ISTRAŽIVANJE VIŠESTRUKIH POKAZATELJA

U BIH 2011.-2012.

Ů

AgencijaBosne i H

za statistikuHercegovine

BOSNA I HERCEGFEDERACIJA B

I HERCEGOVFEDERALNO MINIS

ZDRAVSTV

GOVINAOSNE

VINESTARSTVOVA

2

10

17% DJECE MLAĐE OD PET GODINA JE PREUHRANJENO

ISHRANA

Preuhranjenost, zaostalost u rastu,mršavost i pothranjenost

Stanje uhranjenosti djece odraz je njihovog cjelokupnog zdravlja. Djeca dosežu svoj potencijal rasta i smatraju se dobro uhranjenim ukoliko im je dostupna adekvatna ishrana, ako nisu izložena čestim oboljenjima i ako su adekvatno zbrinuta. Zaostalost u rastu je odraz hronične pothranjeno-sti kao rezultat izostanka adekvatne ishrane tokom dužeg perioda te povratne ili hronične bolesti. Zaostatak u težini u odnosu na visinu (mršavost) je obično rezultat skorijeg deficita u ishrani. Ovaj pokazatelj može ispoljavati znatne sezonske varijacije, zavisno od promjena u dostupnosti hrane ili prevalence bolesti.

9% DJECE MLAĐE OD PET GODINA ZAOSTAJE U RASTU

2% DJECE MLAĐE OD PET GODINA

JE POTHRANJENO

2% DJECE MLAĐE OD PET GODINA

JE MRŠAVO

Dojenje u prvim godinama života štiti djecu od infekcija, osigurava idealan izvor hranjivih materija, ekonomično je i sigurno. Prema preporukama Svjetske zdravstvene organizacije i UNICEF-a, pravilnom ishranom dojenčadi mlađe od šest mjeseci se smatra isključivo dojenje.

DOJENJE

SAMO 2 OD 10 DJECE U PRVIH 5 MJESECI ŽIVOTA

JE ISKLJUČIVO

DOJILO IAKO JE 9 OD 10 NOVOROÐENCADI ZAPOCELO

DOJITI U TOKU PRVOG DANA NAKON ROÐENJA

ZDRAVLJE DJECE

OBUHVAT IMUNIZACIJOM

DJECE UZRASTA OD 18 DO 29 MJESECI JE

68%Procenat obuhvata imunizacijom za djecu uzrasta od 18 do 29 mjeseci uključuje djecu koja su primila BCG vakcinu, 3 doze DTP (difterija, veliki kašalj, tetanus ) vakcine i 3 doze polio vakcine do navršenih 12 mjeseci i MRP (morbili, rubeola i parotitis) vakcinu do navršenih 18 mjeseci života.

Cilj „Svijeta po mjeri djeteta“ je da se na nivou države u 90 procenata slučajeva osigura potpuni obuhvat imunizacijom djece mlađe od jedne godine, s najmanje 80 procenata pokrivenosti u svakoj teritorijalnoj jedinici.

Imunizacija

VODA I SANITACIJAKorištenje poboljšanih izvora za piće i poboljšane sanitacije

vode

Jedan od Milenijumskih razvojnih ciljeva je da se između 1990. i 2015. godine za polovinu smanji broj ljudi koji nemaju održiv pristup bezbjednoj vodi za piće i osnovnim sanitarnim uslovima. Higijenski ispravna voda za piće je osnovni uslov dobrog zdravlja.

Higijenski neispravna voda za piće može biti značajan prenosnik mnogih bolesti. Korištenje poboljšanih toaleta može smanjiti bolesti praćene dijarejom za više od trećinu te može značajno smanjiti druge negativne uticaje na zdravlje ljudi.

PROCENAT ČLANOVA DOMAĆINSTAVA KOJI KORISTE POBOLJŠANE IZVORE VODE ZA PIĆE

94%PROCENAT ČLANOVA DOMAĆINSTAVA

KOJI KORISTE POBOLJŠANU SANITACIJU

100%

GOTOVO SVI POROĐAJI U PERIODU OD DVIJE GODINE PRIJE ISTRAŽIVANJA

SU OBAVLJENI U JAVNIM ZDRAVSTVENIM USTANOVAMA UZ POMOĆ

STRUČNOG OSOBLJA

REPRODUKTIVNO ZDRAVLJE

Korištenje kontracepcije

Adekvatno planiranje porodice je važno za zdravlje žena i djece, prvenstveno zbog:

1) sprečavanja prerane ili prekasne trudnoće; 2) produžavanja perioda između porođaja;3) ograničavanja broja djece.

Od ključne važnosti za ovo je pristup svih parova informacijama i uslugama, kako bi se spriječile prerane trudnoće, mali vremenski razmak između trudnoća, prekasne trudnoće ili prekomjeran broj trudnoća.

46% ŽENA U DOBI OD 15 DO 49 GODINA KOJE SU U BRAKU ILI ŽIVE U ZAJEDNICI

KORISTI NEKU METODU KONTRACEPCIJE

Nezadovoljena potreba za kontracepcijom

9% ŽENA U DOBI OD 15 DO 49 GODINA KOJE SU U BRAKU ILI ŽIVE U

ZAJEDNICI IMA NEZADOVOLJENUPOTREBU ZA KONTRACEPCIJOM

Prenatalna zaštita: pomoć pri porođaju i mjesto porođaja

Nezadovoljena potreba za kontracepcijom se odnosi na žene u reproduktivnoj dobi koje ne koriste nijednu metodu kontracepcije, ali koje žele odgoditi sljedeće rađanje (vremenski razmak između trudnoća) ili koje žele potpuno prekinuti rađati.

86%

14%Uz pomoć doktora

Uz pomoć medicinske sestre/babice

Period trudnoće pruža značajne mogućnosti da se ženama pruže brojne intervencije koje mogu biti od vitalnog značaja za njihovo zdravlje i

dobrobit, kao i za zdravlje i dobrobit njihovih beba. UNICEF i Svjetska zdravstvena organizacija (SZO) preporučuju minimalno četiri posjete tokom

trudnoće u okviru prenatalne zaštite. Tri četvrtine smrtnih slučajeva majki u svijetu dešava se tokom porođaja i netom nakon porođaja. Značajan cilj

„Svijeta po mjeri djeteta“ jeste da se ženama, prilikom porođaja, osigura pomoć stručnog osoblja.

14% ŽENA KOJE SU RODILE ŽIVOROĐENO DIJETEU PERIODU OD DVIJE GODINE

PRIJE ISTRAŽIVANJA

SE PORODILO CARSKIM REZOM

ukupno u BiH

najsiromašnija petina domaćinstava

najbogatija petina domaćinstava

14%21%

8%

RAZVOJ DJETETA

Učenje u ranom djetinjstvu: učešće očeva u odnosu na njihovo obrazovanje

Domaćinstva s tri ili više knjiga za djecu

56% DJECE MLAĐE OD PET GODINA ŽIVE U DOMAĆINSTVIMA

S TRI ILI VIŠE

KNJIGA ZA DJECU

Otac je bio uključen u jednu ili više aktivnosti koje promoviraju učenje i spremnost za školu u periodu od tri dana prije istraživanja kod 76% djece uzrasta od 3 do 6 godina, i to očevi koji imaju osnovno obrazovanje kod 74% djece, očevi koji imaju srednje obrazovanje kod 81% djece i očevi koji imaju više ili visoko obrazovanje kod 91% djece.

Najsiromašnija petina domaćinstava

Istraživanje prije 6 godina (MICS3)

Najsiromašnija petina domaćinstava

Najbogatija petina domaćinstava

ukupno u BiH

najsiromašnija petina domaćinstava najbogatija petina domaćinstava

39%

Najbogatija petina domaćinstava

Sva domaćinstva u BiH

OČEVI (OSNOVNO OBRAZOVANJE)

74%

OČEVI (VIŠE ILI VISOKO OBRAZOVANJE)

91%OČEVI

(SREDNJE OBRAZOVANJE)

81%

88%

više ili visoko obrazovanje

srednje obrazovanje

osnovno obrazovanje

ukupno u BiH

91% 81% 74% 76%

56%

52%

SAMO 16% DJECE KOJI SU U PRVOM RAZREDU OSNOVNE ŠKOLE IMALO JE PRISTUP PREDŠKOLSKOM OBRAZOVANJU

OBRAZOVANJE

Pohađanje programa obrazovanja u ranom djetinjstvu

najsiromašnija petina domaćinstava

sva djeca u BiH

13% 31%

najbogatija petina domaćinstava

SAMO 13% DJECE UZRASTA OD TRI DO PET GODINA POHAĐA NEKU VRSTU ORGANIZIRANOG PROGRAMA OBRAZOVANJA U RANOM DJETINJSTVU

Spremnost djece za osnovnu školu može biti poboljšana kroz učestvovanje u programima obrazovanja u ranom djetinjstvu ili kroz predškolsko obrazovanje.

Spremnost za školu

Polazak u osnovnu školu, pohađanje osnovne škole, neto stopa završavanja osnovne škole i pohađanje srednje škole

Univerzalan pristup osnovnom obrazovanju i postizanje osnovnog obrazovanja djece u cijelom svijetu jedan je od najvažnijih ciljeva Programa „Svijet po mjeri djeteta“ i Milenijumskih razvojnih ciljeva. Obrazovanje je suštinski preduslov za borbu protiv siromaštva, jačanje položaja žena, zaštitu djece od opasnog i eksploatatorskog rada i seksualnog iskorištavanja, promoviranje ljudskih prava i demokratije.

NETO STOPA POLASKA U OSNOVU ŠKOLU

(SA 6 GODINA)

STOPA POHAĐANJA OSNOVNE ŠKOLE

83%

98%92% 92%

STOPA POHAĐANJA SREDNJE ŠKOLE

NETO STOPA

ZAVRŠAVANJA OSNOVNE ŠKOLE

2%

ZAŠTITA DJETETA

Discipliniranje djece

VIŠE OD POLOVINE DJECE UZRASTA OD 2 DO 14 GODINA

BILO JE IZLOŽENO NEKOJ NASILNOJ METODI DISCIPLINIRANJA (PSIHIČKOJ ILI FIZIČKOJ) OD STRANE RODITELJA ILI DRUGE ODRASLE

OSOBE U DOMAĆINSTVU U PERIODU OD MJESEC DANA PRIJE ISTRAŽIVANJA [55%]

Stavovi prema nasilju u porodici

Osnovna pretpostavka je da su žene koje se slažu sa izjavama da muž/partner ima pravo udariti ili tući svoju ženu/partnerku u stvarnosti često zlostavljane od strane svojih muževa/partnera, a da muškarci koji se slažu sa takvim izjavama u stvarnosti često zlostavljaju svoje žene ili partnerke.

„Svijet po mjeri djeteta“ navodi da djeca moraju biti zaštićena od svakog čina nasilja. Milenijumska deklaracija također poziva na zaštitu djece od zloupotrebe, izrabljivanja i nasilja.

Ako žena izađe vani bez znanja muža/partnera

Ako žena zanemaruje djecu

Ako se žena prepire sa mužem/partnerom

Ako žena odbije spolni odnos s mužem/partnerom

Ako ženi zagori jelo

1.4%

4.5%

1.7%

1.9%

0.4%

1.1%

4.2%

1.4%

1.2%

0.3%

ŽENE MUŠKARCI

6.0% 4.8%Bilo koji od navedenih razloga

Pozitivni stavovi prema osobama koje žive sa HIV/AIDS-om

HIV/AIDS

Gotovo svi muškarci i žene u dobi od 15 do 49 godina koji su čuli za AIDS slažu se sa najmanje jednim pozitivnim stavom prema

ljudima koji žive sa HIV/AIDS-om. Međutim, dva od deset muškaraca i dvije od deset žena ispoljavaju pozitivan stav za sva četiri

pokazatelja obuhvaćena istraživanjem MICS4.

Testiranje na HIV u okviru prenatalne zaštite

Važno je da žene i muškarci znaju da se HIV može prenijeti tokom trudnoće, porođaja i preko majčinog mlijeka. Poznavanje načina prenošenja HIV-a sa majke na dijete je također važan prvi korak koji omogućava ženama da zahtijevaju testiranje na HIV tokom trudnoće, kako bi se izbjeglo inficiranje bebe. Otkrivanje infekcije kod majke u ranoj trudnoći putem dobrovoljnog savjetovanja i testiranja na HIV je od presudnog značaja za prevenciju prenosa HIV-a sa majke na dijete.

TOKOM PRENATALNOG PERIODA TEST NA HIV JE PONUĐEN ŽENA; 6%

ZATIM SU TESTIRANE I REZULTATI TESTA SU SAOPŠTENI

98%95%

15%18%

Bar jedan pozitivan stav podržan

Sva cetiri pozitivna stava podržana

POZITIVNI STAVOVI SU:SPREMNOST DA SE BRINU O ČLANU PORODICE KOJI ŽIVI SA HIV-OM U VLASTITOM DOMAĆINSTVU

SPREMNOST DA SE KUPI SVJEŽE POVRĆE ODTRGOVCA ILI PRODAVCA KOJI JE HIV POZITIVAN

STAV DA NASTAVNICI/UČITELJICI KOJA JE

HIV POZITIVNA, ALI NIJE BOLESNA,

TREBA DOZVOLITI DA NASTAVI PREDAVATI

SPREMNOST DA SE NE KRIJE DA JE

ČLAN PORODICE ZARAŽEN HIV-OM

žene muškarci

6%

KONZUMACIJA DUHANA I ALKOHOLA

Brojna istraživanja su dokazala da konzumacija duhanskih proizvoda značajno povećava rizik obolijevanja i smrti od kardiovaskularnih i respiratornih bolesti. Prekomjerno i dugoročno konzumiranje alkohola također može dovesti do kardiovaskularnih problema, kao i neuroloških poteškoća, bolesti jetre te društvenih problema.

27% ŽENA I 38% MUŠKARACA U DOBI OD 15 DO 49 GODINA

PUŠILO JE CIGARETE TOKOM JEDNOG ILI VIŠE DANA

U PRETHODNOM MJESECU

Učestalost konzumiranja – cigarete ispušene tokom 24 sata prije istraživanjaUčestalost konzumiranja – cigarete ispušene tokom 24 sata prije istraživanjaUčestalost konzumiranja – cigarete ispušene tokom 24 sata prije istraživanjaUčestalost konzumiranja – cigarete ispušene tokom 24 sata prije istraživanjaUčestalost konzumiranja – cigarete ispušene tokom 24 sata prije istraživanjaUčestalost konzumiranja – cigarete ispušene tokom 24 sata prije istraživanjaUčestalost konzumiranja – cigarete ispušene tokom 24 sata prije istraživanjaUčestalost konzumiranja – cigarete ispušene tokom 24 sata prije istraživanjaUčestalost konzumiranja – cigarete ispušene tokom 24 sata prije istraživanjaUčestalost konzumiranja – cigarete ispušene tokom 24 sata prije istraživanjaUčestalost konzumiranja – cigarete ispušene tokom 24 sata prije istraživanjaUčestalost konzumiranja – cigarete ispušene tokom 24 sata prije istraživanjaUčestalost konzumiranja – cigarete ispušene tokom 24 sata prije istraživanja

37% ŽENA I 70% MUŠKARACA U DOBI OD 15 DO 49 GODINA KOJI TRENUTNO PUŠE

ISPUŠILO JE VIŠE OD 20 CIGARETA U PERIODU OD 24 SATA PRIJE ISTRAŽIVANJA

Konzumiranje alkohola tokom jednog ili više dana u prethodnom mjesecu

18% ŽENA I 53% MUŠKARACA U DOBI OD 15 DO 49 GODINA KONZUMIRALE SU

NAJMANJE JEDNO ALKOHOLNO PIĆE TOKOM JEDNOG ILI VIŠE DANA U PRETHODNOM MJESECU

18%

53%

Pušenje tokom jednog ili više dana u prethodnom mjesecu

38% 27%

ŽENE MUŠKARCI

ŽENE MUŠKARCI

Pristup masovnim medijima

PRISTUP MASOVNIM MEDIJIMA

44%

56%

Pristup internetu tokom prethodnog mjeseca

81% 85%81% ŽENA I 85% MUŠKARACA U DOBI OD 15 DO 24 GODINE KORISTILI SU INTERNET NAJMANJE JEDNOM SEDMIČNO U POSLJEDNJIH MJESEC DANA

44% ŽENA I 56% MUŠKARACA U DOBI OD 15 DO 49 GODINA IMAJU PRISTUP TELEVIZIJI,

RADIJU I NOVINAMA NAJMANJE JEDNOM SEDMIČNO

SUBJEKTIVNO BLAGOSTANJE

Zadovoljstvo životom

54% 50%

Ů36%54% ŽENA I 50% MUŠKARACA U DOBI OD 15 DO 24 GODINE

JE VEOMA ZADOVOLJNO ILI JE ZADOVOLJNO ŽIVOTOM

33% ŽENA I 36% MUŠKARACA U DOBI OD 15 DO 24 GODINE

SMATRA DA IM JE ŽIVOT BOLJI U POREĐENJU SA SITUACIJOM PRIJE GODINU DANA I OČEKUJU DA ĆE IM SE

ŽIVOT POBOLJŠATI ZA GODINU DANA

Zadovoljstvo životom se mjeri na osnovu subjektivne percepcije nivoa blagostanja pojedinca. Razumijevanje zadovoljstva mladih različitim oblastima ili aspektima njihovog života može pomoći u dobijanju sveobuhvatne slike njihovih životnih uslova.

ŽENE MUŠKARCI

ŽENE MUŠKARCI

Percepcija o boljem životu

ŽENE MUŠKARCI

ŽENE MUŠKARCIŮ33%

ISTRAŽIVANJE VIŠESTRUKIH POKAZATELJA

PODACI O ISTRAŽIVANJU

MICS4 za BiH 2011-2012. godine je istraživanje provedeno na reprezentativnom uzorku čija je svrha

obezbijediti procjenu velikog broja pokazatelja stanja djece, žena i muškaraca na nivou Bosne i Hercegovine,

Federacije Bosne i Hercegovine, Republike Srpske, te za gradska i ostala (seoska) područja.

Istraživanje je provedeno kao dio četvrtog globalnog ciklusa MICS programa, od strane Federalnog

ministarstva zdravstva (FMZ) i Ministarstva zdravlja i socijalne zaštite Republike Srpske (MZSZ RS) u saradnji sa

Zavodom za javno zdravstvo FBiH (ZZJZ FBiH) i (ZZJZ FBiH) i Agencijom za statistiku Bosne i Hercegovine

(BHAS). Finansijsku i stručnu podršku pružio je UNICEF te UN Women za pripremu glavnog okvira uzorka, a

dodatnu finansijsku podršku pružili su UNFPA i UNHCR.

Osnovni cilj MICS-a je obezbijediti pokazatelje koji omogućavaju praćenje napretka u odnosu na

Milenijumske razvojne ciljeve, Akcioni plan „Svijet po mjeri djeteta“ te druge međunarodne i domaće

obaveze.

Period terenskog rada: novembar 2011. godine – mart 2012. godineUzorkovana domaćinstva: 6.838Pronađena (nastanjena) domaćinstva: 6.334Ukupno anketiranih domaćinstava: 5.778Stopa odgovora: 91%

Ů

2

10