tsp«;j. Ν. y.DIS SERTATI O ΝΊ

De

JURE PRINCIPEIN

BONA ECCLESLE,. ..-;U gV·

CONSENSU AMPL. FACULT. PHILOS.IN REGIA ACADEMIA UPSAL.

Ρ R JE S I D ΕVIRO AMPLISSIMO ET CELEBERRIMO,

DOMINO

mag. johanne ihre,F.LOOET POLITIK PROFESSREG. ET SKYTT,

~~

S. R. S. M.■ FACULT. PHILOS, H. T. DECANO MAX. SPECT.

Pro Gradu,PUBLICE VENTILANDAΜ MODESTE SISTIT

STIPENDIARIUS REGI,US, .

CHRISTIAN. JULIUS BOHNSACK ,AROSIA - WESTMANNUS,

IN AUDIT. CAROL. MAI.ADD1EM XDEC. MDCCLIHORIS, ANTE MERIDIEM, SOLITIS.

HOLMIM, Literis LAUR. LUD. GREFINGII.

IN S.RAM. R.AM. M.TEM

MAGNyE FI DEI VIRO,DIOECESEOS AROSIENSISΕ Ρ I S C O Ρ OD I G Ν i S S I Μ 0 ,

VEN. C O Ν S I S T O R 1 i

Ρ R MS I D IGRA VI SS I Μ O,

RE VEREN DISSI Μ OΡ A T R I ET DOMINO

MagSAMUELITROILIO,

M/ECENATI ΜΑΧΙΜΟ,In ρgmis devotiflimti gratiflmotq. mentis, oh GRATIAM,hane opellam Acaåemicmn, maxime fulgentibus VESRIS, M/E-

gnnmm VOS, M/b. CkNA TES ΟΡΤΙΜί, illam gratiofis acidis;ERAII/E VESTRJEritdiif, meafortum Leta virejcat. VESTRA,er11 puppis y dum vita hac fruar.

REVERENDISSIMORUM GENEROSISSIMO

<icvotifliHius6KRIST* JUL.

IN SRAM. RAM. M.TEM

Μ AG ΝΜ FI D EI VIRO,LEGIONIS PEDESTRIS OTESTMANNICil

CHI L I A R' C hl J.ΕSTRENUISSIMO,

ECEVIT I ORD. ENSIF.SPLENDIDISSIMO,

NOBILISSIMO GENEROSISSIMOQ;

MJLCENATI GRATIOSISSIMO,in nie coliatam, vrorßts inußtatam, tenuem admodum iß brevemCENATES SUMMI, NOMINIBUS „ ilhftrare aufus fui Di¬ätr, effkere pergatis, ßubmijeoro ^ pofterum , JubM/ECENATESMAXIMI, fempiterna jäkts votorum meorumgrora

RUMQ^ NOMINUM VESTRORUM

GliensBüHNSACK*

V IR J s,Ad/n. Reverenäo cf Frisrfarijjlmo,D: Mag. PET.W1GELIO,Ecclefi Ramsbergenfis Pastori &PrjEpösito Yigilantiifimo Di-gnifiimo, Patröno, ob iihgula-ria favoris documenta , omnihonore profequcndo.AmpliUt/no SpeBatijjtmoque,

D:no DANIELI HEIKE,Offic. Fcrr. Ganibleboenf Patro-no Perinduftrio, Euerget^ &Nutritio, plurimo animicultuobfervando ,

Vr&clarijjtmo Domino,M. AND. CARLBAUM,la Reg. Gymn. Arof Phil. Theor.

LECTORr Laudatiilimo, Ven.'Coniirt. ibid. Assesso i ZEquis-iimo, Fautori Propenfiifimo

Freclarigtmo Domifio.Mag! DAN.HERWEGR,

Adm. Revenendo & Prczclarißimo,

D:no CAR.HELLBERG,Pastori & Pr/epos, ad EccleilasArbogenies, Meritiffimo, Lau-datisfimo , Patrono Bcni-gnifiimo.·

Adm. Reverenäo & RraechriJJimo,D: Mag. LAUR. BÖÖK,Pastori adSkinfkatteberg Wefim»Dextcrrimo, Fautori IndefeiTumentis veneratione Obier-vando.

SpcBatiJJlmo Integerrimoque,D:no CHR. EKEROTH,Ad Canierain Reg., qu£ aReviiio-

ne -norden iörtitur, Revisor!foIertiifi.no , Fautori iiispi-ciendo.

Specfat£ Integritütis&Fidå Viro,D:no CAROLO SWAB,

Ad Reg Gymn A roi." Ad uncto; Avunculi !o:o, qua, par e.ft, ani-Meritiifimo, Fautori Cerhs-simo.

mi oblervantia hoiiorando,

Tp η! ifißertatranaihiw , quam y pin viann , ojjero Vobis , VATRONI 'gf fΆJJl 0-D RIS EXOΡ ΓΑ TISSIMI, tnnqumn pigans gvatiffimi anim't ob pTurimq veßra mihipraßi/a hcneficia. Accipiatis iIiam blandis vitltrlrus. Gaudio namqueßc afßciar maxi-mo ,·. cui eumulus addetuv y β vitam, per Pylios Amios , fdicem Vobis a Deo Q, M.adpvccari yaluevo y Permanfimis, dum vixero»

CELEBRIUM NOMINUM VESTRORUMCultor Hutnillinnis.

CHRIST» JUL. BQHNSACK,

Sil fe Candid, Bohnsacks Graduale,Unter VULCANI jgammavflai),

Saftigt gorfattat.

Ca), bet åt et migtigt 3Bdtf,ί)ΛΙ(ί η dr Det galler pd i <0e[gebcmien (b) flifma ,

dpdc forörai Dubbelt mett, at fabant ridit bef!rifroa^il ©jrijina 2\yrfanö ffpbb cd) Tibets ttenfl; thårf;9?de *?)imia>gabren fielf befldrot fm @onen Q3mb, (c)

0cm Φmifen9 galla gtotbt Iii £elmefe$ ^rdlinna, (d)SJfen (EmbadMcbet Idfl til ^tmmelj? ^rf'gurfimua, (c)0a beltcö dpenne til en prdeftig Stat οφ etab, (f)4bcn fMle ammas upp af frdnte brottare broji, (g>

^ben 4bogtfeS tieuare ffulf blifma Örube/fvoarmcr, (h)£5ionb btcilfa t^e fra bdfl, fem d3 Srubcjummene#wannet*, (i)0amt paf}a flitigt upp til Snibeuo tienfl οφ trofft%l)e baila trogen marb cm ^ytfrmo gatebur,

A>;n Drb οφ Sacrament, Clenodier, ^uft ocl) 0eber,$il Bnibms 0ίάϊνΜΌ / famt nutta , praft οφ beber,

Sfteb (SUjDB cφ l\tmgeri9 ^fdo; 6n flat! forbubbfab mm ldpmcm wdgar giéra mdlb pd fåbant 2>rubc bus?

treors tTyeflifc l)drDab di' i 2inbans elb οφ få ja, (k)^j) ffofla Åyrfogobs (1) ftenar Dubbel pldga :£>οά (fäbem 0afen ratt vt ib himlens ^dboliuS,$?dr Sifak dr til @tl£)S οφ dungens dpdfmor brd, (ib)

Nebuzar-Adans fol? meb ^empletf gul b ftg lapa, (o)Äbeb Eli tr-rdnge 23arn til Abffer^cttet b a) ta, (o)

Qlyt giéra 2\yi'fie>rcf ; icfe fd: fp)■

r, - -- - I - '· - ■ · -... i«·.··

(a) i, Sam. VIII; il. (b) vid. i. Marc. l!2j,feq<j. (c) Matth. ΧΧΠ:2.(d) Gm. ΙΙΐχΓ. (c) Aä. XX. 28. (f> Pf. XLV. 10» (g) ECXLIX:^,

conf. Cap. LX:i6. (h) 2.C©r.Xl:a. (i) Joh. III;(k) Joh. XX;a2.25.conf. Matth. XVU;i9- (1) Dan. V;2, feqq. (nr) 1 .Reg.XIV; tö.

(n) 2« P>rg, XXV;i5· ζο) i. Sanr. II; 12^ tcq<|» (ρ) 2. Rcfj» XVIII··! >*

$0 Sftoben offa gior of Babbatb, 2irbcte*bn§, (q)2tpofHac brpfa or fO οφ 2Dat>ii> 0?dbo bråten , (s)Sftan Djren bra*c ur brunn, ot frdlfa'n ipn toten; (t)

Sfteb try ort» fagt (v): @4 bar ci nåöen någon ilag*©ulb alörtg år fd robt, tbet ftt gipg ut får brbb,η flt>mpar $anb οφ $of, of mota fallo branten,

$|t linbra fdffens 3Bdrf man rubbar båda tanten,3a / Wt'jar egijj -ont, af binbro 2UimåiLnob.#wt (Me Cronan et of 2\yrfan ba be(>of,

tftdr Bivåröet blir fårnott οφ βρινοη börjar brafo,Sddr HycElcn far et) fd* οφ Äpplet tijfs bli (Fofo ?^;f)en Btore GUSTAF bor jit lemnat ter af prof.gftcft bdr fil forbroö fond , om éntgbet (fal gro,

#dr mdftc Hob οφ 2Udcf fora ortet,^rftfrigbetctt ftclf meb Bafttnoö ftpra rotret,öm indiet ttinnag (Ϊ41 f fom dr en 2iUmon ro.

£dt <I>iöet 1)0 fm oartg / meb Bactv.tnenr οφ Btcft,tåt 23årtring ufon flaut), meb £ι;ο οφ lUrlcf, grånjfa,tåt Biålcn tiitifa 5nö, fd bo5 mi f)tt>ab mt ånjFa;£)d fet· alt an not ut, fom 0flf of nimbre migt.

t bieTper 2\yv?ano glams, of ©ulb'pd) 0ilfmer<prafi,(0e forna tTtor&cjprål οφ «åtbna^folfö ££pempel)Otn 4>icrtat intet dr rhen <£>elge 2lntce tempel,(gå lånter flifc bdt' @U2D οΦ Cbriftoom til foraft.^roem Ipjler meta mer, bon Idfe foliant»' blob,^0Γ Peri°cl til tenna funtjfop leter;

^t) bår <0efr'AucToa fa all fKdttmis lon οφ bcber,@om oJiPPaö tufentfalt får bmarje ort οφ rat!

afΡ. & PR^POS. i Starnberg.

(q) Matth. Χΐΐιυ,ιζ. (r) Cap, C. V. 1. (s) i. Sam. XXI,6.(t) Luc. XlVuj, (v) NeccftitascaretLege.

$. I.

autem

ΞΞΞ=3

:|p eligionem efTe firmiffimnm reipu-* ΚΐιΛ/» *?ιηλπ 1 πrv> nntmc pni Mil1-bliese vinculum , quivis , cui tur-pis difputandi pruritus difplicet,facilis concedet. Modos eapropter,quibus illam iilaefam fervarent &integram , vari os , eosque opri-

... _ mos excogitarimt vann Ex his, quinam ad interiorem ipfius fiorem , in mente

cujuslibet hominis» plurimumconferant, cumTheoIogiiit> excutere , ego in p-rscfentia breviter tantum expen-dam > quinam eorum externe , & refpechi ipiius mulri-tudinis prsecipue, ad ejusdem faciant coounoditatempromovendam. Scilket, adrft ccctus injurias casli vixac ne vix tolerans ; sediiicia igitur ereeft, ut exftru&afint, adverfus äeris moleftias apta munimina. Cumporro turba plerumque dire&ionis indiga fit, iocus ad~lit , oportet, certus & determinatus, quo congregen-tur ejusdem Religionis focii, facra fic jun&im obituri,immo difciplinam & ordinera tanto melius obfervaturi.Härö vero loca & domicilia, ut refpeétu aliorum ?

minori cenfentur gaudere imperfe&ione civili, hoc eil,ian&a fuiit, ita digna eadem , qua? vario & pretio-

Γο

t. m co) ^

fo ornata fint ornatu, duxit tum pia & venerandaantiquitas, cum etiam non degener pofterltas, Verumenimvero, faéium eft, nefcio quomodo , ut honore,quam par eft, majori, ac ipfe eorundum Dominus,Deusintendit, haectempla,anon paucis, culta fint, exiftiman-tibus , omni Principis juri & difpofitioni, hxc r cequeac omnia Religionis negotia , in corde cujuslibet fuumtribunal habentia , effe exem ta· Nos autem , quatn-vis Religionem, ut rem maximi momenti pii veneremnr,ea tarnen, qua? in hujus ufius a piis hominibus liberefunt concefla , cum fanioribus PoHtieis ejus non elfeconditionis^ftimamus, ut eximidebeantDominio Prin¬cipis Eminenti in Bona Civium, & confequenter Eccle-C\x> In prcefenti igitur opella, brevfiffime disquirere inanirao eft, an & qnousque poflit Princeps hsec fancfta inprofanos, fed reipublicas maxime neceflarios ufus , con-vertere ? Tu vero B* L> mitis cenfor atque interpresbenignus efto!

$♦ &Sicut, ob pravam iilam philautiam mortalium pe*

<ftoribus alte intixam , vix ullam focietatem felicem &ftabilem , absque imperio, confpicere licet, ita & Eccle-fiam fuum Principem, inftar pra?cipui fui in terris prae-iidii, adverfus malevolorum infultus , venerari debere,jure exiftimamus. Eft namque huic , p r fubjeclionispaftum, fumma commifla poteftas, vi cujus juregaudetomnium eorum debitam gerendi curam , qua^ cum fecu-ritate 6c felicitate civitatis indiiTolubilem habent nexum.Quod igitur illa focietas , qux in civitace certam profi¬tetur Religiönem, cujus exercitium per privilegia con¬cefla, liberum ipfi eft, Imperantis■ löilicitudini fubfit,prono., ut ajunt, alveo fequitur. Hane tamen afiertio-

nem

c o) $$$ 9

ftem, ne'jiifto-kt-iorem- repntes » acctirate confideres,veiim. Sunt fcilicet duo circa Eccleiiam obferv-anda,inter fe minime confundenda. Ab EJJentialibus feu hiter-nis ejusdem ritediilingvas, oportet, Accidentalia, qua?queExterna nuncupari folent. Illorum cum ea fic natura,·ut reiigionem , (altem in eolentium mente , conflituantin efle fuo formsli , ut loquuntur Metaphyfici, adeoqueplane immutabilia fint, hinc eadem eriam omnem re^fpuerePrincipispoteilatem, per fe, utique patet. H<ec *vero, quoniam adeo arclam cum fine religionis ultimonon habent connexionetn, quin, absque iisdem, nullam,per fe, inferat repugnantiam , & confequentur fit pofli-bilis, mutationes Principis , faltem generales > fubirepoife, itidem claret. EftnamqueHicinfpeöoromnium,quie in republica obveniunt, ccllegiorum fummus (perdef. maj). Ergo etiam Eccleiia?. Certum quidem eft,ecclefiam, asque ac omne in republica collegium exiilens,habere jura fibi propria, fed quorum tarnen exercitiumultra, quam falus publica id admittat, extendendumnoneft. Qjaemadmodum enim totum omne majus fua parteeft9 fic etiam fummi imperantis jura majora funt juribusEcclelEe, tanquam talis. In collifione igitur jurium,quam nonnunquam cauifatur falus publica, juraEcclefiteper hane vinci, dubium non eil.

III.Breviter fic commonilrata indole curae Principis cir¬

ca fortunas <Sc Bona Ecclefa?, ipfam dicendorum arcempetimus, vifuri;an urgente fumma neceOitate *, iisdem

B po ill t,* Horum in claflem retulero affabre zdificata templaCifr. §. I,, vafa aurea & ar^enteainftmmenta vari a , verbo; ornatum eccleflaflicum omnem, opes deniqué & peculnias bafilicis, plus , minus dicari foiitas, Subfcribit, praeter alia , hiftoria, dumdocet, prim is témporibus, haec omnia defuifle, atqucadeo, absque caleflis caufl®fraude, hodieqne, il poitulet ufus, abefle pofle.

Quando neceflitas adflt civitati alicui , multis explicari non vacat ; dixifle fuffi-ciat, illain ablolvi itatu, in quo falus publica, ordinavia via, explicari & fervaririequit. Qua notione ad propofltum noitrum applicata, ultimam neceflitatem efle,

(o)

poiTif, adaY.erruncar.da ultima civita? is pericuia, uti? Adillam vero quasftionen affirmando refpondere nulli dubi-tamus» Ex di&is iu jf. ii» conftat, finem & metam, adquam tendent omnia di<5Ea faélaque fummi imperantis,eife falutem totius compagis civilis^ Jus vero finis detquoque jus ad media /neceiTe eft, utpote iine quibus,irunquam ille obtinebirur» Bona ergo Ci vium, quin, ut-media recuperanda? falutis publica adhiberi a Principepoflint, haud ambigendum eil» Porro, in civitate, nonnifi parentes & impar.ntem däri, certum eil» Membraigirur eccleiics in republica degentis , ut cives imperio1 rincipis Tunt fubjeai: Ergo Bona ecclefia? , ut mediaredimendae patriae, jure ufurpat imperans. Neque, fi hocjure utatur ille, injuriam fibi fieri, conqueri debent, ut¬pote quorum faluti felicitatique unice Princeps confulit,ecclefia? focii» Ipfi, dum civitatis jura fibi optabant, &optata adipifcebantur , fände promittebant i fe volunta-tem fuam adionesq. ad ejus nutum attemperaturos , idquod, tam ex natura padi fubjedionis, quam,qui hoc in-greditur , confenfu, clare evincitur» lam vero ipfi fuaeiälutis incurioiiffimi forent > immo etiam foedifragi, nifitetiilimi promtiflirniqui omnia illa, in fuas falutis praeii-dia paterentur impendi , qua? alias tanquam facrata ul-troneo motu fepofuere : optime gnari, Deum certiffimeoffenfumiri, fi hominum prodigi, divitiis parcere vel-lent, illique obniti, qui, quid e republica lit, folus judi-pandi jus habet. jf. IV«.

cum falus publica , nifi pecuniis vel bonisj, ab eccleiia iumtis, confervari non po"icft, liquet. Et, qucmadmodnm Principis' maxime intereft , videre> ut omnia inrepublica rite retteque, bono ordini convementer, peragantur, ita, & hane ipfainnecefiitatem meniuram poteibatis faprem® opes ecclefiafticas invadendi putamus.Inter ailiones igitur, finon injufte, tamen imprudenter iusceptas reéie nlimerannisRegis Belfazzarts illam , qua veluptatum fuarum ergo , apportari juifit lauta &magnifica fepele&ilia in tetnplo Hierofolymitano reperta , vid. Dan. V» Utaturautem Princeps hoc fuo jure, non prxjudicio , multo minus contemtu in Deum,quem cum fubditis tpfe colit, abreptus, fed iantum ex vero & non fucato itudiofelut» civitatis confulendi, quod partim ex prudentia Politica, partim ex fine, par¬tim denique ex foiidiori ifta notitia religionis » qua imbutum efle epertet quem-•nnqne vere chriitianum λ facile erit judicatu.

■( o > Φ*

/- IV.Sed erit forte, qui, qu# diximus, non fatis erga res

facras verecunda eife, juaicaverit, & fi quoque vera ef-fent, ntihilominus inträ modum potlus coercenda > pras-fertim , quum noftra tempora, licentiat nimium dedita,occafionem inde fumere poiline, facra omnia & profanajuxta habendi; omnia quidem Patrik deberi, qua? aurentDeo confecrata funt, utpoteEcciefiseBona, ideo violare,nefas omnino eife. Haec vero &, qvae id genus alia no^bis objici poifent, credo facile evanefcere , fi modo adrem ipfam propius attendatur. Verum eft, immo veris-limurn , neminem debcre ea intermittere, qua? pieta-tem immediate ingenerare creduntur , qualia funt e. gkle&io ßibliorum, oratio & reliqua, qu# chriftianismiadminicula eife fancfior docet Theologia *♦ Quis verojnifi prajudicatis opininoibus nimium abreptus , hoc detemplis, inprimis*depretioiislychnis inillispendentibus,aureis uteniilibus, argenteis vaiis etc. unquam affirma-bit ? Sunt ha?c ufui vulgari & communi ideo tantut»exemta, ut folemniori dicentur, qui inexercitio religio-nis pubiico adeft, Ipfa cdnfecratiå niljuris confert Deo inremJacratam, anod antea non habuit, jcd tantum fecernit rema commercio pojjejfione 5 promifcuoque ujk privatorum, quam-diu in/ervit fini, cur deftinata eft, rede monente van derMyelen in not. ad Grot. L. 9.C. 5:. Verum enim vero,

Bi ut

* Egregiam prorfus & , i)ro rnore fuo, accuraram exbibet acuttfihnus Canzius diftin-ftioaem inter Sacra , Ecckfiaftitn & Santta, quam, fiquidsm meliorem baud in· ee-mus , hic indicarc, contutionis vitanda: ergo, non pigebit Res, qux immediate,feu per fe, fine aliorum irvrervenni, pietatcm vel ingenerant , vel ingenerare cre-duntur, nuncup.it S;cras: qusc ad focietatc.n Eccleftaitieam pertinent , ut focictaseft fimplicirer talis, Exckfiaftua \ qua: vero denique ad iecietatem ecclefiafticamfpeftant ut focictas eft, facrorum ergo , inita , Sanä<e ipfi audiunt. lilas ut intereilentialia religionis re&e refcrri quivis videt, ita iftae äeque has , qu* accidenta-lium claifem conftituunt , noitras inprimis eife co fiderationis , nemo non facileperfpicit , & mox dicenda uherius declarabunt. Generali antem vocabulo h®cambo comprehende te, per Bona Ecclefise , ead*m ut ex frentilpicio opufculi pa-tet , explicare placuit.

m c o) föut religionem maxime devindos tenere animos eademimbutos novimus, ita 5c adminicula·, ejusdem commo-dioris exercitii ergo, conftituta, fandiora quidem juremeritoque putamus , reliquis civium opibus ; inde au-tem rede non conciuditur, res hafce humanas & qui¬dem in pofteftione Reip» nonefle» ne dum, hocpr^fidiumad refiftendum graviftimis hoftium telis , non efte ufur-pandnm. Si furor Bellona? & fames intolerabilis mor¬tem quafi intentaret civitati, atque divitia? ecclefiaftica?fola? dient opes , qu^ avertenda? publica? miferias im-pendi ppilent, injuftiti^ certe non argueretur Princepsin has invitam manum inj idens. Et certe , quid lucra-retur, ii templa ornamentis refertiilima efient, respubli-ca vero civibus viduaretur: aut fi id ageret, ut lcca hxcfacra, quam inftrudiftima, in hoftium poteftatem veni-rent,. Concedent potius omnes, primam curam efte de-bere, ut civitas falva fit, qua? deinde, fuperatis his pro-cellis, fuoque defunda periculo , facile reftituet} qua?temporum injuria cogere potuit, ut ex rebus facris mu-tua fumeret, Ad didum Levitict XXVII. 14* 15.quod attinet, idem tanto minus nobis officit, quo cer-tius conftat, id non refpicere, nifi confecrationem pervotum fadam, a fimplici rei ad facra obeunda deftina-tione diftinguendaro , & prasterea legem continere in3vrox£öer/of Ifraélitica unice obfervandam, jam vero cumeadem , penitus abrogatam» Cfr. van der Myelen inGrot. Libr* III» Cap. V» Exempla denique, qua? com-rnonftrare videntur, injuftum hoc facinus efte, ejusdem-que audoribus gravifiimam Nemefin Divinam faspiusaccelerafte» in diverfa nos nec trahunt Jus namque com-petere Principi, pro menfura totius civitatis ialutis, inIII. breviter nuper declaravimus. Si ergo infelix fa-

tum fimiles adiones nonnunquam fecutum fuit ? ejuscan-

(O) fö

caufTam, in ipfis fanåis rebus ablatis fruilra te querere,tibi, velim, perfuadeas. Id namque tribuendum eil·, autinjuilis rei circumilantiis, ubi, cum, per folam licen-tiam , Sc nulla cogente neceilitate, ha?c bona , facrilegoaufu , abripiuntur , aut confcientise erronea?, qua idpeccatum,quod minime eil, reputas, idque pro confe&a-rio aåionis habetur, quod longe alium fontem agnofcit.

$♦ V.Datum in §♦ prsc. cafum , quo nempe inter arma

filent leges, ut paulo accuratius examinemns·, lux theiinoilrse affundenda poilulat» Socii religionis, aut ejus-dem, aut diverße funt» Qua?ri igitur fölet , quid iurisPrincipi fit, ubi cum bis res eil» Docent vero Morali-ibe, fub ipiis belli incendiis, ultra, quam duriora mediaproportionata fuerint, hoc eil, ultra» quam finis belli re-quirat, armis non eile infiilendum» Igitur, cum ablatiobonornm eccleto, a noilra diverfie, vel frangend« ho-ilium infolentia*, vel debilitandis viribus infervire pos-fint, atque adeo prohibere, ne majori apparatu bellumpoilea redintegret, licite omnino adhibetur» Ideo v» g*belligerans A male fibi confulit certe, cum forte videritbelligerantem B, inträ breve temporis fpatium , perhceeuteniilia fanéla, militum magnam vim confcriptu-rum , aut valida munimenta confiruriturum, eorum ta¬rnen copiam ipfi facit» Si vero diverfae religionis fociusB hisce bonis fuis vim quandam aifignaverit divinitatis,inilarque idolorum coluerit, num ideo jure fuo cede-re debet A» Nego omnino; nam pofient forte a bellige-rante B» maximi aliquot ejusdem Duces Sc imperatores,ut idola, fan&e etiam honorari» num inde obilriÄa foretGens A, ab eorum oede, fi occafio ferret, abilinere?De jure vidlorias omni fic foret aéium* Inilarpoen^ di-vinas hanc cladem fuam potius excipiat fuperftitiofaGens

B 3 erro-

Co)

errorern, alias evitabilem , fequentis, & divinifatis fen-fum creatis abjudicare, his exercica maiis tandem difca-t,

$· VLEt baue poteftatem , quam Principi circa Bona Eccleiix

breviter, inantecedentibus, adiignavimus, omniuni iecuiorumgeutiumque uiusegregie confirmat. Quotics ad iueitas olimredaila fuit, per iinitimorum bella , Ilraelitica Gen« , lanebsopes, licet maximi, & jure quidem, «ftimatas, ut ultimi interi-tus reinedium facramque aneoram, tarnen adhibuifle, vel exJox, Judaeorum regis, bellicoapparatu condat. Cum na-mqueHaiaci ad ckivum imperii Asfyriaci ledens clasncum cecinerat,aurum & argentum onine, in theiauris xdis divinae recondi-tum , ipie libcre concesiit. II. Reg. XII. 17. etc. Hifaia,contra regem quoqueAfTy rix Sanheribum arma moliturus, to-tum argenti penu,quod erat & in arce&in templo, auferens,ad eundem miiit; imnio, quod plus eil, iple tcmpli valvas,multo omnino pretiofiilimas, confringendas curavit, ut iichaberet, quo ruinam & facile & cito iibi totique regno infe-jrendam, averruncare poifet I. Reg. XVÖI. 14. De NabonaiTa-ro perhibet iäcer vates Daniel , qnod ipii data fuerint utenii-lia Hierofolymitani templi Dan. 1:2; Cetera ex hidoria lacrafacile invenienda exempla, ut, brevitatis meinor, jam prx-teream. Dicat vero quispiam, allata loca tanto minus nobisfavere, quanto notius eil, permidu Dei iingulari, in poe-natu gentis hujus, qux nefariis maculata fuit peccatis contrafummum Numen, vada tioη es hasce fadas fuifle. Ad, ututhoc fit; clariflime tarnen evineunt, Divini quid his ipiis fu-pclcctilibus i ηeile , creditutn non fuiile , adeoque nee magis,quam ccteras res crcatas, jus atque dominium humanuni re-Ipuere. Et prxterea ,j licet adeo peculiarem iibi promitterénon audeant hodiernx Gentes Dei curam , ae Ilraelitica , pe*culium illud Divinnm; cave tarnen credas , non cfie luculen-tum juditix Dei vindicativx ipeeimen, qvando ita ad incitas,per fortunx adverix lata , redigitur, ut durisfimo hoc emer-gendi telo frui, neeeifum habeat pugnantium alteruter. Sedad propofitum! Eundem hunc morem invaluiife tam aput

Grx«

flik C o ) $9 1$

Graeeos, quam Romanos , pafftm monumenta hiftorica te»Oantuf. De iliis refertThucydides, quod JovisHircaei fimul-acrum, capta Tröja, belli lege , conceflum fit Stenhelo.Cumque certamen inter Lacaedemonios & Athenienfes deprincipatu effet, idemhoc majorum inftitutum ratus illeThe-miftocles urilt: ut omnes fervi & Uberi opus facerent, nequeUlli loco parcerent, five facer efietfive projanus, five privatusfive publicus; Pf unäique, quod ad muniendum tdoneum puta-rent , congererent. Quapropter & his verbis narrationem haneclaudit Nepos in ejus vita : Quo failum eßy inquit, ut Athe-nienfium muri exfacellis (epulcrisque conßarent. De Romanisqitoque fcribit Tacitus : cun&as carimonias Jtaiicis in oppidisytemplaque & Nmninum effigies juris atque imperii Romani efie,At, quid pluribus aliunde conquifitis teftimoniis rem no»Rratri declarabimus. Ipfi Patriae NoRrae annales confervantmemoriam calamitoii aevi, quo res eccleiiafticas, dum reli-quae haud fupererant, ad foivenda publica nomina porrigereeramus coadii. Scilicet, poflquam diutinis vaftationibus fereexinanita effet patria , ut ex ßngulis regni templis , facellismonafteriis, qu<z pluribus campanis, ad inanem modo pompameomparatis, erant onerata , maximus proxima vet aufferetur yvcljufto redimeretur pretio , ne Patria iniquis, qu& Lubecen-fes eorumque focii extorferant, privilegiis diutius enervareturytaqtoque oneri tandem penitus fuccumberet, impetravit RecniSwioGothici REX, gl.mem. GUSTAVUS I mus (vid Perit.&Generof. Comitis &Cubicularii Regii D:ni Nicol. Ad. Bielxe©rationem prorfus elegantem , de Meritis GUSTAVI I;mi inPatriam,hbt. Up£ 1739). Sequentis temporis GLmem. Swio-niae noftrae Regum ditisiiman praedam , ab exteris , ex orna-mentis ecclefiafticis, relatam, cum cuivis, qui vel parum hi»ftoriam Swio-Gothicam perluRravit, notisiimam eiTe arbitre-mur, ficco pede praeterimus. Seite interea Seneca: pro repu-blica templa nudantur, & in ttfum flipendii dona conflamus.

§. vitJure Principis perfe&o leviterficprobato, quid jure im-

perfedlo interdum poflit, coronidis loco, tribus, ut ajuntyver-

x6 efä c o) fäs

verbis, erimus diduri. > Ut nimia Principis vcl levitas vel le-nitas, in procuranda republica, inter vitia ejnsdem vulgorefertur, ita ab altera parte, quin faevitia omnis crudelitasquenefaria ipH dedecori iit imputanda, nemini non patebit. Pru-dentiae igitur Politicae convenientisiimum eir, ut Princeps nontantuni civiuqi fuorum bona eccleiiaftica religioié habeatmodefteque, fed etiam, ut, in ftatu belli, fumma non provo-catus injuria , cccleiias hoftium ne violet. Non enitn in ci-vitate, extra caium ultimae necesfitatis, jus hoc extenden-dum innuimus in §. III. Ν *. Nec moratiores Gentes ideobelligerant, utfolum deteihbilis Isevitine exempla in miieros<§£ devidos edant, fed ut fatisfadionem ob illatas injuria?,atque in pofterum cautionem nancifcantur. Et, quanquamjus utique Principi Ht hxc ipoMandi, mutua tamen illa reve¬rentia , qua imperantes, prout focietate univeriäli innexi , ieinvicem profequi debent, jubet, ut interdum cedat vjdor fuojure, cum ad templa perventum fuerit, Certe ihelius iic,-etiam futurz Cux profperitati & farnas confulit Princeps. Fe-licius utique erit imperium in novum populum , Γι cum opi-nione pietatis ad imperium, acceilerit, atque religionis prihina:exercitium liberum civibus conccdatnr. Incredibile eftdidu,quam alte infixa iit cura , iive illa apud alios fuperftitio iit,extern! cultus. Solicita adcuratione belligerans , hoc in pun-do , tifcagat, & prudcntia requirit, & aequitas fuadet, ne in-fima plebecula, tandem vincenda nimium turbetur , & aegri-us demum iidem fuam illi obliget, a quo divina humana-que omnia fperni, in animum induxerit. Si autem, per pro-babilitatem pradicaip, conflitcrit fore, ut dementia Prin¬cipis non modo fine fuo non potiatur, apud vidam gentemfed etiam ad iterandam belli aleam vel accendat vel juvet, quin

jus iüum Princeps profequatur, nil impedire arbitranuir. '

TANTUM,