IZVE[TAJ ZA STRATEGISKA OCENA NA @IVOTNATA SREDINA · povrzan so promena na op{testvenite odnosi, {to neminonovno vodi kon raspa|awe na golemite semejstva i tendencija na sveduvawe

IZVE[TAJ ZA STRATEGISKA OCENA NA

@IVOTNATA SREDINA

URBANISTI^KI PLAN ZA S. MARINO, SO RAZRABOTKA NA BLOK 4, 6, 9, 12, OP[TINA ILINDEN

N A C R T V E R Z I J A

Skopje, Mart 2015 godina

2

So cel navremeno da se sogledaat mo`nite negativni vlijanija vrz ìvotnata sredina i zdravjeto na lu|eto, kako i socio - ekonomskite aspekti od realizacija na UP za s. Marino, so razrabotka na blok 4, 6, 9, 12, op{tina

Ilinden, soglasno ~len 65, stav 2 od Zakonot za ìvotna sredina („Sl. Vesnik na RM” br. 53/05, 81/05, 24/07, 159/08, 83/09, 48/10, 124/10, 51/11, 123/12,

93/13, 183/13 и 42/14), se naloì potrebata za sproveduvawe na Strategiska ocena na ìvotnata sredina. Izve{tajot za Strategiska ocena e potpi{an od Ekspert za Strategiska ocena na vlijanieto vrz ìvotnata sredina (videno od Kopija na potvrda, dadeno vo prilog). Vo podgotovkata na Izve{tajot za Strategiska ocena na vlijanie vrz ìvotnata sredina u~estvuvaa: Emil Stojanovski, dipl. in`. po za{tita na ìvotna sredina,

Qup~o Avramovski, dipl. ekonomist, Igor Kukulovski, dipl. in`. po za{tita na ìvotna sredina, Keti Andonova, administrator.

Gorenavedeniot izve{taj za strategiska ocena na ìvotnata sredina soglasno ~len 66 stav (5) od Zakonot za ìvotna sredina e potpi{an od lice koe e vklu~eno vo listata na eksperti za strategiska ocena na vlijanieto vrz ìvotnata sredina koja ja vodi Ministerstvototo za ìvotna sredina i prostorno planirawe. Kako dokaz za istoto vo prilog na izve{tajot e dadena kopija na Potvrdata so broj 07-10997/2 od 26.12.2012 godina dadena od strana na Ministerstvoto za ìvotna sredina i prostorno planirawe.

Enviro Resursi, DOO Skopje

Upravitel

Emil Stojanovski

3

Imaj}i predvid potrebata od izrabotka na Izve{taj za strategiska ocena vrz ìvotnata sredina za UP za s. Marino, so razrabotka na blok 4, 6, 9, 12, op{tina Ilinden kako i odredbite od Zakonot za ìvotna sredina donesuvam:

R E [ E N I E

Za opredeluvawe na ekspert za izrabotka na Izve{taj za strategiska ocena na ìvotnata sredina

Emil Stojanovski, diplomiran inèner, se opredeluva za ovlasten Ekspert za izrabotka na strategiska ocena na ìvotna sredina za UP za s. Marino, so razrabotka na blok 4, 6, 9, 12, op{tina Ilinden.

Obrazloènie:

Emil Stojanovski, diplomiran inèner, gi ispolnuva uslovite propi{ani so ~len 68 stav (3) od Zakonot za ìvotna sredina na Republika Makedonija so toa {to ima poloèn ispit za Ekspert za strategiska ocena na ìvotnata sredina kako i e vklu~en vo Listata na eksperti za strategiska ocena vrz ìvotnata sredina {to ja vodi Ministerstvoto za ìvotna sredina i prostorno planirawe. Enviro Resursi, DOO Skopje

Upravitel

_________________ Emil Stojanovski

4

5

6

7

8

9

Sodrìna

Voved .............................................................................................. 11

1. Celi na Planskiot dokument ................................................... 14

1.1 Celi na za{tita na ìvotnata sredina ................................ 17

1.2 Specifi~ni celi na Strategiskata ocena ........................... 20

1.3 Upotrebena metodologija ......................................................... 21

1.4 Zakonodavna ramka ..................................................................... 22

1.5 Institucionalna ramka ............................................................ 24

1.6 Sodrìna na Izve{tajot za Strategiska ocena na

ìvotnata sredina ...................................................................... 26

1.7 Rezime ............................................................................................ 27

2. Pregled na planskiot dokument .............................................. 28

2.1 Osnovi na Planskiot dokument ............................................... 28

2.2 Planski opfat ............................................................................. 30

2.2.1 Geografska i geodetska mestopolo`ba ................................. 30

2.2.2 Namena na upotreba na zemji{teto ............................. .......... 30

3. Kratok opis i obrazloènie na planskite re{enija za

izgradba na komunalna i soobra}ajna infrastruktura...... 38

3.1 Soobra}ajno povrzuvawe ........................................................... 38

3.2 Vodosnabditelna i kanalizaciona mreà............................. 39

3.3 Elektroenergetska infrastruktura i PTT instalacija ... 40

4. 4.1

Karakteristiki na prostorot i sega{na sostojba so ìvotnata sredina ...................................................................... Karakteristiki na prostorot .................................................

42

42

4.1.1 Soobra}ajna povrzanost ............................................................ 42

4.1.2 Reqefni uslovi, naklon i ekspozicija na terenot ............ 43

4.1.3 Geolo{ki karakteristiki ........................................................ 44

4.1.4 Seizmolo{ki karakteristiki na terenot............................. 44

4.1.5 Hidrotehni~ka struktura .......................................................... 44

4.1.6 Hidrotehni~ka infrastruktura ............................................. 45

4.1.7 Stopanstvo .................................................................................... 46

4.1.8 Klimatski i mikroklimatski karakteristiki ................... 49

4.1.9 Koristewe i za{tita na zemjodelsko zemji{te ................... 50

4.1.10 Energetski izvori i energetska struktura ........................... 51

4.1.11 Naselenie ...................................................................................... 51

4.1.12 Prirodno nasledstvo .................................................................. 52

4.1.13 Kulturno-istorisko nasledstvo .............................................. 52

4.1.14 Industrija ..................................................................................... 53

4.2 Opis na sega{nata sostojba so ìvotna sredina vo planskiot opfat ..........................................................................

54

4.3 Sega{na sostojba so ìvotnata sredina vo i okolu planskiot opfat ..........................................................................

57

5. Sostojba bez implementacija na planskiot dokument ....... 59

10

6. Alternativi i ~initeli za izbor na alternativa ............. 60

7. Pretpostaveni vlijanija vrz mediumite na ìvotnata sredina ...........................................................................................

61

8. Merki za za{tita, namaluvawe i neutralizirawe

na zna~ajnite vlijanija vrz ìvotnata sredina od

implementacija na planskiot dokument ................................ 67

9. Plan na merki za monitoring na ìvotnata sredina ......... 75

10. Netehni~ko rezime ..................................................................... 77

11. Prilozi ......................................................................................... 86

Dodatok ........................................................................................... 89

Koristena literatura ................................................................. 90

11

Voved

Vrz osnova na Programata za izrabotka na urbanisti~ki planovi za Op{tina Ilinden, se pristapuva kon izrabotka na UP za s. Marino, so razrabotka na blok 4, 6, 9, 12, op{tina Ilinden. Planot ima zada~a vrz osnova na iscrpna analiza na postojnata sostojba i definiranite celi, da gi determinira nasokite na perspektivniot razvoj vo periodot od 2014 - 2024 godina.

So samoto realizirawe na ovaa planska zada~a se dobivaat podatoci za po~vata, vozduhot, vodata, klimatskite faktori, naselenieto, zdravjeto na lu|eto, materijalnite dobra i dr. i se sozdavaat uslovi za iznao|awe na pri~inite vrz osnova na koja se odbiraat alternativite i se predviduvaat merki za za{tita i namaluvawe na vlijanijata. So identifikacijata na mo`nite problemi treba da se racionaliziraat tro{ocite i da se napravi najsoodveten izbor na merkite za za{tita na ìvotnata sredina. Rezultatot od u~estvoto na javnosta treba da se zeme {to e mo`no pove}e.

Ocenata na vlijanieto na opredeleni strategii, planovi i programi vrz ìvotnata sredina i zdravjeto na lu|eto e postapka so koja se procenuvaat efektite vrz ìvotnata sredina i zdravjeto na lu|eto od sproveduvaweto na predloènite dokumenti. Celta e mo`nite efekti da bidat zemeni vo predvid vo ranata faza na podgotovkata na dokumentite vklu~uvaj}i gi i promenite na istite.

Cel na Strategiskata ocena e da se integrira za{titata na ìvotnata sredina i zdravjeto na lu|eto vo procesot na podgotvuvawe i donesuvawe na planskite dokumenti preku ekspertska procenka i procenka na javnosta pred donesuvawe na istite.

Podgotovkata na planskiot dokument gi definira i jasno gi utvrduva osnovnite, a so tek na vreme i realnite celi i pravci vo domenot na zemjodelstvoto, {umarstvoto, energetikata, industrijata, turizmot, upravuvawe so otpadot, upravuvawe so vodite, prostornoto i urbanisti~ko planirawe i koristewe na zemji{teto, kako i Nacionalniot akcionen plan za ìvotna sredina i lokalnite akcioni planovi za ìvotna sredina koi ja nalaga potrebata soglasno ~len 65 od Zakonot za ìvotna sredina od sproveduvawe na Strategiskata ocena na vlijanieto na ovie planski i programski re{enija i celi.

Strategiskata ocena na vlijanieto na ìvotnata sredina se sostoi od nekolku fazi na planirawe:

- proverka; - opredeluvawe na opfat; - osnovni podatoci na ìvotnata sredina; - ocena; - podgotovka na izve{tajot za ìvotna sredina; - konsultacija so zasegnatata javnost; - prifa}awe na strategijata i - monitoring.

12

Pri opredeluvawe na obemot i detalnosta na informaciite vo

Izve{tajot za ìvotna sredina, lokalnata samouprava na op{tina Ilinden e dol`na da pobara mislewe od organite koi se zasegnati od planskiot dokument. Isto taka, spored Arhuskata Konvencija i Uredbata za u~estvo na javnosta vo tekot na izrabotkata na propisi i drugi akti, kako i planovi i

programi od oblasta na ìvotnata sredina („Sl. Vesnik na RM” br. 147/08 i 45/11) ~len 8, op{tinata e dol`na da go vklu~i u~estvototo na javnosta preku:

- }e treba da se utvrdi dinamikata i rokovite {to }e bidat realni za efikasno u~estvo na zasegnatata javnost;

- nacrt-pravilata }e treba da bidat javno raspolo`livi, i - na javnosta }e treba da i se ovozmoì da dade komentar.

Ministerstvoto za ìvotna sredina i prostorno planirawe jasno gi definira osnovnite, a so vreme i ostvarlivite celi i pravci na razvojot, osobeno vo pogled na neophodnite kvalitativni strukturni promeni i za niv relevantni i adaptibilni re{enija i opcii. Neposrednata povrzanost i me|usebnata uslovenost pome|u planskiot opfat i vlijanieto na ìvotnata sredina nametnuva ednovremen, integralen tretman na prostorot i definirawe na dolgoro~na strategija za ureduvawe, opremuvawe i koristewe na prostorot i efikasna za{tita na ìvotnata sredina, prirodata i kulturno-istoriskoto nasledstvo vo regionot.

13

Posebno vnimanie e posveteno na karakteristikite na koristewe na zemji{teto. Pravnata i administrativna ramka, koja gi opfa}a osnovnite zakoni, strate{ki planovi i standardi na ìvotnata sredina, kako i procedurite za Strategiska ocena na ìvotna sredina obraboteni se vo posebno poglavje od ovoj Izve{taj.

Analizata na alternativite koi se opfateni so ovoj Izve{taj ukaùva na potrebata od neminovno sproveduvawe na Strategiskata ocena na vlijanieto vrz ìvotnata sredina vo procesot na planirawe zaradi pravilna i poefikasna izbrana alternativa. O~ekuvanite rezultati vrz ìvotnata sredina, preporakite i merkite za namaluvawe na vlijanijata, kako i planot za monitoring se prikaàni i objasneti vo posebni segmenti od ovoj Izve{taj.

14

1. Celi na Planskiot dokument Planskiot opfat za Urbanisti~ki plan za s. Marino, so razrabotka na blok 4, 6, 9, 12, op{tina Ilinden koj e predmet na izrabotka se nao|a jugoisto~no od atarot na selo Ilinden i severozapadno od atarot na selo Kadino. Planskiot opfat na Urbanisti~kiot plan za s. Marino, so razrabotka na blok 4, 6, 9, 12, op{tina Ilinden se poklopuva so planskiot opfat na prethodno usvoenata urbanisti~ka dokumentacija za seloto. Povr{inata na planskiot opfat na Urbanisti~ki plan za s. Marino, so razrabotka na blok 4, 6, 9, 12, op{tina Ilinden iznesuva 204,39 ha. Urbanisti~ki plan za s. Marino, so razrabotka na blok 4, 6, 9, 12, op{tina Ilinden e podelen na 26 blokovi. Ovoj prostor dosega bil predmet na istraùvawe i planirawe vo nekolku planski dokumenti: - GUP za sedi{te na Op{tina Ilinden so naseleni mesta Ilinden i Marino i del od Kadino (Odluka br. 07-441/3 od 30.12.1998). Marino se nao|a vo neposredna blizina na Skopje, poto~no na 12 km od potesnoto gradsko podra~je, a go zafa}a isto~niot del na Skopskata kotlina, na trome|ata Skopje-Kumanovo-Veles. Vo Marino izgradeno e: asfaltirana uli~na mreà, zemjani pristapni ulici, parcijalno realizirana komunalna infrastruktura i izgradeni objekti. Planskiot opfat ima ekonomski potencijal i mo`nosti za gradewe. Opfatot se karakterizira so dobra soobra}ajnata povrzanost so ostanatite delovi na op{tinata. Seopfatnata razvienost na edno podra~je, navikite, obi~aite, direktno vlijaat vrz na~inot na organizirawe na semejstvoto. Op{testveno-ekonomskiot razvoj, odnosno rastot na proizvodnite sili e povrzan so promena na op{testvenite odnosi, {to neminonovno vodi kon raspa|awe na golemite semejstva i tendencija na sveduvawe na potesno semejstvo vo koe ìveat samo roditelite so decata. Proekcijata na potrebniot stanben prostor vo planskiot period treba da se zasniva na normativite zacrtani vo PPRM i toa: 20-25 m2/ìtel stanbena povr{ina, 40-80 m2/stan (optimalna golemina), 100% opremenost na stanot so instalacii i potpolno eliminiraws, odnosno zamena na substandardniot stanben fond. Pri proekcija na potrebniot stanben fond da se obrne vnimanie osobeno na:

postojniot stanben deficit,

od potrebata za nov stanben fond po osnov na porastot na brojot na ìtelite i namaluvawe na prose~niot broj ~lenovi na doma}instva,

od potrebata za zamena na amortiziraniot i substandarden stanben fond,

od potrebite koi proizleguvaat od stanbeniot standard i kulturata na domuvaweto.

15

Podatocite prezentirani vo prethodnata planska dokumentacija vo odnos na realiziranite nameni soodvetstvuvaat so planiranite nameni. Vo odnos na realizacijata na klu~nite proekti kako izvedbata na soobra}ajnata i komunalnata infrastruktura, moè da se kaè deka ne e sprovedena vo celost. Intencijata na ovoj Nacrt plan e utvrduvawe na namenski zoni soglasno so planiranite nameni i razvojni celini za pro{iruvaweto na planskiot opfat, sogleduvawe na neusoglasenostite od prethodnata planska dokumentacija i izmeni na namenite so implementacija na novonastanatite nasoki za razvoj, kako i podobreno soobra}ajno re{enie za idna celosna realizacija vo soglasnost so potrebite i funkciite na seloto za planiraniot period na razvoj. Spored zaklu~okot od analizata na postojnata sostojba, Planskata programa i Izvodot od plan, mo`nostite za prostoren razvoj treba da se dviàt vo nasoka na:

usoglasuvawe na namenata na zemji{teto i gradbite so postavkite i nasokite vo Planskata programa;

postavuvawe na soobra}ajna infrastruktura sekundarna uli~na mreà i re{avawe na pristap do grade`nite parceli i objektite;

definirawe na za{titni koridori na regionalniot pat, èlezni~kata pruga i drugi infrastrukturni vodovi;

definirawe na grade`ni parceli so povr{ina za gradewe, procent na izgradenost i koeficient na iskoristenost na prostorot od aspekt na prostornite mo`nosti na terenot i planskiot koncept;

re{avawe na kanalizaciona fekalna infrastruktura i atmosferska kanalizacija;

racionalno koristewe na zemji{teto i gradbite so uslovi za za{tita i spasuvawe.

Urbanisti~ki plan za s. Marino, so razrabotka na blok 4, 6, 9, 12, op{tina Ilinden, so dosledna primena na aktuelnata zakonska i podzakonska regulativa, treba da predloì razvoj {to }e ovozmoì podobar stepen na iskoristenost na grade`noto zemji{te i mo`nost za podobra organizacija, funkcija i ureduvawe na prostorot, kako i nesmetana realizacija na planskite odredbi.

Prostoren plan na RM Pojdovni osnovi So donesuvaweto na Prostorniot plan na R. Makedonija 2004 god. se utvrdeni uslovi za humano ìveewe i rabota na gra|anite, racionalno upravuvawe so prostorot. Imaj}i ja vo predvid va`nosta na ovoj dokumen se

donese i Zakon za sproveduvawe na Prostorniot plan na R. Makedonija („Sl. Vesnik na RM” br. 39/04), so koj se utvruva na~inot i dinamikata na sproveduvawe na Prostorniot plan. Prema Prostorniot plan na R.Makedonija, razvojot na selskite naselbi i selskite podra~ja vo dosega{niot period, neposredno se odvival

16

vo uslovi na dominantno vlijanie na urbanite centri i procesite na deagrarizacija i deruralizacija. Konceptot na planiran razvoj i prostorna razmestenost na stopanskite aktivnosti vo Prostorniot plan na Republika Makedonija se bazira na definiranite celi na ekonomski razvoj vo Nacionalnata strategija na ekonomski razvoj, opredelbite za racionalno koristewe na potencijalite i pogodnostite na razvojot i postavenosta na sistemot na naselbi, kako i politika na poramnomerna i poracionalna prostorna organizacija na stopanstvoto. Realizacijata na konceptot pretstavuva izrabotka na prostorni i urbanisti~ki planovi od regionalno i lokalno nivo koi }e se temelat na osnovnite uslovi i pretpostavki za ostvaruvawe na celite i opredelbite postaveni vo oblasta na razvojot i razmestenosta na stopanskite dejnosti. Stopanstvoto na R. Makedonija, a so toa i stopanstvoto na poodelni op{tini, so ogled na ograni~enata sopstvena akomulacija i potrebata za pointenziven stopanski razvoj i menuvawe na nepovolnata stopanska struktura i natamu }e bide upateno na koristewe na dopolnitelna akomulacija od stopanstvoto. Razvojot na industrijata vo oddelni op{tini, se o~ekuva da se ostvaruva so gradbi na mali, fleksibilni kapaciteti i pogolema zastapenost me|u drugoto i na agroindustriskiot sektor. Izgradbata na ovaa multifunkcionalna zona }e bide vo funkcija na razvojot na industrijata i lokalnata ekonomija. Soglasno odredbite na Prostorniot plan na R.Makedonija za racionalno koristewe i za{tita na prostorot idniot razvoj i razmestenost na proizvodnite dejnosti na ovoj prostor treba da se bazira na primena na principite i standardite za za{tita na ìvotna sredina, osobeno nivna preventivna primena i spre~uvawe na negativnite vlijanija na proizvodnite procesi i tehnologii vrz ìvotnata sredina. Celi

Intenzivirawe na pozitivnite formi na transformacija i socioekonomski razvoj na seloto preku optimalno iskoristuvawe na resursite i zgolemena dinamika na ekonomskiot razvoj, soglasno so sovremenite principi na pazarnoto stopanstvo;

Zgolemuvawe na nivoto na ekonomskata i socijalnata zgriènost so neposredno vlijanie vrz zgolemuvaweto na motiviranosta na selskoto naselenie i iskaìvawe na traen interes za opstanok vo mati~nata sredina, celosna afirmacija na site aspekti na ìveewe i stopanisuvawe vo ruralnata sredina i sozdavawe neophodna i socijalna sigurnost;

Zgolemeno nivo na funkcionalna i komunalna opremenost i plansko ureduvawe na selskite naselbi, podobruvawe na lokalnata soobra}ajna infrastruktura i efikasna komunikaciska povrzanost so centrite od povisoko nivo;

17

Za~uvuvawe i unareduvawe na prirodnite vrednosti i ekolo{ki atributi na prostorot i afirmirawe na kulturolo{kite osobenosti i vrednosti.

Planski odredbi Razvojot na seloto i selskite podra~ja vo idniot period }e se odviva soglasno programata koja }e proizleze od rezultatite na prethodno izraboten interdisciplinaren nau~no istraùva~ki i razvoen proekt. Prioritetna zada~a pretstavuva celosnoto aktivirawe na potencijalnite relevantni za razvojot na stopanstvoto, podobruvaweto na ìvotnite i rabotnite uslovi i trajno motivirawe na naselenieto za opstanok vo mati~nata sredina. Ulogata na dràvata }e bide afirmativna preku selektiven i stimulativen pristap koj ima za cel:

Da se iniciraat pozitivnite promeni vo vrednuvaweto na seloto i zemjodelskoto proizvodstvo kako profesionalna opredelba i izvor na egzistencija;

Da se sozdadat uslovi za rehabilitacija i afirmirawe na ruralniot na~in na ìveewe preku infrastrukturno ekipirawe na selskite naselbi i efikasno soobra}ajno i komunalno povrzuvawe;

Kompleksna valorizacija na najzna~ajnite prirodni i sozdadeni potencijali na turisti~kata ponuda za stranski i doma{en turizam, diferencirani vo odnos na turisti~kite vrednosti i sodrìni, a vo soglasnost so trendovite na me|unarodnata;

Inventarizacija na povr{inite koi se vodat po ugari i neobraboteni oranici, ocenka na nivniot kvalitet i isplatlivost na zemjodelsko proizvodstvo i razgrani~uvawe na kvalitet od nekvalitet;

Stimulirawe na na potrebata na naselenieto za traen opstanok vo mati~nata sredina preku celosna afirmacija na najbitnite aspekti na ìveeweto i stopanisuvaweto i se sozdava neophodna socijalna i ekonomska sigurnost;

Zapazuvawe i afirmirawe na kulturnite i prirodnite posebnosti i vrednosti i zapazuvawe na kvalitetot na ìvotnata sredina vo selskite podra~ja; atributi na prostorot i afirmirawe na kulturolo{kite osobenosti i vrednosti;

Stimulirawe na izgradbata i koristeweto na turisti~kata infrastruktura i oprema;

Stimulirawe na diferencijacijata na turisti~kite potencijali spored vidot, kvalitetot, kvantitetot, polo`bata, prirodnite i sozdadenite vrednosti.

1.1 Celi na za{tita na ìvotnata sredina

Za{titata na ìvotnata sredina podrazbira mnoèstvo na razli~ni postapki i merki koi go spre~uvaat zagrozuvaweto na ìvotnata sredina.

18

Pod za{tita na ìvotnata sredina se podrazbira ne samo za{tita na ~ovekot tuku i za{tita na bilnata vegetacija i ìvotinskiot svet. Celite na za{titata na ìvotnata sredina se za{tita na zdravjeto na lu|eto, kvalitetot na ekosistemite, za{tita na rastitelniot i ìvotinskiot svet i kulturni dobra ~ij tvorec e ~ovekot, za~uvuvawe na ramnoteàta i ekolo{kata stabilnost na prirodata, racionalno i adekvatno koristewe na prirodnite resursi.

Deklaracijata za ìvotnata sredina e donesena na Svetskata konferencija na Obedinetite dràvi vo 1972 godina. Stokholmskata konferencija za ~ovekovata sredina, odràna 1972 godina ja razbudila svesta i go ozna~ila po~etokot na ekolo{kata era i istovremeno ja inicirala Pariskata konvencija na Pretsedateli na Dràvi i Vladi na zemjite od Evropskata ekonomska zaednica, odràna istata godina. Vo usvoenata deklaracija kako osnovna cel na ekolo{kiot razvoj se naveduva smaluvawe na rizikot vo pogled na uslovite na ìvot, podobruvawe na kvalitetot na ìveewe i da se vo ostvaruvawe na ovie celi posebno vnimanie obrati na za{titata na ìvotnata sredina. Spored toa, Evropskoto zakonodavstvo koe go ima usvoeno Sovetot na Evropskite ekonomski zaednici se naglasi garancijata na pravoto na sekoj gra|anin na ~ista i zdrava ìvotna sredina.

Vo tekot na 1992 godina vo sila stapi Bazelskata Konvencija, ~ija {to cel e smaluvawe na supstanciite odredeni kako opasen otpad. Vo Maj 2004 godina stapi vo sila i Stokholmskata konvencija za perzistentni organski zagaduva~i, so koi gi definira 12 ekstremno otrovni organski zagaduva~i, baraj}i nivna redukcija ili nivno celosno eliminirawe.

Me|unarodnata pravna za{tita na ìvotnata sredina se sveduva vo najgolem del na me|unarodno - pravna akcija protiv zagaduvaweto. Sepak, me|unarodnata regulativa vo oblasta na ìvotnata sredina seu{te ne dostignala na nivo koj bi ovozmoìl miren ìvot na site ìvi su{testva na na{ata planeta. Se donesuvaat razni protokoli, konvencii, deklaracii i dr.

Republika Makedonija, vo ramkite na evrointegraciskite procesi vo ìvotnata sredina ima potpi{ano golem broj na me|unarodni konvencii, bilateralni dogovori i protokoli i koi zaedno so nacionalnite propisi ja so~inuvaat pravnata ramka koja go ureduvaat upravuvaweto so mediumite na

ìvotnata sredina. Vo procesot na aproksimacijata na EU asquis

communautaire (EU zakonodavstvo) od oblasta na ìvotnata sredina preku transponirawe na EU zakonodavstvoto Republika Makedonija gi ima doneseno slednite zakoni:

Zakon za ìvotna sredina („Sl. Vesnik na RM” br. 53/05, 81/05, 24/07,

159/08, 83/09, 48/10, 124/10, 51/11, 123/12, 93/13, 183/13 и 42/14);

Zakon za kvalitet na ambientniot vozduh („Sl. Vesnik na RM” br. 67/04, 92/07, 35/10, 47/11 i 100/12);

Zakon za upravuvawe so otpadot („Sl. Vesnik na RM” br. 68/04, 71/04, 107/07, 102/08, 143/08, 124/10, 51/11, 123/12 i 163/13);

Zakon za upravuvawe i pakuvawe i otpad od pakuvawe („Sl. Vesnik na RM” br. 161/09, 17/11, 47/11, 136/11, 6/12, 39/12 i 163/13);

19

Zakon za upravuvawe so baterii i akumulatori i otpadni baterii i akumulatori („Sl. Vesnik na RM” br. 140/10, 47/11 i 148/11);

Zakon za elektri~na i elektronska oprema i opadna elektri~na i elektronska oprema („Sl. Vesnik na RM” br. 87/08, 6/09, 161/09, 83/10, 51/11 i 6/12);

Zakon za za{tita od bu~avata vo ìvotnata sredina („Sl. Vesnik na

RM” br. 79/07, 124/10, 47/11 i 163/13);

Zakon za za{tita na prirodata („Sl. Vesnik na RM” br. 67/04, 14/06, 84/07, 35/10, 47/11, 148/11, 59/12, 13/13, 163/13 i 41/14). Procesot na usoglasuvawe so zakonodavstvoto na EU i vo sega{no

vreme e vo tek, posebno vo tehni~kite barawa dadeni vo aneksite na EU Direktivite. Listata na relevantni zakoni i relevantni EU Direktivi i me|unarodni dogovori se dadeni vo to~kata 11 od ovoj Izve{taj. Site obvrski {to proizleguvaat od ovie zakonski i nacionalni strate{ki dokumenti, bea analizirani i zemeni vo predvid pri definirawe na osnovnite celi za za{tita na ìvotnata sredina vo planskiot opfat pri izgotvuvawe na ovoj Izve{taj.

Kako generalni celi utvrdeni po ovie zna~ajni osnovi se slednite: - Obezbeduvawe na preventivni merki na za{tita na vodnite resursi-

podzemnite vodi od mo`nite zagaduva~ki emisii na materii od realizirawe na planskiot opfat;

- Iskoristuvawe na solarnata energija - kako ~ista energija, preku implementirawe na konceptot po~ista sredina;

- Vospostavuvawe na permanenten monitoring na kvalitetot na vodata, po~vata i vozduhot;

- Zbogatuvawe na {umskiot fond preku zasaduvawe na pojas od soodvetni drvni rastenija;

- So~uvuvawe na postojniot biodiverzitet i eliminirawe na mo`nite kontaminacii na istiot i negovo is~eznuvawe;

- Vospostavuvawe na permanentna sorabotka vo sledeweto na sostojbite vo oblasta na kvalitetot na vodata, po~vata i drugite mediumi vo ìvotnata sredina od strana na lokalnite i Republi~kite zdrastveni institucii od aspekt na so~uvuvawe na zdravjeto na naselenieto;

- Vklu~uvawe na javnosta vo procesot na monitorirawe na sostojbite i donesuvawe na odluki za mediumite vo ìvotnata sredina;

- Vospostavuvawe na baza na podatoci za sostojbata vo sekoj medium vo

ìvotnata sredina po principot DPSIR (dviè~ka sila-pritisok-sostojba na ìvotnata sredina-vlijanie-odgovor) na lokalno i regionalno nivo. Vo ovoj proces se predlaga pocelosno implementirawe na gore

navedenite celi preku realizirawe sistem na predlog merki za za{tita, odbegnuvawe, namaluvawe, neutralizirawe ili kompenzacija na negativnite vlijanija od realizacija na predvidenite sodrìni soglasno urbanisti~kiot plan. Za taa cel vo ponatamo{niot tekst na sodrìnata na ovoj dokument se predlagaat:

20

Tehni~ki merki koi treba da se prevzemat za vreme na sproveduvawe na planot;

Preporaki za podgotvuvawe, donesuvawe i dopolnuvawe na planovite i programite vo ramkite na sproveduvaweto na zakonskite obvrski vo ìvotnata sredina.

1.2 Specifi~ni celi na Strategiskata ocena

Specifi~nite celi na Strategiskata ocena na ìvotnata sredina se definirani soglasno nacionalnata i me|unarodna legislativa i se prikaàni preku statusot na biolo{ka raznovidnost, naselenieto, zdravjeto na lu|eto, materijalnite dobra, kulturnoto nasledstvo i predelot:

- Za{tita na ìvotnata sredina so implementacija na planskiot dokument;

- Podobruvawe na ekonomskite uslovi i zgolemuvawe na ìvotniot standard;

- Pravilno upravuvawe so prostorot zaradi odrùvawe na postojanoto nivo na flora i fauna;

- Obezbeduvawe na za{titni zeleni pojasi i formirawe na hortikulturni nasadi od aspekt na pojava na bu~ava i vibracii;

- Podobruvawe na kvalitetot na vozduhot; - Za~uvuvawe na kvalitetot na vodata; - Integralno upravuvawe so komunalniot otpad i negova selekcija za

za~uvuvawe na po~vata, a so toa i minimizirawe na otpadot; - Minimizirawe na pojavite od nesre}i i havarii; - Za~uvuvawe na kulturnoto nasledstvo; - Za~uvuvawe na karakteristikite na predelot i ìvotnata sredina.

Planskiot opfat e usoglasen so:

Prostoren plan na RM, 2004;

Nacionalna strategija za odr`liv razvoj, 2010-2030;

Vtor nacionalen Ekolo{ki Akcionen Plan na RM, 2006;

Vtor Nacionalen izve{taj za klimatski promeni, 2008;

Strategija za upravuvawe so podatoci za ìvotnata sredina, 2005;

Strategija i akcionen plan za implementacija na Arhuskata konvencija, 2005.

21

1.3 Upotrebena Metodologija

Grafi~ki prikaz na metodologijata za izrabotka na Izve{tajot za

ocena na ìvotna sredina

Pri podgotovka na Izve{tajot za Strategiska ocena se kreira{e metodologija kompatibilna na karakteristikite na prostorot opfaten so planskiot dokument, planskata zada~a, dostapnite strategii i dokumenti, izvr{eniot uvid na lice mesto i realiziranite razgovori so zasegnatata javnost. Pri toa se prevzedoa slednite ~ekori:

- Pojdovna osnova bea definiranite celi za za{tita na ìvotnata sredina utvrdeni vo strate{kite dokumenti na lokalno, nacionalno i me|unarodno nivo;

- Se ostvari razgovor so pretstavnik od izrabotuva~ot na planot i lokalnata samouprava na koj se realizira razgovor za celite na investicionite aktivnosti i sodrìni koi }e bidat opfateni vo prostorot;

- Podetalno se prou~ija sodrìnite {to se predvideni da se lociraat vo planskiot opfat, urbanisti~kiot proekt, kako i prostornata urbanisti~ka dokumentacija, namenata i kategorijata na zemji{teto;

- Se napravi prvi~en uvid na sega{nite sostojbi vo ìvotnata sredina vo analiziraniot planski opfat, negovata okolina i po{iroko;

22

- Detalno se razgledaa tehni~kite re{enija predvideni za realizacija na proektnata zada~a;

- Sogleduvawe na mo`nite negativni vlijanija po ìvotnata sredina od realizacija na sodrìnite predvideni so urbanisti~kiot proekt;

- Nadminuvawe na negativnite vlijanija po ìvotnata sredina od realizacija na sodrìnite predvideni so urbanisti~kiot proekt;

- Predlagawe na preventivni i korektivni merki za ublaùvawe od negativnite vlijanija po ìvotnata sredina;

- Vklu~uvawe i zapoznavawe na site zainteresirani strani vo procesot na izgotvuvawe na dokumentot i utvrduvawe na sostojbite vo ìvotnata sredina so realizacija na planot. Pri izgotvuvawe na planskiot dokument koristena e stru~na

literatura od ovaa oblast, EU Direktivite, nacionalnite strate{ki dokumenti, relevantna zakonska regulativa, me|unarodni dogovori, prostorni i urbanisti~ki planovi, katastarski skici i drugi relevanti za izrabotka na dokumentot.

1.4 Zakonodavna ramka

Izve{tajot za Strategiska ocena na ìvotnata sredina na UP za s. Marino, so razrabotka na blok 4, 6, 9, 12, op{tina Ilinden, e izraboten soglasno postojnata zakonska regulativa vo ìvotnata sredina i priroda vo Republika Makedonija:

Zakon za @ivotna sredina

1. Zakon za ìvotna sredina („Sl. Vesnik na RM” br. 53/05, 81/05, 24/07, 159/08, 83/09, 48/10, 124/10, 51/11, 123/12, 93/13, 183/13 и 42/14).

Strategiska ocena na ìvotnata sredina 1. Uredba za kriteriumite vrz osnova na koi se donesuvaat odlukite

dali opredeleni planski dokumenti bi moèle da imaat zna~itelno

vlijanie vrz ìvotnata sredina i zdravjeto na lu|eto („Sl. Vesnik na RM” br. 114/07);

2. Uredba za sodrìnata na izve{tajot za strategiska ocena na

ìvotnata sredina („Sl. Vesnik na RM” br. 153/07); 3. Uredba za strategiite i programite, vklu~uvaj}i gi i promenite na

tie strategii, planovi i programi, za koi zadolìtelno se sproveduva postapka za ocena na nivnoto vlijanie vrz ìvotnata sredina i vrz

ìvotot i zdravjeto na lu|eto („Sl. Vesnik na RM” br. 153/07 i 45/11); 4. Uredba za u~estvo na javnosta vo tekot na izrabotkata na propisi i

drugi akti, kako i planovi i programi od oblasta na ìvotnata

sredina („Sl. Vesnik na RM” br. 147/08 i 45/11); 5. Pravilnik za formata, sodrìnata i obrazecot na Odlukata za

sproveduvawe, odnosno nesproveduvawe na strategiska ocena i na formularite za potrebata od sproveduvawe odnosno nesproveduvawe

na strategiska ocena („Sl. Vesnik na RM” br. 122/11).

23

Za{tita na prirodata Zakon za za{tita na prirodata („Sl. Vesnik na RM” br. 67/04, 14/06, 84/07, 35/10, 47/11, 148/11, 59/12, 13/13, 163/13 i 41/14).

Zakon za kvalitet na ambientniot vozduh Zakon za kvalitet na ambientniot vozduh („Sl. Vesnik na RM” br. 67/04, 92/07, 35/10, 47/11 i 100/12-pre~isten tekst).

Upravuvawe so otpadot Zakon za upravuvawe so otpadot („Sl. Vesnik na RM” br. 68/04, 71/04, 107/07, 102/08, 143/08, 124/10, 51/11, 123/12 i 163/13).

Za{tita od bu~ava Zakon za za{tita od bu~ava vo ìvotnata sredina („Sl. Vesnik na RM” br. 79/07, 124/10, 47/11 i 163/13).

Indikatori za bu~ava

1. Pravilnik za primena na indikatorite za bu~ava, dopolnitelni indikatori za bu~ava, na~inot na merewe na bu~ava i metodite za

ocenuvawe so indikatorite za bu~ava vo ìvotnata sredina („Sl. Vesnik na RM” br. 107/08);

2. Pravilnik za grani~ni vrednosti na nivoto na bu~ava vo ìvotnata

sredina („Sl. Vesnik na RM” br. 147/08). Monitoring za bu~ava

1. Pravilnik za lokaciite na mernite stanici i mernite mesta („Sl. Vesnik na RM” br. 120/08);

2. Pravilnik za pobliskite uslovi vo pogled na potrebnata oprema koja treba da ja poseduvaat ovlasteni nau~ni stru~ni organizacii i institucii kako i drugi pravni i fizi~ki lica za vr{ewe na

opredeleni stru~ni raboti za monitoring na bu~ava („Sl. Vesnik na

RM” br. 152/08). Zakon za voda Zakon za vodi („Sl. Vesnik na RM” br. 87/08, 6/09, 161/09, 83/10, 51/11 i 44/12). Nacionalna strategija za upravuvawe so otpad (2008-2020) Nacionalen plan za upravuvawe so otpad (2009-2015) Zakon za za{tita i spasuvawe Zakon za za{tita i spasuvawe („Sl. Vesnik na RM” br. 93/12 - pre~isten tekst).

Prostorno planirawe Prostoren plan na Republika Makedonija („Sl. Vesnik na RM” br. 39/04).

24

Zakon za prostorno i urbanisti~ko planirawe

Zakon za prostorno i urbanisti~ko planirawe („Sl. Vesnik na RM” br. 24/08, 91/09, 124/10, 18/11, 53/11, 60/11, 144/12, 55/13, 163/13 i 42/14);

Pravilnik za standardi i normativi za urbanisti~ko planirawe („Sl.

Vesnik na RM” br. 63/12, 126/12, 19/13, 95/13 i 37/14).

Pravilnikot za pobliska sodrìna, razmer i na~in na grafi~ka obrabotka na urbanisti~ki planovi („Sl. Vesnik na RM” br. 78/06 i 37/14).

1.5 Institucionalna ramka

Zakonot za organizacija i rabota na organite na dràvnata uprava

(„Sl. Vesnik na RM” br. 58/00, 44/02, 82/08, 167/10 i 51/11) gi definira slednite nadle`nosti na Ministerstvoto za ìvotna sredina i prostorno planirawe:

sledeweto na sostojbata na ìvotnata sredina;

za{titata na vodite, po~vata, florata, faunata, vozduhot i ozonskata obvivka od zagaduvawe;

za{titata od bu~ava, radijacija, za{titata na biodiverzitetot, geodiverzitetot, nacionalnite parkovi i za{titenite oblasti;

restavracijata na zagadenite delovi od ìvotnata sredina;

predlagaweto merki za tretman na cvrst otpad;

prostornoto planirawe;

prostorniot informativen sistem;

nadzorot od negova nadle`nost i

vr{i i drugi raboti utvrdeni so zakon. Zakonot za organizacija i rabota na organite na dràvnata uprava vo

ova nasoka na Ministerstvoto za ìvotna sredina i prostorno planirawe mu dava klu~na uloga, vo procesot na kreirawe na politikata za za{tita na ìvotnata sredina.

Odredeni nadle`nosti vo upravuvaweto so ìvotnata sredina imaat i drugi organi na dràvnata uprava i lokalnata samouprava kako {to se:

Ministerstvo za zemjodelstvo, {umarstvo i vodostopanstvo;

Ministerstvo za transport i vrski;

Institutot za javno zdravje;

Ministerstvo za zdravstvo;

Hidrometerolo{ki Zavod, i

Edinicite na lokalnata samouprava. Zna~ajna uloga vo procesot na donesuvaweto na zakonite od oblasta na

ìvotnata sredina ima i Sobraniskata komisija za transport vrski i ekologija.

25

Vo procesot na Strategiska ocena na ìvotnata sredina, Ministerstvoto za ìvotna sredina i prostorno planirawe ima odredeni nadle`nosti propi{ani so Zakonot za ìvotnata sredina, kako {to se:

podgotovka na re{enie vo onie slu~ai vo koi ne se soglasuva so odlukata za sproveduvawe, odnosno nesproveduvawe na SOV@S ili so opredeleniot obem na SOV@S vo odlukata;

podgotovka na re{enie za soodvetnosta na izve{tajot na SOV@S za planskiot dokument, i;

vospostavuvawe i aùrirawe na listata na eksperti za SOV@S.

Organi na dràvnata uprava/edinicite na lokalna samouprava koi gi

podgotvuvaat-usvojuvaat planskite dokumenti soglasno Zakonot za ìvotnata sredina imaat obvrska za:

podgotovka na izve{tajot za SOV@S;

objavuvawe na informacii za otpo~nuvaweto na podgotvuvaweto na planskite dokumenti i za u~estvo na javnosta vo procesot na konsultacii;

objavuvawe na informacii za nacrt planskiot dokument koj se podgotvuva i za predlog izve{tajot za SOV@S;

podgotovka na izve{tajot od konsultacijata so javnosta vrz osnova na dobienite komentari i mislewa od javnite konsultacii;

26

kompletirawe na izve{tajot za SOV@S i na planskite dokumenti so dobieni mislewa i komentari, i

monitoring na vlijanijata od implementacijata na planskiot dokument i vo slu~aj na negativni efekti i informirawe na M@SPP. Vo ovoj proces Ministerstvoto za nadvore{ni raboti e odgovorno za

sproveduvawe na prekugrani~ni konsultacii za SOV@S vo odnos na dostavuvawe na izvestuvawe do sosednata dràva, koja moè da bide zasegnata od podgotovkata na planskiot dokument ili koga Republika Makedonija moè da bide zasegnata od podgotovka na planski dokument vo sosedna dràva.

1.6 Sodrìna na Izve{tajot za Strategiska ocena na ìvotnata sredina

Sproveduvaweto na Strategiskata ocena na ìvotnata sredina e

interaktiven proces koj treba da se sprovede paralelno so razvojot na planot ili programata. Strategiskata ocena na ìvotnata sredina e proces za da se osigura deka zna~itelen efekt vrz ìvotnata sredina {to proizleguvaat od politiki, planovi i programi se identifikuvaat, ocenuvaat i namaluvaat. Vaèn instrument za da im se pomogne vo postignuvawe na odr`liv razvoj i kreirawe na politikata e Strategiskata ocena na ìvotnata sredina. Posebni beneficii vo Strategiskata ocena vklu~uvaat:

– Poddr{ka na odr`liviot razvoj; – Da se podobrat dokazite kako dobra osnova za strate{kite

odluki;

– Da se konsultiraat site zainteresirani strani vo procesot na izgotvuvawe na dokumentot i utvrduvawe na sostojbite vo ìvotnata sredina so realizacija na planot;

– Da se naso~at na drugi procesi, kako {to se vlijanieto vrz ìvotnata sredina na ocenkite vrz oddelni razvojni proekti.

Strategiskata ocena sledej}i gi odredbite za sodrìnata na ovoj Izve{taj, gi obrabotuva slednite sodrìni:

– Karakteristiki na ìvotnata sredina vo oblastite koi bi bile zna~itelno zasegnati;

– Problemi od oblastite koi se od posebno zna~ewe za ìvotnata sredina, a osobeno od aspekt na za{tita na divite ptici i habitatite;

– Celite na za{tita na ìvotnata sredina, odredeni na nacionalno ili me|unarodno nivo, koi se relevantni za planskiot dokument i na~inot na koj ovie celi i site aspekti na ìvotnata sredina se zemeni vo predvid za vreme na nivnite podgotovki;

– Verojatnite zna~ajni vlijanija vrz ìvotnata sredina vo celina, vklu~itelno i vrz biodiverzitetot, naselenieto, zdravjeto na

27

lu|eto, florata, faunata, vodata, vozduhot, po~vata, klimatskite faktori, kulturnoto nasledstvo, pejsaòt i materijalnite pridobivki. Ovie vlijanija vklu~uvaat sekundarni, kratkoro~ni, dolgoro~ni, trajni i privremeno pozitivni i negativni efekti;

– Rezime/kratok pregled na pri~inite na alternativite, opis za toa kako e napravena procenkata, vklu~uvaj}i gi site pote{kotii

(kako {to se tehni~kite nedostatoci ili nedostigot na know-how) do koi se do{lo pri sobiraweto na potrebnite informacii;

– Opis na predvidenite merki koi se odnesuvaat na monitoringot vo soglasnost so zakonskite obvrski;

– Ne-tehni~ko rezime na informaciite dadeni vo soglasnost so barawata navedeni vo prethodnite to~ki.

1.7 Rezime

Vrz osnova na sprovedenata Strategiska ocena na ìvotnata sredina za UP za s. Marino, so razrabotka na blok 4, 6, 9, 12, op{tina Ilinden, istiot moè da se izraboti i kako takov e prifatliv za implementacija.

28

2. Pregled na Planskiot dokument 2.1 Osnovi na Planskiot dokument

Izrabotkata na planskata dokumentacija UP za s. Marino, so

razrabotka na blok 4, 6, 9, 12, op{tina Ilinden pretstavuva kontinuitet na urbaniot razvoj na op{tinata. Urbaniziraweto, odnosno uslovite za izgradba i ureduvawe na prostorot od aspekt na potrebite za razvoj na lokalitetot vo ramkite na planskiot opfat, pretstavuva pojdoven element vo metodolo{kiot pristap pri izrabotka na Urbanisti~kiot plan za selo Marino i razrabotkata na blokovite.

So izrabotka na UP za s. Marino, so razrabotka na blok 4, 6, 9, 12, op{tina Ilinden }e se dobijat odgovori na niza pra{awa od koi zavisi dobrata organiziranost na prostorot, odnosno negovo vklopuvawe i aktivirawe vo mo`nostite za funkcionalnost, komplementarnost, atraktivnost, komunikativnost i fleksibilnost, kako fragment od urbanata struktura na seloto Marino.

Izrabotkata na UP za s. Marino, so razrabotka na blok 4, 6, 9, 12, op{tina Ilinden ima za cel postavuvawe na urbanisti~ki koncept za organizacija na prostorot vo granicite na planskiot opfat, a vo isto vreme pretstavuva kontinuitet vo razvojot na delot od naselbata usoglasuvaj}i go planskiot dokument so postavkite i parametrite dadeni vo Uslovite za planirawe na prostorot kako izvadok od Prostorniot plan na R. Makedonija i odobrenata Planska programa za ovoj plan.

Za izrabotka na ovoj UPS, primenuvani se aktuelnite zakonski i podzakonski akti i toa:

Zakonot za prostorno i urbanisti~ko planirawe („Sl. Vesnik na RM” br. 51/05, 137/07, 91/09, 124/10, 18/11, 53/11, 144/12, 55/13, 163/13 i 42/14);

Pravilnikot za pobliska sodrìna, razmer i na~in na grafi~ka obrabotka na urbanisti~kite planovi („Sl. Vesnik na RM” br. 78/06 i 37/14); i

Pravilnikot za standardi i normativi za urbanisti~ko planirawe

(„Sl. Vesnik na RM br. 63/12, 126/13, 19/13, 95/13, 167/13, 37/14 i 125/14). Istraùvaj}i gi mo`nite na~ini za organizacija i postavuvawe na

planski koncept za ureduvawe na prostorot vo granicata na planskiot opfat, primeneti se nekolku principi:

po~ituvawe na namenata na prostorot;

implementacija na Planskata programa;

po~ituvawe na postojnata izgradena infrastruktura i suprastruktura;

parcelacija, t.e. oformuvawe na novi grade`ni parceli za blokovite 4, 6, 9 i 12;

usoglasuvawe na planiranite grade`ni parceli so granicite na katastarskite parceli soglasno aùruranata geodetska podloga;

29

primenuvawe na standardite i normativite za urbanisti~ko planirawe kako i druga aktuelna zakonska regulativa od oblasta na javnite pati{ta;

definirawe na optimalen kapacitet na sistemite od komunalnata infrastruktura. Planskiot koncept e postaven vrz osnova na analizata na prostorot,

analizata na mo`nostite za prostoren razvoj i Planskata programa. Planskiot koncept e vo direktna zavisnost od sozdadenite i prirodnite faktori, kompozicija, odnosno estetsko oblikuvawe na prostorot. Odr`liviot razvoj e principot vrz koj se bazira planskiot koncept. Istiot e usloven i od merkite za za{tita i spasuvawe.

Celta na planskiot koncept e da se izvr{i harmonizacija na prostornite ~initeli vo edinstven prepoznatliv ambient so definirani funkcii, odnosno namenski upotrebi na zemji{teto.

Planirana e podelba na blokovi so cel ponatamo{nata razrabotka i sproveduvawe da bide poednostavna. Za Urbanisti~ki plan za s. Marino, so razrabotka na blok 4, 6, 9, 12, op{tina Ilinden, planirani se 26 blokovi.

30

Predviduvaweto na vkupnoto naselenie i drugite promeni vo demografskata struktura respektiraat dosega{ni trendovi, sega{na sostojba i odredeni postulativni elementi, odnosno vlijanija na promenite koi }e nastanat vo socijalnata struktura na naselenieto, vlijanieto na stepenot na urbanizacija i dr.

So analizata na postoe~kite demografski pokazateli, moè da se konstatira permanentno opa|awe na prirodniot prirast. Za razlika od ostanatite delovi vo Makedonija, vo op{tina Ilinden, pred se zaradi gravitiraweto kon grad Skopje moè da zabeleì deka migracionoto saldo e pozitivno, i mehani~kiot prirast se zgolemuva so tekot na godinite.

Strategijata vo demografskata politika koja treba da se primeni e pottiknuvawe na ra|awata i obezbeduvawe rabotni mesta kako odbrana od emigracionite procesi. Dokolku ovie postulati se realiziraat, bi moèlo da se o~ekuva vkupniot broj na ìteli za vremenska ramka od deset godini da iznesuva 2365.

2.2 Planski opfat 2.2.1 Geografska i geodetska mestopolo`ba

Planskiot opfat na Urbanisti~ki plan za s. Marino, so razrabotka na blok 4, 6, 9, 12, op{tina Ilinden se poklopuva so planskiot opfat na prethodno usvoenata urbanisti~ka dokumentacija za seloto.

Povr{inata na planskiot opfat na Urbanisti~ki plan za s. Marino, so razrabotka na blok 4, 6, 9, 12, op{tina Ilinden iznesuva 204,39 ha.

2.2.2 Namena na upotreba na zemji{teto

Vrz osnova na Planskata programa, planot predviduva namenski

upotrebi na zemji{teto, odnosno klasi na nameni: 1. Domuvawe - (grupa na klasa na namena -A) - A1 - domuvawe vo stanbeni ku}i

31

2. Komercijalni i delovni nameni- (grupa na klasa na namena -B) - B1 - mali komercijalni i delovni nameni - B3 - golemi ugostitelski edinici 3. Javni institucii - (grupa na klasa na namena -V) - V1 - obrazovanie i nauka V2 - zdravstvo i socijalna za{tita - V3 - kultura - V5 - verski institucii 4. Proizvodstvo, distribucija i servisi - (grupa na klasa na namena -G) - G2 - lesna i nezagaduva~ka industrija - G3 - servisi - G4 - stovari{ta 5. Zelenilo i rekreacija - (grupa na klasa na namena -D) - D1 - parkovsko zelenilo - D2 - za{titno zelenilo - D3 - sport i rekreacija - D4 - memorijalni prostori 6. Infrastruktura - (grupa na klasa na namena - E) - E1 - komunalna infrastruktura - E2 - komunalna suprastruktura (trafostanici do 20 kV,rezervoari za voda) - E3 - nekompatibilna infrastruktura (pre~istitelni stanici).

32

33

34

BLOK 4

Vo ramkite na planskiot opfat na blok 4 utvrdeni se slednite osnovni klasi na nameni na zemji{teto: A1 - domuvawe vo stanbeni ku}i D2 - za{titno zelenilo E - infrastruktura: E1 - soobra}ajna infrastruktura E1 - komunalna infrastruktura E3 - nekompatibilna infrastruktura (pre~istitelna stanica).

BLOK 6

Vo ramkite na planskiot opfat na blok 6 utvrdeni se slednite osnovni klasi na nameni na zemji{teto: A1 - domuvawe vo stanbeni ku}i B1 - mali komercijalni i delovni dejnosti

35

G2 - lesna i nezagaduva~ka industrija D2 - za{titno zelenilo E - infrastruktura: E1 - soobra}ajna infrastruktura E1 - komunalna infrastruktura E2 - komunalna suprastruktura (benzinska pumpna stanica).

BLOK 9

Vo ramkite na planskiot opfat na blok 9 utvrdeni se slednite osnovni klasi na nameni na zemji{teto: B1 - mali komercijalni i delovni dejnosti V1, V2, V3, V4- javni institucii

36

D1 - parkovsko zelenilo E - infrastruktura: E1 - soobra}ajna infrastruktura E1 - komunalna infrastruktura.

BLOK 12

Vo ramkite na planskiot opfat na blok 12 utvrdeni se slednite osnovni klasi na nameni na zemji{teto: A1 - domuvawe vo stanbeni ku}i A2 - domuvawe vo stanbeni zgradi B1 - mali komercijalni i delovni dejnosti B5 - hoteli V2 - zdravstvo i socijalna za{tita D3 - sport i rekreacija D2 - za{titno zelenilo E - infrastruktura: E1 - soobra}ajna infrastruktura E1 - komunalna infrastruktura E3 - nekompatibilna infrastruktura (pre~istitelna stanica).

37

38

3. Kratok opis i obrazloènie na planskite re{enija za izgradba na komunalna i soobra}ajna infrastruktura

3.1 Soobra}ajno povrzuvawe

Planiranata uli~na mreà vo planskiot opfat na Urbanisti~ki plan

za s. Marino, so razrabotka na blok 4, 6, 9, 12, op{tina Ilinden e postavena vrz osnova na:

Postojnata sostojba na uli~nata mreà;

Aktuelnata zakonska i podzakonska regulativa. Soobra}ajnata infrastruktura vo lokalitetot ja so~inuvaat slednite

kategorii na ulici so sledna struktura na soobra}ajnite profili:

Stacionaren soobra}aj

Za site grade`ni parceli, parkiraweto e planirano da se re{i vo ramkite na sopstvena parcela vo soglasnost so ~len 59-61 od Pravilnikot za

standardi i normativi za urbanisti~ko planirawe („Sl. Vesnik na RM” br. 63/12, 126/13, 19/13, 95/13, 167/13, 37/14 i 125/14).

Brojot na potrebni parking mesta zavisi i od izborot na kompatibilnite nameni vo grade`nata parcela i treba da se zeme vo predvid

39

pri izrabotka na proektnata dokumentacija za gradbite vrz osnova na koja se izdava odobrenie za gradewe.

Osnoven uslov za izgradba na planiranata povr{ina za gradewe, visina i katnost e obezbeduvawe na potrebniot broj na parking mesta.

3.2 Vodosnabditelna i fekalna mreà

Za postojnata hidrotehni~ka infrastruktura, od nadle`nata

institucija JP Vodovod dobieni se podatoci za postojna infrastruktura. Po soobra}ajniot koridor na lokalniot pat koj gi povrzuva selata postoi primarna vodovodna mreà so F280, od koja se razgranuva sekundarna mreà so F100 i F80.

Fekalna kanalizacija nema, a otpadnite fekalni vodi od doma}instvata i drugi korisnici se ispu{taat vo septi~ki jami i popivatelni bunari.

Planirana e izvedba na fekalna kanalizacija (vo tek e izvedba na prviot krak po lokalniot pat).

Atmosferska kanalizacija nema, a atmosferskite otpadni vodi slobodno se slivaat po terenot i vo odvodnite otvoreni kanali kon r. Vardar.

Planirana e izvedba na nova atmosferska kanalizacija.

Poradi toa {to terenot e ramen i ne postoja t uslovi za gravitaciono

odveduvawe na vodite po celiot opfat, pri realizacija na fekalniot kanalizacionen sistem treba da se predvidat pumpni stanici za odveduvawe na otpadnite vodi do pre~istitelnite stanici kako {to e prikaàno vo grafi~kiot prilog vo planskata dokumentacija.

40

Atmosferskite vodi se sobiraat vo postoe~kite kanali i pri realizacija na atmosferskiot sistem predvideno e da se odvedat do krajniot recipient, reka Vardar.

Realizacijata na planot treba da se odviva preku izrabotka na Osnovni proekti, za ~ija izrabotka ke bidat dadeni osnovni nasoki i podatoci (hidrotehni~ki uslovi) od nadle`nite institucii, planska dokumentacija za uli~na mreà i konkretni podatoci - geodetski snimawa (merewa).

3.4 Elektroenergetska infrastruktura i PTT instalacii

Vo granicite na planskiot opfat, od elektro-energetskata mreà i objekti spored podatocite dobieni od EVN Makedonija AD, Skopje i MEPSO, evidentirano e slednoto:

Trasa na 10 kV nadzemen dalnovod izveden na betonski stolbovi od koj se odvojuva podzemen 10 kV kablovski dalnovod do priklu~ok do i od trafostanica, kako {to e prezentirano na grafi~kiot prilog vo planskata dokumentacija.

Planiran e za{titen pojas od 3 m od sekoja strana na postoe~kiot dalnovod. So razrabotka na sekoj blok se utvrduva potrebata od planirani trafostanici.

Novoplaniranite trafostanici }e se gradat odnosno realiziraat i povrzat na srednonaponskata mreà vo zavisnost od planovite na razvojnata programa na EVN Makedonija - Skopje.

Lokacijata za novite trafostanici e definirana vo sorabotka so stru~nata slu`ba na EVN Makedonija - Skopje - Sektor za razvoj i investicii, a vo soglasnost so postojnite uslovi i planskiot koncept za elektro snabduvawe.

Razvojot na srednonaponskata 10 kV mreà i niskonaponskata kablovska 1 kV mreà se planira da se izvede, odnosno nadgradi na postojnata so kablovski vrski.

Vo ramkite na planskiot opfat postojat telefonski instalacii (tf-kabli). Razvojot i dimenzioniraweto na telefonskata mreà treba da se opredeli za domuvaweto vo stanbeni ku}i spored brojot na stanbeni edinici i za komercijalni i delovni nameni spored brojot na vrabotenite i povr{inata na prostorot.

Telekomunikaciskite koridori za novata infrastruktura se planirani da se postavuvaat vo povr{inite na trotoarite i pristapnite ulici so nadovrzuvawe na postoe~kata mreà.

Razvojot na telefonskata mreà se planira da se izvede prete`no kako kablovska vodena vo zemjeni rovovi i delumno vo telefonska kanalizacija do sobirno raspredelitelni ormani (E2-TF) so definiran manipulativen prostor so dimenzii 1,0 m h 0,5 m. Brojot i mestopolo`bata na ovie infrastrukturni objekti }e bide definirana soglasno razvojnite potrebi na mreàta, vo koridorot na trotoarot ili nadvor od koridorot na

41

trotoarot (vo zavisnost od konkretnata situacija i uslovi na terenot), a vo sorabotka so stru~nite slu`bi na Makedonski Telekom AD Skopje.

Priklu~okot na site telefonski pretplatni~ki mesta }e bide vo najbliskata avtomatska digitalna centrala.

Brojot na potrebnite linii }e bide definiran vo narednata faza od planirawe i istiot ne e limitira~ki.

42

4. Karakteristiki na prostorot i sega{na sostojba

so ìvotnata sredina 4.1 Karakteristiki na prostorot

Op{tina Ilinden se nao|a vo neposredna blizina na Skopje, odnosno

na 10-15 km od potesnoto gradsko podra~je, a go zafa}a isto~niot del na Skopskata kotlina, na trome|ata Skopje-Kumanovo-Veles. Sedi{teto na Op{tinata se nao|a vo n.m. Ilinden, porane{no Belimbegovo. Od zapad se grani~i so op{tina Gazi Baba, od severozapad so op{tina Ara~inovo, od severoistok so Kumanovo, a od istok i jug so op{tina Petrovec. Vkupnata povr{ina iznesuva 106,7 km2 od koja 1.240 ha e grade`no zemji{te, a 9.340 ha agrarno zemji{te, od koe: 6.980 ha (74%) se obrabotlivo zemji{te; pasi{tata i livadite zafa}aat 2.400 ha (25%), dodeka pod {umi ima samo 50 ha. Spored toa, jasno e deka vo op{tinata postojat povolni uslovi za razvoj na zemjodelstvoto, kako poledelstvo i gradinarstvo taka i sto~arstvo.

4.1.1 Soobra}ajna povrzanost Op{tina Ilinden ima mnogu dobra soobra}ajna povrzanost, bidej}i

preku nejzinata teritorija minuvaat delnicite M-1, M-3 i M-4 od me|unarodnite avtopati i toa: koridorot 8 (E-65) Istok-Zapad i koridorot 10 (E-75) Sever-Jug, èlezni~kata linija Belgrad-Skopje-Atina i

me|unarodniot Aerodrom „Tav Skopje”.

43

4.1.2 Reqefni uslovi, naklon i ekspozicija na terenot

Teritorijata na op{tina Ilinden se nao|a me|u 230 i 550 m.n.v. Vo osnova ima ramni~arska morfologija na terenot {to pretstavuva 80% od povr{inata, a so 20% e zastapen mal ridest del vo severnata i isto~nata oblast.

44

4.1.3 Geolo{ki karakteristiki

Od geolo{ka gledna to~ka zastapeni se prete`no deluvijalni po~vi nastanati so erozija i transportirawe na mati~niot substrat na po~vata od povisokite ridski predeli so pomo{ na povr{inskite vodi i vodoteci nastanati od porojni vrneì. Po~vata naj~esto e pesoklivolesta, lesno cedliva, propustliva, topla i dobro aerirana. Sodrì nizok procent na inertna vla`nost i e so nizok voden kapacitet, poradi {to e podlo`na na su{a. Isto taka, zastapeni se raznovidni glini, sivobeli laporci, pesoci, slabo vrzani peso~nici, krupno zrnesti pesoci, glinoviti pesoci. Prose~niot litolo{ki sostav pretstavuva glina so tenki proslojki i mlazevi od pesoklivi i pra{nesti glini koi se dobro zbieni i vodonepropustlivi.

4.1.4 Seizmolo{ki karakteristiki na terenot

Spored inènerisko-geolo{kite uslovi terenot, spored stabilnosta, e kategoriziran kako prete`no nestabilen kade se mo`ni pojavi na site deformacii vo prirodni uslovi, ili pri deluvaweto na ~ovekot. Spored dosega nabquduvanite zemjotresi vo 1963 godina e registriran epicentar so intenzitet nad 60 po MCS skalata i dlabo~ina na àri{teto od 10 km. Spored o~ekuvanite seizmi~ki intenziteti ovaa lokacija e izloèna na potresi nad 80 po MCS skalata. Namaluvaweto na seizmi~kiot rizik moè da se izvr{i so primena na soodvetni ekonomski merki za za{tita na sozdadenite vrednosti (grade`nata intervencija na nosivata konstrukcija na postojnite objekti, zaradi doveduvawe na otpornost protiv najsilnite zemjotresi), odnosno zadolìtelna primena na normativno-pravnata regulativa, so koja se uredeni postapkite, uslovite i barawata za postignuvawe na tehni~ki konzistenten i ekonomski odr`liv stepen na seizmi~ka za{tita kaj izgradbata na novite objekti.

4.1.5 Hidrotehni~ka struktura

Op{tina Ilinden ima skromna hidrografija, bidej}i na svojata teritorija nema postojani prirodni vodoteci, osven slivot na Suva Reka koj go so~inuvaat dve pomali reki koi se vo pogolemiot del od godinata presu{eni. Ovaa sostojba ja menuvaat kanalite za odvodnuvawe na povr{inskata i visokata podzemna voda koi se koristat i za navodnuvawe na zemjodelskite povr{ini. Postojat dva glavni kanali i nekolku pomali, sporedni kanali za odvodnuvawe na povr{inite, ~ija vkupna dolìna iznesuva okolu 60 km.

Isto taka, postoi i mala ve{ta~ka akumulacija na Suva Reka kaj n.m. Bu~inci so povr{ina od okolu 2 ha i dlabo~ina 3 do 4 metri koja se koristi za sobirawe na nadojdenite vodi od padinite na Skopska Crna Gora i za{tita od poplava na naselenite mesta po slivot na rekata (Mr{evci, Bujkovci i Miladinovci). Isto taka, se koristela za navodnuvawe na zemjodelskite povr{ini vo okolinata.

45

Vo tek na podolgotraen su{en period i ovaa akumulacija presu{uva.

4.1.6 Hidrotehni~ka infrastruktura

Vodosnabduvawe

Za potrebite na vodosnabduvaweto na naselenieto na Op{tina Ilinden dosega se izgradeni i sé u{te se vo izgradba: regionalen vodosnabditelen sistem i lokalni sistemi, a se koristat i individualni bunari i pumpi. Poradi sé pointenzivniot urban i stopanski razvoj, kako i zgolemuvaweto na vkupniot broj ìteli, a i poradi koristeweto na vodata za piewe za industriski i zemjodelski celi, verojatno vo kratok vremenski period }e bide dostignat maksimalniot kapacitet na postoe~kite vodosnabditelni sistemi. Edinstven resurs za vodosnabduvawe na op{tinata se podzemnite vodi koi poradi visokoto nivo i vkupnite sostojbi na teritorijata na op{tinata izloèni se na zagaduvawe i namaluvawe na kvalitetot i upotreblivosta. Pri~ina za toa se: ramni~arskata konfiguracija na terenot so lokalni depresii, vlijanieto od rekata Vardar, prisustvoto na golem broj septi~ki jami kaj doma}instvata i industrijata, ispu{taweto otpadni vodi direktno na povr{inata i vo kanalite za odvodnuvawe, slevaweto na atmosferskite vodi po povr{inata na terenot, koristeweto na hemiski preparati vo zemjodelstvoto itn.

Vo ovoj moment realiziran e samo eden del od regionalniot vodosnabditelen sistem i toa za naselenite mesta vo op{tina Ilinden. Od regionalniot vodovod so voda za piewe se snabduvaat 12.859 ìteli od {est naseleni mesta i toa: Ilinden, Marino, Kadino, Mralino, Bunarxik i Ajvatovci. Na ovoj vodovod se planira priklu~uvawe na Mr{evci i Bu~inci, a od nego koristat voda i pove}e industriski kapaciteti vo

op{tinata. So ovoj vodosnabditelen sistem stopanisuva JKP „Ilinden”. Spored Proektot za regionalen vodovod, na sistemot za

vodosnabduvawe treba da se priklu~at i naseleni mesta od Op{tina Petrovec. Kako izvori{te na voda, ovoj sistem koristi voda od bunari locirani vo atarot na n.m. Jurumleri (op{tina Gazi Baba), pokraj ragionalniot pat kon Petrovec i rekata Vardar od drugata strana. Postojat dva bunara so kapacitet od okolu 30 l/sek. Vo momentov vo izgradba se u{te dva bunari. So pumpi, preku hlorinatorna stanica i potisen cevkovod vodata se potisnuva do zaedni~kite rezervoari locirani vo naselenite mesta Bunarxik (2 rezervoara so zapremina od po 500 m) i Ajvatovci (1 rezervoar so zapremina od 500 m). Vo neposredna blizina na bunarite se iskopuva pesok i se vr{at intenzivni stopanski i zemjodelski aktivnosti, poradi {to e potrebno sproveduvawe za{tita na vodonosnoto podra~je, spored postapkite predvideni so zakon. Isto taka, za{titnata zona okolu rezervoarite za voda vo Bunarxik i Ajvatovci e neogradena, neuredena i neza{titena, zaradi {to neophodno e da se prezemat merki spored zakonskata regulativa za nadminuvawe na ovaa sostojba.

46

Lokalen sistem za vodosnabduvawe koristi Rafinerijata „OKTA“. Vodata se zafa}a od 5 bunari locirani, isto taka, vo atarot na n.m. Jurumleri. Na ovoj sistem priklu~eni se i naselenite mesta Bujkovci i

Miladinovci i avto-bazata na „Mlaz“. Od juni 2004 godina, vodosnabditelniot sistem na OKTA (sistem Miladinovci-Bujkovci) premina vo nadle`nost na JKP „Ilinden“. Naselenoto mesto Mr{evci se snabduva so voda preku lokalen vodosnabditelen sistem, so zafa}awe na podzemnite vodi od bunari, vo blizina na naselenoto mesto i pumpawe vo rezervoar so kapacitet od 400 m. Naselenoto mesto Bu~inci e so nere{eno pra{awe za vodosnabduvawe. Distributivnata vodovodna mreà niz naselenite mesta vo golema merka e izvedena i gi zadovoluva momentalnite potrebi, pri {to treba da se ima vo predvid brziot porast na naselenieto i industriskite kapaciteti. Vo tek e izvedbata na distributivnata vodovodna mreà vo n.m. Mralino. Postoi i lokalen sistem za porane{nata

@ivinarska farma „Belimbegovo”. Zafa}a voda od bunar lociran vo n.m. Ilinden, vo mesnosta [amak. Denes voda od ovoj sistem koristi kravarskata

farma i drugi objekti vo sklop na DZS „Ilinden“. Aerodromot „Tav Skopje” ima svoj lokalen sistem za vodosnabduvawe.

Voda zafa}a od bunari vo neposredna blizina na n.m. Kadino, koja so pumpi, preku rezervoar {to se nao|a vo blizina na Miladinovci, se distribuira do objektite na aerodromot.

Od regionalniot vodovod so voda se snabduvaat 12.859 ìteli, a od lokalni sistemi i izvori se snabduvaat 3.035 ìteli. Vkupnata potro{uva~ka na voda od regionalniot vodovod za 2004 godina iznesuva okolu 650.000 m/god. Zagubite vo distribucijata dostignuvaat nad 25% ili

okolu 160.000 m/god. Lokalniot vodovod na Rafinerijata „OKTA“ obezbeduva 1.710.000 m/god, od koi 974.000 m/god za tehnolo{kiot proces, 438.000 m/god. za vrabotenite, 288.000 m/god. za naselenite mesta Miladinovci i Bujkovci i

10.000 m/god. za avto-bazata na „Mlaz“. Lokalniot vodovod vo Mr{evci obezbeduva okolu 90.000 m/god. Za potrebite na industrijata se zafa}a okolu 1.200.000 m/god.

Spored dobienite podatoci, vo op{tinata ima vkupna potro{uva~ka na voda (za piewe, za doma}instvata, za industrijata i dr.) nad 2.700.000 m/god, od {to moè da se o~ekuva deka koli~inata na otpadnite vodi e najmalku 1.800.000 m/god.

4.1.7 Stopanstvo

Konceptot na planiran stopanski razvoj utvrden so Prostorniot plan na Republika Makedonija }e se realizira so izrabotka na prostorni i urbanisti~ki planovi od regionalno i lokalno nivo koi }e se temelat na osnovnite uslovi i pretpostavki za ostvaruvawe na celite i opredelbite postaveni vo oblasta na razvojot i razmestenosta na stopanskite dejnosti.

Stopanstvoto na Republikata, a sledovatelno i stopanstvoto na poodelnite op{tini, so ogled na ograni~enata sopstvena akumulacija i potrebata za pointenziven stopanski razvoj i menuvawe na nepovolnata

47

stopanska struktura i natamu }e bide upateno na koristewe na dopolnitelna akumulacija od stranstvo.

Vo investicionite odluki za materijalnoto proizvodstvo, striktno

treba da se po~ituvaat lokacionite, tehni~ko-ekonomskite i kriteriumite za za{tita na ìvotnata sredina, koi se usvoeni na nacionalno nivo.

Osnovnata strategija vo organizacijata i koristeweto na prostorot, vo smisla na poddr{ka na razvojot na stopanstvoto, ja so~inuvaat takvi re{enija vo prostorot koi ovozmoùvaat: pogolema atraktivnost na prostorot; za{tita na prirodnite i sozdadenite resursi i bogatstva; soobra}ajno, informati~ko i upravuva~ko povrzuvawe; razvoj na informacionen sistem za prostorot i ìvotnata sredina; lokaciona fleksibilnost vo donesuvawe na investicionite odluki.

Osnova na idniot razvoj i razmestenost na stopanskite aktivnosti vo prostorot na Republika Makedonija se definiranite celi na ekonomskiot razvoj Nacionalanata strategija na ekonomskiot razvoj, opredelbite za racionalno koristewe na potencijalite i pogodnostite na razvojot i postavenosta na sistemot na naselbi, kako i politikata za poramnomerna i proporcionalna prostorna organizacija na stopanstvoto. Objektivno, idniot razvoj treba da se naso~i kon: proizvodstvo nameneto za izvoz; tehnolo{ko osovremenuvawe na kapacitetite; investicioni proekti prete`no so trudointenzivni karakteristiki poradi obemnata ponuda na relativno evtinata rabotna sila; investirawe vo mreàta na lokalnata i regionalnata infrastruktura.

48

Razmestuvaweto na stopanskite dejnosti, spored objektivnite faktori se vr{i na dva na~ina: spontano, so izbor na lokacijana oddelni firmi, pretprijatija, kapaciteti, pogoni, spored odlukite oddelnite sopstvenici ili menaxeri i programirano, so izgradba spored predviduvawata i odlukite na op{todràvnite organi ili na organite vo lokalnata samouprava.

Dvete metodi zaedno ja izrazuvaat prostornata organizacija na stopanstvoto. So ove dve metodi na odlu~uvawe, prostornata organizacija se ostvaruva, so tekot na vremeto, kako disperzija vo prostorot i kako koncentracija na stopanstvoto na oddelni mesta.

So Prostorniot plan na Republika Makedonija definirani se pet

oski na razvoj od koi relevantni za analiziraniot prostor za stopanskata zona e t.n. razvojna oska Sever-Jug koja minuva po sredinata na teritorijata na zemjata. Taa go sledi Skopje na jug te~enieto na rekata Vardar. Formirana e istoriski vo tekot na celiot HH vek, pa i porano, a na jug, preku granicata stignuva do Solun. Po Prvata Svetska vojna taa prodolì i na sever, pa se spoi so oskata po te~enieto na rekata Morava. Denes, na teritorijata na zemjata gi povrzuva gradovite: Kumanovo - Skopje - Veles - Negotino (i Kavadarci) - Demir Kapija - Valandovo - Gevgelija. Na sever od Skopje ima i eden krak do Pri{tina. Kakvi promeni i da se slu~at, vo narednite decenii ovaa oska }e ostane glavna.

Site oski koi se zacrtani so Prostorniot plan na Dràvata }e se imaat predvid za prostornata organizacija, a vo prv red za modernizacijata na pati{tata, za izgradba na dalekuvodi, gasovodi i.t.n.

Zna~aen impuls vo razvojot i napredokot na nacionalnata ekonomija obezbeduvaat mo`nite formi na specifi~nite stopanski prostorni inovacii bazirani vrz strate{kite celi koi {to treba da se postignat so nivnata promocija.

49

Poradi svojata geografska polo`ba i bogata infrastruktura: struja,

vodovod, telefonska mreà, lokalni i regionalni pati{ta, èlezni~ka linija, aerodrom, blizina na glavniot grad, op{tina Ilinden pretstavuva odli~na sredina za industriski i ekonomski razvoj, a toa go potvrduvaat i prisustvoto na golem broj pogolemi i pomali industriski kapaciteti. Spored Popisot od 2002 godina, na teritorijata na op{tina Ilinden registrirani se 682 delovni subjekti od koi 240 se aktivni. Kako pozna~ajni

stopanski subjekti na teritorijata na op{tinata se: Rafinerija „Okta”, Aerodromot „Aleksandar Veliki”, Slobodnata ekonomska zona „Bunarxik”, Mesnata industrija „Nikas”, Skladi{teto na AD „Makpetrol”,

@ivinarskata farma „Belimbegovo”, Hotelot „Belvi i dr.

4.1.8 Klimatski i mikroklimatski karakterisitki

Klimata e subtropska so karakteristi~ni topli i suvi leta i vla`ni i ponekoga{ ostri zimi. Srednata godi{na temperatura na vozduhot

iznesuva 12,5°C. Apsolutnata maksimalna temperatura iznesuva 41,5°C, a apsolutniot minimum iznesuva minus 25,6°C. Vo letnite meseci sredniot mese~en maksimum iznesuva 30,9°C, a dnevniot 35,8°C. Minimalni temperaturi se registriraat vo januari so sredno mese~en prosek od +0,2°C i

sreden mese~en minimum od minus 3,4°C. Visinata na atmosferskite vrneì se dviì okolu 500 mm godi{no, a

sredno godi{nata relativna vla`nost na vozduhot iznesuva 70%. Vrneìte, glavno, se zastapeni so do`d, dodeka sne`nata pokrivka se zadrùva

50

prose~no 25 dena vo godinata. Ima prose~no 63 dena so magla, a godi{nata insolacija iznesuva prose~no 2.102 son~evi ~asovi.

Vetrovi se javuvaat od site pravci i me|upravci, a preovladuva Vardarecot koj duva od severozapaden pravec. Srednata brzina na veterot e skoro ista vo site pravci i se dviì od 6 do 8 m/sek, a maksimalnata brzina e izmerena od severoisto~en pravec i iznesuva 23 m/sek.

Ruà na vetrovi

4.1.9 Koristewe i za{tita na zemjodelskoto zemji{te

Za~uvuvaweto, za{titata i racionalnoto koristewe na zemjodelskoto zemji{te e osnovna planska opredelba i glaven preduslov za efikasno ostvaruvawe na proizvodnite i drugite funkcii na zemjodelstvoto, a konfliktnite situacii, koi }e proizleguvaat od razvojot na drugite stopanski i op{testveni aktivnosti, }e se re{avaat vrz osnova na kriteriumi za globalna op{testveno ekonomska racionalnost i opravdanost.

Za optimalno iskoristuvawe na ekolo{kite i drugi uslovi so Prostorniot plan na R. Makedonija do 2020 godina, se predlaga da se koristi reonizacija spored koja Republika Makedonija e podelena vo 6 zemjodelsko-stopanski reoni i 54 mikroreoni.

Teritorijata na op{tina Ilinden zafa}a 106,7 km2 od koi vkupna agrarna povr{ina e 9430 ha. Vo obrabotlivo zemji{te spa|aat 6980 ha (poljodelstvo 4500 ha, gradinarstvo 1000 ha, ovo{tarstvo 500 ha), pasi{ta 2400 ha i 50 ha e pod {umi. Povr{inite podlo`ni na erozija se 5 do 10 ha.

Okolu 88% od vkupnata povr{ina na atarot e agrarno zemji{te, so {to op{tinata Ilinden pretstavuva podra~je so mo`nost za razvoj na zemjodelstvoto. Kako neplodno, grade`no zemji{te i zemji{te pod objekti, evidentirani se vkupno 1240 ha ili 12% od vkupnata povr{ina na op{tinata. Pod obrabotlivi povr{ini (nivi, lozja, gradini, bav~i i sl.) pripa|aat vkupno 6980 ha, odnosno 74% od vkupnata povr{ina na agrarnoto zemji{te.

51

4.1.10 Energetski izvori i energetska struktura

Od aspekt na energetikata i energetskata infrastruktura so Prostorniot plan na Republika Makedonija se definiraat sostojbite, potrebite i na~inite na zadovoluvawe na potro{uva~kata na raznite vidovi na energija, odnosno zadovoluvawe na potro{uva~kata so doma{no proizvodstvo.

Razmenata na elektri~na energija pome|u balkanskite elektroenergetski sistemi (~ii zemji naj~esto se uvoznici) e mnogu zna~aen faktor za natamo{niot razvoj. Elektro energetskite sistemi na balkanskite zemji treba da bidat povrzani so konektivni vodovi koi {to nema da pretstavuvaat tesno grlo vo transmisija na potrebnite koli~ini na

elektri~na mo}nost. Makedonija dosega ima 400 kV konektivni vodovi so Grcija (kon Solun i Amindeo), Kosovo (Kosovo-B) i Bugarija (Crvena Mogila), a vo plan e gradbata na vodovi kon Srbija i Albanija. Vo ovoj

region minuva 400 kV vodot [tip-Crvena Mogila.

4.1.11 Naselenie

Vo sostav na op{tinata vleguvaat 12 naseleni mesta i toa: Ilinden, Marino, Kadino, Mralino, Ajvatovci, Bunarxik, Miladinovci, Bujkovci, Mr{evci, Bu~inci, Tekija i Deqadrovci.

Spored Popisot na naselenieto od 2002 godina, vkupniot broj ìteli iznesuva 15.894, koi ìveat vo 4.298 doma}instva ili prose~no po 3,7 ~lenovi vo doma}instvo. Gustinata na naselenost iznesuva 150 `/km.

Spored nacionalnata pripadnost, na teritorijata na op{tina Ilinden ìvee prete`no makedonsko pravoslavno naselenie i toa 13.959 ìteli (87,82%); Srbi 912 (5,73%); Romi 428 (2,69%); Albanci 352 (2,01%); Turci 17 (0,10%) i drugi 226 (1,41%). Spored polovata zastapenost ima 8.180 maì ili 51,5%, a 7.714 se èni ili 48,5%.

52

Spored obrazovnata struktura, 95,7% od naselenieto na vozrast nad 10 godini e pismeno.

Kako rabotosposobno naselenie, na vozrast nad 15 godini, ima vkupno 12.639 gra|ani, od koi aktivni se 6.486, a neaktivni 6.153. Stapkata na nevrabotenost iznesuva 34,6%. Od vkupniot broj rabotosposobno naselenie, stapkata na vrabotenost e 37,7%.

Najgolem del se vraboteni vo grade`ni{tvoto (preku 50%), potoa vo industrijata (35%), vo nestopanskite dejnosti (5%), vo zemjodelstvoto (5%) i drugo.

4.1.12 Prirodno nasledstvo

Od oblasta na za{tita na prirodata (prirodno nasledstvo i biolo{kata i predelskata raznovidnost), urbanisti~kite planovi i proekti treba da se usoglasat so Prostorniot plan na Republikata na toj na~in {to, vrz osnova na reìmot za za{tita, }e se organizira raspored na aktivnosti i izgradba na objekti koi }e se usoglasat so barawata koi gi postavuva odr`livoto koristewe na prirodata i sovremeniot tretman na za{tita.

Posebno vnimanie pri za{titata na prirodata, treba da se obrne na na~inot, vidot i obemot na izgradbata {to se predviduva vo za{titenite prostori za da se odbegnat ili da se nadminat sudirite i koliziite so inkompatibilnite funkcii. Za taa cel e neophodno po~ituvawe na slednite principi: - optimalna za{tita na prostorite so isklu~itelna vrednost; - optimalna za{tita na proizvodnite prirodni potencijali i unapreduvawe na priodnite bogatstva; - za~uvuvawe na dominantnite karakteristiki na postojanata sostojba; - racionalna izgradba na infrastrukturata; - koncentracija i ograni~uvawe na izgradbata; - optimalna izgradba na rekreativnata infrastruktura; - pravilen izbor na soodvetna lokacija.

4.1.13 Kulturno - istorisko nasledstvo

Vo svoeto mileniumsko postoewe, ~ovekovata civilizacija od praistorijata do denes, na teritorijata na Republika Makedonija, ostavila zna~ajni tragi od vonredni kulturi, istoriski i umetni~ki vrednosti, koi go potvrduvaat postoeweto, kontinuitetot i indentitetot na makedonskiot narod na ovie prostori.

Prostorniot aspekt na nedvi`noto kulturno nasledstvo e predmet na analiza vo korelacija so dolgoro~nata strategija za ekonomski, op{testven i prostoren razvoj, odnosno strategija za za~uvuvawe i za{tita na toa nasledstvo vo uslovi na pazarno stopanstvo.

53

Republi~kiot zavod za za{tita na spomenicite na kulturata, za potrebite na Prostorniot plan na Republikata, izgotvi Eksperten elaborat za za{tita na nedvi`noto kulturno nasledstvo od posebno zna~ewe.

Inventarot sodrì spisok na registrirani i evidentirani nedvi`ni kulturni dobra, {to podrazbira spisok na nedvi`nite parametri so utvrdeno svojstvo spomenik na kultura, odnosno na nedvi`nite predmeti za koi osnovano se pretpostavuva deka imaat spomeni~no svojstvo. Toa se: arheolo{ki lokaliteti, crkvi, manastiri, xamii, bawi, bezisteni, kuli, saat kuli, turbiwa, mavzolei, konaci, mostovi, zgradi, ku}i, stari ~ar{ii, stari gradski jadra i drugi spomenici so nivnite imiwa, lokacii, bliskite naseleni mesta, period na nastanuvawe i op{tinite vo koi se nao|aat spomenicite.

Soglasno so Zakonot za za{tita na kulturnoto nasledstvo („Sl. Vesnik na RM” br. 20/04, 71/04, 115/07, 18/11, 148/11 i 23/13), vidovi na nedvi`no kulturno nasledstvo se: spomenici, spomeni~ki celini i kulturni predeli.

Zna~aen del od nedvi`noto kulturno nasledstvo (okolu 45%), se nao|a vo ruralnite naselbi i ridsko-planinskite podra~ja, koi se celosno ili delumno napu{teni, {to zna~itelno ja uslo`nuva nivnata za{tita i koristewe.

Vo Arheolo{kata karta na Republika Makedonija, koja gi prou~uva predistoriskite i istoriskite sloevi na ~ove~kata egzistencija, od najstarite vremiwa do docniot sreden vek, na analiziranoto podra~je nema evidentirani arheolo{ki lokaliteti.

4.1.14 Industrija

Razvojot i prostornata razmestenost na industrijata pretstavuva klu~en faktor i dviè~ka sila za pottiknuvawe na razvojot na vkupnoto stopanstvo i modernizacija na drugite oblasti od stopanskiot i op{testveniot ìvot. Efikasnoto i uspe{noto sproveduvawe na nasokite i opredelbite za pottiknuvawe na razvojot na proizvodnite industriski dejnosti i nivno racionalno razmestuvawe vo prostorot gi determinira pozitivnite promeni i vo drugite segmenti na ekonomijata: porast na vrabotenosta, zgolemuvawe na bruto doma{niot proizvod, podobruvawe na ìvotniot standard i dr.

Vo oblasta na industrijata, vo periodot po osamostojuvaweto na zemjata, nastanaa va`ni promeni vo pogled na sopstvenosta, organiziranosta na rabotite i prestruktuiraweto na proizvodstvoto {to se od osobeno zna~ewe za poefikasnoto stopanisuvawe i zgolemuvawe na proizvodstvoto.

Vrz osnova na soznanijata i opredelbite na nacionalnata strategija za ekonomski razvoj na Republika Makedonija (MANU, 1997), kako i vrz osnova na dosega{niot razvoj, a osobeno konceptot na odr`liv razvoj, osnovnite nasoki i strate{ki opredelbi na dolgoro~niot razvoj na industrijata se slednite: tehnolo{ko prekonstruktuirawe, izvozna

54

orientacija na vode~kite faktori i granki; po{iroko voveduvawe i razvoj na ekolo{ki-prostorno prifatlivo industrisko proizvodstvo so razvoj na {tedlivi tehnologii (vo odnos na prirodnite resursi, energijata i gorivoto i rabotnata sila) i/ili malootpadni (bezotpadni) tehnologii; zgolemuvawe na efikasnosta na proizvodstvoto; po~ituvawe na investicionite kriteriumi vrz baza na kontinuirano planirawe i prifa}awe na pazarnite kriteriumi na stopanisuvawe; strategija na razmestenost na industriskite kapaciteti koja ja respektira prostornata struktura na faktorite na razmestenosta, racionalniot raspored na materijalnite proizvodstveni fondovi, od aspekt na vkupniot prostor na Republikata i potrebite od kompleksen razvoj na odelni teritorijalni edinici; razvoj na malite pretprijatija, zaradi ostvaruvawe na konceptot na decentaraliziraniot razvoj i razmestenost na industrijata.

Razvojot na industrijata po oddelnite op{tini, osobeno pomalite, se o~ekuva da se ostvaruva so gradba na mali, fleksibilni kapaciteti i pogolema zastapenost me|u drugoto i na agroindustriskiot sektor.

Vrz ovie osnovi, vo naredniot period, industriskoto proizvodstvo se o~ekuva da bide zastapeno vo site op{tini i da ostvaruva raste` koj }e pridonese za zgolemuvawe na vrabotuvaweto, podobruvawe na uslovite za ìveewe na gra|anite na po{irokiot prostor na zemjata.

Soglasno opredelbite na Prostorniot plan na Republika Makedonija izgradbata i funkcioniraweto na prerabotuva~kite kapaciteti treba da bidat postaveni vrz principite za za{tita na ìvotnata sredina i istovremeno racionalno koristewe na zemji{teto.

Industrijata koja e vode~ka stopanska dejnost i dvigatel na razvojot na vkupnoto stopanstvo ima zna~ajno vlijanie vrz kvalitetot na ìvotnata sredina. Vo uslovi na usvoenata razvojna paradigma na odr`liv razvoj, naporite treba da se naso~at kon su{testveni promeni vo strategijata i politikata za razvoj i prostorna lokacija na industriski granki zasnovani na principite na ekolo{kata za{tita.

4.2. Opis na sega{nata sostojba so ìvotnata sredina vo planskiot opfat

Osnoven preduslov za identifikacija na problemite so ìvotnata

sredina i postavuvawe na strate{ki celi za nadminuvawe i unapreduvawe na istite e identifikacijata i ocenata na sega{nata sostojba so mediumi na ìvotnata sredina (vozduh, voda, otpad, po~va, biodiverzitet, bu~ava), kako i so koristeweto na zemji{teto i prirodnite resursi vo op{tinata.

Vozduh Soglasno Direktivite na Evropskata Unija, zagaduvaweto e neposredno ili posredno vnesuvawe, kako rezultat na ~ovekovite dejstvija, na materii, vibracii, toplina ili bu~ava vo vozduhot, vodata ili vo po~vata, koi {to moàt da bidat {tetni po ~ovekovoto zdravje ili po

55

kvalitetot na ìvotnata sredina, od koi {to moè da proizleze {teta po materijalniot imot ili koi {to gi naru{uvaat ili vlijaat vrz prirodnite ubavini i drugite legitimni na~ini na koristewe na ìvotnata sredina.

Kvalitetot na vozduhot e eden od pova`nite ~initeli na koi treba da se vnimava pri planirawe na prostorot zaradi spre~uvawe na degradacija na istiot so implementacija na planskiot dokument.

Mestopolo`bata na op{tina Ilinden, nejzinata postavenost i vlijanieto na kontinentalnata klima, kako i nepostoeweto na industriski zagaduva~ki kapaciteti koi bi go zagaduvale vozduhot ovozmoùvaat da se pretpostavi deka po odnos na kvalitetot na vozduhot pretstavuva relativno ~ista sredina.

Opasnosta doa|a od zagadenosta na Gradot Skopje, koja e osobeno vidliva vo tekot na zimskiot period (pojava na magla i smog), a koja vo nekoi povolni situacii znae da dopre do op{tinata preku te~enieto na rekata Vardar. Najgolemi otstapuvawa vo odnos na maksimalno dozvolenite koncentracii ima vo zimskiot period od zgolemenata koncentracija na soobra}aj i zatopluvaweto na domovite. Vo op{tinata Ilinden 90% od naselenieto se zatopluva so drva, taka da o~ekuvano e zgolemuvaweto na koncentraciite na jaglerod monoksid kako posledica na nepotpolno i nesoodvetno sogoruvawe.

Zagaduvaweto na vozduhot od soobra}ajot e rezultat na koristeweto na te~ni energensi pri ~ie sogoruvawe se emitiraat: azotni oksidi, sulfur dioksid, jagleroden monoksid, jagleroden dvooksid, pra{ina, aldehidi, olovo i organski kiselini. Nivoto na emisiite vo vozduhot od mobilnite izvori ne zavisi samo od stepenot na aktivnost, tuku postoi i direktna povrzanost so kvalitetot na gorivata {to se koristat, kako i starosnata struktura na vozniot park. Sepak, zagaduvaweto na vozduhot od soobra}ajot ne pretstavuva seriozen problem vo ruralnite sredini.

Sogleduvaj}i gi problemite vo op{tina Ilinden kako prioritetni problemi koi negativno vlijaat vrz ìvotnata sredina se slednite: 1. Nedostatok na seopfatni i sigurni podatoci za emisiite na zagaduva~ki supstanci na lokalno nivo (industrija, mobilni izvori); 2. Upotreba na goriva so ~ie sogoruvawe se emitiraat zagaduva~ki supstanci vo vozduhot, osobeno kaj doma{nite loì{ta; 3. Zastaren vozen park i koristewe na oloven benzin; 4. Nedostatok na planovi i programi za namaluvawe na zagaduvaweto na vozduhot i unapreduvawe na kvalitetot na ambientniot vozduh na lokalno nivo.

Voda

Kolku vodite vo odreden prostor moè da se smetaat za voden resurs zavisi od mo`nosta za nivno iskoristuvawe, odnosno od mo`nosta za realizirawe na vodostopanski re{enija so koi vodite }e se iskoristat za pokrivawe na potrebite od voda za naselenieto, zemjodelstvoto, industrijata i za{titata na ìviot svet. Vodata kako resurs ja ima mnogu

56

pomalku od prisutnite vodi {to treba da se ima sekoga{ vo predvid pri planiraweto za nejzino iskoristuvawe.

Za podmiruvawe na potrebite na voda najzna~ajni se povr{inskite vodi, bidej}i tie se najrasprostraneti, najbliski se do mestata na ~ovekovata aktivnost, obezbeduvaat ìvot i razvoj na ekosistemot.

Izda{nosta na podzemnite vodi zavisi od klimatskite, morfolo{kite i hidrogeolo{kite karakteristiki na prostorot. Ovie vodi poradi posebniot kvalitet se zna~ajni i moè da bidat korisni za pokrivawe na potrebite od voda.

Na celata teritorija na op{tina Ilinden, vo naselenite mesta, nema izgradeno kanalizacionen sistem za zafa}awe i odveduvawe na fekalnite i atmosferskite otpadni vodi, a problemot so otpadnite vodi kaj doma}instvata i stopanskite subjekti e re{avan individualno.

Seto ova pretstavuva seriozen izvor na zagaduvawe na ìvotnata sredina, osobeno na po~vata i podzemjeto i oformuva àri{ta na najrazli~ni zarazni zaboluvawa.

Otpad Komunalen otpad pretstavuva sekakov vid na otpad {to se producira od doma}instvata, javnite i ekonomskite ustanovi i pretprijatija i instituciite na edna urbana sredina. Otpadot {to se producira od industrijata, zemjodelieto i rudarstvoto, kako i patogenite ostatoci od izumreni ìvotni ne spa|aat vo ovoj vid na otpad.

Vo minatoto, otpadot {to go sozdaval ~ovekot od zadovoluvaweto na svoite ìvotni potrebi bil vo koli~ini i oblik {to prirodata bila sposobna sama da go razgradi do oblik na izvorna materija, so {to se vospostavila ramnoteà pome|u ~ovekot i negovata okolina. Me|utoa, vo ponovo vreme na intenziven industrisko tehnolo{ki razvoj od edna strana i demografskata eksplozija i pregolema gustina vo naselenost od druga, svedoci sme na superprodukcija na cvrst otpad vo koli~ini i oblik koj prirodata nemoè samostojno da go razgradi so {to se naru{uva ramnoteàta pome|u ~ovekot i negovata ìvotna okolina. Cvrstiot otpad se pove}e gi osvojuva zemjenite povr{ini, ja zagaduva po~vata, vozduhot i povr{inskite i podzemnite vodi.

Sobiraweto i transportiraweto na komunalniot otpad se vr{i so

specijalni vozila za taa cel. Javnoto komunalno pretprijatie „Ilinden” vr{i usluga na sobirawe, transportirawe i deponirawe na komunalniot otpad na teritorija na op{tina Ilinden. Deponiraweto na komunalniot otpad i drugi vidovi na neopasen otpad se vr{i vo lokalnata deponija Drisla.

Problemot so formiraweto, obnovuvaweto i upornoto koristewe na divi deponii na podra~jeto na op{tinata e zagriùva~ko. Od vkupno 16000 m2 povr{ina pod |ubri{ta sanirani se 10000 m2 ili 60%.

57

Od vkupnite tro{oci za upravuvawe so otpadot, 31% otpa|a na sobirawe od korisnicite, 13% sobirawe od ulicite, 27% transport, 29% odlagawe vo sanitarna deponija.

Ne postoi lokalna mreà za sledewe i upravuvawe so neopasen otpad. Od parametrite za otpadot se sledat samo parametrite: koli~estvo sozdaden otpad i kolki~estvo otstranet otpad.

Prisustvoto na otpadot i postapuvaweto so nego producira negativni efekti vrz kvalitetot na ìvotnata sredina, osobeno vrz kvalitetot na vozduhot, zemji{teto, vodite, ìviot svet a preku niv i vrz zdravjeto na lu|eto i vkupniot kvalitet na ìvotot. Od divite deponii i neza{titenite deponii se raznesuvaat positni delovi od otpadot, pra{ina i neprijatna mirizba, a goreweto na otpadot vo divite deponii producira ~ad so {tetni produkti na sogoruvawe, a vo vozduhot postojano se osloboduva deponiski gas (metan).

Bu~ava

Na nivo na Republika Makedonija mereweto na nivoto na bu~ava se meri od strana na Ministerstvoto za ìvotna sredina i prostorno planirawe i Republi~kiot Zavod za zdravstvena za{tita so svojata mreà na regionalni zavodi.

Problemot na bu~ava na podra~jeto na op{tina Ilinden dosega ne e analiziran i istraùvan. Vo ovoj region izvorite na sozdavawe na bu~ava ne se od takov vid da ovoj problem vo ìvotnata sredina pretstavuva zna~itelna zakana za zdravjeto na lu|eto.

Bu~avata proizleguva od urbanite aktivnosti i toa:

Soobra}aj;

Proizvodni i delovni procesi;

Bu~ava od enterierno poteklo (stambeni zgradi, trgovsko delovni centri i sl).

4.3. Sega{ni problemi so ìvotnata sredina vo i okolu planskiot opfat

Problemite so ìvotnata sredina vo op{tina Ilinden i

predmetniot opfat, bea identifikuvani preku analiza na postoe~kata sostojba so ìvotnata sredina za op{tina Ilinden i se evidentirani klu~nite problemi i predloèni se merki vo oblik na Akcionen plan za nivno nadminuvawe. Najosetlivi elementi na ìvotnata sredina vo predmetniot opfat (Elementi na SOV@S)

Vodi Vozduh Otpad Klimatski Naselenie Materijalni

faktori dobra

Elementi na SOV@S

58

Problemite so generirawe na otpadot se razgleduvaat kako vlijanie vrz povr{inskite i podzemnite vodi, vlijanie na zagaduvaweto na po~vite i indirektno kako vlijanie vrz kvalitetot na vozduhot i po~vite i sozdavaweto na stakleni~ki gasovi (klimatski promeni).

Vrz osnova na evidentirawe na najosetlivite elementi na ìvotnata sredina vo planskiot opfat koi se narekuvaat i elementi na Strategiska ocena na ìvotnata sredina (Elementi na SOV@S) se vospostavuvaat celi na strategiska ocena na ìvotna sredina (Celi na SOV@S) i se definirani mo`ni indikatori za sekoja cel.

Vo procesot na Strategiska ocena na vlijanie na planskiot dokument vrz ìvotnata sredina va`no e da se vidi kako, na koj na~in, so koja ja~ina i intenzitet celite na planskiot dokument vlijaat vrz celite na SO@S so cel da se predvidat merki za spre~uvawe na vlijanijata i da se predloì soodveten plan za monitoring na indikatorite za sekoja cel na SO@S.

Na slednata tabela se prikaàni sega{nite problemi so elementite na ìvotnata sredina: Elementi na Strategiskata Problem Relevantno opften

ocena na ìvotna sredina problem

Vozduh Naru{en kvalitet na vozduhot od zgolemen soobra}aj h

Nemawe kvalitetna medicinska baza na podatoci vo odnos na zaboluvawata predizvikani od zagaduvaweto na vozduhot h

Voda Broj na postaveni filtri soglasno otpadnite materii h

Necelosen monitoring za kvalitetot i kvantitetot na povr{inskite, podzemnite i otpadnite vodi h

Otpad Postoewe na divi deponii h

Nepostoewe deponija za otpad {teten po zdravjeto na lu|eto h

Po~va

Zagaduvawe na po~vata so hemiski sredstva (osobeno vo industriskata zona na op{tinata) h

Divi deponii na teritorijata h

Predel Uzurpacija i degradacija na prostorot h

Nedovolna zastapenost na parkovi i zeleni povr{ini h

Naselenie Niska ekolo{ka svest kaj gra|anite vo op{tinata h

Nevrabotenost h

Klimatski faktori Koristewe na ogrevno drvo za zatopluvawe h

Nepostoewe strategija za iskoristuvawe na alternativni izvori na energija h

Materijalni dobra Postoewe na bespravni gradbi h

Sega{nite problemi so elementite na ìvotnata sredina

59

5. Sostojba bez implementacija na planskiot dokument

Pri realizacija na Planskiot dokument za UP za s. Marino, so

razrabotka na blok 4, 6, 9, 12, op{tina Ilinden, se razgleduva opcijata bez da se sprovede planska aktivnost, odnosno rabotite da ostanat vo prvobitnata polo`ba.

Vo konkretniov slu~aj dokolku UP za s. Marino, so razrabotka na blok 4, 6, 9, 12, op{tina Ilinden ne se sprovede, se o~ekuvaat slednive posledici:

Pojava na nekompatibilni dejnosti;

Zemji{teto i ponatamu }e ostane zemji{te so pomala ekonomska vrednost;

Nekontrolirana izgradba na bespravni objekti;

Naru{uvawe na kvalitetot na mediumite vo ìvotnata sredina;

Intenzivno zagaduvawe so otpadni materii (cvrst, komunalen i drugi vidovi otpad) i postoewe na divi deponii;

Intenzivno zagaduvawe na podzemnite vodi i po~vata;

Namaleni prihodi vo op{tinskiot buxet;

Otsustvo na finansiski investirawa {to bi se dovelo do slab ekonomski razvoj na stopanstvoto;

Porast na migracija;

Namalen ìvoten standard;

Nerealizacijata na planskiot opfat }e se ispu{ti mo`nosta za ekonomski-odr`liv razvoj.

60

6. Alternativi i ~initeli za izbor na alternativa

Realizacijata UP za s. Marino, so razrabotka na blok 4, 6, 9, 12, op{tina Ilinden, e od osobeno zna~ewe za realizirawe namenski sodrìni i funkcionalna operacionalizacija za razvoj na planskiot opfat i op{tinata.

So izrabotkata na ovoj UP prostorot dobiva nova mo`nost za urbanisti~ka razrabotka i realizacija.

Od osobeno zna~ewe za izgotvuvawe na Strategiskata ocena, a voedno i standardna postapka e da se izanalizira varijantata, odnosno opcijata od nesproveduvawe na planskoto re{enie so {to sostojbata bi ostanala vo prvobitnata sostojba. Vo toj slu~aj se o~ekuva deka fakti~kata sostojba na terenot voop{to nema da se promeni i ekonomskata pasivnost }e prodolì.

Vo slu~aj na nerealizirawe na planskiot opfat se o~ekuva da:

Socijalno-ekonomskiot status na naselenieto }e inicira pogolema stagnacija;

Prodolùvawe na trendot migracija na naselenieto;

Namaluvawe na vrednosta na zemji{teto;

Uzurpacija na prostorot so divogradbi i drugi neplanski i nekompatibilni sodrìni;

Neplansko i neorganizirano ureduvawe na prostorot so {to negativno }e se odrazi vrz mediumite vo ìvotnata sredina.

So realizirawe na planskiot opfat se o~ekuvaat nekolku pozitivni aspekti:

- Povolna geografska polo`ba; - Dobri mikroklimatski uslovi; - Odli~na dispozicija vo odnos na soobra}ajnata povrzanost so

gradot Skopje; - Blizina na èlezni~ka mreà; - So predvidenite sodrìni }e se ovozmoì ostvaruvawe na

stopanski i drug vid funkcija so direktni ekonomski efekti.

61

7. Pretpostaveni vlijanija vrz mediumite na ìvotnata sredina

Pojavite koi kako pretpostavka moè da se javat od implementacijata

na UP za s. Marino, so razrabotka na blok 4, 6, 9, 12, op{tina Ilinden, moè da se analiziraat od negativen i pozitiven aspekt. Izve{tajot za Strategiska ocena gi zema vo predvid vlijanijata vrz site mediumi na ìvotnata sredina, biolo{kata raznovidnost, prirodata, predelot, kulturnoto nasledstvo, lu|eto kako i vlijanijata vrz socio-ekonomskite mo`nosti vo op{tina Ilinden.

Izve{tajot za strategiska ocena na ìvotnata sredina ne gi analizira poedine~nite razvojni proekti, tuku vlijanijata vrz mediumite na ìvotnata sredina od generalen aspekt. Zna~i, so izve{tajot se pravi samo procenka na mo`nite vlijanija vrz ìvotnata sredina, dodeka vo podocne`nite fazi, preku Studiite za ocena na vlijanie vrz ìvotnata sredina ili Elaboratite za za{tita na ìvotnata sredina {to se zakonska obvrska na osnova na ukaànite rizici se pravat detalni analizi i preporaki.

Soglasno Zakonot za ìvotna sredina i Uredbata za opredeluvawe na kriteriumite vrz osnova na koi se utvrduva potrebata za sproveduvawe na postapkata za ocenka na vlijanijata vrz ìvotnata sredina potrebno e da se utvrdi potreba za sproveduvawe na postapka za ocenka na vlijanieto na proektot vrz ìvotnata sredina. Potrebata od ocena na vlijanijata vrz ìvotnata sredina ja donesuva Organot na dràvnata uprava nadleèn za rabotite od oblasta na ìvotnata sredina. Soglasno Zakonot za ìvotna sredina, kako i Zakonot za za{tita na prirodata, pravnite ili fizi~kite lica koj vr{at dejnosti ili aktivnosti koi ne spa|aat vo proektite za koi se sproveduva postapka za ocena na vlijanieto vrz ìvotnata sredina se dol`ni da izgotvat Elaborat za za{tita na ìvotnata sredina, so cel da se oceni vlijanieto na dejnostite ili aktivnostite vrz ìvotnata sredina, pred da zapo~nat so sproveduvawe na proektot i istiot da go dostavat do organot nadleèn za odobruvawe na sproveduvaweto na proektot.

Vlijanie vrz demografskiot faktor

Realizacijata na predvidenite sodrìni od planskiot opfat ne samo {to }e ja zapre ekonomskata migracijata na lokalnoto naselenie tuku i }e pretstavuva pozitiven stimul za demografskiot razvoj. Isto taka, }e ima pozitivni vlijanija na dolgoro~na osnova i na zgolemuvawe na natalitetot, kako u{te eden pozitiven element na demografskiot razvoj. Ova od pri~ina {to investicionite vloùvawa za realizacija na ovaa planska sodrìna }e zna~at zgolemuvawe na ìvotniot standard i kvalitetot na ìveeweto.

62

Vlijanie vrz ~ovekovoto zdravje

Zaradi namenata na objektite ne se o~ekuva istite da predizvikaat negativni vlijanija vrz zdravjeto na lokalnoto naselenie. Vo odnos na vlijanieto vrz ~ovekovoto zdravje ne se o~ekuvaat vlijanija imaj}i ja, pred se vo predvid namenata. Mo`ni vlijanija bi imalo pri eventualna nova izgradba vo opfatot, no toa }e bide samo vo period na izgradbata za {to }e se predvidat posebni merki vo ponatamo{nite dokumenti za vlijanie vrz ìvotnata sredina.

So implementacijata na planot moè da se predizvikaaat eventualno odredeni vlijanija vrz zdravjeto na lu|eto od aspekt na:

Nepravilno upravuvawe so ìvotnata sredina;

Nepravilno postapuvawe so otpadot od ras~istuvaweto na terenot vo podgotvitelnite aktivnosti. Poradi transportot na gradeèn materijal, rabotnata sila, kako i

bu~avata predizvikana od zgolemeniot soobra}aj koja moè da se poka~i, no samo vo periodot na grade`nata faza. Emisijata na pra{ina i izduvni gasovi od motornite vozila i te{kata mehanizacija }e se poka~at poradi izveduvawe na grade`ni aktivnosti.

Obezbeduvaweto na parkovsko i za{titno zelenilo i ostanato hortiklulturno ureduvawe na prostorot }e bide vo funkcija na podobruvawe na zdravjeto na lu|eto.

Podetalna analiza od eventualnite vlijanija vrz ~ovekovoto zdravje }e se razgledaat vo ponatamo{nite fazi preku izrabotkata na studiite za ocenka za vlijanieto na ìvotnata sredina ili elaboratite za za{tita na ìvotnata sredina od razli~ni aspekti na mediumite na ìvotnata sredina {to e i zakonska obvrska.

Vlijanie vrz socio-ekonomskata sostojba

Implementacijata na UP za s. Marino, so razrabotka na blok 4, 6, 9, 12, op{tina Ilinden }e ima pozitivno vlijanie vrz socio-ekonomskite razvoj na op{tinata, otvarawe na novi rabotni mesta, zgolemuvawe na stapkata na ekonomski rast, stimulirawe na razvojot na ostanatite dejnosti, proektiraweto, komunalnite dejnosti, grade`ni{tvoto, trgovijata i sl., zgolemuvawe na prihodite na lokalnata samouprava, podobruvawe na komunalnata infrastruktura i uredenost na prostorot.

Vlijanie vrz kvalitetot na ambientniot vozduh

So UP za s. Marino, so razrabotka na blok 4, 6, 9, 12, op{tina Ilinden ne se o~ekuvaat osobeni vlijanija vrz ambientniot vozduh.

Odredeni kratkoro~ni vlijanija vrz kvalitetot na vozduhot se o~ekuvaat i vo vreme na gradbata-izvedbata na zemjeni i grade`ni raboti pri {to se o~ekuva pojava na pra{ina, kako fugitivna emisija na najsitni

63

~esti~ki na pra{ina i pesok. Treba da se napomene deka vo ramkite na planskiot opfat se o~ekuva zgolemena frekvencija na vozila, no ne se o~ekuva deka toa }e bide dopolnitelno naru{uvawe na kvalitetot na ambientalniot vozduh. So novite ekolo{ki goriva i sovremenite tehnologii i tehniki na sogoruvawe na istite namaluvaweto na emisiite }e bidat reducirani ili svedeni na minimum.

Eventualnite vlijanija vrz kvalitetot na ambientniot vozduh }e bidat detalno analizirani pri izrabotkata na studiite za ocenka za vlijanieto vrz ìvotnata sredina ili elaboratite za za{tita na ìvotnata sredina {to se zakonska obvrska.

Vlijanie vrz klimatski promeni

So ogled na mikrolokacijata na koja se predviduva realizacijata na ovaa planska sodrìna ne se o~ekuva deka }e ima naru{uvawe na kvalitetot na vozduhot vo po{irokiot region ili klimatski promeni.

Postoi opcija od iskoristuvawe na obnovlivi izvori na energija, solarnata energija kako energetski resurs koj }e gi koristat objektite.

Vlijanie predizvikano od zgolemena bu~ava

Vo faza na implementacija na planiranite aktivnosti za infrastrukturno opremuvawe na planskiot opfat i izgradba na infrastrukturnata mreà treba da se o~ekuva zgolemena bu~ava. Kako izvori na bu~ava }e se javi grade`nata mehanizacija.

Na opfatot vo ovaa faza ne se predvideni sodrìni koi bi moèle da bidat izvori na {tetna bu~ava.

Dokolku pri implementacija na planskiot opfat se primenat

merkite definirani soglasno Сtrategiskata ocena na vlijanijata vrz ìvotnata sredina od sekoja posebna aktivnost }e se namalat o~ekuvanite efekti od zgolemena bu~ava i }e se svedat na dozvolenite nivoa, vo soglasnost so Zakonot za bu~ava.

Vlijanie od vibracii

Vo planskata zada~a za realizacija ne se predvideni dejnosti koi }e

produciraat postojani izvori na vibracii, osven vo periodot na izgradba nanovite objekti. Ovie vlijanija se od nezna~itelen karakter i so ograni~en intenzitet i vremetraewe.

Pocelosna analiza od site aspekti na vlijanijata od vibracii }e bidat predmet na posebni studii ili elaborati soglasno Zakonot.

64

Vlijanie vrz kvalitetot na vodite

Identifikuvani izvori na emisii na otpadni vodi vo opfatot se sanitarnite i otpadnite vodi. Ako nepravilno se upravuva so istite moè negativno da vlijaat vrz povr{inskite i podzemnite vodi i da go zagrozat kvalitetot na okolnoto zemji{te.

Vo faza pri izveduvawe na grade`nite raboti, ne se o~ekuvaaat emisii na otpadni vodi, a isto taka i vo celina pri izveduvawe na predvidenite grade`ni raboti na celokupniot opfat ne se o~ekuva sozdavawe na otpadni vodi koi moè da vlijaat negativno kako na lokacijata taka i po{iroko vrz ìvotnata sredina.

Isto taka, vo ovoj opfat }e se sozdava atmosferska voda od pokrivite i parking prostorite. Atmosferskata voda koja }e se sozdava od pokrivite na objektite ne pretstavuva opasnost da ja zagadi okolinata.

Vodata od asfaltnata povr{ina koja }e se sozdava na prostorot koj }e bide namenet za manipulativen prostor za vozilata i parking prostor }e ima pojava na istekuvawe od masti i masla od avtomobilite, pri {to moè da predizvika zagaduvawe na povr{inskite i podzemni vodi.

Podetalna analiza od eventualnite vlijanija vrz kvalitetot na vodite }e se razgledaat vo ponatamo{nite fazi preku izrabotkata na studiite za ocenka za vlijanieto na ìvotnata sredina ili elaboratite za za{tita na ìvotnata sredina {to se zakonska obvrska.

Vlijanie vrz po~vata

Vlijanija vrz po~vata moè da proizlezat od nesoodvetno upravuvawe so otpadnite vodi, generiraniot otpad, izduvnite gasovi od prevoznite sredstva i sl.

Zna~ajni vlijanija vrz po~vata ne se o~ekuvaat, bidej}i vo Planot za izgradba se predvideni merki i aktivnosti za upravuvawe so otpadnite vodi i otpadot. Do sekoj objekt potrebno e da se izvede instalacija za vodovod i kanalizacija, kako i priklu~ok na uli~nata mreà.

Pocelosna analiza od site aspekti na vlijanijata na po~vata }e bidat predmet na posebni Studii ili Elaborati soglasno Zakonot.

Vlijanie vrz predelot

Implementacijata na UP za s. Marino, so razrabotka na blok 4, 6, 9, 12, op{tina Ilinden ne se o~ekuvaat negativni vlijanija vrz predelot.

Implementacijata na planot }e ima pozitivno vlijanie na predelot, pred se, od pri~ina {to deluva kako edna osmislena urbana celina vo koja pokraj objektite treba da se predvidat i zeleni povr{ini so hortikulturno ureduvawe i drugi za taa cel i funkcija planski sodrìni.

65

Vlijanie vrz kulturnoto nasledstvo

Kulturnoto nasledstvo na regionot e simbioza na neprocenlivi materijalni i duhovni vrednosti vo edna urbanisti~ko-arhitektonska celina so~inuvaj}i neraskinlivo edinstvo na tradicionalni i umetni~ki vrednosti i knièvni, dokumentacioni fondovi, po~nuvaj}i od praistorijata do denes.

Na samiot planski opfat ne se evidentirani arheolo{ki ili kulturni spomenici i spored toa ne se o~ekuvaat negativni vlijanija vrz kulturnoto nasledstvo.

Spored Zakonot, dokolku se pojavi nekoe arheolo{ko nao|ali{te }e se postapi soglasno odredbite od ~len 65 od Zakonot za za{tita na

kulturnoto nasledstvo („Sl. Vesnik na RM” br. 20/04, 71/04, 115/07, 18/11, 148/11 i 23/13).

Vlijanie vrz biodiverzitetot (flora i fauna)

Vlijanijata glavno se o~ekuvaat pri izgradbata na infrastrukturata i novite objekti. Vo otsustvo na zafa}awe i pre~istuvawe na otpadnite vodi moè da se izvr{i negativno vlijanie vrz kvalitetot na vodite vo recipientite, pri {to bi se dovelo do naru{en kvalitet na podzemnite vodi.

Vlijanijata vrz florata i faunata }e bidat negativni, no nezna~itelni vo zavisnost od obemot i vremetraeweto.

Vlijanie vrz materijalnite dobra

Implementacijata na UP za s. Marino, so razrabotka na blok 4, 6, 9,

12, op{tina Ilinden, }e ja zgolemi ekonomskata vrednost na zemji{teto.

Vlijanie po odnos na generirawe na otpad

Koga se raboti za problemot na zagaduvawe na ìvotnata sredina neizbeèn e podatokot deka cvrstiot komunalen otpad pretstavuva direkten zagaduva~ na ìvotnata sredina i zatoa treba da mu se dade edno od prioritetnite mesta za negovo re{avawe. So pravilen pristap i iznao|awe na soodvetni tehni~ki re{enija za sobirawe, iznesuvawe i tretirawe na cvrstiot komunalen otpad }e se podobrat op{tite uslovi za ìveewe, istovremeno direktno }e vlijae na za{titata na ìvotnata sredina.

Ekolo{kite problemi koi se nametnati od nesoodvetnoto tretirawe na otpadot se od visok rizik bidej}i vlijaat vrz samoto naselenie posebno vrz mladata populacija, nivnoto zdravje, ìvotnata sredina i op{tiot progres.

Se prepora~uva site ovie aktivnosti da bidat opfateni so izrabotkata na studiite ili elaboratite soglasno Zakonot.

66

Vlijanie od nesre}i i havarii

Mo`ni nesre}i i havarii koi bi nastanale od implementacijata na ovoj planski opfat e pojava na poàr, elementarni nepogodi i drugi havarii. Vo planskiot opfat se razraboteni merki za za{tita na ~ovekot, materijalnite dobra i ìvotnata sredina od prirodnite katastrofi.

Za uspe{no funkcionirawe na za{titata od nesre}i i havarii predvideni se merki za za{tita od poàri, odnosno site objekti se locirani taka da se pristapni za poàrnite vozila, a {irinata na pristapot da ovozmoùva lesna podgotovka i stavawe vo dejstvo na potrebnata oprema za borba protiv poàrot i spasuvawe na lu|eto. Ivi~nicite na pristapniot pat mora da bidat zakoseni poradi lesen pristap na poàrnite vozila do objektite.

Planiraweto i izrabotkata na tehni~kata dokumentacija treba da e vo soglasnost so zakonot za za{tita na poàr.

Detalnata analiza na ovie vlijanija }e bide so studiite ili elaboratite soglasno Zakonot i se obvrska da se izgotvat vo podocne`nite fazi na realizacija na investicijata.

67

8. Merki za za{tita, namaluvawe i neutralizirawe na zna~ajnite vlijanija vrz ìvotnata sredina od

implementacija na planskiot dokument

So Zakonot na ìvotna sredina kako i ostanatite zakoni i podzakonski akti se uredeni pravata i dol`nostite na Republika Makedonija i na op{tina Ilinden, kako i pravata i dol`nostite na pravnite i fizi~kite lica, vo obezbeduvaweto uslovi za za{tita i za unapreduvawe na ìvotnata sredina, zaradi ostvaruvawe na pravoto na gra|anite na zdrava i ìvotna sredina.

Ovoj Izve{taj, koj se bazira na relevantnite podatoci od Prostorniot plan, Nacionalniot Ekolo{ki Akcionen Plan, sektorskite studii, za odredeni oblasti, kako i podatoci utvrdeni na samiot opfat, predviduva i merki za za{tita na ìvotnata sredina od vlijanijata koi se o~ekuvaat so implementacijata na planskata dokumentacija.

Za realizacija na sistemot za za{tita na ìvotnata sredina potrebno e da se po~ituva:

- Selektirano i organizirano deponirawe na otpadot; - Ozelenuvawe na dvornite povr{ini; - Za~uvuvawe na ambientalnite, estetskite i rekreativnite

potencijali na prostorot; - Izgradba na sovremena infrastruktura; - Soodveten tretman na otpadnite vodi; - Zagaduva~ot e dolèn da gi nadomesti tro{ocite za otstranuvawe na

opasnosta od zagaduvawe na ìvotnata sredina, da gi podnese tro{ocite za sanacija, kako i da ja stavi vo funkcija ìvotnata sredina vo sostojba kako pred o{tetuvaweto;

- Dosledno sproveduvawe na planot. Vo pogled na ozelenuvaweto da se planiraat soodvetni profili na

drvoredi pokraj soobra}ajnicite i objektite za da go spre~at negativnoto vlijanie na kvalitetot na ìvotnata sredina. Izborot na zelenilo treba da se usoglasi so uslovite za za{tita i negova namena. Dispozicijata na visokite drvja da bide usoglasena so trasite na podzemnite instalacii, dodeka izborot na vidot na ozelenuvaweto da bide vo soglasnost so uslovite vo rabotnata i ìvotnata sredina, odnosno sposobnosta na pove}e apsorpcija na {tetni gasovi i koi nemaat poseben tretman za odrùvawe.

Kanalizacionata otpadna voda potrebno e da se tretira so pre~istitelnata stanica, dodeka atmosferskite vodi direktno da se ispu{taat vo krajniot recipient. So pre~istitelnata stanica }e se vr{i pro~istuvawe na otpadnite vodi pred nivno ispu{tawe vo recipientot so {to }e se za{titi ìvotnata sredina od ekolo{ki aspekt. Podetalna analiza od vlijanijata vrz ìvotnata sredina od postavuvaweto na pre~istitelnata stanica }e se razgledaat vo ponatamo{nite fazi ~ija mestopolo`ba i kapacitet }e se definira so arhitektonsko-urbanisti~ki proekt preku izrabotkata na studiite za Ocenka za vlijanieto na ìvotnata

68

sredina ili elaboratite za za{tita na ìvotnata sredina {to se zakonska obvrska.

Sekoe nekontrolirano istekuvawe na naftenite derivati vo ìvotnata sredina pretstavuva mo`nost za nejzino zagaduvawe. Pri takov slu~aj site mediumi na ìvotnata sredina }e bidat pogodeni. Vozduhot preku isparuvawe na derivatite, po~vata preku direkten kontakt so nea i povr{inskite i/ili podzemnite vodi preku izmivawe so do`dovi ili direktno preku isceduvawe na derivatite vo podolnite sloevi na po~vata.

Vo pogled na sozdavawe na otpad, bu~ava, zagaduvawe na vozduhot, zagaduvawe na po~vata od rabotata na trafostanicata, podetalna analiza od negativnite vlijanija vrz ~ovekovoto zdravje i ìvotnata sredina }e se razgledaat vo ponatamo{nite fazi preku izrabotkata na studiite za Ocenka za vlijanieto na ìvotnata sredina ili elaboratite za za{tita na ìvotnata sredina {to se zakonska obvrska.

- Merki za namaluvawe na vlijanijata vrz demografskiot faktor

Implementacijata na planskiot dokument pozitivno }e vlijae na demografskiot razvoj i zatoa ne se predviduvaat merki za za{tita.

- Merki za namaluvawe na vlijanijata vrz ~ovekovoto zdravje

Integralnata realizacija na predloènite merki vo site fazi na investicioniot ciklus e vo nasoka na namaluvawe na mo`nite negativni vlijanija vrz ìvotnata sredina koi moè na direkten ili indirekten na~in da se reflektiraat vrz zdravjeto na lu|eto. Cvrstiot otpad {to bi se javil vo ramkite na planiraniot opfat e potencijalna opasnost. Zatoa se predlaga (integrirano upravuvawe), organizirano sobirawe i transportirawe do mestoto nameneto za otpad. Kanalizacionata otpadna voda i otpadnite vodi potrebno e da se tretiraat vo pre~istitelnata stanica. Doslednoto sproveduvawe na planskite re{enija, }e dovede do direktna za{tita na ~ovekovoto zdravje. Primenata na site merki }e ovozmoì eliminirawe na eventualnite negativni vlijanija vrz ìvotnata sredina koi moè da se reflektiraat na direkten ili indirekten na~in vrz zdravjeto na ~ovekot.

- Merki za namaluvawe na vlijanijata vrz socio-ekonomskata sostojba

Realizacijata na planskiot dokument pozitivno }e vlijae na socio-

ekonomskata sostojba na naselenieto preku otvarawe na novi rabotni mesta, }e go podobri kvalitetot na ìveeweto i }e go zgolemi standardot na naselenieto. So planiranite nameni }e se zgolemi ekonomskiot rast i }e se namali brojot na nevraboteni vo regionot.

69

- Merki za namaluvawe na vlijanijata vrz ambientniot vozduh Pri proektirawe i realizacija na planot potrebno e da se primenat

sovremeni tehnologii koi go za{tituvaat vozduhot od zagaduvawe. Objektite od aspekt na ekolo{ka za{tita ne smeat da ja naru{at postojnata ekolo{ka ramnoteà i istite e potrebno da bidat izvedeni soglasno site standardi i normativi od vakov vid.

Vo sega{nata sostojba kako zagaduva~i na vozduhot se javuvaat izduvnite gasovi od vozilata. Se pretpostavuva deka zagaduvaweto {to }e bide predizvikano od na~inot na greeweto na objektite, nema da pretstavuva zagriùva~ka opasnost po zagaduvaweto na ìvotnata sredina.

Za namaluvawe na vlijanijata vrz kvalitetot na ambientniot vozduh od implementacijata UP za s. Marino, so razrabotka na blok 4, 6, 9, 12, op{tina Ilinden se predlagaat slednite merki:

Podigawe na zeleni zoni okolu grani~nata linija na planskiot opfat;

Na samite lokacii da se predvidi formirawe na pojasi so za{titno zelenilo, nisko i sredno, so dolg vegetaciski period se so cel nivno funkcionalno razvivawe kako i dodatno namaluvawe na aerozagaduvaweto;

Pri planiraweto i izgradbata na novite objekti prioritet da se dava na najdobro dostapnite tehniki i instalacii;

Izbegnuvawe na koristeweto na fosilnite goriva kako energetski resurs;

Koristewe na elektri~na energija kako energens za zatopluvawe pri {to nema da ima nikakvi zagaduva~ki emisii;

Monitoring na emisii na zagaduva~ki materii vo vozduhot;

Za podobruvawe na kvalitetot na vozduhot na samiot opfat, na site slobodni povr{ini da se predvidat zeleni povr{ini.

Na za{titata i unapreduvaweto na kvalitetot na vozduhot, pokraj odredbite od ovoj zakon treba da se primenuvaat i odredbite na Zakonot za

kvalitet na ambientniot vozduh („Sl. Vesnik na RM” br67/04, 92/07, 35/10, 47/11 i 100/12).

- Merki za namaluvawe na vlijanijata vrz kvalitetot na vodite

Za{titata na vodata se tretira kako preventivna za{tita. Preventivnata za{tita na vodata pri podzemno vodewe na infrastrukturnite vodovi za vodosnabduvawe i prifa}awe na otpadnite vodi, kako podzemni instalacii se odnesuva na nivna montaà, eksploatacija, odrùvawe i intervencija. Vodovite da se postavat vo se prema tehni~kite normativi i standardi koi }e ja obezbedat nivnata sigurnost, bezbednost i dolgotrajnost vo eksploatacijata, rakuvaweto i odrùvaweto.

Za namaluvawe na vlijanijata se prepora~uva:

70

- Izgradba na posebna kanalizaciona mreà za atmosferski vodi kako i posebna kanalizaciona mreà za fekalna kanalizacija;

- Potencijalnite zamasteni atmosferski vodi, vo krugot na rabotnite zoni, od manipulativnite povr{ini, soobra}ajnici i parkinzi, preku slivnite re{etki, preku posebni drena`ni sistemi da se sprovedat do talo`nik (separator) na masla i posle niven predtretman da se ispu{tat kanalizacijata. Separatorot da e izveden kako armirano-betonski so dve komori, od koi oddeluvaweto na mastite i maslata se vr{i vo prvata komora, a pre~istenite vodi se prelevaat vo vtorata komora kade se ispu{taat vo kanalizacionata mreà;

- Kontinuirano sledewe na kvalitetot na vodite; - Integralno upravuvawe so komunalniot otpad i negova selekcija; - Neutralizirawe na {tetnite otpadni materii; - Zapazuvawe na celite na ìvotnata sredina i po~ituvawe na

postavenite standardi.

- Merki za namaluvawe od zgolemena bu~ava

Vo ovoj region, izvorite na sozdavawe na bu~ava ne se od takov vid da ovoj problem vo ìvotnata sredina pretstavuva zna~itelna zakana za zdravjeto na lu|eto, odnosno i pokraj nedovolnata opfatenost so monitoring na bu~ava, se smeta deka bu~avata ne gi nadminuva dozvolenite standardi.

Na samiot opfat ne se predvideni sodrìni koi bi moèle da bidat izvori na {tetna bu~ava.

Pra{aweto za namaluvawe na problemite so bu~ava treba da se re{ava so obezbeduvawe na za{titni zeleni pojasi i formirawe na hortiklulturni nasadi vo opfatot. Vo funkcija na za{tita od bu~ava da se predvidi zelen za{titen pojas pokraj soobra}ajnicite.

- Merki za za{tita od vibracii

Implementacijata na planskata dokumentacija nema da predizvika zna~itelni vibracii poradi {to nema da se vovedat nekoi posebni merki za za{tita od vibracii.

- Merki za namaluvawe na vlijanijata vrz po~vata

Za namaluvawe na vlijanijata vrz po~vata se predlagaat slednite elementi:

Pred zapo~nuvaweto na sekoj gradeèn zafat na planskiot opfat investitorot da go organizira sobiraweto na grade`niot otpad, negovo deponirawe ili iskoristuvawe vo investicionite aktivnosti;

Integralno upravuvawe so komunalniot otpad i negova selekcija;

Postavuvawe kontejneri sprema vidot na otpadot na soodvetni betonski povr{ini;

71

Potencijalno zamastenite vodi vo krugot na rabotnite zoni, koi {to imaat manipulativni povr{ini, soobra}ajnici i parkinzi, preku prelivni re{etki, so poseben drenaèn sistem da se sprovedat do talo`nik na separator na maslo i masti i posle niven tretman da se sprovedat vo recipientot;

Selektirano i organizirano deponirawe na komunalniot otpad so kontroliran transporten sistem vo deponija;

So planovite za hortikultura da se utvrdat isklu~ivo dekorativni nasadi za da ne se o~ekuva zna~ajno zagaduvawe na po~vata. So dosledno sproveduvawe na zakonskite obvrski }e se spre~i bilo

kakvo zagaduvawe na po~vata vo samiot opfat i nadvor od nego.

- Merki za namaluvawe na vlijanijata vrz florata i faunata

Osnoven uslov za namaluvawe na vlijanijata vrz florata i faunata se primenata na predvidenite merki za pravilno upravuvawe so prostorot, otpadnite vodi, otpadot, bu~avata, po~vata, vozduhot i sl. Na prostorot za izrabotka na planot nema evidentirano prirodno nasledstvo. Dokolku pri izrabotkata na planot ili pri ureduvawe na prostorot se dojde do odredeni novi soznanija za prirodnoto nasledstvo koi moàt da bidat zagrozeni so urbanizacijata na ovoj prostor, potrebno e da se prevzemat slednite merki na za{tita na prirodnoto nasledstvo:

- Utvrduvawe na granicite i ozna~uvawe na objektite proglaseni i predloèni kako prirodno nasledstvo;

- Vo podra~jata i zonite so stroga za{tita da se dozvolat samo nau~no-istraùva~ki aktivnosti;

- Na mestata so karakter na prirodno nasledstvo dozvoleno e koristewe na rastitelni i ìvotinski vidovi samo vo sanitarno-zdravstveni celi so specijalna dozvola od nadleèn organ;

- Na podra~jata koi se predloèni za za{tita kako prirodno nasledstvo, izgradbata i ureduvaweto do proglasuvaweto na istite mora da se vr{i samo so specijalna dozvola od nadleèn organ;

- Magistralnata i ostanatata infrastruktura (nadzemna i podzemna) da se vodi nadvor od objektite so prirodni vrednosti, a pri pomali zafati potrebno e nejzino estetsko vklopuvawe vo prirodniot pejsa`;

- Vospostavuvawe na monitoring, permanentna kontrola i nadzor na objektite so prirodni vrednosti i prevzemawe na stru~ni i upravni postapki za sanirawe na negativnite pojavi;

- Vospostavuvawe na stru~na sorabotka so soodvetnite institucii vo okruùvaweto. [to se odnesuva do izrabotkata na UP za s. Marino, so razrabotka na

blok 4, 6, 9, 12, op{tina Ilinden negativnite vlijanija }e se namalat so formirawe na za{titni zeleni zoni so visoka vegetacija i hortikulturnoto ureduvawe na prostorot.

72

- Merki za namaluvawe na vlijanijata vrz predelot

Predvidenite aktivnosti vo planskata dokumentacija }e bidat vo nasoka na za~uvuvawe i podobruvawe na estetskite potencijali na predelot. So izrabotka na UP za s. Marino, so razrabotka na blok 4, 6, 9, 12, op{tina Ilinden prostorot dobiva nova mo`nost za urbanisti~ka razrabotka i realizacija.

Implementacijata na planot }e ima pozitivno vlijanie na predelot, }e deluva kako edna osmislena urbanizirana celina vo koja pokraj objektite se predvideni zeleni povr{ini so hortikulturno ureduvawe.

- Merki za namaluvawe na vlijanijata vrz materijalnite dobra

Implementacijata na UP za s. Marino, so razrabotka na blok 4, 6, 9, 12, op{tina Ilinden ima pozitivno vlijanie vrz materijalnite dobra i zatoa ne se prepora~uvaat merki za namaluvawe na vlijanijata vrz materijalnite dobra.

- Merki za namaluvawe na vlijanijata vrz kulturnoto nasledstvo

Soglasno Zakonot za za{tita na kulturnoto nasledstvo („Sl. Vesnik

na RM” br. 20/04, 71/04, 115/07, 18/11, 148/11 i 23/13) se ureduvaat vidovite, kategoriite, identifikacijata, na~inot na stavawe pod za{tita i drugite instrumenti za za{tita i koristeweto na kulturnoto nasledstvo, pravata i dol`nostite na imatelite i ograni~uvawata na pravata na sopstvenost na kulturnoto nasledstvo vo javen interes.

Vo prostorot za koj se raboti ovaa planska dokumentacija ne e evidentirano kulturno nasledstvo. Vo tekot na realizacija na predvidenite povr{ini za gradba od ovoj plan pri nivnoto temelewe dokolku se naide na arheolo{ki statoci zaradi prevzemawe na za{titni merki, potrebno e da se informiraat slu`bite nadle`ni za za{tita na kulturno-istoriskoto nasledstvo koi }e propi{at posebni uslovi i reìm za nivna za{tita.

- Merki za namaluvawe na vlijanijata od upravuvawe so otpad

Soglasno Zakonot za upravuvawe so otpad sozdava~ite na otpad se dol`ni vo najgolema mera da go izbegnat sozdavaweto na otpad i da gi namalat {tetnite vlijanija na otpadot vrz ìvotnata sredina, ìvotot i zdravjeto na lu|eto.

Komunalnoto pretprijatie od op{tinata ima zada~a samostojno da go organizira dnevnoto ili nedelnoto pribirawe na smetot i istoto da go evakuira vo deponija. So toa }e se spre~i zagaduvaweto na po~vite i na podzemnite vodi, a so toa i na ìvotnata i rabotnata sredina voop{to. - Tvrdiot otpad }e se sobira vo kontejneri, a potoa komunalnoto

pretprijatie }e vr{i evakuacija;

73

- Trajnoto deponirawe ili odlagawe na otpadot vo planiraniot opfat ili nadvor od predvidenite sadovi za odlagawe da bide najstrogo zabraneto.

- Merki za namaluvawe na vlijanijata od nesre}i i havarii

Za namaluvawe na mo`nite vlijanija predizvikani od nesre}i i

havarii se prepora~uva implementacija na merkite dadeni vo planskata dokumentacija, {to }e ovozmoàt minimizirawe na eventualnite pojavi za nesre}i i havarii.

- Merki za za{tita i spasuvawe

Merkite za za{tita i spasuvawe zadolìtelno se primenuvaat pri planiraweto i ureduvaweto na prostorot, a na~inot na primena so uredba go ureduva Vladata. Kako poseben vid na za{tita treba da se tretira i zasolni{teto koe treba da se predvidi vo objektite kako vtorostepena funkcija na nekoj prostor dovolno dimenzioniran po site standardi i lesno pristapen i adaptabilen za kus period.

Soglasno Zakonot za za{tita i spasuvawe („Sl. Vesnik na RM” br. 36/04, 49/04, 86/08, 124/10 i 18/11) zadolìtelno treba da se primenuvaat merkite za za{tita i spasuvawe pri planirawe i ureduvawe na prostorot. Toa opfa}a pred se: izgradba na objekti otporni na seizmi~ki dejstvija, regulirawe na vodotecite i izgradba na sistem na odbrambeni nasipi, izgradba na snegoza{titni pojasi i po{umuvawe na golinite, obezbeduvawe na protivpoàrni pre~ki, izgradba na objekti i za{tita i izgradba na potrebnata infrastruktura vo soglasnost so ~len 54 od Zakonot za za{tita i spasuvawe.

- Merki za za{tita od poàr

Predvideni se slednite planski merki za za{tita od poàr:

Objektite vo ramkite na planot da se predvideni so ognootporni materijali;

Objektite da bidat locirani taka da se pristapni za poàrnite vozila so {to se ovozmoùva lesna podgotovka i stavawe vo dejstvo na potrebnata oprema za borba protiv poàrot i spasuvawe na lu|eto;

Soobra}ajnicite da se so dovolna {irina, a potrebno e da se izvedat so zadovoluva~ki osovinski pritisok {to ovozmoùva nepre~eno i brzo dvièwe na protivpoàrnite vozila;

Pri planirawe na hidrantskata mreà potrebno e da e obezbedeno dovolno koli~ina na voda za gasnewe na poàri; Vo odnos na za{titata od poàri potrebno e so proektite da se re{i

gromobranskata instalacija so cel da nema pojava na zgolemeno poàrno optovaruvawe.

Planiraweto i izrabotkata na tehni~kata dokumentacija treba da e

vo soglasnost so Zakonot za za{tita i spasuvawe („Sl. Vesnik na RM” br.

74

36/04, 49/04, 86/08, 124/10 i 18/11), Zakonot za poàrnikarstvo („Sl. Vesnik na RM” br. 67/04) i drugite pozitivni propisi so koi e regulirana ovaa oblast.

Vo op{tina Ilinden postoi slu`ba za PP za{tita.

- Merki za za{tita od tehnolo{kite katastrofi

Pod tehni~ki katastrofi se podrazbiraat poàri, eksplozii, kontaminacija na vozduhot i vodata, hemiski zagaduvawa i drugi nesre}i i drugi pri~ini koi moàt da dovedat do masovni nesre}i, gubitoci na ~ove~ki ìvoti i materijalni bogatstva.

Po odnos na za{tita od tehnolo{ki katastrofi treba da se prevzemat site merki za za{tita so izrabotka na proektna dokumentacija i izgotvuvawe na soodvetni elaborati za za{tita.

75

9. Plan na merki za monitoring na ìvotnata sredina

Za izrabotka na efektiven plan za upravuvawe, neophodno e najnapred da se sprovede ocena na statusot na site prirodni vrednosti vklu~uvaj}i go i zdravjeto na ~ovekot. Vo sledniot ~ekor se opredeluvaat celi i prioriteti za upravuvawe. Dali prevzemenite merki i aktivnosti gi davaat posakuvanite rezultati se utvrduva preku kontinuiran monitoring. Podatocite od monitoringot }e bidat osnova za izrabotka na sledniot plan za upravuvawe. Spored toa, monitoringot e sostaven del od kru`niot proces na planirawe na upravuvaweto.

Osnovni celi na planot za monitoring se:

Podobruvawe na kvalitetot na ìveewe i zgolemuvawe na ìvotniot standard;

Za{tita na ìvotnata sredina so implementacija na Planot;

Odrùvawe na postojano nivo na flora i fauna;

Podobruvawe na kvalitetot na vozduhot;

Za~uvuvawe na kavalitetot na po~vata;

Minimizirawe na otpadot, reciklirawe i negova povtorna upotreba;

Minimizirawe na pojavi od nesre}i i havarii. Sepak, toa naj~esto se postignuva niz osmisleni nau~ni istraùvawa

~ija glavna cel e da gi opi{at procesite na ekosistemite vklu~uvaj}i gi i zakonite koi vlijaat vrz niv.

Ekolo{kiot monitoring se odnesuva na posledovatelni merewa vo ekosistemite so glavna cel opredeluvawe na trendovi vo komponentite, procesite ili funkciite.

So sekoj predlog merki za za{titata na ìvotnata sredina potrebno e da se izgotvi plan za monitoring na predloènite merki i monitoring na ìvotnata sredina. Vo sovremenoto planirawe na prostorot, zada~ite na za{tita na prirodata se usmereni osobeno na aktivno ureduvawe i za{tita na prirodata i ìvotnata sredina, sanirawe na mo`nite {teti i povtorno vospostavuvawe na prirodnata sredina.

Dokolku pri izrabotka na planot i ureduvaweto na prostorot se dojde do odredeni novi soznanija za prirodni retkosti koi moè da bidat zagrozeni potrebno e da se prezemat merki za za{tita soglasno Zakonot.

Planot na monitoring predviduva sledewe na slednite parametri vo ìvotnata sredina: - Sledewe na kvalitetot i kvantitetot na vodite; - Sledewe na kvalitetot na vodite; - Sledewe na kvalitetot na po~vata; - Sledewe na kvalitetot na bu~ava.

So ovoj plan }e se ovozmoì:

Potvrda deka dogovorenite uslovi pri odobruvawe na proektot se soodvetno sprovedeni;

Upravuvawe so nepredvideni vlijanija i promeni;

76

Potvrda deka vlijanijata vrz mediumite na ìvotnata sredina se vo ramkite na predvideni ili dozvoleni grani~ni vrednosti;

Potvrda deka so primena na merkite se vr{i za{tita na ìvotnata sredina, odnosno namaluvawe na negativnite vlijanija.

77

10. Netehni~ko rezime

Vo izve{tajot za Strategiskata ocena za ìvotna sredina se zemeni se detali od planot, programite i strategiite, kako i informaciite koi se utvrdeni pri izgotvuvaweto, a se od osobeno zna~ewe za mo`nite vlijanija za ìvotnata sredina.

Izve{tajot na ovoj planski dokument gi opfa}a podatocite za:

Postojnata sostojba na planskiot opfat;

Potencijalnite vlijanija vrz naselenieto, zdravjeto na lu|eto, florata i faunata, po~vata, vozduhot, vodata, klimatskite faktori, materijalnite dobra, kulturnoto nasledstvo i dr.

Merkite za za{tita i namaluvawe na vlijanijata;

Sostojbata na ìvotnata sredina bez implementacijata na planot;

Plan za monitoring na ìvotnata sredina. Najgolem benefit vo sproveduvaweto na strategiskata ocena na

ìvotnata sredina e vo vklu~uvawe na aspektite od poleto na socijalata, ekonomijata i ìvotnata sredina, me|usebnata sorabotka, razvoj na regionalnite celi i celite za odr`liv razvoj i za{tita na ìvotnata sredina i lu|eto. Planskiot opfat za Urbanisti~ki plan za s. Marino, so razrabotka na blok 4, 6, 9, 12, op{tina Ilinden koj e predmet na izrabotka se nao|a jugoisto~no od atarot na selo Ilinden i severozapadno od atarot na selo Kadino. Planskiot opfat na Urbanisti~kiot plan za s. Marino, so razrabotka na blok 4, 6, 9, 12, op{tina Ilinden se poklopuva so planskiot opfat na prethodno usvoenata urbanisti~ka dokumentacija za seloto. Povr{inata na planskiot opfat na Urbanisti~ki plan za s. Marino, so razrabotka na blok 4, 6, 9, 12, op{tina Ilinden iznesuva 204,39 ha. Urbanisti~ki plan za s. Marino, so razrabotka na blok 4, 6, 9, 12, op{tina Ilinden e podelen na 26 blokovi. Ovoj prostor dosega bil predmet na istraùvawe i planirawe vo nekolku planski dokumenti: - GUP za sedi{te na Op{tina Ilinden so naseleni mesta Ilinden i Marino i del od Kadino (Odluka br. 07-441/3 od 30.12.1998). Marino se nao|a vo neposredna blizina na Skopje, poto~no na 12 km od potesnoto gradsko podra~je, a go zafa}a isto~niot del na Skopskata kotlina, na trome|ata Skopje-Kumanovo-Veles. Vo Marino izgradeno e: asfaltirana uli~na mreà, zemjani pristapni ulici, parcijalno realizirana komunalna infrastruktura i izgradeni objekti. Planskiot opfat ima ekonomski potencijal i mo`nosti za gradewe. Opfatot se karakterizira so dobra soobra}ajnata povrzanost so ostanatite delovi na op{tinata. Seopfatnata razvienost na edno podra~je, navikite, obi~aite, direktno vlijaat vrz na~inot na organizirawe na semejstvoto. Op{testveno-ekonomskiot razvoj, odnosno rastot na proizvodnite sili e

78

povrzan so promena na op{testvenite odnosi, {to neminonovno vodi kon raspa|awe na golemite semejstva i tendencija na sveduvawe na potesno semejstvo vo koe ìveat samo roditelite so decata. Proekcijata na potrebniot stanben prostor vo planskiot period treba da se zasniva na normativite zacrtani vo PPRM i toa: 20-25 m2/ìtel stanbena povr{ina, 40-80 m2/stan (optimalna golemina), 100% opremenost na stanot so instalacii i potpolno eliminiraws, odnosno zamena na substandardniot stanben fond. Pri proekcija na potrebniot stanben fond da se obrne vnimanie osobeno na:

postojniot stanben deficit,

od potrebata za nov stanben fond po osnov na porastot na brojot na ìtelite i namaluvawe na prose~niot broj ~lenovi na doma}instva,

od potrebata za zamena na amortiziraniot i substandarden stanben fond,

od potrebite koi proizleguvaat od stanbeniot standard i kulturata na domuvaweto.

Podatocite prezentirani vo prethodnata planska dokumentacija vo odnos na realiziranite nameni soodvetstvuvaat so planiranite nameni. Vo odnos na realizacijata na klu~nite proekti kako izvedbata na soobra}ajnata i komunalnata infrastruktura, moè da se kaè deka ne e sprovedena vo celost. Intencijata na ovoj Nacrt plan e utvrduvawe na namenski zoni soglasno so planiranite nameni i razvojni celini za pro{iruvaweto na planskiot opfat, sogleduvawe na neusoglasenostite od prethodnata planska dokumentacija i izmeni na namenite so implementacija na novonastanatite nasoki za razvoj, kako i podobreno soobra}ajno re{enie za idna celosna realizacija vo soglasnost so potrebite i funkciite na seloto za planiraniot period na razvoj. Spored zaklu~okot od analizata na postojnata sostojba, Planskata programa i Izvodot od plan, mo`nostite za prostoren razvoj treba da se dviàt vo nasoka na:

usoglasuvawe na namenata na zemji{teto i gradbite so postavkite i nasokite vo Planskata programa;

postavuvawe na soobra}ajna infrastruktura sekundarna uli~na mreà i re{avawe na pristap do grade`nite parceli i objektite;

definirawe na za{titni koridori na regionalniot pat, èlezni~kata pruga i drugi infrastrukturni vodovi;

definirawe na grade`ni parceli so povr{ina za gradewe, procent na izgradenost i koeficient na iskoristenost na prostorot od aspekt na prostornite mo`nosti na terenot i planskiot koncept;

re{avawe na kanalizaciona fekalna infrastruktura i atmosferska kanalizacija;

racionalno koristewe na zemji{teto i gradbite so uslovi za za{tita i spasuvawe.

79

Urbanisti~ki plan za s. Marino, so razrabotka na blok 4, 6, 9, 12, op{tina Ilinden, so dosledna primena na aktuelnata zakonska i podzakonska regulativa, treba da predloì razvoj {to }e ovozmoì podobar stepen na iskoristenost na grade`noto zemji{te i mo`nost za podobra organizacija, funkcija i ureduvawe na prostorot, kako i nesmetana realizacija na planskite odredbi.

Izrabotkata na planskata dokumentacija UP za s. Marino, so razrabotka na blok 4, 6, 9, 12, op{tina Ilinden pretstavuva kontinuitet na urbaniot razvoj na op{tinata. Urbaniziraweto, odnosno uslovite za izgradba i ureduvawe na prostorot od aspekt na potrebite za razvoj na lokalitetot vo ramkite na planskiot opfat, pretstavuva pojdoven element vo metodolo{kiot pristap pri izrabotka na Urbanisti~kiot plan za selo Marino i razrabotkata na blokovite.

So izrabotka na UP za s. Marino, so razrabotka na blok 4, 6, 9, 12, op{tina Ilinden }e se dobijat odgovori na niza pra{awa od koi zavisi dobrata organiziranost na prostorot, odnosno negovo vklopuvawe i aktivirawe vo mo`nostite za funkcionalnost, komplementarnost, atraktivnost, komunikativnost i fleksibilnost, kako fragment od urbanata struktura na seloto Marino.

Izrabotkata na UP za s. Marino, so razrabotka na blok 4, 6, 9, 12, op{tina Ilinden ima za cel postavuvawe na urbanisti~ki koncept za organizacija na prostorot vo granicite na planskiot opfat, a vo isto vreme pretstavuva kontinuitet vo razvojot na delot od naselbata usoglasuvaj}i go planskiot dokument so postavkite i parametrite dadeni vo Uslovite za planirawe na prostorot kako izvadok od Prostorniot plan na R. Makedonija i odobrenata Planska programa za ovoj plan.

Za izrabotka na ovoj UPS, primenuvani se aktuelnite zakonski i podzakonski akti i toa:

Zakonot za prostorno i urbanisti~ko planirawe („Sl. Vesnik na RM” br. 51/05, 137/07, 91/09, 124/10, 18/11, 53/11, 144/12, 55/13, 163/13 i 42/14);

Pravilnikot za pobliska sodrìna, razmer i na~in na grafi~ka

obrabotka na urbanisti~kite planovi („Sl. Vesnik na RM” br. 78/06 i 37/14); i

Pravilnikot za standardi i normativi za urbanisti~ko planirawe („Sl. Vesnik na RM br. 63/12, 126/13, 19/13, 95/13, 167/13, 37/14 i 125/14). Istraùvaj}i gi mo`nite na~ini za organizacija i postavuvawe na

planski koncept za ureduvawe na prostorot vo granicata na planskiot opfat, primeneti se nekolku principi:

po~ituvawe na namenata na prostorot;

implementacija na Planskata programa;

po~ituvawe na postojnata izgradena infrastruktura i suprastruktura;

parcelacija, t.e. oformuvawe na novi grade`ni parceli za blokovite 4, 6, 9 i 12;

80

usoglasuvawe na planiranite grade`ni parceli so granicite na katastarskite parceli soglasno aùruranata geodetska podloga;

primenuvawe na standardite i normativite za urbanisti~ko planirawe kako i druga aktuelna zakonska regulativa od oblasta na javnite pati{ta;

definirawe na optimalen kapacitet na sistemite od komunalnata infrastruktura. Planskiot koncept e postaven vrz osnova na analizata na prostorot,

analizata na mo`nostite za prostoren razvoj i Planskata programa. Planskiot koncept e vo direktna zavisnost od sozdadenite i prirodnite faktori, kompozicija, odnosno estetsko oblikuvawe na prostorot. Odr`liviot razvoj e principot vrz koj se bazira planskiot koncept. Istiot e usloven i od merkite za za{tita i spasuvawe.

Celta na planskiot koncept e da se izvr{i harmonizacija na prostornite ~initeli vo edinstven prepoznatliv ambient so definirani funkcii, odnosno namenski upotrebi na zemji{teto.

Planirana e podelba na blokovi so cel ponatamo{nata razrabotka i sproveduvawe da bide poednostavna. Za Urbanisti~ki plan za s. Marino, so razrabotka na blok 4, 6, 9, 12, op{tina Ilinden, planirani se 26 blokovi.

Predviduvaweto na vkupnoto naselenie i drugite promeni vo demografskata struktura respektiraat dosega{ni trendovi, sega{na sostojba i odredeni postulativni elementi, odnosno vlijanija na promenite koi }e nastanat vo socijalnata struktura na naselenieto, vlijanieto na stepenot na urbanizacija i dr.

So analizata na postoe~kite demografski pokazateli, moè da se konstatira permanentno opa|awe na prirodniot prirast. Za razlika od ostanatite delovi vo Makedonija, vo op{tina Ilinden, pred se zaradi gravitiraweto kon grad Skopje moè da zabeleì deka migracionoto saldo e pozitivno, i mehani~kiot prirast se zgolemuva so tekot na godinite.

Strategijata vo demografskata politika koja treba da se primeni e pottiknuvawe na ra|awata i obezbeduvawe rabotni mesta kako odbrana od emigracionite procesi. Dokolku ovie postulati se realiziraat, bi moèlo da se o~ekuva vkupniot broj na ìteli za vremenska ramka od deset godini da iznesuva 2365.

81

Vrz osnova na Planskata programa, planot predviduva namenski upotrebi na zemji{teto, odnosno klasi na nameni: 1. Domuvawe - (grupa na klasa na namena -A) - A1 - domuvawe vo stanbeni ku}i 2. Komercijalni i delovni nameni- (grupa na klasa na namena -B) - B1 - mali komercijalni i delovni nameni - B3 - golemi ugostitelski edinici 3. Javni institucii - (grupa na klasa na namena -V) - V1 - obrazovanie i nauka V2 - zdravstvo i socijalna za{tita - V3 - kultura - V5 - verski institucii 4. Proizvodstvo, distribucija i servisi - (grupa na klasa na namena -G) - G2 - lesna i nezagaduva~ka industrija - G3 - servisi - G4 - stovari{ta 5. Zelenilo i rekreacija - (grupa na klasa na namena -D) - D1 - parkovsko zelenilo - D2 - za{titno zelenilo - D3 - sport i rekreacija - D4 - memorijalni prostori 6. Infrastruktura - (grupa na klasa na namena - E) - E1 - komunalna infrastruktura - E2 - komunalna suprastruktura (trafostanici do 20 kV,rezervoari za voda) - E3 - nekompatibilna infrastruktura (pre~istitelni stanici).

BLOK 4 Vo ramkite na planskiot opfat na blok 4 utvrdeni se slednite

osnovni klasi na nameni na zemji{teto: A1 - domuvawe vo stanbeni ku}i D2 - za{titno zelenilo E - infrastruktura: E1 - soobra}ajna infrastruktura E1 - komunalna infrastruktura E3 - nekompatibilna infrastruktura (pre~istitelna stanica).


osnovni klasi na nameni na zemji{teto: A1 - domuvawe vo stanbeni ku}i B1 - mali komercijalni i delovni dejnosti G2 - lesna i nezagaduva~ka industrija D2 - za{titno zelenilo E - infrastruktura: E1 - soobra}ajna infrastruktura E1 - komunalna infrastruktura E2 - komunalna suprastruktura (benzinska pumpna stanica).

82


osnovni klasi na nameni na zemji{teto: B1 - mali komercijalni i delovni dejnosti V1, V2, V3, V4- javni institucii D1 - parkovsko zelenilo E - infrastruktura: E1 - soobra}ajna infrastruktura E1 - komunalna infrastruktura.


osnovni klasi na nameni na zemji{teto: A1 - domuvawe vo stanbeni ku}i A2 - domuvawe vo stanbeni zgradi B1 - mali komercijalni i delovni dejnosti B5 - hoteli V2 - zdravstvo i socijalna za{tita D3 - sport i rekreacija D2 - za{titno zelenilo E - infrastruktura: E1 - soobra}ajna infrastruktura E1 - komunalna infrastruktura E3 - nekompatibilna infrastruktura (pre~istitelna stanica).

Planiranata uli~na mreà vo planskiot opfat na Urbanisti~ki plan za s. Marino, so razrabotka na blok 4, 6, 9, 12, op{tina Ilinden e postavena vrz osnova na:

Postojnata sostojba na uli~nata mreà;

Aktuelnata zakonska i podzakonska regulativa. Soobra}ajnata infrastruktura vo lokalitetot ja so~inuvaat slednite

kategorii na ulici so sledna struktura na soobra}ajnite profili:

83

Za site grade`ni parceli, parkiraweto e planirano da se re{i vo

ramkite na sopstvena parcela vo soglasnost so ~len 59-61 od Pravilnikot za

standardi i normativi za urbanisti~ko planirawe („Sl. Vesnik na RM” br. 63/12, 126/13, 19/13, 95/13, 167/13, 37/14 i 125/14).

Brojot na potrebni parking mesta zavisi i od izborot na kompatibilnite nameni vo grade`nata parcela i treba da se zeme vo predvid pri izrabotka na proektnata dokumentacija za gradbite vrz osnova na koja se izdava odobrenie za gradewe.

Osnoven uslov za izgradba na planiranata povr{ina za gradewe, visina i katnost e obezbeduvawe na potrebniot broj na parking mesta.

Za postojnata hidrotehni~ka infrastruktura, od nadle`nata institucija JP Vodovod dobieni se podatoci za postojna infrastruktura. Po soobra}ajniot koridor na lokalniot pat koj gi povrzuva selata postoi primarna vodovodna mreà so F280, od koja se razgranuva sekundarna mreà so F100 i F80.

Fekalna kanalizacija nema, a otpadnite fekalni vodi od doma}instvata i drugi korisnici se ispu{taat vo septi~ki jami i popivatelni bunari.

Planirana e izvedba na fekalna kanalizacija (vo tek e izvedba na prviot krak po lokalniot pat).

84

Atmosferska kanalizacija nema, a atmosferskite otpadni vodi slobodno se slivaat po terenot i vo odvodnite otvoreni kanali kon r. Vardar.

Planirana e izvedba na nova atmosferska kanalizacija.

Poradi toa {to terenot e ramen i ne postoja t uslovi za gravitaciono

odveduvawe na vodite po celiot opfat, pri realizacija na fekalniot kanalizacionen sistem treba da se predvidat pumpni stanici za odveduvawe na otpadnite vodi do pre~istitelnite stanici kako {to e prikaàno vo grafi~kiot prilog vo planskata dokumentacija.

Atmosferskite vodi se sobiraat vo postoe~kite kanali i pri realizacija na atmosferskiot sistem predvideno e da se odvedat do krajniot recipient, reka Vardar.

Realizacijata na planot treba da se odviva preku izrabotka na Osnovni proekti, za ~ija izrabotka ke bidat dadeni osnovni nasoki i podatoci (hidrotehni~ki uslovi) od nadle`nite institucii, planska dokumentacija za uli~na mreà i konkretni podatoci - geodetski snimawa (merewa).

Vo granicite na planskiot opfat, od elektro-energetskata mreà i objekti spored podatocite dobieni od EVN Makedonija AD, Skopje i MEPSO, evidentirano e slednoto:

Trasa na 10 kV nadzemen dalnovod izveden na betonski stolbovi od koj se odvojuva podzemen 10 kV kablovski dalnovod do priklu~ok do i od trafostanica, kako {to e prezentirano na grafi~kiot prilog vo planskata dokumentacija.

85

Planiran e za{titen pojas od 3 m od sekoja strana na postoe~kiot dalnovod. So razrabotka na sekoj blok se utvrduva potrebata od planirani trafostanici.

Novoplaniranite trafostanici }e se gradat odnosno realiziraat i povrzat na srednonaponskata mreà vo zavisnost od planovite na razvojnata programa na EVN Makedonija - Skopje.

Lokacijata za novite trafostanici e definirana vo sorabotka so stru~nata slu`ba na EVN Makedonija - Skopje - Sektor za razvoj i investicii, a vo soglasnost so postojnite uslovi i planskiot koncept za elektro snabduvawe.

Razvojot na srednonaponskata 10 kV mreà i niskonaponskata kablovska 1 kV mreà se planira da se izvede, odnosno nadgradi na postojnata so kablovski vrski.

Vo ramkite na planskiot opfat postojat telefonski instalacii (tf-kabli). Razvojot i dimenzioniraweto na telefonskata mreà treba da se opredeli za domuvaweto vo stanbeni ku}i spored brojot na stanbeni edinici i za komercijalni i delovni nameni spored brojot na vrabotenite i povr{inata na prostorot.

Telekomunikaciskite koridori za novata infrastruktura se planirani da se postavuvaat vo povr{inite na trotoarite i pristapnite ulici so nadovrzuvawe na postoe~kata mreà.

Razvojot na telefonskata mreà se planira da se izvede prete`no kako kablovska vodena vo zemjeni rovovi i delumno vo telefonska kanalizacija do sobirno raspredelitelni ormani (E2-TF) so definiran manipulativen prostor so dimenzii 1,0 m h 0,5 m. Brojot i mestopolo`bata na ovie infrastrukturni objekti }e bide definirana soglasno razvojnite potrebi na mreàta, vo koridorot na trotoarot ili nadvor od koridorot na trotoarot (vo zavisnost od konkretnata situacija i uslovi na terenot), a vo sorabotka so stru~nite slu`bi na Makedonski Telekom AD Skopje.

Priklu~okot na site telefonski pretplatni~ki mesta }e bide vo najbliskata avtomatska digitalna centrala.

Brojot na potrebnite linii }e bide definiran vo narednata faza od planirawe i istiot ne e limitira~ki. Koga stanuva zbor za monitoring za ìvotnata sredina se dava mo`nost za ispituvawe, ocenuvawe i sistemsko nabquduvawe na zagaduvaweto i sostojbata na mediumite vo ìvotnata sredina kako i identifikacija i registracija na izvorite na zagaduvawe. Planot na monitoringot pretstavuva alka pome|u site vklu~eni strani i pretstavuva osnova za nadle`nite institucii vo koj }e go kontroliraat procesot na sproveduvawe na zakonskata regulativa i da donesuvaat odluki.

Najgolem benefit vo sproveduvaweto na strategiskata ocena na ìvotnata sredina e vo vklu~uvawe na aspektite od poleto na socijalata, ekonomijata i ìvotnata sredina, me|usebnata sorabotka, razvoj na regionalnite celi i celite za odr`liv razvoj i za{tita na ìvotnata sredina i lu|eto.

86

11. Prilozi

Lista na nacionalna zakonska regulativa

1. Zakon za ìvotna sredina („Sl. Vesnik na RM” br. 81/05, 24/07, 159/08, 83/09, 48/10, 124/10, 51/11, 132/12 i 93/13);

2. Uredba za opredeluvawe na proektite i za kriteriumite vrz osnova na koi se utvrduva potrebata za sproveduvawe na postapkata za ocena na vlijanijata vrz ìvotnata sredina („Sl. Vesnik na RM” br. 74/05);

3. Pravilnik za sodrìnata na barawata {to treba da gi ispolnuva studijata za ocena na vlijanieto na proektot vrz ìvotnata sredina

(„Sl. Vesnik na RM” br. 33/06); 4. Uredba za strategiite, planovite i programite, vklu~uvaj}i gi i

promenite na tie strategii, planovi i programi, za koi zadolìtelno se sproveduva postapkata za ocena na nivnoto vlijanie vrz ìvotnata

sredina i vrz ìvotot i zdravjeto na lu|eto („Sl. Vesnik na RM” br. 153/07);

5. Uredba za sodrìnata na izve{tajot za strategiska ocena na

ìvotnata sredina („Sl. Vesnik na RM” br. 153/07); 6. Pravilnik za vospostavuvawe na listata na eksperti za SO@S,

procedurata za sproveduvawe na ispitot za eksperti za SO@S, vospostavuvawe komisijata za ocenka na znaeweto na ekspertite za

SO@S („Sl. Vesnik na RM” br. 129/07); 7. Uredba za kriteriumite vrz osnova na koi se donesuvaat odlukite

dali opredeleni planski dokumenti bi moèle da imaat zna~itelno

vlijanie vrz ìvotnata sredina i vrz zdravjeto na lu|eto („Sl. Vesnik na RM” br. 144/07);

8. Uredba za u~estvo na javnosta vo tekot na izrabotkata na propisi i drugi akti, kako i planovi i programi od oblasta na ìvotnata

sredina („Sl. Vesnik na RM” br. 147/08); 9. Pravilnik za standardi i normativi za planirawe na prostorot („Sl.

Vesnik na RM” br. 63/12, 126/12 i 19/13); 10. Zakon za prostorno i urbanisti~ko planirawe („Sl. Vesnik na RM”

br. 70/13 i 55/13);

11. Zakon za gradewe („Sl. Vesnik na RM” br. 70/13 i 79/13); 12. Zakonot za kvalitet na ambientniot vozduh („Sl. Vesnik na RM” br.

100/12); 13. Pravilnik za kriteriumite, metodite i postapkite za ocenuvawe na

kvalitetot na ambientalniot vozduh („Sl. Vesnik na RM” br. 82/06); 14. Zakon za vodi („Sl. Vesnik na RM” br. 87/08, 6/09, 161/09, 83/10, 51/11 i

44/12); 15. Uredba za kategorizacija na vodotecite, ezerata, akumulaciite i

podzemnite vodi („Sl. Vesnik na RM” br. 18/99 i 71/99); 16. Uredba za klasifikacija na vodite („Sl. Vesnik na RM” br. 18/99);

17. Zakon za otpad („Sl. Vesnik na RM” br. 51/11 i 123/12);

87

18. Lista na otpadi („Sl. Vesnik na RM” br. 100/05); 19. Zakon za za{tita od bu~ava vo ìvotnata sredina („Sl. Vesnik na RM”

br. 79/07, 124/10 i 47/11); 20. Odluka za utvrduvawe vo koi slu~ai i pod koi uslovi se smeta deka e

naru{en mirot na gra|anite od {tetna bu~ava („Sl. Vesnik na RM” br. 64/93);

21. Zakon za za{tita na kulturnoto nasledstvo („Sl. Vesnik na RM” br. 20/04, 71/04, 115/07, 18/11, 148/11 i 23/13);

22. Zakon za za{tita na prirodata („Sl. Vesnik na RM” br. 67/04, 14/06, 84/07, 35/10, 47/11, 148/11, 59/12, 13/13, 163/13 i 41/14);

23. Zakon za za{tita i blagosostojba na ìvotnite („Sl. Vesnik na RM” br. 113/07);

24. Zakon za za{tita na rastenijata („Sl. Vesnik na RM” br. 25/98; izmeni 06/00);

25. Zakon za bezbednost i zdravje pri rabota („Sl. Vesnik na RM” br. 92/07, 136/11, 23/13 i 25/13);

26. Zakon za energetika („Sl. Vesnik na RM” br. 16/11, 136/11 i 79/13); 27. Zakon za eksproprijacija („Sl. Vesnik na RM” br. 95/02, 131/12 i 24/13).

Lista na relevantni EU direktivi

Direktivi na EU opfateni vo Nacionalna strategija za aproksimacija vo ìvotnata sredina (2008). Relevantni se i nivnite izmeni i dopolnuvawa:

1. Ramkovna direktiva za otpad (2006/12/ES) 2. Direktiva za deponii (99/31/ES) dopolneta so Regulativa (ES)

1882/2003 3. Regulativa za transport na otpad (EES) 259/93 dopolneta so Odlukite

94/721/ES, 96/660/ES, 98/368/ES i 99/816/ES, i Regulativite (ES) 2408/98, (ES) 120/97 i (ES) 2557/2001

4. Ramkovna direktiva za kvalitet na ambienten vozduh (96/62/ES), dopolneta so Regulativata (ES) 1882/2003

5. Direktiva za nacionalni plafoni na emisii (2001/81/ES) 6. Direktiva za benzen i jaglerod monoksid (2000/69/ES) 7. Direktiva za ozon vo ambientniot vozduh 2002/3/ES 8. Direktiva za informirawe na korisnici (1999/94/ES) dopolneta so

Direktivata 2003/73/ES 9. Ramkovna Direktiva za voda (2006/60/ES) dopolneta so Odlukata

2455/2001/ES 10. Direktiva za urbani otpadni vodi (91/271/EES) dopolneta so

Direktivata 98/15/ES i Regulativata (ES) 1882/2003 11. Direktiva za voda za piewe (98/83/ES) dopolneta so Regulativata (ES)

1882/2003 12. Direktiva za povr{inska voda za apstrakcija (75/440/ES) dopolneta

so Direktivite 79/869/EES i 91/692 EES (}e bide otpovikana so Ramkovnata direktiva za vodi (2006/60/ES) od 22.12.2007

88

13. Direktiva za voda za kapewe (2006/7/ES) 14. Direktiva za ispu{tawe na opasni supstancii vo vodite (76/464/EES)

dopolneta so Direktivata (91/692/EES i 2000/60/ES) e bide otpovikana so Ramkovnata direktiva za vodi (2000/60/ES) od 22.12.2007, osven ~len 6, koj be{e otpovikan na 22.12.2000.

15. Direktiva za merewe na kvalitetot na vodata za piewe (79/869/EES) dopolneta so Direktivite 81/855/EES, 91/692/EES, i Regulativata (ES) 807/2003 }e bide otpovikana so Ramkovnata direktiva za vodi (2000/60/ES) od 22.12.2007)

16. Direktiva za podzemni vodi (80/68/EES) dopolneta so Direktivata 91/692/EES

17. Direktiva za voda za ribi (78/659/EES) dopolneta so Direktivata 91/692/EES i Regulativata (ES) 807/2003

18. Direktiva za Strate{ka ocena na ìvotna sredina (2001/42/ES) 19. Direktiva za pristap na informacii za ìvotnata sredina

(2003/4/ES) 20. Direktiva za Ocenka na vlijanieto vrz ìvotnata sredina

(85/337/EES) dopolneta so Direktivite 97/11/ES i 2003/35/ES

89

Dodatok

Izvestuvawa

90

Koristena literatura

Prostorniot plan na RM, 2004;

UP za s. Marino, so razrabotka na blok 4, 6, 9, 12, op{tina Ilinden;

Pregled na za{titni podra~ja vo RM (2008) i Izve{taj na me|unaroden konsultant za za{titeni podra~ja vo ramki na UNDP/GEF/M@SSP proektot: Zajaknuvawe na ekolo{kata, institucionalnata i finansiskata odr`livost na sistemot na za{titeni podra~ja vo Makedonija;

Nacionalna strategija za odr`liv razvoj, 2009;

Vtor Nacionalen izve{taj za klimatski promeni, 2008;

Nacionalna strategija za mehanizmot za ~ist razvoj za prviot period na obvrski spored protokolot od Kjoto 2008-2012, 2007;

Vtor Nacionalen Ekolo{ki akcionen plan na RM, 2006

Nacionalna strategija za biolo{ka raznovidnost, 2004;

Strategija za upravuvawe so otpad vo RM 2008-2020;

Nacionalna transportna strategija za patniot prevoz, 2008;

Strategija za demografski razvoj na RM 2008-2015;

Nacionalna programa za usvojuvawe na pravoto na EU (NPPA II, 2007);

Nacionalna strategija za monitoring na ìvotnata sredina, 2004;

Strategija za upravuvawe so ìvotnata sredina, 2005;

Strategija za podigawe na javnata svest vo ìvotnata sredina, 2005;

Strategija i akcionen plan za implementacija na Arhuskata konvencija, 2005;

Nacionalen zdrastveno-ekolo{ki akcionen plan (NZEAP), 1999;

Direktiva za stani{ta (92/43/EES);

Direktiva za divi ptici (79/409/EES);

Ramkovna direktiva za voda (2000/60/ES);

Ramkovna direktiva za kvalitet na ambienten vozduh (96/62/ES);

Ramkovna direktiva za otpad (2006/12/ES);

Ramkovna direktiva za bu~ava (2002/49/ES);

Direktiva za ocenka na vlijanieto vrz ìvotnata sredina (85/537/EES);

Direktiva za strategiska ocena na ìvotna sredina (2001/42/ES);

EU [estiot Akcionen Plan za ìvotna sredina (2001/42/ES);

Direktivata na sovetot 96/61/ES od 24.09.1996 god. za integrirana kontrola i prevencija od zagaduvaweto;

Dostapni iskustva i praktiki.

Documents

IZVE[TAJ ZA STRATEGISKA OCENA NA @IVOTNATA SREDINA · povrzan so promena na op{testvenite odnosi, {to neminonovno vodi kon raspa|awe na golemite semejstva i tendencija na sveduvawe