IVAO TÜRKİYE

IVAO TÜRKİYE ATC Prosedür ve Operasyonları Kılavuzu

Revizyon. 7

15/12/2019


Sayfa 1

İÇİNDEKİLER

GÜNCELLEME TABLOSU .................................................................................................................. 5

TERİMLER SÖZLÜĞÜ ...........................................................................................................6

ÖNSÖZ ................................................................................................................................................. 11

BÖLÜM 1 GENEL BİLGİLER ............................................................... 13 1.1. TANIMLAR ................................................................................................................................... 14

1.2. NASIL HAVA TRAFİK KONTROLÖRÜ OLUNUR .......................................................... 15

1.3. KURALLAR .................................................................................................................................. 16

1.3.1. Genel ......................................................................................................................................... 16

1.3.2. Kontrolör Kuralları ve Uygulamaları ............................................................................ 16

1.3.2.1. IVAO Sunucularına Bağlanmadan Önce .................................................................. 16

1.3.2.2. Bağlantı ................................................................................................................... 17

1.3.2.3. Bağlantıdan sonra (Online) ...................................................................................... 17

1.3.2.4. Kontrolörün Görev ve Sorumlulukları ....................................................................... 17

1.4. TAVSİYELER ................................................................................................................ 19

1.5. LİSANSLAR ................................................................................................................... 21

1.6. SINAV POLİTİKASI ....................................................................................................... 22

1.6.1. Teorik Bilgi Sınavları ................................................................................................... 22

1.6.2. Pratik Sınavlar ............................................................................................................ 23

BÖLÜM 2 HAVA TRAFİK YÖNETİMİ ................................................... 25 2.1. HAVA TRAFİK HİZMETİ (AIR TRAFFIC SERVICE – ATS) ................................................. 26

2.1.1. Hava Trafik Hizmetlerinde Kullanılan Zaman Dilimi .................................................... 26

2.2. HAVA TRAFİK KONTROL HİZMETİ .............................................................................. 27

2.2.1. DEL - Delivery/Clearance Delivery ....................................................................................... 29

2.2.2. GND - Yer Kontrol ................................................................................................................... 32

2.2.3. TWR - Meydan Kontrol ........................................................................................................... 36

2.2.4. APP - Yaklaşma Kontrol ............................................................................................. 41

2.2.5. CTR - Saha Kontrol (ACC) ..................................................................................................... 43

2.3. RADARLI HAVA TRAFİK KONTROL HİZMETLERİ ....................................................... 45

2.3.1. Radar Hizmetlerinin Amacı ......................................................................................... 45

2.3.2. Radar Teşhisi ............................................................................................................. 46

2.3.2.1. Radar Teşhisinin Bildirilmesi .................................................................................... 46

2.3.2.2. Radar Teşhisinin Kapsamı ....................................................................................... 46

2.3.3. Radar Ayırması........................................................................................................... 46

2.3.3.1. Sürat Kontrolü ve Ayırması ...................................................................................... 47

2.3.3.2. Uygulama Yöntemleri .......................................................................................................... 47

2.3.3.3. Alçalan ve İnişe Gelen Trafikler ............................................................................... 47

2.3.4. SSR (Secondary Surveillance Radar) Radarın Kullanılması ....................................... 48

2.3.4.1. Türkiye Hava Sahasında Kullanılan SSR Kodları ..................................................... 49

2.3.5. RNAV Usülleri .......................................................................................................................... 49

2.4. PROSEDÜREL KONTROL USULLERİ ......................................................................... 50

2.5. KONTROL SORUMLULUĞU......................................................................................... 51

2.5.1. Bir Uçuşun Kontrolünün Sorumluluğu ......................................................................... 51

2.5.2. Belirli Bir Hava Saha Bloğu İçindeki Kontrolün Sorumluluğu ....................................... 51


Sayfa 2

2.5.3. Kontrol Sorumluluğunun Devri .................................................................................... 51

2.6. KOORDİNASYON ......................................................................................................... 53

2.7. Hava Trafik Kontrol Müsaadeleri .............................................................................................. 55

2.7.1. Tanım ......................................................................................................................... 55

2.7.2. Motor Çalıştırma Müsaadesi ....................................................................................... 55

2.7.3. Müsaade Limiti ......................................................................................................................... 56

2.7.4. Yol Müsaadesi .......................................................................................................................... 56

2.7.5. Müsaadelerin içeriği .................................................................................................... 57

2.7.6. Koşullu Müsaadeler .................................................................................................... 57

2.7.7. Müsaadelerin Tekrarı (Readback)............................................................................... 57

2.8. OTOMATİK TERMİNAL BİLGİ HİZMETİ (ATIS)............................................................. 59

2.8.1. Tanımı ve Kullanımı .................................................................................................... 59

2.8.2. İçerik ........................................................................................................................... 59

BÖLÜM 3 HAVA SAHASI YÖNETİMİ .................................................. 61 3.1. HAVA SAHALARI ....................................................................................................................... 62

3.1.1. Uçuş Bilgi Bölgesi (FIR) .............................................................................................. 62

3.1.2. Kontrol Bölgesi (CTR) ............................................................................................................. 63

3.1.3. Terminal Kontrol Sahası (TMA)................................................................................... 63

3.1.4. Askeri Terminal Kontrol Sahası (MTMA) ..................................................................... 63

3.1.5. Kontrol Sahası (CTA) .................................................................................................. 63

3.1.6. Havayolu ................................................................................................................................... 63

3.1.7. Tehlikeli Sahalar ...................................................................................................................... 63

3.1.8. Yasaklı Sahalar .......................................................................................................... 63

3.1.9. Tahditli Sahalar ........................................................................................................................ 64

3.1.10. Sektörler .................................................................................................................................. 64

3.2. İSTANBUL FIR .............................................................................................................. 68

3.2.1. Ankara Saha Kontrol (ACC) - İstanbul Sektörleri ............................................................... 68

3.3. ANKARA FIR ............................................................................................................................... 70

3.3.1. Ankara ACC ve Sektörleri ...................................................................................................... 70

3.4. YAKLAŞMA KONTROL (APP) BİRİMLERİ .................................................................... 73

3.4.1. Askeri Yaklaşma Kontrol (APP) Birimleri ..................................................................... 75

3.5. MEYDAN KONTROL (TWR) BİRİMLERİ ....................................................................... 76

BÖLÜM 4 OPERASYONEL USULLER VE KURALLAR ...................... 101 4.1. GÖREREK UÇUŞ KURALLARI (VISUAL FLIGHT RULES–VFR) .................................... 102

4.2. ALETLİ UÇUŞ KURALLARI (INSTRUMENT FLIGHT RULES–IFR) ................................ 104

4.2.1. Minimum İrtifalar/Seviyeler ....................................................................................... 104

4.2.2. IFR uçuştan VFR uçuşa değişiklik ............................................................................ 104

4.2.3. Görerek Yaklaşma .................................................................................................... 104

4.2.4. Seyir Seviyeleri ...................................................................................................................... 105

4.3. ACİL DURUMLAR (EMERGENCY) USULLERİ ........................................................... 106

4.3.1. Acil Durumun Bildirilmesi ...................................................................................................... 106

4.3.1.1. Acil Durum Mesajı ................................................................................................. 107

4.3.2. Sessizliğin Sağlanması ............................................................................................. 107

4.3.2.1. Acil Durumun ve Sessizliğin İptali .......................................................................... 107


Sayfa 3

4.3.3. ATC Tarafından Uygulanacak Usuller ....................................................................... 108

4.3.3.1. Hareket Tarzı ......................................................................................................... 108

4.4. MUHABERE USULLERİ .............................................................................................. 110

4.4.1. Genel ....................................................................................................................................... 110

4.4.2. Radyo Arızası ve Muhabere Kaybı ........................................................................... 111

4.4.2.1. Hava – Yer Muhabere Kaybı Durumunda Yapılacak İşlemler ................................ 111

4.4.2.2. Görerek Meteorolojik Şartlar (VMC) ....................................................................... 112

4.4.2.3. Aletli Meteorolojik Şartlar (IMC) ............................................................................. 112

4.5. SIDE STEP UYGULAMASI ..................................................................................................... 114

4.6. BEKLEME USULLERİ ................................................................................................. 115

4.6.1. Asgari Bekleme İrtifası .............................................................................................. 115

4.7. KUYRUK TÜRBÜLANSI ve AYIRMASI ................................................................................. 116

4.7.1. Manuel (Radarsız) Ayırma Usulleri ........................................................................... 116

4.7.2. Radarlı Ayırma Usulleri ............................................................................................. 117

4.8. YAKLAŞMADA UÇAK KATEGORİLERİ ...................................................................... 118

4.9. ALTİMETRE AYAR USULLERİ ................................................................................... 119

4.9.1. Genel ....................................................................................................................................... 119

4.9.2. Kalkış ve Tırmanış .................................................................................................... 119

4.9.3. Hava Yolundaki Uçuşlarda Dikey Ayırma .................................................................. 119

4.9.4. Yaklaşma ve İniş ...................................................................................................... 120

4.9.5. Kontrolsüz Uçuşlarda Uygulanacak Usuller .............................................................. 120

4.9.6. İntikal İrtifasının (TA) İntikal Seviyesine (TL) Çevrilmesi ............................................ 120

4.9.6.1. Tablonun Kullanılması ........................................................................................... 120

4.9.7. RVSM (Reduced Vertical Seperation Minimum) Hava Sahası .................................. 121

4.9.8. Seyir Seviye Tabloları ............................................................................................... 122

4.10. ACAS II (Airborne Collision Avoidance System) ATC AYIRMA SORUMLULUĞU ...... 123


Sayfa 4

BOŞ BIRAKILMIŞTIR


Sayfa 5

GÜNCELLEME TABLOSU

Tarih Revizyon Numarası

25.07.2006 1

01.02.2009 2

2014 3

01.11.2014 4

13.05.2017 5

03.11.2018 6

01.01.2020 7


Sayfa 6

TERİMLER SÖZLÜĞÜ

A

ACA Arctic Control Area

ACAS Airborne Collision Avoidance System

ACC Area Control Centre

ADC Air Defence Command

ADF Automatic Direction Finding Equipment

ADIZ Air Defence Identification Zone

AFTN Aeronautical Fixed Telecommunications Network

AGDL Air-Ground Datalink

AGL Above Ground Level

A.I.P. Aeronautical Information Publication

AOR Area of Responsibility

APP Approach Control

ARTCC Air Route Traffic Control Center

ASL Above Sea Level

ATC Air Traffic Control

ATIS Automatic Terminal Information Service

ATS Air Traffic Services

AWY

B

Airway

BDRY

C

Boundary

CAVOK Ceiling and Visibility OK (See Definition)

CTA Control Area

CTR Control or Center

CVFR

D

Controlled VFR

DCPC Direct Controller-Pilot Communication

DEL Delivery or Clerance Delivery

DEP Departure Control


Sayfa 7

DF

DME

Direction Finding

Distance Measuring Equipment

DSCND Descend

DTW Downwind Termination Waypoint

DVFR

E

Defence VFR

ECC Emergency Coordination Centre

EET Estimated Elapsed Time

ELT Emergency Locator Transmitter

ETA Estimated Time of Arrival

ETD Estimated Time of Departure

ETE

F

Estimated Time En Route

FACF Final Approach Course Fix

FAF Final Approach Fix

FIR Flight Information Region

FL Flight Level

FMS Flight Management System

FP Flight Plan

FSS

G

Flight Service Station

GEOREF Geographical Reference

GND Ground

GPWS Ground Proximity Warning System

I

IAS Indicated Airspeed

ICAO International Civil Aviation Organization

IFR Instrument Flight Rules

ILS Instrument Landing System

IMC Instrument Meteorological Conditions

INS Inertial Navigation System


Sayfa 8

ISSR Independent Secondary Surveillance Radar

IVAC IVAO Virtual ATC Client

IVAI IVAO Interface

IVAO International Virtual Aviation Organization

IVAO-TR International Virtual Aviation Organization - Turkey Divison

K

kHz Kilohertz

L

LLA Low-Level Airspace

LTD Along Track Distance

LVLOF Level Of

M

MB Millibars

MEA Minimum En-route Altitude

MET Meteorological or Meteorology

MHz Megahertz

MNPS Minimum Navigation Performance Specifications

MOA Military Operations Area

MOCA Minimum Obstruction Clearance Altitude

MRA Minimum Reception Altitude

MSFS Microsoft Flight Simulator

MVA Minimum Vectoring Altitude

N

NAVAID Navigation Aid

NDB Non-Directional Beacon

NM Nautical Miles

NORDO No Radio

NTZ No Transgression Zone

P

PAPI Precision Approach Path Indicators

PAR Precision Approach Radar


Sayfa 9

PDC

PIREP

Pre-Departure Clearance

Pilot Report of Weather Conditions Encountered by Aircraft in Flight

PLN Plan

PRS Preferential Runway System

PSR

Q

Primary Surveillance Radar

QNH

R

Altimeter Setting for Altitude Above Sea Level

RCC Rescue Coordination Centre

RDPS Radar Data Processing System

RNAV Area Navigation

RNPC Required Navigation Performance Capability

RONLY Receiver Only

RSC Runway Surface Condition

RVR Runway Visual Range

RVSM Reduced Vertical Separation Minimum

RWY

S

Runway

SELCAL Selective Calling System

SID Standard Instrument Departure

SIR Scramble, Intercept, and Recovery

SIRO Simultaneous Intersecting Runway Operations

SSR Secondary Surveillance Radar

SST Supersonic Transport

STAR Standard Terminal Arrival

STOL Short Takeoff and Landing

SVFR

T

Special VFR

TACAN Tactical Air Navigation Aid

TAS True Airspeed

TAWS Terrain Awareness and Warning System


Sayfa 10

TCAS Traffic Alert and Collision Avoidance System

TCU Terminal Control Unit

TRA Tower Radar Area

TRP Tower Radar Plan

TSR Terminal Service Radar

TVOR Terminal VOR

TWR Control Tower

U

UHF Ultra High Frequency

UTC Coordinated Universal Time

V

VASIS Visual Approach Slope Indicator System

VDF VHF Direction Finding System

VFR Visual Flight Rules

VHF Very High Frequency

VIP Very Important Person

VMC Visual Meteorological Conditions

VMI Vertical Movement Indicator

VOR VHF Omnidirectional Range

VORTAC Collocated VOR and TACAN

W

WS Wind Shear

Z

Z Coordinated Universal


Sayfa 11

ÖNSÖZ

IVAO Türkiye ATC Prosedür ve Operasyonları Kılavuzu, IVAO-TR kontrolörleri için resmi

müracaat kaynağıdır. Havacılık uygulamaları ve IVAO yönetmeliklerinin birleştirilmesinden

oluşan sanal hava trafik prosedür ve operasyon kılavuzudur. Devlet Hava Meydanları İşletmesi

Seyrüsefer Daire Başkanlığı'nın internet sitesindeki bulunan dokümanlardaki ve Türkiye AIP'de

yayınlanan bilgileri içermektedir. Gerçek havacılık için kullanılmamalıdır.

Bu doküman, Türkiye hava sahasındaki meydan kontrol, yaklaşma kontrol, saha kontrol ve

genel ATC prosedür ve operasyonlarını içermektedir. Bu nedenle IVAO-TR kontrolör eğitim

müfredatının ve kontrolör imtihanlarının referans dokümanıdır. IVAO-TR yayımlayacağı

NOTAM, ek prosedür ve operasyonlarla tüm prosedür ve operasyonları değiştirme yetkisini

saklı tutmaktadır.

IVAO Türkiye, tüm kontrolörlerin IVAO’nun Türkiye hava sahasına hava trafik servisi vermeden

bu dokümanı incelemelerini ve gerekli olduğunda bu dokümana başvurmalarını gerekli kılar.

IVAO Türkiye ATC Prosedür ve Operasyonları Kılavuzu, sadece IVAO Türkiye ve üyelerinin

kullanımı için ilk iki versiyonu Tansu Daylan tarafından hazırlanmış ve güncellenmiştir.

Beşinci versiyonu ise Öner Ocak ve Anıl Uygun tarafından hazırlanmıştır. Kendilerine

katkıları için teşekkür ederiz.

Doküman içinde bir değişiklik yapılması ve izinsiz kullanılması yasaktır.

Soru, görüş ve önerileriniz için [email protected] elektronik posta adresinizi kullanarak temasa

geçebilirsiniz.

DİKKAT!

Bu doküman gerçek havacılık bilgilerini içermektedir. Gerçek havacılık için kullanılmamalıdır.

IVAO-TR ve yazarlar, dokümanın herhangi bir amaçla kullanılmasından dolayı oluşacak

sonuçlardan dolayı suçlanamaz ve sorumlu tutulamaz. Tüm hakları saklıdır.

IVAO Türkiye

mailto:[email protected]


Sayfa 12

BOŞ BIRAKILMIŞTIR


Sayfa 13

BÖLÜM 1 GENEL BİLGİLER


Sayfa 14

1.1. TANIMLAR

Hava Trafik Kontrolörü

Kontrol sahasındaki hava araçlarının havadaki ve yerdeki trafiğini ilgili birimler ile ortaklaşa

çalışarak emniyetli, düzenli ve hızlı bir şekilde yöneten kişidir.

Sanal Hava Trafik Kontrolörü

Hava trafik kontrolörü tanımına uygun olarak, internet ortamında gerekli programları

kullanarak hizmet veren kişidir.

Uluslararası Sanal Havacılık Örgütü (International Virtual Aviation Organization –

IVAO)

Sanal havacılık hizmeti sağlayan kuruluştur. (www.ivao.aero)

IVAO Türkiye (IVAO-TR)

Uluslararası Sanal Havacılık Örgütü’nün Türkiye’den sorumlu olan aktif ülke birimidir.

(tr.ivao.aero)

Hava Trafik Kontrol Programı – IVAC

IVAO sunucuları üzerinden hava trafik kontrol hizmeti verilmesine imkân sağlayan hava trafik

kontrol programı (radar programı).

Hava Trafik Kontrol Arayüz Programı – IVAI

IVAO sunucuları üzerinden, Microsoft Flight Simulator ile çalışan, yer ve meydan kontrol hizmeti verilmesine imkân sağlayan hava trafik kontrol programı.

Teamspeak – TS

IVAO sunucuları üzerinden hava trafik kontrol hizmeti verilmesine imkân sağlayan sesli

iletişim programı.

http://www.ivao.aero/

http://www.ivaotr.org/


Sayfa 15

1.2. NASIL HAVA TRAFİK KONTROLÖRÜ OLUNUR

Sanal hava trafik kontrolörü olabilmek için aşağıdaki maddeleri takip ediniz. Üyelik aşamasında

kuralları dikkatlice okuyunuz. Hava trafik hizmeti verilecek ülkenin kurallarını ve farklı

uygulamalarını inceleyiniz. İndirilen programların ayarlarını ve kullanımına yönelik bilgileri

edinmek için programların kitaplarını inceleyiniz.

www.ivao.aero adresinden IVAO’ya üye olunur.

Not: Türkiye sınırları içinde hava trafik hizmeti vermek isteyenler, üyelik aşamasında

ÜLKE olarak TÜRKİYE’yi seçmelidir.

www.ivao.aero adresinden IVAC isimli hava trafik kontrol programı indirilir ve kurulumu

yapılır.

Not: Teamspeak programı IVAC programıyla birlikte indirilmektedir.

https://tr.ivao.aero/ adresinden Türkiye hava sahası için hazırlanmış olan Sektör Dosyası

(Sector File) ve hizmet verilecek meydanın haritaları (Charts) indirilir.

https://tr.ivao.aero/ adresinden hava trafik hizmeti vermenize yardımcı olacak dokümanları ve

bilgileri inceleyiniz.

Hava Trafik Kontrolörü eğitimleri veya hava trafik konuları ile ilgili detaylı bilgi alabilmek için tr-

[email protected], [email protected], [email protected], [email protected] adreslerine elektronik

posta yollayabilir veya https://tr.ivao.aero/ adresinden ilgili birimlere danışabilirsiniz.



https://tr.ivao.aero/













Sayfa 16

1.3. KURALLAR

1.3.1. Genel

Türkiye hava sahasında hizmet verecek, tüm hava trafik kontrolörleri aşağıda ve bu

dokümanda belirtilmiş kurallara ve uygulamalara uymakla yükümlüdür. Aksi halde IVAO

Kurallar ve Uygulamaları cezai işlemler uygulanabilir.

IVAO Genel Kullanıcı Kuralları ve Uygulamaları'na BURADAN ulaşabilirsiniz.

1.3.2. Kontrolör Kuralları ve Uygulamaları

1.3.2.1. IVAO Sunucularına Bağlanmadan Önce

Kontrolörler havacılık iletişim prosedürleri hakkında temel anlamda bilgi sahibi olmalıdır.

Kontrolörler hizmet verecekleri hava sahası hakkında bilgi sahibi olmalıdır aksi halde

yönetici ve Supervisor olarak görevli kişiler hizmeti sonra erdirmeyi talep edebilir.

Kontrolörler onaylı yazılımları kullanmalı ve programlarla ilgili bilgi sahibi olmalıdır.

Kontrolörler hizmet verilmesi planlanan hava sahasında yeni ise ve yabancılık çekiyorsa

"Observer (gözlemci)" olarak bağlantı yapmalı bu hava sahası ile ilgili doküman ve yardımcı

eğitim araçlarını elde ederek çalışmalıdır.

Gözlemci (OBS) olarak yapılacak bağlantılarda _OBS çağrı adı uzatması kullanılmalı,

_CTR, _FSS, _APP, _DEP, _TWR, _GND, _DEL çağrı adı uzatmaları kullanılmamalıdır.

Gözlemci olarak yapılan bağlantılarda çevredeki trafik veya kontrolörle kullanılan

haberleşme frekansı veya kanalları üzerinden temas edilmemelidir.

Türkiye hava sahasında "Facility Rating Assignments - FRA" usulleri uygulanmaktadır.

Bunun anlamı uluslararası havaalanları başta olmak üzere belirli hava sahalarında görev

yapabilme kriterleri ATC lisansları ile tahditlidir. Örneğin; Yeşilköy yaklaşma sektörü

(LTBA_APP) için APC lisansı tanımlanmış ise bu lisansa haiz olmayan kontrolörler bu

sektörde hizmet veremeyecektir. FRA listesine BURADAN ulaşabilirsiniz.

Bağlantı yapmadan önce BURADAN hangi sektörlerin hizmet verdiğini kontrol edebilir ve

buna göre bir planlama yapabilir ve mümkünse bir üst sektörü açarak hizmet verebilirsiniz.

Bağlantılarda _CTR, _APP, _DEP, _TWR, _GND, _DEL, _FSS gibi geçerli çağrı adı

uzatmaları kullanılmalıdır.

ATIS bağlantı yapmadan önce hazırlanmalıdır.

IVAO-TR internet sitesinden, ATC planlama sistemini ziyaret edebilirsiniz. Mümkün

olduğunca bu sistemin kullanılması tavsiye edilmektedir fakat mecburi değildir. Bu sistem

sayesinde hizmet verilmesi planlanan sektör için rezervasyon yapılabilir. Rezervasyonlar,

planlanan saatten sadece 15 dakika sonrasına kadar geçerlidir.

https://doc.ivao.aero/rules2:rules

https://www.ivao.aero/fras/list.asp?id=TR

http://webeye.ivao.aero/


Sayfa 17

1.3.2.2. Bağlantı

30 dakikadan daha az bir süre hizmet verilmesi planlanıyorsa bağlantı yapılmamalıdır.

1.3.2.3. Bağlantıdan sonra (Online)

Kontrolörler sadece kendi sorumluluk sahalarında hizmet verebilirler. Meydan kontrol

(TWR) olarak hizmet verecek ATC yaklaşma kontrol (APP) görevlerini icra edemez.

Kontrolörler sektör açtığında, hizmet vermekte olan kontrolörler ile gerekli koordinasyonu

sağlayacak, trafik veya trafikler yeni açılan sektörün sorumluluk sahasındaysa, hizmet

vermekte olan kontrolör trafiğin sorumluluğunu ilgili kontrolöre devredecektir.

Kontrolörler, sadece IVAO veritabanında ve bu dokümanda yayınlanmış frekansları, çağrı

adlarını ve bilgileri kullanabilirler.

121.500 (GUARD) frekansı acil durumlar dışında kesinlikle kullanılmayacaktır.

Bir istasyon ile temas edilmek isteniyorsa özelden mesaj yollanabilir (private chat) veya

"Force Act" fonksiyonu kullanılabilir. 121.500 (GUARD) frekansı istasyon ile temas etmek

için kullanılmamalıdır.

Kontrolörler arasında trafiklerin sorumluluğu devri IVAC programının "Transfer" fonksiyonu

ile yapılmalıdır. Kontrolörler arası koordinasyon özel mesaj yolu veya IVAO Türkiye Discord

Sunucusu vasıtası ile sağlanabilir.

Herhangi bir kontrolör, başka bir kontrolörün sorumluluğu altındaki bir trafiğin veya

trafiklerin sorumluluğunu almayacak, talimat vermeyecek, "Force Act" ile temas

kurmayacak, 121.500 (GUARD) veya özelden mesaj ile temas etmeyecektir. Trafiklerin

sorumluluğu kontrolörler arasında koordine edildiği şekilde olacaktır.

1.3.2.4. Kontrolörün Görev ve Sorumlulukları

Sektöre girecek ya da sektörden çıkacak olan trafikler için genel trafik akış planını

oluşturmaktan sorumludur.

Alt ve üst sektörlerle koordinasyonu yürütmekten sorumludur.

Kontrolü altındaki tüm trafiklerin emniyetli, düzenli ve hızlı akışını sağlamaktan

sorumludur.

Trafiklere, seviye ve mümkün olduğunda diğer yollara etkilerini göz önünde bulundurarak

alternatif yollar tahsis ederek giriş/çıkış planı oluşturmaktan sorumludur.

Tüm radyo iletişiminde standart konuşma kalıplarını ve ifadeleri kullanmaktan

sorumludur.

Görevlendirildiği pozisyonu zamanında açmaktan sorumludur.

Görevlendirildiği pozisyonu aldığında gerekli IVAC ayarlarını ivedilikle yapmaktan

sorumludur.


Sayfa 18

Kurallar ve prosedürlere uygun olarak uçaklar arasında çarpışma riskini önlemekten

sorumludur.

Trafik yoğunluğu emniyetli idareyi etkileyebilecek düzeye gelir ise alt ve/veya üst birimleri

bilgilendirecek ve çözümünü koordine etmekten sorumludur.

Sorumluluk sahasında tanımsız, kaybolmuş, uçuş planı olmayan ya da talimatlara

uymayan hava aracı olduğunda ilgili trafik ile temas etmeye çalışmaktan, tehlike

oluşturacak durumlarda ise ".wallop" komutuyla SUPERVISOR çağırıp bilgisini vermekten

sorumludur.

Görevli olduğu pozisyonu açmadan önce ilgili sektörün tüm haritalarını elinde

bulundurmaktan sorumludur.

Sorumluluğu altındaki trafiklerin uçuş planının kontrolü ve uçuşun bu plana uygun rota ile

uyumlu olmasını sağlamaktan sorumludur.

Herhangi bir nedenle uçuş planı değiştirildiğinde pilota bilgi vermekten sorumludur.

TWR ve GND sektörlerinde hizmet veren tüm kontrolörlerin IVAI programını kullanması

tavsiye edilir.


Sayfa 19

1.4. TAVSİYELER

İlk olarak açacağınız sektörün meydan haritalarını hazırlayın.

Gerekli frekansları not edin.

Hizmet vereceğiniz hava sahasındaki meydan veya meydanların hava durumunu

inceleyin.

Altimetre ayar usullerinde belirtildiği üzere intikal seviyesini hesaplayın.

İniş ve kalkış için kullanılacak pistleri belirleyin.

Teamspeak bağlantınızı ve kanal ayarınızı yapın.

ATIS bilgilerini doğru bir şekilde doldurun.

"Set Centerpoint" fonksiyonu ile radar merkez noktasını seçin.

Radar kapsama sahasını yatay ve dikey olarak "PVD Options" seçeneği ile ayarlayın.

"Commbox" penceresinden kullanacağınız frekansı ayarlayın.

Radar ekranını kişisel tercihinize göre ayarlayın.

Online olun. Diğer kontrolörlere ATC kanalından online olduğunuzu yazı ile bildirin

(Örnek: Antalya Tower is online on 118.100...).

Alt ve üst sektörlerle koordinasyonunuzu sağlayın.

Online ATC yok ise sorumluluk sahanızdaki trafiklerin sizle temasa geçmelerini sağlayın.

Gerekirse "Force Act" seçeneğini kullanın.

Radyo kanalında kontrolü sağlayın ve gereksiz konuşmaları önleyin.

Kendinize bir yol belirleyin ve trafikleri yönetmek için bir sonraki hamlenizi planlayın.

Trafiklerin üzerine tıklayarak gerekli bilgilerini kontrol edin ve "FSTR" kontrol ederek

planlarını öğrenin.

Trafiklerin üzerine "Label" seçeneğini kullanarak bilgi etiketleri koyun. Böylece vermiş

olduğunuz talimatları hem unutmamış hem de diğer sektörlerde görevli ATC'lere bilgi

sağlamış olursunuz.

Asla kendi bölgeniz dışındaki trafiklerle ve sizin göreviniz dışındaki konularla zaman

harcamayın. Gerekirse uygun bir şekilde durumu pilota bildirin. Göreviniz öncelikli olarak

kontrol sahanızdaki trafiklere hizmet vermektir. Müsait durumlarda yardımlaşabilir,

bilgilerinizi paylaşabilirsiniz.

Hizmet sırasında alt ve üst sektörlerle iletişim halinde olun ve durum değişikliklerini

onlara bildirin.

Tehlikeli veya emniyetsiz durumlarda yöneticiler veya supervisor olarak görev yapanlardan

yardım alın. Supervisor yardımı için (.wallop mesajınız) komutunu kullanabilirsiniz.


Sayfa 20

Diğer online ATC'leri ve yeni açılmış sektörleri ATC penceresinden takip edin.

Gerekiyorsa koordinasyonu sağlayın.

TEXT modunda uçan trafiklere ATC hizmetini geciktirmeyin.

Hizmet verdiğiniz meydanı önceden haritalarına bakarak çalışın. Vereceğiniz hizmetin

temel bilgilerini edinin.

Mümkün olduğu kadar İngilizce öğrenin. En azından temel iletişimi kuracak İngilizcenizin

olması gerekir. Aksi durumda yabancı trafiklerle sorun yaşarsınız.

Hizmet sırasında IVAC araçlarını sıklıkla kullanın. Örnek olarak; yaklaşma veya yön için

Anchor veya QDM fonksiyonlarını kullanın. İki trafik arası güvenli ayrımı ya VERA ile ya da

HALO ile sağlayın.


Sayfa 21

1.5. LİSANSLAR

ATC lisansları üyelerin hava trafik kontrol hizmetleri konusundaki seviyesini, eğitim

derecesini, ne kadar bilgi ve beceri sahibi olduğunu gösterir.

Üyeler sahip oldukları lisansları görüntülemek için IVAO Profil sayfalarını ziyaret edebilirler.

Üyeler gerekli eğitimleri aldıktan sonra yeterli beceri ve tecrübeye sahip olduklarında teorik ve

pratik sınavlara başvurabilirler. Sınav veya eğitim başvuruları

https://www.ivao.aero/training/exam/status.asp adresinden yapılmaktadır.

Aşağıdaki tabloda ATC lisansları ile ilgili bilgiler açıklanmaktadır.

ATC Lisansı

Asgari

Saat

Teorik

Sınav

Pratik

Sınav

Brifing Rehberi

ATC Applicant (AS1) 0 Yok Yok ―

ATC Trainee (AS2) 10 Yok Yok ―

Advanced ATC Trainee

(AS3)

25

Var

Yok

IVAC El Kitabı

Aerodrome Controller (ADC) 50 Var Var ADC Brifing Rehberi

Approach Controller (APC) 100 Var Var APC Brifing Rehberi

Center Controller (ACC) 200 Var Var ACC Brifing Rehberi

Senior Controller (SEC) 1000 Var Var SEC Brifing Rehberi

Senior ATC Instructor (SAI) ― ― ― ―

Chief ATC Instructor (CAI) ― ― ― ―

Not: ADC, APC, ACC ve SEC lisansları, IVAO Kurallar ve Uygulamaları madde 4.6.2.1. gereği

aktif ülke bölümüne üye olanlara verilir.

Not: Senior ATC Instructor (SAI), IVAO-TD veya IVAO-TAD tarafından ihtiyaç duyulduğu

takdirde eğitmenlere özel olarak verilen lisans tipidir. Chief ATC Instructor (CAI), IVAO-TD

veya IVAO-TAD olarak görev yapmış kişilere verilen onursal lisans tipidir.

https://www.ivao.aero/members/person/details.asp

https://www.ivao.aero/training/exam/status.asp

http://mediawiki.ivao.aero/index.php?title=Aerodrome_Controller_briefing

http://mediawiki.ivao.aero/index.php?title=Approach_Controller_briefing

http://mediawiki.ivao.aero/index.php?title=Area_Controller_briefing

http://mediawiki.ivao.aero/index.php?title=Senior_Controller_briefing


Sayfa 22

1.6. SINAV POLİTİKASI

İlk sınav, hava trafik kontrol hizmeti vermek için kullanılan IVAC programının “Advanced ATC

Trainee (AS3)” sınavıdır. Bu sınav çoktan seçmeli 20 sorudan oluşmaktadır. Sınav süresi

azami 45 dakikadır. Geçer not 75/100 puandır.

Üyeler bu sınava IVAO’ya üye oldukları tarihten 2 hafta sonra ve en az 25 saat online

olduktan sonra girebilirler.

İlk sınavı geçtikten sonra “Aerodrome Controller (ADC)” sınavı için başvuru

yapılabilmektedir.

ADC, APC, ACC ve SEC lisanslarına sahip olabilmek için ilgili sınavların teorik ve pratik olan

bölümlerini başarıyla tamamlamış olmak gerekir. Bu sınavlar 100 puan üzerinden

değerlendirilir ve her bir sınav için geçer not 75 puandır. Bu sınavlara sadece aktif ülke

bölümüne üye olanlar girebilir.

Sınavlara başvurabilmek için aşağıdaki şartlar aranır:

İlgili lisanslar için belirtilmiş olan asgari saatlere sahip olmak,

İlgili lisanslar için belirtilmiş olan diğer sınav gerekliliklerini tamamlamak.

2 sınav arası bekleme süreleri aşağıdaki gibidir:

Teorik bilgi sınavı başarıyla tamamlanmışsa, aynı seviyedeki teorik ve pratik sınav

arasında bekleme süresi yoktur.

Pratik sınav puanı 51-74 arası ise 15 gün,

Teorik bilgi sınav puanı 50-70 arası ise 15 gün,

Pratik sınav puanı 1-50 arası ise 30 gün,

Teorik bilgi sınav puanı 5-45 arası ise 30 gün,

Pratik veya teorik bilgi sınav puanı 0 ise 90 gün,

Pratik ve teorik bilgi sınavlarından başarılı ise bir sonraki seviye için 60 gün.

1.6.1. Teorik Bilgi Sınavları

Teorik bilgi sınavına durumunuzu kontrol ettikten sonra başvurabilirsiniz. Durumunuzu

BURADAN kontrol edebilirsiniz. Ayrıca burada girebileceğiniz sınavları sayfanın altında

görebilirsiniz.

ADC lisansından SEC lisansına kadar olan bütün teorik bilgi sınavları çoktan seçmeli 20

sorudan oluşmaktadır. Aksi belirtilmedikçe, sınav soruları ICAO ve EASA-OPS kuralları ve

uygulamalarına dayanarak hazırlanmıştır. Sorular 3 veya 5 şıktan oluşur ve sadece 1 doğru

cevap vardır. Sınav süresi azami 45 dakikadır. Eğer bu süre aşılırsa sınav başarısız olarak

değerlendirilir. Çoktan seçmeli olan sorular sistem tarafından otomatik olarak değerlendirilir, 0

veya 5 ile puanlandırılır. Bu sınavlar 100 puan üzerinden değerlendirilir ve her bir sınav için

geçer not 75 puandır.



Sayfa 23

1.6.2. Pratik Sınavlar

Pratik sınav başvurusu için durumunuzu kontrol ediniz. Durumunuzu BURADAN kontrol

edebilirsiniz.

Pratik sınav başvuruları üye olunan aktif ülke bölümündeki yetkililere atanır. Yetkililer sınav

talebinde bulunan kişi ile elektronik posta yoluyla iletişime geçer.

Pratik sınavlar başvuru tarihinden en geç 1 ay içinde yapılmalıdır. Aksi halde sınav iptal

edilir.

Her bir pratik sınav ile ilgili detaylı bilgiler brifing rehberlerinde açıklanmıştır. Başvurulardan

önce bu dosyalar mutlaka incelenmelidir.

Pratik sınavlar IVAO HQ kriterlerine uygun olarak yetkililerce uygulanır ve değerlendirilir.

Değerlendirme sonrasında sınav onay için bir üst kademeye gönderilir. Sınav "Başarılı" veya

"Başarısız" şeklinde onaylanır.

Sınavlar ile ilgili daha detaylı bilgilere https://www.ivao.aero/training/exam/default.asp adresinden ulaşılabilir.


https://www.ivao.aero/training/exam/default.asp


Sayfa 24

BOŞ BIRAKILMIŞTIR


Sayfa 25

BÖLÜM 2 HAVA TRAFİK YÖNETİMİ


Sayfa 26

2.1. HAVA TRAFİK HİZMETİ (AIR TRAFFIC SERVICE – ATS)

Uçuş ve yer emniyetini artırmak ve uçuşların akıcı gerçekleşmesine yardımcı olmak için hava

trafik hizmeti üniteleri tarafından havacılara sağlanan hizmet olarak tanımlanabilir.

Hava trafik hizmetinin amaçları aşağıdaki gibi özetlenebilir:

Havadaki ve yerdeki hava araçlarının birbirleri ile çarpışmasını önlemek.

Yerde meydan manevra sahasında hareket eden hava araçları ve diğer nesnelerin

çarpışmasını önlemek.

Düzenli ve hızlı bir trafik akışı sağlamak.

Uçuşların güvenli ve verimli gerçekleşmesi için tavsiye ve bilgi sağlamak.

Arama-kurtarma hizmetine ihtiyaç duyan hava araçlarına yardımcı olmak ve ilgili birimler

arasında koordinasyonu sağlamak.

Türkiye hava sahasında sağlanan hava trafik hizmet tipleri aşağıdaki gibidir.

Hava Trafik Kontrol Hizmeti

Hava araçlarının manevra sahasında, apronda veya uçuşun herhangi bir safhasında

birbirleriyle ve manialarla çarpışmalarını önlemek, hızlı ve düzenli hava trafik akışını

sağlamak amacıyla verilen hava trafik hizmet türüdür. Bu hizmet, kontrollü hava sahası

içinde tüm aletli uçuşlara ve kontrollü meydanlardaki tüm meydan trafiğine sağlanır. Hava

trafik kontrol hizmeti alt bölümlere ayrılır:

o Saha Kontrol Hizmeti (ACC)

o Yaklaşma Kontrol Hizmeti (APP)

o Meydan Kontrol Hizmeti (TWR)

Uçuş Bilgi Hizmeti (FIS)

Bu hizmet; hava trafik kontrol hizmeti verilen veya ilgili hava trafik hizmeti birimi ile iki

yollu radyo teması olan tüm uçaklara sağlanır.

İkaz Hizmeti (ALRS)

Bu hizmet; hava trafik kontrol hizmeti sağlanan, uçuşların bir bölümü kontrollü sahaya

rastlayan, uçuş planı doldurmuş veya hava trafik kontrol birimlerince bilinen tüm trafiklere

sağlanır. İkaz hizmeti, arama-kurtarma (SAR) ihtiyacı içerisindeki bir hava aracı hakkında

ilgili birimlerin haberdar edilmesi ve SAR faaliyetlerine yardımcı olunmasını kapsar.

Otomatik Terminal Bilgi Hizmeti (ATIS)

Uçuş bilgi ve ikaz hizmetleri; uçuş planı takibi ve müsaadesi, apron, taksi yolu, pist,

manevra sahaları, hava durumu (METAR/TAF, SIGMET), trafik ikaz ve tavsiyeleri, kuyruk

türbülansı (vortex) vb. bilgi ve ikazlarını kapsamaktadır.

2.1.1. Hava Trafik Hizmetlerinde Kullanılan Zaman Dilimi

Hava trafik hizmeti birimleri "Universal Time Coordinated - UTC" zaman dilimini kullanacaklar

ve zamanı gece yarısı başlayan 24 saatlik günün saat ve dakikaları ile ifade edeceklerdir.

Örnek: 00:34Z, 01:55Z, 20:05Z, 23:52Z, vb.


Sayfa 27

2.2. HAVA TRAFİK KONTROL HİZMETİ

Yoğun hava ve yer trafiğinin neden olduğu yüksek iş gücünü azaltmak, daha emniyetli ve

verimli hava trafik akışını sağlayabilmek için hava trafik kontrol birimleri oluşturulmuştur. Hava

trafik kontrol birimlerinin birbirinden farklı görevleri, sorumluluk ve kontrol sahaları vardır. Bu

birimlerde genellikle bir ATC tarafından hizmet verilmektedir fakat trafiği yoğun olan

meydanlarda ve hava sahalarında bu birimler kendi içinde sektörlere ayrılırlar. Sektörlere

ayrılan birimlerde birden fazla ATC görev yapmaktadır.

IVAO sunucuları üzerinde hava trafik kontrol birimleri belirlenmiş çağrı adları ile

tanımlanmaktadır. Hizmet verilen meydanın ICAO kodunun sonuna aşağıdaki çağrı adı

uzatmaları eklenir. Çağrı adı uzatmalarının her biri farklı bir hava trafik kontrol birimini ifade

etmektedir.

_DEL - Delivery veya Clearance Delivery

_GND - Ground (Yer Kontrol)

_TWR - Tower (Meydan Kontrol)

_APP - Approach (Yaklaşma Kontrol)

_DEP - Departure

_CTR - Center veya Control (Saha Control)

_FSS - Flight Service Station (Uçuş Bilgi İstasyonu)

Not: DEP ve FSS birimleri Türkiye hava sahasında uygulanmaz.


Sayfa 28

Bu birimler kendi aralarında yönlere göre (kuzey, güney, vb.) veya tanımlanmış kodlara göre

bölünebilir. Türkiye hava sahasındaki sektörlerin her biri bu dokümanda açıklanmıştır.

Örnek:

LTAI_DEL - Antalya Delivery

LTBA_N_GND - Yeşilköy Yer Kontrol (Kuzey Sektör)

LTAC_TWR - Esenboğa Meydan Kontrol

LTBJ_APP - Menderes Yaklaşma Kontrol


Sayfa 29

2.2.1. DEL - Delivery/Clearance Delivery

Delivery veya Clearance Delivery, meydan kontrolün (TWR) alt birimidir. Trafiği yoğun olan

büyük havalimanlarında mevcuttur. Hizmet verdiği meydandaki kalkış yapacak IFR trafiklerin

uçuş planlarını kontrol eder, yoğunluğa göre sıralama yapar ve yol müsaadelerini temin eder.

Uçuş Planının Kontrolü:

Uçuş planının kontrolü aşağıdaki örnekteki bölümleri inceleyerek yapılmalıdır. Herhangi bir

hata veya eksik olması durumunda mümkünse ATC tarafından düzeltilerek yapılan düzeltme

pilota bildirilmeli mümkün değilse pilota bilgi verilmeli ve planın düzeltilerek tekrardan

yollanması istenmelidir.

B738: Uçak Tipi.

M: Kuyruk Türbülans Kategorisi.

N0446: True Airspeed.

LSZH: Yedek Varış Meydanı.


Sayfa 30

Yol Müsaadesi:

Yaklaşma veya saha kontrol birimlerinin mevcut olması durumunda, uçağın çağrı adı, Tahmini

kalkış saati - ETD ve kalkış rotasının ilgili ATC'ye bildirilmesine müteakip yol müsaadesi

verilmelidir.

Kalkacak trafikler yaklaşma ve saha kontrol tarafından gerekli ayrımın sağlanabilmesi için

geciktirilebilir.

Yol müsaadesi aşağıdaki bilgileri kapsamalıdır:

SID – Standart Instrument Departure veya kalkışa müteakip uygulanacak prosedür.

Initial Altitude/Flight Level – Öncelikli irtifa/uçuş seviyesi.

Transponder kod.

Not: Pilota verilen müsaadenin diğer birimler tarafından takip edilebilmesi ve koordinasyonun

sağlanabilmesi için mutlaka IVAC Label fonksiyonu kullanılmalıdır. Müsaade verileri

(SID/Vektör ve öncelikli irtifa/uçuş seviyesi) bu yöntem ile girilerek trafiğe etiketlenmelidir.

Kalkış rotası ve serbest kılınacak ilk irtifa veya uçuş seviyesi önce yaklaşma kontrol, mevcut

değilse saha kontrol ile koordine edilerek verilmelidir. Hiçbir kontrol biriminin olmaması

durumunda meydan haritalarında belirtilmiş değerler kullanılmalı eğer belirtilmemişse

planlanan şekilde müsaade verilmelidir.

Transponder kodları, uçağa radar tanımını sağlayacak radar biriminin SSR kodları

kullanılarak verilebilmektedir.

Kalkıştaki gecikmeler (SLOT/CTOT), aktif pist, yaklaşma frekansı gibi ek bilgiler yol

müsaadesine eklenebilir.

Trafiğin Yer Kontrole (GND) devri aşağıdaki şartlar sağlandığında yapılacaktır:

Trafiğin park pozisyonu ve ATIS bilgisi teyit edildikten sonra,

Temin edilen yol müsaadesi pilot tarafından doğru ve eksiksiz tekrar edilip onaylandıktan

sonra,

Trafik kapı kapatıp, motor çalıştırma ve push-back için tamamen hazır olduğunda.

Görevleri:

Kalkış yapacak IFR trafiklerin uçuş planlarını kontrol etmek, gerekiyorsa düzeltilmesini

sağlamak.

Yoğun kalkış trafiğinin olduğu durumlarda sıralama yapmak.

Kalkış yapacak IFR trafiklerin yol müsaadesini temin etmek.

Yol müsaadesini (SID/Vektör, öncelikli irtifa/seviye, vb.) yaklaşma kontrol (APP) ile

koordine ederek belirlemek.


Sayfa 31

Radyo Usulleri:

Not: Detaylı bilgi için ICAO Doc. 4444'e bakınız.

Pilot: Yeşilköy Delivery, THY123. Good day.

Yeşilköy Delivery, THY123. İyi günler.

ATC: THY123, Yeşilköy Delivery. Good day. Go-ahead.

THY123, Yeşilköy Delivery, İyi günler. Devam edin.

Pilot: Yeşilköy Delivery, THY123. Position S5, Information Charlie. Request ATC

clearance to destination Antalya Airport.

Yeşilköy Delivery, THY123. Pozisyon S5, information Charlie. Antalya Havalimanı için

ATC müsaddesi talep ediyoruz.

ATC: THY123, Cleared to Antalya Airport, flight planned route. Depart

Runway 35L. Climb via EDASA1Y departure to 5,000 feet, Squawk 5356.

THY123,. Uçuş planı rotasında Antalya Havalimanı'na serbestsiniz. Kalkış pisti 35L.

EDASA1Y ile 5,000 feet'e tırmanın. Squawk 5356.

Pilot: Cleared to Antalya Airport, flight planned route. Runway 35L. Climb via EDASA1Y

departure to 5,000 feet. Squawk 5356. THY123.

Uçuş planı rotasında Antalya Havalimanı'na serbestiz. Kalkış pisti 35L. EDASA1Y

ile 5,000 feet. Squawk 5356. THY123.

ATC: THY123,. Read-back is correct. Report when ready.

THY123, Mutabıkız. Hazır olduğunuzda ikaz ediniz.

Pilot: THY123. We are ready.

THY123. Hazırız.

ATC: THY123, Contact Yeşilköy ground frequency 121.8 for start-up and push-back.

THY123, Motor çalıştırma ve push-back için Yeşilköy Yer Kontrol

121.8 frekansı ile temas edin.

Pilot: Yeşilköy ground frequency 121.8. Good day. THY123.

Yeşilköy Yer Kontrol 121.8. İyi günler. THY123.


Sayfa 32

2.2.2. GND - Yer Kontrol

Yer kontrol, bir havalimanındaki pistler hariç tüm taksi yolları ve apronlardaki trafiklerin

hareketi ve kontrolünden sorumludur. Meydan kontrolün alt birimdir.

VFR Trafikler için Yol Müsaadesi:

VFR yol müsaadeleri uçuş planı onayını, kalkış pistini, meydan turu istikametini, düz uçuş

irtifasını, CTR giriş/çıkış talimatlarını, transponder kodunu, QNH değerini ve gerekli olduğu

durumlarda serbest kılınan ilk irtifayı içermelidir.

Motor Çalıştırma:

Motor çalıştırma müsaadeleri tahmini kalkış saatinin 15 dakika öncesinden istenmelidir.

Tahmini kalkış saatinin bu aralığa uygun olmaması durumunda, pilotlardan gerekli

düzeltme talep edilmelidir.

SLOT/CTOT toplu uçuşlarda veya yoğun hava trafiği olan günlerde kullanılabilir.

SLOT/CTOT düzenlemeleri sadece IVAO Türkiye Etkinlik Bölümü veya organizasyondan

sorumlu yetkili kişiler tarafından yapılabilmektedir.

Operasyonel Usuller:

Taksi yapmakta olan bir trafiğin önünü kesecek şekilde başka bir trafiğe push-back

müsaadesi verilemez.

Paralel taksi yolları, iniş ve kalkıştaki trafikler için eş zamanlı olarak kullanılmalıdır.

Kalkacak trafikler bekleme noktasına varmadan veya kalkış için sıralandıkları an meydan

kontrol ile temasa geçmeleri sağlanmalıdır.

İnen trafikler uçak tipine uygun kapılara yönlendirilmelidir.

Emniyetsiz bir duruma yol açmamak veya karışıklıkları önlemek amacıyla taksi yolu giriş

noktalarında bekleme talimatı verilebilir.


Sayfa 33

Trafiğin Meydan Kontrole (TWR) devri aşağıdaki şartlar sağlandığında yapılacaktır:

Kalkış yapacağı pistin bekleme noktasına ulaştığında,

Taksi gereği katetmesi gereken pistin bekleme noktasına ulaştığında,

Meydan kontrol ile önceden belirlenmiş ve koordine edilmiş bir taksi yoluna girdiğinde.

Trafiğin DEL'den Yer Kontrole (GND) devri aşağıdaki şartlar sağlandığında yapılacaktır:

Trafik kapı kapatıp, motor çalıştırma ve push-back için tamamen hazır olduğunda.

Trafiğin Meydan Kontrolden (TWR) Yer Kontrole (GND) devri aşağıdaki şartlar sağlandığında

yapılacaktır:

İnişten sonra pisti tamamen terk ettiğinde,

Taksi gereği katetmesi gereken pisti tamamen terkettiğinde,

Yer kontrol ile önceden belirlenmiş ve koordine edilmiş bir taksi yoluna girdiğinde.

Not: Bir trafiğin piste girmesi veya pisti katetmesi gerekiyorsa yer kontrol (GND) mutlaka

meydan kontrol (TWR) ile temas edecek, pozisyon bilgisi verdikten sonra trafiği meydan

kontrole devredecektir.

Görevleri:

Taksi yollarındaki ve apronlardaki trafiklerin hareketini kontrol etmek ve düzenlemek.

Yerdeki trafiklerin ayrımını sağlamak, gerektiğinde trafik bilgisi vermek.

Yer trafiğinin düzenli ve emniyetli akışını sağlamak.

Kalkış yapacak VFR trafiklerin uçuş planlarını kontrol etmek, gerekiyorsa düzeltilmesini

sağlamak ve yol müsaadesini temin etmek.

Motor çalıştırma ve push-back müsaadesi vermek.

Kalkış pisti ve park pozisyonu için taksi müsaadesi vermek.

Not: DEL birimi tanımlanmamış veya mevcut değil ise, yer kontrol onun görevlerinden de

sorumludur.

Not: Kalkış yapacak VFR trafiklerin müsaadeleri önce Meydan Kontrol (TWR) gerekiyorsa

Yaklaşma Kontrol (APP) ile koordine edilerek temin edilmelidir.


Sayfa 34

Radyo Usulleri:


Kalkış:

Pilot: Yeşilköy Ground, THY123. Position S5. Request start-up and push-back.

Yeşilköy Yer Kontrol, THY123. Pozisyon S5. Motor çalıştırma ve push-back

müsaadesi talep ederiz.

ATC: THY123, Yeşilköy Ground. Start-up and push-back approved for Runway 35L. Face

to west.

THY123, Yeşilköy Yer Kontrol. 35L pisti için motor çalıştırma ve push-back serbest.

Yüzünüz batı olacak.

Pilot: THY123. Start-up and push-back is approved for Runway 35L, facing west.

Yeşilköy Yer Kontrol, THY123. 35L pisti için motor çalıştırma ve push-back serbest.

Yüzümüz batı olacak.

Pilot: THY123. Ready for taxi.

Yeşilköy Yer Kontrol, THY123. Taksi için hazır.

ATC: THY123, . Taxi to holding point Runway 35R via taxiway G, B9, C, B12. QNH 1015.

THY123, Yeşilköy Yer Kontrol. G, B9, C, B12 yolları ile 35R pisti bekleme noktası

taksi serbest. QNH 1015.

Pilot: Taxi to holding point Runway 35R via G, B9, C, B12. QNH 1015. THY123

Yeşilköy Yer Kontrol, THY123. G, B9, C, B12 yolları ile 35R pisti bekleme noktası

taksi serbest. QNH 1015.

Pilot: Yeşilköy Ground, THY123. Holding point B12 for Runway 35R.

Yeşilköy Yer Kontrol, THY123. 35R pisti B12 bekleme noktası.

ATC: THY123, Yeşilköy Ground, Contact Yeşilköy Tower frequency 118.375. Good day.

THY123, Yeşilköy Yer Kontrol. Yeşilköy Kule 118.375 ile temas edin. İyi günler.

Pilot: Yeşilköy Ground, THY123. Tower 118.375, Good day.

Yeşilköy Yer Kontrol, THY123. Yeşilköy Kule 118.375. İyi günler.


Sayfa 35

İniş:

Pilot: Yeşilköy Ground, THY456. Runway 05 vacated via E5.

Yeşilköy Yer Kontrol, THY456. 05 pistini E5 ile terkettik.

ATC: THY456, Yeşilköy Ground. Taxi to Gate 110 via taxiway F and D. Hold short B9.

THY456, Yeşilköy Yer Kontrol. F ve D yolları ile 110 numaralı kapıya taksi serbest. B9

yoluna girmeden bekleyin.

Pilot: Taxi to Gate 110 via F and D, hold short B9 THY456.

F ve D yolları ile 110 numaralı kapıya taksi serbest. B9 yoluna girmeden

bekleyeceğiz. THY456

Pilot: Holding short B9. THY456.

B9 bekleme noktası. THY456

ATC: THY456,. Contact Yeşilköy Ground North Sector on frequency

121.6.

THY456, Yeşilköy Yer Kontrol Kuzey Sektör ile 121.6 frekansından temas ediniz.

Pilot: Ground frequency 121.6. THY456 Good day.

Yer Kontrol 121.6. THY456 İyi günler.

Pilot: Yeşilköy North Ground, THY456. Holding short B9.

Yeşilköy Kuzey Yer Kontrol, THY456. B9 bekleme noktası.

ATC: THY456, Yeşilköy North Ground. Taxi to Gate 110 via taxiway D after company traffic

B737 crossing from right to left on taxiway G.

THY456, Yeşilköy Kuzey Yer Kontrol. G yolu üzerinde sağdan sola kateden şirket

trafiği B737'den sonra 110 numaralı kapıya D yolu ile taksi serbest.

Pilot: . After company traffic B737 on G, continue taxi to Gate

110 via D THY456

G üzerindeki şirket trafiği B737'den sonra 110 numaralı kapıya D yolu ile taksi

serbest THY456.


Sayfa 36

2.2.3. TWR - Meydan Kontrol

Meydan Kontrol; pistler üzerindeki, kontrol sahasındaki (CTR) pist veya meydan ile görüşü

mevcut trafiklerin hareketlerinden ve kontrolünden sorumludur.

Operasyonel Usuller:

Pistin tamamen terkedilmemesi durumunda iniş ve kalkış müsaadeleri verilemez.

Bir pist ancak inişteki trafiğin “Pist terk edildi” raporuna müteakip terkedilmiş olarak

değerlendirilebilir.

İnişlerde kontrolörün IVAI/MSFS yardımıyla ilgili uçakla göz teması varsa, ve trafiğin pisti

terkettiği takip edilebiliyorsa o zaman pist terkedilmiş olarak değerlendirilir.

Bir pist ancak kalkıştaki trafiğin radarda tanımlanması ve tırmanışın görülmesine

müteakip terkedilmiş olarak değerlendirilebilir.

Belirli bir piste herhangi bir trafik iniş veya kalkış için serbest kılınmış ise, başka bir trafiğe

o pisti katediş veya o piste iniş-kalkış müsaadesi verilemez.

Bir trafik pisti terketmeden diğer başka bir trafiğe iniş veya kalkış müsaadesi verilemez.

Gerekli ayırmalar sağlanmadan iniş ve kalkış trafiğine müsaade edilmemelidir.

Bir uçağa piste acele giriş kalkış müsaadesi verilebilmesi için uçağın kalkışa hazır olması

gereklidir.

İnişteki uçaklara diğer trafikler yüzünden geç iniş izni verilebilir, bu durumlarda

bilgilendirme yapılmalıdır.


Sayfa 37

Arka arkaya kalkacak uçaklar belli zaman aralıkları ile ayrılmalıdır.

Son yaklaşmada A veya B kategorisi bir uçak pist eşiğine 3 nm, C veya D kategorisi bir

uçak ise 5 nm uzaklıkta olması durumunda kalkacak uçaklara piste giriş izni verilemez.

Tercihli Pist Sistemi (Preferential Runway System)

Pist kullanım veriminin en uygun seviyede muhafaza edilmesi ve aktif pist seçiminin

sistemsel hale getirilmesi amacıyla bazı meydanlar için Tercihli Pist Sistemi - PRS

belirlenmiştir.

Preferential Runway System (PRS), meydan kapasitesini en yüksek seviyede kullanıma

açan pist kullanış biçimleridir; etkinlik veya toplu uçuş gibi yoğun trafik durumunda tercih

edilmelidir.

İstanbul, Antalya, Esenboğa ve Adnan Menderes meydanlarının aktif pistleri belirlenirken

tercihli pist sistemi dikkate alınmalıdır.

Paralel ve kesişen pistler meydanlarda özel prosedür ve operasyonlar gerektirmektedir.

Minimum ayrım ve trafik raporlarının sağlıklı bir şekilde devam ettirilmesi meydan

kontrolörünün sorumluluğudur.

Tercihli pist sisteminin olmadığı meydanlarda aktif pist seçiminde rüzgar istikameti, pilot

talepleri, pist kapasite sınırları, gürültü önleme prosedürleri, pist uzunluğu göz önünde

bulundurulmalıdır.

Birden fazla pisti mevcut olan meydanlarda tek pist kullanımından mümkün olduğunca

kaçınılmalıdır.

Meydan Kontrol (TWR) trafiği Yer Kontrolden (GND) aşağıdaki şartlar sağlandığında

devralacaktır:

Kalkış yapacağı pistin bekleme noktasına ulaştığında,

Taksi gereği katetmesi gereken pistin bekleme noktasına ulaştığında,


Trafiğin Meydan Kontrolden (TWR) Yer Kontrole (GND) devri aşağıdaki şartlar sağlandığında

yapılacaktır:

İnişten sonra pisti tamamen terk ettiğinde,

Taksi gereği katetmesi gereken pisti tamamen terkettiğinde,


Trafiğin Meydan Kontrolden (TWR) Yaklaşma Kontrole (APP) devri aşağıdaki şartlar

sağlandığında yapılacaktır:

Kalkış yapan IFR trafikler 1000 ft AGL'ye yaklaşırken veya Yaklaşma Kontrol (APP) ile

önceden koordine edilmiş ve belirlenmiş ise kalkış müsaadesi ile birlikte,

Kalkış yapan VFR trafikler kontrol bölgesini (CTR) terkederken,

Pas geçen trafikler 1000 ft AGL'ye yaklaşırken,


Sayfa 38

Trafiğin Yaklaşma Kontrolden (APP) Meydan Kontrole (TWR) devri aşağıdaki şartlar


IFR trafik iniş için pistin son yaklaşma hattına girdiğinde ve son yaklaşma noktasının (FAF)

üzerinde veya Yaklaşma Kontrol (APP) ile koordine edilmiş ve önceden belirlenmiş bir

noktada,

IFR trafik iniş yapacağı pist için görerek yaklaşma talep etmiş ise pist veya meydan

görüşü sağladığını rapor ettiğinde,

VFR trafik kontrol bölgesine (CTR) girerken veya Yaklaşma Kontrol (APP) ile koordine

edilmiş ve önceden belirlenmiş bir noktada.

Trafiğin Meydan Kontrolden (TWR) Saha Kontrole (ACC) devri aşağıdaki şartlar


Trafik, kalkış yaptığı meydanın sorumluluk sahası olarak belirlenmiş Terminal Kontrol

Sahasını (TMA/MTMA) terkederken veya Saha Kontrol (ACC) ile koordine edilmiş ve

önceden belirlenmiş bir irtifa veya uçuş seviyesine ulaştığında.

Trafiğin Saha Kontrolden (ACC) Meydan Kontrole (TWR) devri aşağıdaki şartlar


Trafik, iniş yapacağı meydanın sorumluluk sahası olarak belirlenmiş Terminal Kontrol

Sahasına (TMA/MTMA) girerken veya Saha Kontrol (ACC) ile koordine edilmiş ve önceden

belirlenmiş bir irtifa veya uçuş seviyesine ulaştığında.

Görevleri:

Pistler üzerindeki trafiklerin hareketini kontrol etmek ve düzenlemek.

İniş ve kalkış yapacak trafiklerin ayrımını sağlamak, gerektiğinde trafik bilgisi vermek.

İniş ve kalkış trafiğinin düzenli ve emniyetli akışını sağlamak.

Kalkış müsaadesi vermek.

İniş müsaadesi vermek.

Pist katediş müsaadesi vermek.

İniş yapacak VFR trafiklere yaklaşma ve iniş talimatı vermek.

İniş yapacak VFR trafiklere meydan turuna giriş, bekleme (orbit) talimatı ve müsaadesi

vermek.

Kontrol sahasını (CTR) katedecek VFR trafiklere katediş müsaadesi vermek ve

gerektiğinde trafik bilgisi sağlamak.

Prosedürel alet yaklaşması yapılan meydanlarda yaklaşma hizmeti sağlamak.

Not: DEL ve GND birimi tanımlanmamış veya mevcut değil ise, meydan kontrol bu birimlerin

görevlerinden de sorumludur.


Sayfa 39

Radyo Usulleri:


Kalkış:

Pilot: Yeşilköy Tower, THY123. Holding point B12 for Runway 35R.

Yeşilköy Kule, THY123. 35R pisti B12 bekleme noktası.

ATC: THY123, Yeşilköy Tower. Good day. Clear to cross Runway 35R, line-up and wait

Runway 35L.

THY123, Yeşilköy Kule. İyi günler. 35R pistini katediş serbest. 35L pistine girip

bekleyin.

Pilot: . Clear to cross Runway 35R, line-up and wait Runway 35L THY123.

35R pistini katediş serbest. 35L pistine girip bekleyeceğiz THY123.

ATC: THY123, Wind 020 degrees at 10 knots. Runway 35L clear for take- off. When

airborne contact Yeşiköy Approach frequency 127.1.

THY123, Rüzgar 020 dereceden 10 knot. 35L pisti kalkış serbest. Kalkışa müteakip

Yeşilköy Yaklaşma 127.1 frekansı ile temas ediniz.

Pilot: Runway 35L cleared for take-off when airborne approach 127.1 THY123.

35L pisti kalkış serbest. Kalkışa müteakip Yeşilköy Yaklaşma 127.1 THY123.

veya

ATC: THY123, Wind 020 degrees at 10 knots. Runway 35L clear for take- off.

THY123,. Rüzgar 020 dereceden 10 knot. 35L pisti kalkış serbest.

Pilot: Runway 35L cleared for take-off THY123.

35L pisti kalkış serbest THY123.

ATC: THY123, Contact Yeşiköy Approach frequency 127.1.

THY123, Yeşilköy Yaklaşma 127.1 frekansı ile temas ediniz.

Pilot: Approach 127.1. THY123 Good day.

Yeşilköy Yaklaşma 127.1. THY123 İyi günler.


Sayfa 40

İniş:

Pilot: Yeşilköy Tower, THY456. ILS/VOR/NDB/Visual Runway 05.

Yeşilköy Kule, THY456. 05 pisti için ILS/VOR/NDB/Görerek yaklaşma.

ATC: THY456, Yeşilköy Tower. Wind 030 degrees at 12 knots. Runway 05 clear to land.

THY456, Yeşilköy Kule. rüzgar 030 dereceden 12 knot. 05 pisti iniş serbest.

Pilot: Runway 05 cleared to land THY456.

05 pisti iniş serbest THY456

Pilot: Runway 05 vacated THY456

05 pisti terkedildi THY456.

ATC: THY456, Contact Yeşilköy Ground frequency 121.8. Good day.

THY456, Yeşilköy Yer Kontrol 121.8 frekansı ile temas edin. İyi günler.

Pilot: Ground 121.8. THY456 Good day

Yer Kontrol 121.8. THY456 İyi günler


Sayfa 41

2.2.4. APP - Yaklaşma Kontrol

Yaklaşma Kontrol (APP), Terminal Kontrol Sahasındaki (TMA/MTMA) meydanlardan kalkış

yapan veya iniş yapacak trafiklerin ve kontrol sahasını kateden VFR trafiklerin bir başka hava

trafik kontrol birimine devredilinceye kadar olan hareketlerinden ve kontrolünden sorumludur.

Not: Yaklaşma Kontrol trafiği iniş için Meydan Kontrole devretmiş olsa bile iniş gerçekleşene

kadar trafiklerin ayırmasını monitör etmeli gerekiyorsa Meydan Kontrole bilgi ve talimat vererek

gerekli ayrımın yapılmasını sağlamalıdır.

Trafiğin Meydan Kontrolden (TWR) Yaklaşma Kontrole (APP) devri aşağıdaki şartlar


Kalkış yapan IFR trafikler 1000 ft AGL'ye yaklaşırken veya Yaklaşma Kontrol (APP) ile

önceden koordine edilmiş ve belirlenmiş ise kalkış müsaadesi ile birlikte,

Kalkış yapan VFR trafikler kontrol bölgesini (CTR) terkederken,

Pas geçen trafikler 1000 ft AGL'ye yaklaşırken,

Trafiğin Yaklaşma Kontrolden (APP) Meydan Kontrole (TWR) devri aşağıdaki şartlar


IFR trafik iniş için pistin son yaklaşma hattına girdiğinde ve son yaklaşma noktasını (FAF)

üzerinde veya Meydan Kontrol (TWR) ile koordine edilmiş ve önceden belirlenmiş bir

noktada,

IFR trafik iniş yapacağı pist için görerek yaklaşma talep etmiş ise pist veya meydan

görüşü sağladığını rapor ettiğinde,

VFR trafik kontrol bölgesine (CTR) girerken veya Meydan Kontrol (TWR) ile koordine

edilmiş ve önceden belirlenmiş bir noktada.


Sayfa 42

Trafiğin Yaklaşma Kontrolden (APP) Saha Kontrole (ACC) devri aşağıdaki şartlar


Trafik, Terminal Kontrol Sahasını (TMA/MTMA) terkederken veya Saha Kontrol (ACC) ile

koordine edilmiş ve önceden belirlenmiş bir irtifa veya uçuş seviyesine ulaştığında.

Trafiğin Saha Kontrolden (ACC) Yaklaşma Kontrole (APP) devri aşağıdaki şartlar


Trafik, iniş yapacağı meydanın Terminal Kontrol Sahasına (TMA/MTMA) girerken veya

Saha Kontrol (ACC) ile koordine edilmiş ve önceden belirlenmiş bir irtifa veya uçuş

seviyesine ulaştığında.

Görevleri:

Terminal Kontrol Sahasındaki trafiklerin hareketini kontrol etmek ve düzenlemek.

Trafiklerin ayrımını sağlamak, gerektiğinde trafik bilgisi vermek.

İniş ve kalkış trafiğinin düzenli ve emniyetli akışını sağlamak.

Kalkış ve iniş prosedürlerini, öncelikli irtifa/uçuş seviyesini belirlemek.

Trafiklere radar vektörü hizmeti sağlamak.

Alet yaklaşması, sürat, uçuş başı, irtifa gibi IFR talimatlar ve müsaadeler vermek.

Yaklaşma müsaadesi vermek.

Bekleme talimatı vermek.

İniş yapacak VFR trafiklere yaklaşma talimatı ve müsaadesi vermek.

Kontrol sahasını (TMA) katedecek VFR trafiklere katediş müsaadesi vermek ve

gerektiğinde trafik bilgisi sağlamak.

Not: DEL ve GND birimi tanımlanmamış ve TWR birimi mevcut değil ise, yaklaşma kontrol

bu birimlerin görevlerinden de sorumludur.

Not: Türkiye hava sahasında DEP birimi uygulanmadığından sorumluluk yaklaşma

kontroldedir.

Not: Yoğun trafiğin olduğu hava sahalarında yaklaşma kontrol birimi birden fazla sektörde

hizmet vermektedir.

Radyo Usulleri:



Sayfa 43

2.2.5. CTR - Saha Kontrol (ACC)

Saha Kontrol (ACC), Uçuş Bilgi Bölgesinde (FIR) veya Kontrol Sahasında (CTA) düz uçuş

seviyesinde olan (en-route), bir meydandan tırmanan veya bir meydana alçalan trafiklerin bir

başka hava trafik kontrol birimine devredilinceye kadar olan hareketlerinden ve kontrolünden

sorumludur.

Trafiğin Meydan Kontrolden (TWR) Saha Kontrole (ACC) devri aşağıdaki şartlar


Trafik, kalkış yaptığı meydanın sorumluluk sahası olarak belirlenmiş Terminal Kontrol

Sahasını (TMA/MTMA) terk ederken veya Saha Kontrol (ACC) ile koordine edilmiş ve

önceden belirlenmiş bir irtifa veya uçuş seviyesine ulaştığında.

Trafiğin Saha Kontrolden (ACC) Meydan Kontrole (TWR) devri aşağıdaki şartlar


Trafik, iniş yapacağı meydanın sorumluluk sahası olarak belirlenmiş Terminal Kontrol

Sahasına (TMA/MTMA) girerken veya Saha Kontrol (ACC) ile koordine edilmiş ve önceden

belirlenmiş bir irtifa veya uçuş seviyesine ulaştığında.

Trafiğin Yaklaşma Kontrolden (APP) Saha Kontrole (ACC) devri aşağıdaki şartlar


Trafik, Terminal Kontrol Sahasını (TMA/MTMA) terk ederken veya Saha Kontrol (ACC) ile

koordine edilmiş ve önceden belirlenmiş bir irtifa veya uçuş seviyesine ulaştığında.

Trafiğin Saha Kontrolden (ACC) Yaklaşma Kontrole (APP) devri aşağıdaki şartlar


Trafik, iniş yapacağı meydanın Terminal Kontrol Sahasına (TMA/MTMA) girerken veya

Saha Kontrol (ACC) ile koordine edilmiş ve önceden belirlenmiş bir irtifa veya uçuş

seviyesine ulaştığında.


Sayfa 44

Trafiğin Saha Kontrolden (ACC) diğer Saha Kontrole (ACC) devri aşağıdaki şartlar


Trafik, iki ünite arasında koordine edilmiş veya önceden belirlenmiş noktaya, seviyeye

veya zamana ulaştığında.

Görevleri:

Kontrol Sahasındaki (CTA) veya Uçuş Bilgi Bölgesindeki (FIR) trafiklerin hareketini

kontrol etmek ve düzenlemek.

Trafiklerin ayrımını sağlamak, gerektiğinde trafik bilgisi vermek.

Hava trafiğinin düzenli ve emniyetli akışını sağlamak.

Trafiklere radar vektörü hizmeti sağlamak.

Sürat, uçuş başı, irtifa gibi IFR talimatlar ve müsaadeler vermek.

Tırmanma/alçalma müsaadeleri vermek.

STAR, yaklaşma rotası ile ilgili talimatlar vermek ve bilgi sağlamak.

Bekleme talimatı vermek.

Kontrol Sahasını (CTA) katedecek trafiklere hava trafik hizmeti ve trafik bilgisi sağlamak.

Not: DEL ve GND birimi tanımlanmamış, TWR ve APP birimi mevcut değil ise, yaklaşma

kontrol bu birimlerin görevlerinden de sorumludur.

Radyo Usulleri:



Sayfa 45

2.3. RADARLI HAVA TRAFİK KONTROL HİZMETLERİ

Radar hizmetleri, Yaklaşma Kontrol (APP) veya Saha Kontrol (ACC) tarafından sağlanır.

Not: Aksi belirtilmedikçe ve gerekli ayırmalar sağlanarak; IVAC programı ile Meydan Kontrol

(TWR) biriminde hizmet veren ATC, sorumluluk sahası içerisinde radar hizmeti sağlayabilir.

Radar hizmetleri, Hava Trafik Kontrol Birimi tarafından aşağıda belirtilen sahalar içinde

sağlanacaktır:

Birimin radar kaplaması içerisinde,

Kontrollü hava sahası içinde,

Birimin kontrol yetkisinde bulunan hava sahası içerisinde veya yaklaşma kontrol ile ACC

arasında koordine edildiği şekilde.

2.3.1. Radar Hizmetlerinin Amacı

Radar hizmetleri, aşağıda belirtilen görevleri gerçekleştirebilmek için sağlanır.

Trafiklerin pozisyonlarını tespit etmek üzere hava trafiğini takip etmek ve pozisyon raporu

bilgilerinin ATC tarafından verilen müsaadelere uygunluğundan emin olmak,

Trafikler arasında ayırma temin etmek, trafik akış düzenini sağlamak ve karışıklıkları

gidermek üzere hava trafiğine "Vektör" hizmeti sağlamak,

Kalkışları, en kısa yoldan havayoluna sokmak ve yol seviyelerine tırmanmalarını

hızlandırmak için radar vektör hizmeti sağlamak,

Gelen uçaklara, yollarını kısaltmak, yaklaşmaya başlayacakları irtifalara alçalmalarını

hızlandırmak, alçalma sıralarını düzen içinde temin etmek ve yaklaşma için sıralama

yapmak üzere radar vektör hizmeti sağlamak,

Trafiklere seyrüseferlerinde yardımcı olmak,

Acil durum (Emergency) halindeki trafiklere yardım etmek,

Fırtına sahalarından kaçındırmak üzere trafiklere mümkün olduğunca yardım etmek,

Tehlike yaratabilecek trafikler tespit edildiğinde, radar kontrolü altında bulunan uçaklara

trafik bilgisi vermek.


Sayfa 46

2.3.2. Radar Teşhisi

Radar hizmeti sunulmadan önce, ATC aşağıda sıralanan usullerden en az birini uygulayacak

ve trafiğin hareketlerinin, verdiği talimata uygunluğunu radar da görmek veya teyit ettirmek

suretiyle trafiği kesin olarak teşhis edecektir:

Radar ekranı üzerinde izlenen trafiğin pozisyonu ve istikametinin, pilotun verdiği pozisyon

raporu ile uygun olması suretiyle,

SSR’ın kullanılması suretiyle:

o Tahsis edilen transponder kodun bağlandığının teşhisi suretiyle veya,

o Tahsis edildiği şekilde, transponder kod değişikliklerinin izlenmesi suretiyle veya,

o "Squawk Ident" izlenmesi suretiyle.

2.3.2.1. Radar Teşhisinin Bildirilmesi

Trafik radarla kesin olarak teşhis edildiğinde, kontrolör pilota “RADAR CONTACT - RADAR

TANIMI MEVCUT" diyerek radar teşhisinin yapıldığını bildirecektir.

2.3.2.2. Radar Teşhisinin Kapsamı

Bir trafiğe "RADAR CONTACT" diyerek radar temasını bildirildikten sonra ATC aşağıdaki

şartlar oluşana kadar radar hizmeti vermeye devam edecektir.

Radar hizmetinin sona erdiği pilota bildirilinceye kadar, veya

Radar temasının kaybolduğu pilota bildirilinceye kadar, veya

Yaklaşma müsaadesi verilip, trafiğin meydan kontrol ile temas sağlaması talep edilene

kadar.

2.3.3. Radar Ayırması

Türkiye hava sahasında aşağıda belirtilen hava sahaları dışında yatay radar ayırması asgari

10 NM olarak uygulanacaktır.

Hava Sahaları Asgari Yatay Radar Ayırması

Ankara TMA, İstanbul TMA, İzmir TMA, Antalya TMA, Dalaman TMA, Milas TMA

3 nm

Trabzon TMA, Adana TMA, Kayseri TMA 5 nm

Diğer hava sahalarında 10 nm

Yukarıda açıklanan radar ayırma minimaları gerektiğinde ATC tarafından artırılabilir.


Sayfa 47

2.3.3.1. Sürat Kontrolü ve Ayırması

Emniyetli ve düzenli bir trafik akışı sağlayabilmek için hava araçlarına sürat kontrolü ile ilgili

talimatlar verilebilir. Uçuş ekipleri planlanan sürat kontrolü konusunda yeterli şekilde

bilgilendirilmelidir.

Sürat ayarlamaları, gerekli ayırma miniması sağlanana ve/veya muhafaza edilene kadar

devam ettirilmelidir. Sık aralıklarla verilen sürat talimatlarından kaçınılmalıdır.

Uçuş ekibi, verilen sürat tahdidine uyamayacaksa ilgili ATC birimini bilgilendirecektir. Bu

durumda, kontrolör trafikler arasındaki gerekli ayırmayı tesis etmek amacıyla başka bir yöntem

uygulayacaktır.

FL250 ve üzerindeki sürat ayarlamaları 0.01 Mach ve katları şeklinde; FL250 altındaki sürat

ayarlamaları ise IAS 10 kts ve katları şeklinde ifade edilecektir.

Not: Yüksek uçuş seviyelerinde 0.01 Mach yaklaşık 6 kts’a karşılık gelmektedir.

Ağır tonajlı ve yüksek uçuş seviyelerindeki hava araçlarının sürat değiştirme kabiliyetleri sınırlı

olabilir.

Sürat tahdidi uygulamasına ihtiyaç kalmadığında, hava aracı bilgilendirilecektir.

2.3.3.2. Uygulama Yöntemleri

Birbirini takip eden iki veya daha fazla trafik arasında gerekli ayırmanın sağlanabilmesi için

kontrolör, öncelikle en arkadaki uçağın süratini azaltmalı veya en öndeki uçağın süratini

artırmalı, sonrasında ise diğer uçakların süratlerini ayarlamalıdır.

Sabit bir IAS muhafaza etmesine rağmen alçalan bir trafiğin TAS’ı azalır. Aynı IAS’yi muhafaza

eden alçalmadaki iki trafik arasında, daha düşük seviyede ve önde olan trafiğin TAS’ı takip

eden trafiğin TAS’ından daha azdır. Bu nedenle yeterli sürat ayrımı yapılmaz ise iki trafik

arasındaki mesafe azalacaktır.

Birbirini takip eden iki trafik arasında gerekli sürat farkının hesaplanabilmesi aşamasında, her

1000 ft için 6 kts’lık fark genel bir kural olarak kabul edilebilir. FL80 altında IAS ile TAS

arasındaki hız farklılığı göz ardı edilebilir.

Gerekli ayırmanın sağlanabilmesi için ihtiyaç duyulan zaman ve mesafe, yüksek seviyelerde,

yüksek süratlerde ve uçağın “clean konfigürasyonda” olduğu durumlarda artacaktır.

2.3.3.3. Alçalan ve İnişe Gelen Trafikler

Mümkün olduğunda, terminal sahasında yaşanacak gecikmenin belirli bir kısmının

giderilebilmesi için trafik bilgilendirilerek, düz uçuşun kalan kısmında sürat tahdidi

uygulanabilir.

İnişe gelen trafiklere, “maximum speed”, “minimum clean speed” veya “belirli bir sürati”

muhafaza etmesi talimatları verilebilir. “Minimum clean speed” ifadesi bir uçağın “clean”

konfigürasyonda (flap/slat açmadan) uçabileceği en düşük sürat anlamındadır.


Sayfa 48

Turbojet uçakların düz uçuştan alçalmaya başlamaları aşamasında IAS 250 kts’den daha

düşük bir sürat tahdidi ancak uçuş ekibinin onayı ile uygulanabilir.

Bir hava aracına, aynı anda hem yüksek bir alçalma oranını muhafaza etmesi hem de süratini

azaltması şeklinde ikisinin bir arada uygulanabilmesi mümkün olmayan talimatlar

verilmemelidir. Alçalma aşamasında sürat düşürülmesi, uçağın geçici bir süre aynı seviyede

uçmasına neden olabilir.

Gelen trafiklere mümkün olduğunca “clean konfigürasyonda” operasyon izni verilmelidir.

FL150 altında verilebilecek asgari sürat tahdidi ortalama IAS 220 kts’dır.

Radar kontrolü altındaki yaklaşan trafikler, aşağıda belirtilen sürat tahditlerine uymalıdır;

Esas bacakta veya son yaklaşma hattına yakın pozisyonda iken, pist başına göre 12

nm’ye kadar asgari IAS 200 kts,

Son yaklaşma hattında, pist başına göre 12 nm ile 6 nm arasında asgari IAS 180 kts,

Son yaklaşma hattında, pist başına göre 6 nm ile 4 nm arasında asgari IAS 160 kts.

Pist başına 4 nm'den sonra sürat tahdidi uygulanmamalıdır.

Gerektiğinde ara ve son yaklaşmadaki trafiklere IAS +/- 20 kts’ı geçmeyen sürat

ayarlamaları yapılabilir.

Pilot, ATC tarafından tahsis edilen sürati +/- 10 kts içinde muhafaza etmelidir eğer sürat

tahdidini uygulaması mümkün değil ise kullanılacak asgari sürati kontrolöre bildirmelidir.

2.3.4. SSR (Secondary Surveillance Radar) Radarın Kullanılması

Türkiye hava sahasında, transponder ile teçhiz edilmiş bütün trafikler transponder’larını, hava

trafik kontrolörü tarafından verilen talimat gereğince çalıştıracaktır.

Hava trafik kontrolörleri tarafından talimat verilmedikçe, bir pilot hiçbir şekilde transponder

cihazını "Ident" durumunda çalıştırmayacaktır.

Apronda park halinde bulunan, aktif pistler hariç apron ve taxi yollarındaki tüm trafikler ATC

tarafından aksi bildirilmedikçe transponder "STBY" mod durumunu muhafaza edecektir.

Kalkış için piste giren, tüm trafikler, transponder "C" veya "TA/RA" mod durumuna geçecek

ve tüm uçuş boyunca muhafaza edecektir.

Uçuş esnasında acil durum veya radyo arızası halinde, pilot aşağıda belirtilen kodlardan

uygun olanını bağlayacaktır.

Emergency - Kod 7700

Radar hizmeti alınıyorsa ve ATC tarafından aksi istenmedikçe mevcut transponder kodu

muhafaza edilecektir.

Radio Failure - Kod 7600

Radar hizmeti alınan ATC ile sesli iletişimde kesinti meydana gelirse, pilot IVAP programı

aracılığı ile TEXT modunda iletişime devam edecektir.


Sayfa 49

Hijack - Kod 7500

IVAO kurallar ve uygulamaları gereği, IVAO sunucuları üzerinde hiçbir pilot Hijack kod 7500

bağlamayacaktır.

2.3.4.1. Türkiye Hava Sahasında Kullanılan SSR Kodları

Kontrolsüz hava sahasındaki uçaklara herhangi bir transponder kod tahsis edilmez.

Kontrolsüz hava sahasında uçan IFR trafikler kod 2000, VFR trafikler ise kod 1200

bağlar.

Kontrollü hava sahasındaki VFR trafikler transponder kod çakışmasını (DUPE)

engellemek için 12 ile başlayan transponder kod paylaşımı ile tanımlanacaktır.

Kontrollü hava sahasında uçan IFR trafiklere aşağıdaki transponder kodları tahsis

edilmelidir.

SSR kodları trafiklerin radarda tanımlanmaları için kullanılacaktır.

DUPE olan trafiklere başka bir transponder kod tahsis edilmeli ve yeniden

tanımlanmalıdır.

Transponder Kod Tahsisi

İstanbul ACC Ankara ACC

1000 - 3777 4000 - 7477

2.3.5. RNAV Usülleri

Mevcut SID/STAR prosedürlerinin meydan haritalarında belirtilmiş irtifa/seviye tahditlerine

ATC tarafından açıkça iptal edilmediği sürece uyulacaktır.

ATC, trafik durumu izin verirse “UNRESTRICTED CLIMB/DESCEND” ifadesini kullanarak

seviye tahditlerini kaldırabilir.

ATC tarafından sıralama ve ayırma amacıyla SID/STAR’da belirtilmiş bir noktaya “PROCEED

DIRECT TO” talimatı verildiğinde, talimatı uygulayan trafik direk uçuş yaptığı noktaya

ulaştıktan sonra aksi bir talimat verilmemişse SID/STAR’ın kalan kısmına devam edecektir.

Not: GNSS'ye dayalı RNAV SID ve STAR'ların, P-RNAV onaylı hava araçları tarafından

G3354/11 no'lu NOTAM ile detaylandırıldığı şekilde uçuş planlanarak uygulanması zorunludur.


Sayfa 50

2.4. PROSEDÜREL KONTROL USULLERİ

Türkiye’de çoğu meydan ve yaklaşma kontrol birimleri radar kolaylığına sahip değildir. Radar

birimine sahip olmayan yaklaşma kontrol ve yaklaşma kontrol servisi sunulmayan meydanların

meydan kontrol birimleri prosedürel yaklaşmaları kullanmalıdır.

Not: IVAC yazılımında veya IVAO sunucularında bir arıza meydana geldiğinde geçici olarak

hava trafik kontrolünün devam ettirilebilmesi için prosedürel yaklaşma uygulanmalıdır.

Prosedürel kontrol pilotlardan alınan pozisyon raporlarına dayanmaktadır; raporların doğru

şekilde ve zamanında alınması gerekmektedir.

Belli bir yaklaşma kontrol tarafından yaklaşma kontrol hizmeti sunulmayan bir meydana

yaklaşan trafikler saha kontrol birimi tarafından Minimum Enroute Altitude - MEA veya daha

yüksek bir irtifada serbest kılınarak meydan kontrole devredilmelidir.

Pilotlar; mevcut pozisyonu, ilk yaklaşma noktasına uzaklık, bu nokta için tahmini varış zamanı

ve irtifa bilgisini vermelidir.

Görerek yaklaşacak pilotlara QNH, aktif pist, meydan turu istikameti, muhafaza edilecek irtifa

ve meydan trafiğine giriş talimatları verilmeli, gerekli trafik uyarıları yapılmalıdır.

Alet yaklaşması yapacak pilotlara QNH, aktif pist, yaklaşma prosedürü, prosedüre başlangıç

irtifa ve talimatları verilmeli, gerekli trafik uyarıları yapılmalıdır.

Aynı Initial Approach Fix - IAF üzerinden, aynı veya yakın tahmini varışlarla yaklaşmaya

geçecek birden fazla trafik olması durumunda zamanlı yaklaşma prosedürleri uygulanmalıdır.

Zamanlı yaklaşmalarda ayrıma tabi her trafiğe muhtemel yaklaşma zamanı (EAT) ve bu sürede

gerçekleştirecekleri bekleme prosedürleri için irtifa ve giriş talimatları verilmelidir.

Düz yaklaşmalarda "outbound" bacak başlangıcı, "inbound" oluş ve son yaklaşma normal

rapor noktaları olarak kullanılabilir.

Pozisyon bilgisini güncel ve kesin muhafaza edebilmek amacıyla pilotlara son yaklaşma

dışında herhangi bir an pozisyon rapor etme talimatı verilebilir.

Herhangi bir anda bir yaklaşma prosedüründe prosedürel kontrol altında en fazla kaç trafiğe

müsaade edilebileceği ve minimum ayrımın ne olacağı yaklaşma prosedürüne ve uçak tipine

bağlıdır.

Minimum standart ayrım muhafaza edildiği ve pilotların birbiri ve pistle görsel teması mevcut

kaldığı sürece ardışık yaklaşmalara kotasız müsaade edilebilir.


Sayfa 51

2.5. KONTROL SORUMLULUĞU

2.5.1. Bir Uçuşun Kontrolünün Sorumluluğu

Kontrollü bir trafik herhangi bir anda sadece bir hava trafik kontrol ünitesinin kontrolü altında

olacaktır. Aynı anda birden fazla ATC aynı trafiği kontrol edemez ve etmeyecektir. Trafiklerin

sorumluluğu, koordine edildiği şekilde belirlenmiş noktalarda, seviyelerde veya zamanlarda

diğer kontrol birimine devredilecektir.

2.5.2. Belirli Bir Hava Saha Bloğu İçindeki Kontrolün Sorumluluğu

Belirli bir hava sahası içindeki bütün trafiklerin kontrolünün sorumluluğu tek bir hava trafik

kontrol ünitesine devredilmiş olacaktır fakat ilgili tüm hava trafik kontrol birimleri arasında

işbirliği sağlanmış ise bir veya bir grup trafiğin kontrolü diğer kontrol birimine verilebilir.

2.5.3. Kontrol Sorumluluğunun Devri

ATC üniteleri arasında trafiklerin kontrol sorumluluğunun devri aşağıda belirtildiği şekilde

yapılacaktır;

Saha Kontrol (ACC) Hizmeti Sağlayan İki Ünite Arasında

Kontrol sorumluluğunun devri, iki ünite arasındaki anlaşmaya göre belirlenmiş nokta,

seviye veya zamanda yapılacaktır.

Saha Kontrol (ACC) ve Yaklaşma Kontrol (APP) Hizmeti Sağlayan İki Ünite Arasında

Kontrol sorumluluğunun devri, iki ünite arasındaki anlaşmaya göre belirlenmiş nokta,

seviye veya zamanda yapılacaktır.

Yaklaşma Kontrol (APP) ve Meydan Kontrol (TWR) Hizmeti Sağlayan İki Ünite

Arasında

İnişe Gelen trafik; yaklaşma kontrol hizmeti sağlayan ünite meydan kontrol hizmeti

sağlayan üniteye, iniş için yaklaşan bir trafiğin kontrol sorumluluğunun devrini aşağıda

belirtilen şartlara göre yapacaktır;

o Trafik meydan civarında iken,

Yerden görerek referans alınarak yaklaşma ve inişin tamamlanabileceği

düşünüldüğünde, veya

Görerek meteorolojik şartların kesintisiz sürdürülebileceği durumlarda, veya

İki ünite arasında koordine edildiği şekilde,

Belirli bir noktada ya da seviyede,

Trafik indiğinde.


Sayfa 52

Kalkan trafik; meydan kontrol hizmeti sağlayan ünite yaklaşma kontrol hizmeti sağlayan

üniteye, kalkan bir trafiğin kontrol sorumluluğunun devrini aşağıda belirtilen şartlara göre

yapacaktır;

o Kalkıştan hemen sonra, veya

Belirli bir nokta ya da seviyede,

Meydan civarından uzaklaşmadan önce, veya

Trafiğin aletli meteorolojik şartlara girmesinden önce, veya

İki ünite arasında koordine edildiği şekilde.


Sayfa 53

2.6. KOORDİNASYON

Saha kontrol hizmeti sağlayan ünite yaklaşma kontrol hizmeti sağlayan üniteye trafiklerin

koordinasyonu amacıyla gerektiğinde aşağıdaki bilgileri iletecektir.

Trafiğin çağrı adı,

Bekleme noktası ve seviyesi,

Yaklaşma kontrol ünitesinin belirlediği usulden farklı bir IFR yaklaşma usulünün talep

edilmesini,

Verilen muhtemel yaklaşma zamanını (EAT),

Gerekmesi halinde, uçağın yaklaşma kontrol ünitesine devredileceğini, gerekiyorsa

zamanı ve devir şartlarını,

Gecikmiş veya rapor vermemiş uçaklara ait tüm bilgileri.

Yaklaşma kontrol hizmeti sağlayan ünite saha kontrol hizmeti sağlayan üniteye trafiklerin



Kullanılan pisti ve aletli yaklaşma usulünü,

ACC tarafından kullanılabilecek en düşük uçuş seviyesini,

Birbirlerini takip ederek inişe gelen trafikler arasında uygulanacak ortalama zaman veya

mesafe aralıklarını,

Gecikmiş veya rapor vermemiş uçaklara ait tüm bilgileri,

Yaklaşma kontrol hizmeti sağlayan ünite meydan kontrol hizmeti sağlayan üniteye trafiklerin



Meydan üzerine gelecek trafiklerin tahmini zamanı ve irtifasını/seviyesini,

Gerekmesi halinde, uçağın meydan kontrol ünitesine devredileceğini, gerekiyorsa zamanı

ve devir şartlarını,

Trafik yoğunluğu nedeniyle kalkışlara uygulanması gereken muhtemel gecikmeleri,

Gecikmiş veya rapor vermemiş uçaklara ait tüm bilgileri.

Meydan kontrol hizmeti sağlayan ünite Yaklaşma kontrol hizmeti sağlayan üniteye trafiklerin



Pas geçmelere ilişkin bilgileri,

Yaklaşma kontrol ünitesinin kontrolü altındaki uçaklara trafik teşkil eden ilgili trafiklere ait

bilgileri,

Kullanılan pist, pist değişiklikleri.


Sayfa 54

Gecikmiş veya rapor vermemiş uçaklara ait tüm bilgileri,

Not: Tüm ATC'ler verdikleri talimatı alt ve üst sektörlerin görmesi amacıyla IVAC LABEL

fonksiyonu aracılığı ile ilgili trafiklere ekleyecektir.


Sayfa 55

2.7. Hava Trafik Kontrol Müsaadeleri

2.7.1. Tanım

Hava trafik kontrol müsaadeleri, hava trafiğinin emniyetini sağlamak, akışını hızlandırmak ve

hava araçlarını birbirinden ayırma amaçlı olarak ATC tarafından verilen talimat ve izinlerdir. Bu

müsaadeler uçuş koşullarına uygun değil veya uygulanamayacak ise uçuş ekibi müsaadenin

düzeltilmesini yada değiştirilmesini isteyebilir.

ATC tarafından verilen müsaadeler, ilgili trafiğin yönlendirilmesi amacıyla bir hava aracına

verilen uçuş yetkisidir. Herhangi bir kuralı ihlal edemez, uçuş ekibinin sorumluluğunu

azaltamaz.

Hava trafik kontrol müsaadeleri mümkün olduğunca pozitif ve kısa bilgi içerecek ve standart

bir şekilde ifade edilecektir.

ATC müsaadeleri aşağıdaki gibi sınıflandırılabilir:

Motor çalıştırma müsaadesi

Taksi müsaadesi

Kalkış müsaadesi

Yol müsaadesi

Yaklaşma müsaadesi

İniş müsaadesi

2.7.2. Motor Çalıştırma Müsaadesi

Hava trafik yoğunluğundan dolayı gecikmeleri, düzenli bir hava trafik akışı sağlamak, gerek

hava sahasından ve gerekse manevra sahasından en emniyetli ve en etkin şekilde

faydalanmak için aşağıda belirtilen usuller uygulanacaktır:

IFR olarak kalkış yapacak olan tüm trafikler, planlanan kalkış zamanından tahminen 15

dakika önce motor çalıştırmak için müsaade isteğinde bulunacaktır.

Hiçbir şekilde, planlanan kalkış zamanına göre 30 dakikadan daha önce motor çalıştırma

isteğinde bulunmayacaktır.

Motor çalıştırma müsaadesi ATC tarafından, aşağıdaki sıraya göre verilecektir:

Beklenilen gecikme 15 dakika veya daha az ise:

"No delay expected. Start-up approved at Z, temperature °C (ATIS ile

verilmemiş ise), take-off time at Z."

"Gecikme beklenmiyor. Z'da motor çalıştırma serbest, Sıcaklık °C, kalkış saati

Z."


Sayfa 56

15 dakikadan fazla gecikme bekleniyorsa:

"Expect start-up at Z. Correct time is Z."

" Z'da motor çalıştırma olacak. Doğru saat Z."

Motor çalıştırma müsaadesi, trafik tamamen motor çalıştırma için hazır olduğunda

istenmelidir.

Motor çalıştırma müsaadesinin verilişinde, bilinen veya beklenen trafik gecikmeleri esas

alınmaktadır. Bu sebeple, bu müsaadenin verilişi, ilgili trafiğe kalkışta veya kalkış

sıralamasında öncelik verilmesini gerektirmez.

Motor çalıştırma müsaadesi taksi müsaadesi anlamına gelmez.

2.7.3. Müsaade Limiti

Bir trafiğe ATC tarafından belirli bir noktaya kadar verilen izindir. Bir uçuşun müsaade limiti,

uygun bir rapor noktasının ya da havaalanının veya kontrollü hava sahası sınırının adı

belirtilerek tanımlanacaktır.

2.7.4. Yol Müsaadesi

Yol müsaadesi, hava trafik kontrolörü tarafından uçuş ekibine belirlenmiş koşullar

çerçevesinde verilen izindir. Uçuş planına istinaden ATC tarafından verilen müsaade olarak

tanımlanabilir ayrıca “Uçuş Müsaadesi/İzni” olarak da ifade edilebilir. Bu yüzden yol müsaadesi

ilgili ATC'den kontrollü bir uçuş veya kontrollü uçuşun bir kısmını gerçekleştirmeden önce

sunulan uçuş planına istinaden uçuş ekibince talep edilmelidir.

Genellikle havalimanlarında yol müsaadesi yer kontrol veya kule kontrolden tarafından

sağlanır fakat yoğun havalimanlarında bu hizmet Delivery (DEL) sektörü tarafında sağlanır.

Yol müsaadesi verilmeden/okunmadan önce ilgili ATC birimi uçuş ekibine “Ready to copy? –

Müsaade için hazır mısınız?” şeklinde bir soru yöneltir. Bu soruya karşılık uçuş ekibinin cevabı

hazır olduklarında “Go ahead. – Devam edin.” şeklinde olmalıdır.

Yol müsaadesi uçuş ekibine hava trafik kontrolörü tarafından okunur, tam ve doğru bir şekilde

tekrar (Readback) edilmesi istenir. Uçuş ekibi müsaadeyi yanlış veya eksik tekrar ettiği takdirde

ilgili hava trafik kontrolörü uçuş ekibinden doğru tekrarı alana kadar müsaadeyi tekrar okur.

Hava trafik kontrolörü tarafından verilen talimatlar uçuş ekibi tarafından anlaşılmadığı takdirde,

uçuş ekibi hava trafik kontrolöründen talimatı veya müsaadeyi tekrar etmesini istemelidir. Aksi

bir durumda meydana gelebilecek olaylardan uçuş ekibi sorumlu tutulur.

Yol müsaadesi aşağıdaki bilgileri kapsamalıdır.

SID – Standart Instrument Departure veya kalkışa müteakip uygulanacak prosedür.

Initial Flight Level/Altitude – Öncelikli irtifa/uçuş seviyesi.

Transponder kod.


Sayfa 57

Örnek :

“Turkish 123, Yeşilköy Delivery, you are Clear to Esenboğa Airport, flight plan route. Depart

Runway 35R. Climb via PIMAV1Z to 5,000 feet. Squawk 5356."

“Turkish 123, Yeşilköy Delivery, Cleared to Esenboğa Airport, flight planned route.

Runway 35R. Climb via PIMAV1Z to 5,000 feet. Squawk 5356.”

2.7.5. Müsaadelerin içeriği

Hava trafik kontrol müsaadeleri aşağıdaki bilgileri içerecektir.

Uçuş planında belirtilen çağrı adı/kodu,

Müsaade limiti (iniş meydanı, uygun bir rapor noktası, kontrollü hava sahası sınırı),

Uçuş rotası,

Uçuş seviyesi veya irtifa,

Yaklaşma ve kalkış manevraları, muhabere gereklilikleri ve müsaadenin bitiş zamanı gibi

gerekli talimat ve bilgiler.

2.7.6. Koşullu Müsaadeler

Koşullu müsaadeler aşağıdaki formatta verilmelidir.

Çağrı kodu

Koşullar

Koşullardaki konunun tanımı

Örnek :

ATC: “Turkish 123, After the landing traffic A320, line up and wait Runway 35L. Behind.”

ATC: “Turkish 123, after departure climb 4,000 feet on runway heading before turning left

to heading 270. Wind 340 degrees at 10 knots, Runway 35L, clear for take-off.

Bu müsaadeler aynı formatta tekrar edilecek ve tekrarı yapan trafik mesajının sonuna çağrı

kodunu ekleyecektir.

2.7.7. Müsaadelerin Tekrarı (Readback)

Uçuş ekibi verilen talimatların anlaşıldığını ve uygulanacağını açık bir şekilde tekrarlamalı ya

da doğrulamalıdır.

Kontrolör tekrarı dinlemeli, müsaade ya da talimatın uçuş ekibi tarafından doğru olarak tekrar

edildiğinden emin olmalı, tekrarda ortaya çıkan farklılıkları vakit geçirmeksizin düzeltmelidir.

Uçuş ekibi, verilen talimat ve müsaadelerin aşağıda belirtilen kısımlarını anlaşılır ve eksiksiz

bir şekilde ATC'ye tekrar etmelidir.


Sayfa 58

ATC yol müsaadesi,

Herhangi bir pist için verilen giriş, iniş, kalkış, bekleme, kat ediş ve geri dönüşler

(backtrack) için verilen müsaade ve talimatlar,

Kullanılan pist,

Altimetre değeri,

SSR Kodu,

Seviye talimatları,

Uçuş başı (Heading),

Sürat talimatları,

İntikal irtifası (TA) ve intikal seviyesi (TL).


Sayfa 59

2.8. OTOMATİK TERMİNAL BİLGİ HİZMETİ (ATIS)

2.8.1. Tanımı ve Kullanımı

ATIS (Automatic Terminal Information Service), terminal sahalarında hizmet veren hava trafik

birimleri tarafından düzenlenen ve yayınlanan, meydan, hava durumu, kullanılan pistler, intikal

irtifası ve intikal seviyesi, vb. bilgileri içeren belirlenmiş genellikle bir VHF frekansı üzerinden

otomatik olarak yayınlanan mesajlardır.

Otomatik terminal bilgi hizmeti; Voice-ATIS ve Digital-ATIS olmak üzere iki şekilde yayınlanır.

Voice-ATIS yukarıda açıklandığı şekilde bir VHF frekansı üzerinden yayınlanan mesajlardır.

Digital-ATIS ise veri kanalı üzerinden dijital olarak yayınlanan mesajlardır.

IVAO sunucuları üzerinde V-ATIS altyapısı mümkün olmadığından D-ATIS yayını

yapılmaktadır.

ATIS bir havaalanı ile ilgili bilgileri kapsar. Bu mesaj bir harf ile tanımlanır ve hava durumunda,

kullanılan pistlerde, vb. belirgin bir değişiklik olana kadar geçerliliğini korur. Günün ilk ATIS

mesajı INFORMATION ALPHA, ikinci ATIS mesajı INFORMATION BRAVO, değişiklikleri

takiben INFORMATION CHARLIE, DELTA, vb. şeklinde ZULU ‘ya kadar devam eder ve tekrar

başa dönecek şekilde süreç devam eder.

2.8.2. İçerik

Herbir meydan için farklı ATIS mesajları oluşturulur. Bir ATIS mesajı birden çok meydan

bilgisini kapsamaz. Bu mesaj genellikle Meydan Kontrol tarafından oluşturulur ve yukarıda

açıklandığı şekilde yayınlanır. ATIS frekansları meydan haritalarında belirtilmektedir.

ATIS mesajı aşağıdaki bilgileri içerir :

Havaalanının adı ve mesajın yayınlanmaya başladığı saat (UTC).

Kullanılan yaklaşma prosedürü.

Kullanılan pist ve pistin durumu (frenleme durumu, pistin ıslak veya buzlu vb. olduğu.)

İntikal Seviyesi (Transition Level)

Diğer bilgiler (meydan çevresindeki kuş sürüleri, gayri faal radyo seyrüsefer kolaylıkları

vb. bilgiler)

Hava durumu (rüzgar, görüş, bulut tavanı, sıcaklık, hava basıncı vb.)

Önemli hava hadiseleri (Yağış tipi, fırtına vb.)

Önemli talimatlar (Sürat tahditleri, NOTAM, vb.)

ATIS genellikle “Advice controller you have information at initial contact” – “Kontrolör

ile ilk temasınızda mesajını aldığınızı belirtiniz.” gibi bir ikaz ile sonlanır. Bunun nedeni ilgili

hava trafik kontrolörü ile temas ettiğinizde bulunduğunuz veya yaklaşmakta olduğunuz meydan

ile ilgili geçerli bilgileri aldığınızı veya dinlediğinizi hava trafik kontrolörüne belirtmektir.


Sayfa 60

Örnek :

This is Atatürk Airport Information Juliet at 1720Z. ILS approach Runway 05 for arrivals.

Runway 35L and 35R for departures. Transition Level 110. Wind 340 degrees at 12 knots,

visibility is more than 10 kilometers or more, clouds few at 3000 feet, scattered at 9000 feet,

temperature 21, dew point 15, QNH 1015 NOSIG. Departure frequency 127.100. Advice

controller you have Information Juliet at initial contact.

IVAO sunucularında, ATIS mesajı belirli verilerden derlenmiştir gerçek şartlardakine nazaran

kısaltılmıştır.

Örnek :

tr.ts.ivao.aero/LTBA_APP

This is Istanbul Ataturk Approach information Bravo at 1300Z.

LTBA 111230Z 360/06KT 9999 FEW030 SCT060 24/16 QNH1016 NOSIG

Departure rwy 35L/R / Landing rwy 05.

Transition Altitude 10000. Transition Level 110.

Confirm you have Information Bravo at initial contact.

Yukarıda verilen örnekteki ATIS mesajının ilk satırı kullanılan Teampseak Kanalı ve takiben

hizmet verilen sektörün adını göstermektedir. (tr.ts.ivao.aero/LTBA_APP ,

tr.ts.ivao.aero/LTBA_TWR, LTBA_GND…vb.)

İkinci satırda sektörün adı İstanbul Atatürk Approach, Tower, Ground vb. (LTBA_TWR,

LTBJ_APP gibi değil sektörün adını belirtilecek şekilde olmalıdır), ATIS mesajının harf kodu ve

saati gösterilmektedir. (Alpha, Bravo, Charlie…vb.)

Üçüncü satır ilgili meydan ile ilgili meteoroloji raporunu (METAR) vermektedir.

Dördüncü satırda kalkışlar ve inişler için kullanılan pistler, beşinci satırda da intikal irtifası ve

seviyesi belirtilmiştir.


Sayfa 61

BÖLÜM 3 HAVA SAHASI YÖNETİMİ


Sayfa 62

3.1. HAVA SAHALARI

3.1.1. Uçuş Bilgi Bölgesi (FIR)

FIR, herhangi bir kara parçası (arazi) ve/veya karasuları üzerindeki boyutları çeşitli kanun,

kural ve antlaşmalarla belirlenmiş bölge olarak tanımlanabilir.

Türkiye hava sahası İstanbul ve Ankara olmak üzere iki Uçuş Bilgi Bölgesi’nden (FIR)

oluşmaktadır. Uçuş bilgi bölgelerini birbirinden ayıran çizgiler/sınırlar “FIR hattı” olarak

adlandırılır. Bu bölgelerde uçuş bilgi ve ikaz hizmetleri verilmektedir.

FIR deniz seviyesinden belirli bir irtifaya kadar olan bölgeyi kapsar. FIR’ın üst limitinden sonra

UIR (Upper Information Region, Üst Uçuş Bilgi Bölgesi) başlar. UIR’da uzay sınırına kadar olan

bölgeyi kapsar.

Herhangi bir FIR içerisindeki hava sahaları kontrollü ve kontrolsüz olmak üzere iki ana kısma

ayrılır. Bu hava sahaları da kendi içinde ICAO tarafından belirlenmiş çeşitli bölümlere ayrılır.

Kontrollü hava sahası, tüm uçuşlara hava trafik kontrol hizmeti verilen hava sahasıdır.

Kontrolsüz hava sahası kontrollü hava sahası dışında kalan hava sahasıdır.

Not: Kontrolsüz hava sahası IVAO’da aktif ATC hizmeti verilmeyen hava sahası olarak

tanımlanır.

Türkiye hava sahasının tamamı kontrollü hava sahasıdır ve hava sahası sınıfları (A, B, C, D,

E, F, G) uygulanmaz.


Sayfa 63

3.1.2. Kontrol Bölgesi (CTR)

Kontrol bölgesi (CTR); belirli hava meydanları çevresinde bulunan, meydan kontrol hizmeti

(TWR) sunulan, sorumluluk sahası yatay olarak meydan merkezli genellikle 5 NM yarıçapında,

dikey olarak alt sınırı yerden başlayan ve üst sınırı belirli bir irtifaya ya da uçuş seviyesine

kadar olan kontrollü hava sahasıdır.

3.1.3. Terminal Kontrol Sahası (TMA)

Terminal kontrol sahası (TMA); bir veya daha fazla yoğun trafiğe sahip hava meydanı

çevresindeki kontrollü hava yollarının kesişiminde bulunan, yaklaşma kontrol hizmeti (APP)

sunulan, sorumluluk sahası yatay olarak değişken dikey olarak kontrol bölgesinin (CTR) üst

sınırından başlayan ve üst sınırı kontrol sahasının (CTA) alt sınırına kadar olan kontrollü hava

sahasıdır.

3.1.4. Askeri Terminal Kontrol Sahası (MTMA)

Askeri hava trafik birimleri tarafından hizmet verilen ve askeri bölgede bulunan terminal

sahalarına Askeri Terminal Kontrol Sahası (MTMA) denir.

3.1.5. Kontrol Sahası (CTA)

Kontrol sahası, saha kontrol hizmeti (ACC) sunulan, havayolu koridorlarını içine alacak şekilde

kontrol bölgeleri (CTR) ve terminal kontrol sahalarının üzerinde üst limiti belirli bir uçuş

seviyesine kadar olan kontrollü hava sahasıdır.

3.1.6. Havayolu

Radyo seyrüsefer yardımcıları ile donatılmış, coğrafik koordinat noktaları ve mania kleransı

sağlayan irtifa bloklarından oluşan, bulunduğu hava sahasının kriterlerine göre özellikleri

belirlenmiş koridor şeklinde tasarlanmış kontrollü hava sahasıdır.

3.1.7. Tehlikeli Sahalar

İçinde trafiklerin uçuşu için belirli zamanlarda tehlikeli faaliyetlerin var olabildiği boyutları belirli

bir hava sahasıdır. Bu terim ancak trafiklere muhtemel bir tehlikenin, tahditli veya yasaklanmış

gibi gösterilen hava sahası şeklinde temsil edilmediği zaman kullanılır. Tehlikeli sahaların

tayini, trafikleri uyarmak veya pilotların hava aracının emniyeti için kendi sorumlulukları ile ilgili

tehlikeyi tespit etmek için gereklidir.

3.1.8. Yasaklı Sahalar

Bir devletin karasuları veya arazisi üzerinde, boyutları belirli ve uçuş için yasaklanmış hava

sahasıdır.


Sayfa 67

3.1.9. Tahditli Sahalar

Bir devletin karasuları veya arazisi üzerinde, içerisinde hava araçlarının uçuşuna, belirlenmiş

bazı şartlara göre tahdit konulmuş boyutları belirli bir hava sahasıdır. Bu tabir belirlenmiş bir

hava sahası içindeki sivil hava araçlarının uçuşlarının tamamen yasaklanmayıp ancak

belirlenmiş şartlara uyulduğunda yapılabileceği durumlarda kullanılır. Böylece uçuşun

yasaklandığı hava sahası, tespit edilen zamanlar hariç, belirli meteorolojik şartlar dışında

yasaklanmış gibi “Tahditli Saha” şeklinde gösterilir.

3.1.10. Sektörler

Türkiye hava sahasındaki sektörler

3.3. ANKARA FIR

N36.04.56-E029.59.58, N38.59.56-E029.59.58, N39.29.56-E030.59.58, N42.47.56-

E030.59.58, N42.47.56-E031.59.58, N42.46.56-E033.59.58, N42.43.56-E036.15.59,

N42.40.56-E037.42.59, N41.53.56-E040.19.59, N41.35.56-E041.16.59, N41.30.56-

E041.32.59 noktalarının oluşturduğu hat ile Türkiye’nin Gürcistan, Ermenistan, İran, Irak ve

Suriye sınırlarını takiben N35.54.56-E035.39.59, N35.54.56-E033.32.58, N36.04.56-

E029.59.58 noktalarını birleştiren hattı kapsayan sahadır.

Dikey sınırı yerden başlar üst sınırı tanımlanmamıştır, GND-UNL (Ground-Unlimited) olarak

ifade edilir.

Hava trafik kontrol hizmeti Ankara Saha Kontrol Merkezi (ACC) tarafından sağlanmaktadır.

Ankara FIR FL290-FL410 (dahil) RVSM hava sahasıdır.


Sayfa 68

3.3. İSTANBUL FIR

N41.59.00-E028.02.00, N41.59.00-E028.19.00, N42.07.00-E029.00.00, N42.47.56-

E030.59.58, N39.29.56-E030.59.58, N38.59.56-E029.59.58, N36.04.56-E029.59.58 noktaları

ile kesin olmayan ve tam coğrafik noktalara dayanmayan ve bazı bölgelerde Türkiye

karasularını izleyen teorik bir hat ile Türkiye-Yunanistan kara sınırının denizde başladığı

noktaya, buradan da Türkiye’nin Yunanistan ve Bulgaristan ile mevcut kara sınırlarını takiben

N41.59.00-E028.02.00 noktasına uzanan sahayı kapsar.

Dikey sınırı yerden başlar üst sınırı tanımlanmamıştır, GND-UNL (Ground-Unlimited) olarak

ifade edilir.

Hava trafik kontrol hizmeti Ankara Saha Kontrol Merkezi (ACC) tarafından sağlanmaktadır.

İstanbul FIR FL290-FL410 (dahil) RVSM hava sahasıdır.

Not: İstanbul FIR içerisinde; N39.16.56-E026.35.00, N39.29.56-E027.13.28, N39.24.40-

E027.48.14, N39.51.56-E027.59.43, N39.23.50-E029.16.07, N39.27.42-E029.37.19 noktaları

ile belirlenmiş hattın güneyinde kalan bölüm İzmir/Menderes APP sorumluluğuna

devredilmiştir. Bu bölgede hava trafik servisi Ankara ACC adına İzmir/Menderes APP

tarafından verilmektedir.


Sayfa 69

3.3.1. Ankara ACC ve Sektörleri

Ankara saha kontrol merkezi, Ankara Esenboğa Havalimanı Çubuk Mevkii Türkiye Hava Trafik

Kontrol Merkezi'nde faaliyet gösteren ve Ankara FIR sınırları içinde kalan hava sahasında hava

trafik hizmeti vermekten sorumlu birimdir.

LTAA_CTR Sektörleri

IVAO Kodu Sektör Adı Çağrı Adı Yatay Sınırı Dikey Sınırı VHF Frekansı

LTAA_S1_CTR Sektör 1 Ankara Kontrol Ankara CTA GND-UNL 119.300 132.150

132.400 132.600


132.400 132.600

LTAA_S3_CTR Sektör 3 Ankara Kontrol Ankara CTA GND-UNL

119.575 120.075

125.625 128.325

LTAA_S4_CTR

Sektör 4

Ankara Kontrol

Ankara CTA

GND-UNL 119.575 120.075

125.625 128.325

LTAA_S5_CTR

Sektör 5

Ankara Kontrol

Ankara CTA

GND-UNL

121.450 124.125

126.250 128.650


Sayfa 70

LTAA_S6_CTR

Sektör 6

Ankara Kontrol

Ankara CTA

GND-UNL 119.575 120.075

125.625 128.325

LTAA_S7_CTR

Sektör 7 Ankara Kontrol Ankara CTA GND-UNL 124.075 127.850

128.750 129.425

LTAA_S8_CTR

Sektör 8

Ankara Kontrol

Ankara CTA

GND-UNL

128.800 131.050

133.675

LTAA_S9_CTR

Sektör 9 Ankara Kontrol Ankara CTA GND-UNL 121.450 124.125

126.250 128.650

LTAA_S10_CTR

Sektör 10

Ankara Kontrol

Ankara CTA

GND-UNL

122.275 129.300

130.825 135.575


129.450 132.900


130.125 131.350

LTAA_S13_CTR

Sektör 13

Ankara Kontrol

Ankara CTA

GND-UNL 119.425 125.950

130.125 131.350

LTAA_S14_CTR

Sektör 13

Ankara Kontrol

Ankara CTA

GND-UNL 119.425 125.950

130.125 131.350

LTAA_S15_CTR

Sektör 13

Ankara Kontrol

Ankara CTA

GND-UNL 119.425 125.950

130.125 131.350

LTAA_S16_CTR

Sektör 16

Ankara Kontrol

Ankara CTA

GND-UNL 119.425 125.950

130.125 131.350

LTAA_S17_CTR

Sektör 17

Ankara Kontrol

Ankara CTA

GND-UNL 119.425 125.950

130.125 131.350

LTAA_S18_CTR

Sektör 18

Ankara Kontrol

Ankara CTA

GND-UNL 119.425 125.950

130.125 131.350

LTAA_S19_CTR

Sektör 19

Ankara Kontrol

Ankara CTA

GND-UNL 119.425 125.950

130.125 131.350


Sayfa 71

LTAA_CTR Sektörleri

IVAO Kodu Sektör Adı Çağrı Adı Yatay Sınırı Dikey Sınırı VHF Frekansı

LTAA_M1_CTR Merged 1 Ankara Kontrol Ankara CTA GND-UNL 136.600 132.150 132.400 135.400

LTAA_M1U_CTR Merged 1 Upper Ankara Kontrol Ankara CTA GND-UNL 136.600 132.150 132.400 135.400

LTAA_M1L_CTR Merged 1 Lower Ankara Kontrol Ankara CTA GND-UNL 136.600 132.150 132.400 135.400

LTAA_M2_CTR Merged 2 Ankara Kontrol Ankara CTA GND-UNL 119.300 122.275

132.900 128.800
















Sayfa 72











LTAA_10U_CTR Merged 10 Upper Ankara Kontrol Ankara CTA GND-UNL 132.150 132.400 132.600 135.400

LTAA_10L_CTR Merged 10 Lower Ankara Kontrol Ankara CTA GND-UNL 132.150 132.400 132.600 135.400


LTAA_11U_CTR Merged 11 Upper Ankara Kontrol Ankara CTA GND-UNL 132.150 132.400 132.600 135.400

LTAA_11L_CTR Merged 11 Lower Ankara Kontrol Ankara CTA GND-UNL 132.150 132.400 132.600 135.400


Sayfa 73

3.4. YAKLAŞMA KONTROL (APP) BİRİMLERİ

Esenboğa APP ve Sektörleri

IVAO Kodu Çağrı Adı Yatay Sınırı Dikey Sınırı VHF Frekansı

LTAC_APP Esenboğa Yaklaşma

Ankara TMA 4500 ft AMSL - FL245 119.100 119.600 122.100

LTAC_APL_APP Esenboğa Yaklaşma

Ankara TMA 4500 ft AMSL - FL145 119.100 119.600 122.100

LTAC_APU_APP Esenboğa Yaklaşma

Ankara TMA FL145 - FL245 119.100 119.600 122.100

Antalya APP ve Sektörleri


LTAI_APP Antalya Yaklaşma Antalya TMA 1500 ft AMSL - FL245 119.650 124.425 120.225 123.675 126.025 128.025

LTAI_YEU_APP Antalya Yaklaşma Antalya TMA Doğu Üst Sektör

FL185 - FL245 120.225 126.025

LTAI_YWU_APP Antalya Yaklaşma Antalya TMA Batı

Üst Sektör

FL185 - FL245 124.350 124.425

LTAI_YEM_APP Antalya Yaklaşma Antalya TMA Doğu Orta Sektör

AMSL - FL185 120.225 126.025

LTAI_YWM_APP Antalya Yaklaşma Antalya TMA Batı Orta Sektör

AMSL - FL185 124.350 124.425

LTAI_YCR_APP Antalya Yaklaşma Antalya TMA Çardak Üst Sektör

AMSL - FL245 123.675

LTAI_YWL_APP Antalya Yaklaşma Antalya TMA Güneybatı Alt Sektör

AMSL - FL115 119.025 119.650

127.675 128.025

LTAI_YEL_APP Antalya Yaklaşma Antalya TMA

Güneydoğu Alt Sektör

AMSL - FL115 119.025 119.650

127.675 128.025

LTAI_YNL_APP Antalya Yaklaşma Antalya TMA Kuzey Alt Sektör

AMSL - FL115 119.025 119.650

127.675 128.025


Sayfa 74

Dalaman APP ve Sektörleri


LTBS_APP Dalaman Yaklaşma Dalaman TMA 1000 ft AMSL - FL245 119.225 122.400 124.400 126.050

LTBS_DPU_APP Dalaman Yaklaşma Dalaman TMA

Üst Sektör 9500 ft AMSL - FL245 124.400 126.050

LTBS_DPN_APP Dalaman Yaklaşma Dalaman TMA Kuzey Sektör

AMSL - 9500 ft 119.225 124.400

LTBS_DPS_APP Dalaman Yaklaşma Dalaman TMA Güney Sektör

AMSL - 9500 ft 122.400 124.400

Yeşilköy APP ve Sektörleri


LTBA_APP Yeşilköy Yaklaşma İstanbul TMA 1500 ft AMSL - FL245 120.500 121.100 121.250 122.675 126.425 127.100

120.450

LTBA_SEN_APP Yeşilköy Yaklaşma İstanbul TMA Kuzey Sektör

AMSL - 7500 ft 121.100

LTBA_SAS_APP Yeşilköy Yaklaşma İstanbul TMA Güney Sektör

AMSL - 7500 ft 120.500

LTBA_SWD_APP Yeşilköy Yaklaşma İstanbul TMA Batı

Direktör

AMSL - FL165 121.250

LTBA_SWU_APP Yeşilköy Yaklaşma İstanbul TMA Batı Üst Sektör

FL165 - FL245 127.100

LTBA_SEU_APP Yeşilköy Yaklaşma İstanbul TMA Doğu Üst Sektör

FL165 - FL245 126.425

LTBA_SED_APP Yeşilköy Yaklaşma İstanbul TMA Doğu

Direktör

AMSL - FL165 122.675

LTBA_SAG_APP Yeşilköy Yaklaşma İstanbul TMA Sabiha Gökçen Sektör

AMSL - 7500 ft 126.425 127.825

LTBA_SAD_APP Yeşilköy Yaklaşma İstanbul TMA Kalkış

AMSL – FL150 121.100


Sayfa 75

Milas APP ve Sektörleri


LTFE_APP Milas Yaklaşma Milas TMA AMSL - FL245 119.500 134.475 118.550 132.625

LTFE_BDL_APP Milas Yaklaşma Milas TMA Alt

Sektör AMSL - FL115 119.500 134.475

LTFE_BDU_APP Milas Yaklaşma Milas TMA Üst Sektör

FL115 - FL245 118.550 132.625

Menderes APP ve Sektörleri


LTBJ_APP Menderes Yaklaşma İzmir TMA 1500 ft AMSL - FL245 119.450 123.650 120.100 120.475 132.225 134.200

LTBJ_MUW_APP Menderes Yaklaşma İzmir TMA Batı Üst

Sektör FL155 - FL245 120.475 123.650

LTBJ_MUE_APP Menderes Yaklaşma İzmir TMA Doğu Üst Sektör

FL155 - FL245 132.225 136.400

LTBJ_MLO_APP Menderes Yaklaşma İzmir TMA Alt Sektör

AMSL - FL155 119.450 120.175

LTBJ_MFN_APP Menderes Yaklaşma İzmir TMA Final Sektör AMSL - 9500 ft 120.100 134.200

Trabzon APP


LTCG_APP Trabzon Yaklaşma Trabzon TMA 1000 ft AMSL - FL240 119.000 120.350


Sayfa 76

3.4.1. Askeri Yaklaşma Kontrol (APP) Birimleri


LTAG_APP İncirlik Yaklaşma Adana MTMA 3000 ft AMSL - FL280 118.00 126.500

LTBF_APP Balıkesir Yaklaşma Balıkesir MTMA 1300 ft AMSL - FL280 122.100

LTBG_APP Bandırma Yaklaşma Bandırma MTMA 1200 ft AMLS - FL280 122.100

LTCC_APP Diyarbakır Yaklaşma Diyarbakır MTMA 3300 ft AMSL - FL280 119.450

LTBI_APP Eskişehir Yaklaşma Eskişehir MTMA 6500 ft AMSL - FL280 122.100

LTAU_APP Erkilet Yaklaşma Kayseri MTMA 4500 ft AMSL - FL280

FL140 - FL280

(Tuzköy TMA kısmını kapsayan bölümde)

119.200 122.100

LTAN_APP Konya Yaklaşma Konya MTMA 4500 ft AMSL - FL280 122.100

LTAT_APP Erhaç Yaklaşma Malatya MTMA 4000 ft AMSL - FL280 122.100

LTAP_APP Merzifon Yaklaşma Merzifon MTMA 3000 ft AMSL - FL280 122.100 122.875

LTBQ_APP Topel Yaklaşma Topel MTMA GND - 5000 ft AMSL (Yeşilköy TMA altında kalan bölümde)

GND - 10000 ft AMSL

122.100


Sayfa 77

3.5. MEYDAN KONTROL (TWR) BİRİMLERİ

IVAO Kodu LTAB_TWR

Çağrı Adı Güvercinlik Kule

Yatay Sınırı Güvercinlik CTR

Dikey Sınırı SFC - 3900 ft AMSL

İntikal İrtifası (TA) 10000 ft

Diğer Bilgiler Yaklaşma hizmeti Esenboğa APP tarafından sağlanır.

Sektörler ve VHF Frekansları Kule Kontrol (LTAB_TWR) 132.000 125.600 120.200 123.600

IVAO Kodu LTAC_TWR

Çağrı Adı Esenboğa Kule

Yatay Sınırı Güvercinlik CTR




Sektörler ve VHF Frekansları Kule Kontrol (LTAC_TWR) 118.100 118.350

Yer Kontrol (LTAC_GND) 121.900 121.600

Delivery (LTAC_DEL) 118.525

IVAO Kodu LTAD_TWR

Çağrı Adı Etimesgut Kule

Yatay Sınırı Etimesgut CTR




Sektörler ve VHF Frekansları Kule Kontrol (TWR) 122.100


Sayfa 78

IVAO Kodu LTAE_TWR

Çağrı Adı Akıncı Kule

Yatay Sınırı Akıncı CTR





IVAO Kodu LTAF_TWR

Çağrı Adı Adana Kule

Yatay Sınırı Adana CTR



Diğer Bilgiler Yaklaşma hizmeti İncirlik APP tarafından sağlanır.

Sektörler ve VHF Frekansları Kule Kontrol (LTAF_TWR) 121.100 131.100

Yer Kontrol (LTAF_GND) 121.900

IVAO Kodu LTAG_TWR

Çağrı Adı İncirlik Kule

Yatay Sınırı İncirlik CTR



Diğer Bilgiler Yaklaşma hizmeti İncirlik APP tarafından sağlanır.

Sektörler ve VHF Frekansları Kule Kontrol (TWR) 122.100 129.400


Sayfa 79

IVAO Kodu LTAH_TWR

Çağrı Adı Afyon Kule

Yatay Sınırı Afyon CTR


İntikal İrtifası 10000 ft

Diğer Bilgiler Meydan Kontrol tarafından prosedürel yaklaşma hizmeti sağlanır.


IVAO Kodu LTAI_TWR

Çağrı Adı Antalya Kule

Yatay Sınırı Antalya CTR



Diğer Bilgiler Yaklaşma hizmeti Antalya APP tarafından sağlanır.

Sektörler ve VHF Frekansları Kule Kontrol (LTAI_TWR) 119.800 120.125 125.00 126.100

Yer Kontrol (LTAI_GND) 119.850 121.700 121.750 121.900

Delivery (LTAI_DEL) 120.200 121.650

IVAO Kodu LTAJ_TWR

Çağrı Adı Gaziantep Kule

Yatay Sınırı Gaziantep CTR


Sorumluluk Sahası Gaziantep TMA

SFC - FL240



Sektörler ve VHF Frekansları Kule Kontrol (TWR) 118.500 120.100 121.900


Sayfa 80

IVAO Kodu LTAL_TWR

Çağrı Adı Kastamonu Kule

Yatay Sınırı Kastamonu CTR


Sorumluluk Sahası Kastamonu TMA

SFC - FL150



Sektörler ve VHF Frekansları Kule Kontrol (LTAL_TWR) 118.400 119.500 121.900

IVAO Kodu LTAN_TWR

Çağrı Adı Konya Kule

Yatay Sınırı Konya CTR



Diğer Bilgiler Yaklaşma hizmeti Konya APP tarafından sağlanır.


IVAO Kodu LTAO_TWR

Çağrı Adı Tulga Kule

Yatay Sınırı Tulga CTR


İntikal İrtifası (TA) 10000ft

Diğer Bilgiler Yaklaşma hizmeti Erhaç APP tarafından sağlanır.



Sayfa 81

IVAO Kodu LTAP_TWR

Çağrı Adı Merzifon Kule

Yatay Sınırı Merzifon CTR



Diğer Bilgiler Yaklaşma hizmeti Merzifon APP tarafından sağlanır.


IVAO Kodu LTAR_TWR

Çağrı Adı Sivas Kule

Yatay Sınırı Sivas CTR




Sektörler ve VHF Frekansları Kule Kontrol (LTAR_TWR) 118.150 118.800 121.900

IVAO Kodu LTAS_TWR

Çağrı Adı Çaycuma Kule

Yatay Sınırı Çaycuma CTR

Dikey Sınırı SFC - FL150





Sayfa 82

IVAO Kodu LTAT_TWR

Çağrı Adı Erhaç Kule

Yatay Sınırı Erhaç CTR




Sektörler ve VHF Frekansları Kule Kontrol (LTAT_TWR) 118.475 121.650

IVAO Kodu LTAU_TWR

Çağrı Adı Erkilet Kule

Yatay Sınırı Erkilet CTR

Dikey Sınırı SFC - 4500 ft


Diğer Bilgiler Yaklaşma hizmeti Erkilet APP tarafından sağlanır.

Sektörler ve VHF Frekansları Kule Kontrol (LTAU_TWR) 122.100 121.600

IVAO Kodu LTAV_TWR

Çağrı Adı Sivrihisar Kule

Yatay Sınırı Sivrihisar CTR



Diğer Bilgiler Yaklaşma hizmeti Eskişehir APP tarafından sağlanır.



Sayfa 83

IVAO Kodu LTAW_TWR

Çağrı Adı Tokat Kule

Yatay Sınırı Tokat CTR





IVAO Kodu LTAY_APP

Çağrı Adı Çardak Kule

Yatay Sınırı Çardak CTR



Sorumluluk Sahası Çardak MTMA

SFC - FL210



IVAO Kodu LTAZ_TWR

Çağrı Adı Kapadokya Kule

Yatay Sınırı Kapadokya CTR



Sorumluluk Sahası Kapadokya TMA

SFC - FL140


Sektörler ve VHF Frekansları Kule Kontrol (LTAZ_TWR) 119.00 120.350 121.700


Sayfa 84

IVAO Kodu LTBA_TWR

Çağrı Adı Yeşilköy Kule

Yatay Sınırı Yeşilköy CTR



Diğer Bilgiler Yaklaşma hizmeti Yeşilköy APP tarafından sağlanır.

Sektörler ve VHF Frekansları Kule Kontrol (LTBA_TWR) 118.100 118.375 123.525

IVAO Kodu LTBD_TWR

Çağrı Adı Çıldır Kule

Yatay Sınırı Çıldır CTR




Sektörler ve VHF Frekansları Kule Kontrol (LTBD_TWR) 124.500 121.900


Sayfa 85

IVAO Kodu LTBF_TWR

Çağrı Adı Balıkesir Kule

Yatay Sınırı Balıkesir CTR

Dikey Sınırı SFC - 3000 ft AGL

İntikal İrtifası (TA) 10000

Diğer Bilgiler Yaklaşma hizmeti Balıkesir APP tarafından sağlanır.


IVAO Kodu LTBG_TWR

Çağrı Adı Bandırma Kule

Yatay Sınırı Bandırma CTR



Diğer Bilgiler Yaklaşma hizmeti Bandırma APP tarafından sağlanır.


IVAO Kodu LTBH_TWR

Çağrı Adı Çanakkale Kule

Yatay Sınırı Çanakkale CTR




Sektörler ve VHF Frekansları Kule Kontrol (LTBH_TWR) 123.600 121.850


Sayfa 86

IVAO Kodu LTBI_TWR

Çağrı Adı Eskişehir Kule

Yatay Sınırı Eskişehir CTR





IVAO Kodu LTBJ_TWR

Çağrı Adı Menderes Kule

Yatay Sınırı Menderes CTR



Diğer Bilgiler Yaklaşma hizmeti Menderes APP tarafından sağlanır.

Sektörler ve VHF Frekansları Kule Kontrol (LTBJ_TWR) 118.100

Yer Kontrol (LTBJ_GND) 121.900 121.700

IVAO Kodu LTBK_TWR

Çağrı Adı Gaziemir Kule

Yatay Sınırı -

Dikey Sınırı -





Sayfa 87

IVAO Kodu LTBL_TWR

Çağrı Adı Çiğli Kule

Yatay Sınırı Çiğli CTR





IVAO Kodu LTBN_TWR

Çağrı Adı Kütahya Kule

Yatay Sınırı Kütahya CTR





IVAO Kodu LTBO_TWR

Çağrı Adı Uşak Kule

Yatay Sınırı Uşak CTR


Sorumluluk Sahası Uşak TMA

SFC - 9500 ft AMSL





IVAO Kodu LTBP_TWR

Çağrı Adı Yalova Kule

Yatay Sınırı Yalova CTR





IVAO Kodu LTBQ_TWR

Çağrı Adı Topel Kule

Yatay Sınırı Topel CTR



Diğer Bilgiler Yaklaşma hizmeti Topel APP tarafından sağlanır.


IVAO Kodu LTBR_TWR

Çağrı Adı Yenişehir Kule

Yatay Sınırı Yenişehir CTR





Sayfa 84


IVAO Kodu LTBS_TWR

Çağrı Adı Dalaman Kule

Yatay Sınırı Dalaman CTR



Diğer Bilgiler Yaklaşma hizmeti Dalaman APP tarafından sağlanır.

Sektörler ve VHF Frekansları Kule Kontrol (LTBS_TWR) 118.500 128.900

Yer Kontrol (LTBS_GND) 121.900

IVAO Kodu LTBT_TWR

Çağrı Adı Akhisar Kule

Yatay Sınırı Akhisar CTR





IVAO Kodu LTBU_TWR

Çağrı Adı Çorlu Kule

Yatay Sınırı Çorlu CTR




Sektörler ve VHF Frekansları Kule Kontrol (LTBU_TWR) 120.375 122.100 121.900

Sayfa 85


IVAO Kodu LTBV_TWR

Çağrı Adı Bodrum Kule

Yatay Sınırı Bodrum CTR





IVAO Kodu LTBW_TWR

Çağrı Adı Hezarfen Kule

Yatay Sınırı Hezarfen CTR





IVAO Kodu LTBX_TWR

Çağrı Adı Samandıra Kule

Yatay Sınırı Samandıra CTR





Sayfa 86


IVAO Kodu LTBY_TWR

Çağrı Adı Anadolu Kule

Yatay Sınırı Anadolu CTR




Sektörler ve VHF Frekansları Kule Kontrol (LTBY_TWR) 121.750 121.900

IVAO Kodu LTBZ_TWR

Çağrı Adı Zafer Kule

Yatay Sınırı Zafer CTR


Sorumluluk Sahası Zafer TMA

SFC - FL240




IVAO Kodu LTCA_TWR

Çağrı Adı Elazığ Kule

Yatay Sınırı Elazığ CTR


Sorumluluk Sahası Elazığ TMA

SFC - FL150



Sektörler ve VHF Frekansları Kule Kontrol (LTCA_TWR) 118.950 121.900

Sayfa 87


IVAO Kodu LTCB_TWR

Çağrı Adı Ordu-Giresun Kule

Yatay Sınırı Ordu-Giresun CTR





IVAO Kodu LTCC_TWR

Çağrı Adı Diyarbakır Kule

Yatay Sınırı Diyarbakır CTR



Diğer Bilgiler Yaklaşma hizmeti Diyarbakır APP tarafından sağlanır.


IVAO Kodu LTCD_TWR

Çağrı Adı Erzincan Kule

Yatay Sınırı Erzincan CTR





Sayfa 88


IVAO Kodu LTCE_TWR

Çağrı Adı Erzurum Kule

Yatay Sınırı Erzurum CTR


Sorumluluk Sahası Erzurum TMA

SFC - FL240




IVAO Kodu LTCF_TWR

Çağrı Adı Kars Kule

Yatay Sınırı Kars CTR


Sorumluluk Sahası Kars TMA

SFC - FL150



Sektörler ve VHF Frekansları Kule Kontrol (LTCF_TWR) 118.00 122.400 121.900

IVAO Kodu LTCG_TWR

Çağrı Adı Trabzon Kule

Yatay Sınırı Trabzon CTR



Diğer Bilgiler Yaklaşma hizmeti Trabzon APP tarafından sağlanır.

Sektörler ve VHF Frekansları Kule Kontrol (LTCG_TWR) 126.850 119.325

Yer Kontrol (LTCG_GND) 121.900

Sayfa 89


IVAO Kodu LTCI_TWR

Çağrı Adı Van Kule

Yatay Sınırı Van CTR


Sorumluluk Sahası Van TMA

SFC - FL200



Sektörler ve VHF Frekansları Kule Kontrol (LTCI_TWR) 118.750 122.700 121.900

IVAO Kodu LTCJ_TWR

Çağrı Adı Batman Kule

Yatay Sınırı -

Dikey Sınırı -




IVAO Kodu LTCK_TWR

Çağrı Adı Muş Kule

Yatay Sınırı Muş CTR


Sorumluluk Sahası Muş TMA

SFC - FL240




Sayfa 90


IVAO Kodu LTCL_TWR

Çağrı Adı Siirt Kule

Yatay Sınırı Siirt CTR

Dikey Sınırı SFC - 10000 ft



Sektörler ve VHF Frekansları Kule Kontrol (LTCL_TWR) 120.150 132.050 121.900

IVAO Kodu LTCM_TWR

Çağrı Adı Sinop Kule

Yatay Sınırı Sinop CTR


Sorumluluk Sahası Sinop TMA

SFC - FL240




IVAO Kodu LTCN_TWR

Çağrı Adı Kahramanmaraş Kule

Yatay Sınırı Kahramanmaraş CTR


Sorumluluk Sahası Kahramanmaraş TMA

SFC - FL200




Sayfa 91


IVAO Kodu LTCO_TWR

Çağrı Adı Ağrı Kule

Yatay Sınırı Ağrı CTR




Sektörler ve VHF Frekansları Kule Kontrol (LTCO_TWR) 118.050 118.475 121.725

IVAO Kodu LTCP_TWR

Çağrı Adı Adıyaman Kule

Yatay Sınırı Adıyaman CTR




Sektörler ve VHF Frekansları Kule Kontrol (LTCP_TWR) 119.050 121.850 121.700

IVAO Kodu LTCR_TWR

Çağrı Adı Mardin Kule

Yatay Sınırı Mardin CTR



Diğer Bilgiler Yaklaşma hizmeti Diyarbakır APP tarafından sağlanır.

Sektörler ve VHF Frekansları Kule Kontrol (LTCR_TWR) 118.650 119.050 121.900

Sayfa 92


IVAO Kodu LTCS_TWR

Çağrı Adı Gap Kule

Yatay Sınırı Gap CTR





IVAO Kodu LTCT_TWR

Çağrı Adı Iğdır Kule

Yatay Sınırı Iğdır CTR


Sorumluluk Sahası Iğdır TMA

SFC - 18000 ft AMSL



Sektörler ve VHF Frekansları Kule Kontrol (LTCT_TWR) 119.600 121.300 121.800

IVAO Kodu LTCU_TWR

Çağrı Adı Bingöl Kule

Yatay Sınırı Bingöl CTR


Sorumluluk Sahası Bingöl TMA

SFC - FL240



Sektörler ve VHF Frekansları Kule Kontrol (LTCU_TWR) 118.075 119.000 121.900

Sayfa 93


IVAO Kodu LTCV_TWR

Çağrı Adı Şırnak Kule

Yatay Sınırı Şırnak CTR


Sorumluluk Sahası Şırnak TMA

SFC - FL200



Sektörler ve VHF Frekansları Kule Kontrol (LTCV_TWR) 118.500 119.200 121.600

IVAO Kodu LTCW_TWR

Çağrı Adı Yüksekova Kule

Yatay Sınırı Yüksekova CTR





IVAO Kodu LTDA_TWR

Çağrı Adı Hatay Kule

Yatay Sınırı Hatay CTR

Dikey Sınırı SFC - FL130



Sektörler ve VHF Frekansları Kule Kontrol (LTDA_TWR) 118.725 128.525 121.700

Sayfa 94


IVAO Kodu LTFA_TWR

Çağrı Adı Kaklıç Kule

Yatay Sınırı -

Dikey Sınırı -




IVAO Kodu LTFB_TWR

Çağrı Adı Efes Kule

Yatay Sınırı Efes CTR





IVAO Kodu LTFC_TWR

Çağrı Adı Isparta Kule

Yatay Sınırı Isparta CTR




Sektörler ve VHF Frekansları Kule Kontrol (LTCF_TWR) 118.300 118.650 121.700

Sayfa 95


IVAO Kodu LTFD_TWR

Çağrı Adı Edremit Kule

Yatay Sınırı Edremit CTR



Diğer Bilgiler Yaklaşma hizmeti İstanbul ACC tarafından sağlanır.

Sektörler ve VHF Frekansları Kule Kontrol (LTFD_TWR) 119.700 126.850 121.900

IVAO Kodu LTFE_TWR

Çağrı Adı Milas Kule

Yatay Sınırı Milas CTR



Diğer Bilgiler Yaklaşma hizmeti Milas APP tarafından sağlanır.

Sektörler ve VHF Frekansları Kule Kontrol (LTFE_TWR) 120.500 124.200 125.225 128.575

Yer Kontrol (LTFE_GND) 121.900

IVAO Kodu LTFG_TWR

Çağrı Adı Gazipaşa Kule

Yatay Sınırı Gazipaşa CTR


Sorumluluk Sahası Gazipaşa TMA

SFC - FL240



Sektörler ve VHF Frekansları Kule Kontrol (LTFG_TWR) 119.250 122.800 121.800

Sayfa 96


IVAO Kodu LTFH_TWR

Çağrı Adı Çarşamba Kule

Yatay Sınırı Çarşamba CTR


Sorumluluk Sahası Çarşamba TMA

SFC - FL240



Sektörler ve VHF Frekansları Kule Kontrol (LTFH_TWR) 118.275 118.250 129.350 121.700

IVAO Kodu LTFJ_TWR

Çağrı Adı Gökçen Kule

Yatay Sınırı Gökçen CTR




Sektörler ve VHF Frekansları Kule Kontrol (LTFJ_TWR) 118.800 120.925

Yer Kontrol (LTFJ_GND) 121.750

Delivery (LTFJ_DEL) 122.625

IVAO Kodu LTFK_TWR

Çağrı Adı Gökçeada Kule

Yatay Sınırı Gökçeada CTR





Sayfa 97


IVAO Kodu LTFM_TWR

Çağrı Adı İstanbul Kule

Yatay Sınırı İstanbul CTR




Sektörler ve VHF Frekansları Kule Kontrol (LTFM_TWR) 131.100 131.025

Yer Kontrol (LTFM_GND) 126.300

Delivery (LTFM_DEL) 121.700

IVAO Kodu LTFM_TWR

Çağrı Adı İstanbul Kule

Yatay Sınırı İstanbul CTR




Sektörler ve VHF Frekansları Kule Kontrol (LTFM_TWR) 131.100 131.025

Yer Kontrol (LTFM_GND) 126.300

Delivery (LTFM_DEL) 121.700

Sayfa 98


BÖLÜM 4 OPERASYONEL USULLER VE KURALLAR

Sayfa 99


4.1. GÖREREK UÇUŞ KURALLARI (VISUAL FLIGHT RULES–VFR)

Açık hava koşullarında, bir uçağın yeri görerek seyrüseferine devam etmesine izin verilen

kurallardır.

VFR trafikler aşağıdaki tabloda belirtilen görerek meteorolojik şartlara (VMC) uygun olarak

uçuşlarını yapacaklardır.

Görerek Meteorolojik Şartlar (Visual Meteorological Conditions – VMC); bir uçağa görerek

kontrol ve seyrüsefer olanağı tanıyan yeterli görüş mesafesi bulunan meteorolojik şartlardır.

VFR Minima Tablosu

Bulutlardan Uzaklık

a) Yatay

b) Dikey

1500 m

300 m (1000 ft)

Görüş 10,000 ft ve üstünde – 8 km

10,000 ft altında – 5km

VFR trafikler, hava trafik kontrol biriminden müsaade almadan kontrol bölgesi içindeki bir

havaalanına iniş ve kalkış yapmayacak, trafik bölgesine ve trafik paternine girmeyecektir.

İlgili ATS birimince izin verilmedikçe, VFR trafikler;

FL200 üzerinde (gece veya gündüz),

Günbatımı ile gündoğumu arası veya gece,

Transonik veya supersonik hızlarda uçmayacaklardır.

VFR uçuşlar için plan doldurulacak ve mümkün olduğunca plana uygun uçulacaktır.

VFR uçuşlar; ilgili ATS birimince aksi bildirilmedikçe “Altimetre Ayar Usulleri” bölümünde

bulunan seyir seviyelerine uygun yapılacaktır.

Kontrol birimi ile iki taraflı iletişim uçuş boyunca muhafaza edilecektir.

Bir meydandan kalkış yapan VFR trafik, hava trafik kontrolü (APP veya ACC) ile ilk

temasında aşağıdaki bilgileri verecektir;

Kalkış meydanı, gideceği yer ve tahmini varış zamanı (EAT),

Uçuş irtifası/seviyesi ve tırmanıyorsa o an ki irtifası.

Görerek uçuş kurallarına (VFR) uygun uçan bir trafik, Aletli Uçuş Kurallarına (IFR) göre uçma

değişikliği isteyecekse;

Uçuş öncesinde doldurulan planda bu değişiklik belirtilmişse, değişikliğin yapıldığını ve

IFR uçuşa geçildiğini haber vermeli,

Sayfa 100


Eğer değişiklik planda belirtilmemişse, IFR uçuş yapılacağını belirtmeli, gerekiyorsa

havada tekrar plan doldurmalı (ATC ile koordine ederek) ve gerekli müsaadeyi ilgili hava

trafik kontrol biriminden almalıdır.

Sayfa 101


4.2. ALETLİ UÇUŞ KURALLARI (INSTRUMENT FLIGHT RULES–IFR)

IFR; aletli meteorolojik şartlar altında uçuşun idaresini sağlayan kurallar bütünüdür.

Aletli meteorolojik şartlar (Instrument Meteorological Conditions – IMC); görüş, bulutlardan

uzaklık, bulut tavanı terimleri ile açıklanan meteorolojik şartların VFR Minima tablosunda

belirtilmiş değerlerin altında olduğu şartlardır.

4.2.1. Minimum İrtifalar/Seviyeler

IFR bir uçuş, belirlenmiş asgari uçuş irtifaları altında olmayan bir seviyede yapılacak veya

belirlenmiş asgari uçuş irtifası olmadığı yerlerde;

Dağlık alanlarda veya yüksek araziler üzerinde, uçağın bulunduğu pozisyonun 8 km’lik

alanı içinde yer alan en yüksek maniadan en az 2000 ft (600 m) üstünde bir seviyede,

Yukarıdaki maddede belirtilen yerler dışında, uçağın bulunduğu pozisyonun 8 km’lik alanı

içindeki en yüksek maniadan en az 1000 ft (300 m) yüksekte bir seviye oluşturulacaktır.

Not: Hava aracının pozisyonu, hava trafik kontrol programı IVAC ile saptanacaktır.

RVSM hava sahasında ya da üzerinde uçuş yapacak uçaklar, Aletli Uçuş Kurallarına (IFR)

uyumlu hareket edeceklerdir.

4.2.2. IFR uçuştan VFR uçuşa değişiklik

Şayet bir trafik uçuş planı sunmuşsa ve aletli uçuş kurallarına göre icra ettiği uçuşunu görerek

uçuş kurallarına göre yapma değişikliğine karar verdiyse, özellikle IFR uçuşun iptalini ve geçerli

uçuş planında yapılacak değişikliğe dair bilgilendirmeyi ilgili hava trafik kontrol birimine

yapacaktır.

IFR plan doldurmuş bir trafik, görerek meteorolojik şartlarla (VMC) karşılaşması durumunda,

IFR uçuşunu iptal etmeyecek, görerek meteorolojik şartlarda uçuşunu devam ettirecektir.

4.2.3. Görerek Yaklaşma

Pilot tarafından meydanın görüldüğü ve yer yüzeyi ile göz temasını sürdürebileceği rapor

edilir ise;

Rapor edilmiş bulut tavanı ilk yaklaşma seviyesinin altında değil ise veya,

İlk yaklaşma seviyesinde veya aletle yaklaşma işleminin herhangi bir safhasında, pilot

raporu görüşün görerek yaklaşmaya müsaade edeceğini ve inişin kesin olarak

gerçekleşeceğini belirtir ise IFR trafiklere “Görerek Yaklaşma” yapmaya müsaade edilir.

Görerek yaklaşma yapmaya müsaade edilen trafik ile diğer iniş ve kalkış yapan trafikler

arasında ayırma ilgili hava trafik kontrol birimi tarafında sağlanır.

Uçuş esnasında IFR planın iptali ve VFR uçuşa geçiş kavramı ile IFR planının devamı ve

görerek yaklaşma kavramında, pilot ve ATC üniteleri arasında yanlış anlamaları önlemek

amacıyla, bir uçak pilotu;

Sayfa 102


IFR uçuş planını iptal etmek istediğinde, ATC frekansı üzerinden bu isteğini açık bir ifade

ile belirtecektir.

Örnek:

Pilot: Cancelling IFR flight plan.

ATC: IFR flight plan cancelled at Z.

Sadece ilk yaklaşma irtifası/seviyesi alındığında veya ilk yaklaşma noktası üzerinde veya

alet alçalma safhasının herhangi bir bölümünde görerek yaklaşma isteği de aşağıda

belirtilen şekilde yapılacaktır.

Örnek:

Pilot: Airport insight. Request visual approach.

ATC: Clear for visual approach.

4.2.4. Seyir Seviyeleri

IFR uçuşlar; ilgili ATS birimince aksi bildirilmedikçe “Altimetre Ayar Usulleri” bölümünde

bulunan seyir seviyelerine uygun yapılacaktır.

Sayfa 103


4.3. ACİL DURUMLAR (EMERGENCY) USULLERİ

Acil durumlar iki şekilde ele alınmalıdır:

Tehlike Durumu (Distress)

Hava aracının güvenli uçmasına engel teşkil eden, ciddi bir tehlike tarafından tehdit edilen ve

acil yardım gerektiren durumdur. Zaman planlanması son derece kritiktir. Mümkün olan en kısa

sürede tüm yardımlar sağlanarak hava aracının güvenli bir şekilde inmesi sağlanmalıdır.

(Yangın, duman, bomba tehdidi, vb.)

Öncelik Durumu (Urgency)

Bir hava aracının veya bazı yolcuların güvenliğini ilgilendiren fakat hava aracının güvenli

uçmasına engel teşkil etmeyen ve acil yardım gerektirmeyen durumdur. (Motor arızası, hasta

yolcu, sistem arızası, vb.)

4.3.1. Acil Durumun Bildirilmesi

Pilot uygun acil durum çağrısını aşağıdaki gibi yapmalı, açıkça durumunu ve niyetini

belirtmelidir.

Tehlike durumu için:

- MAYDAY, MAYDAY, MAYDAY, (Çağrı adı).

Öncelik durumu için:

- PAN PAN, PAN PAN, PAN PAN, (Çağrı adı).

Eğer pilot acil durum şartlarının oluştuğu bilgisini yukarıda ifade etmesi gereken ikazları

kullanmadan bildirirse, ATC pilota acil durum deklare edip etmeyeceğini açık bir dille

sormalıdır. Eğer pilot acil durum deklare etmeyeceğini belirtirse, ATC kendi inisiyatifinde ilgili

trafiğe öncelik tanıyabilir.

ATC'nin verdiği talimatların uygulanmaması, çağrılarına cevap alamaması veya pilottan

gelen "STANDBY/BEKLEMEDE KALIN." ifadesi acil durumun belirtisi olabilir.

Yardımın gecikmeden sağlanabilmesi için, pilotun içinde bulunduğu şartların detaylarını açık

bir şekilde ve radyo usullerine uygun olarak hemen bildirmesi gerekmektedir. "MAYDAY" veya

"PAN PAN" ikazlarından sonra pilot problemin ilk düşündüğü kadar ciddi olmadığını düşünürse

veya yaptığı kontrollerden sonra acil durum halini gidermişse, acil durum pilot kararı ile iptal

edilebilir.

Eğer pilot acil durum meydana gelmeden önce, bir ATC ünitesi ile iletişim halinde ise daha

önceden tahsis edilen transponder kod değiştirilmeyebilir. Ancak, eğer pilotun bir ATC ile radyo

teması yoksa, transponder kod 2000 yada tahsis edilen başka bir kod bağlıysa mümkün

olduğunda transponder kod 7700 bağlanmalıdır.

Sayfa 104


4.3.1.1. Acil Durum Mesajı

Acil durum mesajı, zaman ve durum elverdiğinde, aşağıdaki bilgileri içermeli ve sıralamaya

uygun olarak verilmelidir:

"MAYDAY, MAYDAY, MAYDAY" veya "PAN PAN, PAN PAN, PAN PAN"

Çağırılan istasyonun adı

Çağdı adı

Hava aracının tipi

Acil durum şekli

Pilotun niyeti

Mevcut veya son bilinen pozisyon, irtifa/uçuş seviyesi ve uçuş başı/istikamet

Verilebilecek diğer yararlı bilgiler (kalan yakıt, hava aracındaki kişi sayısı, vb.)h

Acil durum mesajını alan birim öncelikle acil durum mesajının alındığını bildirecek ve durum

elverdiği ölçüde haberleşmeye devam etmeye ve acil durum ile ilgili detayları almaya

çalışacaktır.

4.3.2. Sessizliğin Sağlanması

Tehlikedeki hava aracından mesajın alınması ve cevaplanması, diğer tüm hava araçları ile

yapılacak olan haberleşmeye göre önceliğe sahiptir. Bu nedenle, bir acil durum mesajı

duyulduğunda o frekans da bulunan tüm istasyonlar:

Tehlike durumu ortadan kalkıncaya,

Tüm trafikler başka bir frekansa transfer edilinceye veya acil durumdaki trafik başka bir

frekansa geçinceye,

haberleşmeyi kontrol eden istasyon müsaade edene kadar, yardım veren veya mesajı

ileten kendisi değilse, sessizliklerini muhafaza etmelidir.

4.3.2.1. Acil Durumun ve Sessizliğin İptali

Hava aracı artık tehlike içerisinde değilse acil durumun sona erdiğini bildiren bir mesaj

yayınlamalıdır.

Acil durum sonuçlandığında, acil durum yaşayan trafiği kontrol eden ATC, normal çalışma

koşullarını dönüldüğünü bildiren bir mesaj yayınlayacaktır.

Sayfa 105


4.3.3. ATC Tarafından Uygulanacak Usuller

ATC tarafından uygulanacak usulleri aşağıdaki tabloda açıklandığı gibi basitleştirmek ve

standart olarak uygulanmasını sağlamak mümkündür.

A-S-S-I-S-T

ACKNOWLEDGE Acil durumun farkına var ve türünü tespit et.

SEPERATE Acil durumun gerektirdiği ayırmaları uygula.

SILENCE Eğer gerekliyse frekansta sessizliği sağla, uçuş ekibini gereksiz meşgul etme.

INFORM Acil durumu diğer ilgili ünitelere ve sektörlere bildir.

SUPPORT Uçuş ekibine azami destek sağla.

TIME Uçuş ekibine yeterli zamanı sağla.

4.3.3.1. Hareket Tarzı

Acil durum deklare eden trafik doğru bir şekilde tanımlanmalı, takip edilmeli ve pilotun

niyeti mümkün olduğunda talep edilmelidir.

İlgili ünitelere ve sektörlere acil durum ile ilgili bilgi verilmelidir.

İş yükü mümkün olduğunca azaltılmalıdır:

o Diğer ünite ve sektörlerden yardım alınabilir.

o Transponder kod 7700 bağlanması istenebilir.

o Diğer trafiklerin iniş ve kalkışları geciktirilebilir.

o Radyo sessizliği uygulanabilir.

o Standart olmayan bekleme usulleri uygulanabilir.

Not: Emniyetsiz bir duruma yol açmamak için yaklaşmadaki trafiklerin inişe devam etmesi

sağlanmalı, trafik azaltılmak isteniyorsa kalkış trafikleri öncelikli olarak geciktirilmelidir.

Uçuş ekibi gereksiz meşgul edilmemeli, mümkün olduğunca destek verilmelidir.

o Gereksiz frekans değiştirilmesinden kaçınılmalıdır.

o Yaklaşma ve iniş seçenekleri sunulmalıdır.

o Talep edildiğinde en yakın uygun ve müsait meydanların havadurumu ve bilgisi

verilmelidir.

Sayfa 106


Mümkünse trafik yüksek arazinin olduğu bölgelere vektör edilmemeli ve

yönlendirilmemelidir fakat bu kaçınılmazsa uçuş ekibine bunun bilgisi sağlanmalıdır.

Uçuş ekibine yeterli zaman sağlanmalıdır. Acele ettirilmemelidir.

Gereksiz konuşmalardan kaçınılmalıdır.

İletişimde problemler meydana gelebilir:

o Stres altında yabancı dilde anlaşmak zorlaşabilir.

o Bir defa da birden fazla soru sormak karışıklığa neden olabilir.

o İletişimde standart ve basit ifadelerin kullanılmalıdır.

Pilot niyetini belirttikten sonra ATC, mevcut acil durumun şekline, etkilerine ve trafiğin

kontrolüne konsantre olmalıdır.

Acil durumdaki trafiğin her zaman önceliği olduğu unutulmamalıdır.

Emniyetsiz bir duruma yol açamamak ve iş yükünü artırmamak için diğer trafiklerin akışı

mümkün olduğunca bozulmamalıdır.

Gereksiz gecikme, bekleme, pas geçme talimatları verilmemelidir. Gerekirse kalkış

trafiklerinin geciktirilmesi iş yükünü azaltacaktır.

Bekleme ve gecikme talimatları vermek gerekiyorsa trafik durumuna ve yoğunluğuna göre

diğer ATC biriminden bu talimatları vermesi ve trafiği düzenlemesi istenebilir.

Acil durum deklare eden trafik yaklaşma talep ettiğinde öncelikli olarak (1 numara)

yaklaşmaya serbest kılınmalı, son yaklaşma hattı ve pist üzeri trafikten arındırılmalıdır.

"Zaman Yönetimi" acil durumun şekline göre değişir. Süre kritik olabilir. Pilot bir an önce inmek

isteyebilir veya gerekli hazırlıkları ve prosedürleri yerine getirdikten sonra iniş talep edebilir.

Acil İniş (Immediate Landing): Tehlike durumunda talep edilebilir. Yangın, duman,

uçağın uçmasına engel teşkil eden veya zaman kaybında durumun kötüleşmesine neden

olabilecek durumlar. Bu durumdaki trafik en kısa zamanda yaklaşma ve iniş için serbest

kılınmalıdır.

İnişin Geciktirilmesi (Delayed Landing): Öncelik durumunda uygulanabilir. Yakıt atma,

durum değerlendirmesi, yaklaşma hazırlıklarının tamamlanması gibi.

Acil Alçalma (Immediate Descent): Kabin basıncı kaybında uygulanır. Yüksek irtifada

süre kısıtlıdır. Bir an önce alçalma başlatılır.

Sayfa 107


4.4. MUHABERE USULLERİ

4.4.1. Genel

Radyotelefon (Radiotelephony – RTF), pilotlar ve yer personelinin birbirleriyle haberleşerek

anlaşmalarını sağlar. Doğru şekilde ifade edilen talimatların uçakların emniyetli ve seri bir

şekilde uçmasında büyük önemi vardır. Diğer taraftan standart olmayan talimatlar ve frezyoloji

yanlış anlaşılmalara yol açabilir. Olaylar ve kazalar eksik ve standart dışı ifadelerin kullanılması

neticesinde yanlış anlaşılmalardan da kaynaklanmaktadır. Standart frezyolojinin doğru ve çok

dikkatli kullanılmasının önemi üzerinde hassasiyetle durulmalıdır.

İyi bir radyo iletişimini aşağıdaki maddelere uyarak sağlayabilirsiniz.

Doğru usulleri kullanınız,

Teamspeak ve mikrofonunuzu doğru ayarlayınız.

Standart kelime ve ifadeleri kullanınız.

Radyo disiplinini her durumda muhafaza ediniz,

Konuşmadan önce düşününüz.

Yayın yapmadan önce dinleyiniz.

Kısa ve öz konuşunuz.

Argo kullanmayınız.

Radyo disiplinini tehdit eden bir durum olduğunda aktif ATC ilgili istasyonu frekanstan

çıkarma yetkisine sahiptir.

Mikrofon tekniğini iyi kullanınız,

Mikrofonu ağzınıza yakın tutun.

Net, açık ve anlaşılır konuşun.

Direk mikrofona konuşun.

Konuşmayı mikrofon düğmesi ile kesmeyiniz, konuştuğunuz müddetçe butona basılı

tutunuz.

Radyo Konuşma Tekniği,

Konuşmadan önce başka bir istasyonun konuşması olmadığından emin olmak için

kullanılan frekansı iyi dinleyin.

Mikrofon kullanma tekniğini iyi öğrenin.

Normal bir konuşma tonu kullanın, açık ve net konuşun.

Dakikada 100 kelimeyi geçmeyen bir konuşma süratini muhafaza edin.

Konuşurken sesinizi aynı seviyede muhafaza edin.

Sayfa 108


Rakamları söylerken verilecek kısa bir duraksama, onların daha kolay anlaşılmasını

sağlayacaktır.

”eeerrr...” gibi tereddütlü sesleri kullanmaktan kaçının.

Konuşmadan önce butona tam olarak basın ve konuşma bitmeden bırakmayın, bu

mesajın tam olarak anlaşılmasını sağlayacaktır.

Konuşmadan sonra butonun bırakıldığından veya kapandığından emin olun.

Acil bir talimat vermeniz gerektiğinde "Break Break" ifadesini kullanın.

Birden fazla istasyona talimat veriyorsanız verdiğiniz talimatları "Break" ifadesi kullanarak

birbirinden ayırın.

İfadeleriniz anlaşılmadıysa, verdiğiniz talimatı tekrar ediniz.

Gerektiğinde pilotlardan radyo kontrol raporu isteyiniz.

Özel veya havacılıkla ilgili olmayan konuşmalara frekansta müsaade etmeyiniz.

4.4.2. Radyo Arızası ve Muhabere Kaybı

Kontrollü olarak uçan bir trafik uygun radyo frekanslarında devamlı dinlemede kalacak ve

gerektiğinde ilgili hava trafik kontrol ünitesi ile iki taraflı haberleşmeyi kuracaktır. Eğer iki taraflı

haberleşmeyi sağlayamaz ise mesajını ilgili ATC birimine iletebilecek başka bir istasyon

(çevredeki trafikler, ATC birimi) ile temas kurmaya çalışacaktır.

Kontrolsüz hava sahası dışında uçan bir IFR trafik uygun radyo frekansında dinlemede

kalacak ve gerektiğinde ilgili hava trafik hizmet ünitesi ile iki yollu haberleşmeyi kuracaktır.

Not: IVAO’da kontrolsüz hava sahasında uçan IFR veya VFR tüm trafikler VHF 122.800 MHz

UNICOM frekansını monitör edecek ve bu frekanstan belli aralıklarla pozisyon raporu vererek

yayın yapacaktır.

4.4.2.1. Hava – Yer Muhabere Kaybı Durumunda Yapılacak İşlemler

İki taraflı haberleşmenin kaybedilmesi durumunda;

Kontrolör, pilotun dönüş yapmasını veya “Squawk Ident” isteyerek çağrılarını işitip

işitmediğini saptamaya çalışacaktır. Çağrılarının işitildiğini saptarsa, kontrolör RADAR

hizmetine devam edecektir.

Aksi halde; ATC muhabere kaybı olan trafik ile diğer trafikler arasındaki ayırmayı, trafiğin

aşağıdaki usullere göre hareket edeceğini varsayarak yapacaktır.

Sayfa 109


4.4.2.2. Görerek Meteorolojik Şartlar (VMC)

VMC şartlarda muhabere kaybı yaşayan kontrollü bir uçuş:

Transponder kod 7600 bağlayacak;

VMC şartlarda uçmaya devam edecek;

En yakındaki uygun bir meydana iniş yapacak; ve inişini uygun ATS ünitesine , en kısa

sürede bildirecektir.

4.4.2.3. Aletli Meteorolojik Şartlar (IMC)

IMC şartlarda muhabere kaybı yaşayan veya VMC şartlara uygun olarak uçuşa devam

edemeyen kontrollü IFR bir uçak;

Transponder kod 7600 bağlayacak.

7 dakika boyunca en son müsaade edilen hız ve irtifayı/seviyeyi ya da minimum uçuş

irtifasını (hangisi yüksek ise) muhafaza edecek.

o 7 dakikalık süre aşağıdaki şartlara göre başlatılır:

Eğer zorunlu rapor noktalarının olmadığı bir yolda uçuluyor, ya da pozisyon raporu

verilmesi iptal edilmiş ise;

Son müsaade edildiği seviye alındığı veya minimum uçuş irtifasına

ulaşıldığında veya

Transponder kod 7600 bağladığında, hangisi daha geç ise.

Eğer zorunlu rapor noktalarının olduğu bir yolda uçuluyor ve pozisyon raporu

verilmesi iptal edilmemiş ise (pozisyon raporu verildiği durumlar):

En son müsaade edildiği seviyeye ya da minimum uçuş irtifasına ulaşıldığında

veya

Zorunlu rapor noktası için pilotun önceden verdiği tahmini zaman geldiğinde

veya

Zorunlu bir rapor noktası üzerinde pozisyon raporu verilemediği zaman,

hangisi daha geç ise.

Not: 7 dakikalık süreç gerekli hava trafik kontrol ve koordinasyon önlemlerinin

yapılmasına imkân tanımak içindir.

7 dakikalı süre dolduktan sonra seviyesi ve hızını doldurulmuş uçuş planına göre

ayarlayacaktır.

Bir limit belirtilmeden radarla vektör edilmiş veya RNAV'a dayalı olarak offset uçuşa devam

ediliyorsa, mümkün olan kısa yoldan ve önündeki ilk rapor noktasından daha geç olmamak

kaydıyla, minimum uçuş irtifası da dikkate alınarak uçuş planında belirtilen yola yeniden

dâhil olacak.

Sayfa 110


Not: Uçulacak yol veya gidiş meydanına alçalmanın başlama zamanı ile ilgili olarak

sonradan verilmiş talimatlarla oluşan değişiklikleri kapsayan uçuş planı kullanılacaktır.

Uçuş planındaki gidiş meydanına hizmet veren seyrüsefer yardımcısına yönelecek ve eğer

gerekli ise bir alt maddeye uygun olabilmesi için, alçalmaya başlama zamanına kadar bu

seyrüsefer yardımcısının üzerinde bekleyecek.

En son alınan ve teyit edilen muhtemel yaklaşma zamanında (EAT) veya buna mümkün

olan en yakın zamanda bir üst maddede belirtilen seyrüsefer yardımcısından alçalmaya

başlayacak. Eğer muhtemel yaklaşma zamanı (EAT) verilmemiş veya teyit edilmemişse,

mevcut plandaki tahmini iniş zamanında (ETA) veya buna mümkün olan en yakın sürede

alçalmaya başlayacak.

Alçalmaya başladığı seyrüsefer yardımcısı için belirlenmiş aletli yaklaşma usulünü

tamamlayacak ve eğer mümkünse bir üst maddede açıklanan tahmini varış zamanından

veya en son teyit edilen muhtemel yaklaşma zamanından (hangisi daha geç ise) itibaren

30 dakika içinde inecektir.

Sayfa 111


4.5. SIDE STEP UYGULAMASI

Paralel pist merkez hatları arasındaki mesafenin 365 metreden az olduğu İstanbul Atatürk,

İzmir Adnan Menderes, Ankara Esenboğa, Antalya, Milas Bodrum, Muğla Dalaman, Erzurum,

Gaziantep, Bursa Yenişehir, Denizli Çardak, Tekirdağ Çorlu havalimanlarında Side Step

uygulaması yapılabilir.

Side step uygulaması; ilan edilmiş bir aletli alçalma usulü bulunan bir pistin herhangi bir

sebeple (kaza kırım, bakım, onarım vb.) kullanılamadığı durumlarda, paralel piste ya da

emergency ya da yedek pist olarak kullanılmasına müsaade edilen paralel taksi yollarına,

sadece ana pistin kullanılamadığı süreler boyunca hava araçlarının inişi amacıyla

kullanılacaktır.

Side step uygulamasına yönelik freyzyoloji:

Cleared for (alçalma usulünün tipi yada adı) approach for RWY (pistin tanıtması) Side

Step to RWY (inişin yapılacağı paralel pistin tanıtması).

Örnek: Cleared for ILS/DME2 approach for RWY 03R Side Step to RWY 03L.

Sayfa 112


4.6. BEKLEME USULLERİ

Seviyeler (1) Normal Durumlarda Türbülanslı Durumlarda

14,000 ft ve altında 230 kts

170 kts (3)

280 kts (2)

170 kts (3)

14,000 ft üzerinde 20,000 ft ve altında 240 kts 280 kts veya 0.8 Mach hangisi daha az ise (2)

20,000 ft üzerinde 34,000 ft ve altında 265 kts

34,000 ft üzerinde 0.83 Mach

(1) Yukarıdaki seviyeler, kullanılan altimetreye göre belirlenmiş irtifalar veya uçuş seviyelerini

göstermektedir.

(2) Türbülanslı durumlar dışında, 280 kts (0.80 Mach) ile yapılan bekleme, ilgili ATC

biriminde ön müsaade alındıktan sonra uygulanacaktır.

(3) Sadece CAT A ve CAT B uçaklar içindir.

4.6.1. Asgari Bekleme İrtifası

Asgari bekleme irtifaları meydan haritalarında gösterilir. Aksi belirtilmedikçe ve ATC'den

müsaade alınmadıkça bu irtifaların altında bekleme yapılmaz.

Bekleme sahası içindeki en yüksek manianın en az 1000 ft üzerinde olacaktır. Yüksek manialar

veya dağlık bölgelerde en yüksek manianın en az 2000 ft üzerinde olacaktır. Usule göre tespit

edilmiş bekleme sahalarının dışına çıkılması tehlikelidir.

Bekleme herhangi bir nedenle pilot tarafından usulüne uygun olarak uygulanmayacaksa, pilot

niyetini ATC'ye önceden bildirmeli ve ön müsaadeyi almalıdır.

Sayfa 113


4.7. KUYRUK TÜRBÜLANSI ve AYIRMASI

ICAO, uçağın azami Kalkış Ağırlığı'na (MTOW) göre kuyruk türbülansını 3 bölümde

sınıflandırmıştır:

Süper Ağır (SUPER HEAVY) - Azami kalkış ağırlığı 560.000 kg olan A380-800 tipi

uçaklar.

Ağır (HEAVY) - Azami kalkış ağırlığı 136.000 kg veya daha ağır olan uçaklar.

Orta (MEDIUM) - Azami kalkış ağırlığı 7.000 kg'den ağır 136.000 kg'den hafif olan

uçaklar.

Hafif (LIGHT) - Azami kalkış ağırlığı 7.000 kg veya daha hafif olan uçaklar.

Not: B757 ile gibi kuvvetli kuyruk türbülansı üreten uçaklar "Ağır (HEAVY)" olarak dikkate

alınmalıdır.

4.7.1. Manuel (Radarsız) Ayırma Usulleri

İnişteki trafikler için Manuel (Radarsız) minimum zaman ayırması:

SUPER uçağın arkasından HEAVY uçak için 2 dakika, MEDIUM uçak için 3 dakika,

LIGHT uçak için 4 dakika,

HEAVY uçağın arkasından MEDIUM uçak için 2 dakika,

HEAVY veya MEDIUM uçağın arkasından LIGHT uçak için 3 dakikadır.

Kalkan uçaklar arasında Manuel (Radarsız) ayırma usullerine göre aşağıdaki minimalar

uygulanacaktır:

SUPER uçağın arkasından HEAVY uçak için 2 dakika, MEDIUM uçak için 3 dakika,

LIGHT uçak için 4 dakika,

HEAVY uçağın arkasından MEDIUM ve LIGHT uçak için 2 dakika,

MEDIUM uçağın arkasından LIGHT uçak için 2 dakikadır.

Kalkan uçaklar arasında yukarıda ifade edilen ayırma minimaları aşağıdaki şartlar altında

uygulanacaktır;

Aynı pistten kalkışlarda,

Pist merkez hatları arasında 760 metreden daha az mesafe bulunan paralel pistlerden

kalkışlarda,

Kesişen pistlerde, sonradan kalkan uçağın rotası daha önceden kalkan uçağın rotasını

aynı irtifada ya da rotalarının kesişme noktasında aralarında 1000 ft’ten daha az bir dikey

ayırma olacak şekilde alttan kat edecek ise,

Pist merkez hatları arasında 760 metre yada daha çok mesafe bulunmakla birlikte paralel

pistlerden sonradan kalkan uçağın rotası daha önceden kalkan uçağın rotasını aynı irtifada

ya da rotalarının kesişme noktasında aralarında 1000 ft’ten daha az bir dikey ayırma olacak

şekilde alttan kat edecek ise.

Sayfa 114


Not: A380 uçağını takiben, MEDIUM yada LIGHT kategorideki bir uçak aynı pistin ortalarından

yada merkez hatları arasında 760 metreden daha az bir mesafe bulunan bir paralel pistin

ortalarından kalkacak ise 4 dakikalık bir ayırma miniması uygulanacaktır.

Kaydırılmış eşik uygulamasının bulunduğu pistlerde, A380 uçağı ile MEDIUM ya da LIGHT

kategorideki uçaklar arasında aşağıdaki şartlarda 3 dakikalık bir ayırma miniması

uygulanacaktır;

A380 uçağının inişini takiben MEDIUM ya da LIGHT kategorideki bir uçak kalkış yapacak

ise,

A380 uçağının kalkışını takiben MEDIUM ya da LIGHT kategorideki bir uçak iniş yapacak

ise.

4.7.2. Radarlı Ayırma Usulleri

Aşağıdaki tabloda yer alan kuyruk türbülansı ayırma minimaları, radarlı hizmet sağlayan

yaklaşma ve kalkış safhalarında uygulanacaktır.

Öndeki Uçak Arkadaki Uçak Ayırma Miniması

SUPER

SUPER Yok

HEAVY 6 nm

MEDIUM 7 nm

LIGHT 8 nm

HEAVY

HEAVY 4 nm

MEDIUM 5 nm

LIGHT 6 nm

MEDIUM LIGHT 5 nm

Yaklaşma ve kalkış safhalarındaki uçaklar arasında yukarıda ifade edilen ayırma minimaları

aşağıdaki şartlar altında uygulanacaktır;

Uçaklar arasında dikey ayırma bulunmadığı şartlarda,

Her iki uçakta aynı pisti yada merkez hatları arasında 760 metreden daha az olan paralel

pistleri kullanıyor ise,

Bir uçak diğer uçağın arkasından aynı irtifada ya da aralarında 1000 ft’ten daha az bir

dikey ayırma olacak şekilde alttan kat edecek ise.

Sayfa 115


4.8. YAKLAŞMADA UÇAK KATEGORİLERİ

Uçak kategorilerini belirleyen ana faktör uçakların son yaklaşma hızıdır. Kategori farklılıkları

uçağın manevra yapacağı sahanın ölçülerine tesir eder.

Aşağıdaki uçak kategorileri iniş safhasında azami iniş ağırlığı göz önüne alınarak, stall

süratinin 1.3 ile çarpılmasıyla tespit edilmiştir. Bu kategoriler aletli yaklaşma kuralları ile ilgili

olarak temsil ettikleri harflerle ifade edilirler.

Kategori (CAT) Son Yaklaşma Hızı

A IAS 91 kts’den az

B IAS 91 kts ve fazla, 121 kts’den az

C IAS 121 kts ve fazla, 141 kts’den az

D IAS 141 kts ve fazla, 166 kts’den az

E IAS 166 kts ve fazla, 211 kts’den az

Sayfa 116


4.9. ALTİMETRE AYAR USULLERİ

4.9.1. Genel

Her havaalanı için bir intikal irtifası (Transition Altitude) belirlenmiştir.

Bir hava aracının dikey pozisyonu intikal irtifasında veya altında, “İrtifa/Altitude” terimleri ile

ifade edilecektir.

Bir hava aracının dikey pozisyonu intikal seviyesinde (Transition Level) veya üzerinde "Uçuş

seviyesi/Flight Level" terimleri ile ifade edilecektir.

Bir uçağın dikey pozisyonu intikal tabakasını geçişte; alçalırken "İrtifa/Altitude", tırmanırken

"Uçuş Seviyesi/Flight Level" terimleri ile ifade edilecektir.

Uçuş seviyelerinde kullanılan standart altimetre "1013.2 hPA (29.92 inch)" atmosferik basınç

değeridir.

Radyo konuşmalarında yanlış anlamayı önlemek amacıyla uçuş seviyesi önünde ''Uçuş

Seviyesi'' ve irtifa için ''Feet” kelimeleri kullanılacaktır. (Örnek: FL250 - Uçuş Seviyesi iki beş

sıfır, FL300 - Uçuş Seviyesi üç sıfır sıfır, 8000 feet - sekiz bin feet, 6000 ft - altı bin feet).

Kontrollü Meydanlarda kullanılmak üzere 4 grup İntikal (Geçiş) İrtifası (TA) değeri tespit

edilmiştir. Bunlar; 10,000 ft, 12,000 ft, 15,000 ft ve 19,000 ft olup, her meydan için tespit edilen

değer ilgili meydan haritalarında gösterilmektedir.

Normal olarak ATC tarafından tayin edilen intikal seviyesi, ilgili meydanın intikal irtifasının en

az 1000 ft üzerinde olmalıdır.

Birbirine yakın meydanlar arasında yapılacak kısa mesafeli, intikal irtifasında veya altındaki

uçuşlar ilgili meydanın QNH değerine göre yapılabilir.

4.9.2. Kalkış ve Tırmanış

QNH altimetre değeri trafiklere taksi ve kalkış talimatları ile birlikte verilecektir. QFE altimetre

değeri istek üzerine verilir.

Trafik, intikal irtifasına tırmanırken ve intikal irtifasında iken dikey durumu kontrol edilecek ve

irtifa terimi ile ifade edilecektir.

ATC tarafından aksi belirtilmedikçe intikal irtifasını geçerken altimetre 1013.2 hPA'a (29.92

inch) olacak şekilde ayarlanacak ve bundan sonra trafiğin dikey durumu uçuş seviyesi terimi

ile ifade edilecektir.

4.9.3. Hava Yolundaki Uçuşlarda Dikey Ayırma

Hava yolu üzerindeki uçuşlarda trafiklerin dikey durumu kontrol edilecek ve uçuş seviyeleri ile

ifade edilecektir.

Bir kontrol sahası ya da TMA için belirlenmiş intikal seviyesinin (TL) altında uçmakta olan bir

hava aracına, söz konusu bölgeye giriş müsaadesi ile birlikte uygun QNH değeri verilecek ve

bu değer pilot tarafından vakit geçirmeksizin uçağın altimetresine set edilecektir.

Sayfa 117


4.9.4. Yaklaşma ve İniş

QNH altimetre değeri trafiklere yaklaşma ve iniş talimatları ile birlikte verilecektir. QFE

altimetre ayarı istek üzerine verilir.

Yaklaşmadaki trafiğin dikey durumu intikal seviyesine ulaşıncaya kadar uçuş seviyeleriyle

kontrol edilecektir. Uçuş seviyesi altındaki dikey durum irtifalarla ifade edilecektir.

Bir meydana ilk yaklaşma başlamadan önce standart altimetre değerinden mahalli QNH

değerine geçiş zamanı ilgili ATC tarafından belirtilecek eğer belirtilmemişse mahalli QNH intikal

seviyesi geçirilirken pilot tarafından altimetreye set edilecektir.

4.9.5. Kontrolsüz Uçuşlarda Uygulanacak Usuller

Hava sahasının kontrollü kısmını kat etmek mecburiyetinde kalan trafikler normal olarak

kontrollü hava sahasına girmeden önce ATC'den müsaade alacaklardır.

4.9.6. İntikal İrtifasının (TA) İntikal Seviyesine (TL) Çevrilmesi

İrtifa kolonu ile geçerli QNH basınç sütununun birleştiği rakam, bu saha için intikal seviyesini

gösterecektir.

4.9.6.1. Tablonun Kullanılması

İntikal irtifasına karşılık gelen satır ile QNH değerinin içerisinde bulunduğu basınç aralığına

karşılık gelen sütunun kesiştiği değer TL değeri olarak kullanılacaktır.

Türkiye Genelinde Kontrollü Meydanlarda Kullanılan TA Değerleri

İntikal Seviyesi (TRL) Çevrim Cetveli

İntikal İrtifası (TA) Karşılık Gelen İntikal Seviyesi (TRL)

QNH (Hectopascal ve Inch Hg)

Feet 940-946 947-962 963-979 980-996 997-1012 1013-1029 1030-1046 1047-1050

19,000 FL 225 FL 220 FL 215 FL 210 FL 205 FL 200 FL 195 FL 190

15,000 FL 185 FL 180 FL 175 FL 170 FL 165 FL160 FL 155 FL 150



Sayfa 118


4.9.7. RVSM (Reduced Vertical Seperation Minimum) Hava Sahası

Türkiye hava sahasında, FL290-FL410 (dahil) arasındaki hava sahası RVSM hava sahasıdır.

Bu hava sahası içerisinde, asgari dikey ayırma aşağıda belirtildiği şekilde olacaktır:

RVSM onaylı uçaklar arasında 1000 ft (300 m);

RVSM onayı olmayan uçaklar için 2000 ft (600 m).

Sayfa 119


4.9.8. Seyir Seviye Tabloları

Türkiye hava sahasında kullanılan seyir seviyeleri aşağıdaki gibidir.

TRACK

From 000° to 179° From 180° to 359°

IFR Flights VFR Flights IFR Flights VFR Flights

Altitude Altitude Altitude Altitude

FL Meters Feet FL Meters Feet FL Meters Feet FL Meters Feet

-90 - - - 0 - - -

10 300 1000 - - - 20 600 2000 - - -

30 900 3000 35 1050 3500 40 1200 4000 45 1350 4500

50 1500 5000 55 1700 5500 60 1850 6000 65 2000 6500

70 2150 7000 75 2300 7500 80 2450 8000 85 2600 8500

90 2750 9000 95 2900 9500 100 3050 10000 105 3200 10500

110 3350 11000 115 3500 11500 120 3650 12000 125 3800 12500

130 3950 13000 135 4100 13500 140 4250 14000 145 4400 14500

150 4550 15000 155 4700 15500 160 4900 16000 165 5050 16500

170 5200 17000 175 5350 17500 180 5500 18000 185 5650 18500

190 5800 19000 195 5950 19500 200 6100 20000 205 6250 20500

210 6400 21000 215 6550 21500 220 6700 22000 225 6850 22500

230 7000 23000 235 7150 23500 240 7300 24000 245 7450 24500

250 7600 25000 255 7750 25500 260 7900 26000 265 8100 26500

270 8250 27000 275 8400 27500 280 8550 28000 285 8700 28500

290 8850 29000 300 9150 30000

310 9450 31000 320 9750 32000

330 10050 33000 340 10350 34000

350 10650 35000 360 10950 36000

370 11300 37000 380 11600 38000

390 11900 39000 400 12200 40000

410 12500 41000 430 13100 43000

450 13700 45000 470 14350 47000

490 14950 49000 510 15550 51000

etc. etc. etc. etc. etc. etc. etc. etc. etc. etc. etc. etc.

Sayfa 120


4.10. ACAS II (Airborne Collision Avoidance System) ATC AYIRMA

SORUMLULUĞU

Seyrüsefer sistemleri, ATC ve yer istasyonlarından bağımsız olarak çalışan, çevredeki SSR

transponder cihazlarının sinyallerini sorgulayarak, SSR transponder ile teçhiz edilmiş diğer

trafikler ile potansiyel çarpışma tehlikelerine tavsiye üreten, uçuş ekibine görsel ve sesli

ikazlarda bulunarak dikey istikamette kaçınma manevrası tavsiye eden, çarpışma önleyici

sistemdir.

Pilot tarafından RA (Resolution Advisory) manevrası yapıldığı bildirildiğinde, ATC RA

manevrasına aksi nitelikte bir talimat vermemelidir.

Trafik, RA manevrasını uygulamak amacıyla tahsis edilen ATC müsaadesinden ayrıldığında,

RA manevrasını uygulayan trafikle, bu manevradan direk olarak etkilenen diğer trafikler

arasında ATC'nin ayırma sorumluluğu sona erer. Bununla birlikte, eğer şartlar uygun ise, ATC

manevradan etkilenen uçaklara trafik bilgisi vermek için çaba göstermelidir.

Hava Trafik Kontrolörlerinin manevradan etkilenen trafiklerin tamamına ayırma sağlama

sorumluğu aşağıdaki durumlarda tekrar başlar.

Pilotun kendisine tahsis edilen ATC müsaadesine geri döndüğü raporunun kontrolör

tarafından teyit edilmesiyle veya,

Pilotun kendisine tahsis edilen ATC müsaadesine geri dönmekte olduğunu raporunun

kontrolör tarafından teyit edilmesi ve kontrolörün vereceği müsaade değişikliğinin pilot

tarafından teyit edilmesiyle.

Sayfa 121


4.11. LTFM Yaklaşma ve Yer Prosedürleri

Eşzamanlı bağımsız paralel kalkışlar uygulanırken, ATC tarafından aksi bildirilmedikçe:

ERSEN, ATPIX, SISPI ve RIXEN varışlarına 17L/35R;

RILEX, DRAMO ve INBET varışlarına 16R/34L kullanılacaktır.

PUSH BACK PROSEDURLERI a) Transponder’ı set etmeyen trafiklere push-back müsaadesi verilmeyecektir.

b) Push Back kleransı verilirken trafiğe Delivery(DEL) tarafından kalkış pisti ataması yapılmamışsa

yapılacaktır.

STANDART TAKSI ROTALARI a) ATC ünitesi, uzun taksi müsaadelerinden kaçınmak ve frekans yoğunluğunu azaltmak amacıyla

müsaade hudutları önceden belirlenmiş standart taksi rotaları ile taksi müsaadesi verecektir.

b) Kalkışlar için standart taksi rotalaro AD 2 LTFM GMC 01 sayfasında gösterilmiştir. Tüm

apronlardaki kalkış trafikleri ATC talimatı ile standart taksi yollarına katılacak ve ilgili pist bekleme

noktalarında duracaklardır.

ATC : THY123, Taxi to runway 34R via DEP1A, join prosedure via E8 and D8.

c) Gelişler için standart taksi rotaları AD 2 LTFM GMC 02 sayfasında gösterilmiştir. Pisti terk eden

trafikler ATC talimatı ile belirlenen kapıya taksi yaparak belirtilen taksi yollarından Aprona giriş

yapacaktır.

ATC: THY123, Taxi to gate B9 via ARR1A, join Apron via E9

YAKLAŞMA PROSEDURLERI a) Yaklaşma prosedürlerinde PMS prosedüründe trafikler gerekli görüldüğü taktirde 17L/16R için

FM166 veya FM179 noktalarında, 34L/35R için FM359 veya FM343 noktaları üzerinde beklemeye

alınabilir.

FREZYOLOJILER

a) ILS’e serbest kılınış:

(Belirlenen noktalardan önce ILS veya Localiser bağlanmaması gerektiği unutulmamalıdır.)

“CLEARED FOR ILS APPROACH RWY ….. VIA TRANSITION ”

b) TRANSITION Uygulayamayan ve güvenlik açısından sorun yaratan trafikler için:

"YOU HAVE CROSSED THE LOCALIZER, TURN LEFT (or RIGHT) IMMEDIATELY

AND RETURN TO THE LOCALIZER"

veya

"TURN LEFT (or RIGHT) HEADING (degrees) IMMEDIATELY TO AVOID TRAFFIC

AND CLIMB TO (altitude)”

Sayfa 122


c) ICAO STANDART SID/STAR FREZYOLOJİLERİ

Ana Frezyolojiler:

i. CLIMB VIA SID TO (level)

ii. DESCEND VIA STAR TO (level)

1- Bu frezyolojiler uçakların:

Chartlarda basılmış kısıtlamalar dahilinde alçalması/tırmanmasını,

SID/STAR prosedürünün yatay profilini takip etmesini,

Chartlarda basılmış hız kısıtlamalarına veya ATC tarafından verilmiş hız sınırlarına uygun olduğunca uymasına,

zorunlu kılar.

2- Sadece Seviye kısıtlamalarının kaldırılmasına ilişkin frezyoloji:

“CLIMB/DESCEND VIA SID/STAR TO (level), CANCEL LEVEL RESTRICTIONS”

Bu Frezyoloji uçakların:

Serbest kılınan irtifaya tırmanmasını; Chartlarda basılmış kısıtlamaların iptal edildiğini.


Chartlarda basılmış hız kısıtlamalarına veya ATC tarafından verilmiş hız sınırlarına uygun olduğunca uymasına,

zorunlu kılar.

3- Sadece Hız kısıtlamalarının kaldırılmasına ilişkin frezyoloji:

“CLIMB/DESCEND VIA SID/STAR TO (level), CANCEL SPEED RESTRICTION(S)”

Bu Frezyoloji uçakların:

Chartlarda basılmış kısıtlamalar dahilinde alçalmasını/tırmanmasını,


Chartlarda basılmış hız kısıtlamalarının veya ATC tarafından verilmiş hız sınırlarının iptal edildiğini,

zorunlu kılar.

Sayfa 123


4-Hız ve Seviye kısıtlamalarının kaldırılmasına ilişkin frezyoloji:

“CLIMB/DESCEND UNRESTRICTED TO (level)”

Bu frezyoloji uçakların:

Serbest kılınan irtifaya tırmanmasını; Chartlarda basılmış kısıtlamaların iptal edildiğini,


Chartlarda basılmış hız kısıtlamalarının veya ATC tarafından verilmiş hız sınırlarının iptal edildiğini.

zorunlu kılar.

POINT MERGE SYSTEM a. LTFM STAR prosedürleri Point Merge System (PMS) sistemine dayalıdır. Bütün STAR’larda kavisli bir bölüm

bulunmaktadır.

b. Merge noktasına ulaşma (TRANSITION), ATC tarafından “direct” kleransı verilmesiyle mümkündür.

c. LTFM’de PMS noktaları VASTE, EVBIR, DIVDI ve INSTA’dır. Bu noktalar TRANSITION

prosedürünün ilk bacağıdır. d. Yaklaşan trafikler, yoğunluk izin verdiği zaman Merge Noktalarına direct bekleyebilirler.

Sayfa 124


TRANSITION

a) Uçaklar TRANSITION prosedürüne srbest kılındıklarında, bu aynı zamanda uçağın bu prosedürün dikey profiline yani alçalmasına da serbest kılındığı anlamına gelir.

b) Sağ tarafta da görülebileceği gibi ATC sizi VASTE noktasında 5000ft’e kadar alçaltacak ve daha sonrasında TRANSITION prosedürüne serbest kılacaktır.

c) Bu klerans alındıktan sonra ayrı bir alçalma kleransına tabi olmadan uçak chartta belirtilen sınırlamalar dahilinde alçalışını sürdürecektir.

d) Örnek olarak 5000ft’de VASTE üzerinden TRANSITION prosedürüne giren bir uçak PEMUX üzerinde 4400ft daha sonra ABACO ve GAPDI üzerinde de 4000ft de olmalıdır.

e) Her pistin TRANSITION prosedürü farklılık gösterdiğinden yaklaşılan piste ait chartın kullanılması gereklidir.

f) ATS otoritesi gerekli olduğunda uçakları chartlarda belirtilen irtifaların altına alçaltabilir.

Documents

IVAO TÜRKİYE