผบรหารประมวลผล

การท�างานไดอยางมประสทธภาพ ลดการใช

ก�าลงคน ซงเปนประโยชนตอการบรหารงาน

ในทกแงมม และมความสอดคลองกบการศกษา

ของ จราพร เกศพชญวฒนา (2555) ทพบวา ผบรหาร

ทางการพยาบาลกบเทคโนโลยสารสนเทศนน

เป นสงท ผ บรหารสามารถน�ามาพฒนางาน

พยาบาลไดในระดบดมาก

4) การสร างวฒนธรรมองค การให

มคณภาพ จากการศกษาพบวา ผ บรหารการ

พยาบาลระดบตนมคณลกษณะผน�าดานการสราง

วฒนธรรมองคการใหมคณภาพอย ในระดบด

จากการทบทวนวรรณกรรมพบวา ผ น�าทม

คณลกษณะการสรางวฒนธรรมองคการใหม

คณภาพจะท�าใหองคการประสบความส�าเรจ และ

มความตอเนองของกจการทสบทอดมาเปนระยะ

เวลานาน ทงนเนองจากปจจยดานวฒนธรรม

องคการเปนปจจยหนงของสภาพแวดลอมภายใน

องคการทเปนพลงซอนเรน โดยเปรยบเสมอนจต

วญญาณสรางใหองคการมชวต ดงนนการมผน�า

ทสรางวฒนธรรมองคการใหมคณภาพกเทากบ

การสรางและพฒนาใหเกดการขบเคลอนขององคการ

ทงทางดานการแขงขน การเผชญกบวกฤตการณ

อนเลวราย (ชนดา จตตรทธะ, 2556) ซงสอดคลอง


กบการศกษาของอ�านาจ แทนประเสรฐกล (2552)

ทพบวา การทองคการมผน�าทมงสรางวฒนธรรม

องคการให มคณภาพท�าให องค การประสบ

ความส�าเรจ

5) ผน�าการเปลยนแปลง จากการศกษา

พบวา ผบรหารการพยาบาลระดบตนมคณลกษณะ

ผน�าดานการเปลยนแปลงอยในระดบสง จากการ

ทบทวนวรรณกรรมพบวา ผน�าทมคณลกษณะ

เชนนเปนผน�าทตระหนกถงความตองการของ

ผตาม โดยการคนหาแรงจงใจของผตาม กระตน

ใหผตามเกดความส�านกของความตองการ พยายาม

ใหผตามไดรบการตอบสนองความตองการทสงขน

พรอมกบหาแนวทางในการพฒนาผตามจนสามารถ

บรรลศกยภาพของตนเองอยางเตมท และมความ

พงพอใจมากกวาทเปนอย (Bass, 1985 อางถงใน

ปนดดา ชวดบว, 2554)

6) ทะเยอทะยาน จากการศกษาพบวา

ผ บรหารการพยาบาลระดบตนมคณลกษณะ

ผ น�าดานความทะเยอทะยานในระดบสง ซง

แสดงใหเหนวา ผบรหารการพยาบาลระดบตน

มคณลกษณะของผน�าทแสดงถง ความมงมน ตงใจ

และมแรงขบเคลอนตนเองจากภายในในการ

ปฏบตงาน กลาตดสนใจ กลาเผชญกบปญหา

อปสรรค สถานการณการท�างานทยากล�าบากได

สอดคลองกบภาวะผ น�าทมประสทธผลของ

DuBrin (2009) ทกลาววา คณลกษณะเฉพาะ

ทมผลต อความเป นผ น�า ทมประสทธผลคอ

ความทะเยอทะยาน ซงเปนคณลกษณะเฉพาะ

ทางบคลกภาพ (Personality traits and

characteristic) อนเปนความสามารถในการ

สงเสรมใหผ บรหารประสบผลส�าเรจในการ

ปฏบตงาน นอกจากน ผทมความทะเยอทะยาน

คอผทตองการจะประสบความส�าเรจ (Need for

achievement) หมายถงเปนผน�าทมความปรารถนา

อนแรงกลาทจะปฏบตงานใหบรรลผลส�าเรจ

ตามเปาหมายของตนเองและองคการท ตงไว

ใหความสนใจตองานเพอใหงานประสบผลส�าเรจ

ตามเปาหมายทก�าหนดไว ผน�าเชนนคอผทมงหวง

ผลสมฤทธในงานเปนแรงขบเคลอนในตนเอง

ทชวยใหตนเองมงมนและเอาชนะอปสรรคในการ

ท�างานได ซงการมอ�านาจและแรงขบในตนเอง

เปนสวนหนงของการท�างานทท�าใหเกดผลส�าเรจ

และความสขในการท�างานได (ณชชา อศวภญโญกจ,

2548)

ขอเสนอแนะทไดจากผลการวจย

1. ผทเกยวของดานการบรหาร ควรน�า

ผลการศกษาทไดไปเปนขอมลพนฐานในการ

ก�าหนดนโยบาย เพอพฒนาผบรหารการพยาบาล

ระดบตนตอไป เชน ภมหลงทางวชาชพ และ

คณลกษณะผน�าเปนตน

2. พยาบาลวชาชพควรมการเตรยม

ความพรอมของตนเองทงดานการศกษาและ

ประสบการณการท�างานเพอการท�างานดาน

บรหารการพยาบาลไดอยางมประสทธภาพ

เมอเขาสต�าแหนงผบรหาร

3. สถาบนการศกษาทางด านการ

พยาบาลควรมการจดหลกสตรเพอเตรยมบคลากร

ดานการบรหารการพยาบาลอยางเพยงพอ และ

มความยดหยน เพอเอออ�านวยใหผเรยนเขาถง

การศกษามากขน



1. การศกษาเกยวกบภมหลงทางวชาชพ

ในประเทศไทยยงไมมความชดเจน จงควรศกษา

ในรปแบบวจยเชงคณภาพ

2. ควรมการศกษาภมหลงทางวชาชพ

และคณลกษณะผน�าของพยาบาลวชาชพ และ

ผบรหารการพยาบาลทกกลมเพอเปนขอมลพน

ฐานในการพฒนาวชาชพพยาบาล


กระทรวงสาธารณสข. (2555). แผนพฒนาสขภาพแหงชาต ฉบบท11. สบคนเมอ 12 สงหาคม 2556

จาก http://www.moph.go.th/moph

จราพร เกศพชญวฒนา. (2555). สภาพความตองการและปญหาการใชคอมพวเตอรในงานบรหาร

การพยาบาล ของโรงพยาบาลรฐและเอกชน กรงเทพมหานคร. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต

สาขาบรหารการพยาบาล คณะพยาบาลศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ชนดา จตตรทธะ. (2556). วฒนธรรมองคการ = Organizational Culture:ปจจยสความส�าเรจทยงยน.

กรงเทพมหานคร. โรงพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ณชชา อศวภญโญกจ. (2548). การบรหารบคลากรพยาบาลทมศกยภาพสง. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต

สาขาบรหารการพยาบาล คณะพยาบาลศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ทศนา บญทอง. (2550). ทศทางการปฏรประบบการพยาบาลทมความสอดคลองกบระบบสขภาพไทย

ทพงประสงคในอนาคต. กรงเทพมหานคร: ศรยอดการพมพ.

นตยา ศรญาณลกษณ. (2554). การบรหารการพยาบาล. นนทบร: โครงการสวสดการวชาการสถาบน

พระบรมราชชนก กระทรวงสาธารณสข.

บญใจ ศรสถตยนรากร. (2550). ระเบยบวธการวจยทางพยาบาลศาสตร. (พมพครงท 4). กรงเทพมหานคร:

ยแอนดไอ อนเตอรมเดย.

ปนดดา ชวดบว. (2554). ความสมพนธระหวางผน�าการเปลยนแปลงของหวหนาหอผปวย ฝายการ

พยาบาลทมสมรรถนะสงกบประสทธผลของหอผปวยตามการรบรของพยาบาลประจ�าการ

โรงพยาบาลเอกชนทผานการรบรอง. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สาขาบรหารการพยาบาล

คณะพยาบาลศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ปญากรณ ชตงกร และสจตรา เหลองอมรเลศ. (2556). การส�ารวจสถานการณผน�าทางการพยาบาลแหงชาต.

วารสารสภาการพยาบาล, 28(1) 05-18.


พวงทพย ชยบาลสฤษด. (2551). คณภาพการบรหารการพยาบาล. กรงเทพมหานคร: พมพลกษณการพมพ

แพรวา พานทอง. (2554). คณลกษณะผน�านวตกรรมของหวหนาหอผปวยโรงพยาบาลทวไป.

วทยานพนธมหาบณฑต สาขาบรหารการพยาบาล คณะพยาบาลศาสตร จฬาลงกรณ


สมตรา สรอยอนทร. (2550). ความสมพนธระหวางภาวะผน�าการเปลยนแปลงของหวหนาหอผปวย

การบรหารแบบมสวนรวมและประสทธผลของทมการพยาบาลโรงพยาบาลมหาวทยาลยของรฐ.

วทยานพนธพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการบรหารการพยาบาล จฬาลงกรณ


สลกษณ มชทรพย. (2550). การบรหารการพยาบาล. กรงเทพมหานคร: กรงสยามการพมพ.

อ�านาจ แทนประเสรฐกล. (2552). ความสมพนธระหวางวฒนธรรมองคการ ภาวะผน�ากบพฤตกรรม

การเปนสมาชกทดขององคการ. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สาขาบรหารการพยาบาล

คณะพยาบาลศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

DuBrin, A.J. (2009). Essentials of Management. Australia: Thomson South-western

Header, R. (2010). Nurse leaders: a closer look. Nurs Manage, 41(1), 25-29. doi:

10.1097/01.NUMA.0000366900.80524.d4

Jeffrey, M. et al. (2007). Knowledge and Influence of the Nurse Leader a Survey of

participants from the

2006 Conference : the Institute for nuese. Nursing Healthcare Leadership, 25(13).

Kallas, D.K. (2011) Profile of an Excellent Nurse Manager. A Dissertation submitted to

the faculty of the Graduate school of the University of Minnesota.

Marquis, B. & Huston, C. (2008). Leadership Roles and Management Functions in Nursing:

Theory and Application. Sixth edition. Lippincott Williams & Wilkins, Philadelphia PA.

Winter, G. (2003). High performance leadership. New York: John Wiley & Sons.



ปจจยทมผลตอการมาตรวจมะเรงปากมดลกในสตรมสลม ในเขตหนองจอก กรงเทพมหานคร

Impact factors of Cervical Cancer Screening in Muslim Womenat Nongjok District, Bangkok

คเณศพร เตชะเสาวภาคย, วท.ม. Kanetporn Techsavapak, M.S.*

จนทรา คงล�าพนธ, วท.บ. Chantra Konglampan, B.Sc.**

บทคดยอ

มะเรงปากมดลก เปนมะเรงทพบมากทสดอนดบท 2 ของมะเรงในสตรไทย การวจยนเปน

วจยเชงคณภาพแนวเชงส�ารวจ มวตถประสงคเพอศกษาปจจยทมผลตอการมาตรวจมะเรงปาก

มดลกในสตรมสลม เขตหนองจอก กรงเทพมหานคร ผใหขอมลมจ�านวน 6 คน คอสตรมสลมเขต

หนองจอก 3 ชมชน ทไมมาตรวจคดกรองมะเรงปากมดลก กลมอาย 30-45 ป จ�านวน 23 คนและ

กลมอาย 46 -60 ป จ�านวน 26 คน และผใหขอมลทมาตรวจคดกรองมะเรงปากมดลก ปละ 1 ครง

จ�านวน 12 คน สมอยางงายโดยจบฉลากจากทะเบยนรายชอผมารบบรการในศนยสขภาพชมชน

เกบรวบรวมขอมลดวยวธการสมภาษณ และบนทกเทป ใชแบบสอบถามขอมลสวนบคคล แนว

ค�าถามส�าหรบการสนทนากลม เทปบนทก วเคราะหขอมลสวนบคคล โดยใชสถต รอยละ สวน

ขอมลจากการสนทนากลม ใชการวเคราะหเนอหา สรปประเดน ผลการศกษาพบวาปจจยทเปน

อปสรรคในสตรมสลมผใหขอมลทไมมาตรวจคดกรองมะเรงปากมดลก คอปจจยภายในตวบคคล

ไมมความรเกยวกบโรคมะเรงปากมดลก กลวการตรวจเจอโรค อายหมอ ยงไมมอาการใดๆ จงไม

ตรวจคดกรองมะเรงปากมดลก ความเชอในศาสนาอสลามทสอนเรองการดแลสขภาพอนามย

ท�าใหไมไปตรวจคดกรองมะเรงปากมดลก ปจจยทเปนอปสรรคดานครอบครว คออทธพลของสาม

ตองไดรบอนญาตจากสามจงไปตรวจได มอปสรรค ภาระงาน ภาระครอบครว ดานผใหบรการ คอ

ระบบการใหบรการ พฤตกรรมการใหบรการของเจาหนาท ไมบอกขนตอนและการปฏบตตว

*พยาบาลวชาชพช�านาญการ ศนยบรการสาธารณสข 44 ล�าผกช หนองจอก**พยาบาลวชาชพช�านาญการพเศษ ศนยบรการสาธารณสข 44 ล�าผกช หนองจอก


ไมไดรบขอมลขาวสารจากเจาหนาทสาธารณสข สวนปจจยทสนบสนนทท�าใหมาตรวจคดกรอง

มะเรงปากมดลกไดแก ปจจยภายในตวบคคลคอมความตระหนกเกยวกบโรคมะเรงปากมดลก

มความกลวการเกดโรค ปจจยสนบสนนจากเจาหนาทสาธารณสข ระบบบรการมคณภาพและ

ไดมาตรฐาน ดานระยะเวลาตรวจ รวดเรว เพศผตรวจเปนหญง ใหบรการ ทงในเวลาและ

นอกเวลาราชการ

ขอเสนอแนะทไดจากการวจย ควรมการจดท�าโครงการเชงรก สงเสรมการตรวจคดกรอง

มะเรงปากมดลก สงเสรมการใหบรการนอกเวลาราชการ และผใหบรการตรวจตองเปนเพศหญง

ค�าส�าคญ: การตรวจคดกรองมะเรงปากมดลก สตรมสลม

Abstract

Cervical cancer is the most common type of cancer found among Thai women.

This study is a qualitative-based, aimed to study factor related to cervical cancer

screening in Muslim women at Nongjok District, Bangkok. Subjects included 61

Muslim women living in 3 communities. Total 23 Muslim women, aged 35 to 60

years and a group of 26 Muslim women aged to 60 years had never been subjected

to cervical cancer screening, whereas, a group of 12 Muslim women attended an

annual cervical cancer screening. Random sampling was deployed to select samples

among the service recipients through lottery at the Community Health Center. Data

were collected by means of interview and recorded tape. Personal data were

analyzed using percentage, and focus group to sum up the content. The results

suggested the reasons for Muslim women failed to show up for screening, first on

personal factors comprised of lacking knowledge and attitude understanding on

cervical cancer, ashamed of undress in front of the doctor , ignoring the symptom

of sickness until neglecting to screen cervical cancer. Reinforcing factor or Family

factors were receiving husband encouragement and permission before screening

family and work and family burden, servicing, social support, health provider, and

none of disseminated information. As for service provider, they were the service

system, health provider attitudes and neglecting to inform about procedures before

screening and never received any information. The findings from personal factor


indicated that Muslim women who had attended cervical cancer screening were

well aware of cervical cancer and afraid to get sick. Regarding the health officer’s

assistance, they provide good and standard services with timely screening, having

female service providers and open for services during and beyond regular office hours.

This research recommends setting up the proactive project to encourage

cervical cancer screening as well as provide service beyond regular office hours

and promote more female service providers.

Keywords: Cervical cancer screening, Muslim women

บทน�า

ในปจจบนโรคมะเรงเปนปญหาสาธารณสข

ทส�าคญ ในปจจบนโรคมะเรงเปนปญหาสาธารณสข

ทส�าคญของทกประเทศทวโลก ส�านกวจยนานาชาต

ขององคการอนามยโลก ไดรายงานสถตของผปวย

มะเรงทวโลกในป 2553 พบวามผ ปวยมะเรง

ปากมดลกรายใหมประมาณ 530,000 คนตอป

ซงประมาณรอยละ 85 อยในประเทศก�าลงพฒนา

ส�าหรบประเทศไทย จากสถตตวเลขดานโรค

มะเรงของกระทรวงสาธารณสข ป 2552 พบวา

คนไทยปวยเปนโรคมะเรงเพมขนรอยละ 23

โดยในป2553 พบวาคนไทยปวยเปนโรคมะเรง

241,015 รายหรอ 80,350 ราย /ป มแนวโนม

เพมขนรอยละ 23 ซงสาเหตของการเสยชวตของ

เพศหญงในอนดบตนๆ อนดบ 1 คอ มะเรงเตานม

อนดบ 2 คอมะเรงปากมดลก จากสถานการณ

มะเรงปากมดลก ในแตละปมจ�านวนผ ป วย

รายใหม 10,000 คน หรอมผ เสยชวต วนละ

ประมาณ 27 คน หากคดรวมจ�านวนผเสยชวต

ตอป จะมประมาณ 5,000 คน และในป 2554

มผ ปวยมะเรงปากมดลกวนละ 32 คน และ

เสยชวตวนละ 17 คน (จตพล ศรสมบรณ

มหาวทยาลยเชยงใหม, 2555)

มะเรงปากมดลก เปนมะเรงทพบมาก

ทสดของมะเรงในสตรไทย และพบมากในชวงอาย

35 -60 ป แตมะเรงปากมดลกสามารถตรวจพบ

ไดตงแตระยะกอนมะเรงดวยการท�าแปปสเมยร

โดยการเกบเอาเซลลเยอบบรเวณปากมดลกไป

ตรวจหาเซลลมะเรงโดย การตรวจภายใน ซงการ

รกษาจะไดผลดมาก หากเปนมะเรงทตรวจพบ

ในระยะเรมแรก แตในปจจบนมหญงไทยใหความ

ส�าคญกบการคดกรองมะเรงปากมดลกไมมาก

เทาทควร ซงในป พ.ศ. 2552 HITAP ไดพยายาม

หาค�าตอบ จากการเกบขอมลในพนท 12 จงหวด

ไดแก เชยงใหม แพร พษณโลก นครพนม รอยเอด

นครราชสมา นครปฐม เพชรบร สระแกว ชมพร

สงขลา และนครศรธรรมราช เพอประเมนผลส�าเรจ

และปจจยทมอทธพลตอการคดกรองมะเรง

ปากมดลกของส�านกหลกประกนสขภาพแหงชาต

และกระทรวงสาธารณสข ซงด�าเนนการทวประเทศ


มาตงแตป พ.ศ. 2548 ดวยการใหบรการตรวจฟร

ทกระยะ 5 ป แกหญงไทยผมอาย 30-60 ป

ทงนกรณเคยมเพศสมพนธ แล ว แนะน�าว า

ควรตรวจเชคอยางนอยปละ 1 ครง ผลจาก

การวจย สาเหตทท�าใหหญงไทยไมไปคดกรอง

เชน ไมมอาการจงไมตรวจ ไมมเวลาวาง ไมสะดวก

อายหมอ อายเจ าหน าท ตรวจแล วไปพบ

ความผดปกตจงไม ตรวจอก จากการศกษา

พฤตกรรมการรบบรการตรวจมะเรงปากมดลก

ของสตรมสลม อ�าเภอตะกวปา จงหวดพงงา ของ

จอมขวญ วรรณกรรม (2551) พบวา สตรมสลม

มพฤตกรรมการมารบบรการตรวจมะเรงปากมดลก

โดยรวมอยในระดบพอใช เมอพจารณาพบวา

การมารบบรการมาตรวจมะเรงปากมดลก

ในคลนกวางแผนครอบครวมคะแนนเฉลยต�าสด

และพบวาอทธพลจากแรงสนบสนนทางสงคม

คณลกษณะประชากร ไดแก การมเพศสมพนธ

ครงแรกอาย 25-30 ป ความสะดวกในการมารบ

บรการ มอาการผดปกตของอวยวะเพศ สถานภาพ

สมรสค สามารถรวมท�านายพฤตกรรมการมารบ

บรการตรวจมะเรงปากมดลกของสตรมสลม และ

การศกษาของอสมาน แวหะยและคณะ (2550)

ศกษาเรองความเชอดานสขภาพในการปองกน

โรคมะเรงปากมดลกของสตรมสลม ในต�าบลบางป

อ�าเภอยะหรง จงหวดปตตาน พบวา มความเชอ

ด านสขภาพในการปองกนมะเรงปากมดลก

อยในระดบปานกลาง จากการศกษาทผานมา

สวนใหญศกษาในภมภาคอนๆ ในจงหวดตางๆ

ส�าหรบการศกษาในกรงเทพมหานคร เขตหนองจอก

ยงไมพบ

จากการส�ารวจขอมลครอบครวของศนย

บรการสาธารณสข 44 ล�าผกช หนองจอก พบวา

กลมหญงมสลมทมอายมากกวา 35 ป ทเคย

ตรวจคดกรองมะเรงปากมดลกภายในเวลา

1-3 ป ในปพ.ศ. 2553 มจ�านวนรอยละ 13.6

ปพ.ศ. 2554 ร อยละ 11.2 ป พ.ศ.2555

รอยละ 13.2 ปพ.ศ. 2556 รอยละ 7.7 ซงต�ากวา

เป าหมายตวชวดของกระทรวงสาธารณสข

ทก�าหนดวารอยละ 60 สตรอาย 30-60 ป

ไดรบการตรวจคดกรองมะเรงปากมดลก กลมท

มาตรวจมะเรงปากมดลกนอยทสดคอหญงทม

ชวงอาย 45-60 ป ในป 2554, 2555 และป 2556

มจ�านวนรอยละ 5, 5 และ 3.0 รองลงมาคอ

ชวงอาย 30-45 ป ในป 2554, 2555 และป 2556

มจ�านวนรอยละ 6.2, 7.0 และ 4.5 ตามล�าดบ

ส�าหรบการศกษาขอมลยอนหลงคลนกวางแผน

ครอบครว มจ�านวนสตรมสลมทมารบบรการในป

2554, 2555 และป 2556 มอาย 30-45 ป จ�านวน

7, 4, และ 4 คน ตามล�าดบ และ อาย 46 – 60 ป

มจ�านวน 7 คน, 3 คน และ 2 คน ตามล�าดบ ซง

มจ�านวนลดลงทกซงจากการหาขอมลเบองตน

พอจะสรปไดวา ปจจยทมผลตอการมาคดกรอง

มะเรงปากมดลกของสตรวยเจรญพนธ คอ

ศาสนา ความร ทศนคตเรองโรคมะเรงปากมดลก

ความสะดวกในการเดนทาง แรงสนบสนนทางสงคม

จากสาม และจากแกนน�า เจาหนาทสาธารณสข

อปสรรคตอการตรวจคดกรองมะเรงปากมดลก

(สมใจ พรภกานนท, 2556) (สดาฟา วงศหารมาตย,

2551) นอกจากปจจยทกลาวมาขางตน อาจจะม

สาเหตอนๆ ทมผลตอการมาตรวจมะเรงปากมดลก


เพอใหการศกษาปจจยไดขอมลทแทจรง และ

เขาใจปรากฏการณไดอยางลกซงของสตรมสลม

ทมาตรวจคดกรองมะเรงปากมดลกนอยทสด

ในเขตหนองจอก ในกลมอายตางๆ ไดแก กลมอาย

30 - 45 ป และ อาย 46-60 ป เพอเปนการ

ท�าความเขาใจถงสาเหตทแทจรงตามมมมอง

ของสตรมสลม ซงมลกษณะทางวฒนธรรมและ

ขอหามทางศาสนาทเฉพาะการ ศกษานจงใช

วธการเชงคณภาพ การสนทนากลม การสงเกต

พฤตกรรม ในการศกษาปจจยทเปนอปสรรค และ

ปจจยทสนบสนน สาเหตของการไมมาตรวจ

มะเรงปากมดลกของสตรมสลม


1. เพอศกษาปจจยทเปนอปสรรคและ

ปจจยทสนบสนนตอการมาตรวจมะเรงปากมดลก

ในสตรมสลม เขตหนองจอก

2. เพอศกษาขอเสนอแนะ แนวทาง

ในการสงเสรมการมาตรวจมะเรงปากมดลก

ในสตรมสลม เขตหนองจอก

ขอบเขตการวจย: รปแบบการวจยและระเบยบ

วธวจย

1. รปแบบการวจย

การวจยครงน เปนการวจยเชงคณภาพ

(Qualitative Research) แนวเชงส�ารวจ

(Exploratory Research) เพอศกษาปจจยทเปน

อปสรรคและปจจยทสนบสนนตอการมาตรวจ

มะเรงปากมดลกในสตรมสลมเขตหนองจอก


2. วธด�าเนนการวจย

การวจยครงน เปนการวจยเชงคณภาพ

แนวเชงส�ารวจ (Exploratory Research)

เกบรวบรวมขอมลโดยการสนทนากลม

(Focus Group discussion) ดวยวธการสมภาษณ

และบนทกเทป วเคราะหขอมลดวยการวเคราะห

เนอหา จดประเดน ปจจยทเปนอปสรรคและ

ปจจยทสนบสนนตอการมาตรวจมะเรงปากมดลก

ขอเสนอแนะ และแนวทางการจดบรการเพอ

มาตรวจมะเรงปากมดลก

การคดเลอกผใหขอมล เลอกจากสตร

มสลมเขตหนองจอกในชมชนทคดเลอก กลมอาย

30-45 ป และกลมอาย 46-60 ป ทไมเคยมาตรวจ

คดกรองมะเรงปากมดลก ทอาศยอย ชมชน

ดารลนาซฮะห ชมชน ม.5 กระทมราย ชมชน

ศรวงพฒนา กล มทมาตรวจคดกรองมะเรง

ปากมดลกปละ 1 ครง มทงหมด 3 ชมชน ชมชน

ละ 3 กลม กลมละ 8 คน รวมทงหมด 72 คน

ทยนดใหความรวมมอในการตอบแบบสอบถาม

ขอมลสวนบคคล และยนดรวมสนทนากลมยนด

แสดงความเหนในการสมภาษณ จดการสนทนา

กลมละ 6-8 คน ชมชนละ 3 กลม รวมทงหมด 9

กลม รวมทงหมด 61 คน

เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล ใน

การศกษาวจยครงนมดงตอไปน

การตรวจสอบความตรงของเนอหา

(Content Validity) น�าแบบสอบถามใหผทรง

คณวฒ 3 ทาน ประกอบดวย 1) หวหนากลมงาน

การพยาบาลสาธารณสข มหาวทยาลยนานาซาต

เซนเทอเรอซา ผ เชยวชาญดานการพยาบาล


อนามยชมชน 2) อาจารยประจ�าภาคการพยาบาล

สาธารณสข คณะพยาบาลศาสตรมหาวทยาลย

นานาชาตเซนเทอเรอซา 3) หวหนาตกผปวยนอก

โรงพยาบาลเวชการรณยรศม (สตรมสลม) เพอ

พจารณาความถกตองและความครอบคลมของ

เนอหา ใหตรงตามวตถประสงค ตลอดจนความ

เหมาะสมของการใชภาษา ความชดเจนของ

ขอค�าถาม

1. แบบสอบถามขอมลสวนบคคล ไดแก

อาย ระดบการศกษา อาชพ รายได สถานภาพ

สมรส ประวตและวธการคมก�าเนด เพศสมพนธ

ครงแรก จ�านวนบตร ประวตการเจบป วย

ในครอบครว อาการผดปกตของอวยวะสบพนธ

การปฏบตเมอมอาการผดปกต

2. แนวค� าถามในการสนทนากล ม

การสมภาษณใชเวลากลมละ 45-60 นาท พดคย

ในประเดนค�าถาม เพอใหไดขอมลทชดเจน

- คณทราบมยคะวาโรคมะเรงปากมดลก

เปนอยางไร เกดจากอะไร เปนโรคเกยวกบอะไร

- คณมความรสกอยางไร เกยวกบการ

ตรวจคดกรองมะเรงปากมดลก

- ศาสนาอสลามมผลอยางไร มขอหาม

หรอไม

- เวลาไปตรวจมะเรงปากมดลก

เดนทางไปตรวจสะดวกมย

- ท านได รบข อมลข าวสารเรอง

โรคมะเรงปากมดลกอยางไร

- คนในบาน หรอ สาม ใหไปตรวจมย

- อสส. และเจาหนาทสาธารณสข

แนะน�าอะไรมย

- มอปสรรคอะไรบางกบการมาตรวจ

มะเรงปากมดลก

- ทานสนใจวาผ ใหบรการจะเปน

เพศชาย/หญงหรอไม

- ผ ใหบรการมพฤตกรรมอยางไร

มผลตอทานหรอไม

การตรวจสอบขอมล

หลงจากทผวจยไดท�าการเกบรวบรวม

ขอมล ผวจยไดท�าการตรวจสอบขอมลในดาน

ความถกตองครบถวนสมบรณ ครอบคลมตรงตาม

วตถประสงคของการวจย โดยผวจยไดท�าการ

ตรวจสอบขอมลในทกประเดนทท�า การศกษา

ดวยการตรวจสอบแบบสามเสา (triangulation)

มวธการตรวจสอบขอมลแบบสามเสา ผวจยไดน�า

ขอมลมาท�าการวเคราะหและสงเคราะหขอมล

ออกมาเปนรางรายงานวจย จากนนผวจยไดน�า

ขอมลมาท�าการวเคราะหเชงเนอหา (Content

analysis) และสงเคราะหขอมลและจดท�าเปน

ประเดน ซงผ วจยไดน�าเสนอผลการวเคราะห

แตละประเดนสงคนใหกบผใหขอมลหลก คอ กลม

ตวแทนสตรมสลมอาย 30-45 ป และกลมอาย

46-60 ป เพอท�าการตรวจสอบความถกตองของ

ขอมล พรอมทงเสนอความเหนและขอเสนอแนะ


ผวจยไดด�าเนนการวเคราะหขอมลในการ

ศกษาวจย ดวยการจ�าแนกประเดนการวเคราะห

ขอมลตามวตถประสงคท ตงไว โดยใชขอมล

จากการวเคราะหเอกสาร การจดสนทนากลม

ทไดตรวจสอบขอมลแลวน�ามาวเคราะหประกอบ

กนดวยการจดกระท�าขอมลใหเปนระบบ ดงน


1. การวเคราะหขอมลทวไป โดยสถต

พรรณนา โดยใชสถตแจกแจงความถ รอยละ คาเฉลย

2. การวเคราะหขอมลจากการสนทนากลม

จากเทปเสยง จะถกถอดค�าตอค�าเพอการวเคราะห

ตามความเหนของกลมตวอยางสตรมสลม ขอมล

จากการบนทกภาคสนามและการสงเกต จะน�ามา

วเคราะหเพอใหไดภาพสถานการณปจจยทมผลตอ

การมาตรวจมะเรงของสตรมสลม เขตหนองจอก


ผลการวจยพบวา

สวนท 1. ขอมลสวนบคคล

ผใหขอมลสตรมสลมทไมเคยตรวจมะเรง

ปากมดลก อาย 30 - 45 ป อายเฉลย 39 ป

สวนใหญสตรมสลมมอาย 30 – 40 ป จ�านวน

14 คน คดเปนรอยละ 60.7 รองลงมา มอาย

41 –50 ป จ�านวน 9 คนรอยละ 39.3 มอาชพ

รบจางมากทสดจ�านวน 6 คนคอ รอยละ 50

ส�าหรบระดบการศกษา มากทสดคอระดบมธยม

จ�านวน 7 คน สวนรายได มากทสดคอ นอยกวา

5,000 บาท และรายได 5001 – 10000 บาท

จ�านวน 8 คน เทากนสถานภาพสมรส ค จ�านวน

21 คนรอยละ 91.3 โสดและหยาเทากนคอ 1 คน

รอยละ 4.3 และจ�านวนปทแตงงาน มากทสด

คอ 20 ป รองลงมา 19 ป นอยทสด 2 ป

ตามล�าดบ การตรวจมะเรงปากมดลก พบวา

ทไมเคยตรวจมะเรงปากมดลก อาย 46-60 ป

อายเฉลย 53.73 ป สวนใหญสตรมสลมมอาย 50-

60 ป จ�านวน 11 คนรองลงมามอาย 46 – 50 ป

จ�านวน 10 คน มอาชพแมบานมากทสด จ�านวน

20 คน คดเปนรอยละ 76.9 ส�าหรบระดบการ

ศกษา มากทสดคอระดบประถม จ�านวน 16 คน

สวนรายได มากทสดคอนอยกวา 5000 บาท

จ�านวน 19 คนสถานภาพสมรส ค จ�านวน 22 คน

รอยละ 84.6 โสดและหยาเทากนคอ 2 คน

รอยละ 7.7 และจ�านวนปทแตงงาน มากทสดคอ

40 ป รองลงมา 39 ป นอยทสด 13 ป ตามล�าดบ

การมาตรวจคดกรองมะเรงปากมดลกปละ 1 ครง

อาย 30 – 60 ป อายเฉลย 45.51 ป สวนใหญ

มอาย 41 – 50 ป จ�านวน 7 คนคดเปนรอยละ

58.2 มอาชพรบจางมากทสด จ�านวน 6 คน

รอยละ 50 ส�าหรบระดบการศกษา มากทสด คอ

ระดบปรญญาตร จ�านวน 6 คน สวนรายได มาก

ทสด รายไดในชวง 10001- 15000 บาท จ�านวน

5 คน สถานภาพสมรส ค จ�านวน 8 คน รอยละ

66.7 โสด 1 คน รอยละ 8.3 และหยา 3 คน

รอยละ 25 และจ�านวนปทแตงงาน มากอายทสด

คอ 27 ป รองลงมา 25 ป นอยทสด 10 ป

ตามล�าดบ (รายละเอยดดงตารางท 1)


ตารางท 1 จ�านวนและรอยละ จ�าแนกตามลกษณะสวนบคคล (N=61)

ลกษณะสวนบคคล

กลมอาย 30 -45 ป(N=23)

กลมอาย 46-60 ป(N=26)

กลมทตรวจทก1-2 ป(N=12)

จ�านวน รอยละ จ�านวน รอยละ จ�านวน รอยละอาย (ป)30-4041-5051-60>60อาชพแมบานคาขายรบจางขาราชการเกษตรกรรม ระดบการศกษาประถม มธยม ปวส. ปรญญาตร รายได<5,0005,001 – 10,00010,001- 15,000>15,000 สถานภาพสมรส โสด ค หยาจ�านวนปทแตงงาน1 - 1010- 2021-3031 ขนไป

149-

62114-31712

887-

1 21

1

715--

60.739.3

--

26.1

8.747.817.4

-13.073.94.38.7

34.834.630.6

-

4.391.34.3

25.8168.18

--

-10115

201221168-2

195-1

2 22 2

-41010

-38.542.111.2

76.93.87.77.73.861.530.8

-7.7

72.919.2

-7.7

7.784.67.7

16.641.741.7

372-

1164-1146

1452

183

63--

24.958.216.6

-

8.38.350.033.3

-8.38.333.350.0

8.333.341.516.6

8.366.725.0

66.633.4

--


สวนท 2 สรปปจจยทมผลตอการมาตรวจ

คดกรองมะเรงปากมดลก ไดดงน

จากการสนทนากลม ผใหขอมลสตรมสลม

ทงกลม 30- 45 ป และกลมอาย 46 - 60 ป

มความเหนหรอมมมองทเกยวของกบปจจยทมผล

ตอการมาตรวจคดกรองมะเรงปากมดลกใน

สตรมสลมในเขตหนองจอก ซงจะเหนไดจาก

ค�ากลาวของผใหขอมล จ�านวน 49 คน พบวา

ปจจยทมผลตอการมาตรวจคดกรองมะเรงปากมดลก

ในสตรมสลมดงน

1.ความร ความเขาใจเรองโรคมะเรง

ปากมดลก

สตรมสลมมความรความเขาใจไมถกตอง

เนองจากเขาใจวารางกายปกต ไมเปนอะไร จงไมไป

ตรวจคดกรองมะเรงปากมดลก ดงจะเหนจาก

ค�าพดดงน

กลมอาย 30- 45 ป สวนใหญ “ไมเคยตรวจ,

ไมอยากตรวจ, อายยงนอย ประจ�าเดอนปกต

ไมมอะไรผดปกต จงไมตรวจ” (10 คน) มสวนนอย

(7 คน) มความเขาใจเกยวกบมะเรงปากมดลก

ถกตองวา “เปนอาการทผดปกต มเลอดออก

มเพศสมพนธจะมเลอดออก” และกล มอาย

46-60 ป สวนใหญ (18 คน) มความเขาใจท

ไมถกตอง “ไมเคยตรวจ เพราะไมมอาการ

ไมเปนอะไร ไมมลก อายมาก ไมมสาม อยคนเดยว

จงไมตรวจ” จ�านวนอก 8 คนไมแสดงความเหน

2. ความรสกเกยวกบการตรวจคดกรอง

โรคมะเรงปากมดลก

จากการสนทนากลม สตรมสลม กลว

กลวเจอโรค จะท�าใจไมได อายมาก เปนความรสก

เกยวกบการตรวจคดกรองมะเรงปากมดลก

ดงเหนจากค�าพดดงน

A “ไมไปตรวจเพราะกลว กลวเจอโรค

ท�าใจไมไดกบการรบรเรองโรคทรกษาไมได และ

มความเชอวา ไมมอาการผดปกตของประจ�าเดอน

นาจะปกต สตรมสลมสวนใหญ บอกวาตนเองม

สขภาพด ไมมปญหาทางเพศสมพนธ จงไมไป

ตรวจคดกรอง”

B: “เปนอาการทนากลว กลว ไมอยาก

ตรวจ นากลว กลววาถารวาเปนจะท�าใจไดมย”

นอกจากนอายแพทยและเจ าหนาท

มผลจากค�าสอนของศาสนาอสลาม มค�าสอน

ทเครงครดวา ใหสามเหนเพยงผเดยว ท�าใหสตร

มสลมอายมาก (6 คน)

C: “อายหมอ อาย ตรวจนานมาก

อายมากกวา อายดวยขเกยจดวย”

3. ความเชอในค�าสอนศาสนาอสลาม

ความเชอในค�าสอนศาสนาอสลาม

ตองขออนญาตจากสามกอนทกครง จงจะไปตรวจ

คดกรองได ดงเหนจากค�าพดดงน

ผ ใหขอมลทง 2 กล มใหขอมลวาการ

มาตรวจมะเรงปากมดลกนน ตองไดรบการ

อนญาตจากสามกอน

D “การเปดใหผชาย ตองขออนญาต

สามกอน ” (10 คน)

F “ตองบอกสาม สามไมใหไป

กไปไมได” (10 คน)

G “ขนอยกบตวเอง ดแลตวเองมย

ศาสนาสอนไวทกอยาง สอนมาตงแตเดก เหมอน

แมสอนลก สอนตงแตการเขาหองน�า ท�าอยางไร

ใหสะอาด” (6 คน)


H: “การปองกนของศาสนาไดสอนไว

เรองการรกษาความสะอาด ทงหญงและชาย

ท�าใหสตรมสลมมความมนใจในสขภาพของตนเอง

จงขาดความตระหนกในการไปตรวจคดกรอง”

4. การเดนทางไปตรวจคดกรองมะเรง


การเดนทางไปตรวจคดกรองมะเรง

ปากมดลก ระยะทาง การคมนาคมสะดวก

I: การเดนทางไปตรวจ สะดวก

J: การเดนทางเพอไปตรวจคดกรอง

ทศนยฯ ระยะทางไมมผล การคมนาคมสะดวก

A: “ใกล ไกลกไปได เดนทางสะดวก

อย มรถกนทกบาน” (17 คน) ไมมผลตอการมา


5. อทธพลของสาม

จากการสนทนากลม ผใหขอมลทกคนกลาววา

ตองขออนญาตสามกอน

B: “ท�าอะไรกบอกสามกอน ขออนญาต

กอน” (20 คน) มจ�านวน 3 คน สามไมอนญาต

K: “ท�าไมตองไปเปดใหเขาดดวย

ไมอนญาต”

6. แรงสนบสนนทางสงคมจากเจาหนาท

สาธารณสข

จากการสนทนากลม ผใหขอมลไดรบการ

สนบสนนจากแกนน�าและเจาหนาทสาธารณสข

ไดรบขอมลขาวสาร สอ วทย โทรทศน เอกสาร

แผนพบ เปนตน

L: “ไดรบขอมลจากวทย ทว อสส

บอกแตตนเองกไมอยากจะไปตรวจเลย” (12 คน)

M: “รบเอกสาร ดทว ถงเวลากไป

ตรวจ โทรทศน วทย ประกาศ”

7. อปสรรคต อการมาตรวจมะเรง


จากการสนทนากล ม อปสรรคจาก

ภาระงาน ภาระครอบครว ท�าใหไมสามารถไป


ผใหขอมล กลมอาย 30 - 45 ป มอปสรรค

จากภาระงาน “ถาไป กตองลาหยดงาน”( 13 คน)

และกลมอาย 46 - 60 ป “มภาระตดเลยงหลาน”

(2 คน) สวนนอย “ไมมอปสรรคแตไมไป” (10 คน)

อปสรรคมผลตอการมาตรวจคดกรองมะเรง


8. พฤตกรรมและลกษณะของผใหบรการ

จากการสนทนากลม ผใหขอมลกลาววา

ดานพฤตกรรมของผใหบรการทไมเหมาะสม

ท�าใหไมไปตรวจคดกรอง และผใหบรการ ควรเปน

เพศหญง

ผใหขอมล ทง 2 กลม กลาววา

ดานเวลา A: “ชามาก เปนนกศกษา

มาใชเวลานานมาก ไมไหว แทงน�าเกลอไมได”

(3 คน)

ดานพฤตกรรมผ ใหบรการ B: “เวลา

ไปตรวจพยาบาลพดจาไมด ไปตรวจนพรตน

ใหเตรยมเปลยนผา ขนขาหยง อายนะ เราไมให

ใครเหน มดชด ประเจดประเจอ เปนแถว” (4 คน)

ดานเพศผใหบรการ C: “เปนผหญงยงคย

ไดบาง เปนหมอผหญงดกวา” (16 คน) พฤตกรรม

และลกษณะของผใหบรการมผลตอการมาตรวจ


9. ขอเสนอแนะ


ผใหขอมล ทง 2 กลม ใหขอเสนอแนะ

เหมอนกนดงน

1. ใหค�าแนะน�าความรเรองโรคมะเรง

ปากมดลก ขนตอนการตรวจมะเรงปากมดลก

วธการตรวจและวธปฏบตตว

2. ใหค�าแนะน�าการเตรยมตวกอนการตรวจ

3. การเตรยมตรวจดวยความรดกม มดชด

ไมเปดเผยผรบบรการ รวดเรว มคณภาพและ

ไดมาตรฐาน

4. ผใหบรการเปนผหญง

5. อธบายผลการตรวจอยางชดเจน และ

แนวทางในดแลตนเองดงค�าพดทวา

B: “ชวงเยนใหมบรการการตรวจ

เปนเวลา ไมทกวน เชน สปดาหละครง ใหมรถ

เคลอนทมา”

C: “ใหค�าแนะน�าบาง วาท�าอยางไร

ขณะตรวจ”

D: “เวลาตรวจปดมดชดดวย”

F: “เปนหมอผหญงดกวา”

10. แนวทางการใหบรการตรวจคดกรอง


ผ ใหขอมลทง 2 กล มใหแนวทางการ

ใหบรการเหมอนกนดงน

1. สถานทตงของจดใหบรการฟร ใกลบาน

สะดวกในการเดนทาง เดนทางมาได ง าย

มจดสนใจ หรอบรการถงท

2. ใหบรการดวยความนมนวล รวดเรว

และมดชด

3. ใหบรการอยาง เคารพสทธ และจรยธรรม

สวนบคคล ผ ใหบรการแกสตรมสลมตองเปน

บคลากรทางการแพทยและเจาหนาทสาธารณสข

ทมประสบการณ

4. ประชาสมพนธแกประชาชนกอนลวง

หนา ดงค�าพดทวา

G: “มรถมาถงทกด แตบอกลวงหนา

ดวยนะ”

H: “เปนนกศกษามาตรวจ ไมไหวนะ”

กลาวโดยสรป ปจจยทมผลตอการตรวจ

คดกรองมะเรงปากมดลก ประกอบดวยปจจย

ทเปนอปสรรคในสตรมสลมคอ ปจจยภายในตว

บคคล ไมมความเขาใจเรองโรคมะเรงปากมดลก

มความอาย กลวเจอโรค ความเชอในหลกศาสนา

อสลาม ปจจยทเปนอปสรรคดานครอบครวคอ

อทธพลของสาม ดานผใหบรการลกษณะและ

พฤตกรรมของผใหบรการ สวนปจจยทสนบสนน

ทท�าใหมาตรวจคดกรองมะเรงปากมดลกไดแก

ปจจยภายในตวบคคลคอมความตระหนกเกยวกบ

โรคมะเรงปากมดลก มความกลวการเกดโรค

ปจจยสนบสนนจากเจาหนาทสาธารณสข ระบบ

บรการมคณภาพและไดมาตรฐาน ดานระยะเวลา

ตรวจ รวดเรว เพศผตรวจเปนหญง ใหบรการ

ทงในเวลาและนอกเวลาราชการ

อภปรายผลการวจย

การวจยนเปนวจยเชงคณภาพ เพอศกษา

ปจจยทมผลตอการมาตรวจมะเรงปากมดลก

ในสตรมสลม เขตหนองจอก กรงเพหานคร

กลมตวอยางมจ�านวน 61 คน ในชมชนดารลนาซฮะห

ชมชนศรวงพฒนา ชมชนแผนดนทองหม 5

กระท มราย โดยการจดสนทนากล ม 9 ครง


ในแตละชมชนสนทนาผใหขอมลทไมเคยมาตรวจ

คดกรองมะเรงปากมดลกสตรมสลมอาย 30 – 45 ป

และอาย 46 - 60 ป และผใหขอมลทมาตรวจ

คดกรองมะเรงปากมดลกทกป โดยเกณฑคดเขา

ของกล มตวอยาง มอาสาสมครสาธารณสข

ในแตละชมชนเปนผประสานกลมตวอยางคด

เลอกตามเกณฑคดเขาของกล มตวอยางหญง

มสลมมสขภาพแขงแรงทงร างกายและจตใจ

มอาย 30 - 60 ป อาศยอยในพนทเขตหนองจอก

อยางนอย 6 เดอน หญงมสลมทไมเคยตรวจมะเรง

ปากมดลกหรอไม มาตรวจคดกรองมะเร ง

ปากมดลกอยางนอย 3 ปกอน ใหไดกลมตวอยางละ

6-8 คน นอกจากนมผชวยวจย จ�านวน 2-3 คน

ชวยในการบนทก จดบนทก และสงเกตพฤตกรรม

ผใหขอมลท�าการสนทนากลมครงละ 1 - 2 ชวโมง

ในวนทผใหขอมลสะดวก เสาร – อาทตย และ

วนหยดราชการ ไดคนพบปจจยของการไมมา


ปจจยทมผลตอการตรวจคดกรองมะเรง

ปากมดลก คอ ปจจยทเปนอปสรรค ไดแก ปจจย

ภายในตวบคคล เชน ไมมความเขาใจเรอง

โรคมะเรงปากมดลก มความอาย กลวเจอโรคและ

มความเชอในหลกศาสนา และปจจยท เป น

อปสรรคดานครอบครว ไดแก อทธพลของสาม

มอปสรรคภาระงาน ภาระครอบครว ดานผใหบรการ

ระยะเวลาตรวจ เพศผตรวจ พฤตกรรมผตรวจ

และเวลาทใหบรการ

ความเขาใจเรองโรคมะเรงปากมดลก

พบวา สตรมสลมสวนใหญ ไมมความเขาใจเรอง

โรคมะเรงปากมดลก ไมไดรบการตรวจคดกรอง

มะเรงปากมดลก มความเขาใจวาจะไปตรวจ

เมอมอาการเทานน สวนใหญไมเคยไปตรวจตงแต

คลอดลกคนสดทายและมบางสวนทยงไมทราบ

สาเหต อาการและความรนแรงของโรค ซง

สอดคล องกบการศกษาของการศกษาของ

สดาฟา วงศหารมาตย (2556) ไดศกษาปจจย

ทเกยวของกบการไมมาตรวจคดกรองมะเรง

ปากมดลกในชมชนทคดสรรมะเรงปากมดลก

จงหวดนนทบร พบวา ขาดความรเกยวกบการ

ปฏบตตวเพอปองกนโรคมะเรงปากมดลก ซง

สะทอนใหเหนวา สตรมสลมในเขตหนองจอก

ในชมชนเปาหมาย ยงไมมความเขาใจเรอง

โรคมะเรงปากมดลก ท�าใหไมไปตรวจคดกรอง

มะเรงปากมดลก จากขอคนพบนเปนประโยชน

ตอการใหค�าแนะน�าแกสตรมสลมดวยการสอสาร

ใหตรงกบความเขาใจ โดยใหเหนความจ�าเปนของ

การมาตรวจคดกรองมะเรงปากมดลก ไมใชรอ

ใหมอาการกอนซงจะเปนระยะทลกลามแลว

การมความอาย พบวา สตรมสลมสวนใหญ

หรอเกอบทกคนมความอายเนองจากความเชอ

ดานศาสนา มการอบรมสงสอนปลกฝงมาตงแตเดก

เรองการปกปดรางกายใหมดชด การรกนวลสงวนตว

และเมอสตรมสลมทแตงงานแลวสามจะเหน

เพยงผเดยวเทานน ท�าใหความรสกนกคดของ

สตรมสลม มความร สกอายในเรองเพศมาก

สอดคล อ งการศ กษาของการ ศกษาของ

สดาฟา วงศหารมาตย (2556) ไดศกษาปจจย

ทเกยวของกบการไมมาตรวจคดกรองมะเรง

ปากมดลก ในชมชนทคดสรรมะเรงปากมดลก

จงหวดนนทบร มความอายตอการมาตรวจ


มทศนคตทผดในเรองการมาตรวจมะเรงปาก

มดลก ซงสะทอนใหเหนวา สตรมสลมมความอาย

ตอการมาตรวจมะเรงปากมดลก

ความกลว กลวเจอโรค พบวา สตรมสลม

สวนใหญกลวการตรวจเจอโรค ท�าใจไมไดตอ

ความรสกกลวโรคน ซงคนพบวา ในการสอสาร

ควรใหความร ความเขาใจ เพอใหสตรมสลม

ไดปรบทศนคต ความร สกนกคด โดยอธบาย

ถงประเดนการเกดโรคทสามารถปองกนได

หากตรวจพบตงแตระยะเรมแรกและสามารถ

รกษาหายได แตถาตรวจพบในระยะทรกรานแลว

จะไมสามารถรกษาหายได สอดคลองกบการ

ศกษาของกนยารกษ อยยน และคณะ (2558)

ศกษาปจจยทมผลตอการตรวจคดกรองมะเรง

ปากมดลกของสตรต�าบลคลองนาไหล อ�าเภอ

คลองลาน จงหวดก�าแพงเพชร มการรบรความ

รนแรงของมะเรงปากมดลกอยในระดบปานกลาง

และการศกษาของ ยภาพร ศรจนทร (2558)

พบวา การรบรความรนแรงของโรค มคะแนน

เฉลยทสงเสรมใหสตรต�าบลปาสก กงอ�าเภอภซาง

จงหวดพะเยา ไปตรวจคดกรองมะเรงปากมดลก

รอยละ 51.8 ไดรบค�าแนะน�าจากเจาหนาท

สาธารณสข รณรงคใหมาตรวจคดกรอง รอยละ 43

มความกลวการเปนมะเรงปากมดลก สะทอน

ใหเหนวาสตรมสลมกลมทมาตรวจคดกรองมะเรง

ปากมดลกทกป ความกลวตอการเกดโรคสงผลให

มาตรวจคดกรองมะเรงปากมดลก

ความเชอในหลกศาสนาอสลาม จาก

ขอคนพบ สตรมสลมเกอบทกคนมความยดมน

ในค�าสอนของศาสนา แตการตความ สวนใหญ

มการตความทท�าใหเปนอปสรรคตอการมาตรวจ

คดกรองมะเรงปากมดลก ซงศาสนาสอนไวนนไมม

ขอหามในการตรวจ ส�าหรบการคดกรองมะเรง

ปากมดลกซงมการเปดเผยนนเพอการตรวจ

สขภาพ ไมใชเปนการนอกใจสามแตอยางใด

จากขอคนพบน ท�าใหผวจยเขาใจ และจะตองปรบ

วธการสอสารกบสตรมสลมเพอการเขาใจในความ

เชอทางศาสนาใหถกตอง เพอลดความรสกวาตน

มความผด ทางความเชอของศาสนา ซงสอดคลอง

กบการศกษาของสอดคลองกบการศกษาของ

อสมาน แวหะย (2551) ศกษาความเชอดาน

สขภาพในการปองกนโรคมะเรงปากมดลกสตร

มสลม ต�าบลบางป ต�าบลยะหรง จงหวดปตตาน

การเปดเผยอวยวะเพศทนอกเหนอจากการ

เปนโรคแลว กลวขดตอหลกศาสนา อาจจะ

เปนบาปได

อทธพลของสาม จากขอคนพบน อทธพล

ของสามมผลตอการตรวจคดกรองมะเรงปาก

มดลกในสตรมสลมทกคน โดยเฉพาะตามค�าสอน

ของศาสนา สตรมสลมตองไดรบอนญาตจาก

สามทกครง แตหากสามเขาใจและเหนดวยกบการ

กระท�านนกสามารถท�าได ดงนนการขออนญาต

ของสตรมสลม ควรมการสอสารอธบายใหสาม

เขาใจวาการคดกรองมะเรงปากมดลกคอการ

ตรวจสขภาพเทานน หรอมวธการอนๆในการบอก

สามวาไปตรวจสขภาพ ซงสอดคลองกบการศกษา

ของของอสมาน แวหะย (2551) ศกษาความเชอ

ดานสขภาพในการปองกนโรคมะเรงปากมดลก

สตรมสลม ต�าบลบางป ต�าบลยะหรง จงหวด

ปตตาน พบวา ไมไดรบการยนยอมจากสาม


ได ส งผลต อการไม มาตรวจคดกรองมะเรง

ปากมดลกในสตรมสลม จากขอคนพบน ควร

สงเสรมการตรวจคดกรองมะเรงปากมดลกทงสตร

มสลมและสามดวย

ขอเสนอแนะทไดจากผลการวจย

ผลการวจยครงน มขอเสนอแนะผทเกยวของ

ไดแก ผบรหาร พยาบาล สาธารณสข ดงน

ผบรหาร ผบรหารควรสงเสรมใหมการ

ใหบรการเชงรกในชมชน เพอใหสตรมสลม

เขาถงบรการ และสงเสรมการใหบรการนอกเวลา

ราชการ หลงจากเลกงาน เวลา 16.00 – 20.00 น.

ควรมการจดท�าโครงการเชงรกสงเสรมการมา

ตรวจคดกรองในสตรมสลม เขตหนองจอก โดย

ใหความรความเขาใจเรองโรคมะเรงปากมดลก

ปรบทศนคตแกสตรมสลม เพอใหสตรมสลม

มาตรวจคดกรองมะเรงปากมดลกใหมากขน

พยาบาลสาธารณสข ดานการสงเสรม

สขภาพ แนะน�า การสอสารใหสตรมสลมเขาใจ

ในสงทถกตองของโรคมะเรงปากมดลก เพอสราง

ความเขาใจทถกตองและยอมรบ

1. ควรสงเสรมความเขาใจไดรบความร

เรองโรคมะเรงปากมดลก ใหมากขน ปรบวธการ

สอสารเพอความเขาใจใหความรเรองโรคกอน

ตรวจคดกรองทกครง

2. เสรมสรางความเขาใจทถกตอง ดาน

ความเชอวาสขภาพมภาวะปกต ไมไดเปนอะไร

สรางความตระหนกในการดแลสขภาพ บอกให

สตรมสลมทราบถง การดแลสขภาพกอนการปวย

เปนโรค

3. ความเชอในศาสนา อธบายใหสตร

มสลมทราบถงการรกษาสขภาพอนามย ทมผลตอ

การปองกนการปวยเปนมะเรงปากมดลก ซงตาง

จากการดแลสขภาพอนามย ซงศาสนาสอนไว

4. พฤตกรรมการใหบรการ ประชาสมพนธ

กอนการตรวจ ผใหบรการเปนหญง ดานการปฏบต

การพยาบาล ใหบรการดวยความสขภาพ นมนวล

รวดเรว อธบายขนตอนการใหบรการทกครง

5. อทธพลของสาม ใหค�าแนะน�าเรอง

โรคมะเรงปากมดลก และการตรวจคดกรอง

มะเรงปากมดลก ทงสามและสตรมสลม

6. แนวทางการใหบรการ

6.1 สถานทตงของจดใหบรการฟร

ใกลบาน สะดวกในการเดนทาง เดนทางมาไดงาย

มจดสนใจ หรอบรการถงท

6.2 อธบายขนตอนการใหบรการ

อยางชดเจน

6.3 ใหบรการตามมาตรฐานวชาชพ

6.4 ใหบรการอยาง เคารพสทธ และ

จรยธรรมสวนบคคล ผใหบรการแกสตรมสลม

ตองเปนบคลาการทางการแพทยและเจาหนาท

สาธารณสขทมประสบการณ ผใหบรการเปนหญง

6.5 ประชาสมพนธแกประชาชนกอน

ลวงหนา

6.6 ใหบรการทงในเวลาและนอก

เวลาราชการ



คณะกรรมการบรหารสมยท 28. (2552-2553). แบบเรยนศาสนาอสลามภาคบงคบ (ฟรดอยห)

ระดบกลางชวงชนละ 3 ป ป ท 4. สมาคมครสมพนธ อสลามแหงประเทศไทยใน

พระบรมราชปถมภ.

คณะกรรมการบรหารสมยท 28. (2552-2553). แบบเรยนศาสนาอสลามภาคบงคบ (ฟรดอยห)

ระดบกลางชวงชนละ 3 ป ป ท 5. สมาคมครสมพนธ อสลามแหงประเทศไทยใน

พระบรมราชปถมภ.

คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม. (2555). มะเรงปากมดลก. วนทคนขอมล 15 กนยายน 2557

จาก เวปไซด http:// med.cmu.ac.th.

จตพล ศรสมบรณ.(2557). ความรเกยวกบมะเรงปากมดลก มหาวทยาลยเชยงใหม. วนทคนขอมล

5 มกราคม 2557 http://www.rtcog.or.th/html /articles_details.php?id=.

จอมขวญ วนะกรรม. (2551). พฤตกรรมการมารบบรการตรวจมะเรงปากมดลกของสตรมสลม

อ�าเภอตะกวปา จงหวดพงงา. วทยานพนธครศาสตรมหาบณฑต สาขาการสงเสรมสขภาพ,

มหาวทยาลยราชภฏภเกต.

ศรพร จรวฒนกล. (2555). การวจยเชงคณภาพทางการพยาบาล: ระเบยบวธวจยและกรณศกษา.

Qualitative Study in Nursing. กรงเทพมหานคร: บรษท ส.เอเซยเพรส (1989) จ�ากด.

สดาฟา วงศหารมาตย. (2555) ปจจยทเกยวของกบการไมมาตรวจคดกรองมะเรงปากมดลกในชมชน

ทคดสรร: จงหวดนนทบร. วารสารวชาการกรมสนบสนนบรการสขภาพ. 9(1), 12-20.

สภางค จนทวานช.(2554). การวเคราะหขอมล ในการวจยเชงคณภาพ. (พมพครงท 11). กรงเทพฯ:

ส�านกพมพแหง จฬาลงกรณมหาวทยาลย

สมใจ พรวกานนท.(2551). ปจจยทมผลตอการตรวจมะเรงปากมดลกของสตอาย 35-59 ป

ในเขตอ�าเภอศรราชา จงหวดชลบร. วทยานพนธพยาบาลศาสตรมหาบณฑต.สาขาเวชปฏบต

ชมชน มหาวทยาลยบรพา.

สมาน บญชวย.(2550). ปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนมะเรงปากมดลกระยะ เรมแรก

ของสตรกลมเสยง จ.อบลราชธาน. วทยานพนธมหาบณฑต สาขาการสรางเสรมสขภาพ,

มหาวทยาลยราชภฏอบลราชธาน.

รจนา นมมานนท. (2554). กระบวนการเรยนรชองชมชนในการจดการและพฒนาแหลงน�า กรณศกษา

ชมชนบางปรอก อ�าเภอเมอง จงหวดปทมธาน ปรญญาสงคมศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยมหดล.


หนวยสารสนเทศมะเรง โรงพยาบาลสงขลานครนทร. (2552). โรคมะเรงปากมดลก. สบคนเมอ

11 พฤศจกายน 2556 จากเวปไซดจากเวปไซดhttp://medinfosu.ac.th/cancer/db/news_

8 ca.php?newsID=1&typeID=1

อสมาน แวหะย. (2555). ความเชอดานสขภาพในการปองกนโรคมะเรงปากมดลกของสตรมสลม

ในต�าบลบางป อ�าเภอยะหรง จงหวดปตตาน. สาธารณสขศาตรมหาบณฑต. มหาวทยาลยเชยงใหม.

Green, L. W., & Kreuter, M.W. (1999) Health Promotion Planning an Education and

Ecological Approach. (3rd ed). California: Mayfield.



การเลกเสพยาบาซ�า: กรณศกษาผผานการบ�าบดฟนฟสมรรถภาพผเสพยาเสพตดคายปรบเปลยนพฤตกรรมโดยวธชมชนบ�าบด*

Cessation of Repeated Amphetamine Addiction: A Case Study of Rehabilitated Persons in Behavior Modification

Camp by the Therapeutic Community Method

ชาตร ชยนาคน (ChatriChainakin,M.P.H.)**

ชาตร ประชาพพฒ, Ph.D.(ChatriPrachapiphat, Ph.D.)***

อาร พมประไวทย, Ph.D. (Ari Pumprawai, Ph.D.)****

บทคดยอ

การวจยครงนเปนการวจยเชงคณภาพ แนวทางของการศกษาแบบชาตพนธ วรรณนา

มวตถประสงค เพอศกษาปจจยทเกยวของกบพฤตกรรมการไมเสพยาบาซ�า และกระบวนการไม

เสพยาบาซ�าของผผานการบ�าบดฟนฟสมรรถภาพผเสพยาเสพตด คายปรบเปลยนพฤตกรรมโดย

วธชมชนบ�าบด ผใหขอมลจ�านวน 8 คน ใชวธการสมภาษณแบบเจาะลกและการสงเกต ผลการ

ศกษาพบวา ปจจยภายในทส�าคญทสดคอ ตวของผเขารบการบ�าบดเองทมความตองการยตการ

เสพยาบา ความกลวทจะตองกลบมาเขารบการบ�าบดซ�าอก การรบรวาตนเปนความคาดหวงของ

ครอบครว รบรถงผลดทเกดขนจากการเลกเสพยาบาซ�า ความตองการเปนแบบอยางทดใหกบลก

การควบคมความคดและพฤตกรรมของตนเอง สภาพแวดลอมภายนอกทสนบสนนใหเลกเสพยาบาซ�า

เชน การใหค�าปรกษาและรบฟงปญหาของเจาหนาทสาธารณสขการชวยเหลอขดขวางการ

หวนกลบไปเสพยาบาซ�า การยกโทษและใหโอกาสแกตวใหมจากบคคลในครอบครวหรอผใกลชด

การตตวออกหางและการลดความสมพนธของเพอนในกลมทเสพยาเสพตด การมกจกรรมตดตาม

*วทยานพนธหลกสตรสาธารณสขศาสตรมหาบณฑตสาขาวชาสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยราชภฏสราษฎรธาน**นกวชาการสาธารณสขช�านาญการ โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลโมถาย อ�าเภอไชยา จงหวดสราษฎรธาน***กรรมการหลกสตรสาธารณสขศาสตรมหาบณฑตมหาวทยาลยราชภฏสราษฎรธาน****ผชวยศาสตราจารย ประธานหลกสตรสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยราชภฏสราษฎรธาน


ภายหลงการบ�าบดอยางตอเนองกฎระเบยบของกระบวนการบ�าบดฯ ดานกระบวนการเลกเสพ

ยาบาซ�า พบวาการยตการเสพยาบาเกดจากความตองการและมงมนตงใจทจะเลกดวยตนเองหรอ

เปนเพราะกระบวนการในการบ�าบดกตาม แตผเขารบการบ�าบดกจะยตการเสพยาบาไดในทสด

การทจะเปนผเลกเสพยาบาซ�าไดนนสวนใหญจะเกดจากการพบกบสถานการณเสยงเชนการอยใน

ภาวะอารมณเครยด การไดรบการชกชวนจากเพอนเปนตนแลวสามารถปฏเสธการเสพไดเปนการ

พสจนตนเองวาสามารถยบยงชงใจไดและสามารถควบคมตนเองไดซงพบวาเมอบคคลเหลานมการ

ยตการเสพยาบาไดระยะหนงจะรสกสบายใจไมรสกหวาดระแวงหรอกระวนกระวายตออาการอยาก

เสพยาบาจงท�าใหเหนถงผลดของการยตการเสพยาบาและตดสนใจทจะด�ารงตนเปนผไมเสพยาบา

ตอไป

ค�าส�าคญ: เลกเสพยาบาซ�า ผผานการบ�าบดฟนฟสมรรถภาพ วธชมชนบ�าบด ผเสพยาเสพตด

Abstract

This research is qualitative research, having objective to study about

the factors related with behavior on non-repeating amphetamine addiction and

process of non-repeating of persons passing rehabilitation of addicts in behavior

modification camp by the therapeutic community method. There were 8 samples

in the sample group. The research result found that: The most important inner factor

was the rehabilitating persons themselves who wanted to cease amphetamine

addiction, fear to return to receiving repeating therapy, acknowledging that they were

expectation of family, acknowledging about good result occurring from cessation of

repeated amphetamine addiction, requirement to be good models for their children,

control of their idea and behavior by themselves, external environment supporting

for cessation of repeated amphetamine addiction, for example giving consultancy and

listening to problems of public health officials, helping to obstruct returning to repeated

amphetamine addiction, for giving and granting second chance by persons in the family

or familiar persons, pulling themselves away and reducing relationship of friends in

the group of addicts, having activities to follow therapy continuously regulations of

therapy process.


Process of cessation of repeated amphetamine addiction, it was found that

cessations of repeated amphetamine addition occurred from requirement and

commitment to cease addiction by themselves, or because treated persons can cease

amphetamine addiction finally. Most persons ceasing repeated amphetamine addiction,

occurred from meeting with risky situation, for example, stress emotion condition,

persuasion from friends and they could refuse addiction. This would prove themselves

that they could be prudent and control themselves. It was found that when these

persons ceased to addict amphetamine for a certain period, they would feel happy,

not doubtful, or anxious to be in hungry symptom for addicting amphetamine.

This would allow to know good result of cessation of amphetamine addiction and

the persons would decide to be persons who would not addict any longer.

Keywords: non-repeating amphetamine addiction, persons passing rehabilitation,

the therapeutic community method, substance users

บทน�า

ยาเสพตดนบเปนปญหาสงคมระดบชาต

ทรายแรงมากและเปนปญหาเรอรงของสงคมไทย

มาโดยตลอด กอใหเกดความเสยหายแพรกระจาย

ไปทวทกสงคมของเมองไทย ซงสภาพสงคมไทย

ในปจจบนมความผนแปรไปจากอดตมากจนเกด

ความซบซอนของสงคมไทยมากขน ปญหายาเสพตด

ควรใหประชาชนเขามามสวนรวมในการแกไขปญหา

การบ�าบดรกษาและฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตด

กเปนสงส�าคญประการหนง เพอแกไขสภาพรางกาย

และจตใจของผตดยาเสพตดใหเลกจากการเสพ

และสามารถกลบไปด�ารงชวตอยในสงคมไดอยาง

ปกต เนองจากมผเสพยาเสพตดจ�านวนมากทได

เขารบการบ�าบดแลวกลบไปตดยาเสพตดซ�าแลว

ซ�าอก ดงจะเหนไดจากสถตเบองตนจากรายงาน

ในปงบประมาณ 2553 – 2555 ทวประเทศ

มผเขารบการบ�าบดรกษาทเคยผานกระบวนการ

บ�าบดรกษามาแล วคดเป นร อยละ 25.16

ในจงหวดสราษฎรธาน มผเขารบการบ�าบดรกษา

ทเคยผานกระบวนการบ�าบดรกษามาแลว คดเปน

รอยละ 15.44 และในเขตพนทอ�าเภอไชยา

มผ เขารบการบ�าบดรกษาทเคยผานกระบวน

การบ�าบดรกษามาแลว คดเปนรอยละ 19.12

(ส�านกบรหารการสาธารณสข กระทรวงสาธารณสข,

2556)

ความส�าเรจในการฟ นฟสมรรถภาพ

ผ ตดยาเสพตด มได ขนอย กบหนวยงานใด

หนวยงานหนงหรอบคคลใดบคคลหนง แตขนอย

กบความรวมมอรวมใจของทกหนวยงานทเขามา

ชวยกนแกไขปญหายาเสพตด (เดชา สงขวรรณ


และคณะ,2553)และสงส�าคญคนในชมชนตอง

ยอมรบวาผผานการบ�าบดฟนฟฯ เปนคนปกตให

อยรวมในสงคม จะเปนเครองมอทส�าคญทจะ

ท�าใหกระบวนการฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตด

สมฤทธผลไดดทสด การบ�าบดรกษาและฟนฟ

สมรรถภาพผตดยาเสพตด โดยทวไปแบงออกเปน

3 ระบบ คอ ระบบสมครใจระบบบงคบบ�าบดและ

ระบบตองโทษ (พรรณณ วาทสนทร และ

กฤตกา เฉดโฉม, 2552) อ�าเภอไชยา จงหวด

สราษฎรธาน มผผานการบ�าบดฟนฟสมรรถภาพ

ผเสพยาเสพตดคายปรบเปลยนพฤตกรรมโดยวธ

ชมชนบ�าบด ป 2555 – 2556 พบวารอยละของ

ผปวยยาเสพตดทไดรบการตดตามตามเกณฑ

ทก�าหนดและเลกได/หยดได คดเปน 80.88 และ

79.70 ตามล�าดบ ส�านกบรหารการสาธารณสข

กระทรวงสาธารณสข, 2557) ดงนนผวจยมบทบาท

หนาทเปนทงผบ�าบดรกษายาเสพตดและตดตาม

ผผานการบ�าบดฟนฟสมรรถภาพผเสพยาเสพตด

คายปรบเปลยนพฤตกรรม จงสนใจศกษาถงปจจย

และกระบวนการทท�าใหผ ผานการบ�าบดฟนฟ

สมรรถภาพผ ตดยาเสพตดเหลานมพฤตกรรม

การไมเสพยาบาซ�าผลการวจยครงนจะมประโยชน

ตอผผานการบ�าบดฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตด

ทสามารถน�าผลไปปฏบตเพอมพฤตกรรมการไม

หวนกลบไปเสพยาบาซ�าไดอยางตอเนอง ประกอบ

กบเพอเปนประโยชนตอการพฒนา ปรบปรงการ

บ�าบดฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดในกจกรรม

คายปรบเปลยนฯ ในโอกาสภายภาคหนา อนจะน�า

ไปสความส�าเรจของการด�าเนนงานตอไป


1.เพอศกษาปจจยทเกยวของกบพฤตกรรม

การไมเสพยาบาซ�าของผ ผานการบ�าบดฟ นฟ

สมรรถภาพผ เสพยาเสพตด คายปรบเปลยน

พฤตกรรมโดยวธชมชนบ�าบด

2. เพอศกษาถงกระบวนการไมเสพยาบา

ซ�าของผผานการบ�าบดฟนฟสมรรถภาพผเสพ

ยาเสพตด คายปรบเปลยนพฤตกรรมโดยวธ



ผ วจยคดเลอกผใหขอมลแบบเจาะจง

จากระบบรายงานระบบตดตามและเฝาระวง

ปญหายาเสพตด (บสต.1-5) รายงานตวครบ

7 ครง (ระยะเวลา 1 ป) เปนกระบวนการด�าเนนงาน

บ�าบดรกษาฟนฟสมรรถภาพผปวยยาเสพตดของ

ระบบสมครใจ โดยใชหลกสตรคายเยาวชนตนกลา

โรงพยาบาลธญญารกษ กรมการแพทย จ�านวน 8 คน

เปนเพศชายอาย 15-40 ป มประวตการหยด

เสพยาบามาเปนระยะเวลาไมต�ากวา1ป ตดตอกน

นบจากเสรจสนการเขาคาย และยงคงมพฤตกรรม

การไมเสพยาบาซ�าณเวลาทผวจยไดท�าการศกษา

จนเสรจสน ผ ใหขอมลหลกเหลานตองไดรบ

ค�ายนยนจาก 3 ทางไดแก ตนเองเจาหนาท

สาธารณสขทตดตามภายหลงการบ�าบดและ

แฟมประวตการตรวจปสสาวะเพอยนยนวาเปน

ผไมเสพยาบาซ�า



ผ วจยเลอกใชระเบยบวธการวจยเชง

คณภาพทตวผ วจยเปนเครองมอส�าคญในการ

เกบรวบรวมขอมลรวมทงมประเดนทางดาน

จรรยาบรรณทจะตองปฏบตตามในระหวาง

ด�าเนนการวจยรวมท งการพทกษ สท ธของ

ผเขารวมการวจยดวยดงน

1. การรวบรวมขอมลจากเอกสารท

เกยวของผวจยไดท�าการสบคนขอมลในรปแบบ

เอกสารทเกยวของโดยตดตอขอรบขอมลใน

รปแบบเอกสารประเภทตางๆทมเนอหาสาระ

เกยวข องสมพนธ กบประเดนวเคราะหและ

วตถประสงคทผ วจยไดก�าหนดไวเปนเบองตน

จากบคคลและหนวยงานทเปนหนวยในการศกษา

อนประกอบดวยวทยากรผ มหนาทในการจด

กจกรรมคายปรบเปลยนพฤตกรรมฯ เจาหนาท

พยาบาลผ มหนาทตดตามภายหลงการบ�าบด

ประจ�าโรงพยาบาลไชยาเจาหนาทสาธารณสข

ประจ�าโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบลในเขต

อ�าเภอไชยาและคณะกรรมการศนยพลงแผนดน

เอาชนะยาเสพตดอ�าเภอไชยาตดตามผลการ

มารายงานตวของผ ผ านการบ�าบดและตรวจ

รายงานแบบการตดตามผลการบ�าบดรกษาผปวย

สารเสพตด (บสต.5) รวมทงสบค นข อมล

ในรปแบบเอกสารอเลคทรอนกสผานเวบไซตของ

หนวยงานทเกยวของโดยใชเครองมอชวยในการ

คนหาขอมล (Search Engine) จากเวบไซต

www.google.co.th รวมทงเขาไปศกษาขอมล

จากเวบไซตของหนวยงานทมบทบาทส�าคญ

ในกระบวนการรายงานผลการตดตามบ�าบด

เปนระยะตลอดระยะเวลาทท�าการศกษาวจย

2. การเขารวมกระบวนการคายปรบ

เปลยนพฤตกรรมโดยวธชมชนบ�าบดและรวม

กระบวนการตดตามผผานการบ�าบดในระหวาง

ทมการประชมของคณะกรรมการศนยพลงแผนดน

เอาชนะยาเสพตดอ�าเภอไชยาและตรวจรายงาน

การประชมโดยผวจยจะประสานงานขอเขารวม

ประชมในฐานะผสงเกตการณเพอรวมรบฟงแนว

ความคดกระบวนการกจกรรมการด�าเนนการรวม

แสดงความคดเหนการแสดงออกในระหวางการ

ประชมและการอธบายชแจงโดยในการเขารวม

แตละครงผวจยจะท�าการรวบรวมเอกสารประกอบ

การประชมสอประกอบการน�าเสนอรวมทงจดให

มการบนทกเสยงการประชมและบนทกผลการ

สงเกตของผวจยไวในสมดบนทกโดยมประเดน

ในการบนทกตามทไดก�าหนดไวในขนตอนการ

ก�าหนดเครองมอการวจย

3. การสมภาษณเชงลกผวจยจะตดตอ

ขอสมภาษณผใหขอมลหลก (Key Informant)

จ�านวน 8 คน คอผทผานการบ�าบดรกษารปแบบ

ฟนฟสมรรถภาพคายปรบเปลยนพฤตกรรมดวย

วธชมชนบ�าบดฯเพอท�าการสมภาษณแบบเจาะลก

(In-Depth Interviews) ตามประเดนทก�าหนดไว

โดยในระหวางทท�าการสมภาษณจะผสมผสาน

เทคนคการสะทอนกลบการถามซ�าการยกตวอยาง

เพอไดขอมลทถกตองและสามารถขจดความ

ล�าเอยงในการสรปผลโดยในการนผวจยจะขอให

ผใหขอมลอธบายและยกตวอยางจนกวาผวจย

เกดความเขาใจตรงกบผใหขอมลพยายามกระตน

ผใหขอมลอธบายสงตางๆใหชดเจนและครอบคลม


สงทศกษาเทานนและจดใหมการบนทกประเดน

ความคดเหนเพอน�าขอมลมาถอดค�าพดเปน

เอกสารประกอบการวเคราะห

การพทกษสทธผใหขอมล

โครงการวจยนผ านการพจารณาโดย

คณะกรรมการพจารณาและควบคมวจยในคน

ของมหาวทยาลยราชภฎสราษฎรธาน เลขท

SRU 2558 005 เมอวนท 22 เมษายน 2558

เนองจากการศกษาวจยครงนเปนการศกษาถง

ผ ท เคยกระท�าผดพลาดมากอนในอดต และ

ไดพยายามแกไขตนเองในปจจบนและแมวา

การแกไขนนจะไดกระท�าส�าเรจแลวในปจจบน

แตบคคลเหลานกยงคงถกสงคมตตราวา “เปนคน

ทมพฤตกรรมเบยงเบนทางสงคม” ดงนนในการ

ศกษาวจยในครงนจงจ�าเปนตองมการพทกษสทธ

ของผใหขอมล เนองจากเปนสงทละเอยดออน

มผลตออารมณและความรสกของผใหขอมลรวม

ทงบคคลทเกยวของในหลายๆ ดาน แมผใหขอมล

จะยนดใหขอมลและยนยอมใหเปดเผยไดกตาม

แตอาจจะมกลมบคคล ครอบครวหรอบคคลใกลชด

ไมเหนดวย ผ วจยจงปกปดขอมลสวนตวของ

ผใหขอมล (ชอและนามสกลจรง)


ในการวจยครงนผ วจยใชวธวเคราะห

ขอมลโดยการจ�าแนกขอมลแบบบนทกขอมลทได

จากการสมภาษณของผใหสมภาษณแตละคนแลว

น�าขอมลทไดจากการสมภาษณทงหมดมาท�าการ

วเคราะหขอมลพจารณาใหความหมายขอมล

แตละเรองวาสอถงเรองใดเปรยบเทยบความเหมอน

และความแตกตางของขอมลและจดกระท�า

หมวดหมของขอมลเพอใหเกดความเขาใจตาม

วตถประสงคของการศกษาโดย

1. ศกษาปจจยทเกยวของกบพฤตกรรม

การไมเสพยาบาซ�าและกระบวนการไมเสพยาบา

ซ�าเปนรายบคคลแลวน�าขอมลมาสงเคราะห

2. สรางรปแบบกระบวนการทเปนแนว

เดยวกนในกรณทแตกตางไปจะสรางเปนรปแบบใหม

3. สรปรปแบบกระบวนการทพบ

ความถกตองแมนตรงความเชอถอไดของ

ผลการศกษา

การตรวจสอบความถกตองแมนตรงดาน

ขอมลวามความครบถวนพอเพยงของขอมลทใช

ในการศกษาเพอท�าใหผ วจยมขอมลหลกฐาน

สนบสนนทสมบรณเปนรปธรรมในการลงขอสรป

บงชถานการณทจะน�าไปสการพรรณนาอธบาย

สถานการณการด�าเนนการและวเคราะหหา

ขอสรปเกยวกบผลการศกษาตามประเดนวเคราะห

ทเชอถอไดโดยในการนผวจยจะไดท�าการตรวจสอบ

ความครบถวนพอเพยงความสมบรณครบถวนของ

ขอมลดวยการตรวจสอบสามเสา (Triangulation)

1. การตรวจสอบสามเสาดานขอมล

โดยน�าขอมลทงในรปแบบเอกสารผลการสงเกต

ผลการสมภาษณทบนทกเกบรวบรวมมาไดจาก

แหลงตางๆทมความแตกตางกนทงในดานเวลา

สถานทและจากตวบคคลมาสรปรวมเปรยบเทยบ

ความสอดคลองรวมทงเพมเตมประเดนทส�าคญ

ใหมเนอหาสาระทสมบรณและครอบคลมประเดน

วเคราะหทก�าหนด


2. การตรวจสอบสามเสาดานวธการ

เกบรวบรวมขอมลกลาวคอจดใหมการเกบ

รวบรวมขอมลจากแหลงทมาตางๆโดยวธการ

ตางๆ 4 วธ (การวเคราะหเอกสารการสงเกตการณ

การสมภาษณแบบเจาะลกและการประชม

คณะกรรมการ) แลวน�าผลการเกบรวบรวมขอมล

มาตรวจสอบซงกนและกนเพอท�าใหเชอมนไดวา

รายงานการวจยมขอมลสารสนเทศตางๆ ทม

ความครอบคลมเพยงพอในการพรรณนาวเคราะห

และอธบายลงขอสรปผลการศกษา

สรปและอภปรายผลการศกษา

จากวตถประสงคการวจยขอท 1 สามารถ

สรปปจจยทเกยวของกบพฤตกรรมการไมเสพ

ยาบาซ�าของผผานการบ�าบดฟนฟสมรรถภาพ

ผเสพยาเสพตดคายปรบเปลยนพฤตกรรมโดยวธ


1. สาเหตภายในจากตวบคคลจากการ

ศกษาสามารถสรปถงสาเหตภายในจากตวบคคล

ทชวยใหเกดการเลกเสพยาบาซ�าไดดงน

ความกลวทจะตองกลบมาเขาคาย

บ�าบดอก

พบวาผใหขอมลสวนใหญกลวทจะตอง

กลบมาเขารบการบ�าบดอกครง เนองจากตอง

หยดงาน สญเสยรายไดในขณะทปจจบนเศรษฐกจ

ไมด จากราคาพชผลทางการเกษตรลดต�าลง

ซงเปนอาชพหลกพวกเขาเปนเสาหลกของครอบครว

ในการประกอบอาชพ เชน ผใหขอมลรายหนง

เลาวา เขามอาชพหลกคอรบจางกรดยางพารา

ตองลกขนกรดยางตอนตสของทกวนพรอมกบ

ภรรยา และสวนยางกอยหางไกลจากบานราวๆ

5 กโลเมตร ขบรถมอเตอรไซดไปกบภรรยา

กวาจะกรดยางเสรจกเชาพอด กลบบานตวเขา

เตรยมอปกรณส�าหรบเกบน�ายางพาราหลงจาก

ไปสงลกทโรงเรยนในตอนเชา สวนภรรยากเตรยม

อาหาร เสอผา กระเปานกเรยนใหกบลก เสรจแลว

กกลบไปทสวนยางพาราอกครงกวาจะเสรจงาน

กถงเทยงทกวน การทตองไปเขารบการบ�าบดยา

เสพตดในครงนท�าใหเขาและภรรยาตองหยดกรด

ยางถง 9 วน โชคดทนายจางเขาใจเพราะรถง

นโยบายของทางภาครฐในการเขารบการบ�าบด

ในครงน

“.....ตอนแรกทเรมเสพยาบาผมคดวา

สนกๆตนเตนและทาทายดแตตอนนกลายเปน

ท�าใหครอบครวตองเดอดรอนยงถาตองเขารบการ

บ�าบดอกรถยนตคงโดนไฟแนนซยดแน....”

การควบคมความคดและพฤตกรรม

ของตนเอง

พบวา ผใหขอมลสวนใหญมความเหน

วาการทเรมเสพยาบาครงแรกนนเกดจากตนเอง

ขาดความยงคดไตรตรองถงผลเสยทเกดขน โดย

มความคดวาตนเองสามารถควบคมอาการตางๆ

ทเรยกวาตดยาได เพราะการลองเสพเพยงไมกครง

คงไมท�าใหตดยาได และในตอนแรกรางกายกปกต

ดไมมอาการออนเพลยหรองวงเหงา หาวนอน

เหมอนอยางทเคยไดยนมา จงเปนความคดทผด

พลาดมาตงแตแรก มาถงตอนนการทพวกเขาจะ

คงสภาพเปนผทเลกเสพยาบาซ�าใหไดและด�ารงอย

ใหไดตลอดไปจงตองควบคมความคด ระงบยบยง

จตใจใหได โดยใชวธการตางๆซงสอดคลองกบงาน


วจยของจนตนา เยยมชยภม (2548) ศกษากรณ

ผทเลกเสพยาเสพตด ถงบคลกภาพ มลเหตจงใจ

ใหเลกเสพยาเสพตดพบวาวธการคงสภาพของการ

เลกเสพยาเสพตดของผเลกเสพยาเสพตด คอ

การเรยนรการปรบเปลยนพฤตกรรมใหมจากการ

เขารบการบ�าบดรกษาและน�ามาประยกตใช

ในชวตประจ�าวน มการควบคมตนเองทด รจก

วางแผนชวตในอนาคตอยางชดเจน มความรสก

ภาคภมใจในตนเอง รสกวาตนเองมคณคาและ

ไดรบความรกเอาใจใส

ความตองการเปนแบบอยางทดใหกบลก

พบวาผ ใหขอมลสวนใหญมลกทยงอย

ในวยเรยน พวกเขาบอกวาแมจะไดผานการอบรม

สงสอนจากคร อาจารยในโรงเรยนและจากท

พอแมคอยบอกและย�าเตอนวาอยาใหไปยงเกยว

หรอลองเสพยาเสพตด แตค�าสงสอนทงหมดทเคย

รบรและไดยนกลายเปนสงทพวกเขามองขามไป

ในชวงขณะหนง ทสงผลดานลบอยางมากเมอมอง

ยอนกลบไป พวกเขากลายเปนบคคลอนตรายของ

สงคม เปนตวอยางของการใชชวตทผดพลาดและ

เปนคนไมดทลกหลานไมควรเอาเปนเยยงอยางแต

เมอตองแสดงบทบาทการท�าหนาทของพอทอยาก

จะสอนลกใหเปนคนดทงดานการเรยนและความ

ประพฤต เมอมองตวเองแลวเกดความรสกวา

ตวเองยงเปนแบบอยางทดใหกบลกไมได ดงนน

สงท เขาพดหรอพยายามอธบายใหลกไดฟ ง

เขากไมมความมนใจวาลกจะเชอฟงหรอท�าตามได

“...ผมเคยท�าในสงทไมดมากอนเคยพลาด

พลงมากอนกขออยาใหลกมนเดนตามผมในสง

เหลาน...”

2. สาเหตจากสภาพแวดลอม

2.1 ปจจยดานเจาหนาทสาธารณสข

ความรสกถงความปรารถนาดของ

เจาหนาทสาธารณสขตอผเขารบการบ�าบด

พบวาการทผใหขอมลไดรบความเชอมน

และความไววางใจจากเจาหนาทสาธารณสขวา

พวกเขาสามารถทจะผานพนชวงเวลาทส�าคญได

อยางแนนอนตงแตกจกรรมในคายบ�าบดจนกระทง

ถงขนตอนการตดตามและรายงานตวของกลม

ผใหขอมลซงเปนขนตอนตอเนองทผ ใหขอมล

ทกคนตองไดรบการตดตามจนครบ 1 ป จ�านวน

7 ครง เปนสงทเจาหนาทและผเกยวของทกคน

ปรารถนาและมความหวงดดวยใจจรงวาทกคน

สามารถท�าได โดยใชกระบวนการตางๆ ตามทได

เรยนร รวมกน การเรยนร วธการทจะท�าจตใจ

ใหสงบสข จะชวยใหบคคลไมตองแสวงหาความสข

จากการใชยาเสพตดหรอสงอนใดทน�าอนตราย

มาใหตนเอง และเคลดลบของการมความสงบสข

ในจตใจคอ การเรยนรทจะอยกบปจจบน ไมกงวล

ถงอดตหรออนาคต เพอจะไดคาดหวงสงตางๆ

ตามทเปนจรงและไมคบของใจเมอพบกบสงท

ไมสมหวง

“....ผมกไมอยากใหความรสกดๆนนตอง

สญเสยไปเราจงตองท�าใหไดเลกใหไดเพอคนทเขา

หวงดกบเรา....”

การใหค�าปรกษาและรบฟงปญหา

พบวาผใหขอมลหลายคนซงภายหลงจาก

เสรจสนกจกรรมการบ�าบดผเสพยาเสพตดแลว

เมอกลบไปอยทบานและสงแวดลอมเดม อารมณ


ความร สกรวมทงสงท เขาเคยประสบปญหา

มากอนเรมหวนกลบมาอกครง ซงมผลอยางมาก

ตอการเกดโอกาสการกลบมาเสพยาบาซ�า ดงนน

การมทพง มทปรกษาจงเปนสงทพวกเขาตดสนใจ

ใชบรการตามทไดรบแจงจากเจาหนาทสาธารณสข

ว าอยาคดว าเราเผชญกบปญหาเพยงล�าพง

เรายงมคนอนทยงรกและปรารถนาดและพรอมท

จะรบฟง ใหการชวยเหลอโดยสามารถขอรบ

ค�าปรกษาไดทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต�าบล

ทกแหงและโรงพยาบาลประจ�าอ�าเภอทกอ�าเภอ

หรอสถานบรการสาธารณสขทกแหงทผใหขอมล

สะดวก แตถาไมอยากมาพบดวยตวเองกสามารถ

โทรมาเพอขอค�าปรกษาแนะน�ากได ตามเบอร

โทรศพททใหไวแลว และสามารถโทรไดตลอด 24

ชวโมง

“….คนเราสามารถทจะเปลยนแปลง

ตนเองไดไมมใครทไมเคยท�าผดพลาด บางเรอง

ทรายแรงยงกวานกยงม….”

2.2 ปจจยดานบคคลในครอบครว

หรอผใกลชด

การแสดงออกของครอบครวและ

บคคลใกลชด

พบวาหากครอบครวและผ ใกลชด

ของผใหขอมลปฏบตและแสดงความรสกในการ

สนบสนนใหหยดเสพยาบาท�าใหผ ให ข อมล

สามารถคงสภาพการเปนผไมเสพยาบาซ�าไวได

อยางมนคงและตอเนองซงการแสดงออกเหลาน

แตกตางกนไปตามแตละครอบครวแตมกเปนการ

แสดงออกทชดเจนเปนรปธรรมและสามารถรบร

ไดเชนการกอดการสมผสการรวมท�ากจกรรม

ในเชงสรางสรรคการใหรางวลการพดชมเชย

เปนตนแมการแสดงออกจะเปนเพยงสงเลกนอย

แตครอบครวไดแสดงออกในชวงทผ เสพยาบา

เปดใจรบรถงความหวงใยของคนในครอบครว

โดยเฉพาะชวงการบ�าบดและชวงแรกภายหลง

จากการบ�าบดเสรจสนซงเปนชวงทมความเสยงสง

ตอการหวนกลบไปเสพยาบาซ�าท�าใหผใหขอมล

เหลานร สกไดถงการยอมรบการใหอภยและ

ความไววางใจจนท�าใหความสมพนธภายในครอบครว

ดมากขน

การมสวนรวมของครอบครวในการ

ปองกนการเสพยาบาซ�า

พบวาครอบครวมสวนส�าคญอยางมาก

ทท�าใหผทเสพยาบามพฤตกรรมการหวนกลบไป

เสพยาบาซ�าหรอสามารถทจะปรบเปลยนพฤตกรรม

ของตนเองไปสการด�ารงตนและคงสภาพของการ

เปนผเลกเสพยาบาซ�าได เพราะสถาบนครอบครว

มความผกพนธกนมากทสดกวาสถาบนอน การรบ

รถงความสข ความทกข หรอแมแตพฤตกรรม

สวนบคคล ทบคคลภายนอกไมอาจทราบไดแต

สมาชกของครอบครวรบร การมสวนรวมของ

ครอบครวมอยในทกขนตอนของกระบวนการบ�าบด

พรอมทจะสนบสนนและใหก�าลงใจ ไมท�าใหเกด

ความเครยดหรอกดดน สอดคลองกบงานวจยของ

เมตตา เลศเกยรตรชตะ (2550) ศกษาการสงเสรม

การมสวนรวมของครอบครวและพฤตกรรมการ

มส วนรวมของครอบครวในการปองกนการ

เสพยาเสพตดซ�าผลการวจยพบวาบทบาทท

คาดหวงของครอบครวในการดแลผปวยเสพตด

ยาบาในระดบมากคอดานการตอบสนองทาง


อารมณกล มตวอยางมความคาดหวงในหวขอ

บทบาททครอบครวใหความสนใจดแลเอาใจใส

ครอบครวยกโทษและใหโอกาสแกตวใหมเมอ

ท�าผดพลาด

2.3 ปจจยจากเพอน

การตตวออกหางจากเพอนกลมเสพ

พบวาผใหขอมลจะเปลยนแปลงลกษณะ

การคบเพอน เปน 2 ลกษณะคอการเลกคบเพอน

ทเคยเสพยาบาดวยกนเปนลกษณะของการ

ตดขาดจากกลมเพอนเดมทเคยเสพยาบารวมกน

และลกษณะการเปลยนแปลงความสมพนธคอ

ยงคงคบหาเพอนกลมเสพเชนเดมเพยงแตแยกตว

ออกในขณะทมการเสพยาบาเทานนซงพบวา

ทง 2 ลกษณะนมความเหมาะสมแตกตางกนไป

ตามแตละคนเนองจากบางคนมบคลกทไมพงพง

ผ อนมสงยดเหนยวจตใจทเขมแขงจะสามารถ

ตดความสมพนธกบเพอนกลมเดมและมเจตคต

ดานลบตอเพอนกลมเสพดวยซงสอดคลองกบ

รจรา แกวสะอาด (2548) ศกษากรณการกลบไป

เสพเฮโรอนซ�าของผตดยาเสพตด พบวาอทธพล

จากเพอนมความส�าคญอยางมากตอการเสพยาซ�า

เนองจากมเพอนสนททตดยา และมเพอนกลมเดม

มาชวนเทยวเตร ท�าใหละทงจากเพอนเกาไดยาก

ประกอบกบแมจะลองเปลยนเพอนกลมใหมแลว

แตกไมคอยไดรบการยอมรบ มกถกตตราวาเปน

คนขยา จงตองหนกลบมาคบกบเพอนทเคยเขารบ

การบ�าบดดวยกน โดยใหเหตผลวาเปนเพอนทม

ความเขาใจกนมากทสดเพราะอยดวยกนในชวง

เวลาล�าบากรวมกน

“....ผมคงตองใชเวลากบเพอนๆ ใหนอยลง

กวาแตกอนโดยคอยๆถอยออกมาเพอไมให

สมพนธภาพระหวางเพอนเสยไป....”

2.4 ปจจยจากการเขารบการบ�าบดใน

คายปรบเปลยนพฤตกรรมโดยวธชมชนบ�าบด

การมกจกรรมตดตามภายหลงการ

บ�าบดอยางตอเนอง

เนองจากภายหลงการบ�าบดจนครบ

ขนตอนแล วผ ให ข อมลต องรายงานตวกบ

เจาหนาทสาธารณสข เพอตดตามผลการบ�าบด

วามปญหาอปสรรคอะไรบาง ครอบครว สงคม

ใหโอกาสหรอใหการยอมรบชวยเหลอหรอไม

ความตองการใหเจาหนาทๆ เกยวของชวยเหลอ

อะไรบาง และตรวจ ปสสาวะเพอยนยนวาไมมการ

หวนกลบไปเสพยาบาซ�าอก จ�านวน 7 ครง

ในระยะเวลา 1 ป ตามก�าหนดกระบวนการตดตาม

ผผานการบ�าบดฯ หากไมพบการกระท�าผดซ�า

เจาหนาทจะด�าเนนการลบประวตการกระท�าผด

เกยวกบการเสพยาเสพตดประกอบกบภายหลง

การบ�าบดจะมเจาหนาททงในสวนของฝายปกครอง

ผ น�าทองถนท�าหนาทตรวจสอบและตดตาม

พฤตกรรมภายหลงการบ�าบดหากพบการกระท�า

ผดซ�าเชนเสพยาเสพตดซ�าคายาเสพตดหรอ

มพฤตกรรมเกยวของกบยาเสพตดบคคลนนจะได

รบการพจารณาใหเขารบการบ�าบดซ�า ขยายระยะ

เวลาการบ�าบดเพมระดบการบ�าบดหรอสงตวคน

เจาหนาทต�ารวจเพอด�าเนนคดตอไปดงนนผผาน

การบ�าบดเหลานจงตองควบคมตนเองเพอใหพน

จากสภาพการถกรายงานความประพฤตให

รวดเรวทสด


จากวตถประสงค การวจยข อท 1

สามารถสรปปจจยทเกยวของกบพฤตกรรมการ

ไม เสพยาบ าซ� าของผ ผ านการบ�าบดฟ นฟ

สมรรถภาพผ เสพยาเสพตดคายปรบเปลยน

พฤตกรรมโดยวธชมชนบ�าบด ดงน

ปจจยภายในจากตวบคคล

การมสภาพจตใจทเขมแขง มงมนและ

ความตองการทจะเลกเสพยาบา มการยบยงชงใจ

และควบคม พฤตกรรมของตนเอง เนองจาก

ผเสพยาบาทเขารบการบ�าบดในครงนเปนการ

บ�าบดในระบบสมครใจ ผเขารบการบ�าบดยงม

สภาพรางกายและจตใจเหมอนคนปกตทวไป

ยงมความรสกแยกแยะสงผด ถก ด ชว เพยงแต

เขายงตองการสงทมากระตนหรอโนมนาวจตใจ

เพอใหเกดแรงจงใจใหกระท�าในสงทถกตองเพอ

จะกลบตวเปนคนดของสงคม เมอไดพบเจอกบ

โอกาสหรอสถานการณทเกดความรสกภายใน

จตใจตนเอง เชน การรบรวาตนเปนความคาดหวง

ของบคคลในครอบครว การรบรถงผลดทเกดขน

จากการเลกเสพยาบาซ�า ความตองการเปนแบบ

อยางทดใหกบลก และเขายงตองด�าเนนชวตตอไป

ในภายภาคหนา ดงนนผทไมหวนกลบไปเสพยาบา

จ�าเปน ตองมการยบยงชงใจและควบคมตนเองทด

สามารถวเคราะหไตรตรองถงสาเหตอนน�าไปส

อาการอยากเสพยาบา เพอหลกเลยงหรอเบยง

เบนความสนใจจากสาเหตเหลานน หากบคคล

สามารถปฏเสธการเสพยาบาไดจะมความรสก

ภาคภมใจทสามารถเอาชนะใจตนเองได และ

เกดความรบรในความสามารถของตนเองท�าให

เกดก�าลงใจในการปฏเสธการเสพยาบาในครง

ตอ ๆ ไปไดงายมากขน

ปจจยภายนอก/สภาพแวดลอม

สภาพแวดลอมมความส�าคญตอการ

เรมตนเลกเสพยาบาไมนอยไปกวาปจจยภายใน

ของผเสพยาบา จนกระทงน�าไปสการคงสภาพการ

เปนผยตการเสพยาบาไดเปนอยางมาก เนองจาก

เมอบคคลเหลานสามารถหยดเสพยาบาไดแลว

จะมความตองการความสนใจและการใหอภย

จากผอน โดยเฉพาะบคคลในครอบครวหรอ

ผใกลชด การไดรบขาวสารทถกตองจากผทม

ความร ในเรองโทษและอนตรายจากการใช

สารเสพตด เชน หมอ พยาบาล และเจาหนาท

สาธารณสข การไดรบการยอมรบจากเพอน

จากหนวยงานอนทเกยวของ ไดแก ผน�าชมชน

ผ น�าทองถน และการเปดโอกาสใหไดรบการ

ชวยเหลอ แกไข จากหนวยงานทบงคบใชกฎหมาย

เชน ต�ารวจ ทหาร ภายใตเงอนไขและขอตกลง

ททกฝายสามารถยอมรบได หากบคคลเหลาน

ขาดแรงสนบสนนทางสงคมหรอไมไดรบสงตอบแทน

ทคาดหวงวาจะไดรบจากการหยดเสพยาบา จะเกด

ความออนไหว ไมมนใจในตนเองโดยเฉพาะผทม

บคลกพงพาผอน แมไมมตวกระตนหรออยใน

สถานการณเสยงแตบคคลเหลาน กอาจหวนกลบไป

เสพยาบาซ�าไดเชนกน แตหากไดรบการสนบสนนทด

จากภายนอก การใหโอกาส การยอมรบตวตน

ในปจจบนของผทเคยเสพยาเสพตด ท�าใหผทยต

การเสพยาบาเหลานสามารถคงสภาพการไมเสพ

ยาบาไดตอไปและมแนวโนมทจะไมเสพยาบาซ�า

ในอนาคต

จากวตถประสงค การวจยข อท 2

สามารถสรปกระบวนการไมเสพยาบาซ�าของ


ผผานการบ�าบดฟนฟสมรรถภาพผเสพยาเสพตด

คายปรบเปลยนพฤตกรรมโดยวธชมชนบ�าบดดงน

1. ขนกอนการเขารบการบ�าบด

ในการเขารบการบ�าบดฟนฟสมรรถภาพ

ผเสพยาเสพตดโดยวธชมชนบ�าบด แมจะเปน

ระบบบ�าบดแบบสมครใจกตาม แตในดานของ

ผ ให ข อมลซงมาจากหลายสาเหตก อนเขาส

กระบวนการบ�าบด เชน จากส�านกคมประพฤต

สงมา จากขอมลทผน�าชมชนมรายชอกลมเปาหมาย

ท เสพยาเสพตด จากการต งด านตรวจของ

เจาหนาทต�ารวจและฝายปกครองตามนโยบาย

เพอปองกนปรามปรามการแพรระบาดของยาเสพตด

กลมเสยงทตรวจปสสาวะพบสารเสพตด และ

จากการสมครใจเขารบการบ�าบดดวยตนเอง

ถงแมวากอนเขารบการบ�าบดของผ ใหขอมล

แตละคนจะแตกตางกน จากการรวมมอกนของ

เจาหนาททเกยวของทกฝาย ในการวนจฉยให

ผใหขอมลเหลานเขาสการบวนการบ�าบดในระบบ

สมครใจ โดยพจารณาจากสภาพรางกาย จตใจ

ทบงชวาสามารถทจะใชกจกรรม กระบวนการ

บ�าบดตามโปรแกรม 9 วน 8 คน ท�าใหเปลยนแปลง

พฤตกรรมการเสพยาเสพตดส การเลกเสพ

ยาเสพตดซ�าได

2. ขนการเขารบการบ�าบด

ในขนตอนของการเขาส กระบวนการ

บ�าบดนน ผใหขอมลทสามารถเรมตนปรบเปลยน

พฤตกรรมความตองการทางดานจตใจสการเลก

เสพยาบา เชน การมเจตคตทดตอกระบวนการ

บ�าบด การแสดงความสมพนธทเปนมตรของ

ผใหการบ�าบดและผรบการบ�าบด ,การมกจกรรม

ทประทบใจและใหความรสกเชงบวก สถานท

ในการจดกจกรรมเอออ�านวย และกฎระเบยบของ

กระบวนการบ�าบด เมอเกดความรสกเชงบวกจาก

ปจจยภายในจตใจเหลาน สงผลตอพฤตกรรมทาง

รางกายในการปฏเสธการน�ายาบาเขาสรางกาย

และจากการเขารวมสงเกตในกจกรรมฐานตางๆ

พบวาผใหขอมลทมแนวความคดเชงบวกตอการ

เขารบการบ�าบดครงน ยนดและใหความรวมมอ

ในการท�ากจกรรม ตงแตการแสดงบทบาท

การเปนผ น�ากลมในการท�ากจกรรมตามทได

รบมอบหมาย และการเปนผตามกสามารถปฏบต

ไดโดยไมเกดความรสกวาเปนการฝาฝนหรอ

ถกบงคบแตอยางใด

3. ขนภายหลงการเขารบการบ�าบด

ภายหลงรบการบ�าบดแลว ผใหขอมลตอง

กลบมาใชชวตตามปกตและอยในสงแวดลอมเดม

จงเปนสงททาทายและเปนบททดสอบจตใจของ

พวกเขาตอการปรบเปลยนพฤตกรรมสเปาหมาย

ของกระบวนการบ�าบด คอการเลกเสพสงเสพตด

ขนตอนนตวกระตนและสถานการณเสยงยงม

อทธพลตอผผานการบ�าบดอยมาก บางครงยง

กอใหเกดความรสกและความตองการเสพยาบา

หากผผานการบ�าบดมการคด ควบคมและการ

ยบยงชงใจกจะท�าใหสามารถจดการกบปญหา

และปฏเสธการเสพยาบาได เรมจากการทผเขารบ

การบ�าบดมความตองการทจะยตการเสพยาบา

เปนล�าดบแรก ซงเปนปจจยภายในจากตวบคคล

จากการวจยพบวา เกดจากการกลวทจะตองกลบ

มาเขาคายบ�าบดอก การรบรวาตนเปนความคาดหวง

ของบคคลในครอบครว ความตองการเปน


แบบอยางทดใหกบลก การควบคมความคดและ

พฤตกรรมของตนเองและปจจยสนบสนนจาก

ภายนอกรวมทงสภาพแวดลอมของผเขารบการ

บ�าบด ประกอบดวย ปจจยด านเจ าหนาท

สาธารณสขปจจยดานบคคลในครอบครวหรอ

ผใกลชดปจจยจากเพอนปจจยจากการเขารบการ

บ�าบดในคายปรบเปลยนพฤตกรรมโดยวธชมชน

บ�าบด ในขนตอนนเนองจากเปนชวงทผเขารบการ

บ�าบดเพงผานพนกระบวนการบ�าบด ไดรบความ

รและวธการปองกนการหวนกลบไปเสพยาเสพตด

ซ�าในทางทฤษฎ สงทไดเรยนรมาจงตองน�ามาใช

ในสถานการณจรง ตองใชความพยายามในการ

เผชญกบปญหามากกวาขนตอนอนๆ

4. ขนการยตการเสพยาบาซ�า

ขนการยตการเสพยาบาอาจเกดจาก

ความตองการและมงมนตงใจทจะเลกดวยตนเอง

หรออาจเปนเพราะกระบวนการในการบ�าบด

ทท�าใหไมสามารถน�ายาบาเขาสรางกายกตาม

แตผเขารบการบ�าบดกจะยตการเสพยาบาไดใน

ทสด การทจะใหความหมายและยอมรบกบตนเอง

วาเปนผทยตการเสพยาบาหรอพกการเสพยาบา

ไดนนสวนใหญจะเกดจากการพบกบสถานการณ

เสยงเชนการอยในภาวะอารมณเครยด การไดรบ

การชกชวนจากเพอนหรอไดรบการชกชวนจาก

ผคายาบาเปนตนแลวสามารถปฏเสธการเสพได

เปนการพสจนตนเองวาสามารถยบยงชงใจไดและ

สามารถควบคมตนเองไดเมอบคคลเหลานมการ

ยตการเสพยาบาไดระยะหนงจะร สกสบายใจ

ไมรสกหวาดระแวงหรอกระวนกระวายตออาการ

อยากและอาการถอนยาบาจงท�าใหเหนถงผลด

ของการยตการเสพยาบาและตดสนใจทจะด�ารง

ตนเปนผไมเสพยาบาตอไป


ภาพท1 แสดงกระบวนการไมเสพยาบาซ�าของผผานการบ�าบดฟนฟสมรรถภาพผเสพยาเสพตดฯ

ขอเสนอแนะการน�าผลการวจยไปใช

1. จากผลการศกษาพบวาแมผ ผ าน

การบ�าบดฟนฟสมรรถภาพผเสพยาบา จะสามารถ

ด�ารงตนเปนผเลกเสพยาบาซ�าไดแลว แตกยง

ไมมนใจตอการใหโอกาสจากสงคม ยงขาดความ

เชอมนและความมนใจในตนเอง ไมกลาแสดงออก

ดงนนผผานการบ�าบดฯ ควรเปดโอกาสใหกบ

ตนเอง กลาเผชญกบความจรงและการขอโอกาส

จากสงคม ไมคดหรอตอกย�าความผดพลาดของ

ตนเองในอดต

2.บดามารดาผใกลชดควรตระหนกถง

ความส�าคญของการดแลเอาใจใสสมาชกในครอบครว

สอบถามถงความเปนอยในแตละวนควรใหความรก

ความอบอนใหก�าลงใจใชเหตผลและพยายามท�า

กจกรรมรวมกนในครอบครวใหมากขนเพอจะได

ปลอดภยและหางไกลจากยาเสพยตด

3.ควรใหโอกาสและชวยเหลอใหผ เสพ

ยาเสพตดไดกลบเขาส สงคมใหการยอมรบให

การศกษาใหอาชพเพอคนคนดสสงคมท�าหนาท

เปนพลเมองทดของประเทศและเปนก�าลงในการ

พฒนาประเทศตอไป

จากวตถประสงคขอท 2 สามารถสรปกระบวนการไมเสพยาบาซ�าภายหลงจากการบ�าบดฟนฟ

สมรรถภาพผเสพยาเสพตดได ดงภาพท 1

หวนกลบไปเสพยาบาซ�า การคงสภาพของการเปนผเลกเสพยาบาซ�า

การยตการเลกเสพยาบาซ�า

จากส�านกงาน

คมประพฤตแจงรายชอ

เขารบการบ�าบด

ปกครองอ�าเภอ/ผน�าทองถน

แจงรายชอ


ตรวจปสสาวะ

พบสารเสพตด

ในรางกาย

สมคร


กอนเขาสกระบวนการบ�าบด


กฎ ระเบยบของ

กระบวนการ

บ�าบด

กจกรรมทประทบใจ

และใหความรสก

เชงบวก

ความสมพนธทเปนมตร

ของผใหการบ�าบดและ

ผเขารบการบ�าบด

สถานทในการ

จดกจกรรมเอออ�านวย

ปจจยภายในจากตวบคคล ปจจยภายนอก/สภาพแวดลอม ปจจยภายดานอนๆ

ภายหลงการบ�าบด



จนตนา เยยมชยภม. (2548). ศกษากรณผทเลกเสพยาเสพตด. วทยานพนธการศกษามหาบณฑต

สาขาจตวทยาการแนะแนว, บณฑตวทยาลย, มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ.

เดชา สงขวรรณ และคณะ. (2549). การวเคราะหนโยบาย มาตรการ และองคกรทเกยวของกบการ

ปองกนและแกไขปญหายาเสพตดในประเทศไทย. (รายงานการวจย). กรงเทพฯ: ส�านกงาน

กองทนสนบสนนการวจย (สกว.)

พรรณณ วาทสนทร และกฤตกา เฉดโฉม. (2552). การศกษาเปรยบเทยบผลส�าเรจของการบ�าบดรกษา

ผปวยยาเสพตดระบบบงคบบ�าบดและระบบสมครใจ. กรงเทพฯ: บอรนทบพบลชชง.

เมตตา เลศเกยรตรชตะ. (2550). การปฏบตของพยาบาลในการสงเสรมการมสวนรวมของครอบครว

และพฤตกรรมการมสวนรวมของครอบครวในการปองกนการเสพยาเสพตดซ�าตามการรบร

ของครอบครวผตดยาเสพตด. วทยานพนธพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาการพยาบาล

สขภาพจตและจตเวช, มหาวทยาลยสงขลานครนทร.

รจรา แกวสะอาด. (2548). ศกษารายกรณการกลบไปเสพเฮโรอนซ�าของผตดยาเสพตดคลนก

ยาเสพตด 8 ศนยบรการสาธารณสข 22 วดปากบอ ส�านกอนามย กรงเทพมหานคร.

วทยานพนธ สาขาจตวทยาการแนะแนว, มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ.

สภางค จนทวานช. (2555). วธการวจยเชงคณภาพ. กรงเทพฯ: จฬาลงกรณมหาวทยาลย

ส�านกบรหารการสาธารณสข ส�านกปลดกระทรวงสาธารณสข. (2556). ระบบตดตามและเฝาระวง

ปญหายาเสพตด (บสต.). นนทบร: โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย.

(2557). ระบบตดตามและเฝาระวงปญหา

ยาเสพตด (บสต.) นนทบร: โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย.

Documents

ISSN : 0858-3080 วารสารเกื้อการุณย์ · วรากร เกรียงไกรศักดา วารสารเกื้อการุณย์