ISBN CIP iii NSZ iv ZMTM TRK MLL KOMTES YNETM KURULU Prof.Dr. Ahmet SALAMER (Bakan)Prof.Dr. S.Feyza NCOLU (Genel Sekreter)Dr. Rasin DZCEER (Sayman)Prof.Dr. H. Turan DURGUNOLU (ye)Prof.Dr. . Kutay ZAYDIN (ye)Prof.Dr. Mete NCECK (ye)Prof.Dr. Ufuk ERGUN (ye) v NDEKLER nsz .......iii zgemiOrd. Prof. Dr. Ing. Hamdi Peynircolu..vi Ergn TOROLI. Ord. Prof. Dr. A. Hamdi Peynirciolu Konferans Temel Takviyesi Yntemlerine Yeni Bir Bak13 Ahmet SALAMERII. Ord. Prof. Dr. A. Hamdi Peynirciolu Konferans Arazi Deneylerinin Geoteknik Tasarmda Kullanlmas...45 Atilla ANSALIII. Ord. Prof. Dr. A. Hamdi Peynirciolu Konferans ZeminlerinTekrarlGerilmelerAltndaDavranlarve Depremlerde Yerel Zemin Koullarnn Etkisi...105 . Kutay ZAYDINIV. Ord. Prof. Dr. A. Hamdi Peynirciolu Konferans DkTamaGcveYksekSkabilirlieSahip Zeminlerin.Davran..143 Altay BRANDV. Ord. Prof. Dr. A. Hamdi Peynirciolu Konferans ienZeminlerveBuZeminlerdeKazklarn Davranlar.195 H.Turan DURGUNOLUVI. Ord. Prof. Dr. A. Hamdi Peynirciolu Konferans YksekModllKolonlarnTemelMhendisliinde Kullanm237S. Feyza NCOLUVII. Ord. Prof. Dr. A. Hamdi Peynirciolu Konferans ZeminDavranveZeminYaplarinDeformasyon Esasl Yaklam 269 Ufuk ERGUNVIII. Ord. Prof. Dr. A. Hamdi Peynirciolu Konferans Derin Kazlar...355 Zemin Mekanii ve Temel Mhendislii Trk Milli Komitesi'nin Ksa Tarihesi395 vi ORD. PROF. DR. ING. A. HAMD PEYNRCOLU vii ORD. PROF. DR. ING. A. HAMD PEYNRCOLU1 HamdiPeynirciolu1908ylndaYanyadadomutur.YargtayyesiHakimBekir PeynircioluveEiZehraPeynirciolununoludur.Eitimininortaokulveliseblmn KastamonuveEdirnedetamamladktansonra1925ylndastanbulTeknikniversitesine girerek1931ylndamezunolmutur.lkolarakalmaBakanlKprlerFenHeyetine inaatmhendisiolarakatanarakbirseneboyuncakprtasarmveinaskonusunda almtr.1932sonbaharndastanbulTeknikniversitesinetayinedilerekOrd.Prof. BurhaneddinBerkannyanndaalmtr.1935ylndaaskerliiniyaptktansonraTrk Hkmetinin bursu ileBerlin Teknik niversitesinde Prof. Dr.Ing.A.Hertwig ile sene alarakdoktoratezinihazrlamtr.1938ylndaKohezyonluZeminlerdeKayma MukavemetiisimliteziileDr.Ing.derecesinialarak1938ylKasmayndastanbula dnmtr.Tyegeridnndekdemliretimgrevlisiolarakatamasyaplmve ardndan1943ylndaZeminMekaniiveTemelMhendisliiProfesrunvannalmtr. niversitedekiilkyllarndaelikYaplar,AhapYaplar,TaKprler,Konstrksiyon Yntemleri ve Hidrolik Mhendislii gibi ok eitli dersler vermitir. Ayn tarihlerde zemin Mekanii dersinistanbul Teknik niversitesi naat Fakltesi ders programna eklemi ve o tarihten itibaren bu dersi Temel Mhendisliini de kapsayacak ekilde yrtmtr. Prof.PeynircioluhayatnstanbulTeknikniversitesinevegeoteknikmhendisliine adamtr. rencinin; merakn uyandran ve aktard ieriin bilimsel zenginlii ile ilgisini canl tutan bir hoca olarak tannmtr. Prof. Hamdi Peynirciolugeni uygulama tecrbesini ve kendi kymetli zamann hi ekinmeden rencileri ile birlikte aratrma iin harcayan bir grevbilincinesahipolmutur.BuvasflarOnurencileriningzndeengvenilirrehber yapmtr. 1948ylndaTrektrolarakseilip1949ylnakadarbugrevdekalmtr.1950-1952 yllarndanaat Mhendislii Fakltesi Dekan olarakgrevyapm olanProf. Peynirciolu 1951-1952dersylndaFullbrightprogramile6aysreileAmerikadaNorthwestern niversitesindemisafirprofesrolarakalm;meslekikonularnyansraAmerikadaki mhendislik eitimi konularnda aratrmalarda bulunmutur. 1Prof.VahitKumbasarnAHalfCenturynGeotechnics-JubileePapersnHonourofProfessorA.Hamdi Peynirciolu iin ngilizce olarak yapt konumann metninden uyarlanarak hazrlanmtr. viii PeynircioluZeminMekaniiveTemelnaatKrssnolutururkenonunlabirliktebir Zemin MekaniiLaboratuar da kurmutur. Kuruluundan beri bu krsnn banda bulunan HamdiPeynirciolu1954ylndaaynkrsnnOrdinaryslneterfiettirilmitir.Uzun yllarTsenatosundanaatMhendisliiYnetimKuruluyesiolarakhizmetetmive bunun yan sra niversiteleraras Danmanlar Komitesinde iki dnem hizmet vermitir. Ord. Prof. Dr.-Ing. Peynirciolunun nazik, hogrl ve sakin karakteri ile engin bilgisinin biraradaoluturduukiilik,yanndaalanaratrmaclariinilhamkaynaolmutur. Birlikte alt kiileri nemsemesi ve her frsatta onlarn baarlarn vmeye hazr olmas, hibirkonudadesteiniesirgememesirnekalnmasnasebepolmutur.Trkiyedekibtn niversitelerde ve mhendislik okullarnda Peynirciolunun nceki alma arkadalar veya rencileri grev almlar, zemin mekanii ve temel inaatn retmilerdir. Ord.Prof.Dr.Ing.Peynirciolu;icraatyapsilebiroksosyalaktivitedevesosyal sorumlulukprojesindeyeralmtr.ZeminMekaniiveTemelMhendisliiTrkMilli KomitesinikurmuvebirsrestanbulTeknikniversitesiDergisieditrlnyapmtr. TeknikdeneyimleriniyanstankitaplarileTrkMhendisliinebykhizmetsunmutur. Ord.Prof.Dr.Ing.Peynirciolununmakaleleri,aratrmacvemhendisolarakGeoteknik Mhendisliiproblemlerininanlalmasnayaptnemlikatklarnenbelirgin gstergeleridir.Prof.Peynirciolugeoteknikmhendisliiproblemlerininaratrlmas konusundaki katklar ile Trkiyede zamannn en nemli bilim adamlar arasnda nemli bir yer kazanmtr. 1973te Boazii niversitesinde yaplan Terzaghiyi Anma Konferansnda PeynircioludaTrkiyedekiZeminMekaniininBabasolaraktanmlanmtr.1977de geoteknikmhendisliineyaptbukatklarndandolayPeynirciolunaTrkiyeBilimsel ve Teknik Aratrma Kurumu dl verilmitir. Ord.Prof.Dr.Ing.Peynirciolu;deneyimlibirinaatmhendisiolmannyansra mhendislikjeolojisikonusundagenibilgisahibiydi.BuzellikleriyleTrkiyede yaplmaktaolannemliinaatmhendisliialmalarnnoundageoteknikdanman olarakyadorudandoruyayeralmveyabuilerdealmaktaolaneskirencilerine tavsiyelerde bulunarak dolayl olarak yardmc olmutur. rencileri iin daima ulalabilir ve problemlerin zmne destek olmaya hazr durumda olmutur. Peynirciolunun almalar geoteknikmhendisliindegenibiralankapsamtr.Danmanlkyaptkonular GeoteknikMhendisliininensorunluveenzorkonularolmuvebunlarPeynircioluna ix bu problemleri detayl olarak alma imknn vermitir. Bunlardan bazlarn makalelerinde yaynlanmtr.Antkabir,eimlizeminlerdetamagckonusualmalarnn rneklerindendir.Ankarakilineinaedilenyksekbinalar;arkonsolidekillerintama gcveoturmatahminiproblemlerinivemevcutnemlibinalarnveyadayankszbinalarn evresineyaplacakolanderinkazlarninametotlarnaratrmayasevketmitir.Toprak dolgubarajlarda,otoyollarda,binainaatlarndameydanagelenoksaydaheyelan probleminiincelemitir.Toprakdolgubarajlarntasarmndaveinasndaforekazklarsu geirimsiz perde olarak yllarca baar ile kullanm ve bu alma kazklar zerine aratrma yaplmasnntemelinioluturmutur.Birokvakada;kumdrenlerizorzeminlerde kullanmtr.Byleceuygunsuzzeminkoullarndrenlervastasilegvenilirhale getirmitir.Zemintabakalarnnzelliklerininiyiaratrlmaszerindehassasiyetledurmu veyapnnyanndazemininveyevlatgibigrlmemesigerekliliikonusunadikkat ekmitir.ZeminproblemlerikonusundabuyaklamOnafarklzmleruygulayabilme imknvermitir.Delmeyntemlerinigelitirmevesondajmteahhitlerinidahaiyi rselenmeminumuneleralma,dahadikkatlisondajyapmakonusundaiknaetmekiinok aba harcamtr. Dinamikzeminaratrmalaruygulannnnclerindenolmutur.Halicivarndakt zemin artlarnda ar yaplar ina etmeyi baarmtr.Bunun iin; yumuak taban yklemek, kumdrenler,yzenkazklar,programlyklemeninyansranykleme,oturmalarauyum salayantemellergibieitliyntemleruygulamtr.Yksekderecedeatlaklkayada yaplanbiryeraltyapsndadanmanolarakgrevalmvebuuygulamaonunatlakl kayalarnmukavemetikonusundakialmalarnbalatmtr.Tamagcdk zeminlerdekiyzeyseltemellerzerineinaedilenaryaplarntasarm,derinbodrumlu yksekbinalar,derinkazlargibizeminproblemlerinistanbulundeikentopografyasnda ve farkl jeolojik koullarnda zmtr.stanbulda Mimar Sinan tarafndan yaplan birok geni ve ar camiyi ve temeli inceleme frsat bulmutur.Ord. Prof. Dr.-Ing. Peynircioluna gre;TemelveZeminMhendisliiyaklamndateori,zeminleilgiliparametrelerielde etmekveuygunbirekildedeerlendirmekiingereklidir;fakattecrbeyedayalsalam mhendislikkararlarilebtnletirilmelidir,sadeceteoriyedayalyaklamgereklitecrbe ile birletirilmedii zaman yetersiz kalr. Ord.Prof.Dr.Ing.PeynirciolununsrdrddisiplinliyaamekliOnunbirretmen, yazar,danmanveyneticiolarakokaktifolmasnsalamtr.YargtayyesiHakim x DilrubaPeynircioluileevliolanHamdiPeynirciolununbubaarsndaailesinindestei bykroloynamtr.Ord.Prof.Dr.Ing.HamdiPeynircioluretmen,aratrmagrevlisi veidareciolarakyeteneklerininazalmamasnaramenniversiteprofesrlerininresmi emeklilikyasnrolansrede1978ylTemmuzaynnbanda70yandaikenemekli olmutur ve yllar boyunca byk bir zenle oluturduu kiisel teknik ktphanesini stanbul Teknikniversitesinehediyeetmitir.Ord.Prof.Dr.Ing.HamdiPeynirciolu1982ylnda aramzdan ayrlmtr. Ord.Prof.Dr.Ing.PeynirciolununresmibirdisiplinolarakTrkiyedebalattZemin MekaniiveTemelMhendisliibugnbykbircamiaolarakTrkiyeiindevetm dnyada nemli projelere imza atmaktadr. 15 P PP P P PP PR RR R R RR RO OO O O OO OF FF F F FF F. .. . . .. .D DD D D DD DR RR R R RR R. .. . . .. .E EE E E EE ER RR R R RR RG GG G G GG G N NN N N NN N T TT T T TT TO OO O O OO O R RR R R RR RO OO O O OO OL LL L L LL L S ST TA AN NB BU UL L T TE EK KN N K K N N V VE ER RS S T TE ES S stanbulTeknikniversitesiveCambridgeniversitesinde(ngiltere)renimgrd.1961ylndastanbul Teknikniversitesineasistanolarakkabuledildi.stanbulTeknikniversitesinde,Ord-Prof.Dr.Ing A.H.PeynircioluynetimindehazrladKohezyonluzeminlerdeefektifgerilme,kaymamukavemetivesu muhtevasarasndailikiisimliteziileDoktornvannald(1963).1968ylndastanbulTeknik niversitesi, naat Fakltesi, Zemin Mekanii ve Temel Mhendislii Krssnde Doent(1968-1973), 1973 ylndaaynKrsdeProfesroldu(1973-1982).1982-1992yllararasndaBoaziiniversitesiRektr olarakgrevyapt.1992ylndastanbulTeknikniversitesinaatFakltesiZeminMekaniiveGeoteknik Anabilim Dalna dnd (1992-2000). 2000 ylnda emekli oldu. 1974-2001yllarZeminMekaniiveTemelMhendisliiTrkMilliKomitesiSekreteriveBakanolarak grev yapt. 2001de Milli Komitenin eref Bakan olarak grevi devretti. 1987-1994yllararasndaUluslararasZeminMekaniiveGeoteknikMhendisliiAvrupadaHeyelanlarn Stabilizasyonu Teknik Komitesi Bakanln yapt. stanbulda 2001de toplanan XV inci Uluslararas Zemin Mekanii ve Geoteknik Mhendislii Konferansnn dzenlenmesinde grev ald ve Bakanln yapt. ZeminMekaniiveuygulamalarkonularnda17kitapve100denfazlamakalevetebliiyaynland.stanbul TeknikniversitesiDergisiGenelYaynYnetmenigrevinisrdrmektedir(2002-2010).Ynettiidokuz doktora rencisinden Doent bei Profesr oldu. 16 I.Ord. Prof. Dr. A. Hamdi Peynirciolu Konferans 17 TEMEL TAKVYES YNTEMLERNE YEN BR BAKI ZET Mevcuttemellerinoturmalarnnlemekvedavranlarnkontroletmekiinbirokyntem bulunmaktadr. Bu yntemleri yle zetleyebiliriz: (1) Geleneksel temel takviyeyntemleri, (2)Zeminiiyiletirmeesasnadayalyntemler,(3)Temelykleriniderindekitayc tabakaya aktarmak iin kullanlan yntemler. Bu yntemler, bugnk durumlar erevesinde gzden geirilmitir. Mini kazklarn ve Jet-grout(Harpskrtme)yntemininayrntlarnadahagenideinilmitir.Bugncel yntemlerin mhendislik uygulamalarn vurgulamak amac ile rnekler verilmitir. SUMMARY Severalmethodsareavailabletoarrestsettlementsandimprovethefutureperformanceof existingfoundations.Theycanbasicallybeclassifiedunderthreeheadings,namely,(1) Convetional underpinning methods, (2)Methods based on soil improvement, (3)Underpinning by piles. Eachofthosethreemethodsarerewievedinsofarastheircurrentstatusisconcerned. Applicationsofminipilesandjet-groutingsystemarediscussedtogreaterextent.Thecase studies are given to illustate engineering applications of such recent methods. 1.GR Mevcuttemellerindavranniyiletirmekveoturmalarnkontroletmekamacileeitli temeltakviyeyntemlerindenyararlanlmaktadr.Buyntemlerisnfaayrmak mmkndr: (1) Geleneksel temel takviye yntemleri ile temelin geniletilmesi ve/veya derinletirilmesi yoluyla temel davrannn iyiletirilmesine allr. (2)Temelaltndakizemininiyiletirilmesinedayalyntemler.Temelzemini,imento enjeksiyonu, kimyasal enjeksiyon veya jet-grout kullanlarak iyiletirilir. Prof. Dr. Ergn Torol 18 (3) Temel ykleri daha derindeki tayc tabakaya aktaran yntemler. Bu amala akma kazklar, itmeli kazklar, mini kazklar, jet-grout kolonlar kullanlr. Buyntemlerielealmadannce,ksaca,nedentemeltakviyesinegereksinimduyulduuna bakalm. Temel takviyesi, balca amala uygulanr (Thornburn, 1993): (1) Mevcutyaplardadeiiklikyaplmasistenildiinde.Eskivetarihiyaplarn yenilenmesiveyabunlarayenibirilevkazandrlmasiinngrlendeiiklikler, yapyklerininartmasnanedenolabilir.Budurumdatemellerinyeniykleri tayabilecek ekilde takviyesi gerekir. kincisnfeskieserolarakayrlanyaplarndcephelerininkorunmaskaydile, ilerinde yapsal deiiklie izin verilmektedir. Bu gibi deiiklik ve ilave ykler, nemli temel sorunlar karabilmektedir. (2)Korumaamacyla.Yaplarnstabilitesininaadasaylannedenlerletehlikeye girmesi halinde, korunmas ve iyiletirilmesi iin temel takviyesi gerekebilir. (a)Komuarsadayaplanderinbirkaz,stemelliyaplardaoturmalaravetemel zemininde hareketlere yol aar. Yapy emniyete almak amac ile temellerin takviyesi vederinletirilmesiicapedebilir.Benzerekildemetrokazlarveyasokakkotunun alaltlmas da temel takviyesine gereksinim dourur. (b)Mevcutyaplartadilederkenyapyklerininkaldrlmasveyabodrumkazanmak iinkasyaplmassonucuzemindenemlielastikveyakalcdeformasyonlar meydana gelebilir ve temellerin takviyesi gerekebilir.(c)Mevcut yaplarn yaknndan boru, kanal, tnel, v.s. geirilmesi gibi durumlarda temel takviyesi gerekebilir.(d)Killizeminlerdekurumanedeniyleveyaaakklerindenkaynaklananoturmalar meydana gelebilir. Kurumaya kar, 1.50-2.00m. derinlie inen s bir temel takviyesi yeterliolabilir.Aakklerinekarise,temeltakviyesikksistemininiyice aasna kadar indirilmelidir.(e)Endstridevamlgelimekte,fabrikalaryeniretimyntemlerinibenimsemektedir. Buyntemleringetirdiimakinelerindouracatitreimlerekartemellerin takviyesi zorunlu olabilir.I.Ord. Prof. Dr. A. Hamdi Peynirciolu Konferans 19 (f)Yeraltsuseviyesinindeimesininyolaacailaveoturmalarakardanlem alnmas gerekir. Hangiamalakullanlrsakullanlsntemeltakviyeynteminekararvermedennce, sondajlar, deneme ukurlar ve numuneler zerinde yaplacak laboratuar deneyleri ile dikkatli bir zemin incelemesi yaplmaldr. Eertemelinoturmalarakartakviyesigerekiyorsatemelyklerioturmalardan etkilenmeyecekbirderinlieaktarlmaldr.Bununiindearaziprofilininvezemin zelliklerinin bilinmesi gerekir. te yandan, temelin takviye edilmesini gerektiren neden iyice belirlenmelidir. Oturmalarn kayna ok derinde ise (Maden oca almas gibi), temellerin kazklar zerine oturtulmas bir yarar salamayacaktr. 2.GELENEKSEL YNTEMLER Temeltakviyesindeilkaklagelenyntem,kazyaplmasvemevcuttemelaltndabirbeton ktlesi oluturulmasdr (Paterson, 1970) Buyntem,kazderinliininfazlaolmasveyayeraltsuyununmeydanagetirdiisorunlar nedeniyle her zaman ekonomik olmayabilir. Ya da yap ykleri ok byktr, bir ilave beton ktlesi kabul edilemeyecek oturmalara neden olabilir. Mtemadibirsmelintakviyesiiintemelinalt,anolarhalindekazlr.Desteksiz braklabilecekuzunluk,usulnegreinaedilmituladuvarlarda1.50-2.00m.yi gememelidir.Herhalde,herhangibiraamadadesteksizkalacakuzunlukyapuzunluunun drtte birinden fazla olmamaldr. Betonlama,mevcuttemelin5-10cm.altnagelenekadarsrdrlmeli,betonunprizive ekilmesibeklenmelidir.Dahasonrakuruhariletamtemassalanr.Bazenaradaki boluklarn doldurulmas iin imento enjeksiyonundan yararlanlr. Salamer(1991), mnferit smeller zerine oturan kooperatif binalarnn hemen yanndan yol gemesinedeniyle,5-6m.Derinliindekazyaplmassonucu,stabiliteninbozulmasn nlemek iin yol seviyesinin altna inen kuyu ayaklarla baarl bir temel takviyesi yapmtr. Prof. Dr. Ergn Torol 20 Hersmeldrtanohalindetakviyeedilmi,mevcuttemelileayakarasndakibolukplaka sokularak sklanmtr. 3. TEMEL ZEMNN YLETRLMES 3.1. Enjeksiyon Temel takviyesi amacyla kullanlan iyiletirme yntemlerinden birisi enjeksiyondur. Genelde zeminleringeirimliliininazaltlmasvekaymamukavemetininarttrlmasamacyla kullanlr. Enjeksiyon tekniklerini drde ayrmak kabildir (Gallavresi, 1992; Ewert, 1985) (1) Hydrofracture enjeksiyonu, (2) Sklama enjeksiyonu, (3) Geirimsizlik enjeksiyonu, (4) Jet-grouting(Har pskrtme) 3.1.1.Hydrofractureenjeksiyonunda,imentoesaslharlazemin10kg/cm2kadarbir basnaltndaparalanr.Bylece,zeminiindeenjeksiyonmerceklerivetabakalaroluur. Birbiri ile balantl olmayan boluklar doldurulur, hatta zemin bir miktar skr. Hydrofractureenjeksiyonu,geneldekelmizeminlereuygulanr.Kontrolgtr. evredeki yaplara zarar verme riski byktr. Paralanmann balad, enjeksiyon basncnn dmesi ile anlalr. 3.1.2.Sklamaenjeksiyonu.Zemin-imentoharcoldukabykbirbasnla(35kg/cm2 gibi)zeminebaslr.Gevekveyarselenmizeminlerisktrmakvezemininbirimhacim arlnarttrmakiinkullanlr.Bylece,youn,niformbirktleoluturulur. Hydrofractureenjeksiyonunagreenjeksiyonnoktasndanokuzaagitmeyenbir enjeksiyondur. Zemin yzne yakn yerlerde kabarmalara yol aabilir. Sklamaenjeksiyonununharcimentoluveyaimentosuzsiltlikumdur.Buhargevek zeminlerisktrmaktabaarilekullanlmaktadr.Sklamaenjeksiyonununkullanld balca yerler, I.Ord. Prof. Dr. A. Hamdi Peynirciolu Konferans 21 (1) Gevek dolgularn veya gevek doal zeminlerin sktrlmas, (2) Yaplarn kaldrlmas, (3) Ayaklarn takviye edilmesidir.

A.B.D.nin eitli yerlerinde ina edilmi, 14.5 m. Yksekliinde, 30 m. apndaki akaryakt tanklarnda meydana gelen farkl oturmalarn tanklar boaltlmadan kontrol altna alnabilmesi iin,inaatgabarisidndansklamaenjeksiyonuyaplmvebaarlsonularalnmtr (Berry, Buhrov, 1992) 3.1.3.Geirimsizlikenjeksiyonu.Enjeksiyonilezemininboluklar,zemininhacmiveya yaps deitirilmeden doldurulur. Kullanlan enjeksiyon harc, zeminin dane ap dalmna bal olarak ok eitli olabilir. k, permeabilite says 10-3 cm/sn olan zeminlerde silikat esasl, 10-4 cm/sn olan zeminlerde reine esasl harlar kullanlr. Sonyllarda,incedaneliimentoileoluturulansspansiyonlar,dahaincezeminlere enjeksiyon yaplmasn mmkn klmtr (ncecik, enol, 1994). 3.2. Enjeksiyon Harc Trleri En basit har, su iinde imento sspansiyonudur. imento harlar, erozyon ile veya gevek ayrkdanelizeminlerinsarsntlarlaboalmashallerindekullanldr.Bazentemelaltna basnl imento enjeksiyonu ile oturmu olan temelin bir miktar kaldrlmas salanr. imentoharlar,imentoarlnnsuarlnaoranilekarakterizeedilir.Buharlar nemlildekelmeyemaruzkaldklarndanstabilsaylmazlar.Stabilolmayanharlarn sulandrlsa da kumlara ve akllara yaplan enjeksiyonlarda kullanlmas doru deildir. Kabakumlardaveyakumluakllardakimyasalenjeksiyonkullanlr.Bylece,temel altndakizemindeistenilenseviyeyekadarbirblokoluturulur.Yanndakazyaplacak temellerin emniyete alnmas gibi hallerde sk kullanlmaktadr. Enjeksiyon harlar ayr snfa ayrlabilir: Prof. Dr. Ergn Torol 22 (1) Danelisspansiyonlar,imento,kil,bentonit,bazendekumilehazrlanr,kelme hzna gre stabil veya stabil olmayan harlardr. (2) Kimyasalharlardadenilensolsyonlar.BunlarNewtonsvlardr.Organik monomerlerden (Acrylamides, phenoplast, aminoplast)yaplr. Viskoziteleri suyunkine yakndr ve piriz yapana kadar da sabit kalr. Bunlara, ou kez organik reine denir. Kimyasal harlarn yzlerce eidi bulunmaktadr.(3) Gazlarnemlsifiyeedilmesiileeldeedilenkpklerdeenjeksiyonharcolarak kullanlr. Bu kpkler, kabarma says ile tanmlanr. Kabarma says, gazn hacminin svnn hacmine orandr. Bu say zeminin boluk oranna edeerdir. Zemininenjeksiyonkabuledilipedilemeyeceinianlamakiineniyigsterge,zeminin permeabilite katsaysdr. Kimyasal enjeksiyon harlar taneli olmad iin kullanlabilmeleri dorudan zeminin permeabilite katsaysna baldr. Taneli enjeksiyon harlar iin ise baz alt snrlar vardr (Littlejohn, 1993). Bu snrlar, imento harc iin 5x10-4 m/sn, Kimyasal har iin 1x10-6 m/sn dir.Temelzeminininiyiletirilmesindekullanlandierbiryntemjet-grouting(Har pskrtme)dir. Bu yntem, temel yklerinin tayc tabakalara aktarlmasnda da kullanld iin o blmde ele alnacaktr. 4.TEMELYKLERNNDAHADERNDEKTAIYICITABAKALARA AKTARILMASI 4.1. Ayaklar ve kazklar evredeki inaat nedeni ile veya yklerin artmas, v.s. yznden meydana gelecek oturmalar nlemekiinyapdangelenekseltemeltakviyesi,bazentemeliderinleerekbirayak oluturulmasna dnr. Yurdumuzda gelitirilen kuyu yntemi buna bir rnektir. Tayc tabakann derinde oluu, ayak kazlmasnda karlalmasnda karlalan glkler, ayakveyakuyuyaplmasnnleyebilir.Bugibidurumlarda,kazklarveyajet-grout kolonlar kullanlr.I.Ord. Prof. Dr. A. Hamdi Peynirciolu Konferans 23 Temeltakviyesindekazklar,duvarnikiyanndaolmakzereiftiftimaledilir.Eer binann ierisinde kazk yaplamyorsa bu kez darda yaplan kazklara duvar portafo olarak tatlr. Yerindedkmebetonarmekazklar,yapmsrasndafazlasarsntyayolamadklariin temeltakviyesiilerindeyaygnolarakkullanlr.Yeraltsuseviyesininaltndakikumlu zeminlerde ykanma olmamas iin delik delme ileminin dikkatle yaplmas gerekir. elik akma kazklar, eilme momentine veya yanal ykler olmas durumunda kullanlr. Temeltakviyesindekullanlandierbirtriseitmelikazklardr.lkeolarakksaparalar halinde zemine bir kriko vastas ile itilerek sokulur. Nihai kriko yk, kazk servis yknden en az %50 daha byk olarak seilir. Bylece, gvenlik says, 1.5 alnm olur. tmeli kazk uygulanmasndanemlinokta,krikoboaltlmadanncetemelvekazkarasnasalambir takoz yerletirilmesidir. Temeltakviyesiiinsonyllardaeitliaptakazkkullanlmaktadr.Yapmkolayl nedeniylekkapl,zemindelinerekveenjeksiyonladoldurularakoluturulankazklarn kullanlmasyaygnlambulunmaktadr.Birtasnifegre(Thornburn,1993)ap300mm. le 600 mm. Arasnda olan kazklara kk apl kazk, ap 300 mm. le 75 mm. Arasnda olanlara mini kazk, ap 75 mm. Den kk olan kazklara mikro kazk denilmektedir. Minivemikrokazklarnbelirginzellii,ankrajyapmaktaveyaenjeksiyoniinkullanlan ara, gerelerle ve konvansiyonel kazk makinelerinin giremedii yerlerde dahil kolayca imal edilebilmeleridir (To, Watts, 1994). Minivemikrokazklar,dahabykaplkazklarntemelindndayaplmalar zorunluluundankaynaklanansorunlarortadankaldrmaktr.Bukazklar,temelirotariile alan ufak apl deliklerle geerek tayc zemine ulamaktadr. Pali radice (Kk kaz) adverilensistemleeitlialardaeimliyerindedkmebetonarmekazkyaplmaktadr (Lizzi, 1993). stenilen derinlie inildiinde 100 mm. apl tiplerinde elik ubuk, daha byk apl(300mm.yekadar)olanlardabirboruveyakafesdelieindirilir.Gevekzeminlerde veya yer alt su seviyesi altnda uygulanmas gtr. Prof. Dr. Ergn Torol 24 ekil 1. de Jackson, Mississiide bir karayolu kprsnn temellerini takviye iin kullanlan bir pali radice uygulamas grlmektedir. ekil 1 Alanya-Obakyde1986-1987yllarndaeitlikalnlklardadolgutoprakzerindeina edilmi 18 adet be katl binada 1991 ylna gelindiinde 60-70 cm. ye varan farkl oturmalar grlmtr(Torolvedierleri,1994).Toplamvefarkloturmalarnsahadayeryertama gcnnalmasndankaynaklandanlalm,temellerin120mm.aplve8mm.et kalnlna sahip mini kazklarla takviyesine karar verilmitir. Bu arada ar derece oturmaya maruzkalanikiblokisesadecetakviyeedilmeklekalmam;binannbtnkolonlar krikolara alnm, bylece 40 kriko yardm ile ar oturan taraflar 305 mm. kaldrlarak bina dzeltilmitir. Temel takviyesi yapldktan sonra yaplar 6 ay gzlenmi; herhangi bir oturma veyadeformasyonkaydedilmemitir.10.65x41.85m.Tabanalanndakidzeltilenbloklarn birer kelerinin oturmas 0.0 kabul edilerek hesaplanan farkl oturmalar, birinci blokta 34.8 cm., 52.0 cm., 21.0 cm., dier blokta 22.5 cm., 37.2 cm., 12.3 cm. idi. Bakabirrnekte,aplar100mm.,boylar6.25m.-7.26m.olanminikazklarkullanlarak dipsiz Beaumont Kili iindeki temellerin takviyesi ile ilgili olarak kazk ykleme deneyleri yaplm, evre srtnmesi deerlerinin o yrede yaplan byk apl kazklar iin elde edilen deerler ile uygunluk gsterdii belirlenmitir(ONeill ve Pierry, 1989). I.Ord. Prof. Dr. A. Hamdi Peynirciolu Konferans 25 4.2. Jet-grout yntemi Gerektemelaltndakizemininiyiletirilmesigereksetemelyklerinindahaderinlerdeki tayc tabakalara aktarlmasnda dier bir yol jet-grout har pskrtme yntemidir. Jet-groutyntemininuygulanmasndaikiaamabulunmaktadr:(1)delmeaamas,(2) pskrtme aamas. (1)Delmeaamasnda,jet-groutuygulanacakderinliekadardelmeborusunun indirilmesisalanr.Bununiinborununbitimindekesicibiruveyaborueksenine dik bir veya daha fazla azla (nozzle) sahip zel pskrtme valfi vardr. (2)Pskrtmeaamasnda,boruyukarekilirkenimentoharcyksekhzla pskrtlr. Pskrtmenin etkisini arttrmak iin boru bir yandan yukar ekilirken bir yandandadndrlr.Bylece,zeminiindesilindirikbirimentolu-zeminktlesi elde olunur. 4.2.1. Jet-grout ynteminin gelimesi Zeminlerinjet-groutyntemiileiyiletirilmesioldukayenibirbulutur.Yntemson yllardaoldukahzlbirekildegelimitir.nceJaponyadaortayaatlm,ardndan AmerikaveAvrupadateknolojisigelimilkelertarafndanbenimsenmitir.Jet-grout ynteminin benimsenmesinin nedeni, zeminin konsolide edilmesi, geirimsiz hale getirilmesi veyatemellerintakviyesiiinkullanlangelenekselyntemlerinyetersizkaldbirok durumda zm oluturmasdr. Jet-groutyntemi,ilkkezJaponyadaYamakadovearkadalartarafndanuyguland. 1970ylndaNakanishivearkadalar,ChemicalChurningPlant(CCP)yntemini nerdiler.Buyntemde,yksekhzlimentoharcyatayolarakpskrtlmektebuesnada harcn pskrtld boru kendi etrafnda dndrlerek yukar ekilmekteydi. HemenhemenaynzamandaYahirovearkadalarJet-groutyntemiadylayenibir gelitirme yapt. Daha sonralar, bu ve benzer yntemler hep Jet-grout yntemi olarak anlr oldu.Yahirovearkadalardiyaframduvaryapmndnmlerdi.Yksekhzlbirsujeti kullanarak zeminde bir yark amakta sonra bu yark aadan balanlarak imento harc jeti kullanlarak talatrlmaktayd.Prof. Dr. Ergn Torol 26 1972deCCPGrubu,Jumbojetspecialgroutynteminiortayaatt.Buyntemde imentojetininhzarttrlyor,ayrcaimentojetibirhavajetiklfiinealnyordu. Bylece, CCPyntemi ile oluturulan 40-70 cm.lik kolonlaryerine 80-160 cm. lik kolonlar imal edilmeye balanld. kincigrupyadaJet-groutgrubu,incediyaframduvarlaryaparkenrekabetinzorlamasile kolonyapmnabalad.Bylece,imalatfirmannismineizafetenKajimaveyaJet-groutkolonuyntemiortayakt.Ynteminesasdelmeninhzlbirsupskrtlmesiile salanmas, imento harcnn ayrca verilmesi idi. Su jetinin yaylma hz daha byk olduu iinetkisiokuzaagidemez.Oysadahadarbiraileyaylanhavajetiklfilesuyun etkisini daha uzaa tamak mmkn olmaktadr ( Yahiro, Yoshada, 1973). 1980de CCP Grubu, Super Soil Stabilization Management (SSS-MAN) yntemini ortaya att.Buyntemdeokbykaplkolonlarnyapmamalanyordu.Basnlhavaile zarflanmyksekhzlsujetizemininoyulmasamacilekullanlyor,paralananzeminsu ilebirlikteayrbirsirklasyondevresiiledarkarlyor,zeminiindemeydanagelen bolukimentoharciledolduruluyordu.Bylece,zelliklekohezyonsuzzeminlerdegeni aplkolonlarnoluturulmaskabiloluyordu.Sujetininyaylmaasbykolduuiin etkisi ok uzaa ulaamaz. Oysa daha dara ileyaylan hava jeti klf ile suyun buetkisini daha uzaa tamak mmkn olmaktadr (Yahiro, Yoshuda, 1973). Gnmzdeyntemhalagelimektedir.Biryandaniyiletirilenzemininapbiryandanda verimlilik asndan nemli mesafeler alnmtr. Debi, hz, tulumba basnc, harcn younluu ileilgiliilerlemelersalanmtr.Pskrtmedeliklerininsays,ap,ekliverimasndan nemlidir.teyandan,borunundnmeveyukarekilmehznngeoteknik(daneap, derinlik,subasncgibi)deikenlerebalolarakheriveyerdeyenidendzenlenmesi gerekmektedir. Sonyllardateknolojidenemligelimelermeydanagelmitir.Yksekbasnlpompalar yaplmtr.Bylece,bykdebilervebasnlareldeedilmitir.Supompalariin60Mpa, imento harc pompalar in 80 Mpa deerlerine varlmtr.Su imento karm dzenekleri gelitirilmitir.Elverisizkoullarauygunaletleryaplmtr.zetle,bugelimeler,(1) kullanlanaralarngvenirliinibykldearttrm,(2)yapmdainsangcgereksinimi I.Ord. Prof. Dr. A. Hamdi Peynirciolu Konferans 27 azaltm,(3)jet-groutimalindegerekliyanalmavehazrlklarndahaabuk yaplabilmesini salamtr. 4.2.2. Snflandrma Jet-grout yntemleri, tek akkanl, iki akkanl, akkanl olarak snflandrlabilir. Yamakadovedierleri,aynylNkanishivedierleritarafndannerilenyntemetek akkanlyntemdedenir(Kauschingervedierleri,1992).Jet-groutyntemleriarasnda enbasitidir.Yksekhzlapskrtlenharzeminikeser,yerinideitirirvezeminile kartrr.Harbasnc20-40Mpa,pskrtmehz50m/sn.,debi3lt/sn.mertebesindedir. Dnen boru 100-150 mm/dk. Hzla yukar ekilir. Dier jet-grout tekniklerinin etkinlii, kolon dorultusu deyden yataya gittike azalr. Bu yzdentekakkanlyntemzellikletnellerde,yatayveyayatayayakndorultularda baar ile uygulanr. Tecrbeler,jet-groutkolonunuyaklakkolonapnnyarskadaruzaklktakizemini sktrdn gstermitir. Tekakkanlyntemileoluturulankolonlarnap,dieryntemlerleoluturulanlardan dahakktr.Bununlabirlikte,tekakkanlyntemleoluturulankolonlarnaplar,killi zeminlerde 40-80 cm., ayrk daneli zeminlerde 50-120cm. olmaktadr (ekil 2). kiakkanlyntemdeCCPGrubununJumbojetyntemindeolduugibiimentoharc, bir hava jeti klf iinde pskrtlmektedir. Zemini kesen yksek hzl imento harc, bir hava jeti iinde uygulanarak kolon aplar iki katna karlabilmektedir. Kolon apnn bu ekilde artmasnn nedenleri yle zetlenebilir: (1) Basnlhava,harjetiileyeraltsuyuarasndabirtamponblgeoluturur. Bylece, daha geni bir zemin hacmini etkilemek mmkn olur. (2) Kesilenzeminindourduualkantyyenmekiinharcanmasgereken enerjiden tasarruf edilir.Prof. Dr. Ergn Torol 28 (3) Kesilenzemininuzaklatrlmaskolaylar.Havajetihzkesildiktensonra, yzeyedoruykselmesisrasnda,zemindkntsnndekolaylklazemin yzne ulamasn salar. akkanlyntemjet-groutyntemleriarasndaenkarmakolandr.Buyntemde, zeminyerineenjeksiyonharcikameedilir.CCPGrubununSuperSoilStabilization Management (SSS-MAN) yntemi bu esasa dayanr. akkanlyntemileenbykapljet-groutkolonlareldeedilir.Tipikkolonaplar, killi zeminlerde 50-150 cm., kumlarda 50-300 cm. olabilmektedir. Zeminiparalamadakullanlansujetinindebisi1lt/sn,basnc40MPadr.Sujetininhava klfnn basnc 0.8 MPa dr. Borunun dnme hz 5 devir/dk., yukar ekilme hz 50 mm/dk. dr. 4.2.3.Jet-grout yntemi nerelerde yararldr Jet-grout ynteminin stnlkleri yle zetlenebilir: (1) evre kirliliine yol amadan zeminlerin stabilize edilmesinde yararldr. (2) Temel takviyesi srasnda yapnn deformasyonu ok az olur veya hi olmaz. (3) Nispeten ufak apl bir delikten balanarak geni kolonlar imal edilebilir.(4) Yksek riskli inaatlarda can gvenlii salanr. (5) Jet-groutkolonlar,istenilenbirderinliktenbalayarakistenilenbirderinliekadar imaledilebilir.Buyzden,tabankabarmasnnnlenmesiveyatnelyapmnda geirimsizliinzeminyzndensalanmasgibiproblemlerinekonomikzmne elverilidir.(6) Arazi artlarna bal olarak inaat sresini %30-60 ksaltr(Burkeve dierleri, 1989) I.Ord. Prof. Dr. A. Hamdi Peynirciolu Konferans 29 ekil 2.Jet-grout kolonu imali Prof. Dr. Ergn Torol 30 BustnlkleriilebirlikteJet-groutyntemininuygulanmasndabazglklerlede karlalmasolasdr.Ennemliglk,zeminkoullarnedeniylegeometrive mukavemette ortaya kan deikenliktir. Yktayankolonlarnapnnmmknolduukadaraynolmasistenir.Buyzden iyiletirmeye daha az cevap veren tabakalar geilirken dikkatli olunmaldr. Kolonlar zellikle niformzeminlerdeokbaarldr.Btnuygulamalarda,apvemukavemettemeydana gelebilecek deiiklikler gz nnde tutulmaldr. 4.2.4.Kalite kontrol Mukavemetncelikleszkonusuiseimentomiktararttrlr.imentosuorangenellikle 05-1.0 arasnda olur.Bu oran zemin cinsine, zemin permeabilitesine, zeminin su muhtevasna bal olarak belirlenir. imento su oran, kilde kumdakine gre ok daha kktr. Jet-grout kalitesine etkiyen deikenler, (1) Pskrtme delii (nozzle) boyutu ve ekli, (2) Uygulanan basn (3) Enjeksiyon harcnn nitelii, (4) Borunun dnme hz (5) Borunun ekilme hz Kuzeytalyadaalvyondayaplaniyiletirmedezemin-imentokarmnnserbestbasn direnci qu=60-70 MPa bulunmutur. Roma civarnda kumlu arazide serbest basn direnci, qu=30 MPa bulunmutur. Bununla birlikte az siltli kumdaqu=10 MPa gibi bir serbest basn direnci olaan karlanmaktadr. Kil yzdesi fazla olursa serbest basn direnciqu=1.5-2.5 MPa deerine debilir.I.Ord. Prof. Dr. A. Hamdi Peynirciolu Konferans 31 Genelde, kum ve aklda, tek akkanl sistem ile uzun sreli mukavemet 10-30 MPa deerine ulamaktadr(Gallavresi,1993).Yksekplastisitelizeminlerdeiseimentomiktarnok arttrmadan 2-3 MPa n stne klmamaktadr. Siltlikillizeminlerdeiyiletirmesonucundaeldeolunanserbestbasndirenlerigenibir aralkta deiir. Benzer deiim elastisite modllerinde de grlr. inde silt bulunan kumlu zeminlerde serbest basn direncinin qu=25-27 MPa deerleri iin elastisite modl E=6500-2500 MPa arasnda deimitir. 4.2.5.Jet-grout antiyesi Bir Jet-grout antiyesinde bulunmas gerekli balca aralar, amur sirklasyonuna elverili delmemakinesi,otomatikkartrmadzeni,enjeksiyontakmdr(Otomatikykleyicive basn tulumbalar). Yksek basn pompas su devresinde kullanlr. imento harc enjeksiyonu iin orta basnl birpompa(12MPa)yeterlidir.Havagenelde24m3/dky1.2MPabasnlaverenbir kompresr ile salanr. Orta ve ince daneli zeminlerde rotari ile, akll, iri daneli zeminlerde darbeli rotari ile alr. Hareket kabiliyeti fazla bir makine ile allmas iin hzn arttr. 4.2.6. Uygulama alanlar Jet-grout ynteminin uygulama alanlar yle zetlenebilir: (1) Temel takviyesi, (2) S kazlarda evlerin tutulmas (3) Kaz tabanndan su gelmesinin nlenmesi (4) Tnel zemininin iyiletirilmesi (5) ev stabilizesinin iyiletirilmesi Prof. Dr. Ergn Torol 32 (6) Binalara ilave temel yaplmas (7) Oyulmaya kar korunma (8) Cut-off yaplmas Jet-grout yntemi ksa zamanda yaygn bir uygulama alan bulmutur. talyada bir geirimsizlik perdesiyapmnda kullanlan jet-groutyntemi ile ilgili ayrntl bilgilerverilmitir(Aschierivedieleri,1983).PortoTolletermiksantraliinaatnda,dearj kanalnndiyaframduvarlargeirimsizliisalayamam,evredekizemininayrlmaya baladgrlmtr.Bununzerinekanalniisuyladoldurulupzemininayrlmas nlenmivediyaframduvarevresinesraJet-groutkolonuileoluturulanbir geirimsizlikperdesiimaledilmitir.Jet-groutkolonlar,biryanda-4.40m.le-13.00m., dieryanlarda+1.50m.le-13.00m.arasndaimaledilmitir.Delikrotariuslilezemin yznden 17.5 m. Derine kadar alm, ubuk yukar ekilirken 0.4 m./dk. hzla ekilirken 20 devir/dk.hzladndrlmtr.Enjeksiyonharcnndebisi100lt/dk.,hermetredelikiin enjeksiyon miktar 0.25 m3 olmutur. Aschieri ve dierleri (1983), zeminin dane birim hacim arlnn 27 kN/m3 (S), imentonun birim hacim arl 30 kN/m3 (C) olduuna gre, suya doygun har zemin karmnn birim hacim arlnn = (1 + S/W + C/V) / (0.1 + 0.37 S/W+ 0.33 C/W) [kN/m3] ifadesiileverilebileceinigstermitir.BuifadedeSAVveC/Wkuruzeminilesu,imento ile su orann gstermektedir. Geirimsizlik perdesinin davran uzun sre izlenmi, szma olup olmad kontrol edilmitir. Szmanlendiigibi,"jet-grout"uygulamassonundacivardakimevcutyaplardada gzlenebilir bir deformasyon meydana gelmemitir. Yeraltsuseviyesialtndayaplanderintemelukurlarnngeirimsizliininsalanmasnda "jet-grout" ynteminin kullanlmas faydal olmaktadr (Tausch, 1992). I.Ord. Prof. Dr. A. Hamdi Peynirciolu Konferans 33 4.2.7.Bir rnek: Kksu Kasr temel takviyesi KksuKasr,Boazii'ninAnadoluyakasnda,Kksuayr'nndeniztarafndadr. Boaz'ndarbiryerindebulunuu,zenginsslemelerivedoayauyumuiledikkati ekmektedir (Eldem, 1979; Glersoy, 1985; Glsn, 1993; Torol, 1993). Kasr, bir zemin ve iki kattan olumutur. 18.yzyln ortalarnda aynyerde klasik Osmanl slubunda ahap bir kasr yaplmt. Bu kasra ait temel kalntlarna onarm srasnda imdiki kasrn temellerinde rastlanmtr. imdiki Kksu Kasr 1856'da Abdlmecit (1839-1861) dneminde yaplmtr. Daha sonra Abdlaziz(1861-1876)dgrnnoksadebularakcephelerdekikabartmasslemeleri ekletmitir (Fotoraf 1). KksuKasr,kalnldeniztarafnda20-23m.,karatararnda13-15m.yibulandeniz oluumu gevek ve yumuak tabakalar zerinde ina edilmitir. nce bir dolgu tabakas altnda gneytarafta5.60m.kalnlndacvkkvamdaazakllsiltlikil,butabakannaltnda 11.00m.kalnlndagevekazkilliortakabuk,dahaaltta3.00m.kalnlndaortaskaz kumluincekabuk;kuzeytaraftaise,3.00m.kalnlndakumakl,altnda1.50m. kalnlndacvkkvamdainceakllsiltlikil, altnda10.00m.kalnlndagevekazkilli iri kabuk, dahaaltta ise3.00 m. kalnlndayumuak kvamda iri kabuklu kil arazi profilini oluturmaktadr. Taban kayas, batya doru 13 - 15 eimlidir (ekil 3). Yeralt su seviyesi 0.70 - 0.80 m. derinliktedir. Onarmsrasndaortayakanatlakvedeformasyonlarnincelenmesiamacyla1975-1976 yllarndabiralmayaplmtr(Torol,Yorulmaz,1976).Bualmada,yapnnrijitbir cisimgibidndveoturduubelirlenmitir.Kasrn120yllkmazisineaitkayt bulunmadiinbirsregzlemyaplmasnnyararlolacabuilkalmannsonular arasndadr. Prof. Dr. Ergn Torol 34 ekil 3. Kksu Kasrnda anakaya derinlikleri Butarihten1989ylnakadar,eitlizamanlardaeitlikiivekurululartarafndanyapnn stabilitesiniarttrmakamacilealmalaryaplmtr.Hareketlerinarzinedenleriolarak grlen Kasrn arkasndaki yoldan geen ar vastalar yasaklanm, Kasrn hemen yanndaki iskeleyevapurseferleridurdurulmutur.Kyevlerininiyiletirilmesiamaciledeniziinde dolguyaplm(1980),bahedeKasrevreleyecekekilde,kayayakadarulaan55adet sklamaenjeksiyonuyaplm(1983-1984)venihayetbetonbloklarlarhtmyaplmasna balanlmtr (1987). Kksu Kasrndaki atlak ve deformasyonlar ilk kez 1975 ylnda fotogrametrik llmtr (Torol, Yorulmaz, 1976), Kasrn deyden sapmas ve zellikle i meknlardaki atlaklar iyi bir ekilde belirlenmitir. Daha gelimi fotogrametrikyntemler kullanlarak Nisan 1993 ve Haziran 1994 tarihlerinde iki seri lme alnmtr. I.Ord. Prof. Dr. A. Hamdi Peynirciolu Konferans 35 Fotoraf 1 Prof. Dr. Ergn Torol 36 BulmelerdeKasrnkelerinin4seviyededeydenayrlmalarvehareketdorultular belirlenmitir.BulmelerdenKasrnyaklakDou-Batdorultusundadenizedoru eilmi olduu grlmtr. Deyden en byk ayrlma, Gney-Dou kesinde ve 17.4 cm. dir. Ocak1989tarihindenitibarenKasrnvebahesininhareketvedeformasyonlarnn incelenmesineyenidenbalanmtr.Binannyaknevresindebaheiinde5,dnda2, binann deniz tarafnda 2 adet ve binadan yaklak 390 m. ve 320 m. uzaklkta, mr Tepe'nin zerine2adetolmakzeretoplam11adet"pilye"yerletirilerekbirmikrojeodezika oluturulmutur. Mays1989'danbalyarakbunoktalargzlenmi,almalarAustos1991'ekadar srdrlmtr. Aralk1991'detahripedilmetehlikesinekarbirinciderecetriyanglasyonnoktasolarak inaedilmi6noktalbirkontrolakurulmutur.Ada4sabitnoktadanilcisiKksu Sevda Tepesinde, biri Boazii niversitesi Atatrk Korusunda, dieri Anadolu Hisarndadr. DeformasyonnoktalarnndeKasrnatsndayeralmaktadr.Bulmeler,16Ekim 1992'debalayantemeltakviyesialmalarnayetimiveinaatsrasndayapdaherhangi bir hareket meydana gelip gelmediini kontrol amacyla da kullanlmtr. lmesonular,Kasrnbahesindedenizedoruhareketvekmeeklindehareketler olduunu gstermitir. Mays 1989 tarihinden balayarakyaplan lmelerde bir art eilimi gzlenmi, nce bahedeki lmelerde grlen bu eilim, bina iin tehlikeli boyutlara varm, sonlmelerdebinadadaoturmalargrlmtr.zellikleEkim1989'dansonradeniz tarafndakioturmavehareketlerinartm,gzlegrlrhalegelmitir.Rhtmvedeniz tarafndakiduvarsualtndakalm,deniztarafndakisslkaptehlikelibirbiimdedenize doru yatnca sklerek korumaya alnmtr. Kasrn temellerini oluturan ahap zgara ve bu zgaraaltndakiahapkazklarbirradyegibidavranm,buaptaoturmalarkarsnda yapnn daha fazla hasar grmesini nlemitir. Oturmavedeformasyonlarnhzlanmasvestyapdaatlak,ayrlmavebahedegzle grnrhareketlerinmeydanagelmesi,temeltakviyesinigncelhalegetirmitir.Takviye, yap yklerinin "jet-grout" kolonlar ile kaya tabakasnda aktarlmas ilkesine gre yaplmtr. I.Ord. Prof. Dr. A. Hamdi Peynirciolu Konferans 37 Kolonlarn boylar, Kuzey cephesinde 23 m. ye ularken, kaya derinliine bal olarak Gney cephesinde15m.civarndakalmtr."Jet-grout"kolonlarnnyapmnabalanlmadan denemekolonlarimaledilmiveimentosuoran1:1,enjeksiyonbasnc10MPaolarak belirlenmitir.Yapmdaesasolaraktekakkanlyntemuygulanmtr."Jet-grout" kolonlarnniinedap89mm.,etkalnl9mm.olanucuakelikboru yerletirilmitir. Temellerin her ikiyannda"jet-grout" kolonlar tekil edildikten sonra bina temelleriyeryer alarakherikiyana0.60x0.65m.kesitindebetonarmeyanakirileridklmtr(ekil 4).Bukiriler,duvariine0.20m.kadarsokulmu,ayrcaduvardaoyuklaralarakyanak kirilerieninekirilerlebirbirlerinebalanmtr(ekil5).YanakKirileriiinegirenjet-grout kolonlar, yanak kirilerinin omuzlad duvar yklerini kaya tabakasna aktarmaktadr. Temeltakviyesisrasnda,yapdailavegerilmevedeformasyonlarortayakmamasiin azamiitinagsterilmi,kazveimalatanolarhalindevedengelibirbiimde gerekletirilmitir.naatsrasndavedahasonraalnanlmsonularbunu dorulamaktadr. 4.2.8.Hoca Ahmet Yesevi Trbesi temel takviyesi KksuKasrndakinebenzerbiruygulamaKazakistan'nTrkistankentindebulunanHoca AhmetYeseviTrbesinintemellerinintakviyesindeyaplmaktadr.Trbe14.yzyldaina edilmi,ykseklii30m.yigeen,tulabiryapdr.eitlizamanlardahasarauram, onarm grmtr. Yaptemelleriincekumvesiltolaraknitelendirilebilenbirlsoluumunaoturmaktadr. Kalnl5-7m.olanbutabakannaltndaskakltabakasvardr.Yeraltsuseviyesi zeminden 7-10 m. aadadr, fakat zaman zaman zemin yzne kadar ykselmektedir. Prof. Dr. Ergn Torol 38 ekil4. (a) "Jet-grout" kolonlar, (b)Eik "jet-grout" kolonlar, ()Donat, (d)Yanak kirileri, (e)Enine kiriler. Yapileilgili,1870'denberialnanoturmakaytlarvardr.Yereluzmanlaroturmalarn0.70 m. mertebesinde olduu sonucuna varmtr. BugrkemliveOrtaAsya'dabyknemverilenyapnnneyazkki,dzenlibirtemeli bulunmamaktadr.eitlizamanlardayaplm,onarmvetemeltakviyeleriisedurumubir hayli karmak hale getirmitir. Temeltakviyesi,akltabakasnagiren"jet-grout"kolonlarileyaplmaktadr.Temeller yanakkirileriileomuzlanmakta,betonarmeyanakirileriyerduvarniindengeirilen raylarla birbirine balanmaktadr (ekil 6). Kalnduvarlarnbulunduuksmlarda,yanlardaneitlialarda"jet-grout"kolonlar oluturularak temel alt zemini iyiletirilmektedir (ekil 7, Fotoraf 2). I.Ord. Prof. Dr. A. Hamdi Peynirciolu Konferans 39 ekil 5.(a) Kasrn mevcut bodrum duvarlar,(b)"Jet-grout" kolonlar,(c) Yanak kirileri ekil 6. Hoca Ahmet Yesev Trbesi Temel Takviyesi Prof. Dr. Ergn Torol 40 5.SONULAR Temeltakviyesiyntemleri,temelingeniletilmesive/veyaderinletirilmesieklinde zetlenebilecekgelenekselyntemler,temelzeminininiyiletirilmesinedayalyntemlerve temel yklerinin daha derindeki tayc tabakalara aktarmay amalayan yntemler olarak e ayrlabilir. Hangiynteminbelirlibirdurumdadahayararlolacanakararverilebilmesiiinarazi profilinin ve zemin zelliklerinin sondajlar, arazi ve laboratuar deneyleri ile itinal bir ekilde belirlenmi olmas gerekir. Sonyllardaortayaatlanveyaygnbirkullanmalanbulanminivemikrokazklar,"jet-grout"gibiyntemler,temeltakviyesialanndayeniolanaklaryaratmtr.Kullanlan aralarngenihareketkabiliyeti,evrebakmndanenazmahzurluolular,yksekriskli inaatlardacangvenliisalamalar,inaatsresininksaltlabilmesigibibirokyarar salanmaktadr. I.Ord. Prof. Dr. A. Hamdi Peynirciolu Konferans 41 Fotoraf 2. Eik jet-grout uygulamas Prof. Dr. Ergn Torol 42 ekil 7. Hoca Ahmet Yesevi Trbesi-Temel yiletirilmesi I.Ord. Prof. Dr. A. Hamdi Peynirciolu Konferans 43 REFERANSLAR Aschieri, F., Jamiolkowski, M., Tornaghi, R., 1983, "Case history of a cut-off wall executed by jet-grouting", 8th ECSMFE, Helsinki, Cilt 1, sf. 121-126.Ayta, M., rmeci, C, Altan, O., 1976, "Fotogrametrinin tarihsel yaplarn korunmas rol", T Dergisi, Cilt 34, Say 1, sf.46-54.Berry, R.M., Buhrow, R.P., 1992, "Settlement, structural failure and in-place repair of above ground storage tanks", Grouting, Soil Improvement and Geosynthetics, (Ed.R.H.Borden ,R.D.Holtz, I. Juran) Cilt 1, sf.240-251. Burke, G.K., Lawrence, F.J.,Heller, R.A., 1989, "Jet-grouting for underpinning and excavation support", Foundation Engineering (Ed. F.H.Kulhawy),Cilt l,sf.29l-300. Cambefort, H., 1977, "The principles and application of grouting", QJEG, 10(2), sf.57- 95. Cole, K.W., 1993, "Conventional piles in underpinning", Underpinnig and Retention, Blackie Academic and Professional, sf. 61-83.Eldem, S.H., 1979, Boazii Anlar, Aleta, Cilt 2, 376 sf.Ewert, F.K., 1985, Rock Grouting, Springer Verlag. Gallavresi, F., 1992, "Grouting improvement of foundation soils", Grouting, Soil Improvement and Geosynthetics, ASCE Spec.Publ. No.30 (Ed.R.H.Borden, RD.Holtz, Juran), Cut 1, sf. 194-205. Greenwood, D., 1987, "Underpinning by grouting", Ground Engineer, April 1987, sf. 21-32. Glersoy, ., 1985, Kksu, TTOK Yayn, 131 sf. Glsn, H., 1993, "Baziinde bir Hasbahe", Milli Saraylar 1993JBMM Basmevi, sf.120-131. Grkan,O.,Bykyksel,G.,Sakall,Y.,1994,"KksuKasrdeformasyonllerive deerlendirilmesi", Prof.Dr.Hclmut Wolf Jeodezi Sempozyumu 3-5 Kasm 1993, Yldz T.. (Baskda) Kauschinger,J.L.,Perry,E.B.,Hanvour,R.,1992,"Jet-grouting-state-of-the-practice" Grouting,SoiIImprovementandGeosynthetics,ASCESpec.Publ.No.30, (Ed.R.H.Borden.R.D.Holtz,I.Juran), Ct 1, sf. 194-205. Littlejohn,G.S.,1993,"Underpinningbychemicalgrouting"UnderpinningandRetention, Blackie Academic and Professional, sf.242-245. Lizzi, F., 1993, "Paliradice structures", Underpinning and Retention, Blackie Academic and Professional, sf.84-156. Prof. Dr. Ergn Torol 44 Makarchian,M.,Poulos,G.,1994,"Underpinningbypiles:anumericalstudy"13.ICSMFE, Cilt 4, sf.1467-1470.Mut,T.,1987,"Jet-groutingmetoduilezeminslah",ZMTM2.UIusaIKongresi,Cilt2, sf.437. O'Neill, M.W., Pierry, R.F., 1989, "Behavior of mini-piles used in foundation underpinning in BeaumontClay,Houston,USA",PilingandDeepFoundations(Ed.J.Burland, J.Mitchell), Cilt 1, sf 101-110.Paterson, A.C., 1970, "Underpinnig", Ground Engineering, sf45-54.Pryke,J.F.S.,1993,"ThePynfordunderpinningmethod",UnderpinningandRetention, Blackie Academic and Professional, sf. 157-197.Salamer,A.,1991,"SapancaMasukiye'detemeltakviyesi"(Yaynlanmamrapor)Tausch, N,1992,"RecentEuropeanDevelopmentsinConstructingGroutedSlabs",Grouting, SoilImprovementandGeosynthetics(Ed.R.H.Borden,R.D.Holtz,IJuran),Cilt1,sf 301-312.Thornburn,S.,1993,"Introduction",UnderpinningandRetention,BlackieAcademicand Professional, sf.1-40.To,P.,Watts,B.D.,1994,"Tension/compressionloadtestingofaminipile"13.ICSMFE, Yeni Delhi, Cilt 3, sf.1219-1222.Torol,E.,Yorulmaz,M.,1976,KksKasrndaMeydanaGelenatlakve Deformasyonlar, T naat Fakltesi, No.24, 26 sf.Torol,E.,Ein,D.,Dadabilge,K.,Mut,T.,1994,"Underpinningagainstgroundfailure, 13.XCSMFE, Yeni Delhi, Cilt 2, sf.603-608.Torol,E.,1993,"KksuKasrveZeminyiletirmealmalar",MilliSaraylar1993, TBMM Basmevi, sf. 132-139.Yahiro,T.,Yoshida,H.,1973,"Inductiongroutingmethodutilizinghighspeedwaterjet", 8.ICSMFE, Moskova, Cilt4.3, sf402-404. 47 P PP P P PP PR RR R R RR RO OO O O OO OF FF F F FF F. .. . . .. .D DD D D DD DR RR R R RR R. .. . . .. .A AA A A AA AH HH H H HH HM MM M M MM ME EE E E EE ET TT T T TT T S SS S S SS SA AA A A AA A L LL L L LL LA AA A A AA AM MM M M MM ME EE E E EE ER RR R R RR R S ST TA AN NB BU UL L T TE EK KN N K K N N V VE ER RS S T TE ES S 29.07.1944tarihindestanbuldadodu.AnkaraBahelievlerDenemeLisesinden1961ylnda,Los AngelesdekiLeuzingerHighSchooldan1962ylnda,TnaatFakltesinden1967ylndamezunoldu. Mezun olduktansonra, Keban Baraj naatnda alt. 1971ylnda, T naat Fakltesi Zemin Mekanii ve TemelnaatKrssneasistanolarakatand.1973ylndaDoktor,1978ylndaDoentve1988ylnda Profesr oldu. 1975-1976 akademik ylnda Cambridge niversitesinde doktora sonras aratrmalar yapt.T naatFakltesindeZeminMekaniiIveII,TemelnaatIveII,TunnellingDesignandConstruction, AdvancedSoilMechanics,AdvancedFoundationEngineering,DerinKazlarveYeraltYaplar,Barajlarn Geoteknik Tasarm, Critical State Soil Mechanics derslerini verdi.50den fazla yksek lisans tezi ve 8 doktora teziynetti.1999-2005yllararasndaTYapveDepremUygulamaAratrmaMerkeziMdrln yapt.2009ylndaaynmerkezinmdrlnetekraratand.stanbuldaveMarmaraBlgesinde,T tarafndanyaplanbinalarndepremgvenliklerinintespitiveyaplarnglendirilmesialmalarnynetti. Trke ve ngilizce 100den fazla yayn bulunmaktadr. Prof.Dr. Ahmet Salamer,pek ok byk projede geoteknik danman veya projeci olarak grev yapmtr.Bu kapsamdaOtoyol,AsmaKpr,Viyadk,Tnel,Metro,Demiryolu,Baraj,HavaLiman,Termik-DoalGaz Santral, Liman, Tersane, Artma Tesisi, Derin Temel Kazs, Demir elik Tesisi inaatlarnda alt. Prof.Dr. Glsn Salamer ile evlidir ve bir ocuk babasdr. 48 II. Ord. Prof. Dr. A. Hamdi Peynirciolu Konferans 49 ARAZ DENEYLERNN GEOTEKNK TASARIMDA KULLANILMASI 1. GR Zeminvetemelmhendisliindekiproblemlerinzmndebalcaikiyntemsz konusudur.Birinciyntemde,teorikyaklamlaeldeedilmibirformldezeminzellikleri vegeometrikverileryerinekonarakproblem"teorik"olarakzlr.kinciyntemdeise problem"ampirik"yaklamlarlazlr.Teorikyntemernekolarakyzeyseltemellerin tamakapasitesininTerzaghi'ninokiyibilinenteoriktamakapasitesiformlleriile hesaplanmasngsterebiliriz.Dierbirteorikzmiseistinatduvarlarnaetkiyentoprak basnlarnnhesaplanmasdr.Herikiproblemde,teorikyaklamlarlakarlan formllerdekitemelveyaduvarboyutlarvezemininbirimhacmarlilekayma mukavemetiparametreleriyerinekonarakproblemteorikyaklamlarlazlr.Teorik yntemingelitirilmesivegiderekdahahassasvedoruzmlerretilebilmesiiin zmdekullanlanteorileringelitirilmesiilebirliktezemindennumunealnmasylave laboratuar deneyleriyle ilgili tekniklerin gelitirilmesi gerekmektedir. Sonyllarda,zeminvetemelmhendisliindegiderekyaygnkullanmaalanbulansonlu elemanlaryntemivediernmerikyntemler,zeminvetemelmhendislerininteorik yntemlerlezemindavranndahadorumodelleyenzmlerretmelerineolanak salamaktadr. Zeminnumunelerininalnmasnda,tanmasndavelaboratuvardadeneynumunelerinin hazrlanmassrasndaistenmeyenrselenmelermeydanagelmektedir.Busebeple,zemin zelliklerinin"in-situ"deneylerlebelirlenmesipekokzeminmhendisitarafndantercih edilmektedir. (*)Prof.Dr.,.T..naatFakltesiGeoteknikAnabilimDal.Bubildiri,24-25Ekim1996tarihlerinde zmir'detoplanan"ZM6ZeminveTemelMhendislii6.UlusalKongresi"nde,"A.HamdiPeynirciolu Konferans" olarak sunulmutur. Prof. Dr. Ahmet Salamer 50 Zeminvetemelmhendisliindeuygulananikinciyaklamn"ampirik"olduunu belirtmitik.Ampirikyaklamarnekolarakkumluzeminetatlanyzeyseltemellerin maksimum2.54cm( 1inch)oturmasiinSPTindisiileemniyetlitamakapasitesi arasndaTerzaghivePeck(1967)tarafndanverilenbantlargsterilebilir.phesiz,bir temelintamakapasitesiilestandartpenetrasyondeneyindekullanlannumunealcnn zemine 30 cm girmesine kar gelen ve SPT indisi veya SPT darbe says olarak tanmlanan N30saysarasndateorikbirbantkurmakmmkndeildir.Burnekte,arazideneyiile yzeyseltemelintamakapasitesiarasndakurulanilikitmyleuygulamadaeldeedilen verilerinistatistikseldeerlendirilmesinedayanmaktadr.Ampirikyaklamlagelitirilen zmlerin doruluu her eyden nce arazi deneyinin hassasl ve doruluu ile orantldr. Zeminvetemelmhendisliindeyukardabelirtilenteorikveampirikyntemlerinherikisi deyaygnolarakkullanlmaktadr.Mhendisler,yzeyselvederintemellerintama kapasiteleriniveoturmalarntahminederkenampirikyaklamlardahafazlatercih etmektedirler. Buna karlk, ev stabilitesi ve toprak basnc problemlerinde teorik zmlere bavurulmas kanlmaz olmaktadr. Zeminprofilindeyeralanbirimlerinmhendislikzelliklerininmmknolduukadarok laboratuarvein-situdeneylerilebelirlenmesi,zeminvetemelmhendisininesasamac olmaldr.In-situdeneyler,laboratuardeneyleriyleeldeedilengeoteknikverileri tamamlamak ve desteklemek zere kullanlmaldr. Zeminden numune alnmas, laboratuarda deneynumunelerininhazrlanmassrasndahernekadarrselenmeszkonusuisede, laboratuardeneylerindekigerilmevedeformasyonartlardahaiyitanmlanmtr.Buna karlk,zelliklegelimivekarmaklaboratuardeneylerizamanalcdrvepahaldr.Bir sahannarazideneyleriyleincelenmesi,numunealnmasvelaboratuardeneyleriyaplmas ilekarlatrldndadahahzlveucuzayaplabilir.Bununlaberaber,in-situdeneylerdeki snrartlar,deneyaletininucunuveyaevresinisaranzemindekigerilme-deformasyon koullar karmaktr ve tanmlanmas hemen hemen olanakszdr (Mair, Wood 1987). Budurum,in-situdeneylerlederlenendatanndeerlendirilmesinigletirmektedir.Bu noktada,zeminvetemelmhendisininblgedekizeminkoullarntanmas,deneyimive mhendislik saduyusu nem kazanmaktadr. Bubildiride,lkemizdezeminvetemelmhendisliindevegeotekniktasarmdayaygn olarakkullanlanstandartpenetrasyondeneyi(SPT),konipenetrasyondeneyi(CPT)ve II. Ord. Prof. Dr. A. Hamdi Peynirciolu Konferans 51 Menardpresyometredeneyi(MPT)datasndanyararlanlarakzemininindekszelliklerinin, gerilme-deformasyon bantlarnn ve kayma mukavemeti parametrelerinin tahmin edilmesi konular ele alnacaktr. Dilatometre deneyi, plaka ykleme deneyi gibi dier arazi deneyleri ile sismik ve rezistivite lmeler zerinde durulmayacaktr. Bu bildiride, zemin zellikleri ile eitliarazideneylerindeeldeedilendataarasndaoksaydakorelasyonlarvebantlar verilmitir.Busatrlarnyazar,meslekyaamndaampirikyaklamlarherseferinde sorgulayarakvedikkatlekullanmtr.Aynsahada,teorikveampirikyaklamlarbirlikte kullanmay ve her iki yntemle elde ettii zmleri karlatrmay tercih etmitir. zellikle gen mhendislerin ve zemin mekanii ve temelmhendislii formasyonuna sahip olmayan mhendislerin bu bildiride verilen ampirik formlleri geliigzel kullanmamalar, her bant ileilgiliolarakorijinalreferanslaramracaatetmeleri,herampirikbantnnhangizemin cinsinde,hangigerilmevedeformasyonkoullarndageerliolduunuincelemeleri gerekmektedir. 2. STANDART PENETRASYON DENEY (SPT) Bu dinamik penetrasyonyntemi, 1925ylndaAmerikaBirleik Devletleri 'nde A.H. Mohr tarafndangelitirilmitir.Bugn,Dnyazerindeenyaygnkullanlanarazipenetrasyon deneyidir.SPTstandard,ASTM1586-84'deverilmitir.Basit,kolayveucuzolmas sebebiyleokyaygnkullanlmasnaramenuygulaycvedonanmhatalarbudeneyi, standartolmaktanuzaklatrmaktadr.Balangtasadecekohezyonsuzzeminlerindeerlen dirilmesinde kullanlan SPT zamanla kohezyonlu zeminler iin de kullanlmaya balanmtr. SPTdarbesaylarndanyararlanlarakgranlerzeminlerinrelatifsklvekayma mukavemetias,kohezyonluzeminlerinkvamvedrenajszkaymamukavemetihakknda deerlendirmeler yaplabildiini biliyoruz (TABLO 1, TABLO 2). TABLO 1Kohezyonsuz Zeminlerde Relatif Sklk - N30 Bants Relatif sklkN30 ok gevek430 Gevek4- 1030- 32 Orta sk10- 3032- 35 Sk30- 5035- 38 ok sk5038 Prof. Dr. Ahmet Salamer 52 TABLO 2 Kohezyonlu Zeminlerde Kvam - N30 - cu Bants Killi zeminin kvamN30cu (kPa) ok yumuak212 Yumuak2 - 4 12- 25 Orta kat4 - 8 25- 50 Kat8 - 1550 - 100 ok kat15 - 30100- 200 Sert30 200 UygulamadayaygnolarakkullanlankorelasyonlardanbirisiStroud(1974)tarafndan aadaki formda verilmitir: cu = (4 - 6 ) N30(kPa) Bu korelasyon ekil 1 'de gsterilmitir. SPTdarbesaysilegranlerzeminlerinrelatifsklarasndakikorelasyonvebu korelasyonunderinlikleveyaefektifdeygerilmeiledeiimipekokuygulaycvebilim adam tarafndan aratrlmtr (Gibbs veHoltz, 1957; Bazaara, 1967). Bu bantlar ekil 2 veekil3'degsterilmitir.zellikleskkumlardadeyefektifgerilmeninetkisidaha belirgindir. Kumlarda isel srtnme as (), SPT darbe saysndan hareketle tahmin edilebilir: = 20 + 3.5 (N30 )0,5 (Muromachi, 1974) Bu eitliin hassasl 5 'dir. Mitchell (1978) tarafndan verilen bant ise ekil 4 'de gsterilmitir. Kumlu zeminler iin Parry (1977) tarafndan elastisite modl olarakEs = 5 N30(MPa) bants nerilmitir.Dier ampirik bantlar TABLO 3 'de verilmitir. II. Ord. Prof. Dr. A. Hamdi Peynirciolu Konferans 53 TABLO 3eitli Zeminlerde SPT ndisi - Deformasyon Modl Bantlar Zemin CinsiDeformasyon Modl Es (kPa) Kum (normal yklenmi)500( N+15)Kum (su altnda)250( N+15)Kum (ar yklenmi)18 000 + 750 N akll kum ve akl1200 ( N + 6 ) Killi kum320 ( N + 15 ) Siltli kum300 ( N + 6 ) TABLO 3 'den grlebilecei gibi kumlu zeminlerde, deformasyon modl ile SPT indisi arasnda: ES=C1( N+C2)formunda bir bant verilebilmektedir. C1 ve C2 katsaylar kumlu zeminin kil, silt, akl ieriine ve gerilme tarihesine bal olarak deerler almaktadr. Benzer ekilde, kumlu zeminlerde dey yatak katsays SPT indisi cinsinden tahmin edilebilir (Scott, 1981): K0.3(MN / m3) = 1.8 N30(B x B = 0.3 m x 0.3 m temel iin) Yatay yatak katsays ise u ampirik bant ile tahmin edilebilir: kh (MN / m3) = 1.2 N30 Dey yatak katsaysnn bir zemin iin sabit olmad temel uzunluuna, temel geniliine ve temelderinliinebalolarakdeitiibilinmektedir.Temelgeniliiarttkadeyyatak katsays azald halde, temel derinlii arttka dey yatak katsays artar. KillizeminlerdeStroudveButler(1975),skmamodliinaadakibanty nermilerdir: M = f x N30(MPa)f = 0.45 -0.60 MPa Kum zemine tatlan temellerin oturmas 25 mm ile snrlandrld taktirde emniyetli zemin gerilmesi SPT darbe says cinsinden hesaplanabilir: Prof. Dr. Ahmet Salamer 54 qall = N30 x Kd / 80(MPa)B < 1.2m qall = N30 x Kdx( 1+( 1/ 3B) )2/ 120(MPa) B>1. 2m Bu eitliklerde B temel genilii, Kd ise derinlik katsaysdr (ekil5).Meyerhof daha sonra yaptyayndayukardakiemniyetgerilmelerinin%50arttrlabileceinibelirtmitir (Meyerhof,1965).ekil6'daPecketal.(1974)tarafndannerilenbenzerbantlar gsterilmitir. Temelinmaksimum30mmoturmasnaizinverildiitaktirde,kumluzeminlerdeemniyetli tama kapasitesi aadaki gibi hesaplanabilir (Tassios, Anagnostopoulos 1974): qall = N30 / 100 (MPa)(yeralt su seviyesi derinde) qall = N30/150(MPa)(yeralt su seviyesi altnda) Parry (1977), kohezyonsuz bir zemine tatlan temelin nihai tama kapasitesi iin aadaki banty nermitir: qult = 30 N30 (kPa)( Df < B ) (Dftemel derinlii, B temel genilii) Bueitlikte,temeltabaniletemeltabanndanitibaren(0.75B)derinlikarasndakiSPT indislerinin ortalamas alnmaldr. ArazigzlemlerindenhareketleMeyerhof(1976),homojengranlerzeminlerierisindeki akmakazklardanihaiumukavemetiiinaadakibantlardankkolannn kullanlmasn nermitir: qb (kPA)= 40 N30 L/D qb (kPA) 400 N30 Yukardaki bantlarda; qb birim u mukavemeti, L kazk boyu, D kazk apdr.N30 olarak kazkaltucunun10Dstndekive4DaltndakiSPTindislerininortalamasalnmaldr.Benzer ekilde kum iindeki akma kazklarda birim evre srtnmesi iinfav (kPa) = m Nav deeriverilmitir(Meyerhof1976).akmakaznzemindeyarattyerdeitirmeyebal olarakm=1-2arasndadeerleralnmaldr.Zemindefazladeplasmanmeydanagetiren II. Ord. Prof. Dr. A. Hamdi Peynirciolu Konferans 55 akmavevibrekskazklardam=2alnmaldr.Nav,kazkboyuncahesaplanacakortalama SPT indisidir. Maksimum birim evre srtnmesi olarak fmak = 100 kPa alnmaldr. SPT,kumluzeminlerdesvlamapotansiyelinindeerlendirilmesindedeyaygnolarak kullanlmaktadr. Ohsaki (1970) 'e gre, N30 > 2 zise svlama riski yoktur. Bu bantda (z), zeminyzeyindenderinliigstermektedir.SvlamariskinintahkikedilmesiiinSeed (1986)tarafndannerilenyntemiseekil7'degsterilmitir.Buyntemdesondaj derinliince belirlenen SPT indislerinde N1 = CN x N30 derinlik dzeltmesi yaplmaldr (ekil 8) .3. DNAMK PENETROMETRE DENEY (DPT) BirokAvrupalkesinde,netdlerdedinamikpenetrometrelerkullanlmaktadr.DIN4094 bupenetrometreleriekiarlklarna,dmeyksekliklerinebalolarakLRS,MRSA, MRS B ve SRS eklinde snflandrmaktadr (TABLO 4). TABLO 4 DN 4094 de Tanmlanan Dinamik Penetrometreler Penetrometre AdSemboleki Arl (kg)Dme Ykseklii (cm) HafifLRS1050 OrtaMRS A3020 OrtaMRS B3050 ArSRS5050 LRS, en hafif dinamik penetrometreyi (ekiarl 10 kg), SRS ise enar penetrometreyi (ekiarl50kg)gstermektedir.Dinamiksondalamalarda,10cmveya20cm'lik penetrasyon iin gerekli darbe says belirlenir. ekil9'daSPTindisiile20cm'likpenetrasyoniinbulunandinamikpenetrometreindisi arasndakibantverilmitir(BergdahlveEriksson,1983).ekil10'daiseDIN4094 tarafndanhafifveardinamikpenetrometreleriinnerilenN10(sonda)~N30(SPT) bantlar verilmitir. KohezyonsuzzeminlerdeRd,20cm'likgiriiindarbesaysngstermekzereemniyetli zemin gerilmesi aadaki gibi tahmin edilebilir (Sanglerat 1972): qall (kg / cm2) = Rd/ 20(gvenlik says Fs = 4 dolayndadr) Prof. Dr. Ahmet Salamer 56 Killizeminleretatlanbiryzeyseltemeliinyukardakigibibirampirikbantverilmesi mmkn deildir. Dinamiksondalargeneldenetdaamasndasahadakizeminprofilinindeiimini belirlemekamacylakullanlr.Geotekniktasarmntmyledinamiksondasonularna dayandrlmas kabul edilemez. 4. KON PENETRASYON DENEY (CPT) Statikkonipenetrasyondeneyleriounluklakohezyonluzeminlerinkaymamukavemetinin, kohezyonsuzzeminlerinrelatifsklnnzeminprofiliboyuncadeiiminibelirlemek amacylakullanlr.Buarada,zeminprofilindeyeralanzemintabakalarnncinsleri, kvamlar,relatifsklklar,kompressibiliteleri,deformasyonzellikleriveboluksuyu basnc hakknda kesintisiz veriler elde edilebilir. Bu deney yardmyla yzeysel temellerin ve kazkltemellerintamakapasitesidorudandeerlendirilebilir.CPTdeneyiileilgiliolarak ASTMD3441-79standardmevcuttur.BugnknebenzeyenilkCPTdeneyi1934ylnda Hollanda'dayaplmtr(Barentsen,1936).Budeney,zellikleHollanda'daolduugibi deltakellerindenoluanzeminprofilleriiinsondereceelverilidir.CPTdeneyinde kullanlan ular zaman ierisinde aadaki gibi bir gelime gstermilerdir: Mekanik u Elektrikli u Elektrikli-piezo u Sismik u Sadeceumukavemetilebilenilksondatipi,"HollandaSondas"olarakbilinmektedir. Elektrikli-piezosondaileumukavemeti,evresrtnmesiyanndaboluksuyubasncda llebilmektedir.Elektriklisondalara,deneysrasndasondanndeydennekadar ayrldn belirlemek amacyla inklinometre de yerletirilebilmektedir. Zemin yzeyinde, bir ok kayna yardmyla yaratlan kayma dalgalarnn hz sismik ulu sonda ile llebilmekte veeitliderinliklerdezeminindinamikkaymamodlbelirlenmektedir(Campanellaetal. 1986). Deneyaletigeneldearkamyonlarzerineyerletirilmitir.Penetrometreyizemineiten hidrolikkrikolarounlukla100kNveya200kNkapasitelidir.Biraletindeneykapasitesi 150-300m/gndolayndadr.Mekanikulardahaucuzvedahadayanklolmaklabirlikte II. Ord. Prof. Dr. A. Hamdi Peynirciolu Konferans 57 yumuak kil ve gevek kum veya silt ierisinde alnan lmlerde daha az hassastr. 35.7 mm apndaki u (alan = 10 cm2 ), zemine 20 mm/sn gibi sabit bir ilerleme hz ile itilerek deney yaplr.StandartCPTlerinyannda,akdeniztabanndayaplanzeminaratrmalariin "Seacalf"ve"Stingray"gibizelkonipenetrometrelerigelitirilmitir.CPTsonularn etkileyenpekokfaktrszkonusudur.rnein,elektriklipenetrometredealnan okumalarn, mekanik penetrometreye oranla % 30 fazla olduu rapor edilmitir (Kok, 1974). Dier nemli bir etken ise ilerleme hzdr. lerleme hz arttka penetrasyon direncinin artt rapor edilmitir (Muromachi 1974). SondajveSPTdeneyleriyaplmas,numunealnmasvelaboratuardeneyleriyaplmasndan oluanstandartzeminaratrmasilekarlatrldndaCPT'ninnemliavantajdikkat ekmektedir: Zeminprofilindeyeralanbirimlerinumukavemeti,evresrtnmesi,srtnme oran ve boluk suyu basnc deiimleri kesintisiz alnabilmektedir. Sondaj - SPT ve laboratuar deneyleriyaplmas srasnda meydana gelen rselenme ile CPT deneyinde karlalmaz. CPT'ninarazideuygulanmas30-45dakikagibiksabirsredetamamlanr.Deney tamamland anda deney datasndan yararlanlarak geoteknik tasarm yaplabilir. TipikbirCPTkaydekil11'degsterilmitir.Kohezyonsuzzeminlerderelatifsklkile koniumukavemetiarasndaTABLO5'dekiveekil12'dekibantlarnerilmitir (Schmertmann, 1978; Villet ve Mitchell ,1981). TABLO 5 Kohezyonsuz Zeminlerde Relatif Sklk - qc Bants Relatif SklkKoni u Direnci qc (MPa) ok gevek 20 Prof. Dr. Ahmet Salamer 58 Grldgibi,gevekzeminlerdederinlikleumukavemetindemeydanagelenart kktr.Bunakarlk,skzeminlerdeumukavemeti,derinlikledramatikbirekilde artmaktadr. Lancellotta (1983) ve Jamiolkowski et al. (1985), kumlarn relatif skl ile sonda u direnci arasnda aadaki banty nermilerdir: Dr (%) = A + B log ( qc /(v')0.5

Bu eitlikte A, B sabitleri, 'v dey efektif gerilmeyi gstermektedir.Bu bant ekil 13 'de gsterilmitir. CPTdeneyinde,dolaylolarakbulunansrtnmeorandeerindenyararlanlarakzemin snflandrmas yaplabilmektedir.Begemann (1965) tarafndan yaplan almadan hareketle Schmertmann (1977) tarafndan nerilen snflandrma ekil 14 'de, Douglas ve Olson (1981) ileRobertsonveCampanella(1983)tarafndannerilenzeminsnflandrmalarsrasyla ekil15veekil16'dagsterilmitir.Aynkoullarda,elektriklipenetrometrelerdedaha ykseksrtnmeoranbulunduubilinmektedir.qc-frvezemincinsibantlarndan grlebileceigibi,azalandaneapilesrtnmeoranartmaktadr.Keza,organik zeminlerdesrtnmeorannnyksekolduugrlmektedir.Yumuakkilvegevek kumlardamekanikpenetrometrekullanlmasdurumundaeldeedilensrtnmeoranlar genelde doru olmaktan uzaktr. Bu gibi zeminlerde elektrikli u kullanlmas gerekmektedir. eitliaratrclartarafndankumluzeminleriinqcumukavemeti-iselsrtnmeas- deyefektifgerilme(derinlik)bantlarverilmitir.ekil17'de,Schmertmann(1975); ekil 18 'de Durgunolu ve Mitchell (1975) ve ekil 19 'da Robertson ve Campanella (1983) tarafndannerilenbantlargsterilmitir.Kumluzeminlerde,iselsrtnmeasnnkoni udirenciyardmylabelirlenmesiiinMeyerhof(1976)tarafndanaadakibant nerilmitir: = 29 + 2.5(qc)0.5 qc (MPa ) Meyerhof,akllkumlardayukardakiformllebulunaniselsrtnmeasnn5derece arttrlmasn,bunakarlksiltlikumlarda5dereceazaltlmasntavsiyeetmektedir. Meyerhof (1976) tarafndan nerilen formlle isel srtnme as belirlendii taktirde, efektif deygerilmenin(dierbirdeyilederinliin)etkisidikkatealnmamolmaktadr.Halbuki, II. Ord. Prof. Dr. A. Hamdi Peynirciolu Konferans 59 ekil17,ekil18veekil19'dangrlebileceigibiqc-'bantsna,efektifgerilme seviyesinin(dolaysyladerinliin)etkisiszkonusudur.Standartpenetrasyondeneyinde, SPT indislerinde derinlik dzeltmesi yapldktan sonra (') hesapland gibi, CPT deneyinde deumukavemetiokumalarndaderinlikdzeltmesiyapldktansonra(')bulunmaldr.ekil17,ekil18veelik19'dangrlebileceigibi,kumzemininsklnnartmasile efektif gerilmenin, isel srtnme as zerindeki etkisi de artmaktadr. Konipenetrasyondeneyindellenumukavemetindenyararlanlarakkilzeminlerin kvamnn ve drenajsz kayma mukavemetinin bulunabilecei bilinmektedir. TABLO 6 'da, kil zeminlerde kvam - koni u direnci bants verilmitir. TABLO 6 Kil Zeminlerde Kvam - Koni U Direnci Bants Kil Zeminin KvamKoni U Direnci qu (MPa) ok yumuak0. 2- 0. 4 Yumuak0.4 - 0.6 Orta kat0.6 - 1.0 Kat1. 0- 2. 0 ok kat>2. 0 Kilzeminlerde,sondaumukavemetiokumalarndanhareketledrenajszkayma mukavemetinin belirlenmesi iin (qc - vo) = Nk cu bantsnn varl bilinmektedir. Normal konsolide killerde Nk = (10 - 15) cu, ar konsolide killerdeisegeneldeNk=(15-20)cudeerlerikullanlmaktadr.Ipplastisiteindisininartmas ile Nk katsaysnda bir azalma tespit edilmitir (ekil 20, Lunne ve Eide, 1976; ekil 21, Aas et al, 1986).ekil 21 'de gsterilen bant Bowles (1988) tarafndan: NK=13+(5. 5/ 50)IP formunda ifade edilmitir. Bunun yannda, Nk katsaysna kilin hassasl, ar konsolidasyon oran gibi bir ok faktrn etkidii bilinmektedir. Killi zeminlerde, n konsolidasyon basnc pc ve ar konsolidasyon oran (OCR) ile koni u direnci arasnda aadaki korelasyon nerilmitir (Mayne, Kemper 1988): Prof. Dr. Ahmet Salamer 60 pc = 0.234 ( qc )0.96pc ve qc MPa OCR = 0.37 {( qc v) / 'v }1.01 Kumlu zeminlerin skma indisi olarak Kerisel (1969) aadaki banty nermitir: C=qc/'vo( < 1.0 ok sk; = 1.0 orta sk; =1.5 gevek kum)Kumlu zeminin skmas daha sonra: s = 2.3 (H / C ) log { ( pvo + p) / pvo} eitliinden hesaplanmaldr. Kohezyonsuz zeminlerin oturmas zamandan bamsz olup elastik oturma aadaki formlle hesaplanabilir: s = p H / Es Bueitlikte(s)oturma,(H)skabilentabakakalnl,(Es)grnenelastikzemin modl'dr.Es"Grnenelastikmodl"deerininbelirlenmesindeCPTudirenci kullanlabilir: Es= qc ()deerlerizemincinsine,gerilmeseviyesinebalolaraksiltlikumda=1.5,ortask kumda = 2, sk kumda = 3, kum ve aklda = 4 deerlerini almaktadr (Schmertmann, 1970).TABLO 7 'de Bowles (1988) tarafndan nerilen deerler verilmitir. TABLO 7 eitli Zeminlerde Deformasyon Modl - Koni U Direnci Bants Zemin CinsiDeformasyon Modl Es (qc ile ayn birimde) Kum (normal yklenmi)(2 - 4) qc Kum (ar yklenmi)6 qc Killi kum(3 - 6)qc Siltli kum( 1 - 2 ) qc Yumuak kil( 3 - 8 ) qc Kumluzeminleretatlantemellerinoturmasnnhesaplanmasndayaygnolarakkullanlan dierbiryntemSchmertmann(1970;1978)tarafndannerilmitir.Buyntemde,temel altndaki kum tabakas her birisi (z) ykseklikte (n) eit paraya blnr. Skabilen tabaka II. Ord. Prof. Dr. A. Hamdi Peynirciolu Konferans 61 kalnl,temeltabanndanllmekzerekaretemelde(2B),sreklitemelde(4B)alnr (ekil22).(z)kalnlndakiherbirzemintabakasndakibirimdeformasyon(lzp/E) olarak hesaplanr. Iz, birim deformasyon faktr olarak tanmlanr (ekil 22). Temel altndaki kum tabakasnn skmas aadaki formlle hesaplanr: s = C C2 p (lz / x qc ) z Buformlde:CveC2srasyladerinlikvekripdzeltmefaktrleridir.p,nettaban basncn,E=xqcisedeformasyonmodlngstermektedir.Deformasyonmodlnn belirlenmesindekullanlan(x)biranlamdayukardaverilenE=qcdeki()katsaysna benzemektedir ve temel ekliyle de ilgilidir. Kare temellerde x = 2.5; erit temellerde ( L 10 B ) x = 3.5 alnmaldr. Oturmahesabndancelikleekil22'degsterilenbirimdeformasyonunderinlikledal izilir. Maksimum birim deformasyon deeri: Izp = 0. 5+0. 1( p/ v p' )0 . 5 olarakhesaplanr.Dahasonraskabilenkumtabakasrneinkaretemeliinn=8,erit temel iin ise n = 8 veya 16 eit paraya blnr ve (z) kalnlktaki her tabakaya ait koni u direnci (qc) deerleri CPT kaytlarndan alnarak her tabaka iin lz / x qC deerleri belirlenir. Iz deerleri ekil 22 'den alnr. Daha sonra lz / x qC deerlerinin toplam bulunur ve p,C1ve C2 ile arplr. Derinlik ve krip dzeltme faktrleri aadaki formllerle bulunur: C = 1 - 0.5 (v0/ p) (Minimum C1 = 0.5) C2= 1 + 0.2 log10(10 t ) ( t =yk uygulanmasn takiben sre, t y l )Yukardaki bantlar, normal yklenmi kum zeminler iin verilmitir. Ar yklenmi (OC) kumlarda,(E)deformasyonmodlnnyksekolduubilinmektedir.(OC)kumlarda aadaki (x) deerleri tavsiye edilmektedir: L / B = 1 xo c= 5 L / B = 10xo c=7 Yine kohezyonlu zeminlerde hacimsel skma says (Sanglerat, 1972): mv = 1 / qc Prof. Dr. Ahmet Salamer 62 ampirik forml ile hesaplanabilir.= 4.5alnabilecektir. Killi zeminin oturmas ise aada verilen forml ile hesaplanr: H = ( H p/ 2.3 qc) Umukavemetideerlerindenyararlanarakkumluzemineoturantemellerintama kapasitesinihesaplamakmmkndr.Tamakapasitesifaktrleriaadakigibiifade edilebilir: Nq = 6.3 qc - 5 (MPa)Ny = 5.9 qc - 1 (MPa) Kilzemineoturanhafifyaplariinemniyetlitamakapasitesiaadakiformlle hesaplanabilmektedir (Canadian Manual on Foundation Engineering, 1985): qall = qc/10 (MPa) Kumluzeminetatlantemellerinoturmasnn25mmdenazolmasistenirseemniyetli tama kapasiteleri aadaki gibi hesaplanabilir (Meyerhof, 1965): qall = qc/ 30B < 1.2 m (MPa) qall = qc ( 1 + 0.3 B ) 2/ 50B 1.2 m (MPa) Temel geniliinden bamsz olarak emniyetli zemin gerilmesi yaklak olarak aadaki gibi bulunabilir: qall = qc / 40 (MPa) Bueitliklerdeqc,temelgeniliikadarbirderinlikboyuncabelirlenenortalamakoniu mukavemetidir. niform bir kum zeminde, zemin yzeyinden belirli bir derinlikte, sabit kesit alanl bir akma kazn birim u mukavemeti, koni u direncine eit olur. Bu derinlik " Kritik Derinlik" olarak tanmlanr. Bu derinlik, kum zeminin sklna ve kazk apna bal olarak z = (4 20)D (D kazk ap) arasnda deimektedir. Tipik bir deer olarak z = 8D alnabilir. Doada niform kumtabakalarbulmakhemenhemenimknszdr.Busebeple,kazkucununaltndakive stndekikoniudirenlerini(qc)dikkatealarakbirimumukavemetini(qb)belirlemek gerekmektedir.Heijnen(1974)veSchmertmann(1978)tarafndannerilenyntemekil23 'degsterilmitir.qc1 belirlenirken,kazkaltucundanitibaren0.7Dve4.0Dderinliklerde II. Ord. Prof. Dr. A. Hamdi Peynirciolu Konferans 63 eitli denemeler yaplarak minimum qc1 deeri bulunur. Benzer ekilde, kazk alt ucu stnde 8Dboyuncayeralanqcdeerleridikkatealnarakveekil23'debelirtilenyntemleqc2 ortalamas bulunur. Birim kazk u mukavemeti aadaki gibi hesaplanr: qb = (qc1+ qc2) / 2 Kazn u tama kapasitesi: Qb = qb Ab olarak hesaplanr.CPTdeneyisrasndaalnanevresrtnmesiokumalarndanyararlanarakkaznevre srtnmesi ile tad yk hesaplanabilir. Qs= fs D L = S2 qc D L CPT deneyi srasnda evre srtnmesi okumalar alnmad taktirde (fs) deerleri, u direnci okumalarndan dolayl olarak bulunabilir. Bu durumda, kazk tipine bal olarak TABLO 8 'de verilen S2 katsaylar kullanlr (Schmertmann 1978). TABLO 8Kum Zemin erisindeki akma Kazklar in S2 Katsaylar Kazk TipiS2 Ahap0.018 Prekast beton0.012 elik boru (kapal u)0.012 elik boru (ak u)0.008 Vibro kazk0.018 Kil ierisindeki kazklarn birim u mukavemetlerinin belirlenmesinde ekil 23 'de gsterilen yntemaynenuygulanaraktemsilibirimumukavemeti(qb)bulunabilir.Kilierisindeki birimkazkevresrtnmesinihesaplarkenTomlinson(1977)tarafndannerilen(a) ynteminde olduu gibi, adezyon faktr dikkate alnr. (fs kazk = ' x fs sonda ) Kazk tama kapasitesihesaplanmasnda, mekanik sonda verileri ile hesapyapldndaFs = 3.0, elektrikli sonda ile hesap yapldnda Fs = 2.25 gvenlik saylar kullanlmaldr.Prof. Dr. Ahmet Salamer 64 CPTdatasndanyararlanlaraksvlamapotansiyelinindeerlendirilmesikonusundada almalaryaplmaktadr(Zhou,1981;Meigh,1987).qc 2500> 22500ok sk> 50 eitlizeminleriinkarakteristikMenarddeformasyonmodl(EM)ve(pL*)deerleri TABLO 12 ' de verilmitir (Baguelin et al, 1978; Sellgren, 1986; Briaud, 1992). TABLO 12eitli Zeminlerde EM-pL* Bantlar Zemin CinsiEM (kPa)PL* (kPa)Em /pL* Turba200-1 50020-150> 12 Yumuak kil500-3 00050-300>12 Orta kat kil3 000-8 000300-800>12 Kat kil8 000-40 000600-4 00012 -20 Gevek kum500-2 000100-5007 - 1 2Sk kum ve akl8 000 - 40 0001 200-5 0007 - 12 Yumuak kaya25000-1000003000-10000 Sert-salam kaya> 100 000> 10 000 Yzeyseltemellerinnihaitamakapasitesi,netlimitbasnyardmylaaadakiformlle bulunur: qult (net) = kpL* II. Ord. Prof. Dr. A. Hamdi Peynirciolu Konferans 67 (k) tama kapasitesi faktr zemin cinsi, temel derinlii, temel ekli ve zemin dayanm gibi deikenlerinfonksiyonudur.Kilzeminleriin(k)tamakapasitesifaktrleriekil31'de, siltiinekil32'de,kumveakliinekil33'devekayaiinekil34'degsterilmitir (Baguelin et al, 1978). Nihai tama kapasitesinden, emniyetli tama kapasitesi ise aadaki gibi hesaplanr: qall (net) = ( k / 3 ) pL*Presyometredatasndanyararlanlarakyzeyseltemellerinoturmashesaplanabilir.Temel altnda homojen zemin bulunmas halinde aadaki ampirik formlle hesap yaplr: s = (q* / 9EM)[ 2 B0 ( d B / B0) +C B ]Bu eitlikte aadaki notasyon kullanlmtr:EM : presyometre modl q* : net taban basnc (q* = q - Df) B0:referans genilik ( 60 cm)B : temel genilii : zemin cinsine ve EM / pL* oranna bal reolojik faktr (ekil 36)d, c : temelin L / B boyutlarna bal ekil faktr (ekil 36) Temelderinliinin,temelgeniliindenazolduudurumlarda(Df2.6olmasFC(%)orannn yksekoluunedeniilezeminsvlamazolaraktanmlanmtr.Bumetodaaitdetaylbilgi Youd ve di. (2001)de verilmektedir.*Byklk Dzeltme Faktr-MSF:YukardaaklananherikimetotladabulunanCRRdeerleriarazigzlemlerine dayandndanM=7.5momentmagnitudlubirdepremiingeerliolupCRR7.5,baka byklkteki bir deprem iin gvenlik says, . ile verilmektedir. Bu bantda MSF, byklk dzeltme faktr olarak tanmlanmtr. Idriss ve Boulanger (2004) 6.9 exp4 0.058 bantsn vermi olup, dier bantlarla birlikte ekil 4te verilmitir. Prof. Dr. H.Turan Durgunolu 252 ekil 4. Byklk Dzeltme Faktrleri *Dier Dzeltme Faktrleri:JeolojikykevearazinineimliolmashalineaitdzeltmefaktrlerisrasileKveK ile tanmlanrsa . bantsileverilmektedir,Youdvedi.(2001).K=f(vo)bantsekil5deverilmekte olup,Kfaktrevliarazidemevcutilkkaymagerilmelerininetkisinigstermekzere yaplacak zel dinamik basit kesme deneyleri ile tayin edilebilir.VI. Ord. Prof. Dr. A. Hamdi Peynirciolu Konferans 253 ekil 5. Jeolojik Yk Dzeltme Faktrleri *Chinese KriteriSeed ve Idriss (1971) ince daneli zeminlerin svlama riskine ait art ieren ve literatrde Chinese Criteria olarak bilinen aada tanmlanan kriteri belirtmitir.Kil ierigi (% 0.9wL

Ancak,zellikle17Austos1999depremindeAdapazarndakisiltvedkplastisiteli killerinyukardakriterisalamadhaldesvlatgrlmtr.BununzerineUC BerkeleydenProf.Bray,teblisahibinindeyeraldlkemizaratrmaclarilemterek almalar gerekletirilmitir. Bu almalar sonucunda Sancio ve di. (2003) gsterildii ve Sekil6dazetlendiiekildeAdapazarsiltvekillerininChineseKriterinisalamad akabelirlenmitir.YaplandetaylalmalarsonucuSekil7degsterilenyenibirkriter nerilmektedir, Bray ve di. (2004). Bu kritere greIp < 12 ve wn/LL > 0.9..................... Svlaabilir12 < Ip < 20 ve 0.8 20 ve wn/LL < 0.8...................... Svlamazolarak tanmlanmaktadr. Prof. Dr. H.Turan Durgunolu 254 8.OTURMALAR VE YANAL YAYILIMLARYukardaaklananmetotilesvlamayakargvenlikfaktrnnbulunmashalinde, FSl1.0 iin meydana gelecek oturma ve yanal yaylmlar ok byk mertebelerde olmakta ve mhendislikyaplarndabykhasarlarmeydanagelmektedir.Belirlibirgvenlikfaktr iinmeydanagelebilecekoturmalarSeedvedi.(1985)veTokimatsuveSeed(1987) yntemleri ile bulunabilir. Sekil 6. Chinese Criteriann Grafik Presentasyonu. PI< 12 olan numuneler daire ile, 12 < PI 20 olan numuneler gen ile gsterilmitir. Dolu daireler Chinese Criterianin her kriterini de salayan numunelerdir. (Sancio v.di., 2003) Sekil 7. Yeni Kriter (Bray v.di., 2004)BenzerekildeyanalyaylmlariinIshihara(1993),etinvedi.(2002),etinvedi. (2004) ve Zhang ve di. (2004) tarafndan nerilen yntemler kullanlabilir. VI. Ord. Prof. Dr. A. Hamdi Peynirciolu Konferans 255 Tmbumetotlardandagrlebileceigibioturmaveyanalyaylmlarbelirlideerlerin altndagereklemesiancaksvlamayakargvenlikfaktrnn1.0denbykolmas halindegerekleebilmektedir.Dolaysyla,mhendislikyaplarnnyeralacasvlamaya potansiyelzeminlerin,belirlimhendislikzmleriilesvlamasnnnlenmesi gerekmektedir. 9.SIVILAMAYA KARI TEMEL MHENDSL ZMLER Svlamayakargvenlikfaktrnnarttrlmasiinuygulamametodolojidrtanagrupta toplanmaktadr.Ar boluk suyu basnc olumasna mani olunmasZeminin yerinde sktrlmas Zeminin iinde yksek modll kolon oluturulmasZeminin yanal hareketlerini snrlamak iin zemini hapsedecek elemanlarn tekili Bu farkl metodolojileri ieren eitli temel mhendislii uygulamalar Tablo 4de gsterildii ekildeprefabrikdren,vibroflatasyon,kompaksiyonkazklar,taskolon,dinamik kompaksiyon, deep mix ve jetgrout olarak sralanabilir.Tablo 4 Svlamaya Kar Temel Mhendislii Uygulamalar (1) hmal edilebilir(2) Yalnz kumlarda FC < 5%(3) nce daneli zeminlerde 5% < FC < 35%(4) Enerjinin daha derine iletilmesi iin tas keson / stone pillar uygulamas, Emrem ve di. (2001)(5) Ucu kapal tapa ile boru aklarak veya vibroreplacement metodu ileProf. Dr. H.Turan Durgunolu 256 Butablodabelirtilenvelkemizdeyaygnbirekilde1999depremincesivezellikle sonraskullanlanjetgroutilezeminiindeyksekmodllkolontekilineaitsistemin aada alma prensibi, hesap yntemi verilmi ve uygulamadan rneklerle desteklenmitir. 10. ZEMNDE YKSEK MODLL KOLONLAR TEKLBu sisteme ait hesap yntemi zsoy ve Durgunolu (2003) tarafndan aklanmtr. Bu hesap yntemindeBirimHcre-UnitCellkavramkullanlmtr.Buyntemdekolonvezemin arasndakigerilmedalmnnhesabndadepremhalindekolonlarnveonlarevreleyen zeminindeplasmanlarnnayniolacatezindenhareketedilmitir.Butaktirdedepremde oluankaymagerilmeleri,kolonilezeminarasndakirijitlikfarkndandolay,nispetendaha rijit olan kolonlar zerinde younlaacaktr.Hesap ynteminde yaplan zemin deitirmesini tanmlamak iin jetgrout kolon kesit alannn AJG, birim hcre alanna A, oran,ar=AJG/Aar, alan oran olarak tanmlanmaktadr. Jetgrout kolonlar arasndaki ara mesafelerin iki ynde SH ve SV olmas halinde A=SHxSV olarak hesaplanr.Butaktirde,deplasmanartndanzeminintadkaymagerilmesinins,oluantoplam kayma gerilmesine, olan oran, SR, 11 1 1 bants ile hesaplanmaktadr. Bu bantda, Gr= Modl oran olarak tarif edilmekte olup,Gr=Gjg/Gs

olaraktanmlanmaktadr.Budurumda,depremsrasndaoluankaymagerilmelerininbyk birksmkolonlartarafndantandndan,zemintarafndantanan,s=SRxolmaktadr. Dierbirdeyile,dahancebelirlenenCSRdeerininSRfaktrileazaltlmas gerekmektedir.CSRdesign=SRxCSRSR=f(ar,Gr)olup,dalmSekil8deverilmitir.Buekildemodloranaraljetgrout kolonlarkapsamakzereGr=10-150olarakseilmitir.Budurumdadasvlamayakar gvenlik faktr, olarakhesaplanabilir.Dierbirdeyile,slahsonrasgvenlikfaktr,,slahncesi gvenlik faktr, , arasnda VI. Ord. Prof. Dr. A. Hamdi Peynirciolu Konferans 257 Sekil 8. Alan Deiim Oran ile Gerilim Azaltm Faktr Deiimi (zsoy ve di. 2001) 1 bants vardr. Bu yntem kullanlmak suretiyle yaplacak tasarm algoritmas ekil 9da verilmektedir. Sekil 9. nerilen Hesap Admlar (zsoy ve di., 2001) Prof. Dr. H.Turan Durgunolu 258 11. UYGULAMADAN RNEKLER 17Austos1999KuzeyAnadoluFaynnyrtlmasileMw=7.4byklndeKocaeli-Glck depremi meydana gelmitir. Bu deprem srasnda buyredeyer alan eitliyaplarn temelvetemelzeminidavranlardetaylolarakincelenmitir,Martinvedi.(2001).Bu yaplardansvlamayakaryukardaaklananjetgroutkolonuygulamasyaplmGlck Ford Otosan Salamer ve di. (2002) tarafndan, Karamrsel Ipekkagit Fabrikas Durgunolu ve di. (2003) tarafndan, zmit CarrefourSA ise Durgunolu ve di. (2001) ve Martin ve di. (2004) tarafndan detayl olarak ett edilmitir. CarrefourSA zmit sahasnda deprem olutuu tarihte,sahannzeminslahnnyalnzbirksmnntamamlanmolmasndandolay,slah edilmemi ve edilmi ksmlarn mukayesesi ynnden aada akland zere ok kymetli bir vaka analizi oluturmutur.zmit Carrefoursa Sekil 10da grld gibi yaklak 55,000m2 alan zerine kurulan ve KAF hattna5kmmesafedeyeralanbirticaretmerkezidir.Busahadazeminettlerisonucu belirlenen zemin artlar Tablo 5 ve Sekil 11de zetlenmektedir. Grldgibi 6.5m-9.0m arasndayeralansiltlikum,SM,ilekumunzerindevealtndayeralandkplastisiteli ML/CL, siltli-kil tabakasnn svlama riski ynnden deerlendirilmesi gerekmektedir.VI. Ord. Prof. Dr. A. Hamdi Peynirciolu Konferans 259 Sekil 10. Deprem sonras gzlenen hasarlar ile slah edilmi ve edilmemi alanlar gsteren Carrefoursa alveri merkezi yerleim plan (Martin v.di., 2004) Prof. Dr. H.Turan Durgunolu 260 Tablo 5 Carrefour-SA Izmit Sahasi Ortalama Dane boyutu ve Indeks zellikleri ekil 11. Carrefoursa zmit Sahas Islah ncesi Tipik Geoteknik Parametreleri (Martin v.di., 2004) VI. Ord. Prof. Dr. A. Hamdi Peynirciolu Konferans 261 Budeerlendirmesonucu,Sekil12degsterilenjetgroutkolonlarninaedilmesi nerilmitir.BuuygulamasonucuaklananyntemegreSM-SPiinar=%7veGr=30-50, SR=0.22-0.32, SRav=0.27, ML-CL iin ise ar=%2 ve Gr=100 iin SR=0.28 olarak bulunmutur. Sekil 12. Carrefoursa sahas alveri merkezi yaps altnda uygulanan slah ilte jetgrout yerleimi. lave kolonlar ilave tama gc amacyla uygulanmtr. Bina altndaki ortalama deitirme oran SM tabakada %7 stteki tabakada ise %2dir.Bu durumda yine bu makalede aklanan yntemlerle hesaplanan slah ncesi ve sonras CSR erileriileCRRerisiSekil13deverilmitir.Buekildengrldgibidepremncesi kolonlarntekiledildiiblgelerde,depremsrasndasvlamabeklenmemektedir.Nitekim depremsonucuyaplangzlemlerdebusonucuteyitetmitir.Zeminslahnndeprem esnasndaki etkinlii eitli kesimlerde uygulanan slah, slah olmakszn ngrlen davran, gzlenen davran ve slahn gzlenen etkinlii olarak Tablo 6da zetlenmektedir.Prof. Dr. H.Turan Durgunolu 262 IslahyaplmamCblgesinde,nyklemedolgusualtndaprefabrikdrenlerle konsolidasyonungereklemesininizlenmesiiinyerletirilenoturmakolonlar,slah yaplmambublgede,depremsrasndazemininsvlamaynndendavranveoluan oturmalarhakkndaoknemlibilgilersalamtr.Nitekimoturmakolonlarndallen dey deplasmanlarn derinlikle deiiminden, siltli kum-SM tabakas kadar, dk plastisiteli silt-MLtabakasnndadepremdesvlatnveyabunabalnemlideydeplasmanlar gsterdiinikantlamtr.Bubulgu,incedanelizeminlerzerindebuteblidededahance aklandvehilezellikleAdapazardepremisonrasyaplanalmalarsonucubulunan yeni sonularla uyumaktadr. Sekil 13.Carrefoursa sahasnda temsili zemin koullar altnda svlama analizi sonular. (Kesikli izgi ile gsterilen devirsel diren oran nykleme yaplmayan alanlar iindir, dz izgi ile gsterilen ise 3.3 m yksekliinde nykleme dolgusu yklenen ve kaldrlan nykleme sonucu ar konsolidasyon oran sonras artan svlama direncidir.) Dier bir deyile Chinese Kriterine gre, svlama riski kapsamna alnmamas gereken ML zeminininsvlamakapsamndadeerlendirilmesinindahadorubiryaklamolaca,bu tarz dk plastisiteli silt ve killerin de svlamaya kar zemin slah ynnden detayl olarak ett edilerek deerlendirilmesi gerekliliini ortaya konmutur.VI. Ord. Prof. Dr. A. Hamdi Peynirciolu Konferans 263 12. ZET VE SONULAR1.lkemizdemeydanagelen17Austos1999ve12Kasm1999Dzcedepremleri sonucundavelkemizinbykbirkesimindekimevcutsismikaktivitedolaysyla, eitliinaatmhendisliiyaplarnnyerseiminde,mevcutzeminartlarve bunlarndepremyklerialtndakidavranlarnnbelirlenmesidahadanem kazanmtr.2.Buyaplarntemelmhendisliitasarmlarnda,tasarmaesaszeminartlarnn belirlenmesi iin zeminlerin dinamik ykler altndaki davranlarn da iren yeterli ve gvenilir bir geoteknik modelleme yaplmas art ve kanlmazdr. Tablo 6 Carrefoursa zmit Zemin Islahnn Deprem Esnasnda Gzlenen Etkinlii, (Martin ve di., 2004) 3.Jetgroutyntemiileilgililkemizdekiyaygnkullanmdanrneklerverilmi,kolon tekili ile ilgili uygulama parametreleri ve kalite kontrol yntemleri tartlmtr.4.Sismikparametrelerinbelirlenmesihalindetanmlanangeoteknikmodelikullanmak suretiyledepremyklerialtndazeminvetemeldavranlarileilgilirisklermevcut metotlarladeerlendirilebilirvegvenlikfaktriyibiryaklamlanceden hesaplanabilir.5.SvlamayakardirenciolanzeminlerintanmndakiChineseKriterininson senelerdezellikle1999depremisonrasincedanelizeminlerzerindeyaplan Prof. Dr. H.Turan Durgunolu 264 deneylersonucu,bazkoullardageerliolmadbelirlenmivebutrzeminleriin yeni bir neri getirilmitir.6.Gvenliinyeterliolmadyerlerde,eitlitemelmhendisliizeminiyiletirme ve/veyatakviyeyntemleriile,ileridekipotansiyeldepremekargvenlikistenilen seviyeye ykseltilebilir.7.Bu temel mhendislii tasarmlar,mevcut zeminin sktrlarak, sismik ykler altndaki kayma dayanmnn arttrlmas, vibroflotasyon, dinamik kompaksiyon, vb. gibi;deprem ykleri altnda ar boluk suyu basncnn sratle drenaj ile zeminin tekrarl ykler altndaki kayma dayanmnn azalmasn nlemek, akl dren, prefabrik dren gibi;zemininhemsktrlarak,hemdearboluksuyubasncnnsratledrenajna imkan tanyan, vibroreplacement metodu ile tas kolon tekili gibi;zemin iinde rijitlii deformasyon modl byk elemanlar tekili ile jetgrout ve deepmixyntemleriilezeminegelendepremkaymagerilmelerininazaltlmas yntemlerini iermektedir. 8.Yksekmodllkolonlarnsistematikolarakyapaltndabelirliaralklarlatekil edilmesi halinde tasarm iin bir yntem gelitirilmitir. 9.Buyntemin uygulanmas ile,zmit Carrefoursarneinde, uygulamann17 Austos 1999depremindekidavranileilgilibilgilerverilmiveyntemingeerlilii kantlanmtr. 10. Yksek modll kolonlar eitli dier geometrik tasarmlarla uygulanabilmekte ve bu taktirdebirsnrlamayapsoluturularak,zemininyanalyaylmvedey deplasmanlarn snrlayabilmektedir.11. Yksekmodllkolonlarn,yeniyaplardaolduukadar,mevcutyaplardada sonradanuygulanabilirolmas,diermetotlaragrebykbiravantajsalamaktadr. Kolontekilizelmakinelerileoksinirliboyutlardakibodrumkatdemesinden yaplabilecei gibi,yap evresinde de uygulanmak suretiyle gerekletirilebilmektedir. TESEKKRTamotuzsekizylnceTnaatFakltesindergencisiolarakbeniZeminMekaniiile tantranrahmetlihocamOrd.Prof.Dr.Ing.HamdiPeynircioluansnaherikiyldabir deiikkonudahazrlananteblilerdenaltncsnsunmakgrevveonurunusahsmatevdi edenZeminMekaniiveTemelMhendisliiTrkMilliKomitesineteekkrbirbor bilirim.Butebliinhazrlanmasesnasndagsterdikleriyardmvekatklardandolay,ZetaZemin TeknolojisiA.S.den,n.Yk.Mh.TurhanKaradaylara,Dr.CananEmreme,n.Yk. Mh. Rasim Tmere ve n. Yk. Mh. Emel Hacialioluna teekkr ederim.KAYNAKLARAKDOGAN,M.,EROL,O.,ERGUNO.,(1996),TasKolonlarnPerformans-BirVaka Analizi,ZMTM6.UlusalKongresi,24-25Ekim1996,pp.370-381,DokuzEyll niversitesi, zmirASCE (1997) SoilImprovement and Geosynthetics Commitee Report, GroundImprovement Ground Reinforcement , 17-19 July 1997, GSP No:69, pp. 1-371, Utah VI. Ord. Prof. Dr. A. Hamdi Peynirciolu Konferans 265 BRAY,J.D.,SANCIO,R.B.,RIEMER,M.andDURGUNOGLU,H.T.(2004), LiquefactionSusceptibilityofFineGrainedSoilsProceedings11thICSDand3th ICEGE, 7-9 January 2004, UC Berkeley, California, U.S.ACANDOGAN,A.,YILMAZ,E.,SAGLAMER,A.,(2000),JetGroutTekniiileYaplan ZeminyiletirmelerindeKaliteKontrolneYnelikTestlerGebze-Adapazarvezmir Doalgaz,Afin-ElbistanBTermikSantralleri,ZMTM8.UlusalKongresi,26-27 Ekim 2000, pp. 301-309, ITU, stanbulETIN,K.,YOUD,T.L.,SEED,R.B.,BRAY,J.D.,SANCIO,R.B.,LETTIS,W., YILMAZ,M.T.,DURGUNOGLU,H.T.(2002)Liquefaction-InducedGround DeformationsatHotelSapancaDuringKocaeli(zmit),TurkeyEarthquake,Soil DynamicsandEarthquakeEngineeringJournal,ElsevierScienceLtd.,2002,Vol.22, pp. 1083-1092 CETIN,.K.,YOUD,L.T.,SEED,R.B.,BRAY,J.D.,DURGUNOGLU,LETTIS,W., YILMAZ,T.M.(2004)Liquefaction-inducedLateralSpreadingatIzmitBayDuring theKocaeli(zmit)-TurkeyEarthquake,ASCE,JournalofGeotechnicaland Geoenvironmental Engineering, (to be published), 2004.CUBRINOVSKI, M.,ISHOHARA, K., (2001),Analysis of the Performance of an Oil-tank PileFoundationinLiquifiedDepositsProceedingsofSatelliteConferenceLessons Learned From Recent Strong Earthquakes, August 24, 2001, IstanbulDAVIES,M.C.R.,SCHLOSSER,F.(Editors),(1997),GroundImprovementGeosystems, DensificationandReinforcement,Proc.ThirdIC.GroundImprovementGeosystems, LondonDURGUNOGLU,H.T.,TOGROL,E.(1995a).CPTinTurkey,NationalReportCPT95 International Symposium on Cone Penetration Testing, 4-5/10/1995, Vol.1, pp. 243252, Linkping, Sweden. DURGUNOGLU,H.T.,NUR,O.,AKBAL,.,KULA,H.F.,IKIZ,S.,OLGUN,C.G. (1995b).ACaseStudyonDeterminationofSoilImprovementUsingCPTCPT95 International Symposium on Cone Penetration Testing, Vol. 2, pp. 441-446, Linkping, Sweden.DURGUNOGLU H. T., KULA, H. F., ORU, K., EMREM GE C., EKER, F. S. (2000a), ACaseHistoryofJetgroutingColumnApplicationinTurkey,4thInternational Conference on Ground Improvement Geosystems, Helsinki, June 7-9, 2000 DURGUNOGLU,H.T.,KARADAYILAR,T.,BRAY,D.J.,SANCIO,R.B,NALP,A. (2000b),SvlamZeminlerdeZeminDavranModellemesindeKullanlanZemin AratrmaYntemleri-Adapazarrnei,ZMTM8.UlusalKongresi,26-27Ekim, 2000, stanbulDURGUNOGLU, H. T., EMREM, C. , KARADAYILAR, T., MITCHELL, J. K., MARTIN,1 J.R.,OLGUN,C.G.(2001),CaseHistoryforGroundImprovementAgainst LiquefactionCarrefoursaShoppingCenter-Izmit,Turkey,ProceedingsofSatellite ConferenceLessonsLearnedFromRecentStrongEarthquakes,August24,2001, IstanbulDURGUNOGLU,H.T.,KULA,H.F.,ORU,K.,YILDIZ,R.,SICKLING,J.,BOYS,I. E., ALTUGU, T:, and EMREM, C., (2003), A Case History of Ground Treatment with JetGroutingAgainstLiquefactionforaCigaretteFactoryinTurkey,Groutingand Grout Treatment, February 2003, New Orleans, USADURGUNOGLU,H.T.,YILMAZ,O.,KALAFAT,M.,KARADAYILAR,T.,ESER,M. (2004a),AnIntegratedApproachforCharacterizationandModelingofSoftClays UnderSeismicLoading;ACaseStudy,Proceeding11thICSDand3th ICEGE,7-9 Prof. Dr. H.Turan Durgunolu 266 January 2004, UC Berkeley, California, U.S.ADURGUNOGLU,H.T.,CHINCHELLI,M.,IKIZ,S.,EMREM,C.,HURLEY,T.,and CATALBAS,F.(2004b),SoilImprovementwithJet-GroutColumns;ACaseStudy fromthe1999KocaeliEarthquake,ProceedingsofFifthInternationalConferenceon Case Histories in Geotechnical Engineering New York, N.Y., April 13-17, 2004 DUZCEER,R.,GKALP,A.,(2002),AkaryaktTankTemellerininTasKolonlarla yiletirilmesiZMTM9.UlusalKongresi,21-22Ekim2002,pp.454-463,Anadolu niversitesi, EskiehirDUZCEER,R.,GKALP,A.,(2003),ConstructionandQualityControlofJetGrouting ApplicationsinTurkey,ProceedingsThirdI.C.Grouting&GroundTreatment,GSP No 120, 10-12 Febr, 2003, pp. 281-293, New OrleansEMREM,C.,SPAULDING,C.,DURGUNOGLU,H.T.,andVARAKSIN,S.(2001),A CaseStudyofSoilImprovementAgainstLiquefaction-CarrefoursaShoppingCenter Izmir, Turkey, Proceedings of the 15th International Conference on Soil Mechanics and Geotechnical Engineering, Istanbul, pp. 1737-1742 ERGUN,M.O.,(1992),DesignandPerformanceofTwoPortSilosonImprovedGround, Grouting, Soil Improvement and Geosynthetics, GSP NO 30, 23-25 Feb. 2002, pp. 842-854, New OrleansGOUVEMONT,D.,(1998),State-of-the-artinEuropianGrouting,GroundImprovement, ISSMGE, Thomas Telford, Vol 2, No 2 pp. 51-67 GKALP, A., DUZCEER, R., (2002), Jet Grout Uygulamas in Kalite Kontrol, Sal veGvenliiDenetimi,ZMTM9.UlusalKongresi,21-22Ekim2002,pp.574-583, Anadolu niversitesi, EskiehirIDRISS,I.M.,BOULANGER,R.W.(2004)Semi-EmpiricalProceduresforEvaluating Liquefaction Potential During Earthquakes Proceedings 11th ICSD and 3th ICEGE, 79 January 2004, UC Berkeley, California, U.S.A.ISHIHARA,K.,(1993)LiquefactionandFlowFailureDuringEarthquake,The33rd Rankine Lecture, Gotechnique, Vol.43 (3), pp.351-415.KAUSCHINGER,J.L.,PERRY,E.B.,HANKOUR,R.,(1992),Jet-Grouting:State-of-the Practice,Grouting,Soil-ImprovementandGeosynthetics,25-28Feb.1992,GSP No:30, pp.169-181, New OrleansKESKIN,N.,veIMEN,O.,(2002),ZeminyiletirmesindeJet-GroutYntemi KullanlmaszerineBirUygulama,ZMTM9.UlusalKongresi,21-22Ekim2002, pp. 641-647, Anadolu niversitesi, EskiehirLUNARDI,P.,(1977),GroundImprovementby