Foto: Radio DUX

Pomorski muzej Crne Gore – Kotor i Zajed-nica Italijana Crne Gore u aprilu su orga-nizovali izložbu Slike italijanskih mari-nista na području Boke Kotorske. Izložba,na kojoj je predstavljeno 36 radova italijanskihslikara marinista, upriličena je u prostoru Gale-rije solidarnosti u Kotoru u Starom gradu. Sve-čano je otvorena 13. aprila. Uz oltarsku sliku Sv. Nikola blagosilja Tar-

tanu postavljenu u centralnom dijelu galerije,na izložbi su između ostalih djela: Bitka braćeMarka i Joza Ivanovića kod Patrasa 1751.godine, autora Vinčenca Kilone iz Venecije(1823. godina), Brik Caterina S, autora Rafa-ela Korsinia, Brik Pjerino, autora Antonia deSimonea, Austrijska i engleska flota ispredBejruta (F. Fergola), Parobrod Mikele Vuče-tić (Đovani Luco)…

Čast da otvori izložbu ukazao nam je ambasa-dor Republike Italije u Crnoj Gori Luka Zelioli.Brojnim posjetiocima obratili su se direktor Po-morskog muzeja Crne Gore – Kotor, Andro Ra-dulović, autorica izložbe Radojka Abramović,istoričarka umjetnosti, viši savjetnik u našem mu-zeju, te predsjednik Zajednice Italijana Crne Go-re (ZICG) Aleksandar Dender, koji je objasnioda je izložba realizovana u saradnji sa Narodnimuniverzitetom iz Trsta sa kojim je ZICG konkuri-sala u regiji Friuli-Venezia Giulia.Otvaranju izložbe su prisustvovali i predsjed-

nica i generalni direktor Narodnog univerzitetaiz Trsta Kristina Benusi i Fabrizio Soma, ge-neralni konzul Republike Hrvatske, MarijanKlasić, predsjednik Opštine Kotor Vladimir Jo-kić, potpredsjednici Ljiljana Popović Moškov iMilivoje Samardžić. (Više na stranama 3-7)

BokeBokeJedraJedraJ B Jk kMJESEČNA PUBLIKACIJA POMORSKOG MUZEJA CRNE GORE – KOTOR, APRIL 2018.

SA ZAJEDNICOM ITALIJANA CRNE GORE U APRILU SMO ORGANIZOVALI IZLOŽBU

Slike italijanskih marinista na području Boke Kotorske

Izložbeni prostor Galerije solidarnosti 13. aprila: Otvaranjeizložbe Slike italijanskih marinista na području Boke Kotorske

Slike italijanskih marinista na području Boke Kotorske

Pomorski muzej Crne Gore 24. aprila ugostio je zvaničnike Ko-tora, Mostara, Dubrovnika i Ohrida, koji su, u salonu Florio,potpisali Memorandum o prijateljstvu ta četiri regionalna gradapod zaštitom UNESCO-a. Memorandum su potpisali predsjednikOpštine Kotor Vladimir Jokić, gradonačelnik Dubrovnika MatoFranković, gradonačelnik Ohrida Jovan Stojanoski i savjetnicagradonačelnika Mostara Rada Komadina. Usvajanjem Memoranduma o prijateljstvu gradovi su potvrdili svo-

ju namjeru o učvršćivanju i širenju prijateljstva kroz međusobnu sa-radnju na svim poljima od zajedničkog interesa te namjeru da trajnosarađuju na zaštiti i promociji svog prirodnog i kulturnog nasljeđarazmjenjujući iskustva i njegujući svijest o značaju UNESCO statu-sa. U tekst Memoranduma ugrađena je i namjera da gradovi potpi-snici razvijaju saradnju na poljima kulture i sporta. Dokumentom jepredviđeno zajedničko apliciranje gradova potpisnika prema ino-stranim projektima i razmjena iskustva u oblasti kulture i sporta.

2 Jedra Boke – april/2018.

MJESEČNA PUBLIKACIJA POMORSKOG MUZEJA CRNE GORE

Jedra BokeJedra BokeJedra Boke je mjesečna publikacija

Pomorskog muzeja Crne Gore Kotor

April 2018. godine

Direktor Pomorskog muzejaAndro Radulović

Savjet Pomorskog muzejaOd 14. septembra 2017. g. formiran je

Savjet Pomorskog muzeja koji će naredne 4godine raditi u sljedećem sastavu:

Đuro Beli Prijić, predsjednikDraško Dragaš,član

Dragana Lalošević, članVesna Prlja, član

Slavko Dabinović, član

Prijatelji i saradniciMr Mileva Pejaković Vujošević

Prof. dr Antun SbutegaProf. dr Gracijela Čulić

Don Anton Belanmr Stevan Kordić

Prof. dr Milenko PasinovićMilan SbutegaZoran RadimiriŽeljko BrguljanPetar Palavršić

Slavko DabinovićRadojka Abramović

Jelena KaradžićIlija MlinarevićMilica VujovićSmiljka Strunjaš

Danijela Nikčević

Jedra Boke sadržajno i tehnički oblikuje Drago Brdar

Pomorski muzej Crne Gore KotorTrg Bokeljske Mornarice 391 Kotor, 82000

Telefon: +382 (0) 32 304 720Fax: +382 (0) 32 325 883

Website: www.museummaritimum.come–mail: pom.muzej.dir@t–com.me

Pomorski muzej Crne Gore u Kotoru nastaoje postepenim razvitkom prvobitne zbirke

Bratovštine Bokeljska mornarica, utemeljeneoko 1880. godine, koja je od 1900. godineotvorena za javnost, a 1938. godine preure-đena i otvorena na prvom spratu sadašnjemuzejske zgrade, barokne palate plemićkeporodice Grgurina iz početka XVIII vijeka,koja je od 1949-1952. godine kompletno

restaurirana i adaptirana za potrebe Muzeja.Danas je Pomorski muzej institucija kulture

Republike Crne Gore.

Misija Pomorskog muzeja Crne Gore uKotoru je da čuva sjećanje naše zajednice

na bogatu pomorsku istoriju Boke Kotorske injeno izuzetno kulturno nasljeđe.

Sastanak borda direktora OWHC

Ukotorskom hotelu Kataro 25. aprila održan je sastanak bordadirektora Organizacije gradova svjetske baštine (OWHC) ko-jim je predsjedavao njen generalni sekretar Denis Rikard. Pred-sjednik Opštine Kotor Vladimir Jokić se zahvalio učesnicima naodluci da sastanak održe u Kotoru i na taj način ga prepoznaju kaojedan od značajnih gradova koji imaju što da ponude svijetu. On jerekao da su ovakvi sastanci način da se razmjenom iskustava dođe

do zajedničkihrješenja razmje-njujući međuso-bno načine kojimse u vašim gra-dovima i zemlja-ma prevazilazeproblemi koji sunam zajednički.

Memorandum o prijateljstvu četiri gradaU POMORSKOM MUZEJU 24. APRILA POTPISAN

Fotografija dolje:Zdravica na tara-ci Pomorskogmuzeja nakonpotpisivanjaMemoranduma

Fotografija gore: Rukovanjepredsjednika Opštine Kotor

Vladimira Jokića (desno) igradonačelnika Dubrovnika

Mata Frankovića; Gradonačel-nik Ohrida Jovan Stojanoski i

Rada Komadina, savjetnicagradonačelnika Mostara

Otvarajući izložbu Slike italijanskih marinistana području Boke Kotorske ambasador Re-publike Italije u Crnoj Gori Luka Zelioli kazaoje da zemlje koje izlaze na Mediteran ne pred-stavljaju samo istorijsko i kulturološko jedinstvo,već one dijele projekte, identitet i zajedničkostvaralaštvo.

Mediteran nije nešto što nas dijeli već je totačka spajanja. Ako je to karakteristično za Me-diteran, još je više karakteristično za Jadranskomore na koje se oslanja i na koje gleda ovaj pre-lijepi grad Kotor. To je samo jedno malo morepreko kojeg je zbog toga još lakše rasteći sve tekonce i konopce saradnje između Italije i CrneGore, istakao je Zelioli.

Ambasador je izrazio zadovoljstvo što je ovaizložba upriličena baš u Kotoru, gradu koji pred-njači u čuvanju onoga što su prave veze i sjeća-

nja koja povezuju ovaj grad sa Italijom u jed-nom odnosu, koji nije samo geografske, nego ikulturološke prirode.

(Nastavlja se na strani 3 i dalje)

3Jedra Boke – april/2018.

nastavak sa strane 1

IZLOŽBEIZLOŽBE

Otvaranje izložbe u Galeriji solidarnosti: Aleksandar Dender (desno),Andro Radulović i Radojka Abramović; Ambasador Luka Zelioli otvara izložbu (fotografija desno).

Slike italijanskih marinista na području Boke Kotorske

Foto: Radio DUX

Foto: Bokanews

Foto: Radio DUX Foto: Radio DUX

Čast mi je da sa aspekta svoje struke, istori-čara umjetnosti izrazim svoja opažanja ve-zana za ovaj značajni projekat, katalog i postav-ku izložbe Slike Italijanskih marinista napodručju Boke Kotorske. Već je rečeno da su ikatalog i prateća izložba plod zajedničke sara-dnje Zajednice Italijana Crne Gore i Pomorskogmuzeja Crne Gore u Kotoru. Zajednica Italijanaje prepoznala ovu temu kao bitan segment za-jedničke kulturne baštine, a Pomorski muzej kaoinicijator ove teme, kao institucija, koja se baviizučavanjem pomorske i kulturne prošlosti Bokei Crnogorskog primorja profesionalno je pomoglanjegovu realizaciju.Nameće se samo po sebi da narodi koje spaja

isto more, predivni Plavi Jadran od davnina hrlesa obale na obalu, trgujući, istražujući, povezu-jući se istorijski, a samim tim i kulturološki. Go-tovo četvorovjekovno prisustvo Venecije (1420

– 1797), na ovim prostorima, Kotoru, raznimmjestima Boke i šire, očitava se prije svega usadašnjoj arhitektonskoj strukturi Kotora, kaotipičnog srednjevjekovnog grada, a dalo je živipečat mentalitetu, jeziku i kulturi ovog podne-blja. Boka Kotorska, živa i frekventna istorijskapozornica, dramatično se opraštala od takozva-nog bandijere Svetog Marka, koja je kako supomorci Boke govorili prekrivala njihove brodo-ve za čiju su se slavu borili, dobijajući i samibrojne privilegije, bogateći se, a samim tim šire-ći svoje duhovne i kulturne vrijednosti. Izborilisu se i za svoje gradove i mjesta, koji dobijajustatuse opština. Iz perioda mletačke uprave sačuvan je prilično

veliki broj originalnih marino slika, uglavnom izposlijednjeg vijeka njihove vladavine, (18. vijek),visokih likovnih vrijednosti, ali i kopija, naivnihpredstava, uglavnom pomorskih bitaka. Ove slikenisu signirane, pa sem tri nama poznate, izloženena ovoj izložbi sa zastavom mletačkog lava najedrilju, predstavljaju jedine tri slike potpisane kaoradovi italijanskih marinista mletačkog perioda. Marino slika je kao likovna kategorija dosta

kasno prisutna na obalama Jadrana i Boke. Iakosu na njenu pojavu uticali brojni italijanski karto-grafi, koji su u početku ljubopitljivo, a kasnije savelikom dozom ozbiljnosti, znanja i vještine opi-sivali obalu ove strane Jadrana, naglašavajući ve-liko interesovanje posebno za Bokokotorski zalivi njegova mjesta i gradove. Ove vedute i visinskepanorame mjesta uz obalu začeci su pojave ma-rino slika, jer su uz gradove prikazivali pojas uzobalu, tipove brodova i slično.

4 Jedra Boke – april/2018.

IZLOŽBEIZLOŽBE

Riječ Radojke Abramović

Vode Jadrana, iako zašle duboko u kopno, ni-kada nisu razdvojile dvije obale, već su na-suprot, zapljuskujući ih, do dana današnjeg ite-kako spajale. Na istočnoj obali, na samom jugu,zavukle su se među vijencem gora i dozvolilevalovima da ih zapljusne i u njma otisne najljep-ši pečat prirode, zaliv Boke. Od postanka, svo-jom ljepotom i mirom, Boka je mamila, plijenilai osvajala, klesala duh i bila nepresušno izvorištenadahnuća umjetnika, ali i onih koji su kroz um-jetnost željeli ostaviti priču života i vremena.

Jedno poglavlje te priče je večeras pred nama idokaz je jednog vremena kojeg su stvarala dvanaroda sa dvije obale, a čija je zajednička posve-ćenost bila morska površina. Jedni ploveći adrugi bilježeći, našli su svoj životni put i cilj naistom plavom prostranstvu, ostavljajući nam nanajljepši način zapise prošlosti, koje danas čita-mo istim jezikom, jezikom umjetnosti.

Zbirka slika marinista, na ovoj izložbi, koje susakupljene na teritoriji Boke Kotorske, samo po-tvrđuje koliko je narod Crne Gore i narod Italijeneminovno upućen jedan na drugog. U dugomperiodu minulih vjekova kroz koji su se proži-mali uticaji ova dva naroda, uvijek smo znaliprepoznati i prihvatiti kulturne vrijednosti, a nje-gujući ih i čuvajući, postajali su nam savršenuzor za sopstveno uzdizanje svijesti o bogatstvunad kojim rastemo.

Riječ Andra Radulovića

Foto: Radio DUX

Foto: Bokanews

5Jedra Boke – april/2018.

Fotografija: Bokanews

Najveći broj slika italijanskih marinista potičeiz perioda XIX vijeka, uglavnom njegove drugepolovine. Mirom u Kampoformiju 17. oktobra1797. kada prestaje da postoji Mletačka Republi-ka na bokeljskim brodovim zavijorila se austrij-ska zastava, jer Istra, Dalmacija i Boka istorijskimdogovorom potpadaju pod vlast Austrije. Period baroka, koji je kod nas prisutan tokom

sedamnaestog i osamnaestog vijeka prepoznatljivje po naručivanju kapetanskih portreta, koji neg-dje u pozadini uz atribute svog zvanja, šestar,globus i poslovno pismo, imaju u pozadini nasli-kan, perspektivno naivno, kroz otvoreni prozorsalona svoj brod u luci. Uz pojavu portreta ukapetanskim salonima kapetani i pomorci Boketokom devetnaestog vijeka uglavnom kod itali-janskih autora u lukama Venecije, Trsta, Đenove,Napulja, poručuju jedrenjaka, kasnije parobrodau svom vlasništvu, koje poput relikvija s pono-som i velikom dozom nostalgije izlažu u svojimsalonima. Od svih slika stranih marinista po svojoj broj-

nosti ističu se slike italijanskih autora. Najvećibroj pripada slikarskoj porodici Luco (Luzzo),Đovani Lucu, ocu, njegovim sinovima, Vinćencui Antoniju, Đovani Lucu mlađem, AntonijuLucu, koji je prisutan u drugoj deceniji XX vije-ka. Njihove radove i imena teško je razlučiti iatribuisati, sem ukoliko nisu ispisana ispod slike,kao i porodične odnose, ako znamo da su seporodična imena nasljeđivala, a kako je riječ oslikarskoj porodici možemo pretpostaviti i to dasu poslove dijelili, te da su se, opet kažem, kaomogućnost opredjeljivali da slikaju razne partijena slici, kako bi posao tekao brže, jer su očigle-dno stekli izvrsnu slikarsku vještinu i savršenopoznavali konstrukcije jedrenjaka i prvih paro-broda. Najmarkantnije figure ove porodice, koja se

izdržavala slikajući brodove po narudžbi, suĐovani Luco padre, njegov sin Vinćenco i Đo-vanni Luco mlađi, moguće unuk Đovani Lucostariji. Đovani Luco slikao je uglavnom u tehnicigvaša sa kombinacijom tuša, strahovite oluje,

jedrenjake na morskom bespuću, o kojima su seobrušavali valovi visoki poput planina, zaprepa-šćenu posadu i djelove brodske konstrukcije,bočno iskrivljene trupove brodova, poderanajedra, jarbole koji prijeteći strče i paraju nebo,brod preplavljen morem i užasnutu posadu, kojagleda smrti u oči, nekada noseći ikonu Bogoro-dice u rukama. Na zavjetnim slikama gotovo je obavezan jedan

detalj. Gore, visoko na nebu sjedi na oblaku Bo-gorodica sa Djetetom Hristom i mirno posmatradešavanje na moru, stišavajući oluju. Njoj sukao zavjet poklanjane slike sa predstavama dra-matičnih oluja, iz kojih je pomorac, po srećnomishodu oluje, dolazio natrag u zavičaj sa zavjet-nom slikom. Zato je slika ovakve sadržine ponaj-više na Svetilištu Gospe od Škrpjela pred Peras-tom i u Zbirci Zavjetnih slika Bogorodičinog hra-ma na Prčanju. Jedna divna marino slika rađenau ulju na platnu, što je rijetkost, prikazuje brodkapetana Mata Mandića, pjeleg Karolinu, no-šen strahovitom olujom, prikazanu savremenimlikovnim jezikom, gdje jedan od članova posadedrži ikonu okovanu u srebru, koja je zapravo iko-na Bogorodice Gospe od Škrpjela.Pored ove postojala je i slikarska porodica De

Simone, a ne bi trebalo isključiti ni činjenicu dasu i ostali marinisti slikali kao porodični slikarimarino slika. Feliće Poli Tršćanin, Rafaele Ko-rsini (Corsini), Eugenio Peši (Pessi), slikali su iponosne jedrenjake sa svim savršeno iscrtanimelementima konstrukcije brodova u plovidbi, poblago zatalasanom moru, posadom koja posma-tra luku iz koje isplovljava, mirne idilične i zaoko vrlo prijatne scene, prolaske jedrenjaka is-pred luka Smirne, Trsta, Venecije, Napulja, Mal-te. Tonaliteti na ovim slikama su predivni, more inebo, a između njih krhki brod u kovitlacu olujeoslikani su tamnim, prigušenim tonovima, sa bije-lim akcentima po vrhovima valova i munjamakoje paraju nebo razdijeljujući sliku u tri do četi-ri kolorističke gradacije.Porodica Luco slikala je i parobrode, njihove

pomorske rute i potapanje parobroda, gdje su

Publika na otvaranju izložbe Nastup tenora Aleksandra Janićijevićai korepetitora Dejana Krivokapića

Fotografija: RadioDux

6 Jedra Boke – april/2018.

slike uglavnom mirnog tonaliteta. Na jednoj sliciVinćenca Luca, prikazan je parobrod Aretuzo,koji tone pritisnut ogromnom tugom mora iposade, koja na pjelezima napušta brod. Na slicikao da naslućujemo tišinu, istu kao kad ispraća-mo najdraže na vječni počinak. Na izložbi je izloženo 36 slika, a u katalogu je

popisano i obrađeno ukupno 45 slika. Najvećibroj slika je iz Pomorskog muzeja Crne Gore, gdjesu slike, uglavnom jedrenjaka, prikazanih uglav-nom u plovidbi po mirnom moru, lijepih tonovai savršene konstrukcije, što kod posmatrača budiradost i uživanje u njihovoj ljepoti i trajanjubojene svježine. Tri slike su sa temom mletačkogperioda, tartana La Beata vergine i dvije slikeVinćenca Kilonaea sa prikazom borbe braćeMarka i Joza Ivanovića kod Patrasa i Pireja, sli-kane 1823. godine, više od 70 godina poslijeopisanih borbi.Sa svetilišta Gospe od Škrpjela izloženo je i

popisano devet slika, iz Župne Zbirke zavjetnihslika Bogorodičinog hrama na Prčanju opisanesu i publkovane sve, ali nismo izložili sve popi-sane slike ove zbirke, jer zbog neadekvatnih

uslova čuvanja trebaju hitnu konzervaciju. Naizložbi su izložene i slike iz privatnog vlasništvagospodina Zorana Radimira iz Dobrote. Iz Mu-zeja grada Perasta izloženo je pet slika italijan-skih marinista. Ovaj katalog, i izložba kao kulturni fenomen

pojave marino slika italijanskih marinista na ovimprostorima, od velike je važnosti. Zato apelujemda se popišu i nađe trag onim slikama koje su uturbulentnim vremenima, protekle tri decenije,prodajom starih porodičnih kuća i smrću vlasni-ka, našle svoja nova staništa ili vlasnike. Brigomcijele zajednice naša je dužnost da ih evidentira-mo i popišemo kako bi se sačuvao i ovaj bitansegment, kao dio cjeline, i pridružili ga ostalimizloženim i evidentiranim slikama. Na kraju bih izrazila veliku zahvalnost svima

koji su pomogli realizovanju kataloga i izložbe iistakla da zahvaljujući, između ostalih stranihmarinista, posebno italijanskim marinistima, bar-kovi, nave brigantini, pjelezi, prvi parobrodi i os-tali tipovi brodova nikada neće nestati sa pomor-sko-istorijske pozornice već će i dalje gordo jed-riti i broditi prkoseći vjetrovima vremena.

Katalog izložbeIzložbu Slike italijanskih marinista na području Boke Kotorske prati katalog saseriozno obrađenom temom i fotografijama ukupno 45 slika italijanskih marinista.Autorica kataloga je viši savjetnik našeg muzeja Radojka Abramović, koja je isto-vremeno i autorica izložbe. Sa likovnog aspekta ovim katalogom nastojalo se obuhvatiti slikarski izraz svakogpojedinačnog mariniste, od kojih su se mnogi bavili izradama marino slika poro-dično – otac, sinovi i njihovi nasljednici. Osim upoznavanja sa stilom i školomkojoj su ovi umjetnici pripadali, katalog italijanskih marinista na području Boke pred-

stavio je i tipove naših brodova, njihove zapovjednike, odredišta i nivo duhovnog života do-maćih pomoraca, koji su, kao naručioci marino slika, bili u bliskim kontaktima sa italijanskim slikarima.Tehnički urednik kataloga je Slavko Dabinović, bibliotekar našeg muzeja, lektor Jasmina Bajo, dizajnpotpisuje Marina Jovanović, a fotografije je uradio Nenad Mandić. Katalog je štampala štamparija Obod– Cetinje, u 300 primjeraka.

Foto: Bokanews Foto: Radio DUX

7Jedra Boke - april/2018.

Težnja pojedinaca ka slikanju teme mora jošuvijek ne znači jasno određenje marino slike,jer marino slika podrazumijeva određene speci-fičnosti. Suština marino slike nije vjerno kopiranjebroda, mora, pejzaža uz more, već onaj opšti uti-sak koji kod posmatrača ostavlja suton nad zata-mnjenom površinom mora, živo prelamanje sun-čeve svjetlosti nad namreškanom površinom vo-de, brod u plovidbi po mirnom i olujnom morusa svim elementima konstrukcije, koji su kod sli-kanja jedrenjaka razrađeni do detalja. Kako je sano ljepoti draži od realnosti, tako je i marino slikavizija ljepote mora i atmosfere nad njim, fina, no-stalgična, blago dotjerana predstava realnog.

Postoji nekoliko bitnih elemenata koji utiču naformiranje marino slike, ali je najvažniji – mo-re kao estetska i duhovna kategorija, pod čijimuticajem se mijenja ljudski misaoni i emotivnisklop. More koje gradi ambijente, klimu i florugradi i ljude, misli i čuvstva, stavove, nastrojenja,duh, odnos prema stvarima i prema životu. Neboje takođe bitan element u formiranju marino sli-ke. Pod uticajem neba, odnosno njegovog osvije-tljenja, mijenja se kompletan sadržaj marino sli-ke. Sunce, kao komponenta marino slike, mode-lira oblike, stvarajući od konkretnih predstava izprirode jasne, čiste odnose, potencirajući svojstvomaterije od koje je realna predstava sačinjena.

IZ KATALOGA IZLOŽBE

Slike, uglavnom naslikane tokom XIX vijeka, svojim likovnim kvalitetima i istorijsko-dokumen-tarnom vrijednošću zaslužuju snažniju valorizaciju i prezentaciju. Pored ogromnog naporanaše zajednice da se sačuvaju, trebalo bi ukazati na to da je neznatan broj slika, pohranjen u

zbirci Bogorodičinog hrama, izložen lošim atmosferskim uslovima, te ih je neophodno što prijekonzervirati i restaurirati.

Marino slike, naslikane kao zavjeti uz drama-tična događanja na moru, sa likom Bogoro-dice i Hrista u naručju u gornjim uglovima slika,kao i mirne, idilične scene sa brodovima u plo-vidbi, čuvaju se u muzejima (najveći broj slikaitalijanskih marinista izložen je u Pomorskommuzeju Crne Gore – 15 slika), zavjetnim zbirka-ma, porodičnim salonima, sa vjerom u srcu i ve-likom dozom ponosa i nostalgije. Slike italijan-skih marinista predstavljaju veliki kulturološkidoprinos Boki Kotorskoj zbog svoje izrazite do-kumentarno-istorijske i likovne vrijednosti. Oneliče na stranice starih brodskih dnevnika, ili por-tolane, oslikane likovnim jezikom...

Austrijska i engleska flota ispred Bejruta;F. Fergola; Tehnika: akvarel; 48 x 26 cm

Bitka braće Marka i Joza Ivanovića kodPireja 1756. g. Autor: Vinčenco KiloneTehnika: ulje na platnu, 105 x 76 cm

Oltarska pala Sv. Nikola blagosilja tarta-nu; Autor: Pjetrantonio (PietrantonioNovelli); Ulje na platnu, 190 x 178 cm

8 Jedra Boke - april/2018.

POSJETEPOSJETE

Tajlandska princeza Maha Chakri Sirindhorn,iz dinastije Chakri, sa svojom pratnjom posje-tila je 20. aprila Pomorski muzej Crne Gore Ko-tor. Naš muzej imao je izuzetnu čast i veliko za-dovoljstvo da ugosti njenu visost tokom njenogobilaska Crne Gore i Kotora.

Princezu je u Muzeju primio direktor AndroRadulović, a muzejske postavke na engleskomjeziku predstavila je viši savjetnik u Muzeju Ra-dojka Janićijević. Na kraju posjete princezaMaha Chakri zapisala je u muzejskoj knjizi utisa-ka sljedeće:

Mnogo vam zahvaljujem na predstavljanju pre-krasnog pomorskog muzeja koji me je uvjerio damore povezuje ljude zajedno.Prije dolaska u Kotor princeza Maha Chakri Si-

rindhorn posjetila je Cetinje gdje je njenoj viso-sti domaćin bio ministar kulture Aleksandar Bo-gdanović. Princeza je tom prilikom obišla i Mu-zej kralja Nikole, a potom Istorijski i Umjetničkimuzej Narodnog muzeja Crne Gore.

Nakon susreta sa ministrom Bogdanovićem iobilaska muzeja, princeza Sirindhorn je naglasilakako je impresionirana Crnom Gorom, a prijesvega njenim prirodnim ljepotama i kulturnombaštinom, koja je, kako je dodala, vidljiva na sva-kom koraku.

Tajlandska princeza obišla naš muzej

Uokviru studijskog putovanja Crnom Gorom, grupa studenata, magistranata, doktoranata i profesoraodsjeka za arheologiju Univerziteta Kembridž (Velika Britanija), obišla je 20. marta Pomorskimuzej Crne Gore. Studenti svake godine imaju uskršnje ovakvo putovanje. Cilj putovanja je da studenti-

ma omogući potpun doživljaj istorije, kulture, običaja i nasljeđa. Vođa puta grupe bio je dr TonkoRajkovača, šef istraživačkog tima na odjelu za arheologiju i antropologiju Univerziteta Kembridž, koji jeveć radio na više nalazišta u Crnoj Gori. Dr Rajkovača je rođen u Tešnju (BiH). Grupu je u Muzeju pri-

mio direktor Andro Radulović, a vodič kroz našu instituciju bila im je Dolores Fabian.

Studenti arhelogije na Kembridžu u Palati Grgurina

Dr Tonko Rajkovača (lijevo)Dolores Fabian i Andro Radulović Studenti u holu Muzeja

Upisivanje u knjigu utisaka

Doček princeze u holu Muzeja

9Jedra Boke - april/2018.

U NAŠEM KANTUNUU NAŠEM KANTUNU

Potpisan ugovor o sanaciji dijela palate GrguinaUSKORO RADOVI U POMORSKOM MUZEJU

UPomorskom muzeju Crne Gore u Kotoru 25.aprila potpisan je Ugovor o saradnji sa fir-mom Akting d.o.o iz Podgorice, o izvođenju ra-dova koji se odnose na adaptaciju unutrašnjegprostora galerije, laboratorije za konzervaciju,sanaciju prostora terase i sanaciju dijela krovnekonstrukcije. Radovi startuju početkom maja, aplanirano je da budu završeni do 15. juna.

Ugovor su potpisali u ime Pomorskog muzejaAndro Radulović, direktor Muzeja, i StanimirJanketić direktor podgoričke firme. Osim dvoji-ce direktora, potpisivanju ugovora prisustvovalisu Branko Gvozdenović, podizvođač radova,prof. Goran Radović, arhitekta-konzervator is-pred izvođača radova, Zorana Milošević, licen-

cirani konzervator-arhitekta i vršilac konzervator-skog nadzora angažovane od strane Pomorskogmuzeja, Dejan Palibrk arhitekta vršilac projek-tantskog nadzora od strane Pomorskog muzeja, iMiloš Vojinović, službenik za javne nabavke.

Pomorski muzej Crne Gore, osim što čuva iprezentira kulturnu baštinu koja se odnosi na po-morstvo i pomorsku privredu, ulaže i velike na-pore da sačuva kulturno dobro – Palatu Grgurinas početka XVIII vijeka u kojoj se prezentiraju ičuvaju predmeti od izuzetnog značaja za pome-nutu pomorsku i kulturnu baštinu.

Izvođenje svih navedenih radova omogućenoje zahvaljujući Ministarstvu kulture Crne Gorekoje je odobrilo finansijska sredstva.

Kolektiv Pomorskog muzeja krajem marta u penziju je ispratio Maju Đurković, koja se u Muzeju većdugo, dugo starala o higijeni i učestvovala u drugim aktivnostima naše institucije - pripremama izlož-bi, koktela, drugih događaja i mnogo toga drugog što je bilo potrebno u datom trenutku. Maja se u

Pomorskom muzeju zaposlila 1987. godine i otada u njemu radila u kontinuitetu. Na prigodnoj oproštaj-noj svečanosti Andro Radulović direktor Muzeja se u ime kolektiva zahvalio Maji za sav uloženi trud i

poželio joj da uživa srećne penzionerske dane.

U penziju smo ispratili našu Maju Đurković

Ovog aprila navršilose šest godina odsmrti istaknutog nauč-nika, istoričara, arhivi-ste, romaniste, pjesnikai muzičara, admiralaBokeljske mornarice –dr Miloša Miloševića.Preminuo je u Kotoru25. aprila 2012. godineu 92. godini. Rođen jeu Splitu 1920. godine, kao potomak ugledne po-rodice pomoraca iz Dobrote.

Bio je najbolji poznavalac Boke i njen najkom-petentniji tumač, dugogodišnji direktor Arhiva uKotoru, predsjednik UNESCO-ve komisije zaarhivistiku. Sebe je prije svega doživljavao kaoarhivistu.

Autor je 14 knjiga i preko 240 naučnih radovau brojnim naučnim časopisima i zbornicima,posebno u Godišnjaku Pomorskog muzeja CrneGore, ali i brojnim stručnim i naučnim publikaci-jama u bivšoj Jugoslaviji i u svijetu. Njegovo ka-pitalno djelo Pomorski trgovci, ratnici i me-cene, objavljeno je 2003. godine, predstavlja sin-tezu njegovog cjelokupnog dugogodišnjeg rada naizučavanju pomorstva Boke.

Dobitnik je brojnih nagrada i odlikovanja, kakou našoj zemlji, tako i u inostranstvu. Prvi je dobit-nik nagrade Pomorskog muzeja Crne Gore – Meri-to navali. Pomorski muzej Crne Gore – Kotor čuvaće traj-

no uspomenu na dragog i velikog prijatelja ipoštovaoca naše institucije.

Krajem aprila navrši-lo se 12 godina odsmrti don Branka Sbu-tege, istaknutog Boke-lja, angažovanog, vrs-nog intelektualca, pre-gaoca u očuvanju idejeo bogatstvu zajedništvai tolerancije, humanistei borca za mir u regio-nu Zapadnog Balkana.

Don Branko Sbutega Rođen je 8. aprila 1952.godine u Kotoru, gdje je završio osnovnu školu igimnaziju. Studirao je teologiju u Zagrebu i Rimu.Za sveštenika je zaređen 15. jula 1979. godine.

Radio je na obnovi sakralne i kulturne baštineKotorske biskupije. Početkom 90-ih godina osno-vao je Centar za pomoć izbjeglicama s prostorabivše Jugoslavije u Padovi, Italija. Sa humanitar-nim radom u Caritasu Kotorske Biskupije nastavioje 1996. godine u Kotoru.

Kao erudita, poliglota i ljubitelj umjetnosti dao jeveliki doprinos kulturi. Organizovao je i podrža-vao brojne lokalne i međunarodne kulturne mani-festacije i inicijative. U javnosti je prepoznat pomirotvornom angažmanu, promociji suživota to-kom jugoslavenske krize i tolerancije, uključujućii odnos prema Crnogorskoj pravoslavnoj crkvi.

Bio je veliki zagovornik zaštite čovjekove okoli-ne i obnove crnogorske nezavisnosti. Koautor jeknjige Stara književnost Boke, a knjiga Kuro-savin nemir svijeta objavljena je neposrednopred njegovu smrt 27. aprila 2006. godine kaozbornik njegovih tekstova i intervjua.

10 Jedra Boke - april/2018.

SJEĆANJASJEĆANJA

Dr Miloš Milošević(1920 - 24. 4. 2012)

Don Branko Sbutega(8.4.1952 – 27.4.2006)

Dana 17. aprila navršilo se 77 godina od hra-bre pogibije Milana Spasića i Sergeja Ma-šere, narodnih heroja, mladih oficira na bojnombrodu Zagreb u Boki Kotorskoj. Spasić i Mašerasu 17. aprila 1941. godine, ne priznajući kapitu-laciju Kraljevine Jugoslavije u Aprilskom ratu iodbivši naređenje da brod predaju neprijatelju,žrtvujući svoje živote, digli u vazduh razaračZagreb i sa njim potonuli u Tivatskom zalivu.Razarač je prethodno napustila posada, zatimmlađi oficiri, a oko 14 časova s broda je otišao injegov komandant Nikola Krizomali, kasnijeaktivan u ustaškoj NDH.

Komemorativnim skupom kod spomenika na-rodnim herojima Milanu Spasiću i Sergeju Maše-ri u velikom Gradskom parku u Tivtu, 16. aprilaje obilježena 77. godišnjica pogibije te dvojicemornaričkih oficira.

Milan Spasić i Sergej Mašera(77 godina od pogibije)

Milan Spasić Sergej Mašera

11Jedra Boke – april/2018.

Veće fotografije: S. DabinovićMale fotografije: D. Krivokapić

Pomorstvo u KOTORU danas

Akvatorij Luke Kotor 22. aprila:Celestyal Olympia na sidrištu br. 1;

Male fotografije: Celestyal Olympia pogled s pramca i sa krme

Crown Princess 25. aprila na sidrištu br1. Luke Kotor

U aprilu 2018. godine u Kotor je dolazilo 10 brodova koji su ukupno ostvarili 20 boravišnihdana u našem gradu. Prvi put u Kotor dolazili su kruzeri Celestyal Olympia (37.773 BRT) i

Crown Princess (113.000 BRT). Kruzer Celestyal Olympia je brod starije generacije.Izgrađen je 1982. godine u brodogradilištu Hietalahti u Helsinkiju, Finska, za kompaniju

Rojal karibien (Royal Caribbean Cruises). Sada je jedan od vodećih brodova u floti kompanijeCelestyal Cruises sa sjedištem u Nikoziji, Kipar. Brod je dug 214,5 metara, širok 32,64

metara, ima 10 paluba, a kapacitiran je za 1.664 putnika. Posljednji put je renoviran 2015.godine. Ranije je plovio pod imenima Song Of America (do marta 1999.), Sunbird (do apri-

la 2005.) i Thomson Destiny (do 21. maja 2012.).

Kruzer Crown Princess sagrađen je 2006. godine, dug je 288.63 metara, širok 36,5 metara.Ima 15 paluba a kapacitiran je za 3.080 putnika. Ovaj brod je sestrinski brod sa kruzerima

Emerald Princess i Ruby Princess, kompanije Princess Cruises.

U Kotoru su u aprilu bili sljedeći brodovi: Athena (1, 10/11, i 21/22.), Viking Star (3.),MSC Musica (7, 14, 21. i 28.), Princess Eleganza (15/16/17.), Berlin (22. i 27.), Celestyal

Olympia (22.), Koningsdam (24.), Crown Princess (25.), Oosterdam (28.)i MSC Poesia (30.)

TRADICIONALNO VEČEBokeljske mornarice Kotorove godine održano je 13.aprila u Poslovnom centruVukšić u Radanovićima. Dugugogodišnji kolovođa

kola Bokeljske mornariceTripo Milošević ovom pri-likom se zvanično oprostiood funkcije. Novi kolovođaje Zlatko Mračević, kojije i ranije Miloševića odmjenjivao u brojnimsituacijama.Tokom večeri plesna grupa i mornari Bokeljske

mornarice izveli su Škaljarsko i Dobrotsko kolo,kao i Kolo Bokeljske mornarice. U prijatnoj atmos-feri goste su zabavljali muzička grupa Poli&Lungomare, vokalni sastav Toć i plesna grupa Bokeljskemornarice. Program je vodila Slađana Vučetić.Među prisutnim zvanicama bili su gradonačelnik

Kotora Vladimir Jokić i predsjednica Skupštineopštine Kotor Dragica PerovićDAN PODRUŽNICE TIVAT svečano je obilježen

17. aprila u prostorijama te podružnice Bokeljskemornarice Kotor, u Tivtu. Uvodno obraćanje imaoje član UO Gracija Škanata. Podružnica Tivatosnovana 16. marta 1972. godine, kada je za njenogprvog predsjednika izabran Božidar Daro Petko-vić. Kao svoj dan podružnica slavi 17. april, u slavui počast hrabrim oficirima Ratne mornarice Kralje-vine Jugoslavije Milanu Spasiću i Sergeju Mašerii njihovom herojskom činu – dizanju u vazduh raza-rača Zagreb.

Stari jedrenjaciStari jedrenjaci

Aktivnosti Bokeljske mornarice

Brigantin Valoroso Antonio u oluji 24. aprila 1863. g. Brod, 108 t nosivosti, izgrađen u Rijeci1850. g. suvlasništvo Špira Kosovića, kasnije je prodat turskom državljaninu u Kotoru1866. g.

Đovani Luco, 1863. g; akvarel i tuš na papiru, 57 x 37 cm

QpnpstuwpRječnikPRAĆE služe za praćanje (okretanje) križeva unajzgodniji položaj prema vjetru. Praće deble-

nog, donjeg i gornjeg košnog križa vode napraćnjak, dok praće ostalih križeva vode na

košić i sljemeni vrat sljedećeg jarbola, a odat-le na palubu, gdje se nameću na klinaricu. Navelikim modernim jedrenjacima se praćanje

ovih križeva obavlja pomoću praćnih motovi-la, koja su, obično, namještena ispred onogjarbola koji je idući po redu iza onog čiji se

križevi praćaju. Zbog različitog ugla praćanjakriževa, praćna motovila imaju po tri osovine,a svaka od osovina po dva bubnja. Sve tri oso-

vine mogu se okretati istovremeno, a svakaosovina praća po jedan križ. Tako se jednimmotovilom odjednom praćaju tri križa, odno-sno svih šest praća, jer se na jednom bubnjupovlači jedan kraj praće, dok se istovremenopopušta na drugom bubnju. Bubnjevi su izra-đeni od pokretnih rebara koja se mogu stisnuti

ili raširiti, tako da se prečnik svakog bubnjamože dotjerati da odgovara zatezanju s jedne,odnosno popuštanju praće s druge strane. Oni

su ovako konstruisani da bi se teklaci praćanamotavali jednolično i u tačno određenom

iznosu.

Tripo Milošević