t.. I' "

.., ,

• J

, , .

. ,

• I

f

'... .

. . \

'. . . .

. . I •

•

~ "r. . , .,

. .

f.

Huggins Stout et Ale Agent: P. WAEGEKANS

CAFE DES XXV. BOULEVARD DES HOSPICES, 82

Blares d'Audenarde, de Sottegem, etc.

CAFE

LE LIEVRE IN 'T HAASKEN Place du Commerce, 13

Consoll1mations I Dranken de premier choix. van eersle hoedanigqeid.

De t;entsche

Cafe des Arts Rue d u Theatre

Tenu par E. Vander Mensbrugghe

Biere de la Brasserie Van Geert.

The Excelsior Wine Co Vins d'Espagne et de Portugal

CHAM PAGN ES Liqueurs de l"es ma.rques. Ca.fe. The.

Coin de la Place d'~rmes el de lao Rue clu Theatre.

H erber,.;en

-------------.--------------~--------~-----'~------~, Hotel PIERRE MAReHE AUX OISEAUX, 16 P. Colpaert-Vau Heddeg~em, Proprililaire

Chambres tres confortables. - Diners a prix fixe et a la carte.

Salle poul' Noces et Banquets.

Cafe de 1& Belle Vue Chaussee de Courtrai, 105-

- Triple de Dieteren -A cl)mmencer du ]4 jllillet taus It's juurs

MOULES DE PHILIPPINE. - -en bunne

AU TROCADERO - Parc ConsolT)mations de premier choix

Specialile de Ca/e-crarnique Bii~re de Sottegem. - Buffet froid.

-CAFf: DU PROGRES

RUE COURTE DU JOUR, 23 Taus les Mardis, ",ercreais, Jeudig el Vendl'e.dis

MOULES DE PRILIPPINB; Agent pour les Pale Ale el les Stout Allsop·s.

------------------------------------~--~----------Uitbangborden

FABRIOUE DE BILLARDS tIttles BtTaeekeve1t

CHAUSSEE DE ZWYNAERDE, I

Echange - Location - Reparation Diploll)e Anvera 1894. Medaille G&nd 1889.

louvea.u Caf. de l'lcole Hamala B'l de la Citadelle, 130" ~>\. , .[

tenu par P. VOET \ .... . j'l

Speclalite de billres Double, Triple et d'Aint~lard9 LIQUEURS FINES.

dOOI- D. Destanberg.

HOTEL DES MILLE COLONNES 2, Place Lievin Bauwens

Arthur Van Ruymbeke-Pesant Plats du Jour - Banquets et Diners de Noces

Specialite de Bieres du Pays. Cuiaine Bourgeoise - Bonne Cave.

~ ~ .---~----------

--HOTEL DE LA CLOCHE Quai des TonneIiers, 29

Grande salle de Banquet Place pour 500 converts

Pl'ix tres avantageux.

.. ... 1 ..

-------------------------------------------------Bij Ern. VER;)CHAFFELT

Cafe de l'Opera - Comeaiestraa .Cafe pleorr de llis

Rue du Theatre Specialile de biere d' Audenarde en bouleilles

Double et Triple du tonneau VINS ET LIQUEURS.

drinkt men 't beste en 't frischte bier van Dieteren.

CAFE DU KIOSQUE Gnin[UBtte DE VLEDERMUI~ Place d'AI'1nes, 81 bij MOREELS

J A C QUE S V AND E R V 0 0 D T • Bijzonderheid van Geroosten Paling ~ HESP

Triple de la Brasserie D1ETEREN. Waterzooi en Matelote op bestelling.

DE WAPENS- VAN ZEELAND I AUX ARMES DE Z E LANDE KOORNMARKT - 33 - MARCHE AUX GRAINS

ttOTEll CAPE ~ESTAU~AfiT L.RUTSAERT-VANDEVELDE

Cuisine delicieuse - Bonne Cave - Table d'h6te a 12 1/2 h. Souper a 7 1/2 h. DINERS A 1.75 fro - PLATS DU JOUR. - Degustez

les bieres de la Brasserie du Litre

Fosse Courbe, 8 Cafe du Cerl, Chaussee de Courtrai. Cafe de la Salle des N otaires. Cantine vve Cools, Rue du Nord. In 't Land van Aalst, chez J. Eggermonl,

rue St-Lievin. Cafe'Suisse, Place Laurent.

. Vttaagt. ovettal

BEHAl"GPAPIER - TAPIJTEN MEUBELS - LINOLEUM

L~ A. DR PAEP'E~DE S&OZ Hoek der Burcht-

en Peperstraat.

Hotel St-DEN IS tenu par Mme Ve J. Van den Berg

1, Plaee d u Pare, 1 Vis a vis la gare Gand St-Pie

het beste biett van Gent

QUI) DUBBlit II Ou» TRIP OP FLESSCHEN

f>ob ~U , f>ONT O):l, ,a"aa~ best-elt lDen ten I-.uize.

D. DESTANF?ERG.

De Gentsche Herbergen EN

Hunne Uithangborden

Prijs : 25 Centimes.

Dit werHje wordt uitsluitend vepkocht

ten voordeele van den

Menschlievenden Kring:

Zopder Naam maar niet zopder Hart.

GENT

Drukkel'ij E. DE LAErn~, Hoogsll'aal , 15G.

)

Voorwoord. Rlken kooper bied ik mijnen warmslen dank aan omJat hij ll1i.i

in ll1ijn menschlievend werk helpt, en ben ik een \\'ool'dje todichting verschuldigd en moet hem zeggen, hoe ik op bcl dellkb8dd gokornon ben eene bl'ochuur in het licht te gevon over 200'n zonclerling onder­werp.

't Is langen tijcl geleden dat ik gctl'OiIen werd door do eigcnaar­digheid van elf) opschriften van sommige herbergen : " In 11et misvcl'­stand - In den dikzak " CO'7" Te Gllnt zegt !Lon " uitsleekbel'd " hoewel die benaming niet altijri zece gcpast is, wan! vele herbergcn hebben geeno borden wolke uilslcken of uithangen, de opschriflen zi.in op den mUUl' gescllildcl'd, of C1p de vnnslerruiten, of op eene lanl[\flrn, op eenen bol, en dikwijts op een ee[j';oudig sluk glas of plankje dal Vaal' het vens!cnaum geplaatst is

Het denkbceld cene brochl1ur to schrijven kwarn mij vetl lalcr terug bij het lezen van het opschrift v~n oonen " cafe-l'estaurant " : " In de misjonde u1"ohhen smaken het best ", en toen ik iaatst vond: " In den baas CC?'st zat " slond mijn besluit vast, strIde ik mij ,aan het werk ell begon to schrijven

WAT IK DOOR GENTSCHE HEABERGEN VERSTA. Genlsche hel'bcrgen zijn cafe's, cslaminets, cal1tines, waat'mr:n

Gentsch bier, de eeMe Gentsche sel'f, verkoopt. In onze goode slad Gent zijn ee vcle, zecl' veil' herborg,>n C'll

moest ik ze allen noemcn en over allen wat scbl'ijvelJ, ik ZOll lJooit gedaan hebben, want ieuere hel'berg lll'eft hare geschiedcnis: dag der opening; - hellglijlco feiten zooals vechtpartijcn, liefJedrama's, soloslims, kunsla vondstonden, karn pstrijden met de teerlingen en voor de grootsle compagnies, anecdolen over de meidpl1 en serveuses; - zetel van maatschappje.n zooals de viet' Dilen, de ll111~ikale Jassers, . de Zaterdaggaste.n, de Sabbatdagbroeders, cle VerkeIlSpl1islel), de Mala­ga's, de R. Koolclub, enz,; - o~ldeJ'scheidingen behaald voor Olll­

halingen ten vool'deele van Zander Naam, Avenir, l{omeinen. cnz ; -geschiedkundige feiten zooals politieke vergaderingen. kiesclra vel'ijr.n, enz., enz, Er is dus veel stof, dllCh ik laat dit werkje aan de liefheb­bers. Wie het wil aanvatten, zal zich stellig niet vervelen.

-4-

lJoor mijne opvatting del' benaming yan de Oentsche Herbergen sluit ik veel schoone etablissementen uil; 't is niet omdat ik de voor­keul' aan de Gentsche sed' wil geven of f't'ldaam wil maken Vaal' dezen of genen brollwer of cafetier; 't is oak niet uit " esprit du clocher ", neen, 't is enkel om m~in werk tc bppel'kl'n ,

Dranklmizen welke ik niet als Gentscl1e Herller[Bn aallschonw, 1) De onJangs geopencle Hathskelle?" de Bodega, de Cintra, de

T£enda, de Victoria, de Duitsche herbergen, zooals Tivoli, Klaus, Cambrinus, Met?"opole, Tave?"ne St-Jean., H6tel3 Suisses, enz.

2) Al de cafe's, tavernes, bars, waal' een bordje met Bock, Pale­Ale, Stout voor 't venster staat.

3) De drankhuizen waar men seder~ de Loi-Wet geen bier, sterke dranken of wijnen verkoopen mag,

4) Koffiehuizen voor onthouders en Laiterie's kunnen onmogelijk onder de Gentsche herbergen gel'angschikt worden.

5) Tpn laatste Sillit ik uit al de Patisserie's waar men beIJevens pasteitjes, pralines, fondants, ook teflpn woordlg thee, kallie, chocolade, Stout, Ale, Portow~jn, Cognac, Whisky, enz., verkoopt. Het zijn cafe's van den nieuweren tijd, cafe's VOOI' de dames, maar de heeren worden er ook toegelaten. De mode is er ons van oV81'gewaaid uil Brussel, Par'ijs of elders; het is zundel' twi.ifcl eene instelling van de verdedigers en voortplanters \'au " Les droits de la femme" welke in afwachting van het stemrecht Vaal' de vrou wen, aan de 1iefste helft van het menschelijk geslacht de gelegenheid hebben willen verzekeren zich in tijds te kunnen spijzen, lavf::n ea op hun gemak het nieuws van den dag of de aangelegenheden van hnnne vriendinnen, gebul'en, mans te vertellen,

Geschiedkundig overzicht. Onder geschiedkundig opzicht zijn de herbergen van het grootste

belang, want eene herberg was de bakermat, de wieg van Gent, Brussel, Antw8l'pen, Luik en van veel andere groote sted6n; dit wordt bewezen en bevestigd clool' aile geschiedschI'ijvers, Het ontstaan der gemeenten in Belgie dagteekent van den tijd der Romeinen en daar, waar heden eene slad verrijst, stond eenige jaren voor J. C. eene herberg.

-5-

Inderdaad de Romeinen maakten in ons land groote banen. De reizigers moesien onderweg ge\'ocd, gelaafd en geherbergcl worden; daarioe bouwde men langsheen deze wegen rustplaalsen, waar er sefiens handel on(stond en eene herberg verrees.

_ Vele koopwaren wel'den ook langs de rivieren vervoenl, en daar waar Schelde en Lei samenvloeien, stond cr' \'oor J. C. reeds eene her­berg; dus heeft onze slad haat' bes(aan aan eene horberg te danken, en dat men er enkel biet' dronk, dat baart geen t wUfel; de GalWirs, (h~ Germanen, de Oude Belgen brouwden bier. Doze goddelljke drank is reeds gekend van in de oudheid : de oude Egyptenat'en, de oude Grieken dronken bier. Het bieris bijna zoo oud ais de wijn en dat is niet weinig zpggen, want de wijn is zoo oud als de wereld, aangezien al de encyclopedieen en boeken cler uitvinclingpn de eersle bereicling van den w;jn aan vader Noe toekennen : hij is de eerste geschiedklln­dige ratlap of dronkaard. Kol'ls daarna werd ook de eerste halve ton bier gemaakt, door wie weel ik niet, maar den uiLvinder mag men genlst den titei gcven van een c1et' g1'oo(sto weldoenel's del' menschheid. *

Oude Herbergen te Gent. De cers(e herbergon, die yan den iijd van Julius Cesar, haddon

geene uithangborden; gedurende ceuwen bepaalJe men zich, gelijk nu nog in bet Walenland, bij het uithangen van een (ak van de eene of andere plant; later plaalste men boven de deLlr een paaed, een molen, een zaag, grof gesneden of lli 1gekapt.

De eigenlijke uithangborden zijn de voortbrengseien det' bescba­ving, wanl zoolang niemand lezen kon, waren aile opschriften over­tollig.

In de middeleeuwen waren te Gent reeds vele herber'gen; opzoe­kingen in de kt'onijken cl aen vele uitbangbonlen kennen.

Ik wil enkel cetlige rncl'kwaal'digheden aans1ippen : " In den j'j'iJls G'w'diuael " ot onkol " in den Prins" (Ram)

wcrd zoo gcnoemJ lor bel-innel'illg van de pIech tigc in ll' ede te Gent yan den Prin.s ferdinand, gOLlvel'lleLlt'-genEtaal del' Spaanscbe Neder­landen in 1635; doze bcrbel'g dag(eekent elLlS van disn iijd; het uit­hangbord, een zeer prach1ig bas-relief, in steeD gehouwen, wordt met de mecsie zorg doO!' den eigenaar, den heel' f. Claeys-Fiey€! bewaard.

~ 'I') Voor aIle er-nstige iL11 icl1 lingcll over het ont~lt\an d~r stml Gent \'Cl'7.CIH..I ik mijne }czers naa!' II Les origines d-.::: 1.1. Vitle de G:ll1Cl(, dool' De Vl.1ll1inck, (1)Z.

-6-

Dc heer Prospor Claeys vortelt dat de Gcntscho bellI Jan Franck (IGGlJ-lilO) nls buedo burger zijne pinljes ging nemon " £n het IIaes­ken oJ) het Recolfctlenplcin en in lid Lor,pcrs(oJ't op de Coorn­l1W1'Ct.

Laatstgenoemde herboig (hlder heek van do KOOl'llmarkt recht­over Sl-Nikbnskerk) zal welhaasl vel'dwijnen. In het Lappersfol't is er gf'en drank to korl, is het llUidige opschrift,

Over honderd jaar. Voor de GenlscllO uilbangborden ga ik nu eene eeuw achteruit. Do wcgwijze]' van 1803 goeft vclo opschriften yan herbergen, waar

do tliligences stilhirlden en welke ook reeds vermeld wordEn in don eOI slen GentsChE'1l wegwijzol', dagteokenonde van 1780 (de hotels meld ik niet),

K00l'liInarkt. : in hel owl PakJw!Js , £11. den Haczeu;ind, £n de 1de!lllc S'le7'1'C, i71 de dry II'ontcynen, in den Oliphant.

13jj de Koornlc:l1'kt : in den Roskam, in de 1'oocte Poo1'te, Dr8pstraat : in het 1'oocl Huys, Hoe,ja,m.! : in de halve Maene, £n !tel goude Mandehen, zn

i-'icCirdien, Sluizekcn : in de Rooze, in Vhssingen Slijpstraat : in den Boer. Knrnmel's(raat : £n de Hope ran V~'ecle,

Bi.i het Be I COrL : in de ric1' Eemers. 1(0 \;[01' : in !len Fhl1lsc/ten Schild, in h('t Boerenhol, (het hof

van Engclalld ), Wolfstrge : in de platte B01'ze, Predikhcerenll,i : in het 8mahsh:en, Ellkole dezer herberg-en bestaan 1101-<; VOOI' Itolzelfde tijdslip vind

ik tlat Cl' (e Gent z('stjcn /tOO})))Wl1S in 1:1'ccmde uiel'en waren, Do w('g\\'ij(,l~l' ,Illicit :l:ln :

Caffehuyzen in 180B. Bal', KOttter. Bllml, ill. De Coe], , i(],

Vnn del' Lind en, Kal BIHlel'berg, Villani, ill ,

-7-

Caffe Gantois, Veldstraete (hoek Molekenstraat), (1). Caffe de foi, Cipereystraete, (2). Klein Caffehuys bij nen tl'ibunal civil (zelelende in de tegenwoordige be­

talende meisjesschool Volde! straat).

Dit lijstje, dat ik uit den wegwijzer overgenomen heb, undergaat jaarlijks groote wijzigingen.

Caffehuyzen in 1780. Cam been , Koornmerkt. De Vreese, au Caffe franyais op den KO'lter. LepagA, au Caffe de IlL Cour imperiale, Kouter. Verbiest, Kool'llmerkt.

De wegwijzer voor 1830 geeft :

Caffehuyze Het groot Cafl'ehuys, bij d'Anvers op den Het caffehuys des Arcades, bij Langlet, Het catfehuys, LJij Bar, iu. Het catfehuis de Fortune, bij De Neer, Vogelmerkt.

Guingetten. Het Palingshuis, buiten de Brugschepoort. Het Motje, id. Het Strop, buiten de Henvelpoort. 't Patijntje, buiten de Kortrijkschepoort. Het Pakhuis, buiten de Dampoort. Het PatiJntJe aileen is uewaard gebleven.

Beruchte Herbergen in 1830. Nu ons land de vijf en zeventigsle verja!'ing zijnet' onafhankelijk­

heid viert. wil ik eenige herbergen aanbalen waar in 1830 heuglijke fcitcn vool'vielen.

Jara, in de Pusthuol'tlstl'aat; daat' werd op 25 JanuaJ'i 183l erg gevochten, want een troep zangel's wilde hier ell in de andere esta­minets de aanwezige personen d\vingen de Brabanr;onne aan te heften.

De drie Bellekens. Deze herberg, ill ('enen" !crider op de Vogel-

:I) l\Iolcke nstraat, lus!:che n de l.ei en de Veldstraa t, lusschcn <1(.;. Hummers 76 ell 78. 2) TcgenwoOl'llig Kalo ll dfl'stl'aat. llet pJan Goe lha1s 1 7~,ll drangt nog (i Cipe.l'cy straete »;

de o tficicelc slra tc nl ijs l va n 18r2 gcefL l<abndcrslrarl t. V aE'l'newyck zegt ( Cypre'sstraetc. ))

-8-

marld, wordt op 28en Febl'uari 1831 geslc,ten omdat de haLitue's van deze luverne - eene vergaderplaats van lichte vrouwen - den politie­eommissaris beleedigd en mishandeld hebben.

Herberg PrOL'oost, in cenen kelder op de Koornmarkt. Op 25en

MaarL 1831 wordl er aIles stuk geslagen door het stedelijk soldaten­korps gel(1st met de l1andhaving der orde! ! ! De stad betaalde in 1834 aan Provoost eene schadevergoeding v:m 5345 frank.

De Gouden Leest, in de Bennestege, is in 1831 dikwijls het too­neel yan veeht parlijen t ussehen Patriotten en Orangisten; burger­waeht, leger, p,mpiers en politie moeslen dikwijls tussehenkomen om de rust te herstellen. Deze estaminet werd vaak door de volks­massa belE'gerd als zijnde de vergaderplaats van Orangisten.

Op eerstpn Janual'i 1832 hebben tusschen Patriotten en Oran­gisten gereehten plaats : " A la Cow' Royale" en in" De Forluin " (Vogdl.larkt), en " In den Chimes" (Korte Dagstege) De Gentsche hel'bergen waren gedurende Jaogen (ijd de slag veld en van Patriotten cn Orangislcn. Dc hE'rberg " De Gouden Pluim " H. Geeststraat en het lukaal del' " Concorde ., op den Kouler, hadden ook zeer veel te lijden . .

Na 1830 beginnen de groole verallderingen in onze stad en, langs den anderen kant vervormen zieh de zeden en gewoonten ten gevoige van het waken "an lalrijke spoorwrglijnen.

Huizen verdwijuen, straten worden verbreed, niElUwe wijken venijzen. Het bouwen van den Grooten Schouwburg en het maken der Comrdirstraat doel eene reeks nieu we herbergen open en zooals Cafe du TIl(!citl'e (183ft), Ca{fJ des Ads (1840). Het maken van het Casino (1836) geeft rene uilbreiding aan de Coupure; vele nieuwe huilen worden gcmaakt ondel' alldere het Salon Napoleon. Het bouwen van bet vooruiLspriogend dee! van deze herberg, in den vonn vall eenen hal ven eirIce J, deed aan de dagbladschrijvers van 1841 huoge kreten uitwerpcn orndaL zij vreesden dat (!c bewcging er door zou be­lemmeI'll wordell!! Dil [;clffichuis wC1'l1 op 5en Jllni 1812 mri vel'! piechtigileid dool' de maalschappij : de Onde Napoleonisten gli opend en langen tijd clool' hen drllk bezocht.

Zoo ben ik <tan 't Yertellen en \'cl'geeL mijn onrl el'werp eo YE'rgeet yooral dat ik el' \(el oyer zE'stien uladzijc\cn uesclJi Ii.

9

De Gentsche Uitzet. - Gehalte der glazen. 't Beste bier kan ik niet aanduiden : " Les gOllls et les couleurs

ne so disputent pas. " To meer, ik wit voor niemand in bet bijzondel' rec\aa:n rnaken en mij niemands ontevredenheid op den hals halen door de ,oortbrergselen van eene bl'ouwrrij te laken of Ie prijzen.

Al de brouwers kunnen allerbesten Gcnlschen uitzet maken De oude Gentenaars beweren (jat het bier vroeger veel beter was; men had dan bleek en bruin biel'; dat men een zeer lekkel' glaasje kon drinken voor zes cents; 't is nu veel dUllrdel' en min gl)ed, zeggen zij, Het is rnogelijk, maar in hunnen tijcl waren de herbergen veel een­voudiger; zij waren slfcht verlicht, door een wa l mende kaars, later dooreenen dansenden gasbek. Tegenwoordig ziju de cafes echte salons, in den" Esthestique " of " Style modeme ,,; zij zijn verlicht' door " bee Auer ,; of eleclriciteit; de sloden zijn gl'Oot ~n gemakkelijk, enz.

Ziju de glazen wat opgeslagen, dan is het enkel omdat de huur­prijzen vermeerderd zijn, vervolgens omdat df' patenten op bier, jenever, enz ,en de last en vee I verhoogd zijn, enz , enz. Dit punt is onuitput­baar; ik spreek dus liever van de gehalte del' glazen.

De glazen z~in kleiner dan vroeger, ter uitzondering van de " kilos" welke in den laatsten tijd het daglicht zagen,

De "geijkte " pinten zijn geschirdkundige gedenkstukken en weldra zullen de Gentenaars deze glazPll enkpl kennen door de " specimens" welke in het oudheidskundig Museum jJr~iken. In de herberg: De J(oornbloem, Akkergemstraat vindt men nag eenige ('xemplaren, men gebruikt ze niet meel' uit vrees van braak. lk hoop dat de baas er een naar ons museum zenden zal.

In 1800 werd door een liberaal sludentengrl100tschap een kamp­slrijd uitgcschrevcn VOOI' de groolsle glazen, tel' gelegenheid rlet' hul­diging van het " Institut des Sc:ienc('s "JozefPlateauslraat. De eerstc steen van cliL gebollw wcrclwcL vct'lillistol' gelegd door Minisler Van lJutnbccck, maar hut clericaallllilJislel'ic van 1800 yond dtlt ('1' gO<lllC

officierle huldiging van heL voleindigcie gebouw Iloolig \\ a~. De leden van het stl1dentengenoolschap, in cfficieele tellue van

minister, gouvrrncur, burgemcE'slcr', rrcleuT', cnl" hebuell dus het gebouw zeit gehuldigJ, of liever " gezegend " wanl zij wa[,en yoorzien van cenen groolen " wijwalerkw::tst. .. Zi.i doorkruisten daarlJa in op('n l'ijluigl'll de starl ::n b ~' zochtl'li oPGJgentlijk Card du lvlicli,

-10-

Cafe Pierre, vroeger Cafe Montmorency geheeten, le Tonneau (St-Jansstraat, tegenwoordig Sl-BaafspleiD), de klpine Koornbloem (in de nu verdwenen Regne3senstraat, thaDs in den Paddenhoek), de Koornbloem (Akkergem), chez Bizarre (Cafe Sf-Sebastien, Bijloke­vest), enz.

De glazen werden met" instruments de precision " gemcten en aan den waard der Koornbloem den earstell prijs toegewezen.

In den Hollandschen Wagen, Sluizeki>n, ~erkoopt men reuzen­pinten, maar zij kosten 24 en 32 centimes, dus " hors conCQUl's. "

1n de Koornbloem, kant van de Kamer der Volksvertegen­woordigers, kan iedere bezoekel' de m~daille en het diploma van delen heuglijken kampstrijd bewonrleren. De zaal links heet " Senaat ". De mcdaille, in massiefkoper, heeft 10 can ti meters diameter en draagt : A la patronne de la Fleur de Ble. La Societe Liberale des Etudiants en Medecine. 10 Mai 1890. Op dPll rug: 'A l'occa­sion de I'inauguration de l'Institut des Sciences.

~iehier de omzendbrief verslaggevende over dezen kampslrijri

Ministere des Cbopps Publiques Jaugeages

3me division N° 13/1

MESSIEURS,

NOlls avons I'honneur tie vons l'~ire parvenir les resultats des jaugeages pour lesql1els nous avons ete envoyes en mission speciale par arrete ministElriE'1 du 4 c. Ces jaugeages p;)rtent s4!' les vern's de triple des etablissements les plus impor- • tants de la ville de Gand.

Designation des etablissE'meni s :

1. Fleur de Ble (Akkergem) 2. ,"oorroos :1. Chez Bizarre 4. Cuurollnc !5. Tonneau 6. Petite Fleul' de BIG 7. Midi 8. Taverne du Cercle 9. Taverne Royale

10 . Cafe Pierre 11 . Galgenhuig

Vu ctapprOllVtl par l'Ingenieuren chef Directclll' geteekcnd : Baron 13i-TAssE.

Contenance en C, Ceo

525 C. Cubes, 470 ,no 46lJ 450 450 443 440 440 410 :160

Fait et arrete par j'ingeniellr sQuFsigno

Gand, Ie 27 !\fai 18UO geteekentl: ,lan (onlecsbaar)

-11-

De Gentsche Uithangborden in 1905. Mijne lezers kunnen veel hedendaagEche opc;chriften van herbE'rgen

lezen op den omslag dczer bl'ochuur en moet enook weten, dat het aan deze goedhartige lied en te dankelJ is, dat de zuiIJcre opbrengst van den verkoop van dit werkje tot steun der noodlijdenden dienen zal; v~rder moet ik verklarcn dat a1 wat ik over de uithangborden in f 905 schrijf, gesteund is op officieele docnmenten . Een dossier met al de uithan~­borden der sl ad Gent, is in de stadsarchieven neerge1egd, wanr iedereen het raadp1egen en doorsnLifle1en mag en zich overtuigen kan, dat a1 de JOOl' mij aangehaalde opschriften beslaan ; men za1 ze daar met straat en nummer vinden. Ik geef, uit vrees van onbescheidenheid, deze in­licht ingen niet.

WAT LEEREN DE UITHANGBORDEN? VOOI' een opmerkzamen gees! is eeno wandellllg door de stad

ui lerst Jeerzaam ; men hoeft enkel de opschriften te 1ezen; men 1eert alzoo Nederlandsch en Fransch, Enge1sch en Duilsch, want vele 01Jschriften zijn twee, drie, zelfs viertalig. Door de uilhangborden leert men ook aardrijkskuode, dierkunde, plantenkunde, gescbiedenis, spraak1eer, grammaire fran<;aise, sociologie, wijsbegeerte of philoso­phie, theo10gie eoz., en men leert ook nog de stad kennen, eene zeer nutlige kennis, want Gent bevat velo schoonheden, eilaas voor de inwoners zelfs dikwijls onbekend , of door hen weinig of nooit opge­merkt.

Uithangborden in « Oud Vlaamsch ». Het oudste authentipk opschrifL is ongetwijfeld 't Gauden

Hant, het is in den steol gchouwen in cen eigenaardig geveltje, !lat evenals het " Gl'oen Cl'uys " dagteokent vall 1614. (+)

VerdeI' benwI'k ik ill den Hooiaal'd , aau het onJangs herstelde gebou w, den Spijkel', vier uitbang bordjes : Die slade van Loven, Dal 111g1lelse pc~qrt, Die PCI1Sellla1'Ct, Dat G Idelill] II1 a>1dckijn.

De laatsto dezer herbel'gen is van (Juds gekend want· ill oudp offi­cieeie documell! en leest men:

(., 't G3uu.cn Hant was niet altijd cenc hcrlJel'g ; op 16en Oogst 1842 ontstord cr brand in de bakkr·rij welke er e.lsda n geyc.'llgd II as.

- 12-

Een I,uys in den Huya ert, eene herberg-he wczendo van auds genaernL Don Spyker en alsnu heL Goud e Manu ek en.

Vt'eezen boek 1785-1786 folio GG.

Uithangborden in de Gentsche Volkstaal. Opschr'iften in zuiver Ucnlsch dialect vind ik niet ; bij sommige

schijnt do Genlsche tongval cen weinig door, maar hier heet't bescha­ving en onderwijs hunnen invloed doen voelen.

Jk karl aanha1en als specimen: Den Terlinkbak. In den GeernardpllL. In 't Hazeges In 't Leerke. In het Tapesierlle n.

In den il'Jeerla a l' (merel). In 'd A fjon gste In do Geete. In de vie!' E emel'l\cns .

Ik zrgde : de opschriften bebben den inv loed van het ondcrwijs ondergaan, maar dat is nid abso1uu t, wan t laaifoulen, zoo in het Neder­landsch als in het Fransch, t(-"it mpn met honderdtallen. In a1 de) op­schrifton welke ik ovel'neem, bE'waar lkdo oorspronkelijko scbrijfwijze, lius met de (outen, en wil nu eenige "oorbcelden geven van de 1a31-kundige kennis onzer letlcrsehi1ders. Foutcn zooals : In !let goude Mancleken, in de goude Dui!, in de wcl.qezinde B1"Ow..cer, zlJn on1e1baar.

In de Nortslere (:-loorclster). In de B1iekkenmarkt. In het Waffelhllis.

In den K olweger. In het goed gemoet. In den Watterdl1ivel.

In 't Yi~chllis van Sottegem , In de glootte Pint, In den kleine BOlll vard. In den Id einen Zweigel'. In de Transvaalse he sch erpschll( el' . In de Looskaa i. In d'hoope van vrede. In den SClltineJ.

De Fransche taal wordt soms orgel' gemartcld : A II bon fu mell rs. A I' A Ijance. Aux Sill!} clochef'.

A Ia bon E'perence. All six RLlch es .

Herhalingen en verkleinwoorden. In dit hoofdstuk wensclt ik enkel bckenu to maken dat er 1e Grnt

vele, zcer vele herbergen helzel rue npschrift dragen . In de Frede, in de JVclkom , in de Vrienclschap, in de

Koornbloem en vele andel'on ontmoet m0n in iedcl't'1l 'Nijk SO l11S ver-

- l:i -

scheidene malen ; voor sommige opschriften duid ik het teJ'loops aan, Ik weet niut hoever het wallr is, maat' men heeft miJ altijd wijs

gema&kl dat in dezelfde gemeente geen tweemaal hetzeJfde opschrift mag gebruikt wordeu, waut een opschrift is een eigendom. Nu dat is eene advokatenkwcslie en ik kan ze niet oplossen. Wil men van rechtswegc de zaak niet regclen, dat is bet een schoon (hema \'00r de heeren welke tot in de Idl'iqe uurljes in het cen ofander" nachllanlje ot kapelleke " blijven discuteeren, en uu el' toch zooveel congrrssen zijn, kan men mogelij ks een congl'es van de " nachtridders " bijeen­roepen om de zaak op te lossen.

De herbergiers we(en nochtans op eene meesterlijke wijze de her­hhling van hetzelfde opschrift te vermijden; zij open en in de buurt, soms nevens eene herberg, Aene andere en dOl'pen die:

In den nieuwen Genlschen hoetsie,', in den nieuwen hm·pel. in 't nieuw Jerusalem, in '/ oud Je,'us"lem, m de oude vie,' Gebroedm's, in de oude gl'oole Pint, in den jongen Hel'cul, in den jonge matroos,

Of men zijne toevlucht tot de verkleinwoorden : 111'1 LeeHwke, In 't Bobfintje, lit 't Beerke, in' tB,'ouwerke.

Aardrijkskundige opschriften, Ai de dorpen van Vlaanderen en andere provincien, al de gr00te

steden van Belgie en zeUs van den vreemde: In de slad Peking, In Rotterdam, in Romr?, in de slael Berlzjn, z'n St-Louis U. S. enz, vind ik onder de Gentsche opschriflen; men kan dus, zooals ik hooger zegde, door het lezen van de uilhangborden vele aardrijks­kundige beramingen leeren kennen, Ik vind in de Wereld; nevens In Drongen leest mE'n in del1 Aardsbol; - Cafe du Nord komt te­genover (Ja!e du Midi, - In het klein A udenaerde tegenover In de Staten van Amerika; maar wat mij en mijne lezers in verlegenheid zall~ten, dat is de beteekenis van opschriften zooals

In da toekomst van Nevele !! I n de toehomst wn Rijsel.'!

N amen van D ieren,' Van de muis tot den koning del' dieren vind ik al de diel'en der

schepping op de lijst del' Gentsche uithangborcten, en wat den wande­laar meest moet verblijden da t i~', dat deze dieren op vele uithangbor­den op meesterlijke (?) wijze geschilderd zijn,

[k vind van alles : In de Muis, in de Valk, in de [{reeft, in de Schildpad, verdeI' bovennatuurliike dieren, eerst veel in gaud:

- 14-

in 't gouden Leeuwken, in den gouden Aap, in dengouden Haan, dan in den witten Leeuw, in den groenen Hond, in he! Reuze­koniin, in den rooden Pelikaan enz. enz,

Eigenaardig zijn nog : In de gepiekte Duwe. In de Kattejonge. In den gespool'den Haan. Vn'enden, laal ons bimte1/gaan

Geschiedenis en Plantenkunde. In Keizer Karel, Salon Napoleon, in ten Prins van Oranje

(4 tl1aal), Cate BorZuut, en vele ander'en herinneren de groote figureu uit de gesohiedenis; andere opsohl'iften zgn belangr'ijk voor de lokale gescbiedenis i ik neem er eenige uie den hoop: *mtere Het Galgen­huis is de wereld door bekend . In d.e zeven Brugskens herinnert de weldekende (~) gr-acht - in de middel~uwen de Plottersgl'ac.bt of wal van het indl'ukwekkend Gra­venkasteel en de frere Gravcnstad ofOudburg Deze graeht. waarover zeven brugskens lagen, werd over een twinligtal jaren opgevuld.

In Klol/ke Roeland doet bet hart van iederen Gentenaar' van fierheid en vreugde poppelen.

Indenouden~Zeven Oordjes kelder, herinnert de ouue Gentsche munten.

In den Palm wijst OJ) de gl'oote k weekerijen van bloemen en sieraadplRDten welke van Gent de stad van Flora maken .

.opscbriften als in de Vlasbloem doen ons een der' bijzondel'sle nijvel'heidstakken onzer vaderstad kennen.

Voor de Taalliefhebbers. Gebtis een Vlaamsche sLad i door grondige stndie komt men tot

de over'Luiglng dat de vier vijfaen dor uiLbangborden in bet Neder­landsch· opgesleld zijo; in het center der slad eD rond de kazernen vinat men meest de IlI'aosche op ehriflen.

Enkele koffiehuizen geluigen van de vlaamschgezindheid del' be-volking, ik vind

In Vlaan1el'en Vlaamsch (3 Plaal). In de Moedel·/ual. De vlaamsche Tapperi:j. Het Nededandsch kotfiehuis. In 't Vlaamsch Vel'bond.

- 15-

Om iedereen ie bevredigen heeft men het uithangbord : " in 't Vlaamsch en in 't Fransch " gemaakt en wie de Fransrhe taal wil. bestudeeren, moet naar het " CafC Littdraire " trekken.

Vl'ijheidslievBudB en MaatscllappBlijkB opschriften, De Gentenaar streed voor de vrijheid In zijne rechten; hij is nog

steeds met dezelfde gevoelens bezield en ook uit de uithangborden blij­ken zijne wenschen

In de VriJheid. - In 't vrz} gedacht. In vrijheid door broederschap. In de Volksm'ienden (vier maal). in den Volksu:zt. - in het Volksrecht (twee maal). In 't Wer~lziin (twee maal), - in 't Recht va or allen

toonen dat het Gentsche volk geen d wang dulden wil.

Kunstige en Drollige Uithangborden. " L'art dans la rua ,. is tot hiertoe ter stede bij de herbergiers

onbekend. Letters, veelletters en bier en daar eene kleine gebrekkige schil­

de_ring: een schaap. een bond, een vos, een kat, 't is al wat op te mer­ken vait, ten ware men als 'kunstig beeldhouwwerk " Het Manneke Pis" aanschouwde; vroeger zaadwinkel, tegenwoopdig eene herberg. De Brusselaars heeten Manneken pis deoudste Burg~r van Brussel; t6 Gont is het Mannekep pis ouk reeds zeer eerbiedwaardig; op het einda del' 18e eeuw was het Mannekell pis een gekend buis waar -aUe vrijdagen de diligence op Exaarde stil stond (wegwijzers 1780 en vol­gende). In difD tijd z~:fe men bet Manneken pist.

Drolligbedpn vind ik in overvloed. Nevens al de beiligen van de.Oalmanak, lees ik het weinig eer­

biedige opschrift In de zwar-te Lievevrouw. In de rlIrie gape1's'is 'E'en geschilderd uithangbord met twee ga­

pers. Waar is de qerde1 In de drie Koppigaards, in de drie Blaaskens laten mij in

diep gepeins verzonken. "~n't Rollekeis 't gem loUehe " vind ik aan den nieuwen amigo. De jaarlijksche revue's in den nieu wen circus worden herionerd

door de opscbdften : A Za Cltere bonne Amie, Cafe 't es zoo lat,e Onder de D?'alie.

- 16-

Oude Gentsche 'lpl'eekwijzen gebr'uikt men ook als uithangbol'den: in ridder armis (Lwee maal) - In de Vlieg uit.

In Brahma's vrienden is voorzeker het lokaal van de aanbidders van den god :der teerlingen; in den Dillxak dal. del' 100 kilos; in de Verzellerin{J .Legen de dorst', daL del' dorstigf. lieden.

Voor zoo lang als 't du-urt is de aankondiging van eene voor­loopige instelling met bet vooruitzichl op cene toekoDlstige atbraak; in de ](emelb1'ug is de naam dOOl' den Geotschen volksgeest .gegeven aan de " passerelle " op de Plezante Vest

Wat denken mijne lezers van de volgellde opschriften : In den vr'oegen Morgend. In de Sleenrots. In den gelaptr,n Sltq,ko. In den verloren zoon. Indenouden Kaporaal Clai1'on In het levend water. in den verloren Maandag. In het klein Manneken,

Rechtover het Kriekerijstraatje, waar in 1829 de loge " Le Sep-1entrion" haar lokaal had, dl'aagt eene oude herberg In het Tr'u­weelken en eene andere In het nieuw Truweelke.

Aan de ledcll van deze vereeniging beveel ik nog de hel'bergen A la Reunion des Freres en In de Braederlie{de.

En nu de Belgen de vzif en zeve'll'tigste verjaring hunner onathan­kelijkheid vieren, trekken al de patriotten nMr de herbergen.

In de ware Belgen. Aux en/ants de la Belgique.

en de strijders van de vrije gedachte naar In de Zegepraal .

Gent, 24 J uni 1905.

Boekhandel J. VUVLSTEKE ~~an~~~AAW

Gent sedev-t 1881 Voornaamste Gebeurtenissen. Eerste Reeks 1631·1640.

Prijs 2 frank.

Drou"rerij DEN KEERSI~ORF RAM, 1-3, GENT

R ... E. Berragap .. Van Ooteg,e!!) ENKEL, DUBBEL EN TRIPEL BIER.

-------------------G~ANO CAPE Cafe de la. KaisQn d'Autrieha (rue coul'le du Marais) pres de la Place d' Arll)es

Specialite de biere triplA en bouteiaes de la maison Pol Du Pont ,

SALLE DE BILLARDS

tenu par Jules MESTDAGH

Rue longue du Marais, 24 Speoialite de bieres d' Audenarde. Consommations de premier choix,

-----~---------~------------------CAFE DU TONNEAU Edg. Vandeputte-Peeters VELDS

GAND. o

Hotel AU PAYSAN Proprietaire : L, VAN VERDEGHEM

Place St-Bavon tenu pm' C, LEFEBRE

Specialite de biere triple de la bras­serie Dieteren.

Simoens-Hemelsoet CaN de l'H6tel des Ventes par Notaires

Siege de nom~r.uses sociel •• el reunions

Telephone 587 Plaoe Laurent 6, Rue des Vanniers. 8

Dtners a prix fixe depuis 1 flO fl" · Restaurant a la carte Bi~rell ariglaises & du PBYS, Vins & Liqueurs de Ir chol.,

CUISINE EXCELLENTE, BONN.~E..:.C:.;..AV.;,;E.-::-____ -:L;;.;O;;.G;;.;;;;E.;,;.M:.:E::.;N;,;.T~, ..... __

ETALAGES Cafe TENIERS rue de Flandre

Agence des bieres anglaises Worthington & Co Degustation du tonneau

ENSEIGN ES A ppareils d'Eolairage

AI. Lapck!!)an RUE UE COURTRAI. 67. GROS DETAIL

-------------------------------------------------------Btfouwetfij van Rkketfgem " NIEUWE WANDELING - _GENT (Telefoon SOO)

o Gezon de bieren .a Zuivere bieren ~ Dagelijksche tehuisbestelling

Yh ~ In elke gemeente van ; 't land: vertegenwoordigers gevraagd.

Heeml BADEN in de Wasstherij J. HALLER, Rooigemlaan~ 127

Best ingericht Dadlluis van DeJgie GEFILTREERD WATER.

Batel Descents des Voya.geurs Rue de Ia Station, 40

chez R. WINDELS \=HAMBRES POUR YOYAGEURS

DIners a prix fixe et a la Carte.

Hotel Cafe du Commerce Rue de Flandre, 8f

J. CLAEYS-HEBBELINCK Chambres pour Voyageurs

Buffet froid. - Beatsteaks it toule heure.

J~offiehuis : ~ONlE bij J. GALLENS-DE METTER, Kleine Vischmarkt. 2 (bij de Vleeschhuisbrug)

VlaalDsch bier va •• de t,on Systeem der XVle eeuw aan 12 en 18 ctm. bet glas.

BRASSEU R

17, RUE D'ASSAUT.

Groot IJzerma[azijn DE PLOEG Naamlooze Mailtschappij

Steendam, 50 Telefoon 956 Landbouwers4alm - Gereedschappen

NageJs - ~essen - Kellingen enz , enz.

SUlKERBAKKERIJ CHOCOLADEFABRIEK

E. DE VYNCK 22, STEENDAM, 22.

GLAS EN VERFVVAREN Huls A. J. Staas. Op,r G. Stals

IN DE ZON, Steendam, 45 Glas, Loodwil, KleureQ, Vernisssn, enz , enl

Alles in 'I groot en in 'I klein, aan de laagsle prijzen.

DB FIJNE LIKEUREN

PLUMET, WILHELMINA, TRIPLE SEC, enz. wor'den vervaardigd doo!'

FL. VAN HAESEBROUCK , Proefhuis H. Geeststraat, 2. Fabriek St-Baafsplaats, 14.

IQRBEI~' JIRBjIT'~HOO~S1QHL Speoialite de Laines a. Matelas

NEGOCIANT EN CUIRS & PEAUX

RUE DE L'ABATTOIR. I.

TH. MEYVAERT, rue du Paradis, 2 Biseaulage et Argenlure de Glaces

Fabrique de Cadres. Baguettes, etc. VITRAUX D'ART

ENTREPRISE D'INSTALLATlONS

Assurance contre Ie bris des glaces.

Brasserie VERSAVEL VAN GEERT, Successeur

RUE SI-GEORGES, 62.

Fabrique de Chocolat et Poudre de Cacao

WAUTERS Frs, H. WAUTERS, Succ. Cbocolat a croquer et au nougat

Pralines - Bonbons italiens - Fantaisies Cacao fD poudre.

CAVE DE MUNICH RUE DE L'AGNEAU, 8 JULES CLAEYS TELEPHONE 1309

Miinchener Durgerbrau - Buffet froid. Moka au flltre. - DorDlund Lo","enbrau.

CHAM BRES POU R VOYAGEU RS.