IT-TRIQ TAS-SALIBfuq il-passi ta’ Ìesù fit-toroq ta’ Ìerusalem

John Abela ofm

Malta 2002

Camputer Setting u grafika: Ìwann Abela ofmRitratti: Joseph Magro ofm u Ìwann Abela ofm

Stampat PEG Ltd.

Pitura: Via Sagra ta’ Francesco Zahra(Knisja Santa Marija ta’ Ìesù - Il-Belt)

π Kummissarjat ta’ l-Art Imqaddsa u Edizzjoni TAU - Malta 2002

L-isfondL-atmosfera fil-Belt ta' Ìerusalem

It-triq tas-Salib f'Ìerusalem, il-"belt ta' Alla tag˙na", il-"belt tas-Sultan il-kbir", il-"belt ta' Ìesù Kristu", hija esperjenza unika. Tmexxik fuq il-passi ta' Ìesù lejn il-Kalvarju. I©©ieg˙lek t˙oss il-preΩenza ta' dawk il-waqtiet drammatiçi fil-˙ajja ta' din il-belt. Kien jum b˙al afna o˙rajn fix-xahar t'April tas-sena 30 wK imma kien jum ta' ©rajjiet tremendi. Il-belt kienet ferrie˙a fi spirtu ta' festa. Eluf ta' Lhud kienu n©abru fil-belt biex jiççe-lebraw il-festa ta' Pesa˙. Kienu obbligati jag˙mlu dan il-pel-legrina©© ("tliet dar-biet fis-sena tag˙milli festa...tliet darbiet fis-sena jidher kull ra©el fostkom quddiem il-Mulej, is-Sid" - EΩ 23,14-17) u f'din il-festa partikulari ta' Pesa˙ ma kien hemm xejn straordinarju. Kienu n©abru biex jiççelebraw. Imlew it-toroq, tpaxxew bid-dehra li ssa˙˙rek tat-Tempju majestuΩ u çert li kienu kburin li kellhom tempju b˙al dan f'belthom li j˙abbatha mal-monumenti pagani tal-˙akkiema rumani tag˙hom. Xi w˙ud in©abru jqasqsu fuq dak u fuq l-ie˙or. O˙rajn, speçjalment xi Ûelota ta' ras s˙una, kien isefsef fil-widnejn kliem ta' mibeg˙da kontra l-˙akkiema barranin. Ma kien hemm l-ebda rokna f'Ìerusalem li ma kienetx okkupata. Il-lukandi kienu mimlija u l-©nub tal-G˙olja taΩ-Ûebbu© offrew g˙add ta' g˙erien b˙ala kenn. Ir-rag˙ajja n©abru fit-trufijiet tal-belt bl-imrie˙el tag˙hom biex ikunu jistg˙u ibieg˙u l-˙rief lil dawk li

3

kienu se jieklu l-ikla ta' l-G˙id. Minn dawn, fil-festi, kellhom joqtlu bil-mijiet! Mit-Tempju kienu qed jaslu l-il˙na mqanqla tal-bejjieg˙a u ta' dawk li jsarrfu l-flus. Il˙na li kienu jit˙alltu mal-g˙ana u t-tif˙ir lill-Mulej. L-arja kienet mimlija bir-ri˙a ta' l-inçens u ta' la˙am ma˙ruq g˙as-sagrifiççji. Kienet ©urnata mimlija attività. Kien il-Ìimg˙a wisq probabbli s-7 t'April tas-sena 30 wK.

TalbaG˙aΩiΩ Ìesù. Kemm-il darba ©ejt fil-belt tieg˙ek! Kemm-il darba ççelebrajt mal-poplu tieg˙ek fit-tempju! Kemm-il darba rajt b'g˙ajnejk kif il-Li©i u l-Profeti kienu nbidlu f'madmad fuq l-ispallejn tal-poplu! Kemm-il darba, bilqieg˙da fil-wesg˙at tat-Tempju, assejtek insultat bil-mod kif il-poplu tieg˙ek kien joffri t-talb u s-sagrifiççji tieg˙u. Donni nista' nisimg˙ek ittenni l-kelmiet "x'tiswieli l-kotra tas-sagrifiççji tag˙kom?... xbajt mis-sagrifiççji tal-˙ruq tal-bdabad, u mix-xa˙am tal-bhejjem smien. Id-demm tal-gniedes u l-˙rief u ta' l-imtaten ma jog˙©obnix" (IΩ 1,11). Mulej, g˙allimni n˙obbok b'qalbi u mhux biss bil-kliem!

4

L-ewwel stazzjon preliminariÌesù jinΩel fil-Ìetsemani

Kollox beda ftit Ωmien qabel. Ìesù niΩel fil-Ìetsemani flimkien mad-dixxipli. Qasam il-Wied ta' Kidron. Kien dlam çappa. Fuq ir-ri˙ tal-Wied kien hemm it-Tempju u l-˙itan tal-belt. Ìesù jitlob u jbati fis-solitudni. Id-dixxipli, bin-ng˙as, jorqdu: "...inxte˙et fl-art, u talab li, jekk jista' jkun titwarrab minnu dik is-sieg˙a. U qal "Abba, Missier, kollox jista' jkun g˙alik, bieg˙ed minni dan il-kalçi! IΩda mhux li rrid jien, imma li trid int. Ìie ˙dejhom u sabhom reqdin" (Mk 14,35-37). F'daqqa wa˙da is-skiet tal-wied inkiser mill-passi mg˙a©©la tal-g˙assiesa tat-Tempju. Kienu mmexxija minn wie˙ed mid-dixxipli. Ìesù jirçievi bewsa mhux ta' m˙abba imma ta' egoiΩmu. Jarrestawh. Kollox beda hawn f'dan il-wied, g˙ad-dell tat-Tempju tal-Mulej. Óaduh mag˙hom u telg˙u lejn id-dar tal-Qassis il-Kbir.

5

TalbaG˙aΩiΩ Ìesù, int g˙arqan. Le, qed tnixxi d-demm. Batejt aktar minn dak li a˙na nistg˙u nimma©inaw. Mulej, ˙as-sejt li abbandunak kul˙add. Óadd ma qasam mieg˙ek dawn il-waqtiet ta' solitudni, lanqas dawk li inti g˙aΩilt biex ikunu dixxipli tieg˙ek. Lanqas dawk li kienu xhieda tal-glorja tieg˙ek fuq l-G˙olja tat-Tabor. Lanqas dawk li kienu xhieda tal-mirakli u li mag˙hom kilt, xrobt w irqadt. Kienu g˙ajjenin, Mulej, u raqdu. Nitolbok, Mulej ag˙mel li jien nifhem aktar xi jfisser li nishar mieg˙ek, li naqsam mieg˙ek ˙ajtek, li nkun wie˙ed minn dawk li nimxi wa-rajk, li nemmen fi kliemek u nimita g˙emilek!

6

It-tieni stazzjon preliminariÌesù me˙ud g˙and Kajfa

Kollox kien importanti u kellhom isibu soluzzjoni kemm jista' jkun malajr. Kien me˙tie© li je˙ilsu minnu. Kien wisq biex tissaportih. Kliemu kienu qed i©ieg˙lhom i˙ossuhom inçerti. Huma kienu l-g˙alliema u ˙add ma seta' jie˙u posthom. Huma kienu l-©usti u ˙add ma seta' j˙ammrilhom wiççhom quddiem il-©ens taghhom. Kienu komdi fuq is-si©©ijiet tal-poter. Kienu tg˙allmu kif jag˙mlu l-kompromessi biex isalvaw wiççhom. Issa kienu qed jippassi©©aw minn na˙a g˙all-o˙ra tal-kamra u qed jistennew li jiffaççjaw dan il-bniedem ˙aΩin li kien qed jippriedka u li kellu l-ardir jid˙ol fit-Tempju tag˙hom u jaqleb l-imwejjed tal-bejjieg˙a u s-sarrafa tal-flus. Kif kellu l-wiçç jag˙mel dan? Ma jafx li minn dawn it-taxxi kienu jie˙du l-g˙ixien tag˙hom? Din kienet ix-xoqqa f'moxta.

Ìabuh quddiemhom. Ma kienux qed jifhmu dak li kienu jg˙idu l-Kitbiet tag˙hom: "Jien b˙al aruf ©wejjed me˙ud g˙all-qatla, ma kontx naf li jg˙addu kontrija u jg˙idu: 'Óa noqtlu s-si©ra bil-

7

frott tag˙ha; inqaççtuh mill-art tal-˙ajjin, u ismu ma jiftakruhx aktar" (Ìer 11,19). G˙ajnejhom kienu mg˙ammda bil-mibeg˙da u qlubhom kienu 'l bog˙od mill-Mulej.

"Óadu lil Ìesù g˙and il-qassis il-kbir, u n©abru l-qassisin il-kbar kollha u x-xju˙ u l-kittieba" (Mk 14,53). Staqsewh ftit mistoqsijiet, semg˙u ftit xhieda mixtrija u kollox kien lest: "kien hemm ˙afna li xehdu bil-qerq kontra tieg˙u" (Mk 14,56). Qatg˙u s-sentenza. Qablu li kellu jmut! "U kollha qatg˙uhielu li kien ˙aqqu l-mewt" (Mk 14,64).

Kif setg˙u, l-img˙allmin, jinsew il-kliem tal-Li©i? "La tg˙awwi©x fil-˙aqq li tag˙mel; la t˙arisx lejn wiçç il-fqir; lanqas ma twe©©a˙ lill-kbir g˙al wiççu; imma tag˙mel ˙aqq mill-proxxmu tieg˙ek fis-sewwa" (Lev. 19,15). Sakkru wkoll widnejhom g˙al mis-sirijiethom il-profeti li kienu tennew: "issa dalwaqt inferrag˙ qillti fuqek; g˙adbi nserra˙ fik; nag˙mel aqq minnek skond im©ibtek, u nwaddab qΩiΩijietek kollha quddiemek" (EΩek 7,8); "...il-prinçep u l-im˙allef jittalbu rigali, u l-kbir jitkellem kif jog˙©ob lilu; kul˙add i˙awwad"(Mik 7,3).

Imma ma kienux kuntenti bil-vendetta tag˙hom, BeΩqulu f'wiççu u g˙addewh biΩ-Ωmien. Matul dak il-lejl, il-Mulej tad-Dawl, kien me˙ud fid-dlam. Hu, il-Mulej ta' l-Im˙abba, kien imsaw-wat mill-g˙assiesa. L-g˙ases adu gost ikasbru l-vittma tag˙hom u nsew il-kelmiet "...jien ukoll nag˙Ωel l-hemm g˙alihom, u dak li jibΩg˙u minnu nix˙tu fuqhom. G˙ax jien sejja˙t u add ma wie©eb,

8

tkellimt u ma semg˙ux. G˙amlu l-˙aΩin f'g˙ajnejja u g˙aΩlu dak li ma jog˙©obnix" (IΩ 66,4).

Imma x-xju˙ g˙addew il-lejl jitkellmu. Kellhom isibu soluzzjoni. Kellu jmut. Imma kif? Kif setg˙u jiffaççjaw il-pop-lu? Kif setg˙u je˙ilsu minnu bil-kwiet? Kif setg˙u jesegwixxu l-kundanna? Ma setg˙ux i˙a©©ruh g˙all-mewt. Ikunu qed jir-riskjaw ˙afna. Elf misoqsija u elf twe©iba!

Fl-a˙˙ar xi add tnebba˙. Pilatu, l-prokuratur ruman li kollha kienu jobog˙du, seta' jg˙inhom. DaΩgur li seta'. Hu kien jaf li huma g˙andhom il-poter fuq il-poplu! Kif seta' ma jismag˙homx? Hekk hu jkun dak li jesegwixxi lil din il-vittma li huma kienu di©à kkun-dannaw. Hu jkun dak li jg˙inhom je˙ilsu mis-sens ta' tija quddiem il-mewt ta' dan il-profeta li pproklama lilu nnifsu Messija.

Il-˙in kien gerbeb u fuq ix-xefaq, minn wara l-G˙olja taΩ-Ûebbu©, ix-xemx kienet tielg˙a u l-belt kienet qed tistenba˙. Ftit ˙in ie˙or u t-toroq jimtlew. Je˙tie© i˙affu.

Kellhom jaqsmu l-belt minn na˙a g˙all-o˙ra biex jakkumpan-jaw lil dan il-pri©unier prezzjuΩ: "filg˙odu kmieni l-qassisin il-kbar iltaqg˙u malajr max-xju˙ u mal-kittieba u mas-Sanhedrin kollu biex jiftiehmu bejniethom. Mbag˙ad rabtu lil Ìesù, aduh u tawh f'idejn Pilatu" (Mk 15,1).

9

TalbaG˙aΩiΩ Ìesù xi ©ralhom dawn in-nies? G˙aliex kienu daqshekk ta' ras iebsa mieg˙ek? G˙aliex? Huma qraw l-iskrittura, kienu jafu x'kienu l-weg˙diet, kienu qed jisten-new il-wasla tieg˙ek b˙ala l-Messija. Imma Le, Mulej! Huma riedu Messija differenti. Huma riedu Messija politi-ku. Int kont wisq dg˙ajjef u mimli ˙niena biex ti©i aççettat minnhom. Kemm huwa minnu l-kliem: "..u webbsu qalb-hom daqs id-djamant biex ma jobdux il-li©i u l-kliem tal-Mulej ta' l-eΩerçti li kien baghat l-ispirtu tieg˙u permezz tal-profeti ta' l-img˙oddi" (Ûak 7,12). G˙aΩiΩ Ìesù, g˙inni nifta˙ qalbi u g˙inni nibdilha ˙alli ng˙ix il-kmandamenti tieg˙ek. "Iva, nag˙tihom qalb o˙ra, u nnissel spirtu ©did ©ewwa fihom; naqlg˙alhom il-qalb tal-©ebel minn ©isim-hom u nag˙tihom qalb tal-la˙am, biex huma jimxu fuq il-preçetti tieg˙i u j˙arsu l-li©ijiet tieg˙i u jag˙mluhom" (EΩek 11,19).

10

It-tielet stazzjon preliminari Ìesù quddiem Pilatu

G˙all-Prokuratur Ruman tal-Lhudija qatt ma kienet esper-jenza sabi˙a li jitla' Ìerusalem minn Çesarija, belt fuq il-kosta tal-Mediterran. Kien jaf sew li dawn il-popli dejjem riedu li tg˙addi tag˙hom u lilu dejjem ©ietu aΩin. U f'dawn l-okkaΩjonijiet, meta l-belt tkun ma˙nuqa bin-nies ©ejjin minn madwar l-Imperu kollu, kellu jitla' hawn u mit-twieqi tal-fortizza jg˙asses il-bit˙a tat-Tempju. Kien jammira s-sbu˙ija ta' dan il-bini majestuΩ imma ma setax jifhem g˙aliex kien daqshekk importanti. Ma setax jifhem g˙aliex ma kienux jibqg˙u fi djarhom u lilu j˙alluh jistrie˙ f'Çesarija. Óadd ma kien infurmah li kien hemm xi inçidenti speçjali fil-jum ta' qabel. Kmieni filg˙odu sab ru˙u quddiem ©emg˙a nies t˙abbat fuq il-bieb tal-fortizza. Óasduh! Talab parir qabel ma ltaqa' mal-©emg˙a. Óadd ma kien jaf g˙aliex dak l-g˙ag˙a kollu. Talabhom jid˙lu imma ma riedux. Ma setg˙ux jid˙lu f'dar pagana g˙ax inkella jitni©©su u g˙alhekk ma kienx ikunu jistg˙u jieklu l-ikla tal-G˙id (Ìw 18,28). "Kemm ta˙wid f'din ir-reli©jon!" aseb bejnu u bejn ru˙u.

11

Ipprova je˙les u jibg˙at l-arrestat g˙and Erodi hekk kif sar jaf li kien ©ej mill-Galilija. Il-©emg˙a telqet lejn il-palazz ta' Erodi. Pilatu ˙aseb li kien ©abha Ωew© g˙ax hu ma setax jifhem g˙aliex kienu ©abuh quddiemu biex jg˙addi ˙aqq. L-arrestat kellu ˙arstu, id-dehra u kliemu differenti minn dik ta' dawk miΩmuma fil-˙absijiet tieg˙u. U waqt li kien qed ja˙seb biex jitlaq minn din il-belt, sema' mill-©did it-twerΩiq u l-g˙ajjat fit-triq. Ma riedx jemmen l-g˙ajnejh. Il-kotra bdiet tiΩdied u kienu ©ejjin lejn il-fortizza jimbuttaw lill-arrestat u jg˙adduh biΩ-Ωmien. Din ma kienetx log˙ba. Dan kien qed ise˙˙ tassew. Ir-rabja kienet tinstema' f'le˙inhom. Kien me˙tie© jag˙mel xi a©a. Iddeçieda li jiddiskuti kollox mal-pri©unier. Ma kienx jaf li quddiemu kellu s-"Sid tas-Sidien u s-Sultan tas-Slaten". Avolja l-arrestat tkellem dwar saltna, xorta kien g˙adu ma fehemx. U l-©emg˙a kienet qed tg˙ajjat b'sa˙˙a. Rieduh mislub akkost ta' kollox. "Possibbli dan il-bniedem kien daqshekk aΩin?" staqsa lilu nnifsu. Ipprova jsolvi l-kobba m˙abbla. Mar quddiemhom u offri-

12

elhom l-˙elsien ta' dan Ìesù jew ta' Barabba. Tbella˙ quddiem it-twe©iba tag˙hom. Riedu je˙ilsu lil Barabba u mhux lil dan ir-ra©el tal-˙arsa nnoçenti. Pilatu ma kienx jaf li kien hemm xi flus qed ji©ru fl-idejn!!! Ipprova jsib soluzzjoni o˙ra, soluzzjoni mdem-ma. Jag˙tih is-swat! Il-˙wejje© bid-demm jistg˙u forsi jnisslu niena. Minn fuq is-si©©u tal-˙aqq ippreΩentalhom il-vittma mxarrba bid-demm wara d-disg˙a u tletin daqqa ta' sawt! "Hawn hu il-bniedem" g˙ajjat! Imma deher li d-demm kien qed jitlob aktar demm hekk kif bdew jg˙ajtu l-kundanna tal-mewt! Kien imΩebla˙ u mwarrab minn niesu avolja kien innoçenti!!!

13

TalbaG˙aΩiΩ Ìesù, min jista' jiddeskrivi l-u©ieg˙ ta˙t id-daqqiet tas-sawt? Imma xorta bqajt hemm wieqaf u marbut tilqa' fuqek id-daqqiet mis-suldati Ωelanti li waslu nkurunawk bix-xewk. Riedu jg˙adduk biΩ-Ωmien u b˙all-g˙ases Lhud fid-dar ta' Kajfa umiljawk. Imma int bqajt hemm. Meta kont quddiem Pilatu tlabtu bil-˙niena ming˙ajr lissint kelma. Imma hu ma tax widen il-"le˙en sieket" tieg˙ek. Minflok ta' widen g˙all-g˙ajjat li kien ©ej minn ma©enb il-fortizza. Mill-©did smajt il-kliem tal-profeta IΩaija: "Tajt dahri lil dawk li kienu jsawwtuni, ˙addejja lil dawk li kienu jnittfuli l˙iti; ma ˙bejtx wiççi mit-tg˙ajjir u l-bΩieq. Sidi l-Mulej jg˙inni, g˙alhekk ma nit˙awwadx; g˙alhekk g˙amilt wiççi b˙aΩ-Ωnied: jien naf li ma jkollix mniex nist˙i. Dak li jag˙mel ©ustizzja mieg˙i jinsab fil-qrib. Min se je˙odha mieg˙i? Óa noqg˙odu g˙all-˙aqq flimkien! Min hu kontrija? Óa jersaq lejja! Ara, Sidi l-Mulej jg˙inni: min se jag˙tini tort? Arahom ilkoll kemm huma jitmermru b˙al libsa li tikolhom il-kamla" (IΩ 50,6-9). G˙aΩiΩ Ìesù g˙allimni nissaporti kull u©ieg˙ fis-skiet!

14

L-ewwel stazzjonÌesù kkundannat g˙all-mewt.

Pilatu kien mimli rabja min˙abba l-g˙ebusija ta' rashom. Is-suldati tieg˙u nis©u kuruna tax-xewk u qeg˙duha fuq ras il-vittma u fuq spallejh xeddewlu mantar ˙amrani. Ma kellux dehra ta' sultan u avolja dawk hemm barra kienu qed jg˙ajtu ma setax isib ra©uni g˙aliex kellu joqtol lil dan ir-ra©el li ©abulu quddiemu.

Kellu juri snienu. Dawn il-fanatiçi kienu qed juΩawh. Kellu jurihom li hu mhux dg˙ajjef u li ma kienx se ji©i milg˙ub bil-pjanijiet tal-qerq li ˙ejjew. Insista li kienu huma li g˙aΩlu l-mewt g˙al dan ir-ra©el u li kienu huma li qed jie˙du kull responsabiltà g˙al g˙emilhom.

Kif se jag˙mel biex jikkonvinçihom? Kellu g˙alfejn? DaΩgur li le! G˙addew diversi sig˙at. Óass it-tbehrin f'mo˙˙u jiΩdied imma xorta kien g˙adu ma sabx soluzzjoni g˙al din il-kobba im˙abbla. G˙alhekk "Pilatu ©ab lil Ìesù barra u qieg˙du fuq sedja g˙olja, fil-post imsejja˙ Litòstrotos, bil-Lhudi Gabbatà" (Ìw 19,13).

Qag˙ad bilqeg˙da biex jaqta' s-sentenza iΩda "waqt li kien bilqieg˙da fuq is-si©©u tat-tribunal martu bag˙tet tg˙idlu: 'qis li ma jkollokx x'taqsam ma' dan ir-ra©el ©ust, g˙ax illum min˙abba

15

fih batejt ˙afna fil-˙olm'"(Mt 27,19). Óass id-dinja ddur bih. Il-konfuΩjoni f'mo˙˙u Ωdiedet imma kien jaf li ma setax itaw-wal aktar. G˙alhekk ˙a l-ilma, "˙asel idejh quddiem il-poplu u qal: 'Jien m'iniex ˙ati ta' dan id-demm: dan arawh intom'" (Mt 27,24). Da˙al ji©ri 'l ©ewwa u ˙alla f'idejn is-suldati biex jeseg-wixxu l-kundanna.

TalbaG˙aΩiΩ Ìesù, x'˙assejt waqt dawk il-waqtiet tal-biΩa? Kif stajt ma tag˙tix kaΩ tal-velenu li bdew jobΩqulek f'wiççek? Kif stajt tibqa' sieket? G˙aliex ma wrejthomx mill-©did qawwietek? F'din il-bit˙a nista' nist˙ajjel g˙ajnejk baxxi lejn l-art u f'qalbek talba lill-Missier g˙ad-dnubiet tal-˙afna, inkluΩ jien. Iva, g˙aΩiΩ Ìesù, nista' nist˙ajjel l-u©ieg˙ li ˙assejt meta ttrattawk daqs li kieku traditur, daqs li kieku qattiel, meta fil-fatt kulma g˙amilt huwa li ppriedkajt u pprattikajt l-Im˙abba! Ìorrni mieg˙ek fit-triq tal-Kalvarju Mulej biex jien ukoll nitg˙allem inkun ©wejjed fis-sitwazzjonijiet diffiçli ta' ˙ajti.

16

It-Tieni stazzjonÌesù j©orr is-salib

Il-kelma ©riet b˙al le˙˙a ta' berqa. Fit-triq ma©enb il-for-tizza il-fer˙ kien evidenti. Kienu qed itaptpu fuq spallejn xulxin. Kien irnexxielhom je˙ilsu minn predikatur ie˙or skomdu. Kellhom biss jistennew ftit waqtiet sabiex kollox jg˙addi b'wiçç il-©id. Il-kelma waslet fl-irkejjen kollha tal-belt li r-Rumani kienu se jesegwixxu tliet persuni u fosthom kien hemm il-predikatur tal-Galilija. Kien hemm u˙ud li baqg˙u imbell˙a quddiem a˙bar b˙al din. Kien hemm o˙rajn li ma riedux jemmnu g˙ax ˙asbu li dawn kienu xnihat li xterdu malajr permezz tal-mezzi ta' komu-nikazzjoni ta' Ωmienhom: il-kelma minn fomm g˙al fomm! Imma kien hemm dawk li twerwru quddiem l-a˙bar. Issa n©abru jista˙bew. Jekk kienu se joqtlu lilu, l-mexxej tag˙hom, fi ftit Ωmien jista' jkun tmiss lilhom. Fit-truf tal-belt Pietru kien qed jibki bla heda wara li ça˙ad lill-Img˙allem g˙al tliet darbiet.

17

18

F'disprament Ìuda re©a' mar il-belt g˙and ix-xju˙ tal-poplu. Ried iroddilhom il-flus li tawh. Ûbalja. Óaseb li seta' jixtri mill-©did lill-Img˙allem. Imma l-Img˙allem tieg˙u kien di©à ©ie mibjug˙ lill-le©junarji Rumani. Iddispra, ˙arab u mar tg˙allaq.

Fil-bit˙a tal-fortizza it-t˙ejjijiet kienu lesti. In©iebu Ω-Ωew© ˙allelin u ing˙atatilhom l-g˙uda l-mimduda biex i©orruha. Issa kol-lox lest. Il-purçissjoni solenni tista' tibda.

Ìesù "i©orr is-salib tieg˙u" (Ìw 19,17) beda t-"Triq tas-Salib". Il-bibien tal-fortizza nfet˙u. Óar©u s-suldati flimkien ma' l-ikkun-dannati. Ìesù jidher dg˙ajjef u bilkemm jista' jieqaf fuq saqajh. Imma b'dinjità kbira ˙are© mill-fortizza.

Fuq ix-xellug lema˙ il-˙ajt ta' barra li kien idawwar it-tempju u quddiemu t-triq li to˙ro© 'l barra mill-bieb tal-belt. Fuq il-©enb tat-triq uçu˙ da˙kana: ix-xhieda mixtrija kienu qalg˙u ftit flus u x-xju˙ kienu reb˙u l-"battalja tag˙hom".

Ìesù ares fiss f'g˙ajnejhom. Ma kienx qed jitlobhom niena. Ma kellux in g˙al dan. Kien siebu li jwettaq il-missjoni tieg˙u sat-tmiem. Kien jaf li "mhux dawk li huma f'sa˙˙ithom je˙tie©u t-tabib, iΩda l-morda" u li mhux lil ©usti ©ie jsejja˙ imma lill-midinbin g˙all-indiema (Lq 5,31-32). Waqt li ares lejhom donnu sema' mill-©did il-le˙en ta' Xmuni: "se j©ib il-waqg˙a u l-qawmien ta' ˙afna

19

f'IΩrael; se jkun sinjal li jmeruh... biex jinkixfu l-˙sibijiet mo˙bija fil-qlub ta' ˙afna"(Lq 2,34-35).

TalbaG˙aΩiΩ Ìesù, x'g˙adda minn quddiem g˙ajnejk meta s-sul-dati rumani offrewlek l-g˙uda l-mimduda tas-salib? X'˙assejt meta t-toqol tal-g˙uda serra˙ fuq g˙onqok? L-umiltà tieg˙ek ©ieg˙litek taççetta t-toqol tal-g˙uda u permezz tag˙ha lqajt fuq spallejk id-dnubiet tag˙na, biex i©©orrhom mieghek lejn l-"g˙olja tas-salvazzjoni". Iva, g˙aΩiΩ Ìesù, jiena nemmen li l-"ubbidjenza" tieg˙ek ©abitilna l-Óelsien g˙aliex "g˙ad li kellu n-natura ta' Alla ma qag˙adx ifittex tieg˙u li hu daqs Alla, iΩda xejjen lilu nnifsu billi ˙a n-natu-ra ta' lsir; sar jixba˙ lill-bnedmin, u deher minn barra b˙ala bniedem, çekken lilu nnifsu, billi obda sal-mewt, anzi sal-mewt tas-salib" (Fil 2,6-8). G˙aΩiΩ Ìesù g˙allimni nkun lest nag˙ti lili nnifsi g˙all-o˙rajn!

20

It-tielet stazzjonÌesù jaqa' g˙all-ewwel darba

Il-purçissjoni ˙alliet il-fortizza. Óar©u mill-bieb tal-belt u mxew lejn l-art xag˙ri fuq ix-xaqliba tal-Punent tal-belt. Ma kienetx triq façli g˙ax kienet tinΩel lejn il-Wied tat-Tyropeon u minn hemm titla' lejn il-Qorrieg˙a. Ri©lejn Ìesù kienu jirtog˙du. Is-suldati kienu qed jimbuttaw lill-ikkundannati. Kellhom itemmu xog˙olhom kemm jista' jkun malajr!

Matul it-triq ix-xena bdiet tinbidel. Kien hemm ˙afna o˙rajn li ©ew 'l barra mill-˙itan tal-belt biex jaraw il-"purçissjoni". Dawn l-aktar kienu nisa. L-ir©iel kellhom ˙wejje© o˙ra x'jag˙mlu. Kien lejlet il-festa ta' l-G˙id u g˙alhekk kell-hom i˙ejju l-˙rief u fit-tlieta ta' wara nofsinhar je˙duhom biex joqtluhom fit-tempju. L-ir©iel ta' IΩrael kienu qed i˙ejju l-˙rief g˙all-qatla. Is-suldati Rumani kienu qed jie˙du lill-"Óaruf t'Alla" (Ìw 1: 29-36)g˙all-qatla: "˙aqruh u hu qag˙ad g˙alihom bla biss feta˙ fommu; b˙al ˙aruf me˙ud g˙all-qatla, u b˙al nag˙©a mbikkma f'id min i©iΩΩha, ma feta˙x fommu" (IΩ 53,7).

Ìesù kien dg˙ajjef u ri©lejh kienu jirtog˙du ta˙t it-toqol tal-g˙uda tas-salib. Ma fela˙x aktar. B'sabta waqa' ta˙t is-salib, b'wiççu fil-˙ama tat-trejqa. Nifsu maqtug˙. Ilbiesu jift˙ulu mill-©did il-©rie˙i.

Is-suldati issa ©ew ji©ru fuqu u bla dewmien refg˙uh minn ta˙t l-g˙uda tas-salib. L-u©ieg˙ kien insopportabbli. Óassu daqs li kieku spallejh kienu se jinqalg˙u. Idejh miftu˙a bera˙. Ma kienx hemm niena fl-im©ieba tas-suldati. Fi ftit sekondi biss Ìesù re©a' kien bilwieqfa bl-g˙uda tas-salib fuq spallejh. Kienu waqtiet li ma setg˙ux jg˙addu u Ìesù talab jg˙ajjat: "Fik Mulej, jien nistkenn; ma jkolli qatt g˙ax ninfixel. G˙all-©ustizzja tieg˙ek salvani u arisni; ag˙tini widen u fittex e˙lisni. Kun sur g˙alija; int weg˙edt li ti©i dejjem issalvani, g˙ax blata u fortizza int g˙alija. Alla tieg˙i arisni minn id il-˙aΩin, minn id il-qarrieq u l-kiefer. G˙ax int Sidi t-tama tieg˙i; Mulej inti l-fiduçja tieg˙i sa minn Ωog˙Ωiti" (Salm 71,1-5).

21

TalbaG˙aΩiΩ Ìesù kemm nixtieq ng˙ix b'serenità l-waqtiet tad-dg˙ufija tieg˙i. Kemm nixtieq nintelaq fl-im˙abba tieg˙ek meta n˙oss fuqi t-toqol tas-salib. Kemm nixtieq li no˙ro© mill-˙ama kull darba li nitfixkel f'mog˙dijieti. Kemm nix-tieq, g˙aΩiΩ Ìesù, illi jdejk jerfg˙uni mill-©did u jre©©g˙uni lura fi trieqatek. Iva, g˙aΩiΩ Ìesù, irrid inkun ˙a©a wa˙da mieg˙ek. Irrid in©orr bi tbissima t-toqol ta' ˙ajti. Meta nilma˙ 'l wiççek ta˙t it-toqol tas-salib ma nistax ma nrod-dlokx ˙ajr Mulej g˙ax g˙o©bok i©©orni fuq spal-lejk bi dnubieti b'kollox b˙alma rag˙aj jerfa' fuq spallejh in-nag˙a©a mitlufa mill-mer˙la. G˙aΩiΩ Ìesù g˙inni nqum mill-©did kull darba li naqa'.

22

Ir-raba' stazzjonÌesù jiltaqa' ma' ommu

Ìesù jer©a' jaqbad it-triq lejn l-imkien tal-kundanna. Lill-ommu xi ˙add qalilha b'dak li kien qed ji©ri. Ma setg˙etx tis-saporti l-il˙na mimlija mibeg˙da li kienu jg˙ajtu ma©enb il-fortizza. Imma g˙amlet minn kollox biex talinqas tara lil binha. Kif seta' qatt xi ˙add jimma©ina mod ie˙or? Hi kienet omm li ˙abbet lil binha. Hi kienet omm li kienet taf sew lil binha u baqg˙et mieg˙u f'kull mument ta' ˙ajtu.

F'dan il-waqt kiefer rabbiet il-kura©© u l-qawwa biex tkun ma' binha fit-"triq tas-salib". Wieqfa fil-©enb tat-triq ˙asbet dwar il-©rajjiet kollha ta' ˙ajjitha ma' binha. Kif setg˙et f'waqtiet b˙al dawk ma tiftakarx fil-©rajjiet ta' ˙ajjithom flimkien?

Binha issa kien hemm quddiemha. Saqajh g˙adhom jirtog˙du ta˙t it-toqol tal-g˙uda tas-salib, wiççu sfigurat u ©ismu idemma bid-daqqiet ta' frosta li kien qala'. Avolja sfigu-rat xorta setg˙et tara fih l-uniku iben tag˙ha.

23

24

Ma©enbha kien hemm ukoll xi nisa o˙ra. Huma wkoll kellhom il-kura©© li jo˙or©u mill-mo˙ba fejn kienu sta˙bew u ji©u fil-miftu˙ biex jiltaqg˙u mal-Mulej f'din it-"triq tas-salib". Hekk, imgeddsa flimkien, xtaqu kieku jwerΩqu. F'g˙ajnejhom id-dmug˙ u qalbhom mu©ug˙a. Ma setg˙ux jemmnu dak li kienu qed jaraw. Ommu ippruvat tinqala' minn fejn kienet biex tg˙id kelma lil binha. Ìesù ˙ares lejha. Hu wkoll raha w ipprova jersaq lejn it-tg˙annieqa ˙elwa tag˙ha. G˙al snin twal kien g˙ex inkennen mit-tg˙annieqa t'im˙abbitha. Kien jaf

sewwa dik l-g˙oΩΩa w il-qalb li ˙abbitu. Óarsithom iltaqg˙u. Ìesù waqaf, imma f'daqqa wa˙da ©ie mbuttat mis-suldati li waslu mg˙a©©la. Kellhom jibqg˙u mexjin. Ma kellhomx ˙in x'ja˙lu fi kliem fierag˙ u sentimentaliΩmi!

Ìesù ma qalx kelma imma ˙ares dritt f'g˙ajnejn ommu. Ming˙ajr kliem setg˙u jikkomunikaw permezz t'g˙ajnejhom. G˙ajnejhom kienu jaslu sal-qalb u Ìesù kien qed jer©a' jtenni l-kli-em li qalilha meta kellu biss tnax-il sena "ma tafx li jien g˙andi nkun f'dak li hu ta' Missieri?" (Lq 2,35). Setg˙u jibqg˙u jitkellmu hekk g˙al dejjem.

25

TalbaG˙aΩiΩ Ìesù, waqt li qed t˙ares fiss f'g˙ajnejn ommok nista' n˙oss il-˙lewwa ta' qalbek, is-sbu˙ija ta' kliemek, l-im˙abba bla qies li wasslitek biex tilqa' t-toqol tas-salib. G˙aΩiΩ Ìesù, çert li batejt meta ilma˙t id-dmug˙ i©elben ma' ˙addejn ommok u smajt l-ilfieq fuq fommha. G˙aΩiΩ Ìesù, kemm nixtieq li nitg˙allem in˙obb ming˙ajr ma nitkellem, li ng˙oΩΩ ming˙ajr storbju, li nkun g˙al addie˙or ming˙ajr ma ntellef bil-preΩenza tieg˙i. Quddiem din ommok imnik-kta, g˙aΩiΩ Ìesù, nitolbok tkabbar fija s-sentimenti umani u tg˙allimni ng˙ix b'qalbi miftu˙a bera˙ g˙all-o˙rajn.

26

Il-˙ames stazzjonXmun iç-Çirinew jg˙in lil Ìesù j©orr is-salib

Ìesù jkompli miexi tul il-wied. Issa quddiemu tidher l-g˙olja fejn se ji©i mislub. Mhux wieqfa ˙afna imma wieqfa biΩΩejjed g˙al ra©el li bata ta˙t id-daqqiet tas-sawt u b'wiççu jqattar id-demm mill-kuruna tax-xewk li g˙adu j©orr fuq rasu. Saqajh qed jer©g˙u jirtog˙du. Is-suldati kienu qed jippruvaw iΩommu l-folol li issa in©abru tul din it-trejqa.

Inteb˙u li dan ir-ra©el ma kienx se jasal. Kienu je˙tie©u l-g˙ajnuna. Óarsu madwarhom qalb il-folla u raw ra©el mibni b'saffejn, Xmun minn Çirene. Dan seta' jg˙inhom.

Mieg˙u kellu liΩ-Ωew© uliedu Alessandru u Rufu. Huma wkoll kienu qed jistaqsu lil missierhom x'kien qed ji©ri. Qatt qabel ma kienu raw it-tislib ta' xi ˙add u b˙at-tfal kollha kienu kurjuΩi. Missierhom ma setax jispjegalhom g˙aliex illum, lejlet l-akbar festa tag˙hom, ir-rumani kienu ddeçidew li joqtlu lil dawn it-tlieta minn nies. Lanqas seta' jispjegalhom g˙aliex wie˙ed minnhom kien mimli dmija u liebes kuruna tax-xewk. Huma kienu fl-g˙elieqi meta se˙˙ew il-©rajjiet ta' qabel. Ma kienx jaf x'©ara dakinhar filg˙odu.

27

Wie˙ed mis-suldati rumani resaq lejhom u b'arroganza imbuttah ’l quddiem. Xmun twerwer. Uliedu wkoll. Is-suldat ruman ipprova jispjegalu dak li riedu minnu.

Imma Xmun, kif lema˙ lil dak ir-ra©el mimli dmija, ma qag˙adx ja˙sibha. Óare© u resaq lejn Ìesù, g˙abba fuq spal-lejh l-g˙uda tas-salib li kien qed i©orr Ìesù. Din kienet l-eww-el darba li dawn it-tnejn iltaqg˙u u Ìesù ares lejn dan ir-ra©el. Min jaf x'qalu lil xulxin f'dak il-waqt? Min jaf x'impressjoni ˙alla Xmun fuq Ìesù?

Komplew telg˙in lejn il-quççata. Ìesù mexa fuq wara. U Xmun donnu semg˙u jtenni dan il-kliem "ejjew g˙andi intom ilkoll li tinsabu m˙abbtin u mtaqqlin u jiena nserra˙kom. Óudu fuqkom il-madmad tieg˙i u tg˙allmu minni, g˙aliex jiena ta' qalb ˙elwa w umli, u intom issibu l-mistrie˙ g˙al ru˙kom. G˙ax il-madmad tieg˙i ˙elu u t-toqol tieg˙i ˙afif" (Mt. 11,28-30). Hekk Xmun wara mixja mal-Mulej re©a' radd l-g˙uda lill-ik-kundannat.

28

TalbaG˙aΩiΩ Ìesù, nist˙ajjlek ˙adt nifs meta Xmun ne˙˙a minn fuq spallejk it-toqol tal-g˙uda tas-salib. Óa©a li Ωgur g˙enitek tkompli tielg˙a lejn l-g˙olja tal-Kalvarju. Iç-Çirinew qasam mieg˙ek dan it-toqol. Nitolbok, g˙aΩiΩ Ìesù, g˙allimni no˙ro© ni©ri meta xi ˙add ikun mg˙affe© ta˙t it-toqol tal-˙ajja. G˙allimni kif ninsa lili nnifsi biex ng˙in lil ˙addie˙or itaffi t-tbatija. G˙inni nkun le˙en g˙al dawk li ma jistg˙ux jitkellmu, g˙ajnejn g˙al dawk li ma jistg˙ux jaraw, widna g˙al dawk li ma jistg˙ux jisimg˙u. Imma fuq kull ˙a©a o˙ra ag˙mel li nkun qalb g˙al dawk li ma jistg˙ux isibu l-im˙abba u l-g˙oΩΩa f'dinja mimlija pre©udizzji. Ag˙mel li nkun g˙ajn ta' dawl g˙al dawk li huma mtaqqla mid-dlamijiet bla sens. G˙aΩiΩ Ìesù, ˙allini naqsam mieg˙ek it-toqol tal-g˙uda tas-salib b˙al Xmun iç-Çirinew.

29

Is-sitt stazzjonIl-Veronica tixxotta wiçç Ìesù

Kul˙add miexi lejn il-G˙areb. Il-quççata tal-Kalvarju issa bdiet tidher lejn il-Lvant. Kienet qed tiddomina kontra d-dawl ta' sema ka˙lan. F'daqqa wa˙da xi ˙add li kien fil-©enb tat-triq ˙arab mill-morsa tas-suldati. Kienet mara. Ìiet ti©ri lejn Ìesù i©©orr f'idejha biçça drapp niedja. Biha mes˙et id-demm u l-g˙araq mill-wiçç ta' Ìesù. Ma tatx kaΩ is-suldati; ma tatx kaΩ tag˙ha nnifisha u ma beΩg˙etx mis-suldati u l-g˙ases. G˙amlet kollox isitintivament, bl-im˙abba u l-qalb kbira ta' mara. Rat l-u©ieg˙ tieg˙u u dehrilha li dan il-©est seta' jnaqqas ftit minn dik it-tbatija. Ìesù apprezza l-qalb li ˙asset! Óass fuq wiççu ç-çarruta niedja daqs li kieku kienet l-aqwa duwa. Issa seta' jara lill-mara waqt li ne˙˙ietlu d-demm u l-g˙araq minn ma' wiççu. Seta' mill-©did jifta˙ g˙ajnejh u jara l-wiçç xipli tal-mara.

Kienet qed tibki u d-dmug˙ kien nieΩel ma' ˙addejha lewn il-˙aw˙a. Kienet rat mill-qrib l-u©ieg˙ ta' dak ir-ra©el li kien jinsab quddiemha. Kienet tafu sewwa. Darba kienet qag˙det bilqieg˙da g˙all-kenn ta' si©ra tisimg˙u jitkellem. U waqt li kienet hemm wieqfa quddiemu semg˙et mill-©did l-eku ta' kliemu: "Henjin intom li g˙alissa bil-©u˙, g˙ax tag˙kom hija s-saltna ta' Alla. Henjin intom li g˙alissa tibku, g˙ax g˙ad

30

tithennew. Henjin intom meta min˙abba Bin il-bniedem in-nies jobg˙odukom, jaqtg˙ukom minn mag˙hom, jg˙ajjrukom u jwar-rrbu isimkom b˙allikieku kien xi ˙a©a ˙aΩina. Dakinhar li ji©rilkom hekk, ifir˙u u aqbΩu bil-fer˙, g˙ax araw, ˙laskom kbir ikun fis-sema. L-istess g˙amlu missirijietkom lill-profeti. Imma ˙aΩin g˙alikom intom l-g˙onja, g˙ax il-fara© tag˙kom ˙adtuh" (Lq 6,21-24). Xtaqet t˙addnu mag˙ha imma s-suldati imbut-tawha mill-©did g˙al mal-©enb tat-triq.

TalbaG˙aΩiΩ Ìesù, din il-mara kellha karattru ta' l-azzar u Ωgur li int ammirajt il-qlubija tag˙ha. Iva, kellha bΩonn il-qlubi-ja biex tinqala mill-©enb tat-triq. Ìabet ru˙ha b˙al bnie-dem tad-demm u l-la˙am li j˙oss quddiem il-mo˙qrija li kienu qed juruk. Ma baqg˙etx wa˙da mill-folla. Kemm hu minnu Mulej, li a˙na wkoll ne˙tie©u kura©© biex inkunu nistg˙u intennu b'le˙en g˙oli li a˙na n˙obbuk, li a˙na ng˙oΩΩuk, li a˙na nemmnu fik! Iva Mulej, ne˙tie©u l-ku-ra©© g˙aliex ˙afna drabi a˙na nibΩg˙u li jiddie˙ku bina min˙abba l-prinçipji tag˙na jew min˙abba l-fidi tag˙na. G˙aΩiΩ Ìesù, ag˙tini maturità biΩΩejjed biex ma nist˙ix u ma nibΩax nistqarr is-sewwa tieg˙ek!

31

Is-seba' stazzjonÌesù jaqa' g˙at-tieni darba

It-trejqa lejn l-g˙olja ssir aktar iebsa. Ìesù jidher bla sa˙˙a. Óass mill-©did it-toqol, l-u©ieg˙, is-solitudni, l-umil-jazzjoni. Fis-skiet jitlob lill-Missier u jipprova jkompli miexi. Jipprova ma ja˙sibx, jipprova ma j˙ossx, jipprova jibqa' miexi biex jevita daqqiet o˙ra ta' sawt ming˙and is-suldati jew aktar g˙ajjat ta' tkaΩbir minn dawk mi©bura biswit it-trejqa. Jipprova jevita Ω-Ωrar g˙ax iwe©©ag˙lu qieg˙an ri©lejh.

Imma f'daqqa wa˙da jsib ru˙u mill-©did wiççu fl-art bl-g˙uda tas-salib tg˙affi©lu g˙onqu.

Jipprova jqum mill-ewwel. Ma fela˙x jaqla’ aktar daq-qiet ta' sawt; ma setax jitlef din l-a˙˙ar taqbida. Qajl qajl u b'kura©© itajjar minn fuqu d-dg˙ufija; jipprova jqum.

Is-suldat li kien ma©enbu offrielu jdejh u g˙enu jqum. Ìesù ˙ares lejh u raddlu ˙ajr g˙al dan il-©est ta' ˙niena. Ipprova jid˙aqlu imma x-xedaq kien imdamdam. Min˙abba l-u©ieg˙ lanqas seta jag˙mel xi espressjoni o˙ra tal-wiçç biex itenni lis-suldat il-˙ajr tieg˙u talli ma tahx daqqa sawt o˙ra.

32

KwaΩi minn ta˙t l-ilsien kien qed jirrepeti l-kliem "˙alli g˙admi li s˙aqt jithenna" (Salm 51,8). L-a˙˙ar parti tat-telg˙a issa kienet diffiçli imma kien jaf li kien me˙tie© jasal. Is-suldat taptaplu fuq spallejh biex jibqg˙u mexjin. Óa nifs qawwi u kompla jimxi.

TalbaG˙aΩiΩ Ìesù, kemm-il darba ˙sibt bejni u bejn ru˙i dwar g˙aliex g˙andi naqa' u nqum mill-©did! Kemm-il darba tfixkilt fi triqati u er©ajt lura lejn l-im˙abba tieg˙ek. U int g˙entni ming˙ajr mistoqsijiet, ming˙ajr pre©udizzju, ming˙ajr mibeg˙da! Int lili tg˙oΩΩni u dan is-sentiment jitla' quddiemi meta narak mill-©did wiççek fl-art ta˙t it-toqol tas-salib. Dnubieti qed jg˙oddu f'dan it-toqol mg˙obbi fuq spallejk. G˙aΩiΩ Ìesù, f'dan l-istazzjon ma jien se nitol-bok xejn g˙ajr li nroddlok ajr g˙all-im˙abba li int g˙andek g˙al kull wie˙ed u wa˙da minna. Óajr Ìesù.

33

It-tmien stazzjonÌesù jiltaqa' man-nisa ta' Ìerusalem

Issa l-g˙add ta' nies jaraw il-purçissjoni Ωdiedu. In-nisa baqg˙u jaslu u Ìesù seta' jismag˙hom jolfqu, jibku u kultant jixhru b'le˙en g˙oli. Hu kien imdorri jisma' u jara xeni b˙al dawn. Kienu xeni komuni meta niesu kienu jin˙akmu minn xi diΩastru jew meta jmut xi ˙add ma˙bub. Kien sema' l-biki u l-ilfieq meta kien jg˙ix f'NaΩaret. Semag˙hom ukoll meta mar fid-dar ta' Ìajru f'Kafarnahum (Mk 5,38-40) jew f'Betanja meta miet LaΩΩru. L-il˙na jixhru tan-nisa ©ieg˙luh jieqaf. Dar lejhom u qalilhom "Nisa ta' Ìerusalem, tibkux lili; imma ibku lilkom u lil uliedkom" (Lq 23,27).

Kliemu ˙asadhom. Ma fel˙ux iwie©bu. Ma fehmux x'kien qed jg˙id. Imma hu tenna: "G˙ad ji©i Ωmien meta jg˙idu, 'Hienja dik li ma g˙andhiex tfal, hieni l-©uf li qatt ma wiled u s-sider li qatt ma redda'! Mbag˙ad jibdew jg˙idu lill-muntanji 'Aqg˙u fuqna!' u lill-g˙oljiet 'Ordmuna'. G˙ax jekk dan kollu qeg˙din jag˙mluh liz-zokk meta g˙adu a˙dar, mela xi jsir minnu meta jinxef?" (Lq 23,29-31). Kien kliem li ˙asadhom!

Imma Ìesù, f'dan il-waqt ta' tbatija, mhux qed ja˙seb fih innifsu jew dwar l-u©ieg˙ u t-tkaΩbir li kienu qed jifnuh. Kien ˙siebu biss fil-bniedem u ©rajjietu, fil-bnedmin kollha. Lema˙ quddiemu ©rajjiet o˙ra li jheddu l-umanità. Dawn in-nisa kien me˙tie© li jibdlu l-mod kif ja˙sbu!

34

Kemm-il darba kien tennieh dan meta g˙allem fil-Galili-ja jew fil-Lhudija? Kemm-il darba g˙ajjat fuq l-irjie˙ u t-tem-pesti, fid-deΩert u fil-pjanuri g˙ammiela: "IΩ-Ωmien huwa mit-mum u s-saltna ta' Alla waslet: indmu u emmnu fl-Evan©elju" (Mk 1,15). Mill-©did kien qed itennilhom, u permezz tag˙hom lil dawk li kellhom ji©u wara biex jimxu warajh bit-tbissima fuq fommhom: "is-saltna ta' Alla tittie˙ed ming˙andkom u ting˙ata lil ©ens li jag˙mel il-frott minnha" (Mt 21,43) g˙aliex "le˙en it-tinwi˙ jinstama' minn Sijon: Ah x'rovina ©ietna, x'g˙ajb g˙alina. Ikollna nitilqu artna u n˙allu 'l djarna" (Ìer 9,18).

TalbaG˙aΩiΩ Ìesù, inti tlabtna nindmu u nbiddlu qlubna.

Iva Mulej, ma nistax ma ng˙annix b'le˙en g˙oli l-kliem tas-salm ta' David: "Lejk jien nerfa' ru˙i Mulej Alla tieg˙i. Fik jien nittama, ma jkollix g˙ax nit˙awwad; ma jifir˙ux l-g˙edewwa tieg˙i min˙abba fija. Kull min jittama fik ma jkollux g˙ax jit˙awwad; jit˙awwad min malajr jonqsok mill-kelma. Triqatek Mulej, g˙arrafni, il-mog˙dijiet tieg˙ek g˙allimni. Mexxini fis-sewwa tieg˙ek u g˙allimni, g˙ax int Alla tas-salvazzjoni tieg˙i. G˙alik nixxennaq il-jum kollu. Ftakar fil-˙niena u t-tjieba tieg˙ek, g˙ax huma minn dejjem Mulej. Tiftakarx fil-˙tijiet u d-dnubiet ta' Ωg˙oΩiti: inti tajjeb, Mulej; ftakar fija skond it-tjieba tieg˙ek" (Salm 25,1-7).

35

Id-disa' stazzjonÌesù jaqa' g˙at-tielet darba

KwaΩi wasal. B'nifsu maqtug˙ u bla kliem baqa' miexi. Kultant ji©i mbuttat minn xi suldat li kien g˙assa mieg˙u. Minn ˙in g˙all-ie˙or xi le˙en jitla' jg˙ajjat minn qalb il-folla. Qed joqorbu lejn il-"Qorrieg˙a".

Hemm kienu ˙ejjew di©à l-g˙odda g˙at-tislib. Seta' jisma’ di©à l-krib taΩ-Ωew© ˙absin li kienu telqu mieg˙u mill-fortizza.

Xi suldati u g˙ases kienu qed ji©ru minn na˙a g˙all-o˙ra jΩommu n-nies lura. O˙rajn g˙assa. Xi w˙ud kienu qed jg˙assu x-xaqliba tat-tramuntana li ma jmurx jaqa' xi ˙add minn fuq ix-xifer tal-blat g˙al ©ol-©nien li kien hemm fil-barriera isfel. L-g˙ases Lhud u l-membri tas-Sanhedrin flimkien ma' xi xju˙ tal-poplu kienu hemm ukoll. Marru biex ikunu Ωguri li dan l-impostur jie˙u li ˙aqqu. Imma f'din l-a˙˙ar biçça, tfixkel u waqa' mill-©did. Bdew jiddie˙ku bih u jg˙ajjruh. Is-suldati imbuttawh. Imma hu ma qatax qalbu.

Qam mill-©did, ˙a nifs qawwi u mexa l-a˙˙ar passi lejn id-destinazzjoni finali - l-imkien tal-Qorrieg˙a - Golgota (Ìw 19,17) u minn ta˙t l-ilsien tenna: "Il-Mulej id-dawl u s-sal-vazzjoni tieg˙i - minn min g˙andi nibΩa'? Il-Mulej hu l-kenn tieg˙i, quddiem min g˙andi nitwerwer? Meta jqumu g˙alija l-˙Ωiena biex ja˙tfuni u jikluni, dawk li g˙andhom g˙alija, l-g˙edewwa tieg˙i, huma jitfixklu u jaqg˙u. Mqar jekk eΩerçtu jqum g˙alija, xejn ma tibΩa' qalbi; mqar jekk gwerra tqum kon-trija jiena nibqa' qalbi qawwija. Óa©a wa˙da tlabt lill-Mulej,

36

˙a©a wa˙da nfittex: li ng˙ammar f'dar il-Mulej tul il-jiem kollha ta' ˙ajti; biex nitg˙axxaq bil-˙lewwa tal-Mulej jiena u n˙ares lejn it-tempju tieg˙u" (Salm 27,1-4).

TalbaG˙aΩiΩ Ìesù, hawn qed nistaqsi lili nnifsi: x’sar minn dawk kollha li mag˙hom int qsamt ˙ajtek matul il-ministeru tieg˙ek? Qed nistaqsi: g˙aliex Pietru ça˙dek, g˙aliex Ìuda ttradiek? G˙aliex biss Ìwanni? Qed nistaqsi g˙aliex Pietru kellu jisma’ s-serduq jidden biex jinteba˙ li Ωbalja? Ma kienx biΩΩejjed li jisma’ l-le˙en tieg˙ek? Imma jekk Ìuda ddispra, Pietru nidem. Iva, Mulej Ìesù, meta n˙ares lejn id-dixxipli tieg˙ek ninteba˙ kemm jiena dg˙ajjef u kemm-il darba ˙allejtek wa˙dek. Xi drabi bΩajt b˙al Pietru li ma jmurx xi ˙add jheddidli r-reputazzjoni tieg˙i. Xi drabi wasalt ukoll inbieg˙ek u nittradixxi l-im˙abba tieg˙ek g˙alija! Dan kollu Mulej, int ©arrejt fuq spallejk biex tg˙inni nqum mill-©did. Nitolbok Mulej, imla’ l-qalbi bil-qawwa biex kull darba li n˙ossni se naqa’ niftakar li int tridni fuq saqajja u nimxi fit-triq tieg˙ek.

37

L-g˙axar stazzjonÌesù mneΩΩa minn ˙wej©u

Ìesù wasal fuq il-Golgota. Is-suldati ne˙˙ewlu minn fuq g˙onqu u spallejh l-g˙uda l-mimduda tas-salib. Ne˙˙ewlu t-toqol u deher jistrie˙. Baqa’ hemm wieqaf wa˙du bla jiççaqlaq. Dawk kollha madwaru kienu qed jag˙mlu x-xog˙ol li kellhom jag˙mlu. Baqa’ hemm jis-tenna. Kul˙add miexi u jdur madwaru.

Ìesù ˙ares 'l fuq u lema˙ liΩ-Ωew© ˙absin li ˙ar©u mieg˙u mill-fortizza g˙erja mdendlin mas-salib tal-kun-danna. Kienu qed jg˙ajtu u jwerΩqu bl-u©ieg˙. Dawwar g˙ajnejh. Ma setax jara dak l-ispettaklu u b'g˙ajnejh imwa˙˙la mal-art qag˙ad hemm jistenna l-waqt li jdend-lu lilu. F'daqqa wa˙da ©ew is-suldati. Kien jaf li waslet is-sieg˙a!

NeΩΩg˙ulu ˙wej©u. Tefg˙uhom gozz f'©enb fil-qrib. Ìesù re©a ©ie umiljat. Kien kwaΩi g˙eri g˙al kollox!

Issa kienu di©a' meddew l-g˙uda l-mimduda tas-salib mal-art quddiemu waqt li xi suldati kienu qed jid-diskutu x'se jag˙mlu bi ˙wej©u: "Ejja ma nqattg˙uhomx" qalu wie˙ed ’l ie˙or "Ejja naqtg˙u x-xorti u lil min tmiss je˙odhom" (Ìw 19,24). Dan se˙˙ biex isse˙˙ l-iskrittura li tg˙id "˙wej©i qasmu bejniethom u g˙all-libsa tieg˙i

38

qatg˙u x-xorti" (Salm 22,18). Ìesù refa' g˙ajnejh lejn is-sema u tenna t-talba: "imma int Mulej la titbieg˙edx minni; qawwa tieg˙i fittex g˙inni" (Salm 22,19).

TalbaG˙aΩiΩ Ìesù, xi spettaklu ta' mist˙ija riedu jag˙mlu bik! Ftit sig˙at qabel, f'dik l-istess ©img˙a, inti stess ne˙˙ejt minn fuqek il-mantar biex ta˙sel ri©lejn id-dixxipli tieg˙ek. Dakinhar int g˙idtilna li a˙na rridu nag˙mlu b˙alek. Issa, fuq din l-g˙olja, int t˙allihom ineΩΩg˙uk minn ˙wej©ek, ineΩΩg˙uk mid-dinjità tieg˙ek ta' bniedem. Kif stajt tissa-porti dan kollu Mulej? G˙allimni, Mulej, nag˙mel minn kollox biex naqdi lill-foqra, l-umli, dawk bla dar, dawk l-inqas ixxurtjati. G˙allimni ma nkun qatt ˙ati li nwettaq in©ustizzja kontra d-dinjità tal-bniedem. Mulej, kif nista' ma n©ibx quddiem g˙ajnejja l-qlub maqsuma tal-eluf ta' eluf ta' bnedmin maqtula qabel jitwieldu, dawk im˙ollija jmutu bil-©u˙ waqt li a˙na nonf˙u u nkabbru l-g˙oljiet tal-miΩbla bl-iskart? Kif nista' ma n©ibx quddiem g˙ajnejja t-tfal innoçenti li qed ibatu min˙abba l-©lied u l-egoiΩmu tal-kbar? Mulej, ˙ares lejn il-miΩerja tag˙na u g˙inna ma nkunu qatt ˙tija li n©ibu l-miΩerja fuq l-o˙rajn!

39

Il-˙dax-il stazzjonÌesù msammar mas-salib

Is-suldati qabdu lil Ìesù u ressquh lejn l-g˙uda tas-salib mifruxa quddiemu. KwaΩi imbuttawh mal-art u hu ma offra l-ebda reΩistenza. Ìieg˙luh jimtedd wiççu 'l fuq. Fet˙ulu bera˙ idejh. F'daqqa wa˙da ©raw ˙afna affarijiet: id-daqqiet tal-mazza fuq l-imsiemer, la˙mu minfud u l-u©ieg˙ kbir waqt li l-˙adid da˙al fil-la˙am , l-irbumbjar tad-daqqiet fuq l-g˙uda l-mimduda tas-salib. KwaΩi werΩaq b'sa˙˙a biex itaffi l-u©ieg˙. Le˙nu wasal qawwi u jidwi sal-irkejjen imbeg˙da tal-belt.

Ma' kull daqqa ta' mazza, il-˙adid çarrat il-la˙am tal-polz u qata' l-arterji. L-u©ieg˙ ma kontx tifil˙u. Issa kwaΩi intilef minn sensieh filwaqt li r-ra©©i tax-xemx kienu qed ja˙arqulu g˙ajnejh imçajpra bid-dmug˙, l-g˙araq u d-dmija.

Issa kien tilef il-kont tan-numru ta' daqqiet li taw bil-mazza, tal-ordnijiet li bdew jg˙ajtu bil-latin u l-grieg ma©enb widnejh, tal-il˙na differenti jitkellmu jew jg˙ajtu. Ma setax isegwi aktar is-sekwenza tal-©rajjiet.

Ìismu dg˙ajjef kien jitkg˙awe© bl-u©ieg˙. Id-demm kien qieg˙ed içarçar minn idejh minfuda. G˙alaq g˙ajnejh. Ma setax jissaporti aktar. KwaΩi ntilef minn sensieh.

Fil-©enb kien hemm dawk li kienu ©ew biex jaraw dan l-"ispettaklu". Kienu hemm wieqfa bla jiççaqalqu u bla ebda

40

espressjoni fuq wiççhom. Imma kien hemm ukoll xi ftit nisa li kienu qed jolfqu bil-mod fuq ©enb.

Kollox kien lest. Issa kien imsammar mal-g˙uda. Il-˙bula kienu twasslu ma©enbhom. L-g˙uda kienet lesta biex tittella’. Hekk Ìesù ©ie msammar mas-salib!

TalbaG˙aΩiΩ Ìesù, ma nifla˙x nissaporti l-u©ieg˙ li int batejt g˙alija! Ma nifla˙x niftakar x'kellek tg˙addi minnu g˙as-salvazzjoni tieg˙i! Jekk inniggeΩ subg˙ajja b'xi labra nibda nwerΩaq. U int? L-imsiemer issammru f'la˙mek u çarrtulek il-la˙am ta’ jdejk! Kif qatt nistg˙u nifhmu x'kienu t-tbatiji-et tieg˙ek Mulej? Imma b'dinjità kbira int issaportejt din it-tbatija g˙alina lkoll!! Mulej, g˙inni ma nwe©©a' lil ˙add u fuq kollox, Mulej, g˙inni nqieg˙ed fik it-tama u l-fidi tieg˙i kollha! Waqt li qed in˙ares lejk ti©i msammar mal-g˙uda tas-salib, Mulej, ninteba˙ kemm ma jiswa xejn li nqieg˙ed it-tama tieg˙i f'xi ˙addie˙or u mhux fik. Inti taf, Mulej, kemm-il darba jien insejt u ˙sibt li xi ˙add jew xi ˙a©a setg˙u kienu aktar importanti minnek. Inti taf ukoll li kull darba li g˙amilt hekk dejjem kelli esperjenzi qarsa. G˙aΩiΩ Ìesù kemm ne˙tie© il-fidi s˙i˙a fik!!

41

It-tnax-il stazzjonÌesù imut fuq is-salib

Xi ˙add, b'˙an©ra daqshiex, g˙ajjat l-ordni! Il-©isem, imsammar mal-g˙uda l-mimduda tas-salib, ©ie merfug˙ u mwa˙˙al mal-g˙uda l-wieqfa li kienet imsammra mal-art. L-u©ieg˙ g˙adda b˙al xokkijiet qawwija mill-idejn imsammra g˙all-©wiena˙ tal-ispallejn stirati jerfg˙u fuqhom il-piΩ waqt li ©ibduh bil-˙bula. Ma kienx hemm kura. Trattament krudil riservat g˙all-kriminali.

Ìesù issa kien fil-g˙oli. Kien jonqos isammrulu ri©lejh mal-g˙uda l-wieqfa. Aktar daqqiet ta' mazza. Aktar la˙am imçarrat. Aktar u©ieg˙. Kollox qed ji©ri mg˙a©©el. Is-suldati lestew. Kienet g˙adha kif g˙addiet it-tielet sieg˙a (id-disg˙a ta' filg˙odu).

Wie˙ed mis-suldati wa˙˙al il-kundanna fuq rasu, mik-tuba bil-Lhudi, bil-Latin u bil-Grieg li kienet tg˙id "Ìesù ta' NaΩaret, sultan tal-lhud" (Ìw 19,19). Hekk kif wa˙˙al din il-kundanna fuq is-salib, ix-xju˙ ipprotestaw bis-sa˙˙a. Telqu jg˙a©©lu u marru g˙and Pilatu jitolbuh li jibdel dik il-kitba. Imma Pilatu baqa’ sod fid-deçiΩjoni tieg˙u (Ìw 19,20).

Ommu u n-nisa, akkumpanjati minn Ìwanni, imxew ftit 'l quddiem. Talbu li jkunu jistg˙u jersqu ma©enb il-vittma msallba. Ma kellhomx kliem x'itennu. Qalbhom maqsuma

42

bl-u©ieg˙ li kien qed jinfidhom. Huma waqfu hemm fis-skiet daqs li kieku g˙assiesa ma©enb il-˙aruf tal-G˙id issagrifikat fuq l-g˙olja.

Ìesù, kif lema˙hom hemm kellem minn ta˙t l-ilsien u b'nifsu maqtug˙ lill-ommu "Mara, hawn hu ibnek" (Ìw 19,26) u lid-dixxiplu "hawn hi ommok" (Ìw 19,27).

Il-˙in beda g˙addej qajl qajl. Tliet sieg˙at ta' agunija u tbatija kienu di©à g˙addew. S˙ab iswed tqil g˙atta s-sema ka˙lan u ˙eba x-xemx tiΩre©. Madwar il-kalvarju donnha waqg˙et ˙emda li tkexkex. Kont tista' tisma' biss in-nifs i˙ar˙ar tal-ikkundannati. Il-pulmuni kienu qajl qajl qed içedu.

Il-˙allelin imsallba mieg˙u bdew jargumentaw bejni-ethom dwar Ìesù u hu, waqt li ˙ares lejn wie˙ed minnhom, qallu: "Tassew ng˙idlek, illum tkun fil-©enna mieg˙i" (Lq 23,43). Skiet fuq l-g˙olja u fil-belt tba˙rid ta' festa!

Ìesù ˙a nifs, ©abar il-forzi u g˙ajjat b'le˙en g˙oli l-kliem tas-salm "Eloí, Eloí, lemà sabaqtani?" (Salm 22,1) - li tfisser - "Alla tieg˙i, Alla tieg˙i, g˙aliex tlaqtni?" (Mt 27,46).

Issa kien qed jitlob jg˙ajjat. Il-pulmuni kienu nqasmu u qed isaffru. L-u©ieg˙ kien jidher fuq wiççu u jin˙ass imxerred ma' ©ismu kollu. It-truf ta' subg˙ajh ta' jdejh u ta' saqajh issa bidlu l-kulur u bwew jiswiedu. Is-sema kompla jissa˙˙ab u waqg˙et dalma kbira fuq il-belt kollha.

Dawk ta˙t is-salib semg˙uh itenni minn ta˙t l-ilsien "Missier, f'idejk jien ner˙i ru˙i" (Lq 23,46). Imbaghad g˙ajjat "g˙andi l-g˙atx". Ìie ji©ri malajr suldat li xarrab "sponΩa bil-˙all, wa˙˙alha ma' qaΩba ta' l-issopo u ressaqhielu lejn ˙alqu. Imbag˙ad mejjel rasu u radd ru˙u" (Ìw 19, 28-30). Hekk ˙a l-a˙˙ar nifs fuq l-g˙olja mperreç quddiem il-belt qadisa!!!.

L-art trieg˙det u l-blat inqasam (Mt 27,51). "Meta ç-çentur-jun u dawk li kienu mieg˙u g˙assa ta' Ìesù, kif raw l-art titheΩΩeΩ u ji©ri dan kollu, mtlew b'biΩa li ma b˙alu u qalu: 'Dan kien tassew Bin Alla!'" (Mt 27,54). Kien fid-disa' sieg˙a (it-tlieta ta' wara nofsin-har) meta Ìesù miet fuq is-salib fuq l-g˙olja tal-Kalvarju!

43

TalbaG˙aΩiΩ Ìesù, f'dan l-imkien ippruvajt nisma' l-a˙˙ar kelm-iet tieg˙ek, l-a˙˙ar nifs! Imma matul dawn is-sig˙at twal ta' agunija smajtek titlob, titlob, titlob! Kliemek kien biss kliem ta' dipendenza fuq il-missier, kliem ta' tama fil-˙elsien. G˙aΩiΩ Mulej, g˙allimni nitlob. G˙allimni nifta˙ qalbi u n˙oss il-benna ta' m˙abbtek! G˙allimni nitlob b'qalbi u mhux bil-kliem li jfawwar b˙al xmara minn xoftejja. Kemm hu sew Mulej li minn dan l-imkien fejn int tlabt u ˙firt, fejn int qattajt l-a˙˙ar sig˙at ta' ˙ajtek titkg˙awe© bl-u©ieg˙, jien nista' nqum u ntenni b'le˙en g˙oli "Missierna li inti fis-smewwiet!" Iva Mulej dan nista' ntennih g˙aliex f'dan l-imkien inti tajt ˙ajtek g˙alija! Óajr Ìesù! Óajr mill-qalb!

44

It-tlettax-il stazzjonÌesù mniΩΩel mis-salib

Il-˙in gerbeb u suldat resaq biex jara x'sar minnhom l-imsall-ba. Óares lejhom u nteba˙ li Ω-Ωew© allelin kienu g˙adhom ajjin filwaqt li Ìesù kien jidher li mhux qed jie˙u nifs. Issa kien mejjet. Staqsa lill-kmandant x'g˙andu jag˙mel. Qalulu biex jikser ri©lejn dawk li kien g˙adhom ajjin filwaqt li kellu jniffed b'lanza il-kustat ta' Ìesù mejjet.

Il-krudeltà ti©©enera krudeltà o˙ra. Dan kollu min˙abba l-qdusija tal-festa. Is-suldati kellhom ordnijiet biex je˙ilsu mill-i©sma mejta qabel inΩul ix-xemx g˙aliex "il-lhud ma riedux li f'jum is-Sibt l-i©sma jibqg˙u fuq is-salib, g˙ax dak is-Sibt kien jum solen-ni g˙alihom. Talbu mela lil Pilatu biex jiksrulhom ri©lejhom u jne˙˙u l-i©sma" (Ìw 19,31).

Kul˙add beda jitlaq. Kellhom jg˙a©©lu biex jaslu fi djarhom qabel il-bidu tas-Sibt g˙ax inkella ma kienx ikun possibbli jiççele-braw dik il-festa.

F'ri©lejn is-salib, Marija u dawk li ©ew jakkumpanjawha kienu hemm wieqfa fis-skiet.

Ûew©t ir©iel dehru telg˙in lejn il-Kalvarju. Marru dritt fuq is-suldati u wrewhom kitba bil-permess miktub. Is-suldati

45

ma ˙asbuhiex darbtejn. Il-kitba kienet ta' Pilatu. Kellhom iniΩΩlu lil Ìesù u jag˙tuh lil dawn iΩ-Ωew©t ir©iel. Wie˙ed kien "ÌuΩeppi minn Arimatija, li kien dixxiplu ta' Ìesù bil-mo˙bi g˙ax kien jibΩa' mill-lhud" (Ìw 19, 38) u "Nikodemu, dak li qabel kien mar g˙and Ìesù bil-lejl. Nikodemu ©ab mieg˙u ta˙lita ta' morr u sabbara, tiΩen xi mitt libbra" (Ìw 19,39).

"Dawn it-tnejn ˙adu l-©isem ta' Ìesù kebbuh fil-faxex ta' l-g˙aΩel bil-fwejja˙ kif soltu jag˙mlu l-Lhud qabel id-difna" (Ìw 19,38-40). NiΩΩlu l-Ìesù mis-salib u qeg˙duh fuq il-qieg˙a ta' l-art. Ommu setg˙et tara mill-©did lil binha. Setg˙et tg˙annqu mag˙ha g˙all-a˙˙ar darba. Setg˙et tibki u titlob b'le˙en g˙oli. Óarset lejn il-©isem mejjet mimli dmija u tben©il. Kien hemm quddiemha u ma setg˙etx temmen li dak il-©isem bla ˙ajja kien l-istess tarbija li hi kienet welldet fi stalla u qeg˙det f'maxtura. Xtaqet tisimg˙u jibki l-bikja tal-˙ajja mill-©did, xtaqet tifhem a˙jar il-Misteru li hi ©arrret fil-©uf u li issa jinsab bla ˙ajja fi ˙danha.

Dawk li kienu wieqfa ˙dejha ˙arsu fuq ix-xefaq u nteb˙u li kellhom jg˙a©©lu biex jidfnuh qabel ma x-xemx tinΩel fil-Punent. Óaduh minn ˙dan ommu u mgeΩwer f'liΩar ta' l-g˙aΩel lestew biex imorru lejn il-qabar.

46

TalbaG˙aΩiΩ Ìesù, niΩΩluk mis-salib bla ˙ajja. Ma stajtx tirrea©ixxi, ma stajtx t˙oss meta çarrtu la˙mek biex qalg˙u l-imsiemer u lanqas meta sabbtuk mas-salib biex niΩΩluk u niΩΩluk bla ˙ajja fuq il-qieg˙a ta' l-art. Ma stajtx tara l-g˙ajnejn ˙omor bil-biki ta' dawk il-ftit li baqg˙u ma©enb salibek. Ma stajtx tilma˙ l-espressjonijiet ta' w©ieg˙ li naqqxu wiçç ommok. Imma hi baqg˙et hemm ma©enbek! Ma stajtx tara, imma kont taf! Iva, Mulej, meta nilma˙ 'l g˙aΩiΩa ommok tibki fuqek mejjet jaqbadni l-bard. Kienet l-"imbierka fost in-nisa" li inti offrejtilna b˙ala ommna. U ma nistax ma nirrepetix mill-©did il-kliem tat-talba: "Qaddisa Marija Omm Alla, itlob g˙alina midinbin issa u fis-sieg˙a tal-mewt tag˙na". Óajr g˙aΩiΩ Ìesù talli tajtna lil din l-Omm tas-Sema biex t˙obbna u twassalna g˙andek.

47

L-erbatax-il stazzjonÌesù jitqieg˙ed fil-qabar

Fuq ix-xefaq ix-xemx waslet biex tinΩel. Il-quççata tal-G˙areb issa hija battala. Xi suldati re©g˙u lura lejn il-kampijiet tag˙hom, ix-xju˙ lejn djarhom, xi o˙rajn qed i˙ejju biex jiççelebraw il-festa ta' Pesa˙. Skiet li jkexkex niΩel fuq il-Kalvarju.

In-nisa, flimkien ma' Ìwanni, ÌuΩeppi minn Arimatija u Nikodemu niΩlu mill-Kalvarju. ÌuΩeppi kien offra li jidfen lil Ìesù fil-©nien tieg˙u, f'ri©lejn il-Golgota. Hawn kien qed i˙ejji qabar g˙all-familja tieg˙u. Óadd ma kien g˙adu indifen fih. Ma setg˙ux jitbieg˙du ˙afna. Ma kienux jil˙qu jaslu qabel il-bidu tal-festa. ÌuΩeppi assigurahom li l-qabar kien se jilqa' fih biss il-©isem mej-jet ta' Ìesù.

Waqt li kienu neΩlin tul is-sel˙a tal-g˙olja inteb˙u li kien g˙ad hemm xi suldati li kienu mexjin warajhom. Kien hemm xi ra©uni g˙aliex baqg˙u hemm?

Waslu dejn il-qabar. Kul˙add baqa' barra. Da˙lu biss ÌuΩeppi, Nikodemu u Ìwanni. Qeg˙du l-©isem mejjet fuq il-bank tal-©ebel im˙affer fil-˙ajt tan-na˙a tal-lemin tal-kmajra ta' ©ewwa.

Fil-©nien is-skiet kont taqtg˙u b'sikkina. Kont tista' tisma' biss l-ilfieq ta' Marija. L-ir©iel ˙ar©u mill-qabar u mexxew

48

il-©ebla l-kbira quddiem id-da˙la biex issakkar il-qabar.Kif daru, lem˙u lis-suldati li kienu resqin lejhom.

Staqsewhom g˙aliex kienu hemm u qalulhom li kellhom ord-nijiet biex jibqg˙u ˙dejn il-qabar jag˙mlu g˙assa. Saru jafu li l-ordnijiet ©ew mill-g˙oli afna. Il-membri tas-Sanhedrin kienu talbu dan it-trattament partikulari g˙as-"Sultan tal-Lhud". Riedu jkunu Ωguri li jibqa' fil-qabar u li ˙add ma jazzarda jisirqu minn hemm.

Din kienet xena o˙ra "stramba" tal-eΩekuzzjoni ta' din il-kundanna 'l barra mill-˙itan tal-belt ta' Ìerusalem.

Is-suldati ma tantx kellhom e©©a joqg˙odu hemm g˙ax lil-hom ukoll dehrilhom li x-xju˙ kienu qed jesa©eraw iΩΩejjed bit-talbiet tag˙hom. Imma l-ordnijiet kienu ordnijiet u g˙alhekk raw kif g˙amlu u ejjew ru˙hom biex jg˙addu l-lejl jg˙idu ç-çajt, jilg˙abu u jixorbu l-inbid ma©enb il-qabar ta' Ìesù fil-Ìnien ta' ÌuΩeppi ta' Arimatija.

49

TalbaG˙aΩiΩ Ìesù, nist˙ajlek mimdud mejjet f'dan il-qabar kiesa˙. Lilek, id-Dawl, sakkruk fid-dlam. Int il-˙ajja, kont hawn bla ˙ajja fuq bank tal-©ebel kiesa˙. Int li g˙allimt il-˙elsien kont issi©illat mill-g˙ajnejn tad-dinja b'©ebla kbira. Int, li tista' kollox, ilqajt li tkun mag˙luq f'dan l-is-pazju çkejken.Int ilqajt li tg˙addi mit-tbatija tal-mewt biex te˙lisna. G˙aΩiΩ Ìesù, kif stajt tissaporti l-g˙eluq ta' din il-kmajra çkejkna? Kif ˙allejthom jag˙mlulek dan? G˙andi elf mistoqsija Mulej, imma naf li minn xofftejk jer©g˙u jinstemg˙u ˙er©in il-kelmiet li inti tennejt quddiem qabar ie˙or f'Betanja. Iva dan kollu se˙˙: "g˙all-glorja t'Alla, biex biha ting˙ata glorja lill-Iben ta' Alla" (Ìw 11,4). F'dan is-skiet tal-Ìnien tal-Golgota ner©a' nisma le˙nek ˙iereg mill-qabar: "Jien il-qawmien u l-˙ajja. Min jemmen fija, ukoll jekk imut, jg˙ix; u kull min jg˙ix u jemmen fija, dan ma jmut qatt. Temmnu int dan?" (Ìw. 11,25-26). Mulej, anke quddiemek mejjet nammetti li ma nistax ma ntennix: "Iva nemmen". Sa˙˙a˙ fija din il-fidi Mulej, biex il-mewt ma tidhirli qatt b˙ala kundanna g˙all-eternità imma b˙ala glorja fil-˙ajja ta' dejjem!

50

Il-˙mistax-il stazzjonÌesù jqum mill-mewt

Kien l-ewwel jum tal-©img˙a. Il-festa g˙addiet. Huwa l-Óadd u x-xemx bdiet tielg˙a fil-Lvant iddawwal bid-dawl s˙un tag˙ha l-faççata tal-qabar im˙affer fil-blat.

Mill-belt xi nisa kienu mexjin lejn il-Ìnien tal-Golgota.

51

F'idejhom i©orru vaΩetti bi fwejja˙ prezzjuΩi. Kienu ©ejjin biex jidilku lill-ma˙bub tag˙hom!

Qed jitkellmu bejniethom imma kienu jidhru m˙assbin. G˙addielhom minn mo˙˙hom li ma setg˙ux igerrbu l-©ebla li

kienet tg˙alaq il-qabar. Óasbu li forsi setg˙u jitolbu l-g˙ajnuna tas-suldati li baqg˙u g˙assa. Kienet ideja tajba jekk talinqas is-suldati jkollhom qalb tajba u jg˙inuhom.

Imma ˙dejn il-qabar ma kien hemm ˙add.... u, iva, l-qabar kien miftu˙. Il-©ebla li kienet tg˙alaq id-da˙la kienet

52

imne˙˙ija. Telqu ji©ru. X'kien ©ara? Min ipprofana l-qabar tal-ma˙bub tag˙hom? Fejn kienu s-suldati?

Komplew ji©ru lejn il-qabar. Ma setg˙ux jemmnu 'l g˙ajnejhom. Il-qabar kien vojt. Ma fel˙ux itennu kelma wa˙da. Immutaw!

Imbag˙ad in˙asdu g˙ax raw an©lu bilqieg˙da fl-imkien fejn kienu qeg˙du l-©isem mejjet ta' Ìesù. L-an©lu kellimhom. Kienu qed jirtog˙du bil-biΩa'.

"Xejn la tin˙asdu. Qeg˙din tfittxu lil Ìesù ta' NaΩaret li kien imsallab; qam mill-mewt, m'huwiex hawn. Araw l-imkien

fejn kienu qeg˙duh" (Mk 16,6).Óargu minn hemm jirtog˙du u telqu ji©ru biex jag˙tu

l-a˙bar lid-dixxipli. Imma dawn ma emmnux mill-ewwel dak li qalulhom in-nisa. Dan kien kliem li ma jag˙milx sens. Dawn kienu isteriçi. G˙alhekk kienu qed jitkellmu hekk. Dan kien delirju.... Pietru, Ìwanni u Marija ta' Magdala marru ji©ru lejn il-qabar fil-Ìnien tal-Golgota. Ilkoll raw il-qabar vojt g˙ajr "il-faxex ta' l-g˙aΩel imqieg˙da hemm u l-maktur li kien madwar rasu; dan ma kienx mal-faxex, imma mitwi u mqieg˙ed f'post g˙alih" (Ìw 20,6-7).

Pietru u Ìwanni telqu lura imma Marija ta' Magdala riedet tibqa' hemm. Baqg˙et tibki ma©enb il-qabar vojt. U waqt li kienet qed tibki biki ta' qsim il-qalb dehrilha li semg˙et xi passi fil-qrib.... ˙arset 'l fuq u lem˙et lil "Ìesù wieqaf hemm ˙dejha, imma ma nteb˙itx li kien Ìesù. Ìesù qalilha: 'Mara

53

54

g˙alfejn qed tibki? Lil min qieg˙da tfittex?' Hi ˙asbet li kien il-©ennien u qaltlu: 'sinjur, jekk ˙adtu int minn hawn, g˙idli fejn qeg˙dtu, u jien in©ibu lura.' Ìesù sejj˙ilha: 'Marjam!' Hi daret u qaltlu bil-Lhudi 'Rabbuni' ji©ifieri Mg˙allem. Ìesù qalilha: 'La tmissnix ghax g˙adni ma tlajtx g˙and il-Missier, imma mur g˙and ˙uti u g˙idilhom li se nitla g˙and Missieri u Missierkom, Alla tieg˙i u Alla tag˙kom'. Marija ta' Magdala marret g˙and id-dixxipli u tathom l-a˙bar: 'Rajt lill-Mulej' U qaltilhom x'qalilha." (Ìw 20, 14-18)

55

56

Talba

Hallelujah! Kemm tidwi ˙lejju din il-kelma f'dan l-imkien qaddis. Hallelujah, il-Mulej qam mill-mewt!

Iva, il-Mulej Ìesù, f'dan l-imkien reba˙ l-akbar g˙adu tal-˙ajja, l-aktar waqt krudil, u bidlu fi ©rajja ta' glorja.

Il-qabar ra s-seb˙ tieg˙ek, huwa xhud tad-dawl tal-˙ajja, jixhed g˙all-qawwa bla qies tieg˙ek. L-ebda ©ebla ma set-ghet iΩΩommok, l-ebda faxex ma setg˙u jorbtuk. L-ebda g˙assies ma seta' jieqaf quddiem il-qawwa bla tmiem ta' Bin il-Missier li jista' kollox. Mill-qabar, g˙aΩiΩ Ìesù, inti g˙amilt is-salib it-tron tal-glorja tieg˙ek. Mill-qabar int er©ajt lura aj biex timliena biç-çertezza li a˙na wkoll se nie˙du sehem minn din il-glorja tieg˙ek b˙ala wlied me˙lusa mhux permezz tad-demm tal-mog˙oΩ u l-˙rief imma permezz tad-demm ta' Bin il-Bniedem.

Hallelujah, Mulej. Mill-qabar imlejt qlubna bit-tama. Jalla r-reb˙a tal-Qawmien tieg˙ek ixxerred is-sliem fid-dinja kollha. Jalla tkun ta' ispirazzjoni g˙all-©nus li jg˙ixu ma©enb dan il-qabar tieg˙ek biex jeg˙lbu l-pre©udizzji u l-mibeg˙da u jikbru fl-im˙abba u r-rispett. Ag˙ti lid-dinja kollha l-Fer˙ tar-Rebha Tieg˙ek. Hallelujah!!!

57

58

59Ósieb ta' l-a˙˙ar

L-eku naqqax ©o qalbiil-le˙en li ˙are© minn fommok Mulej!!Il-kelma sej˙itliw il-le˙en da˙al f ’widnejja.Damdmet ©o mo˙˙isakemm fta˙tilha bera˙u niΩΩlet g˙eruqha fil-qieg˙ ta’ qalbiu minn hemm welldet il-˙ajja fil-milja tag˙haÓri©t idejja w ˙addantha ma’ qalbib’im˙abba tal-©enn,bennintha b˙al tarbija,tba˙nant quddiemhag˙ax hemm ilma˙til-qawwa, is-sa˙˙a,il-fer˙ w it-tama.Óassejt id-dmug˙ i©elbenw ilsieni we˙el bla lissen kelm’o˙rag˙ajr fis-skiet, il-kelmiet:Ìarrabtni w rebba˙tnifit-taqbida tal-˙ajja!

(mid-dramm “im©arrbin”)

Werrej

L-isfond . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3L-ewwel stazzjon preliminari . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5It-tieni stazzjon preliminari . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7It-tielet stazzjon preliminari . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .11L-ewwel stazzjon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .15It-Tieni stazzjon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .17It-tielet stazzjon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .21Ir-raba' stazzjon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .23Il-˙ames stazzjon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .27Is-sitt stazzjon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .30Is-seba' stazzjon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .32It-tmien stazzjon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .34Id-disa' stazzjon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .36L-g˙axar stazzjon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .38Il-˙dax-il stazzjon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .40It-tnax-il stazzjon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .42It-tlettax-il stazzjon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .45L-erbatax-il stazzjon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .48Il-˙mistax-il stazzjon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .51Ósieb ta' l-a˙˙ar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .59

60