İşyerinde Cinsel Taciz Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi; Sayı 41-42 (1998); 215-224

7/21/2019 yerinde Cinsel Taciz Sosyal Siyaset Konferanslar Dergisi; Say 41-42 (1998); 215-224

1/10

YERNDE CNSEL TACZ

Dr. Tekin Akgeyikn

GR

yerinde istenmeyen cinsel tavr ve davranlar 1970'li yllarn sonlarnakadar herhangi bir isimle anklamaktayd. O yllarda kamuoyunun henz ilgi

^gstermedii bu konu, gerek hkmetler, gerekse iletmeler asndan sadeceahsi ilikilerle snrl nemsizbir konu olarak grlmekteydi.

Buna karlk, son 20 yldr, bu konuda byk deiiklikler meydanagelmitir. piyasasna dahafazla kadnn dahil olmas ile,iyerinde cinsel tacizsorunu gizli bir konu olmaktan kararak kamuoyunun gndemine aklkla

yerlemitir.Kavram ilk defa 1978 ylnda yaynlanan Lin Farley'in "Cinsel antaj;

yerinde Kadnlara Ynelik Cinsel Taciz" ve Catherne A. Mackinnon'un"alan Kadnlara Cinsel Taciz: Cinsel Ayrma Bir rnek" adl kitaplarndayer ald.Bu gelimeler bata A.B.D. ve Bat lkeleri olmak zere sanayilemipek ok lkede hkmetlerin, akademik evrelerin ve baz sivil toplumrgtlerinin konuyu ciddi bir ekilde tartmalarna ve baz nlemler almalarnayol at.

Bugn sanayilemi lkelerin ounda iyerinde cinsel taciz sorununemle zerindedurulan ve yasal dzenlemelerle engellenmeye allanbir alanhaline gelmitir.

Bat'daki bu gelimelere karlk lkemizde konu kamuoyuna yeterinceyansm deildir. Cinsel konularn mahrem kabul edilmesi, zellikle bykkentlerde meydanagelen bu trvakalarn ortaya kmasn nlemekte, sonutakonu adli mercilere yansnmamakdr. Adli mercilere yansyan olaylarda ise,olaydan zarar gren kiiler kamuoyuna deifre olarak bykbir toplumsal baskaltnda kalmaktadr. stelik bu tip davalar lkemizde pek nemsenmedii iin

genellikle sonusuz kalmaktadr.

( t ) .., ktisat Fakltesi, alma Ekonomisi ve Endstri likileri Blm.


2/10

216 TEKN AKGEYK

Bu makalenin amac cinsel taciz kavramna aklk getirmek, konununuluslararas boyutlarn ve sonularm tartarak, kamuoyunun dikkatini bu

konuya ekmektir.A- TANIMLAMAYA YNELK T EMEL UNSURLAR

Cinse! Tacizkavramyeterince akolmayan ve genellikleyanlve eksikarmlar yapan bir kavramdr. zellikle konunun yeterince aklklatartlmad lkelerdeolay deerlendinlememektedir.

Hereyden nce cinsel tacize muhatap olan gruplarn ounlukla kadnolduu dnlr. Bu aslnda ksmen dorudur. Yaplan aratrmalargstermektedir ki, iyerinde istenmeyen cinsel tavr ve davranlardan hem

kadnlar hem de erkekler zarar grmektedirler. Nitekim 1980 ylnda "ABDDeer Koruma Hizmetleri Komisyonu"yapt bir aratrmada kadnlarn %42'sinin, erkeklerin ise % 15'nin iyerinde cinsel tacize uradklarn ortayakoymutur. Benzer ekilde, 1990ylnda20.000 askeri personel arasnda yaplanbir aratrma, erkeklerin % 17'sinin iyerinde cinsel tacize uradmgstermektedir. Kukusuz kadnlarn urad cinsel taiz nitelikleri asndandahafarkl ve olumsuz sonularasahiptir.

kinci olarak, iyerindecinsel tacizsadece fiziksel davran ve hareketlerikapsamamaktadr. Taciz ayn zamanda konuulan szler, hatta kullanlankelimeler, baz hareketler, jestler ve baklarla yaplabilir. Bu durumda tavr-,davran veya sylenen szlerin cinsel taciz olup olmadna madur durumdakalan karar verecektir.

Der bir nokta ise, cinsel tacize ynelen kiilerle ilgilidir. Bu kiilergenellikle cinsel bir zevk almaktan te, saldry ve madur kiiyi ezmeyihedeflemektedirler.

Hatta konuma veya davranlarnn kar taraf taciz ettiini anlayan birtacizci, tavr ve konumalarn srarla srdrr. Dolaysyla cinsel tacizistenmiyen veaynzamandatekrar edilentavrvedavranlar da iermektedir.

Gerektende tacizci tatmin olmak iin deil, davranndan madur olanrahatsz etmek iin bunuyapacaktr.Tacizci biranlkolsa ve yapt davrantanholansa bile, temel amac dier fertlerin kendisi karsndaki gszlngrmek ve gstermektir. Burada cinsel hazzn tesinde ama bir bakasnegemenlii altna almaktr. .

Aslnda, cinsel taciz, birinin istemeden syledii cinsel ierikli bir szveya birlikte alt i arkadana bir refleksle dokunmas gibi masum

hatalardan farkldr. Byle davranlar dncesizlii ifade edebilir ve genellikleciddi bir probleme yol amaz. Pek ok durumda istemeden uygunsuz kelimeler


3/10

YERNDE CNSEL TACZ 217

sarfeden veya davranta bulunan kii, bu gibi durumlarda genellikle zrdileyerek bylebirolay tekrarlamaktan kanacaktr.

Nihayet cinsel taciz olay sadece madurun rahatsz olmas ve ikayetiolmas durumunda sz konusudur. Aksi halde konu yalnzca iki kii arasndageen vesadece onlar ilgilendiren bir konumda kalacaktr.Bu durumda nctaraflarn konuyamdahalesi sz konusu olamaz.

B- KONUYLA LGL ARATIRMALAR

Son 10 ylda gelimi pek ok lkede yerinde cinsel taciz konusunuincelemeye dnk ok sayda aratrma yaplmtr. Bu aratrmalar konuyutanmlamave gereklinlemleri almayaynelik ilgi ekici sonular vermektedir.

1988'de A.B.D.'de Mert raporu erevesinde yaplan bir mlakat,kadnlarn % 42'sinin, erkeklerin %14'nn cinsel tacize uradn ortayakoymaktadr. Cinsel tacize urayan kadnlarn %61'i cinsel taciz olaynnkendileri iin daha yi sonular dourduunu ifade etmilerdir. Kadnlarn %47'si tacizciden kandklarn sylerken, % 48'i bu nitelikteki olaylarn kendistatlerini gelitirdiini belirtmilerdir. Kadnlarn yanlzca %6 ?s cinsel tacizolaym ikayet etmitir. Buna karlk %48'i tacizciden davranlarna sonvermesini istediklerini bildirmilerdir.

Ayn tarihde Fortune alan Kadn Dergisinin 500 irketi kapsayan biraratrmasnda mlakata cevapveren kadnlarn % 50'si cinsel tacizden ikayetederken, sadece1/3M konuyu dava etmilerdir.

Avustralya "Federal nsan Haklan ve Frsat Eitlii Komisyonu" 1990ylnda yapt biraratrmada, cinsel taciz ikayetlerinin ounlukla 100'den aziinin istihdam edildii iyerlerinde alan gen kadnlardan geldiinisaptamtr. Aratrmaya gre, ikayeti kadnlarn % 75'i 20 yan altndakikadnlardr.

Genelde cinsel tacizden yakman kadnlarn iyerindekasiyer vetezgahtarkonumunda olduu anlalmaktadr. Aratrma gsterme tedir ki, cinsel tacizedaha ok deneyimsizlikleri, snrl bilgileri ve aresizlikleri nedeniyle genkadnlar muhatap olmaktadrlar.

Benzer aratrma Avustur3'aalma ve Sosyal leri Bakanl'nca 1411kadnla yaplan mlakatla gerekletirilmitir. Kadnlarn % 30'5'inin cinseltacizolay ile karlatklarn belirttikleri bu aratrmada kadnlarn % 2,6's buolayla mesleki adan baz olumsuzluklarla cinsel taciz olay lekarlaabilecekleri tehdidi, % 6,8' i olanaklarn gelitirebilecekleri teklifi, %

17,2's aka cinsel iliki ama,% 16,6's bedenlerine yaplan fiziksel temasve% 17,8'i ise baz seksel davranlar ile karlatklarn belirtmilerdir. Bu


4/10

218 TEKN AKGEYK

aratrma-zellikle hizmet sektrlerinde istihdam edilen iilerin cinsel taciz iledahaskkarlatklarn ortaya koymaktadr.

Belika'da "stihdamvealma Komisyonu"nn 1984ylnda yapt biraratrma bulgular bekar, boanm veya ayr yaayan 30 yan altnda olankadnlarnbu olayladahask karlatklarn gstermektedir.Bu lkede iyerleridzeyinde yaplan birmlakata gre, kadnlarn %41 ' i , erkeklerin % 21 'i bu tipolaylardan ikayeti olmulardr.

Danimarka'da 1991ylnda yaplan biraratrmada ise,kadnlarn% 66'sdahast pozisyondaki bir erkek tarafndan cinsel tacize inanz kaldklarn, %45,5'i bu konuda somut bir sonu salanamadn, % 17'i iyerini deitirmek

zorunda kaldn,% 8'i iinden olduunu belirtmitir.te yandan cinsel tacizin hangi gruplardan geldiini belirlemeye ynelik

aratrmalar da yaplmtr. 1990ylndaJaponya'dabir kadn dernei (SantamaNokai) cinsel tacize uram 3131 kadnla yapt mlakat sonucunda, bunlarn% 23,5'ininiverenleri, %-14'nn dahast pozisyondaki biramiri,% 18,5'nuniyerinde kdemli biralan,% 15,8'ninmeslektan, %4,4'nn birmteriyi,% 4,2'snin baka bir iletmenin grevlisini suladn ve bunlar tarafndancinsel tacize maruz kaldklarn sylemitir.

Nihayet,Amerika'dayaplan birdier aratrmada, 86 cinsel taciz vakasincelenerek dikkati ekici sonular saptanmtr. Bu aratrmaya gre, davayakonu olan olaylarn % 89'unda kadnlar, % 10,5'nde erkekler davac konumundadrlar.

Cinsel tacize maruz kalanlarn %12'si ii deil iken,olaylarn %77.9'uzel sektrde gemektedir.

Ayn aratrmaya gre, cinsel tacize maruz kalanlarn % 84.9'u maviyakal,% 3,5'i ise tezgahtardr. Aratrmacinsel tacizinnitelii ile ilgilisonular da vermektedir. Buna gre ? yaplan tacizin % 67,4' szl, % 25,6'sfiziksel davranlar-ve %1,2'side cinsel iliki yoluyla yaplmtr.

C- CNSEL TACZN ETKLER

Cinsel tacize maruz kalm bir kii iin ciddi psikolojik, fiziksel veekonomik etkiler otaya kabilir. Pek ok olayda madurun yansra ailesi decinsel tacizden olumsuz ekilde etkilenebilmektedir.Ayrca cinsel taciz olayngetii iletmeyedeeitli biimlerdenzararverebilir:


5/10

YERNDE CNSEL TACZi

219

1- Madura YnelikOlumsuzSonular

a- PsikolojikEtkiler:

Cinsel tacizin kurbanlar duygusal baz tepkiler sonucu kendi kendinegvensizlik hissetmekte ve depresyonlara yol aan kendini sulama gibi birtakm olumsuz sonularla kar Yaabilmektedirler. Madur kii ayn zamandatoplumdan gelen baz olumsuz basklarla dakar karya kalabilmektedir.Tmbu psikolojik basklar fiziksel hastalklara, performans bozukluklarna, almayaamnda baarszlklara yol aabilmektedir.

Cinsel tacize urayan pek ok insan, ilk olarak ardn ve mahupduruma dtn belirtmektedir. Genellikle nsanlar gvendikleri veya st

pozisyonda olduklar birkiiden byle birdavran beklememektedir. Hattakiien bata kendisinin yanlm olabileceini, olayn yanllkla gerekletiinekendini inandrmaya almaktadr.

Psikolojik adancinsel tacize urayan kiilerin belirttikleri birdier etki,kk dmehissidir. Bu kiiler bylebir olay karsnda anlamsz ve deersizolduklar hissine kapldklarm ifade etmektedirler. Byle madurlar kendilerinicinsel bir oyuncak gibi grmektedirler.

'e ilgi kaybetme, dier bir psikolojik sonu olarak ortaya kmaktadr.

Pek ok cinsel tacizkurban, olaydan sonra uzun bir sre ilerini tekrar sevmekiin abaladklarn belirtmilerdir.

Son olarak pek ok vakadamadur aresizlikhissine kaplmaktave bu hisonu depresyona srkleyebilmektedir. Cinsel tacize urayan ok saydakurbanda itahszlk veya kilo kayb, uyku bozukluklar, cinsel duyarllktakayplar, konsantrasyonda azalma ve lm korkusuna ilikin bulgularsaptanmtr.

b- Fiziksel Etki ler

Cinsel tacize maruz kalan kiilerde baarlar, belarlar, bulant, midehastalklar, yorgunluk, uyku ve beslenme bozukluklarna rastlanmtr. Aynzamanda cinsel taciz kurbanlar genellikle yaadklar depresyon nedeniyleiinde bulunduklar fiziksel etkileri de tam olarakbeliriiyenlemektedirler. Fakatbaz zamanlar bu fiziksel olumsuzluklar, kurban bu olaya kar hareketegeirmeye yneltebilir.

c- EkonomikEtkileri

Pek ok kurban cinsel tacizin sonunda baz ekonomik kayplara dauramaktadr. ou kii byle bir olaydan sonra ini kaybetmekte ve dahadk cretli ilerde almak zorunda kalmaktadr. Ayrca uradklar fiziksel


6/10

220 TEKN AKEYI K

ve psikolojik etkilerden kurtulmak n harcadklar paralarda ekonomik adanolumsuzluklaryaratr aktadr.

Madur kii genellikle tacizciden kanmak iin, kariyerinden vegelecekte elde edebilecei frsatlardan vazgemek zorunda kalabilmektedir.stelik hem zihinsel basklar hem de fiziksel bozukluklar iyerinde verimliliidnebilir. Bu durum, kiiyi iinden edebilecei gibi, gvende olabilecei yenibir i bulmasn zorunlu klacaktr.

2-AileyeEtkileri:

Aile de iyerlerinde cinsel taciz kurban ile birlikte baz olumsuzsonulara katlanmak zorunda kalmaktadr. Pek ok kurban iyerinde maruz

kald bu tip olaylara kar kzgnln aile bireylerine ynetebilmektedir.ou cinsel taciz maduru kii, olduka stresli bir ekilde eve dndklerini veocuklarna kar kendilerini kt bir anne olarak hissettiklerinibelirtmektedirler. Ayn durumdaki ou anne, her gece eve gittiklerindeocuklarnayeterince ilgi gsteremediklerinden yaknmaktadrlar.

te yandan, kadnlar byle durumlarda olay elerine anlattklarnda ailehuzurlarnn katn ve elerinin patronlarna kar su ileme eiliminegirdiklerini ifade etmektedirler.

3- letmeye Etkileri:Cinsel tacizolaylar, madur ve ailesini olduu kadar iletmeyi de etkiler.

1988 ylnda bir alan kadn dergisi, 160 byk irketi kapsayan biraratrmasnda cinsel taciz vakalar nedeniyle iletmelerin 6.7 milyon dolarkayba uradklarn hesaplamtr. Bu aratrma iletmelerin mahkememasraflarn dikkate almamtr. Finansal kayp yannda iilerde verimlilik vemotivasyon kaybnn yaratt sonular bu olumsuz etkileri daha daartrmaktadr.

Dier bir aratrma sonularna gre, cinsel taciz vakalarnn meydanageldii iletmelerde moral dkl, sadakat azalmas, devamszlk, dkverimlilik, yksek igc devri ve dier kayplarla karlalmtr.

D- ALINACAK NLEMLER

1- Bireylerin Alabilecei Tedbirleri :

alan bireyler hereyden nce cinsel tacizin snrlarn ve anlamnkavramaldrar. Bylece kendilerine yneltilecek istenmiyen bir tavr veyadavrann cinsel taciz olup olmadna karar verebilirler. Bu konuda iinin

kendi igdsne gvenmesi gerekir.


7/10

YERNDE CNSEL TACZ

Birey byle bir olayla karlat zaman, bunu arkadalar ilepaylamaktan kanmamaldr. Bylece evresini de tacizciye kar uyarm

olabilir. Ayrca bu konuda iletme ynetiminden yardm istemede hibirtereddde kalmamahdr. Aksi halde tacizci yaptndan cesaretlenerekdavranlarnda srar edecektir.

Dier yandan karlat olumsuz bir davrana kar hemen hareketegemeli ve ncelikle bu konuyu dikkatli bir ekilde stlerine rapor etmeli vetanklk yapacak kiiler ve dier kantlar bulmaldr. Bu konuda arkadalarndanve dier alanlardan yardmistemelidir.

Ayrca alan bireyler kendi balarna gelmemi olsa bile evrelerinde

meydana gelebilecek byle bir olaya kar duyarl davranmal ve birgnkendilerinin de byle bir durumla karlaabileceklerini unutmamaldrlar.Bunun iin de bireyler iletme ynetimine bask yaparak, sendikalar ileibirliine giderek ve dier arkadalar le yardmlaarak bu tr olaylarengellemeye ynelik abalara aktifolarakkatlmaldrlar.

2- yneticilerin Sorumluluklar

yi yetimi bir iletme yneticisi, kendisine bavurancinsel taciz kurbankiiyi ciddiyetledinlemeli ve olay aydnlatmaya almaldr. Ayrca kendisine

gelen maduru kk drc sz vedavranlardan mutlaka kanmaldr.Ynetici yarglayc olmamaldr. Olay dier alanlarn yannda

tartmamal ve mmkn olduu lde sorunu snrl kii arasnda zmeyegayret etmelidir. Konu karsnda objektifliini yitirmeden olay hakkndabilgilenmeyi talep etmeli ve ona gre bir sonuca varmaldr. Ayrca madurkiiye yardm etmeye istekli olmal ve emin olmadan hibir ilemegirimemelidir.

Ynetici astlaryla iletiim kanallarm ak tutmaldr. Eer departmannda

huzursuz alanlarla karlarsa, bunun gerek nedenini renmeyealmaldr. alanlar zerindeki ilgisini devaml canl tutarak, yaplacak herikayeticiddiyetle ele almaldr.

Nihayet, ynetici meydana gelecek herhangi bir cinsel taciz vakasndahemen harekete geebil melidir. Aksi halde ortaya kacak sorunlar olaybytebilir.Bu durum alanlar yannda iletmenin prestijini de sarsabilir.

3- Sendikalarn Grevi

Sendikalar cinsel tacizin nlemesinde nemli bir role sahiptirler.

Sendikalar tm iiler iin eitlik ve saygnlk talep edecekleri gibi, toplu iszlemesi yoluyla da iilerin ciddi sorunlarn iverenlerle tartabilmelerineolanak salayabilirler.


8/10

222 TEKN AKGEYK

Sendikalar alanlara cinsel tacizden nasl kanabilecekleri konusundayol gsterebilirve onlar eitebilirler. Aslnda sendikalarn nemli amalarndan

biri de yelerini ayrma kar nlemek olduu iin bu konuda nemli admlaratabilirler.

te yandan sendikaclar iverenlerle dorudan iletiim kurarak iyerindebu konuda tedbir alnmasn isteyebilir ve bununla ilgili almalar bizzatyrtebilirler. Ayrca sendikalar toplu, i szlemelerine koyacaklar ayrmnleyici hkmler ile de bu konudaetkili olabilirler.

Sendikalar lke dzeyinde hkmetin konuyla i lgili politikalarnndevreye girmesi konusunda da nc olabilirler. Bu ekilde parlementodan

karlacak yasalarla cinsel tacizin nlenmesinde makro dzeyde bir kamuoyuyaratabilirler.

Son olarak, sendikalar dier sendikal rgtlerle dayanma iine girmelive dier iletmelerde meydana gelmi olaylar dikkate alarak, onlarla birlikteortak politika ve stratejiler saptamal, hatta bu konuda tm sendikalar topluszlemeye konulacak maddeleribirlikte belirlemelidirler.

SONU

Gnmzde alma yaamnda iyerinde cinsel taciz konusu ile yeni bir

tartma alan gndemegelmektedir.zellikle gelimi sanayi lkelerinde sorunpek ok cephesiyle ele alnmakta ve tartlmaktadr. Bu alanda akademikevreler, hkmetler, sendikalar ve dier sivil toplum rgtleri duyarllklarnartrmaktadrlar.

zellikle son yllarda konuyu aydnlatc ve alnabilecek nlemlerisaptamaya ynelik ok sayda aratrma yaplmaktadr. Bu aratrmalar hementm gelimi lkelerde ya devletin destekledii ya da dorudan devletbirimlerince yrtlmektedir.

Bu aratrmalar ilgi ekici sonular vermektedir. Genelde cinsel tacizolay daha ok hizmet sektrlerinde, ve dk statyle alanlara karyaplmaktadr. Ayrca istenmiyen cinsel tavr ve davranlarn daha okdeneyimsiz, alma hayatna yeni girmi ve 30 yann altndaki kadnlardameydana geldii anlalmaktadr

Ayrca aratrmalar cinsel taciz olay ile karlaan kiilerin bazpsikolojik, fiziksel ekonomik sorunlarla karlatklarn ve bu olaylardan dieraile bireylerinin yansra iletmenin de etkilendiini gstermektedir.

iyerinde istenmiyen cinseltavr ve davranlar nlemek iin alanlara,iverenlere ve iletme yneticilerine baz grevler dmektedir. Bunlarn etkin


9/10

IYERINDECINSELTACIZ 223

ibirliive olaylarazamanndamdahaleleri, karacaklar yasaldzenlemelerinuygulanmasna yardmcolacak, bu tr olaylar zaman iinde hzlaazalacaktr.

KAYNAKLAR \

1. Bravo, E., The 9 to 5 Guide to Combating SexualHarassment,Canada,1992.

2. ILO,Combating SexualHarassmentatWork,Geneva,1992.

3. Koen, C , "SexualHarassmentClaims Stem FromAhostile",

4. Personel Journal, pp. 88-99.5. LaVan,H. ,"DecisionalModelfor Predicting Outcomes of Arbitrated

SexualHarassmentDisputes", Labor Law Journal, 1993, pp. 230-238.

6. MacKinnon,C, SexualHarassmentatWorkingWomen, 1979.

7. Rubenstenin, M. ,"The Law of SexualHarassmentatWork",Industrial LawJournal, V. 12,N . I . , 1983, pp. 75-83.

8. Sullivan, G., "SexualHarassment:The Continuing Workplace Crisis",

LaborLaw Journal, 1994, pp. 195-207.


10/10

Documents

İşyerinde Cinsel Taciz Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi; Sayı 41-42 (1998); 215-224