‘သငက i u aချ iနမeရး ဖမးန iuငသည’ ြမနမာန iuငငတင င iမးချမးစာ ဆနဒeဖာထ uတြခငးက i u

ရာဇဝတမတပြခငး

1

aနစချuပ

န iuငငသည ယခငကထက ပ iu၍ ပငလငးလာeနeသာလညး ြပညသတ iu၏ aခငaeရးများက iu

လျစလျရထားဆြဖစသည။ ၎ငးတ iuက သငက iu ဤuပeဒများြဖင aချiနမeရး

ဖမးဆးန iuငသည။ မဖမးဟu aာမမခန iuငပါ။

-ပနeလာင§ eရeန§ ရနက uန§ ဇနနဝါရ mmmm

ပးခeသာ ငါးနစတာ ကာလသည ြမနမာန iuငငaတက eြဖeလာြခငးနင eြပာငးလြခငး ကာလြဖစသည။

က iuတင ဆငဆာြဖတြခငးက iu ပယဖျကြခငးနင လ iuငစငလ iuaပချက eြဖeလာြခငးများeကာင

စာနယဇငးeလာက aသကဝငလာခ ပး လ uးလ uးလျားလျားစစauပချuပeရးမ

aသငeြပာငးလခြခငးeကာငလညး aရပဘကလမaဖaစညးများက iu ပ iuမ iueြပာဆi uလ uပက iuငရလာခသည။

သiueသာလညး ပဋ iပကခ မရiဘ aeြပာငးaလ ြဖစeပ ခြခငးeတာ မဟuတeပ။ ရရiလာeသာ လတလပမ

aသစများက iu ဆuပက iuငကာ aစ iuးရ သiuမဟuတ စစတပက iu ထ uတeဖာeဝဖနခသများသည သမမတ

ဦးသiနးစ iနလကထကတင မကာခဏဆiuသလ iu ဖမးဆး eထာငချခခ ကရသည။ eဘာငကျယeြပာ၍

eဝဝါးeသာစကားလ uးများသuး ပး eရးဆထားသည uပeဒများြဖင eဝဖနမများaeပ ြပနလညနiပကပခြခငး

ြဖစ ပး ထ iuuပeဒများသည န iuငငတကာuပeဒက ကာကယeပးထားeသာ င iမးချမးစာ ဆနဒeဖာထuတခငနင

စ ueဝးခငတ iuက iu ချiuးeဖာကလျကရiသည။ ထ iuuပeဒများaနကမ aချiuမာ ဗ iတ iသ က iuလ iuနeခတလကကျန

uပeဒများြဖစ ပး aချiuမာ စစaစ iuးရaဆကဆက လကထကတင ြပ ာနးခြခငးြဖစကာ ကျနuပeဒများမာမ

ဦးသiနးစ iန aစ iuးရ၏ ြပuြပငeြပာငးလeရး သiuမဟuတ ြပuြပငeြပာငးလ ဟနeဆာငသည aားထ uတမများ မ

eပ ထကလာြခငးြဖစသည။

ဤaစရငခစာတင ြမနမာaစ iuးရများက aဆiuပါ uပeဒများက iu မညသi uaသuးချခ§ aလသ uးခသညက iu

လညးeကာငး§ ထ iuuပeဒများသည န iuငငတကာ စနနးများနင မညသ iu မက iuကညသညက iuလညးeကာငး

eလလာသuးသပထားသည။ eဒ eaာငဆနးစ uကည၏ aမျiuးသား ဒမ iuကeရစ aဖချuပက ဦးeဆာငeသာ

ြမနမာaစ iuးရသစaတက ၎ငးတ iuaeမဆကခရရ iထားသည aတ iတကဖ iန iပသည uပeဒaeြခခ

aeဆာကaauက iu ြပနလည ဖ iuဖျကရန ခ iuငမာသည aကြပuချကများက iu aစရငခစာက eဖာြပထားသည။

mmmm ခ uနစတင ဦးသiနးစ iန သမမတ ြဖစလာ ပးeနာက aစ iuးရသည စာeပစ iစစeရးက iu eလာeပါeပးခ ပး

န iuငငeရးaကျဉးသား aများaြပားက iu လတeပးခသညaြပင aeြခခ လတလပခငများက iu ြမငတငသည

eရeြခလမးများဟuဆiuကသည uပeဒများတစခ uပးတစခ u ြပ ာနးခသည။ ထ iuuပeဒများမာ င iမးချမးစာ

2

စ ueဝးခငက iu ကျငသ uးန iuငeစမည uပeဒမeဘာငက iu eဖာeဆာငeပးeသာ ‘င iမးချမးစာ စ ueဝးခငနင င iမးချမးစာ

စတနးလညလညခငဆiuငရာ uပeဒ’§ aeပ ယaားြဖင aစ iuးရ၏ လ uပeဆာငချကများaeပ မဒယာများ၏

eဝဖနခငက iu aသiaမတြပueသာ သတငးမဒယာ uပeဒ§ စာနယဇငးများ မထ uတeဝမ စာeပစ iစစeရး

တငရြခငးက iu ပယဖျကeပးeသာ ပ uန iပြခငးနင ထ uတeဝြခငးလ uပငနး uပeဒ နင ဆကသယeရးuပeဒ တ iu

ပါဝငကသည။

aဆiuပါ uပeဒများသည aစ iuးရနင စစတပက မနစသကeသာ eဝဖနမ ြပuလ uပသများက iu ဦးသiနးစ iနaစ iuးရက

ဖမးဆးတရားစရန aသuးြပuခeသာ နစဖကသားဓားများ ြဖစသည။ Eleven Media Group ၏ aယဒတာချuပ

ဦးeဝဖiuးက ‘aရငက လတလပစာ ထ uတeဖာခငန ပတသကလ iu တ iuကရiuက ထ iနးချuပမ ရiတယ။ aခ ueတာ

ရာဇဝတပ uဒမeတန သယဝ iuက ခ iမးeြခာကထားတယ’ ဟu လaခငaeရးeစာငကညaဖ က iu eြပာသည။

င iမးချမးစာ eဖာထ uတြခငးနင စ ueဝးြခငးတ iuက iuလညး ဦးသiနးစ iန aစ iuးရက က iuလ iuနeခတ uပeဒများနင

စစaစ iuးရeခတ uပeဒမျiuးစ uက iu aသuးြပuကာ တရားစဆiuခသည။

င iမးချမးစာ ဆနဒeဖာထ uတြခငးက iu ရာဇဝတမတပသည uပeဒများသည လတလပစာ eြပာeရးဆiuခငaeပ

ထငထားသညထကပ iuကျယဝနးeသာထ iတလနစရာသကeရာကမ ြဖစeပ eစြခငးeကာင aထး

စ iuးရiမဖယြဖစသည။ လတလပစာဆနဒeဖာထ uတခင ဆiuငရာ က uလသမဂဂ aထးက iuယစားလယက aဆiuပါ

uပeဒများ ရieနြခငးeကာင ‘လထ uaeနြဖင aဖမးခရန iuငြခငး§ တရားရuး မတငမ ချuပeနာငခရြခငး§

eငက uနeကးကျ များသည တရားရငဆiuငeြဖရငးရြခငး§ ဒဏeငနင eထာငဒဏများ aြပင

ရာဇဝတမမတတမးရ iထားပါက ဘဝaမညးစကထငကျနရစြခငး စသည aနတရာယတ iuက iu aမမြပတ

ရငဆiuငeနရသည’ ဟu eြပာသည။

ဒချuပ aစ iuးရသစက ဤaစရငခစာပါ ြဖစရပများနင ဆကစပeသာ န iuငငeရး aကျဉးသား များစာက iu

တကတကချငးမာပင aလျငaြမနလတeပးခ ပးြဖစသည။ aစ iuးရသစ ယခ uaချiနလ uပရမညက လနခeသာ

နစများက င iမးချမးစာ ဆနဒeဖာထ uတြခငးနင စ ueဝးြခငးက iu န iuငငတကာ uပeဒနငaည မဟuတဘ

ကနသတြခငး§ ြပစဒဏeပးြခငးများ ြပuခသည uပeဒများက iu ပယဖျကရန သiuမဟuတ ကးကးမားမား

ြပငဆငြခငးက iuချကချငး eဆာငရကရန ြဖစသည။ ထ iuသiu eဆာငရကြခငးြဖင ဒချuပaeနြဖင mmmm ခ uနစ

eရးeကာကပ eကညာစာတမးတင eဖာြပခသည ‘ြပညသလထ u ရသငရထ iuကeသာ လတလပမနင လ uြခuမက iu

ထ iပါးeစသည uပeဒများaား ဖျကသiမးမည’ ဟeသာ ကတ iက iu တညရာလညးeရာကမည။ ထ iuြပင mmmm ခ uနစ

န iuငဝငဘာလ m ရကeနက က uလသမဂဂ လaခငaeရးeကာငစ၏ ပ uမနလမးြခueလလာသuးသပမ (UPR) တင

ြမနမာန iuငငက ကတ iြပuခeသာ လတလပစာ ထငြမငယဆခငနင ဆနဒeဖာထ uတခငတ iuက iu ကာကယ ပး ထ iuaeြခခ

aခငaeရးများက iu ကျငသ uးသများက iu ရနြပuြခငး မရieစရန ဟeသာ ကတ iကဝတက iu ြဖညဆညးရာ

eရာကမညြဖစသည။

3

aများြပညသ aကျ iuးစးပားaတက ထ uတeဖာeြပာဆiu ဆနဒြပကeသာ န iuငငသားများက iu ဖမးဆး§ eနာငယက§

eထာငချသည uပeဒများကiu ပယဖျက သiuမဟuတ ြပငဆငြခငးသည ြမနမာန iuငငတင စစမနeသာ eြပာငးလမ

ြဖစeပ eနeကာငး aားeကာငးeသာသeကတ ြဖစeစလ iမမည။ ြမနမာပ iuစ ဂျာနယ၏aယဒတာချuပ

ဦးသနးထ iuကသက aစ iuးရသစလကထကတင ဦးသiနးစ iနaစ iuးရeခတနငမတဘ ‘သတငးeထာကeတက iu

ရညရယချကရ iရ i aြပစeပးတာeတ ရieတာမာ မဟuတဘး။ ဘယသတစဦးတစeယာက သiuမဟuတ aဖaစညး

တစခ uက iuမ eနာငယကတာ aြပစeပးတာeတ ရieတာမာ မဟuတဘးလiu ကနeတာတ iu eမာလငပါတယ’ ဟu

၎ငး၏ eမာလငချကက iu eြပာြပသည။

င iမးချမးစာ ဆနဒထ uတeဖာြခငးက iu ရာဇဝတမတပြခငး

mmmm ခ uနစ င iမးချမးစာ စ ueဝးခငနင င iမးချမးစာ စတနးလညလညခငဆiuငရာ uပeဒ (င iမးစ uစ uပeဒ) နင

mmmm ခ uနစက aဆiuပါ uပeဒက iu ြပငဆငသည uပeဒတ iuသည င iမးချမးစာ စ ueဝးခငက iu aကာaကယeပးမည

eရeြခလမးများaြဖစ ယဆခရသည။ သiueသာ ြပငဆငထားသညတ iuငeaာင uပeဒaရ စ ueဝးရန aစ iuးရ၏

ခငြပuချက လ iuaပ ပး ထ iuသiu စ ueဝးခငက iu ြငငးဆနပ iuငခင သiuမဟuတ မညသညeနရာတင စ ueဝး ပး

မညသညစကားများ eြပာကားရမညက iu ကနသတပ iuငခငက iu aာဏာပ iuငများaား eပးထားသည။

ထ iuaချကများက iu မလ iuကနာပါက ြပစဒဏကျခရမညြဖစသည။ င iမးချမးစာ စ ueဝးခငနင င iမးချမးစာ

စတနးလညလညခငဆiuငရာ uပeဒ aသစက iu mmmm ခ uနစ eမလ mm ရကeနတင aမျiuးသားဒမ iuကeရစaဖချuပ

ဦးeဆာငသညလတeတာက ြပ ာနးခeသာလညး ယခငuပeဒပါ ချiuယငးချကများစာ ကျနရieနဆြဖစသည။

ြပညသaကျ iuးစးပားaတက eဖာထ uတaeရးဆiuခeသာ င iမးချမးစာ ဆနဒြပသများက iu ဖမးဆးထ iနးသiမးရာတင

င iမးစ uစ uပeဒက iu ပးခသညနစများaတငး eကာငးeကာငး aသuးချခသည။ န iuငငeရးaကျဉးသားများ

ကညeစာငeရာကeရးaဖ (AAPP) ၏aဆiuaရ mmmm ခ uနစ eဖeဖာဝါရလက uနပ iuငး လတeတာက iuယစားလယ

aသစများ ကျမးသစစာဆi ueသာaချiနတင လeပါငး mmm eယာကမာ င iမးစ uစ uပeဒြဖင တရားရငဆiuငeနရပး

aနညးဆuး mm ဦးမာ ထ iuuပeဒြဖင aြပစရieကာငးဆuးြဖတခရကာ aကျဉးကျလျကရ iသည။ aဆiuပါ

ဖမးဆးခရသများ သiuမဟuတ aကျဉးကျeနသများထတင aမျiuးသားပညာeရးuပeဒ aသစက iu ကနကက ဆနဒ

ြပသည သiuမဟuတ aစ iuးရတင စစတပကeနရာယထားြခငးက iu ကနကကဆနဒြပသည eကျာငးသားများ§

ဓာတသတတ uတးeဖာရန သiuမဟuတ စစတနးလျားeဆာကရနaတက လယယာeြမများ သiမးဆညးခရသည

aတက ဆနဒြပသညလယသမားများ§ aြခားသတငးeထာကများ ဖမးဆးခရမaတက ဆနဒြပသည

သတငးeထာကများနင aမျiuးသား စညးလ uး ညညတeရး aတက တစက iuယeတာ ဆနဒြပသတ iu ပါဝငသည။

aြပစeပးခရသ aများစ uမာ aဆiuပါuပeဒ၏ ကနသတချကြဖစeသာ ခငြပuမ iနမပါဘ ဆနဒြပြခငးက iu

တားြမစသည ပ uဒမ mm က iu ချiuးeဖာကြခငး§ ထ iuသiu စ ueဝး ဆနဒြပရာတငစညးကမးချကများစာက iu ချiuးeဖာကသည

ပ uဒမ mm တ iuြဖင aeရးယခရြခငး ြဖစသည။ aစ iuးရ သiuမဟuတ စစတပက iu ဆနကျငဆနဒြပသည aတက

4

င iမးစ uစuပeဒတငပါရ iသညစချကများက iu ရငဆiuငခရသည လပ uဂဂiuလaeရaတကက iu ကညရuမ သကသကမ ြဖင

aဆiuပါuပeဒသည aခငaeရးချiuးeဖာကသညaလားaလာမညမရieကာငးက iu ထငထငရားရားသiရiန i uငသည။

‘ဒuပeဒကiu ြပ ာနးလ iuကတaတက လeတက ဆနဒြပလ iu ရပလ iu ထငကတာ။ တကယeတာ ဒuပeဒeကာင

eထာငထeရာကတလeတ aများကးပ။ ဒမ iuကeရစ န iuငငတစခ uမာ ဆနဒြပဖ iu ခငြပuမ iန eတာငးဖ iu မလ iuaပပါဘး’

ဟu သတငးeထာက တစဦးက ဆiuသည။

ပ uဒမ mm ၏ ြပစဒဏမာ aများဆuး eထာငဒဏ eြခာကလသာ ြဖစeသာလညး တကယလကeတတငမ ဆနဒ

တစခါြပရuမ ြဖင နစeပါငးများစာ eထာငချခရန iuငသည။ မညမပင eaးeaးချမးချမး စတနးလညလည

ဆနဒြပသညြဖစeစ မ iuနယတစခ uထကပ iu၍ြဖတသနးပါက ထ iuြဖတသနးသားeသာ မ iuနယ တစခ uချငးစaလ iuက

uပeဒချiuးeဖာကမြဖငြပစဒဏeပးခရသည။ ထ iuြပစမ တစခ uချငးစက iu သးြခားစ တရားစဆ iuပးလင

ြပစဒဏများက iuလညး တစeပါငးတစစညးတညးမဟuတဘ သးြခားစ ကျခeစသည။

ဆနဒြပသများသည ဗ iတ iသ က iuလ iuနeခတ ြပဌာနးချကြဖစeသာ ရာဇသတကး၏ ‘uပeဒနင ဆနကျငeသာ

aစ uaeဝး’ aတက စဆi ueသာစချကများက iuလညး ရငဆiuငကရသည။ လတeတာaသစ စတငသည aချiနတင

aနညးဆuး လ mmm ဦးမာ aဆiuပါ ရာဇသတကးပါစချကများက iuရငဆiuငeနရပး aနညးဆuး mm ဦးမာ aာမခ

မရဘ ထ iနးသiမးခထားကရသည။

ရာဇသတကး ပ uဒမ mmm (ခ) တင ြပဌာနးထားeသာ ‘န iuငငeတာ aစ iuးရက iuြဖစeစ§ န iuငငeတာ

င iမဝပeရးက iuြဖစeစ ထ iခ iuကသည ြပစမက iu တစဦးတစeယာကeသာသက ကျးလနချငလာeaာင

aများြပညသက iueသာလညးeကာငး§ aများြပညသ၏ သးြခားလစ uက iueသာလညးeကာငး eကာကြခငး§

ထ iတလနြခငး တစခ uခ uြဖစeစရန aကရiလင§ သiuတညးမဟuတ ထ iuသiu ြဖစeစတနရာသညaeကာငးရ iလင’

eထာငဒဏ နစနစaထ i ြပစဒဏချန iuငသညဆiueသာ ြပ ာနးချကပ uဒမြဖငလညး ဆနဒြပသ aများaြပား

စချကတငခရသည။ mmmm ခ uနစ ဇနလ mm ရကeနက န iuငငeရးမ တပမeတာaားeနာကဆuတရန ရနက uနတင

ဆနဒြပရာတင ဝ iuငးဝနး ဦးeဆာငခသည တကကသ iuလeကျာငးသား က iueဇယျာလင§ က iuပ iuငရသuနင

က iuနနးလငးတ iuက iu မ iuနယ နစခ uတင င iမးစ uစuပeဒ ပ uဒမ mm နင ရာဇသတကး ပ uဒမ mmm (ခ) တ iu ြဖင

စရငချက ချခသည။ ၎ငးတ iuaတကစရငချကမာ aများြပညသaကား သeဘာထားကစရာ

က iစစရပတစခ uaeပ င iမးချမးစာဆနဒတစခါ ြပမ iြခငးeကာင တစဦးလင eထာငဒဏ ငါးနစစ ကျခခရသည။

ထ iuြပစဒဏများက iu ဒချuပaစ iuးရက mmmm ခ uနစ eပလတင ပယဖျကeပးခသည။

င iမးချမးစာ ဆနဒြပသများစာ aဆiuပါ ပ uဒမြဖင ြပစဒဏeပးခeနကရြခငးeကာင င iမးချမးစာ ဆနဒြပသများက iu

ြပစဒဏ aများဆuး eပးနiuငရန ရာဇသတကး ပ uဒမ mmm (ခ) က iu aသuးြပuြခငးသည လ uပeလလ uပထရ iသည

5

က iစစတစရပ ြဖစသည။ AAPP aဆiuaရ eဖeဖာဝါရ mm ရကeနaထ i ပ uဒမ mmm (ခ) ြဖင စချကတငခထား ရသ

mmm eကျာ ရiပး ၎ငးတ iuထမ mm ဦးမလလင aားလ uးမာ င iမးစ uစပ uဒမ သiuမဟuတ ရာဇသတကး၏ ‘uပeဒနင

ဆနကျငeသာ aစ uaeဝး’ ဆiuငရာ ပ uဒမများြဖငလညး စချကတငခထားရသည။ ပ uဒမ mm နင mmm (ခ) တ iuြဖင

aက iမများစာ စချကတငခရဖးeသာ တကကလပရားသ က iueဝဠuက ‘လeတက သတ iuရ aeြခaeနeတက iu

သတ iuရ ဘmeတန ရငး ပး eြပာဆiuကတယ။ သတ iuက ပ uဒမ mm ဟာ aနတရာယ aများဆuးလ iu ထငကeပမယ

တကယeတာ ပ uဒမ mm ဟာ aeပ ယeယာငြပပြဖစ ပးeတာ တကယသuးတပ uဒမက mmm (ခ) ပါ’ ဟu

eြပာသည။

aာဏာပ iuငများက ဖမးဆးခရသများက iu ြပစဒဏ ပ iuမ iuကျခeစရန လနခeသာ တစနစ§ နစနစက ြပuလ uပခသည

ဆနဒြပမများက iuပါ ထပ၍ aြပစeပးသည။ uပမာ - eဇယျာလငနင နနးလငးတiuက iu mmmm ခ uနစက aမျiuးသား

ပညာeရး uပeဒက iu ဆနဒြပခသညaတက ြပစဒဏထပ ကျခရမညဟu mmmm ခ uနစ ဇနနဝါရလတင aသieပး

eြပာကားခ ကသည။ aသစြပ ာနးလ iuကသည င iမးစ uစuပeဒaသစ၏ eကာငးမနသညaချကတစချကမာ

ဆနဒထ uတeဖာ ပးeနာက mm ရကaတငးမာသာ တရားစဆiuရမညဟuြပ ာနးလ iuကြခငးြဖင aထကပါ မeတာ

မတရားြပuကျငမမျ iuးက iu ကာကယeပးြခငးြဖစသည။

င iမးချမးစာစ ueဝးမတင ပါဝငြခငးများaတက ဖမးဆးြခငးနငရ uးတငတရားစဆ iuြခငးများမာ aစ iuးရသစ

လကထကaထ i ဆကလကြဖစeပ ခသည။ uပမာ - eမလ mm ရကeနက ရနက uန မiuလယတင ဘာသာeပါငးစ u

‘င iမးချမးeရး လမးeလာကပ’ eခါငးeဆာငများက iu ဖမးဆးကာ ထ iuuပeဒြဖင တရားစဆ iuခသည။ eမလ mm

ရကတင ရနက uနမ လကပeတာငး eကးနစမက iနးသiu တစက iuယeတာ လမးeလာကသက iu ဖမးဆးကာ

တရားစဆ iuခသည။

aငတာနက သ uးစမက iu ကနသတသည uပeဒများ

ြမနမာန iuငငတင aငတာနက သuးစမ ဆတကထမးပ iuး တ iuးတကလာခ ပး ၎ငးနငaတ aစ iuးရက aငတာနကက iu

ထ iမးချuပရန က iuးပမးမလညး ြမငတကလာခသည။ ထ iuသiu ထ iနးချuပရာတင လတတeလာ သuးeနသည

လကနကတစခ uမာmmmm ခ uနစက ြပဌာနးခeသာ ဆကသယeရးuပeဒြဖစသည။ ထ iuuပeဒ၏ ပ uဒမ mm (ဃ)

aရ ‘ဆကသယeရး ကနရက တစခ uခ uက iu aသuးြပu၍ လပ uဂဂiuလ တစဦးဦးaား eြခာကလန eတာငးယြခငး§

aန iuငaထကြပuြခငး§ မတရား တားဆးကနကကြခငး§ aသeရဖျကြခငး§ eနာငယကြခငး§

မeလျာoဇာသuးြခငး သiuမဟuတ ခ iမးeြခာကြခငး’ က iu ြပuလ uပပါက eထာငဒဏ သuးနစaထ i ချမတန iuငသည။

aစ iuးရ သiuမဟuတ တပမeတာက iu ‘eစာကားပ uတခတ’ သညဟu ယဆသည လမမဒယာeပ မ

eရးသားချကများက iu တရားစရန ဦးသiနးစ iနaစ iuးရက ထ iuuပeဒက iu aသuးြပuခသည။ ကမးတမးeသာ သiuမဟuတ

6

‘eစာကားပ uတခတeသာ’ eြပာဆiuမများaတက ထ iuuပeဒက iu aသuးြပuကာ ဆကလက တရားစဆ iuလျက

ရiသည။

eဖစဘတeပ တင ကာကယeရးဦးစးချuပက iu eစာကားပ uတခတသညဟu ယဆခရeသာ eရးသားမတစခ u

ြပuလ uပခြခငးeကာင လသားြခငး စာနာeထာကထားeရး လ uပငနးများ လ uပeဆာငသ ပကထရစခနဂျာလ က iu

mmmm ခ uနစ ဇနနဝါရလက eထာငဒဏ eြခာကလ ချမတခသည။ mmmm ခ uနစ ဒဇငဘာလက တပမeတာ

ယနeဖာငး aeရာငသစက iu eဒ eaာငဆနးစ uကည၏ ထဘaeရာငနင တသညဟu eရးသားခeသာeကာင

စစတပက iu ‘aသeရဖျက’ ြခငးဟuဆiuကာ မeချာစနဒထနးက iu eထာငဒဏ eြခာကလ ချမတခသည။ mmmm ခ uနစ

န iuဝငဘာလက ကဗျာဆရာ eမာငeဆာငးခက သမမတ၏ eဆးမငeကာငပ uက iu ၎ငး၏ ပ uရiသလ iငaဂါတင

eရးထ iuးထားသညဟu aဓ iပပာယထကeသာ ကဗျာ တစပ uဒက iu a နလ iuငးတင တငခeသာeကာင ပ uဒမ mm (ဃ)

ြဖင တရားစဆiuခသည။ ဒဇငဘာလတင ရာဇသတကး ပ uဒမ mmm (ခ) ြဖငပါ ထပမစဆiuြခငးြဖင ၎ငးသည

eထာငဒဏ ငါးနစaထ i ကျခရန iuငသညaeနaထားeရာကရiခသည။ mmmm ခ uနစ eမလတင ၎ငးက iu aြပစရi

eကာငး စရငချက ချခ ပး aချuပကာလ (eြခာကလ) က iu ြပစဒဏaြဖစ သတမတခသည။ aစ iuးရ

eြပာငးလခeသာလညး ကမးတမးသည သiuမဟuတ eစာကားသညဟu ယဆရeသာ စကားများaတက

ထ iuuပeဒက iu ဆကလကaသuးြပueနဆြဖစသည။ eဖစဘတeပ တင eဒ eaာငဆနးစ uကည§ သမမတ

ဦးထငeကျာနင ကာကယeရး ဦးစးချuပတ iuက iu eစာကားeသာ eရးသားမaတကဟeသာစပစချကြဖင ပ uဒမ mm

(ဃ) ြဖင ဦးeနမျ iuးeဝကiu eမလ mm ရကeနက တရားစဆi uခသည။ ယခ uaစရငခစာ eရးသားချ iနတင ၎ငး၏

aမမာ စစeဆးဆ ြဖစသည။

ဆကသယeရး uပeဒကiu မြပ ာနးခငက aငတာနကeပ တငaလားတeြပာဆiuမမျiuးစ uက iu ြပစဒဏချမတ

ထားeသာ a လကထeရာနစ ဆကသယeရး uပeဒကiu aသuးြပuကာ aငတာနကeပ တင eရးသားမများက iu

aြပစeပးရန aစ iuးရက မကာခဏ aသuးြပuခသည။ ဦးသiနးစ iနလကထက တ iuးတကမတစခ uမာ mmmm ခ uနစ

eaာကတ iuဘာလတင aဆiuပါuပeဒကiu ြပငဆငကာ ြပစဒဏများက iu သiသiသာသာ eလာချခြခငးြဖစeသာလညး

a နလ iuငးတင င iမးချမးစာ eရးသားeြပာဆiuမများက iu ယခ uaခါ ဆကသယeရး uပeဒြဖင eြပာငးလ

တရားစဆ iueနပြဖစသည။ န iuငငတကာ၏ လတလပစာ ဆနဒeဖာထ uတခင စနနးများနင က iuကညသားeaာင

ထ iuuပeဒနစခ uလ uး၏ eဘာငက iu ချuရန လ iuaပသည။

ြပစမဆ iuငရာaသeရဖျကမ

ဦးသiနးစ iနaစ iuးရ၏ aရာရiများသည aစ iuးရ သiuမဟuတ တပမeတာက iu aဆiuးြမငသားeစသည သiuမဟuတ

စ iတaeနာငaယကြဖစeစသည aeရးaသားများ eရးသားသညဟuဆ iueသာ သတငးeထာကများက iu

ရာဇသတကးနင သတငးမဒယာ uပeဒပါ aသeရပျကeစမ ပ uဒမများက iu လငလငသuးစ aeရးယခသည။

7

မဒယာက iu တရားစဆiuြခငးသည aများြပညသ aကျ iuးစးပားက iစစများက iu သတငးစာများနင

သတငးeထာကများက သတငးတငြပမက iu eလျာကျeစန iuငြခငး§ မ iမ iတ iuက iuယ မ iမ iတ iu ထ iနးချuပကနသတြခငးတ iuက iu

ြပuလ uပလာeစန iuငြခငးတ iueကာင aထးစiuးရiမဖယြဖစသည။

DVB media group ၏ ဗျရiuတာဝနခ ဦးတ iuးeဇာလတက eaာကပါaတ iuငး eြပာသည။

ကနeတာတ iuမာ စာeပစ iစစeရး က iuတငရတာ မရieတာပါဘး။ ဒါeပမယ eနာကမ စ iစစeရး

လ iuကလ uပတာeတာ ရieနပါတယ။ … သတ iuက ခငဗျားက iu တရားစန iuငတယ။ ြပဿနာရာန i uငတယ။

ခငဗျားaeနန aလယတက ဒ uကခ eရာကန iuငတယ။ ခရiuနeတaeကာငးန သတ iu ဘယက ပ iuကဆeတ

ရသလဆ iuတာ ခငဗျား eဆာငးပါးeရးမယဆ iuရင ခငဗျားမာ aနတရာယeတ ရiလာပ။ ခငဗျားမာ ခ iuငမာတ

သကeသ aeထာကaထား ရiရငeတာင ခငဗျားက iu aသeရဖျကမန တရားစလ iu ရတယ။

aသeရဖျကမပါ ြပစဒဏများသည ြပစမနင ြပစဒဏ aမပငမမတသြဖင င iမးချမးစာ eဖာထ uတခငက iu

ချiuးeဖာကသညaတက ြပစမဆiuငရာaသeရဖျကမuပeဒများကiu ပယဖျကသငသညဟ u

လaခငaeရးeစာငကညaဖ က ယ uကညသည။ ြပစမဆiuငရာaသeရဖျကမ uပeဒများသည aလယတက

aလသ uးစား ြပuလ uပန iuင ပး eထာငကျသညaထ i ြပငးထနeသာ aကျ iuးဆကများ ခရeစန iuငသည။

ြပစမဆiuငရာaသeရဖျကမuပeဒများကiu ရuပသiမးပယဖျကသည ကမဘာန iuငငaeရaတက တစeနတစြခား

များြပားလာြခငးကiuကညလင နာမညဂ uဏသတငး aထးသြဖင aစ iuးရ aရာရ iများ၏ ဂ uဏသiကခာက iu

ကာကယရန ဆiuသည aeကာငးြပချကaတက ထ iuuပeဒများမလiuaပeကာငး သiန iuငသည။

mmmm ခ uနစ မတလတင ရာဇသတကး ပ uဒမ mmm aရ ြပစမဆiuငရာaသeရဖျကမြဖင ြမနမာပ iuစ ဂျာနယမ

သတငးeထာက နစeယာကက iu တရားစဆiuခသည။ က uလသမဂဂ ဖ ဖ iuးမ aစaစဉက ကျငးပeသာ eဒသဆiuငရာ

aလ uပရu eဆးeနးပ တစခ uတင တပမeတာသား လတeတာက iuယစားလယ ဗ iuလမး သiနးeဇာ

eြပာကားသညဟuဆ iueသာ မတချကများနငပတသက၍ mmmm ဇနနဝါရလတင ြမနမာပ iuစကeရးသားခသည

eဆာငးပါးတစပ uဒက iu aeကာငးြပuကာ တရားစဆ iuြခငး ြဖစသည။ လတeတာaတငး တပမeတာသား

လတeတာက iuယစားလယaeရaတက eလာချရန လ iuaပသည ဟeသာ eဆးeနးမတစခ uတင ဗ iuလမး

သiနးeဇာက ပညာaရညaချငး န iမပါးြခငးeကာင လတeတာတင စစတပက ပါဝငeနရြခငး ြဖစeကာငး

eြပာကားသညဟu eဆာငးပါးတင ၎ငးeြပာစကားက iu က iuးကား eရးသားခသည။ aဆiuပါ eဆာငးပါးက iu aြခား

မဒယာများက eဖာြပခ ပး ဗ iuလမးက iu ၎ငး၏ စကားများaeပ aများaြပားကeဝဖနခ ကသည။ ဗ iuလမးက

ရစခနးတင aယဒတာချuပ ဦးသနးထ iuကသနင လကeထာကသတငးeထာကချuပ ဦးစနးမ iuးထနးတ iuက iu

aသeရဖျကမြဖင aမဖငခသည။ တစနစခန တရားရငဆiuင ပးeနာက ၎ငးတ iuနစဦးလ uးကiu aြပစရiသညဟu

8

ဆuးြဖတကာ eထာငဒဏ နစလစ ချမတခသည။ ၎ငးတ iuနစဦး mmmm ခ uနစ eမလတင aကျဉးeထာငမ

လတeြမာကခသည။

ြပနကားeရး ဝနကးဌာနသည စာပ uန iပစကများက iu eဈးကကeပါကeဈးထက ပ iuမ iueပးဝယယခသညဟ u mmmm

ခ uနစ eaာကတ iuဘာလတင Weekly Eleven Journal က သတငးeဆာငးပါးတစပ uဒeရးသားြခငးeကာင

ြပစမဆiuငရာaသeရဖျကမ ပ uဒမ mmm ြဖင Eleven Media မ သတငးသမား ငါးဦးကiu တရားစဆiuခသည။

ထ iuသတငးမာ မားယငးeသာeကာင Eleven Media က eတာငးပနသငeကာငး aသစဖစညးထားeသာ

စာနယဇငးeကာငစသiu ြပနကားeရး ဝနကးဌာနက aeကာငးကားစာeပးပ iuခသည။ ဂျာနယက ၎ငး၏

eဆာငးပါးမနကနသညဟu ရပတညခ ပး ြပနကားeရးဝနကးဌာနမ စာပ uန iပစကဝယခeသာ ဌာနက တရားလ iu

ြပuလ uပ ပး aသeရဖျကမြဖင တရားစသည။ mmmm ခ uနစ eaာကတ iuဘာလ mm ရကeနတင aမက iu

စတငစစeဆးခ ပး ဤaစရငခစာ eရးသားချ iနတင aမမာ စစeဆးဆ ြဖစသည။

mmmm ခ uနစ မတလတင ြပဌာနးခeသာ သတငးမဒယာ uပeဒတင aဓ iပပာယ ရငးလငး တ iကျမ မရieသာ

စကားလ uးများြဖင eရးသားထားeသာ ကျငဝတများ ပါရ iပး ‘ပ uဂဂiuလတစဦး§ aဖaစညး တစခ u၏

ဂ uဏသiကခာက iu တမငထ iခ iuကeစeသာ aeရးaသား’ က iu မeရးသားရန တားြမစချကလညး ပါဝငသည။

ထ iuတားြမစချကက iu eဖာကဖျကပါက aဆiuပါ uပeဒ၏ ပ uဒမ mm (ခ) aရ ဒဏeင ကျပ mm သiနးaထ i

ချမတန iuငသည။ ြမနမာသeတာဆင ဂျာနယတင ဒချuပ aဖဝငတစဦးက iu aငတာဗျးကာ eရးသားeသာ

aငတာဗျးတစခ uတင ဒချuပaဖဝငက သမမတက iu ြပငးြပငးထနထန eဝဖနခ ပး ထ iuaငတာဗျးက iu

ထညခသညaတက ြမနမာသeတာဆင ဂျာနယ၏ aယဒတာချuပမစကာ ြဖနချ ieရး ဝနထမးaထ i ဝနထမး mm

ဦးaထ iက iu ထ iuစဉကသမမတ ဦးသiနးစ iနက iu aသeရဖျကမြဖင တရားစရာတငaဆi uပါ ပ uဒမက iu သuးစခသည။

aဆiuပါ ဂျာနယ၏ လကရ i aယဒတာချuပ ဦးeaာငeကျာမငးက ထ iuသတငးeဆာငးပါးမာ aများြပညသ

aကျ iuးစးပားaတက ြဖစသညဟu eြပာသည။ ‘aစ iuးရaeပ aတ iuကaခရ eဝဖနမဟာ aeရးကးပါတယ။

လကရ iaစ iuးရaeပ aတ iuကaခရ aြမငက iu ြပညသeတ သiသငတယ’ ဟu ၎ငးက eြပာသည။ သiueသာ

ရစလခန aမရငဆiuင ပးeနာက ထ iuစဉကaယဒတာချuပ ဦးeကျာeစာဝငးနင သတငးeရးသားသ aeခါငမငး

တ iuက iu တရားရuးက ‘ဦးသiနးစ iနသည ကနuပတ iu၏ မ iဘသဖယြဖစသည။ ဤက iစစသည သားသမးက မ iဘက iu

eစာကားသလ iu ြဖစသည’ဟu ဆiuကာ aြပစရieကာငး စရငချက ချခသည။ ၎ငးတ iuနစဦးက iu aြမငဆuး

ြပစဒဏြဖစeသာ ဒဏeင ကျပ mm သiနးစ ချမတခသည။

9

မဒယာက iu ဖ iန iပeသာ aြခား uပeဒများ

aသeရဖျကမသည aသစာသညမဒယာများaeပ ဦးသiနးစ iနaစ iuးရaသuးြပuခသည တစခ uတညးeသာ

လကနကမဟuတeပ။ mmmm ခ uနစက ြပဌာနးခeသာ တရားရuးများက iu မထမြမငြပuမ uပeဒသည aeရးပါeသာ

aြခား uပeဒတစခ uြဖစကာ ထ iuuပeဒသည ြပစမဆiuငရာ မထမြမငြပuမက iu aဓ iပပာယဖငဆiuရာတင

aလနကျယြပန ပး ‘တရားရuး၏uပeဒaရaပနငးထားeသာaခငaာဏာက i ueသးသiမeစ’ eသာ သiuမဟuတ

တရားစရငeရးaeပ aများြပညသ ယ uကညက iuးစားမက iu eလျာနညးeစeသာ aြပuaမတ iuငးက iu တားြမစသည။

ထ iuြပင တရားရuးက စရငချကမချမ aမနငပတသကeသာaချကများeရးသားြခငးက iuလညး ြပငးြပငးထနထန

ကနသတထားသည။ uပeဒက iu ချiuးeဖာကပါက eထာငဒဏ eြခာကလ သiuမဟuတ ဒဏeင ကျပ mmm,mmm

ကျခရန iuငသည။ ဤကနသတချကများသည ြမနမာန iuငင၏ တရားစရငeရးaeကာငး မဒယာများက

သတငးeရးသားန iuငစမးက iu များစာ ကနသတပစလ iuကသည။

Eleven Media Group ၏ ဝနထမးများ aသeရဖျကမaမရငဆi uငရာတင ထကဆiuချကများက iu

က iuးကားeရးသားeသာ eဆာငးပါး တစပ uဒaတက Daily Eleven သတငးစာဝနထမး mm ဦးက iu တရားရuးက iu

ြပစမဆiuငရာ မထမြမင ြပuမြဖင mmmm ခ uနစ ဇနလတင တရားစဆ iuခသည။ ငါးလကာပးeနာက mm ဦးကiu

ဒဏeင ကျပ mm,mmm စဒဏရiuကခ ပး ကျန သuးဦးက iu aသeရဖျကမမeြမာကသြဖင aမမ လတeပးခသည။

mm ဦးကiu eထာငဒဏ aြပစမeပးခြခငးမာ န iuငငတကာ aဖaစညးများ၏ ဖ iaားeပးြခငးeကာငဟu Eleven

Media ၏ aယဒတာချuပ eဝဖ iuးက ယ uကညသည။ aာဏာပ iuငeတက ‘ကနeတာတ iuက iu eထာငထထညဖ iu

aeကာငးရာeနတာ’ ဟu ၎ငးက eြပာသည။

စ uစမးeထာကလမးeရးသားeသာ သတငးeထာကများက iuလညး ကျယြပနစာ aဓ iပပာယ ဖငဆiuထားeသာ mmmm

ခ uနစ –ြမနမာန iuငငaစ iuးရ လ iuဝကချကများaကuပeဒ—က iu aသuးချကာ န iပကပသည။ mmmm ခ uနစ န iuဝငဘာလ

mm ရကeနက ယနတဂျာနယ သည စစတပက eပါက မ iuနယတင လယသမားများ၏ လယယာeြမများက iu

သiမးဆညးကာ တညeဆာကထားeသာ စစတပစကရuတစရuaeကာငးက iu မျကနာဖ uး သတငး eရးသားခသည။

သတငးeဆာငးပါးတင စကရu၏ ဓာတပ uက iu eဖာြပခ ပး ထ iuစကရuသည ဓာတ uလကနက စကရuြဖစသညဟu

စပစeရးသားခသည။ aစ iuးရက ထ iuသတငးက iu ြငငးဆနခ ပး ‘တားြမစနယeြမ’ က iu ြဖတeကျာဝငeရာကပါက

eထာငဒဏ mm နစaထ i ချန iuငeသာ ြမနမာaစ iuးရလ iuဝကချကများaကuပeဒ ပ uဒမ m(m)(က) က iu

ချiuးeဖာကသညဟuဆ iuကာ သတငးeထာက eလးeယာကနင ယနတဂျာနယ၏ aမeဆာင aရာရiချuပတ iuက iu

တရားစဆ iuခသည။ သတငးeထာကများက eြမယာသ iမးဆညးမ သတငးaတက စ uစမးစဉ

ဓာတပ uရiuကခြခငးြဖစ ပး ထ iuaချiနက စကရuနယeြမက iu ကနသတနယeြမြဖစeကာငး ဆiuငးဘuတeရးသား

ထားြခငး မရieကာငး ထကဆiuခeသာလညး ငါးဦးလuးက iu eထာငဒဏ mm နစစ ချမတခ ပး aယခဝငeသာaခါ

eထာငဒဏ ခ uနစနစသ iu eလာချeပးခသည။

10

န iဂ uးချuပaားြဖင ပ uန iပြခငးနင ထ uတeဝြခငးလ uပငနး uပeဒသည ယခငuပeဒထက များစာ

တ iuးတကလာeသာလညး ပ uန iပထ uတeဝသများက iu ပ uန iပန iuငသည aeကာငးaရာ ကးကးမားမား

ကနသတချကများ ရieနeသးသည။ mmmm ခ uနစက န iuငငမ ရiuဟငဂျာလနညးစuများသည ြမနမာန iuငငတင

eရးမဆက eနထ iuငခသည သမ iuငးaeထာကaထားများ ရieကာငး eဖာြပသည ြပကခဒ iန ပ uန iပသ ငါးဦးကiu

ထ iuuပeဒြဖင တရားစဆ iuခသည။ ထ iu ငါးဦးက iu aြပစရieကာငး ဆuးြဖတကာ uပeဒaတ iuငး ဒဏeင ကျပ mm

သiနးစ ဒဏရiuကခသည။ eနာကပ iuငးတင ၎ငးတ iuက iu (aထကတင eဖာြပခeသာ aများြပညသ

‘ထ iတလန’eစမ) ရာဇသတကး ပ uဒမ mmm (ခ) က iu ချiuးeဖာကမြဖင ြပနလည ဖမးဆးခသည။

က iuးကယရာဘာသာက iu ‘eစာကား’ြခငးaတက uပeဒများ

က iuလ iuနeခတ ရာဇသတကးတင ဘာသာeရးက iu ‘ပ uတခတeစာကား’ eသာ သiuမဟ uတ ဘာသာeရးနင

ပတသကသည ခစားချကက iu ‘ထ iခ iuက’eစeသာ စကားများက iu ြပစဒဏeပးသည ပ uဒမ များစာ ပါရ iသည။

ရာဇသတကး ပ uဒမ mmm (က) သည က iuးကယရာ ဘာသာeရး စ iတဓာတက iu နာကညးeစရန ‘ကရယ၍

မသမာစ iတြဖင’ က iuးစားလင eထာငဒဏ နစနစaထ i ချန iuငသညဟu ဆiuထားသည။ ရာဇသတကး ပ uဒမ mmm

(က) တင လတစဦး၏ ‘ဘာသာeရးစ iတဓာတက iu နာကညးeစလင’ eထာငဒဏ တစနစaထ i ချန iuငသညဟu

ြပ ာနးထားသည။ ြမနမာန iuငငတင ဘာသာeရး aစနးeရာကမ ြမငတကလာြခငး၏ aကျ iuးရလဒ တစခ uမာ

လများစuက iuးကယသညဗ uဒဓဘာသာက iu eစာကားသညဟu ဆiuခရသများက iu aငaားကးeသာ ဗ uဒဓဘာသာ

ဘuနးeတာကး တစစ uက iuယစား စဆi uaြပစeပးရာတင ထ iuuပeဒများက iu aသuးချမြမငလာြခငးြဖစသည။

aမျiuးသားဒမ iuကeရစaဖချuပ၏ ြပနကားeရးaရာရ ieဟာငး စာeရးဆရာ ထငလငးဦးသည mmmm ခ uနစ

eပလ aစ iuးရသစက aကျဉးသားများ လတ င iမးချမးသာခငeပးသညaခါ ြပနလတလာချiနaထ i တစနစeကျာ

eထာငဒဏကျခခရသည။ ၎ငးသည ပ uဒမ mmm (က) က iu ကျးလနeကာငး ဆuးြဖတခရ ပးeနာက

aလ uပကမးနင eထာငဒဏ နစနစ ကျခeနရြခငး ြဖစသည။ ြပစဒဏ ကျခရြခငးမာ mmmm ခ uနစက

စာeပeဟာeြပာပ တစခ uတင ၎ငးက မျiuးချစဘuနးeတာကး aချiu၏ လမျiuးeရး မ uနးတးeaာင

eဟာကားeနမများက iu ဗ uဒဓaဆuးaမနင မညညတဟ u eဝဖနခြခငးeကာင ြဖစသည။ aမျiuး ဘာသာ သာသနာ

eစာငeရာကeရး aဖ (မဘသ) ၏ ဖ iaားeပးြခငးeကာင တရားရuးက ဦးထငလငးဦးက iu aာမခ မeပးခeပ။

တရားခငက iuလညး ခ iမးeြခာကဖ iaားeပးမများaကားတင စစeဆးခရသည။

ရနက uနရi VGastro ဘား၏ aeထeထ မနeနဂျာ နယးဇလနန iuငငသား ဖ iလစ ဘလကဝ uဒ နင ၎ငး၏

လ uပeဖာက iuငဖက နစဦး၏ aမတငလညး ဘuနးeတာကးaဖaစညးများ၏ aလားတ ဖ iaားeပးြခငးများ

ရiခသည။ mmmm ခ uနစ ဒဇငဘာလက ၎ငးတ iuသည eဖစဘတတင ဗ uဒဓပ ueတာက iu နားကပတပထားသည ၎ငးတ iu

ဘားဆ iuငeကာြငာ တစခ uက iu တငခသည။ ထ iuပ uက iu ချကချငး ြပနလည ြဖuတချကာ eတာငးပနခeသာလညး

11

ဘuနးeတာကးများ၏ တ iuငကားချကeကာင ရက ၎ငးတ iuသuးဦးက iu ဖမးဆးခသည။ mmmm ခ uနစ မတလတင

၎ငးတ iuသuးဦးလ uးက iu aလ uပကမးနင eထာငဒဏ နစနစခစချမတခသည။ ဘလကဝ uဒ က iu mmmm ခ uနစ

ဇနနဝါရလ mm ရကeနက သမမတ၏ လတ င iမးချမးသာခငနင လတeပးခeသာလညး ကျနနစဦးမာ

ဤaစရငခစာ eရးသားချ iနaထ i eထာငထတင ရieနeသးသညဟu ယ uကညရသည။

တရားစဆ iuသည လ uပပ uလ uပနညးက ပ iuမ iuထ iခ iuက

လတလပစာ ထ uတeဖာခငက iu ြပစဒဏeပးသည uပeဒများ၏ ဒဏက iu ြမနမာန iuငင၏ တရားစဆiuသည

လ uပပ uလ uပနညးများeကာင ပ iuမ iuထ iခ iuကခစားရသည။ uပမာ ဆနဒြပမ တစခ uaတက တရားရuးeပါငးများစာက

တရားစဆ iuြခငး§ ြပစဒဏများက iu သးြခားစကျခeစြခငး စသည တရားeရးလ uပထ uးလ uပနညးများပင ြဖစသည။

ထ iuသiueသာ က iစစရပများမာ န iuငငeရးနငမဆiuငeသာ aမများတငလညး eတရသညဆiueသာလညး ဆနဒြပမ

တစခ uတညးaတက ယuတတ iမရi ရညလျားသည eထာငဒဏ ကျခရeစန iuငသည။ ဒမ iuကeရစ စဉဆကမြပတ

လပရားမ၏ eခါငးeဆာင က iuထငeကျာ၏ aမမာ ထ iuသiueသာ တလaသuးချမရ iန iuငြခငးaတက သာဓက

ြဖစသည။ mmmm ခ uနစ eမလက င iမးချမးစာ ဆနဒြပမ တစခ uaတက က iuထငeကျာက iu မ iuနယ mm ခ uတင

တရားစဆ iuခသည။ ြပစဒဏများက iu တစeပါငးတစစညးတညး မဟuတဘ သးြခားစ ကျခeစြခငးeကာင ၎ငးမာ

ဆနဒတစခါြပသညaတက eထာငဒဏ mm နစနင eြခာကလ ချမတခခရသည။

eထာငဒဏနစနစနးပါး ကျခ ပးeနာက ၎ငးက iu aစ iuးရသစက mmmm ခ uနစ eပလတင လတ င iမးချမးသာခင

eပးခသည။ aသစြပ ာနးလ iuကသည င iမးချမးစာစ ueဝးခငနငစတနးလညလညခငuပeဒတငမ ဆနဒြပမ တစခ u

aတက aဆiuပါဆနဒြပမ စတငသည မ iuနယတစခ uတညးကသာ တရားစဆiuခငက i u eပးထားသည။

လaခငaeရးeစာငကညaဖက eလလာခeသာ aမများစာတင တရားစဆ iuသည ြဖစစဉသည

aလနရညကာ ပး တရားစဆiuခထားရသများက တမင ရညကာeaာင လ uပသညဟu ရြမငကကာ

ထ iuသiuလ uပြခငးကပငလင aြပစeပးြခငးြဖစသည။ eကျာငးသားeခါငးeဆာင မငးeသးသစက ၎ငး၏ aမက iu

စစeဆးeနသည နနးaတ iuငးဆiuလင ထ iuaမ စစeဆးပးရန aနစ mm ကာြမငမညဟu mmmm ခ uနစ

ဇနနဝါရလက ခနမနးသည။ aာမခမeပးဘ ဖမးဆးထားeသာ မငးeသးသစaတက aစ iuးရက သကeသ mm

ဦး တငြပရန လျာထားထားကာ ပထမ သကeသက iu စစeဆးရာ mm လ ကာြမငခသည။ ဒချuပ ဦးeဆာငသည

aစ iuးရသစက ၎ငး၏ ြပစမများက iu ပလပခ ပး mmmm ခ uနစ eပလတင ြပနလတeပးခသည။

aာမခ ရရiသများသညပငလင aချiနဆကာ aမစစeဆးြခငးeကာင ြပငးထနသည aကျ iuးဆကများ

ခစားကရသည။ င iမးစ uစ uပeဒ ပ uဒမ mm က iuချiuးeဖာကသည သတငးeထာကမeရမ၏ aမက iuစစeဆးရာ

aချiန က iuးလ ကာြမငခသည။ ‘aမက တစပတက iu တစခါ စစပါတယ။ aမစစတရကeတမာ ကနမ aလ uပ

12

မလ uပန iuငပါဘး။ တရားရuးက မနက m နာရ aeရာကလာဖiu eခ ပါတယ။ ဒါeပမယ တစeန က uနတာပါပ။

ကနမက ကနမဂျာနယရ သတငးeထာကချuပပါ။ တကယလ iu eနြပညeတာမာ သတငးစာ ရငးလငးပရiလ iu

ကနမ သားမယဆiu တရားရ uးက iu aရင eမးရပါတယ။ တရားရuးက မသားခ iuငးတာ များပါတယ။ a ဒeတာ

စ iတပ iuငးဆiuငရာ ထ iခ iuကမလညးရ iပါတယ’ ဟu ၎ငးက eြပာသည။

13

aကြပuချကများ

ြမနမာန iuငငaစ iuးရသ iu

• လတလပစာထ uတeဖာခင§ aသငးaပငးဖစညးခငနင င iမးချမးစာစ ueဝးခငဆ i uငရာ န iuငငတကာ

လaခငaeရးစချ iနစညနးများနငက iuကညeaာင ြမနမာန iuငင၏ရာဇဝတြပစမuပeဒများက iu

ြပငဆငသငသည။

• aရပဘကနငန iuငငeရးaခငaeရးများဆiuငရာ aြပညြပညဆiuငရာသeဘာတစာချuပ (ICCPR)

နငတက aြခားeသာ ပငမန iuငငတကာလaခငaeရးစာချuပများက iu လကမတeရးထ iuး

ပဋ iညာဉြပuသငသည။

• eaာကတငeဖာြပထားသည uပeဒများက iu ရuပသiမးြခငး သiuမဟuတ ြပငဆငြခငးြပuရနaတက

ရငးလငး eသချာသည aစaမနငaချiနဇယားeရးဆသငသည။ ြပငဆငရမညuပeဒများရ iလင

ြမနမာန iuငင aမျiuးသား လaခငaeရးeကာမရင§ aရပဘကလမaဖaစညးများနင ြပညြပညဝဝ§

ပငပငလငးလငး ညiနငး တ iuငပငသငသည။

• uပeဒကမးeရးဆeရးaဖ …

o aသစeရးဆလ iuကသည uပeဒကမး၏aရညaeသးနင aဓ iပပာယရငးလငးeသချာမရieစရန

aလ iuငာ ဗဟiuမစ uစညးထားeသာ uပeဒကမးeရးဆeရးaဖတစဖ က iu ဖစညးသငသည။

က uလသမဂဂဖ ဖiuးeရးaစaစဉကလညး aလားတaကြပuထားသညaတ i uငး ၎ငးaဖက iu

န iuငငeတာသမမတရuးနငပးတ၍ြဖစeစ eရeနချuပရuးတငးထည၍၌ြဖစeစ ဖစညးရနြဖစ ပး

လကရ iuပeဒများြပငဆငြခငးaပါaဝင uပeဒကမးeရးဆမ aားလ uးaတက ယငးaဖက

တာဝနရiမညြဖစသည။

o uပeဒသည စကားရပaားြဖငaဓ iပပာယတ iကျ၍ aeကာငးaရာaားြဖင ကျစလျစ ပး

ြမနမာန iuငငဖစညးပ uaeြခခuပeဒ§ aြပညြပညဆ iuငရာ လaခငaeရးuပeဒ တ iuနင

က iuကညမရ ieစရနaတက လ uပငနးပ iuငးကမးကျငပ iuငန iuင ပး aeတaကuရငသည

ြပညတငးြပညပကမးကျငသများ ပါသည aမာခaဖြဖင aထကပါ uပeဒကမးeရးဆeရး

aဖက iu ထညသငးခနaပဖစညးသငသည။

o ဝနကးဌာနများနင လတeတာက iuယစားလယများထမ ညနကားချကများနင uပeဒ

ြပuြပငeြပာငးလeရးeကာမရငထမ လaပလာeသာက iစစတ iuက iu လကခယန iuငသည

aခငaာဏာက iu uပeဒကမးeရးဆeရးaဖaား aပနငးသငသည။

o တ iuငပငည iနငးမြပuရနaတက တရားဝငuပeဒကမးက iuထ uတြပနeပးရနလညးeကာငး§

ြမနမာန iuငငaမျiuးသားလaခငaeရးeကာမရင§ aရပဘကလမ aဖaစညးများနင

14

aများြပညသeရeမာကတင ပငပငလငးလငး aတတကeဆးeနးည iနငးတ iuငပင ပးလင

ထ iuaဖaစညးများaeနြဖင eလလာသuးသပ ပး aကြပuချကများeပးန iuငeaာင

လ ueလာကeသာaချiနက iueပးရနလညးeကာငး uပeဒကမးeရးဆeရး aဖaား

ညနကားသငသည။

• mmmm ခ uနစ င iမးချမးစာစ ueဝးခငနင င iမးချမးစာစတနးလညလညခငဆ iuငရာ uပeဒ

o က iuတငaသieပးaeကာငးကားမမရ iထားလငလညး င iမးချမးစာစ ueဝးမများaeပ

aစ iuးရဘကက ကညeဆာငရကeပးရမည တာဝနများက iu တ iတ iကျကျ

aသiaမတြပuထားသည uပeဒြဖစeaာင mmmm ခ uနစ င iမးချမးစာစ ueတးခငနင

စတနးလညလညခငuပeဒက iu ြပငဆငသငသည။

o စ ueဝးရသညaeကာငးaရာeခါငးစဉနင ရညရယချက§ aသuးြပuမညeကးeကာသများ§

eဟာeြပာမညသတ iu၏ က iuယeရးaချကaလကaeသးစ iတတ iuက iu ဦးeဆာငကျငးပသတ iuက

eဖာြပeပးရမညဆiuသည စညးကမးချကက iu ြဖuတပယန iuငရနaတက ပ uဒမ m

က iuြပငဆငသငသည။ င iမးချမးစာ စ ueဝးမက iuြဖစeြမာကeaာငeဆာငရကeပးရနနင

aများြပညသ၏ င iမဝပပ iြပားမ§ eဘးကငးလ uြခuမနင သတစပါး၏aခငaeရးတ iuက iu

ကာကယeပးန iuငရန aလ iuငာ aာဏာပ i uငတ iuaတကမရiမြဖစ လ iuaပသတ iuနငသာ

က iuတငaeကာငးကားရမည စညးကမးသတမတချကထားသငသည။

o လaများစ ueဝးမြပuရာတင က iuတငစစဉမထားဘ ရuတတရကeပ eပါကလာတတြခငးဆiuသည

သeဘာသဘာဝeကာင က iuတငaeကာငးကားမြပuရန လကeတတငမြဖစန iuငသည

aeနaထားများaတက က iuတငaeကာငးကားမဆiuငရာစညးကမးသတမတချကက iu

aတ iaလငး ခငးချကြပuမတစခ u ထညသငးeပးရန။

o က iuတငaeကာငးကားမမလ uပဘ ြပuလ uပသညစ ueဝးမတစခ uaတက ဦးeဆာငြခငး သiuမဟuတ

ပါဝငြခငးaeပ ရာဇဝတမeြမာကeကာငးသတမတချကက iu ပယဖျက၍ uပeဒပါ ပ uဒမ mm က iu

ြဖuတပယeပးရန။

o က iuတငaeကာငးစဉက မပါဝငခသည ဆiuငးဘuတနငပiuစတာများက iuငeဆာငြခငး aeပ

ကနသတချကက iu ဖယရားရနaတက ပ uဒမ m (ဆ) က iu ြဖuတပယရန။

o က iuတငaeကာငးစဉက မပါဝငခသည eကးeကာသများ eကးeကာြခငးaeပ

ကနသတချကက iu ဖယရားရနaတက ပ uဒမ m(ဇ) က iu ြပငဆငရန။

o ပ uဒမ m (က)§ m (င) နင m(စ) တ iuတင ပါဝငသည င iမးချမးစာစ ueဝးeနစဉaတငး

eဟာeြပာမaeပ aလနကျယeြပာစာနင aလနeဝဝါးစာကနသတချကများက iu ရuပသiမးရန။

စ ueဝးရာ၌eဟာeြပာမaeပ ကနသတြခငးများသည aကမးဖကလာဖယရ iြခငး သiuမဟuတ

တစစ uတစeယာကက iuြဖစeစ§ aeသaချာဦးတညရညရယသည လauပစ uတစစ uက iuြဖစeစ ခြခား

15

ဆကဆမက i uြဖစeစရနရညရယ ပး ထ iuသiuြဖစeစရနaလားaလာရiသည eဟာeြပာမကiuသာ

ကနသတသင ပးလင ထ iuသiueသာaြပuaမများက iu ကာကယတားဆးန iuငမည တြခားeသာ

နညးလမးများက iu လကeတမသuးစန iuငမသာလင ကနသတသငသည။

o (က) က iuတငaeကာငးကားစဉက eဖာြပထားသည eနရာမတစပါးeသာ eနရာ၌

င iမးချမးစာ ဆနဒထ uတeဖာြခငး§ (ခ) စတနးလညလညမညဟ uတငြပထားသည လမးeကာငးမ

eသဖညကာလညလညြခငး သiuမဟuတ§ (ဂ) ပ uဒမ m aရ င iမချမးစာစ ueဝးမaeပ ြပ ာနးထား

သညကနသတချကများက iu ချiuးeဖာကြခငးဆiuငရာ ြပစမများက iu ပယဖျကရန aတက uပeဒ၏

ပ uဒမ mm က iu ရuပသiမးရန။

o စ ueဝးမက iu ရဝနထမးများက လစ uခရနaမ iနeပးနiuငခငသည တစြခားနညးလမးမရ iမသာလင

လညးeကာငး§ aကမးဖကaနတရာယ ခ iမးeြခာကမရiလာန iuငသည aeနaထားရiမသာလင

လညးeကာငး ကျငသ uးန iuငခငရ ieကာငး ရငးလငးeသချာeစရနaတက ပ uဒမ mm နင mm တ iuက iu

ြပငဆငရန။

o က iuတငaeကာငးကားမမရ iရuမ ြဖင င iမးချမးစာစ ueဝးမတစခ uက iu လစ uခပ iuငခငမျ iuးမရieaာင

တားဆးရနaတက ပ uဒမ mm က iu ရuပသiမးရန။

o န iuငငသားမဟuတသများ၏ င iမးချမးစာစ ueဝးပ iuငခငaeပ ကနသတချကက iuပယဖျကရန

aတက ပ uဒမ m က iu ြပငဆငရန။

• ရာဇသတ�က�း ပဒ�မ ၁၄၁ မ� ၁၄၇ အထ (ဥပဒေန�င�ဆန�က�င�သောအစအဝေး)

o ရာဇသတကးပ uဒမ mmm ပါ ‘uပeဒနငဆနကျငeသာaစ uaeဝး’ဆiuသည ဖငဆ iuချကသည

ထ iuaစ uaeဝးက iuဦးeဆာငသများ သiuမဟ uတ ၎ငးတငပါဝငသများaeနြဖင

aကမးဖကမနညးလမး က iu aသuးြပueကာငး သiuမဟuတ aကမးဖကမြဖစလာeaာင

လeဆာeကာငး သiသာယ uကညeစပး aထငaရားြပသန iuငeသာ သကeသသာဓက ရiသည

aစ uaeဝးများက iuသာ ရညညနးeကာငး တ iကျeသာaနကထကeaာင ပ uဒမက iu ြပငဆငရန။

o ရာဇသတကး ပ uဒမ mmm နင mmm ပါuပeဒနငဆနကျငeသာaစ uaeဝး၌ ပါဝငသများaတက

ြပစဒဏaပ iuငးနငစပလျဉး၍ aကမးဖကမနညးလမးက iu aသuးြပuခeကာငး သiuမဟuတ

aကမးဖကမြဖစeaာင လeဆာeကာငး aစ iuးရဘကက aထငaရားြပသန iuငသည

လများaတကသာရညရယကနသတြပ ာနးန iuငeaာင ထ iuပ uဒမများက iu ြပငဆငရန။

o aစ uaeဝးတငပါဝငသတစဦးဦးက aန iuငaထကြပuလ uပလင§ သiuမဟuတ eသာငးကျနးလင

ထ iuaစ uaeဝးတငပါဝငသတ iuငး ရuနးရငးဆနခတမက iu ကျးလနသညဟu မတယသည

ရာဇသတကး ပ uဒမ mmm က iu ပယဖျကရန။

o တစဖကသတဖငဆ iuထားသည ‘ရuနးရငးဆနခတမ’ ြပစမက iuြဖuတပယရနနင aစ uaeဝး

တစခ uaတငး aန iuငaထက ြပuမ သiuမဟuတ eသာငးကျနးမတငပါဝငသည မညသက iuမဆiu

16

ရာဇသတကးပါ နာကျငeစမ သiuမဟuတ တြခားက iuယထ iလကeရာကကျးလနမ

ြပ ာနးချကများaရသာ တရားစဆiuြပစဒဏချမတန iuငရန ရာဇသတကး ပ uဒမ mmm က iu

ပယဖျကရန။

• ရာဇသတကး ပ uဒမ mmm မ mmm aထ iနင mmm (ခ) (aသeရဖျကမ)

o aသeရဖျကမက iu ရာဇဝတမaြဖစသတမတထားြခငးက iu ပယဖျကရနaလ iuငာ ရာဇသတကး

ပ uဒမ mmm မ mmm aထ iလညးeကာငး§ ပ uဒမ mmm (ခ) က iuလညးeကာငး ပယဖျကeပးရန။

လတလပစာထငြမငယဆခငနင လတလပစာ ထ uတeဖာခငများ ြမငတငeရးနင

ကာကယeစာငeရာကeရးဆiuငရာ က uလသမဂဂ aထးက iuယစားလယ aကြပuထားသညaတ iuငး

aသeရဖျကမသည တရားမမသာ ြဖစသငသည။

o တရားလ iuများaeနြဖင စပစခရသသည aဆiuပါaချကaလကမားသညဟu သieကာငး

သကeသြပန iuငရမညြဖစသည။

o eငဒဏချမတပါက aမတတကယထ iခ iuကနစနာမနင လ uးဝလ iuကeလျာ ညeထမ ရiသင ပး

uပeဒaeနြဖင eငဒဏချမတြခငးနညးထကစာလင aြခားနညးလမးများ§ uပမာ -

eတာငးပနeစြခငး§ aမနက iuြပuြပငeစြခငး နင ပ iuမ iuရငးလငးeaာငeြပာဆiuတငြပြခငးများက iu

ပ iuမ iuဦးစားeပးြပ ာနး သငသည။

• ရာဇသတကးပါ aြခားeသာြပဿနာရiသညပ uဒမများ

o ရာဇသတကးပ uဒမ mmm (ခ) က iu တစခ uလ uးပယဖျကြခငးြဖစeစ§ aကမးဖကမြဖစပားeစရန

ရညရယeသာ§ aကမးဖကမြဖစeaာင လeဆာန i uငeြခရieသာ eဟာeြပာမတစခ uတညးက iuသာ

ရာဇဝတြပစမeြမာကသညဟu ြပငဆငြပ ာနးြခငးြဖစeစ eဆာငရကရန။

o န iuငငeတာက iuaကညညiuပျကeaာငြပuြခငးနငဆ iuငသည ြပစမက iuရuပသiမးရနaတက

ရာဇသတကး ပ uဒမ mmm (က) က iu ပယဖျကရန။

o က iuးကယသညဘာသာက iu eစာကားြခငးနငဆiuငသည ြပစမက iuရuပသ iမးရနaတက

ရာဇသတကး ပ uဒမ mmm (က) က iu ပယဖျကရန။

o “ရနစeစာကားeသာ” စကားeြပာြခငးaတက ရာဇဝတြပစဒဏများက iu ရuပသiမးရန aတက

ရာဇသတကးပ uဒမ mmm နင mmm တ iuက iu ပယဖျကရန။

o င iမဝပeရးပျကြပားeစရနaကြဖင “တမငeစာကား”eသာ စကားeြပာြခငးaတက ရာဇဝတ

ြပစဒဏများက iu ြဖuတပယရနaတက ရာဇသတကးပ uဒမ mmm က iu ပယဖျကရန။

17

o မပးြပတeသးသည ရာဇဝတမဆiuငရာစစeဆးမများနငစပလျဉး၍ ရာဇဝတ မကငးeသာ

eြခာကလနမaတက ြပစမသတမတချကက iu ကနသတရနaတက ရာဇသတကးပ uဒမ mmm က iu

ြပငဆငရန။

o “မ iနးမတiuကာယieနဒက iueစာကား” ရနရညရယeသာစကားaတက ရာဇဝတ

eကာငးaရြပစဒဏချမတမများက iu ရuပသiမးရန ရာဇသတကး ပ uဒမ mmm က iu ပယဖျကပါ။

o လတစဦး သiuမဟuတ ရငးရငးလငးလငးသတမတထားသည လaစ uaဖများaeပ

ြဖစလတတ eသာ aကမးဖကမ သiuမဟuတ ခြခားဆကဆမြဖစeပ လာ eaာင

လeဆာရနရညရယeသာ သiuမဟuတ ထ iuသiuြဖစတနရာeသာ eြပာစကားနငပတသက၍ သာလင

ရညရယကနသတမြဖစeaာင ရာဇသတကးပ uဒမ mmm(က) က iu ြပငဆငပါ။

‘ြဖစလတတ eသာ’နစနာမသည ြဖစန iuငeြခရiသည သiuမဟuတ

aလားaလာရiသည နစနာမသကသကမဟuတဘ

ရညညနးeြပာစကားeကာင တ iuကရiuက သiuမဟuတ ချကချငး ြဖစပားသည

သiuမဟuတ ပ iuမ iuဆiuးရားသားသည နစနာမြဖစသည။

ယခ uက iစစaတက ‘aကမးဖကမ’ ဆiuသည က iuယထ iလကeရာက

ထ iခ iuကနာကျငeစမ က iu ဆiuလ iu ပး ‘ခြခားဆကဆမ’ ဆiuသညမာ

ပ uစတaလားတaeနaထားရi လaများ ရရiခစားထ iuကသည

aကျ iuးခစားခငတစရပ aမတတကယ ဆuတယ uတဆuးရးရြခငး သiuမဟuတ

aြခားeသာပ uစတaလားတaeနaထားရi လaများaeပ aြပစeပးြခငး

က iu ြဖစeစ ဒဏခတြခငးက iuြဖစeစ မြပuလ uပြခငးက iueခ သည။

o ရာဇသတကးပ uဒမ mmm (ဂ) က iu ပယဖျကပါ။ aeကာငးက န iuငငတကာ စချiနစညနးများ

နငညeaာင ထ iuပ uဒမက iuြပငဆငလငeသာမ ပ uဒမ mmm နင ထပeန၍ြဖစသည။

• mmmm ခ uနစ ဆကသယeရးuပeဒ

o aြခားeသာuပeဒများနင ထပတြဖစeနြခငးက iuဖယရားရနနင လတလပစာ

eဖာထ uတခငaeပ မeလျာမကနကနသတမများက iu ဖယရားရနaတက ဆကသယeရးuပeဒ

ပ uဒမ mm(ဃ) က iu aထး eဘာငချuပါ။

o တြခားလတစဦးaား “aသeရဖျကြခငး” နင “eနာငယကြခငး” ဆiuသည စကားစ uများက iu

ပယဖျကသငသည။

o eြခာကလနeတာငးယြခငး§ မတရား တားဆးကနကကြခငးနင မeလျာoဇာသuးြခငးဆiueသာ

eဖာြပချကများသည ြမနမာန iuငင၏ ရာဇသတကးတင တစနညးနညးြဖငြပစဒဏက iueဖာြပ

မထားသည ရာဇဝတမကငးeသာြပစမများြဖစပါက aဆiuပါeဝါဟာရများ နင ပတသက ပး

18

တ iကျစာဖငဆ iueပးသငသည။ သiuမသာ ဆကသယeရးကနရက က iu aသuးြပuသများaeနြဖင

မညသi ueသာဆကသယမများသည uပeဒနင aညြဖစသညက i u ဆuးြဖတန iuငမညြဖစသည။

o ရာဇသတကးတင ကနသတတားြမစထား ပးသားြဖစeနပါက ဆကသယeရးuပeဒပါ

နစခါထပeနသညစာသားများက iu ြဖuတပယပစပါ။

• သတင�းမဒယာဥပဒေ

o aသeရဖျကမaတက ရာဇဝတြပစဒဏချမတထားသည ပ uဒမ m(ဆ) က iu ြဖuတပယပါ။

o မဒယာaeနြဖင မ iမ iတ iuက iuယပ iuင ကျငဝတများက iu မ iမ iတ iuက iuယတ iuင လတလပစာ

ြပ ာနးန iuငရနaတက “ကျငဝတများ”က iu လညးeကာငး§

ကျငဝတစညးကမးချ iuးeဖာကြခငးaတက ြပစဒဏများက iuလညးeကာငး ပယဖျကပါ။

• မ�န�မာအစးရ လ��ဝ�က�ခ�က�မ�ားအက�ဥပဒေ

o ရငးလငးတ iကျစာ ကနသတထားသညaမျiuးaစားဝင စာရကစာတမးများ ကညခငြပuြခငး

က iuသာ ြပစမeြမာကeစရနလညးeကာငး§ ထ iuသiu eပါကကားeစြခငး သည

န iuငငeတာလ uြခueရးက iu ကးမားစာaနတရာယြပueစန iuငသည

aမနတကယနငaတညြပuန iuငသညaလားaလာရieကာငး aစ iuးရကဘကက

သကeသတငြပန iuငရနနင ယငးသ iu eပါကကားသiရieစြခငးသည aများြပညသ

aကျ iuးစးပားaတကြဖစeကာငး ခ uခeချပခငeပးရနaလ iuငာလညးeကာငး ပ uဒမ m(m) က iu

ြပငဆငရန။

o aစ iuးရဝနထမးမဟuတသည လပ uဂဂiuလများက လကခရရieသာ သiuမဟuတ eပါကကား

eစeသာaမaတက ရာဇဝတြပစမြပစဒဏများက iu ဖယရားရနaလ iuငာ ပ uဒမ m(m)က iu

ပယဖျကရန

o aမျiuးသားလ uြခueရးaတက aမနတကယ aနတရာယရiန iuငသညဟu aစ iuးရဘကက

aခ iuငaမာတငြပနiuငသည aြပuaမများaတကသာလင ြပစဒဏeပးန iuငရန ပ uဒမ m က iu

ြပငဆငပါ။

o စပစခရသ၏ ရညရယချကသည န iuငငလ uြခueရးက iuြဖစeစ aကျ iuးက iuြဖစeစ ထ iခ iuကeစရန

ရညရယချကက iu ထငရားရနသကeသြပရန မလ iuဘ “ထ iခ iuကeစမညပueပ ြခငး” က iu aeြခခ၍

ထ iခ iuကeစသညရညရယချကြဖင ြပလuပသညဟu မတယန iuင ပး ြပစမထငရားစရငန iuငသည

ဆiuြခငးက iuပယဖျကရန aလ iuငာ ပ uဒမ m(m)က iu ြပငဆငပါ။

19

• အလက�ထရ�န�းနစ�ဆက�သ�ယ� ဆောင�ရ�က�ရေးအက�ဥပဒေ

o လတစဦး သiuမဟuတ aတ iaကျသတမတထားeသာ လတစစ uaeပ aကမးဖကမ သiuမဟuတ

ခြခားဆကဆမြဖစeaာင တမငလeဆာသည eြပာစကားက iuသာလငလညးeကာငး§

ထ iuသiueသာ aြပuaမမျ iuးကiu တားဆးရာ၌ aြခားနညးလမးမရ iမသာလငလညးeကာငး

ရာဇဝတမကငးeသာြပစမaြဖစသတမတန iuငရနaတက ပ uဒမ mm က iu ြပငဆငရန။

o a လကထရနးနစ နညးလမးများaားြဖင ြပစမဆiuငရာaသeရဖျကမ

ြပစမက iuပယဖျကရနaတက ပ uဒမ mm(ဃ) က iuရuပသ iမးရန။

• တရားရမ�ားက မထမမ�င�ပ�မ� ဥပဒေ

o “တရားရuး (၏aခငaာဏာ)က iueသးသiမeစြခငး” ြပစမက iuပယဖျကရနaတက

တရားရuးများက iuမထမြမငြပuမuပeဒ ပ uဒမ m (ဃ)(m) က iu ရuပသiမးရန

o ကားနာစစeဆးဆတရားခင၏ တရားမတမaeပ ကးကးကျယကျယထ iခ iuက သiuမဟuတ

aထငaြမငလeရာကeစန iuငeလာကသည aြပuaမ သiuမဟuတ eြပာဆiuမနငသာ

သကဆiuငeစသညပ uဒမြဖစeaာင ပ uဒမ m(ဃ)(m) က iu ြပငဆငရန

o ကားနာစစeဆးဆတရားခငနငပတသက ပး မတပးတ iကျစာeရးသားတငြပမaeပ

တရားရuးမထမြမငြပuမaြဖစ မမတယရန တရားသကးများaားလ uးထ

ြပညeထာငစ uတရားလတeတာချuပက ညနကားချကထ uတြပနသငသည။

• ပန�ပ�ခ�င�းန�င� ထတ�ဝေခ�င�းလပ�ငန�းဥပဒေ

o ပ uန iပသ§ ထ uတeဝသနင သတငး ဌာနများaeနြဖင ြပနကားeရးဝနကးဌာနတင

မတပ uတငရမညစညးကမးသတမတ ချကက iu ပယဖျကရနaတက

ပ uန iပြခငးနငထ uတeဝြခငးလ uပငနးuပeဒ၏ ပ uဒမ m မ m aထ i ပယဖျကရန။

o aကမးဖကမြဖစeaာငလeဆာမနငဆiuငeသာ ကနသတချကများမလ၍ ပ uဒမ m

တငြပဆiuထားသည ပါဝငသညaeကာငးaရာဆiuငရာကနသတချကများက iu ရuပသiမးရန

• က�န�ပ� တာသပပဖ�ဖ�းတးတက�ရေးဥပဒေ

o လတလပစာထ uတeဖာခငက iuချiuးeဖာကသညaြပင mmmm ခ uနစ a လကထeရာနစ

ဆကသယeဆာငရကြခငးuပeဒနင mmmm ခ uနစ ဆကသယeရးaကuပeဒတiuြဖင

aစားထ iuး ပး ြဖစသြဖင ကနပျတာသ iပပဖ ဖ iuးတ iuးတကeရးuပeဒက iu ရuပသiမးရန

• ရပ�မ�င�သက�ားန�င� ဗဒယဥပဒေ

o mmmm ခ uနစ ရuပြမငသကားနင aသထ uတလငြခငးဆiuငရာuပeဒြဖင aစားထ iuး ပးြဖစသြဖင

ရuပြမငသကားနင ဗဒယ iuuပeဒက iu တစခ uလ uးရuပသiမးရန။

20

• ရပ�ရ�င�ဥပဒေ

o ခငြပuချကရမထားသည ရuပရငက iu ြပသြခငးaတက ြပ ာနးထားသည

ရာဇဝတမကငးeသာြပစဒဏများက iu ပယဖျကရနaတက ရuပရငuပeဒ ပ uဒမ mm နင mm တ iuက iu

ရuပသiမးရန

• သတငးaချကaလက လတလပမuပeဒ

o aစ iuးရ၏aချကaလကများသည aများသiရieaာငမြဖစမeန ထ uတြပနရမည

aရာများြဖစသညဟu မတယeစသည ြပညeထာငစ u သတငးaချကaလက

လတလပမuပeဒက iu ြပ ာနးပါ။

o သတငးaချကaလကသ iရiပ iuငခငaeပ ကျယကျယြပနြပန aနကaဓ iပပာယ ထ uတရနနင

သကeရာကမရieစရနြဖစ ပး သတငးက iuလ iuဝကထ iမချနမaeပ

ကနသတမတစစ uတစရာသည လ uပeဆာငသငလ uပeဆာငထ iuကသည aရာြဖစeကာငး

သကeသြပရမညတာဝနသည ထ iuaချကaလကက iu ထ iမချနထားရန က iuးပမးeနသည

aစ iuးရတာဝနရ iသaeပ တငသာ ရieစသငသည။

o ကနသတြခငးနငစပလျဉး၍ ထ iuသiuကနသတရနuပeဒကြပ ာနးထားeကာငးနင

ဒမ iuကeရစလaဖaစညးတစခ uaတငး လကသငခန iuငသည aမျiuးသား လ uြခueရး

aကျ iuးစးပားက iu ကာကယရနလ iuaပeကာငး aစ iuးရက သကeသမြပန iuငပါက

aမျiuးသားလ uြခueရးဆiueသာ aeကာငးြပချကြဖင သတငးaချကaလက ရယသ iရ iပ iuငခငက iu

uပeဒaရ မကနသတသငပါ။ uပeဒတင aများြပညသ သiရ iြခငးြဖင aမျiuးသားလ uြခueရးက iu

တ iတ iပပ ထ iခ iuကသားeစမည သတငးaချက aလက aမျiuး aစားများက iu aတ iaကျနင

aမျiuးaစားeဘာငချu၍ သတမတ ြပ ာနးသငသည။

o သတငးaချကaလကထ uတြပနeပးရနeတာငးဆiuချကaeပ aစ iuးရဘကကြငငးပယ

သညဆiuပါက ြငငးပယရသညaeကာငးရငးများက iu စာြဖငeရးသားeဖာြပ ပး

လကသငခန iuငeလာကသည aြမနဆuးaချiနaတငး ထ uတြပနeပးသငသည။ သးြခား

လတလပသည aဖတစဖက ထ iuသiuြငငးပယမaeပ စစeဆးမြပuပ iuငခငက iuလညး

eပးသငသည။ တရားရ uးများနင ခ uရuးများaပါaဝင ကးကပeရးaပ iuငး§ aစ iuးရaeပ

ြပညသတ iuငကားချကများ စ uစမးeရးaရာရiများနင aယခမဆiuငရာ aဖaစညးများ

aားလ uးaeနြဖင မညသiueသာ ကနသတaဆငရiသညြဖစeစ aမျiuးသားလ uြခueရးနင

ဆiuငeသာ aချကaလကများaပါaဝင ၎ငးတ iuတာဝနက iu ထမးeဆာငမနင ဆeလျာသည

မညသညaချကaလကက iuမဆiu eတာငးခန iuငရမည။

21

• uပeဒြပuြပငeြပာငးလeရးeကာမရင

o ြပuြပငeြပာငးလeရးလ uပရနလiuaပeနသည uပeဒက များက iu စဉးစားeဖာထ uတရန§

နငးယဉeလလာမများနင aများြပညသပါဝငသည eဆးeနးတ iuငပငမများြပuလ uပရန နင

aစ iuးရaား uပeဒြပuြပငeြပာငးလeရးလ uပြခငးနငပတသက ပး aeသးစ iတ

aကြပuချကများeပးရနaတက သးြခားလတလပသည uပeဒြပuြပင

eြပာငးလeရးeကာမရငက iu eရeနများ§ uပeဒပညာရငများ§ လaခငaeရးသမားများ နင

uပeဒြပueရးနညးစနစပ iuငးကမးကျငသများနင ပါဝငဖစညးပါ။

o aကြပuထားသည uပeဒြပuြပငeြပာငးလeရး aeကာငaထညeဖာရန မဝါဒeရးရာ

ဆuးြဖတချကချမတ ပးသညနင uပeဒကမးeရးဆမaပ iuငးaကaညက iu uပeဒကမး

eရးဆeရးaဖaား eပးနiuငသညaခငaာဏာက iu uပeဒြပuြပငeြပာငးလeရး eကာမရငaား

eပးပါ။

• aမ uနးစကား

o aမ uနးစကားeြပာဆiuမက iu တ iuကဖျကရာတင ခြခားဆကဆမeကျာလားeရးကျငစဉ သiuမဟuတ

aြပစဒဏချမတမမပါeသာကျငစဉများြဖစသည ြပညသaား ပညာeပးြခငး§

သeဘာထားကးသညးခမကiuြမငတငြခငး§ aပ uပချ သiuမဟuတ တ iuမးရမးလ uပeသာ

သတငးaမားများက iu ြပညသaကား တ iuကဖျကြခငးနင ခြခား ဆကဆခ§

ပစမတထားမ uနးတးခလauပစ uaeပ ကာကယeပးမည လ uြခueရး aစaမများ

aားeကာငးeaာငလ uပြခငး စသညနညးများက iu ကျငသ uးပါ။

eရeနချuပရ uးသ iu

• aရပဘကနင န iuငငeရးaခငaeရးများဆiuငရာ န iuငငတကာသeဘာတစာချuပ (ICCPR) နင aြခား

ပငမလaခငaeရးစာချuပများက iu လကမတ eရးထ iuး ပဋ iညာဉခရန ြမနမာန iuငငaစ iuးရaား

aကြပuသငသည။

• mmmm ဇနနဝါရလaတငး စတငသတမတခသည ရuးaတကမဟာဗျဟာaစaစဉတင

eဖာြပထားသညaတ i uငး န iuငငတကာလaခငaeရးစချiနစညနးများနငaည ြမနမာန iuငငတငး တရား

uပeဒစiuးမ iuးeရးခ iuငမာaားeကာငးeaာင လ uပeဆာငသငသည။

o တရားeရးဝနထမးများaတက လ iuကနာကျငသ uးန iuငeသာ ကျငဝတစညးမျဉးများနင

တာဝနခမစနစတစရပက iu န iuငငတကာစချiနစညနးများ aeပ aeြခြပu၍ တညeဆာကပါ။

o aရာရ iများaားလ uး ရာဇဝတမများက iuစ uစမးeထာကလမးရာတငနင တရားစဆ iuရာတ iuတင

aစ iuးရeရeနများ aခနးက ဆiuငရာ က uလသမဂဂ လကစများ(UN Guidelines on the Role of

22

Prosecutors) ပါaeြခခမများနငမလတကငးeစဘ ဘကလ iuကမကငးကငး§

လ uပငနးeဆာငရကရာတင စကဖကခရမကငးကငးြဖင လ uပeဆာငန iuငeaာင eဆာငရကပါ။

ြမနမာန iuငငရတပဖ ညနကားeရးမးချuပသ iu

• င iမးချမးစာစ ueဝးမများက iu aeနာငaယကမeပးဘ ဝနးရကညeပးရနနင စ ueဝးမတငပါဝငသ

aားလ uးက iu သငeလျာသလ iuကာကယeပးရန ရဌာနaားလ uးက iu ညနကားသငသည။ စ ueဝးမ§

ချတကမများက iu ဦးeဆာငသည ပ uဂဂiuလများ§ aစ uaဖများaား ၎ငးတ iuဦးတညသညပရiသတ

ြမငန iuငကားန iuငသည aကာaeဝးaတငး aခမးaနားကျငးပြခငးက iu မတားြမစသငပါ။

• င iမးချမးစာစ ueဝးမများတင ပါဝငြခငးသည ရာဇသတကးပ uဒမ mmm§ mmm သiuမဟ uတ mmm§ သiuမဟuတ

င iမးချမးစာစတနးလညလညြခငးနင င iမးချမးစာစ ueဝးြခငးဆiuငရာ uပeဒ ပ uဒမ mm aရ တရားစဆiu

စရာလ uးဝမဟuတeကာငး ညနကားချကထ uတြပနပါ။

န iuငငြခားeရးဝနကးသ iu

• က uလသမဂဂaထးလ uပငနးaဖaားလ uးတ iuက iu aမဖ iတeခ ထား ပး aထးက iuယစားလယများ§ လ uပငနး

aဖများနင သးြခားလတလပeသာကမးကျငသများaားလ uးထမ ခရးစဉလာeရာကရနeလာကထားမ

များက iu eဆာလျငစာခငြပueပးသငသည။

• လတလပစာထငြမငယဆခငနင လတလပစာeဖာထ uတခင ြမငတငeရးနငကာကယeရးဆiuငရာ က uလ

သမဂဂaထးက iuယစားလယနင င iမးချမးစာစ ueဝးခငနင လတလပစာaသငးaပငးဖစညးခငဆiuငရာ

aထးက iuယစားတ iuက iu လာeရာကလညပတရနဖiတကားသငသည။

• mmmm ခ uနစ န iuဝငဘာလaတငးက က uလသမဂဂလaခငaeရးeကာငစ၌ ြပuလuပသည aဖဝငန iuငငများ

aeပ လမးြခuပ uမနသ uးသပမaစaစဉ (UPR) တင ြမနမာန iuငငaတက က uလသမဂဂaဖဝင န iuငငများက

eပးခသည လတလပစာeဖာထuတခင§ aသငးaပငးဖစညးခငနင င iမးချမးစာစ ueဝးခင aပါaဝင

aြခားeသာaeြခခကျသညaခငaeရးများဆiuငရာ aကြပuချကများ aတ iuငး

လ iuကနာaeကာငaထညeဖာသငသည။

• aာဆယaစ iuးရများဆiuငရာ လaခငaeရးeကာမရင (AICHR )aတက

ြမနမာန iuငင၏မဟာမငးကးသစတစဦး aြဖစ သးြခားလတလပ ပး ဘကလ iuကမကငးeသာ

လaခငaeရးကမးကျငသတစဦးက iu ခနaပ ပးလင လတလပစာထ uတeဖာခင§

aသငးaပငးဖစညးခငနင စ ueဝးခငaeြခaeနများကiu ြမနမာaရပဘက aဖက နင

ညiနငးကာစစeဆးရနaတက ြမနမာန iuငငသiuလာeရာကရန AICHR က iu ဖ iတကားသငသည။

23

ြမနမာနငင အမျ းသားလအခငအ ရး ကာမရငသ • aရပဘကနင န iuငငeရးaခငaeရးများဆiuငရာ န iuငငတကာသeဘာတစာချuပနင aြခား ပငမ

န iuငငတကာ လaခငaeရးစာချuပများက iu ြမနမာaစ iuးရက လကမတeရးထ iuးကာ ပဋ iညာဉခeaာင

aကြပuတ iuကတနးပါ။

• aရပဘကaဖaစညးမ တကကလပရားသများ§ သတငးမဒယာသမားများနင သာမနြပညသများ၏

လတလပစာeဖာထ uတခင§ aသငးaပငးဖစညးခငနင င iမးချမးစာ စ ueဝးခငက iuချiuးeဖာကကာ

eနာငယကြခငး§ ဖမးဆးြခငးြပuရာတင ရာဇဝတမမကငးeသာuပeဒများ aသuးြပueနြခငးက iu ဦးeဆာင

စ uစမးစစeဆးပါ။

• ယခ u aစရငခစာတင တငြပထားသညက iစစရပများက iu aeရးယeဆာငရကရာ၌ uပeဒတင

လညးeကာငး မဝါဒတငလညးeကာငး ထညသငးသငသည aeရးကးeြခလမးများနင ပတသက ပး

aစ iuးရaား မဝါဒထ uတြပနချကများနင aကဉာဏများeပးပါ။ ထ iuြပင လတလပစာ eဖာထ uတခင§

aသငးaပငးဖစညးခငနင င iမးချမးစာစ ueဝးခငက iu aကာaကယeပးeရး န iuငငတကာ

စချiနစညနးများaတ iuငးြဖစeစရနaတကလညး aစ iuးရက iu တ iuကတနးပါ။

• လတလပစာeဖာထ uတခင§ aသငးaပငးဖစညးခင သiuမဟuတ င iမးချမးစာစ ueဝးခင aခငaeရးများက iu

ကျငသ uးသည လပ uဂဂiuလများaeပ eနာငယကြခငး§ ခ iမးeြခာကြခငးနင စ iတထငသလ iu

ဖမးဆးချuပeနာငထားြခငးများက iu eဝဖနရတချသည eကညာချကများက iu aများြပညသသieaာင

eဆာလျငစာထ uတြပနပါ။

• လaခငaeရးချ iuးeဖာကမများaeပ စ uစမးစစeဆးပး aစရငခစာထ uတြပနရနaတက

လaခငaeရးaဖများ§ က uနသယeရးသမဂဂများ§ aြခား aရပဘက လမaဖaစညးများနင

ပးeပါငး ပး ချiuးeဖာကခရသများaတက တရားမတမရeaာင eဆာငရကပါ။

ြမနမာန iuငငဆ iuငရာက uလသမဂဂaဖနင က uလသမဂဂ ဌာeနည iနငးeရးမးသ iu

• ြမနမာaစ iuးရaဆငဆင§ aထးသြဖင ြပညထeရးဝနကးဌာန§ ြပညeထာငစ ueရeနချuပရuးနင

န iuငငြခားeရးဝနကးဌာနတ iuနင ချiတဆက ပး လတလပစာeဖာထ uတခင§ aသငးaပငးဖစညးခငနင

င iမးချမးစာစ ueဝးခငတ iuတင န iuငငတကာစချiနစညနးများနင ြမနမာန iuငင က iuကညမရ iလာeaာင

တ iuကတနးပါ။

• က uလသမဂဂလaခငaeရးeကာငစaထးလ uပငနးစဉများaဖက iu aချiနမeရးလာeရာကခင

eပးနiuငeaာငနင aထးက iuယစားလယများ§ လ uပငနးaဖများနင သးြခားလတလပသည

ကမးကျငသများဘကက လာeရာကရနeလာကထားမများက iu eဆာလျငစာခငြပueပးရန aစ iuးရက iu

တ iuကတနးပါ။

24

• လaခငaeရးဆiuငရာမဟာမငးကးရuးနင ထ iပပ iuငးaဆငထ ieတမရieaာငနင ြမနမာန iuငငသiu

လာeရာက ပး ြမနမာaစ iuးရ၏ လတလပစာeဖာထ uတခင§ aသငးaပငးဖစညးခငနင စ ueဝးခငaeပ

eလးစားမက iu ြမငတငမaပ iuငးတင ချiတဆကရနနင ြမနမာန iuငင၏uပeဒနငမဝါဒများက iu န iuငငတကာ

စချiနစညနးများနင aညြဖစeaာင လ iuaပသည နညးနာaကaညများeပးရနaတက aားeပးပါ။

န iuငငတကာaသ iuငးaဝ iuငးသ iu

• aထကပါaကြပuချကများပါ aeသးစ iတaချကများနငaည ြပuြပငeြပာငးလမ စသညတ iuaားြဖင

င iမးချမးစာeဖာထ uတြခငးနငစ ueဝးြခငးဆiuငရာ aခငaeရးများက iu ကာကယeပးရန ြမနမာန iuငငaား

တ iuကတနးပါ။

• ယခ u aစရငခစာတင aကမးဖျငးပါရ iသည လတလပစာeြပာeရးဆiuခငဆ iuငရာ aeရးက iစစများက iu

eနာကတစက iမကျငးပမည ြမနမာန iuငငaeပ ပ uမနeလလာသuးသပမaစaစဉတင တငြပပါ။

• လတလပစာeဖာထ uတခငနင စ ueဝးခငaခငaeရးများဆiuငရာ န iuငငတကာuပeဒများက iu တရားရuး

aဆငဆငရ i တရားသကးများaား eလကျငသငကားeပးရာ၌ aကaညeပးပါ။

နငငတကာနင ြပညတငးဥပ ဒစချ နစညနးများ လတလပစာထ uတeဖာခင§ aသငးaပငးဖစညးခငနင င iမးချမးစာစ ueဝးခငတ iuက iu န iuငငတကာလaခငaeရး

စာချuပများနင ဓeလuပeဒများaရ ခငးချကမရ iကာကယeပးထားသည။ aဆiuပါaခငaeရးများသည ၎ငးတ iu

က iuယတ iuငက aeရးပါသညလတလပမများြဖစရuတငမက aြခားeသာaခငaeရးများြဖစသည aရပဘက§

န iuငငeရး§ စးပားeရး§ လမeရးနင ယဉeကျးမaခငaeရးများက iuလညး လaားလ uးရရiခစားန iuငeစeရး

aeထာကaကeပးရာတင aeရးပါသည။1

1 ကuလသမဂဂ လaခငaeရးeကာမတသည ဒမiuကeရစနiuငငတစခuaတငး လတလပစာeဖာထ uတခင၏ aeရး ကးမကiu ယခuလ iu aeလးaနကထားeဖာြပထားသည ‘နiuငငသားများ§ ကiuယစားလယeလာငးများနင eရးeကာကခ ကiuယစားလယများaကား aများြပညသeရးရာနင နiuငငeရးရာ aeကာငးြခငးရာများနငစပ၍သတငးaချကaလကနင စiတကးaeတးaeခ များ လတလပစာ စးဆငး ကးလးဆကဆမ သည မရiမြဖစြဖစသည။ aဓiပပာယမာ လတလပeသာ သတငးြဖနချ ieရးနင aြခားeသာမဒယာများaeနြဖင ဆငဆာြဖတeတာကခရမ§ သiuမဟuတ စiuးရ iမစရာမရiဘ aများြပညသ ဆiuငရာကiစစများaeပ လတလတလပလပ မတချကြပueဝဖနနiuင ပး aများြပညသ၏aြမငကiuလညး aသieပးနiuငြခငးြဖစသည … နiuငငသားများaeနြဖင eရးeကာကတငeြမာကထားသည aဖများနင aဖဝငများ၏ eဆာငရကချကများဆ iuငရာ သတငးများနင ထငြမငယဆချကများက iu သiရiရနလညးeကာငး§ ြဖနြဖးန iuငသည aခငaeရးကiueသာလညးeကာငး aထးသြဖငမဒယာမတစဆင ရရieစသငသည။’UN Human Rights Committee, Decision: Gauthier v. Canada, Communication No. 633/1995, U.N. Doc. CCPR/C/65/D/633/1995, May 5, 1999, http://www1.umn.edu/humanrts/undocs/session65/view633.htm (accessed March 18, 2014), para. 13.4.

25

က uလသမဂဂaဖဝငန iuငငတ iuငး၏ eထာကခမရရiထားသည aြပညြပညဆiuငရာလaခငaeရး

eကညာစာတမးသည ဓeလuပeဒကiu ကျယကျယြပနြပနထငဟပသညဟu ယဆကသည။2 ၎ငးတင

‘လတလပစာထငြမငယဆခငနင eဖာထ uတခင’ (ပ uဒမ mm) နင ‘င iမးချမးစာစ ueဝးခငနင

aသငးaပငးဖစညးခင’ (ပ uဒမ mm) တ iuက iu တငြပ ထားသည။3 ထ iuaခငaeရးများမာ eဒသaလ iuက

လaခငaeရးစာချuပများြဖစသည ueရာပလaခငaeရး ကနဗငးရငး§ လသားနင လမျiuးများaခငaeရး

aာဖရiကချာတာနင aeမရiကနလaခငaeရးကနဗငးရငး စသညတ iuတငလညး ထညသငးeဖာြပထား ပး

၎ငးတ iuaားလ uးမာ aြပညြပညဆiuငရာလaခငaeရး eကညာစာတမးaeပ aမြပuထားြခငးလညးြဖစသည။

ြမနမာန iuငငက လကမတထ iuးထားသည mmmm ခ uနစ ‘aာဆယလaခငaeရး eကညာစာတမး’aရလညး

ြမနမာန iuငငသည လတလပစာeြပာeရးဆi uခငနင စ ueဝးခငaပါaဝင aြပညြပညဆ iuငရာလaခငaeရး

eကညာစာတမးပါ aရပဘကနင န iuငငeရးaခငaeရး များက iu လ iuကနာကျင ကရမညတာဝနရ iသည။4

aဆiuပါစာချuပများ§ eကညာချကများနင ၎ငးတ iuမဆငပားလာeသာတရားရuးဆuးြဖတချကများက လaခငaeရး

eကညာစာတမးက aာမခထားသည aခငaeရးများက iu တစကမဘာလuးကလကခeကာငး ြပသeနပး

aဆiuပါaခငaeရးများaeပ သငeလျာသညaနကြပနမaeပ aသuးဝငသညရeထာငများက iu လညး

သiရieစပါသည။

လတလပစာထ uတeဖာမ§ aသငးaပငးဖစညးမနင စ ueဝးမဆiuငရာaခငaeရးများက iu ကျယကျယြပနြပန

aတညြပuထားသည န iuငငတကာလaခငaeရးကနဗငးရငးများ§ aထးသြဖင aရပဘကနငန iuငငeရး

aခငaeရးများဆiuငရာ န iuငငတကာသeဘာတစာချuပ (ICCPR) တင aထးြခားaသiသာဆuး eတန iuငသည။5

ICCPR aဖဝငမဟuတသည ြမနမာန iuငငaဖ iu က uလသမဂဂလaခငaeရးeကာမတ§ က uလသမဂဂ

aထးaစaစဉများနင aြခားeသာ oဇာကးသညaဖaစညးများ၏သ uးသပeဝဖနချကများaရ လတလပစာ

ထ uတeဖာခငသည ခငးချကaeနaထားများတငသာ aတ iaကျရငးလငးကနသတသငသည aeြခခကျသည

aခငaeရးတစခ uြဖစeကာငး aတ iaလငးရငးလငး ပးြဖစသည။ ICCPR ၏ ပ uဒမ mm(m) aရ

2 UN General Assembly, Vienna Declaration and Programme of Action, July 12, 1993, UN

Doc. A/CONF.157/23, http://www.refworld.org/docid/3ae6b39ec.html (accessed March 17, 2016) ကiu ကညပါ(‘လမျiuးနiuငငaားလ uးaတက ဘuထားရ iရမည ရညမနးချကပနးတ iuငစချ iနစညနးများကiu eပ eပါကလာeစခသည aြပညြပညဆiuငရာလaခငaeရးeကညာစာတမးသည လကရ i နiuငငတကာ လaခငaeရးလကနကများ aထးသြဖင International Covenant on Civil and Political Rights တင ပါဝငသညစချ iနစညနးသတမတမတင တiuးတကမများ ရieaာငလ uပeဆာငရာ၌ ကuလသမဂဂaတက aားတကစရာရငးြမစတစခuြဖစသလ iu aeြခခတစခ uလညးြဖစသည’ဟu aeလးaနကြပဆiuထား)။ ဗယငနာeကညာစာတမးက iu aားလ uးသeဘာဆနဒြဖင aတညြပuနiuငခသည mmmm ခuနစ လaခငaeရးဆiuငရာဗယငနာကမဘာညလာခaတက ြပuလ uပသည aာရeဒသaကiuြပငဆငeရးaစညးaeဝးတင ြမနမာနiuငငလညး ပါဝငတကeရာကခသည။ 3

Universal Declaration of Human Rights, adopted December 10, 1948, G.A. Res. 217A (III), 3 UN GAOR, UN Doc. A/810, at 71 (1948), https://www.un.org/e/documents/udhr/. 4 ASEAN Human Rights Declaration, https://www.aichr.org/documents, General Principles 10, 23, and 24. 5 International Covenant on Civil and Political Rights (ICCPR), adopted December 16, 1966, G.A. Res. 2200A (XXI), 21 U.N. GAOR Supp. (No. 16) at 52, U.N. Doc. A/6316 (1966), 999 U.N.T.S. 171, entered into force March 23, 1976.

26

aစ iuးရaဖများ aeနြဖင လတလပစာထ uတeဖာခငက iu ကနသတသညဆ iuရာတင ထ iuကနသတမသည uပeဒဤရ

ြပ ာနးထားြခငးြဖစမသာလငလညးeကာငး§ (က) တစပါးသများ၏aခငaeရး သiuမဟuတ နာမည

ဂ uဏသတငးaeပ eလးစားမ သiuမဟuတ (ခ) န iuငငeတာလuြခueရး§ aများြပညသeaးချမးသာယာမ§

aများြပညသကျနးမာeရး သiuမဟuတ က iuယကျငတရားတ iuက iu ကာကယeစာငeရာကမaတက လ iuaပလာမ

သာလင ထ iuသiuကနသတရန ခငြပuထားြခငးြဖစသည။6

န iuငငများ ICCPR က iuလ iuကနာမရ iမရiက iueစာင ကညသည သးြခားလတလပeသာကမးကျငaဖြဖစသည

က uလသမဂဂလaခငaeရးeကာမတသည လတလပစာထ uတeဖာခငဆiuငရာ ၎ငး၏ aeထeထမတချက aမတ

mm တင ဆiuထားချကaရ လတလပစာထ uတeဖာမaeပ ကနသတြခငးများaeပ eဘာငကျဉးကျဉးြဖငသာ

aနကြပနသင ပး ထ iuကနသတချကများaeနြဖင ‘ထ iuaခငaeရးက iuယတ iuငက iu ြပနဖျကဆးသလ iuမြဖစeစသင

ပါ’။ 7 aစ iuးရaeနြဖင ကနသတချကများချရာတင uပeဒတငြပ ာနးထားမသာလငလညးeကာငး§

‘ဒမ iuကeရစလeဘာငတစခ uတင လ iuaပြခငး’ ဆiuသည စညနးနငက iuကညမသာလငလညးeကာငး ထ iuသiu

ကနသတန iuငသည။ ဆiuလ iuသညမာ aများြပညသaတက aသညးaသနလ iuaပချကနငက iuကညဖ iuလ iuပး

ဒမ iuကeရစaeြခခတနဖ iuးများြဖစသည ဗဟuဝါဒနင မတမaeပ သညးခလ iuကeလျာြခငးတ iuနင ဦးတညဘက

တရမညြဖစသည။

‘လ iuaပeသာ’ ကနသတချကများသည မမတတြဖစရမည။ ဆiuလ iuသညမာ ချမတလ iuကသည

ကနသတချကများ aတက တ iကျခ iuငမာသညလ iuaပချကနင ယဉလင ဟနချကညရမည။ aeထeထမတချက

aမတ mm တင ‘ကနသတချကများသည တရားလနeဘာငမကျယeြပာရ’ ဟu ဆiuထားသည။8 ြဖစရမညက

uပeဒြဖငြပ ာနးရာတင ကနသတချကတစခ uက iuချမတရနတကချကရာ၌ လတစဦးသည ၎ငး၏aြပuaမက iu

လကသငခန iuငသညeဘာငကiueကျာမသားeaာင ၎ငးက iuယ၎ငးထ iနးန iuငeလာကရu လ ueလာကသည တ iကျeရရာမ

က iu eပးရမညြဖစသည။9

6 ICCPR, art. 19(3). aပiuငးသuးပiuငးပါ ဆနးစစမတစခ uတညးက iuပင aမများတငသuးခသည။ ၎ငးတiuတင African Charter on Human and Peoples’

Rights ၏ ပuဒမ m aရ African Court of Human and Peoples’ Rights က ကiuငတယသညaမများ§ သာဓကaeနြဖင Lohe Issa Konate v. Burkina Faso, Application no. 004/2013, December 5, 2014, http://www.african-

court.org/en/images/documents/Judgment/Konate%20Judgment%20Engl.pdf (accessed June 17, 2015]) တ�င� ရ�။ European Court of Human

Rights ၏ ပဒ�မ ၁၀ အရ ECHR က ကင�တ�ယ�သည�အမ�မ�ား၊ သာဓကအားဖ�င� Goodwin v. United Kingdom, [GC] (No.

17488/90), 22 EHRR 123 (1996), para. 28-37, Canadian Charter of Rights and Freedoms အရ Canadian Supreme Court က စစသညaမများ§ သာဓကaြဖစ R. v. Oakes, [1986] 1 SCR 103, 138-139၊ တန�င� ကင�ညာဖ�စည�းပအခ�ေပဥပဒေအရ Kenyan High Court,

Constitutional and Human Rights division က ကiuငတယသညaမများ§ သာဓက Coalition for Reform and Democracy v. Republic of Kenya, Petitions 628 and 630 of 2014 and 12 of 2015 (consolidated), February 23, 2015, http://kenyalaw.org/caselaw/cases/view/106083/ (accessed June 23, 2015) တiu ပါဝငသည။ 7 UN Human Rights Committee, General Comment no. 34, Article 19, Freedoms of Opinion and Expression, CCPR/C/GC/34 (2011). 8 UN Human Rights Committee, General Comment No. 34. 9 UN Human Rights Committee, General Comment No. 34, para. 25. See also European Court of Human Rights, Sunday Tiimes v. United Kingdom, Judgment of 26 April 1979, Series A, no. 30, www.coe.echr.int, ECHR 1, para. 49.

27

aမျiuးသားလ uြခueရးက iu ကာကယရနaလ iuငာ လတလပစာeဖာထ uတခငက iu ကနသတြခငးများသည

‘တစန iuငငလ uးaတ iuငးaတာြဖင eပ eပါကသည န iuငငeရး သiuမဟuတ စစeရးaနတရာယ ခ iမးeြခာကမ aeရးကး

aeနaထားများမာသာလင ခငြပueပးရမညြဖစသည။’10 aမျiuးသားလ uြခueရးက iuကာကယeရးaeပ aeြခခ

ကနသတချကများသည လတလပစာထ uတeဖာခငက iu လ uးဝထ iခ iuကန iuငသညaလားaလာရiသညြဖစရာ

‘aထးaားြဖင တငးကျငသည စညးကမးချကများက iu ရiထားသည uပeဒပါကနသတချက၏ လ iuaပမ

(ကျ iuးeကာငးဆeလျာမ) aeပ တငသာ မတညရမည။’11

aစ iuးရaရာရ iများနင aြခားaစ iuးရဌာနပ uဂဂiuလကးများaeပ eဝဖနမနငပတ၍ ‘စ iuးရiမစရာမလ iuဘ eဖာထ uတမ

aeပ သeဘာတစာချuပက ထားသညတနဖ iuးသည aထးြမငမားသည’ ဟu လaခငaeရးeကာမတက

aeလးaနကြပuထား ပးြဖစသည။ ‘ထ uတeဖာသညပ uသဏဌာနများသည aစ iuးရaရာရiက iu eစာကားသညဟu

မတယန iuငသညဆiueသာaချကမ ြဖင ြပစဒဏeပးရန ခ iuငလ ueသာaeကာငးမဟuတပါ။’ သiuြဖစ၍ ‘န iuငငeတာ

aကးaကနင aစ iuးရaဖကသ iueသာ aြမငဆuးeသာန iuငငeရးaာဏာက iuကျငသ uးeနသများaပါaဝင

aားလ uးeသာ ြပညသဝနထမးများသည eဝဖနမက iuလညးeကာငး§ န iuငငeရးaရaတ iuကaခြပuြခငးက iuလညး

eကာငး ခယရနတာဝနရiပးြဖစသည။12 လaခငaeရးeကာမတက လတလပစာeဖာထuတခင ဟuဆiuရာတင

‘aလနaမငးeဝဖနတ iuကခ iuကမဟu မတယန iuငသည eဖာထ uတမမျiuးက iu ပင က iuဆiuထားသည’ ဟu

ဆကဆi uထားသည။13

aကမးဖကမ§ ခြခားဆကဆမ သiuမဟuတ ရနလ iuမ uနးတးမတ iuက iu လeဆာမတငပါဝငeသာ န iuငင§

လမျiuးနငဘာသာeရးမ uနးတးမ eဆာငရကချကတ iuက iu aစ iuးရများဘကက aeရးယရန န iuငငတကာuပeဒက

ခငြပuသည။14 aeရးယရာတင လတလပစာeဖာထ uတမeပ aြခားeသာ ကနသတမများမာလ iuပင

uပeဒaeကာငးြခငးရာaရ§ ခ iuငလ uမနငလ iuaပမြဖင eဘာငကနရနလ iuaပသည။ လeဆာမဆiuရာတင

ြဖစလတတ eသာaကျ iuးဖျကဆးမက iu eပ eပါကeaာငaားeပးမaြဖစ လaခငaeရးeစာငကညaဖက

10 Manfred Nowak, U.N. Covenant on Civil and Political Rights: CCPR Commentary (Kehl am Rhein, Germany: N.P. Engel, 2d ed. 1993), pp. 463-64. 11 Ibid., pp. 465-66. 12 UN Human Rights Committee, General Comment no. 34, para. 38. 13 UN Human Rights Committee, General Comment no. 34, para. 11; European Court of Human Rights, Handyside v. United Kingdom, (no.

5493/72), Judgment of 7 December 1976, ECHR 1976-V www.echr.coe.int တငလညး ရရန§ aပiuဒ mm (လတလပစာeဖာထ uတခငဟuဆi uရာတင ‘မiမiaလ iuသiuပါeသာ သiuမဟuတ တiuကခiuကမမပါeသာ သiuမဟuတ ထးြခားသညစiတခစားမကiuမြဖစeစeသာ –သတငးaချကaလက— သiuမဟuတ –aeတးaeခ — တiuသာမက နiuငငeတာကiuြဖစeစ ြပညသaမျiuးaစားတစရပရပကiuြဖစeစ ပuတခတ§ eြခာကြခား သiuမဟuတ aeနာငaယကြဖစeစသညaရာများလညး aကျuးဝငသည’)။ R. v. Central Independent Television plc, [1994] 3 All ER 641 (‘လတလပစာ [eြပာeရးဆiuခင] ဆiuသညမာ စiတeစတနာမညမ eကာငးမနသညြဖစeစ aစiuးရနငတရားသကးများ၏aြမငတင မeြပာသငဟ u ထငြမငယဆသည aeကာငးaရာများကiu eြပာဆ iuခငကiuဆiuသည။ ဆiuလ iuသညမာ –မနကနစာeတးတတeသာ လတiu—က aနတရာယရiသည သiuမဟuတ တာဝနမသညဟ u သတမတသညaeကာငးaရာများကi u eြပာဆiuခငပငြဖစသည။) 14 ICCPR, art. 20.

28

မတယသည။15 ြဖစလတတ eသာaကျ iuးဖျကဆးမသည ြဖစန iuငeြခရiသည သiuမဟuတ aလားaလာရiသည

aကျ iuးဖျကဆးမသကသကမဟuတဘ ရညညနးeြပာစကားeကာင တ iuကရiuက သiuမဟuတ ချကချငး ြဖစပားသည

သiuမဟuတ ပ iuမ iuဆiuးရားသားသည aကျ iuးဖျကဆးမြဖစသည။ ‘aကမးဖကမ’ ဆiuသညမာ က iuယထ iလကeရာက

ကျးလနမက iu ဆiuလ iuပး ‘ခြခားဆကဆမ’ ဆiuသညမာ ပ uစတaလားတaeနaထားရi လမျiuးတစမျiuး

ရရiခစားထ iuကသည aကျ iuးခစားခငတစရပ aမတတကယ ဆuတယuတဆuးရးရြခငးက iu ဆiuလ iuသည။

aဆiuပါ စချiနစညနးများနငချiနထ iuး ပး eလလာကညသညaခါ ြမနမာန iuငင၌ လကရ iကျငသ uးeနသည uပeဒ

တချ iuသည န iuငငတကာuပeဒကခငြပuထားသည ကနသတချကများeဘာငက iu aလနaမငးeကျာလနeနသည

လတလပစာeဖာထ uတခငက iu ကနသတမများ ပါရ ieကာငးeတရသည။

ြမနမာဖစညးပ uaeြခခuပeဒ

ြမနမာန iuငင၏ mmmm ခ uနစ ဖစညးauပချuပပ uaeြခခuပeဒသည လတလပစာeဖာထ uတခငနင စ ueဝးခငတ iuက iu

တeလးတစားရ iသညပ uစမျiuး eတရသည။16 ပ uဒမ mmm တင န iuငငသားတ iuငးသည ‘မ iမ i၏ယ uကညချက§ ထငြမင

ယဆချကများက iu လတလပစာ ထ uတeဖာeြပာဆiuခင§ eရးသားြဖနeဝခင’ ရiသညဟu ဆiuထားသည။ ထ iuြပင

န iuငငသားတ iuငးသည ‘လကနကမပါဘ င iမးချမးစာစ ueဝးခင§ စတနးလညလညခင’ လညး ရiသည။ သiuရာတင

ထ iuaခငaeရးသည ‘န iuငငeတာလ uြခueရး§ တရားuပeဒစ iuးမ iuးeရး§ ရပရာeaးချမးသာယာeရး သiuမဟuတ

ြပညသတ i u၏ က iuယကျငတရားaကျ iuးငာ ြပ ာနးထားသည uပeဒများနငမဆနကျင’ မသာ aသuးြပuပ iuငခင

ရiသည။ aဆi uပါကနသတချကများသည န iuငငတကာuပeဒaလ iuနင မက iuကညပါ။

‘ရပရာeaးချမးသာယာeရး’ aeကာငးြပချကြဖင ချမတသညကနသတချကများသည aြပညြပညဆ iuငရာ

လaခငaeရးeကညာစာတမး သiuမဟuတ ICCPR ပါ ကနသတရနaတကစဉးစားရမညaeြခခထက များစာ

ကျယဝနးeနeသာ aeြခခတစခ uြဖစeနသည။ ထ iuြပင လတလပစာeဖာထ uတခငက iu န iuငငတကာuပeဒaရ

aကာaကယeပးမ၏ aဓ iကaစ iတaပ iuငးတစရပနငaည aထကတငြပထားသည aeရးက iစစများaနက

တစရပရပက iu ကာကယရန‘လ iuaပ’ မသာ ကနသတရမညဟuလညး aဆiuပါ aeြခခuပeဒက

မြပ ာနးထားပါ။

15

UN Human Rights Committee, General Comment no. 34, para. 50. 16 mmmm ခuနစ aeြခခuပeဒသည နiuငငတကာuပeဒကြပ ာနးသည လaခငaeရး ကာကယ eစာငeရာကမစချiနစညနးများနင eနရာaeတာများများတင မကiuကညပါ။ ယခu aစရငခစာသည ၎ငးaeြခခuပeဒ နiuငငတကာစနနးများနင မက iuကညမaားလ uးကi u eလလာသuးသပရနမဟuတပါ။