WETENSCHAPPELIJK BUREAU VAN DE SP

JAARVERSLAG 2007 © januari 2008 Wetenschappelijk Bureau van de SP Vijverhofstraat 65 3032 SC ROTTERDAM T 010 243 55 59 F 010 243 55 66 E onderzoek@sp.nl I www.sp.nl/onderzoek

2

INLEIDING Na de verkiezingen van november 2006 werd de SP de derde partij van Nederland. Deze verkiezingsoverwinning bracht nieuwe taken voor het wetenschappelijk bureau, maar ook extra onderzoekscapaciteit. Verkiezingen Leden van het wetenschappelijk bureau waren in 2007 betrokken bij de voorbereiding op de verkiezingen voor de Provinciale Staten (in maart) en Eerste Kamer (in mei). Hiervoor werden scholingen gegeven, discussiebijeenkomsten bijgewoond en opinieartikelen geschreven. Tevens werd een themanummer uitgegeven van Spanning. Congres Naar aanleiding van de snelle groei van de SP en als gevolg van de nieuwe positie van de partij binnen de Nederlandse politiek, vond in 2007 binnen de SP een discussie plaats over de toekomst van de partij. Deze discussie werd afgerond op het 15e Congres in november. Het wetenschappelijk bureau was betrokken bij de totstandkoming van het discussiestuk Fundamenten versterken. Tevens werd een themanummer uitgegeven van Spanning. Spanning Het wetenschappelijk bureau geeft het blad Spanning uit. Dit maandelijkse opinieblad wil een platform zijn voor scholing en debat en is bedoeld voor actieve leden en andere geïnteresseerden. Spanning kreeg in 2007 een nieuwe hoofdredacteur en redactionele uitbreiding. Tevens kreeg het blad een nieuwe huisstijl. Spanning heeft een thematische opzet en sluit waar mogelijk aan bij de onderzoeksagenda van het wetenschappelijk bureau. Zie: www.sp.nl/nieuws/spanning Onderzoeksprojecten Het onderzoek van het wetenschappelijk bureau concentreerde zich in 2007 op de volgende projecten. 1. Marktwerking in de zorg In 2007 zette het wetenschappelijk bureau het meerjarige onderzoek voort naar de gevolgen van de marktwerking in de zorg. Onderzoeksrapporten verschenen over de schaalgrootte van de huisartsenzorg en de misstanden in de gehandicaptenzorg. Artikelen werden geschreven en lezingen gehouden over de gevolgen van de marktwerking in de zorg. Ook werd een aantal interne notities geschreven ten behoeve van de Tweede Kamerfractie van de SP. Het wetenschappelijk bureau coördineerde de website www.zorggeenmarkt.nl. Coördinatie: Ineke Palm.

3

2. De gevolgen van de WMO Het wetenschappelijk bureau zette in 2007 het lopende onderzoek voort naar de gevolgen van de invoering van de Wet Maatschappelijke Ondersteuning. Twee rapporten werden gepubliceerd, waarin verslag werd gedaan van onderzoek naar de praktische gevolgen van de invoering van de WMO. Artikelen werden geschreven en lezingen gehouden. Afdelingen van de SP werden ondersteund bij de invoering van de Wet Maatschappelijk Ondersteuning. Tevens werd een themanummer uitgegeven van Spanning. Coördinatie: Ineke Palm. 3. Vergrijzing of verzilvering? In 2007 voltooide het wetenschappelijk bureau een meerjarig onderzoek naar de problemen en de kansen van de vergrijzing. In oktober verscheen van de hand van Nico Schouten het boek De vergrijzing betaalbaar. Cijfers en politieke keuzes achter het vergrijzingsdebat. Daarnaast werden artikelen geschreven en lezingen en interviews gegeven. Tevens werd een themanummer uitgegeven van Spanning. Coördinatie: Nico Schouten. 4. De kracht van de publieke sector Het wetenschappelijk bureau publiceerde ook in 2007 over de gevolgen van de politiek van meer markt en minder overheid voor de publieke sector. Artikelen werden geschreven, lezingen gegeven en debatten gevoerd. Tevens werd een themanummer uitgegeven van Spanning. Coördinatie: Diederik Olders. 5. Revitalisering van de buurt Het wetenschappelijk bureau startte in 2007 een onderzoek naar de mogelijkheden van meer kleinschalige voorzieningen in de buurt en meer zeggenschap van bewoners over hun buurt. Een rapport zal in 2008 verschijnen. In aanloop daartoe zijn artikelen werden geschreven en werd een themanummer van Spanning uitgegeven. Coördinatie: Diederik Olders. 6. Partijendemocratie Het wetenschappelijk bureau startte in 2007 een onderzoek naar het functioneren van de partijendemocratie in Nederland. Artikelen werden geschreven, lezingen gegeven en debatten gevoerd. Tevens werd een themanummer uitgegeven van Spanning. Coördinatie: Ronald van Raak. 7. Europese samenwerking In een jaar waarin de discussie over de toekomst van de Europese integratie opnieuw uitbleef, deed het wetenschappelijk bureau een aanzet voor linkse Europese samenwerking. In juli werd een internationale conferentie georganiseerd. Verder werden artikelen geschreven en werkbezoeken afgelegd. Tevens werd een themanummer uitgegeven van Spanning. Coördinatie: Tiny Kox.

4

8. Internationale politiek In maart 2007 verscheen op initiatief van het wetenschappelijk bureau een boek over de problemen in het Midden-Oosten: Het beloofde land, het beroofde land. De SP en het conflict tussen Israël en de Palestijnen (Anja Meulenbelt en Harry van Bommel). Over dit onderwerp verscheen tevens een themanummer van Spanning. Artikelen werden geschreven en debatten gevoerd over de SP en de internationale politiek. Ook werd een aantal interne notities geschreven ten behoeve van de Tweede Kamerfractie van de SP. Een themanummer van Spanning verscheen over de oorlog in Irak. Coördinatie: Karel Koster. 9. Aanbesteding openbaar vervoer Het wetenschappelijk bureau startte in 2007 een onderzoek naar de aanbestedingen in het stads- en streekvervoer. Een rapport zal in het voorjaar van 2008 verschijnen. In 2007 verscheen een voorbereidend artikel. Coördinatie: Nico Schouten. 10. Socialisme in Nederland Het 15e Congres van de SP nam een amendement aan voor versterking van het onderzoek door het wetenschappelijk bureau naar de geschiedenis van het socialisme. Van Sjaak van der Velden verscheen in januari 2008 het boek Van SDB tot SP. 125 jaar socialisme in Nederland. Daarnaast werden artikelen geschreven en lezingen en interviews gegeven. Leden van het wetenschappelijk bureau gingen in de afdelingen in discussie met partijleden over het socialisme en de SP. Coördinatie: Sjaak van der Velden. Overige activiteiten Leden van het wetenschappelijk bureau hadden in 2007 een aantal overige activiteiten. Internet Het wetenschappelijk bureau had in 2007 twee webpagina’s: www.sp.nl/onderzoek www.sp.nl/nieuws/spanning

5

HET WETENSCHAPPELIJK BUREAU Het Wetenschappelijk Bureau van de SP is een denktank voor het socialisme in Nederland. Medewerkers van dit instituut geven gevraagd en ongevraagd advies ten behoeve van de partij en van organisaties die de uitgangspunten van de partij onderschrijven. A Doelstellingen Het Wetenschappelijk Bureau van de SP heeft drie doelstellingen: 1 Onderzoek naar actuele politieke ontwikkelingen. 2 Scholing van partijleden. 3 Opinievorming binnen en buiten de partij. B Medewerkers In 2007 waren de volgende medewerkers verbonden aan het Wetenschappelijk Bureau van de SP: Hans van Heijningen Algemeen coördinator Karel Koster Onderzoeker Tiny Kox Onderzoeker Diederik Olders Onderzoeker, eindredacteur Ineke Palm Onderzoeker Ronald van Raak (onbezoldigd) Voorzitter Nico Schouten Onderzoeker, Bureaudienst Sjaak van der Velden Spanning Arjan Vliegenthart Spanning Voor specifieke onderzoeken en publicaties is in 2007 ook gebruik gemaakt van externe medewerkers, op basis van hun specifieke deskundigheid.

6

DE PROJECTEN 1. Marktwerking in de zorg Rapporten -Ineke Palm en Henk van Gerven, Huisartsenzorg dichtbij. Pleidooi voor meer kleinschaligheid en betere bereikbaarheid (inclusief een enquête onder kleinschalige huisartsendiensten (november). Huisartsen die niet willen deelnemen aan de grootschalige huisartsendiensten voor zorg buiten kantoortijd, worden gehinderd en financieel benadeeld. -Ineke Palm en Rosita van Gijlswijk, Waar een rijk land arm in is. Rapportage meldpunt gehandicaptenzorg (december) (deel vier van de serie ‘Waar een rijk land arm in is’, over misstanden in de zorg). Dit rapport laat aan de hand van meldingen door patiënten, zorgwerkers en familieleden zien hoe bezuinigingen, personeelstekorten en mismanagement leiden tot een alarmerende situatie in de gehandicaptenzorg. Artikelen -Ineke Palm, ‘Marktwerking is funest voor de kwaliteit van de thuiszorg’ (met Agnes Kant) de Volkskrant, 8 maart. -Ineke Palm, ‘De illusie van een gelijkwaardig krachtenveld’ (met A.P. den Exter), in: Procesmanagement en profil, Jaarboek 2007 Berenschot Procesmanagement. Lezingen -Ineke Palm sprak op 26 april over de kosten en toegankelijkheid van geneesmiddelen en de rol van de farmaceutische industrie, Universiteit Leiden. -Ineke Palm sprak op 1 oktober over de toekomst van de zorg, Rotaryclub Bilthoven. -Ineke Palm sprak op 2 oktober over marktwerking in de zorg, OR zorginstelling Estinea, Aalten. Ineke Palm schreef interne notities over de mogelijkheden van en problemen met onderzoek met embryo’s en over de evaluatie van de abortuswet en de euthanasiewet. Ineke Palm deed de coördinatie van de website www.zorggeenmarkt.nl.

7

2. De gevolgen van de WMO Rapporten -Ineke Palm, Agnes Kant, Rosita van Gijlswijk, WMO in uitvoering, I (februari). Dit rapport doet verslag van de lokale ervaringen met de Wet Maatschappelijke ondersteuning. -Ineke Palm, Agnes Kant, Rosita van Gijlswijk, WMO in uitvoering, II (oktober). De signalen uit februari zijn op veel plaatsen in het land werkelijkheid geworden: ontslagen, gedwongen keuze voor een alphahulp-constructie en een aanslag op de arbeidsomstandigheden en -voorwaarden van het personeel in de thuiszorg. Artikelen -Ineke Palm, ‘Toch verschraling door de WMO?’, Spanning (maart). -Ineke Palm, Arjan Vliegenthart en Diederik Olders, ’10 praktische tips bij de invoering van de WMO’, Spanning (maart). Lezing Ineke Palm sprak op 27 maart over de toekomst van de WMO, Thuiszorg Internos. Ineke Palm heeft afdelingen van de SP ondersteund bij de invoering van de Wet Maatschappelijk Ondersteuning, door scholingen voor leden en raadsleden en optredens op openbare avonden. 3. Vergrijzing of verzilvering? Boek In oktober 2007 verscheen De vergrijzing betaalbaar. Cijfers en politieke keuzes achter het vergrijzingsdebat. In dit boek laat Nico Schouten zien waarom de AOW helemaal niet onbetaalbaar wordt. De solidariteit tussen jong en oud wordt niet bedreigd door maatschappelijke de ontwikkelingen, maar door de retoriek van politici. Deze uitgave combineert analyses van de cijfers en argumenten met een uiteenzetting over de oplossingen van de SP. Artikelen -Nico Schouten, ‘De vergrijzing betaalbaar’, Spanning (november). -Nico Schouten ‘De AOW is wèl betaalbaar!’, OuderenNU (najaar). Lezingen en interview -Nico Schouten sprak op 24 april op een symposium over vergrijzing, voor de studievereniging ECU’92, Universiteit Utrecht. -Tiny Kox sprak over de vraag ‘Bejaarden bestaan niet?’, 50+-beurs, Utrecht. -Nico Schouten nam op 11 oktober deel aan het symposium ‘Vergrijzing breder beschouwd’, voor De Nederlandsche Bank. -Nico Schouten werd geïnterviewd voor het artikel ‘Vergrijzing helemaal niet onbetaalbaar’, Tribune (november).

8

4. De kracht van de publieke sector Artikelen -Ronald van Raak en Jan Marijnissen, ‘Geen sociale agenda zonder politiek verhaal’, Binnenlands Bestuur (januari). -Ronald van Raak, ‘Hoeveel vrijheid verdraagt de gemeenschap?’, Waterstof (maart). -Ronald van Raak, ‘Liever sociale zekerheid dan individuele keuzestress’, Spanning (april). -Ronald van Raak, ‘Liberalen verwarren vrijheid met keuzevrijheid’, NRC Handelsblad, 29 mei. -Nico Schouten, ‘Oprukkende marktlogica brengt de samenleving schade toe’, Christen Democratische Verkenningen (herfst). -Diederik Olders, ‘Een links pleidooi voor elites’, in: Gaat de elite ons redden? De nieuwe rol van de bovenlaag in onze samenleving. Vierde jaarboek van het Tijdschrift voor sociale vraagstukken. Lezingen en debatten -Ronald van Raak sprak op 5 maart over ‘Geen vrijheid zonder broederschap’, Studium Generale, Universiteit van Amsterdam. -Arjan Vliegenthart sprak op 19 maart over politiek en ethiek, Pauluskerk, Rotterdam. -Ronald van Raak deed op 21 maart mee aan een debat ‘Van sociale bescherming naar sociale investering?’, Jaarboek Beleid en Maatschappij, De Balie Amsterdam. -Ronald van Raak ging op 31 mei in debat over ‘Modern Moralisme; gelijkheid’, De Unie, Rotterdam. -Arjan Vliegenthart ging op 31 mei in debat over ‘Gemeenschap of Individu?, De Balie, Amsterdam. 5. Revitalisering van de buurt Artikelen -Diederik Olders, ‘De territoriumdrift van de wijkaanpak’, Spanning (november). -Sjaak van der Velden, ‘Het H-woord’, Spanning (november). -Diederik Olders, ‘U bepaalt wat een prachtwijk is’, Rotterdam verdient beter (augustus) 6. Partijendemocratie Artikelen -Ronald van Raak, ‘Niemand hoeft zich te schamen voor links’, Waterstof (juni). Ook in: Spanning (juni) -Tiny Kox, ‘PvdA zoekt weg in veranderd politiek landschap’, Spanning (augustus). -Arjan Vliegenthart, ‘Kiezers willen een helder verhaal en een betrouwbare boodschapper’, Spanning (augustus).

9

-Tiny Kox, ‘Hoofdrol voor de werkelijkheid. Twintig jaar SP-congressen’, Spanning (oktober). -Sjaak van der Velden, ‘Socialistische congressen in het verleden’, Spanning (oktober). -Sjaak van der Velden, ‘Wethouderssocialisme’, Spanning (oktober) Lezingen en debat -Arjan Vliegenthart hield op 1 mei een lezing over internationale solidariteit en de Dag van de Arbeid, Dordrecht. -Arjan Vliegenthart sprak op 14 mei over de verschillen en overeenkomsten tussen de SP en Die Linke, Keulen (Duitsland). -Ronald van Raak ging in debat over partijdemocratie, politiek café Zout, Oss, 9 september. -Tiny Kox, sprak op 7 december de lezing uit ‘Wir meinten, man könnte etwas Neues versuchen’, Kassel (Duitsland). 7. Europese samenwerking Internationale conferentie Het wetenschappelijk bureau van de SP organiseerde, in samenwerking met het partijbestuur van de SP, in de tweede week van juli in Oss een internationale conferentie over linkse samenwerking in Europa. Deelnemende partijen waren Die Linke uit Duitsland, de ‘Vänsterpartiet’ uit Zweden, de Socialistische Linkse Partij uit Noorwegen, de Rood-Groene Alliantie uit Denemarken, de Linkse Alliantie uit Finland, AKEL uit Cyprus en de IJslandse Links-Groene Beweging. Daarnaast namen leden van het wetenschappelijk bureau deel aan de maatschappelijke discussies over de toekomst van Europa. Artikelen -Ronald van Raak, ‘Europa laat zich niet bedenken’, Filosofie Magazine (januari). -Arjan Vliegenthart, ‘Bij de Europese mandarijnen gaat het niet alleen om de vorm’, Spanning (april). -Ronald van Raak, ‘Tja, het gaat toch maar om Europa’, NRC Next, 28 september. -Ronald van Raak, ‘Europe will not allow itself to be redrawn’, www.international.sp.nl. -Tiny Kox, ‘Hoe maken we van een ander Europa een beter Europa?’, RoodKoper (november). Arjan Vliegenthart was op 28 en 29 april aanwezig op een congres in Vejle (Denemarken, 28 en 29 april). Tiny Kox nam deel aan internationale conferenties over linkse Europese samenwerking in Reykjavik (IJsland, 8 oktober) en Kassel (Duitsland, 8 december).

10

8. Internationale politiek Boek In maart verscheen van de hand van SP-senator Anja Meulenbelt en SO-Tweede Kamerlid Harry van Bommel het boek Het beloofde land, het beroofde land. De SP en het conflict tussen Israël en de Palestijnen. Wat leert de geschiedenis van de staat Israël en de Palestijnen ons over de aard van het conflict en over de mogelijke oplossing? Dit boek toont de realiteit van de bezetting door Israël van de Palestijnse gebieden. De auteurs komen ook met concrete aanbevelingen voor een betere toekomst. Artikelen -Arjan Vliegenthart, ‘De camera omgekeerd. De moeilijkheden van verslaggeving in het Midden-Oosten’, Spanning (januari). -Arjan Vliegenthart, ‘Het failliet van Bush’ politiek in Irak’, Spanning (mei). -Ronald van Raak, ‘Meer dan mooie dromen. Het praktische internationalisme van de SP’, Spanning (augustus). -Sjaak van der Velden, ‘Rampenkapitalisme’, Spanning (december). Debatten -Arjan Vliegenthart ging op 26 januari in debat bij de presentatie van de SGP-notitie over Defensie en Buitenlandsbeleid. -Arjan Vliegenthart sprak op 24 maart over het vermeende nationalisme van de SP, BNR Nieuwsradio. -Ronald van Raak ging op 10 mei in debat over ‘We moeten de globalisering afremmen!’, mightySociety4, Den Haag. -Ronald van Raak ging op 25 mei in debat over kosmopolitisme, Happy Nation of Chaos, Stadsschouwburg Amsterdam. -Tiny Kox ging op 29 november in debat over internationale samenwerking en veiligheid, Congres SIB, Universiteit Leiden. Karel Koster schreef interne noties over de oorlog in Afghanistan, het nucleaire programma van Iran en de plannen voor een internationaal raketschild in Europa. Tevens verleende hij medewerking aan het opiniestuk ‘Invoering raketschild blijft gevaarlijk (Harry van Bommel en Krista van Velzen) NRC Handelsblad, 15 december. 9. Aanbesteding openbaar vervoer Artikel Nico Schouten en Emile Roemer, ‘Het gaat juist slecht met de bussen’, Brabants Dagblad, 22 augustus.

11

10. Socialisme in Nederland Boek In januari 2008 verscheen Van SDB tot SP. 125 jaar socialisme in Nederland. Sjaak van der Velden geeft in dit boek een overzicht van de geschiedenis van het socialisme in Nederland en schetst perspectieven voor de toekomst. Het is het derde deel in een serie over socialisme in Nederland. Eerder verschenen delen over stakingen en bedrijfsbezettingen en over honderd haar vakbeweging. Artikelen -Arjan Vliegenthart, ‘Dominee van het volk: Jan Buskes’, Spanning (februari). -Ronald van Raak, ‘Rebelse liederen worden respectabel’, Historisch Nieuwsblad (maart). -Tiny Kox, ‘Stel een daad en toon je moet: Karel Glastra van Loon’, Spanning (juni). -Sjaak van der Velden, ‘De Staking. Schelden’, Zeggenschap over arbeidsverhoudingen (september). -Sjaak van der Velden, ‘De Staking. Consumentenboycot’, Zeggenschap over arbeidsverhoudingen (december). -Sjaak van der Velden, ‘Bij de herdenking van een roemruchte staking’, Nieuwsbrief Vakbondshistorische Vereniging (december). Lezing en interviews -Sjaak van der Velden gaf op 31 oktober een gastcollege over stakingen, Universiteit van Amsterdam. -Sjaak van der Velden gaf een interview over ‘Wonen in arm Rotterdam, AD/ Rotterdams Dagblad, 6 oktober. -Sjaak van der Velden sprak op 13 oktober over ‘Wooninterieurs van arme Rotterdammers aan het begin van de 20e eeuw’, Gemeentearchief Rotterdam. -Sjaak van der Velden gaf op 26 oktober een interview over ‘De polder-staking’, DAG. -Sjaak van der Velden gaf op 5 november een interview over ‘Staken tot je erbij neervalt’, Z24. -Sjaak van der Velden werd geïnterviewd voor het artikel ‘Pas in 1980 mochten agenten ook staken’, Trouw, 15 december. -Sjaak van der Velden werd geïnterviewd voor het artikel ‘Politie kijkt opzij bij kleine overtreding’, Trouw, 18 december. Sjaak van der Velden had in 2007 een maandelijkse column in Praktijkblad Ondernemingsraad. Ronald van Raak hield in 2007 een tour langs afdelingen van de SP, om met leden te spreken over de toekomst van het socialisme. Tiny Kox, Ronald van Raak, Sjaak van der Velden en Arjan Vliegenthart gaven lezingen over de SP en het socialisme, voor de SP-Universiteit, de Rood-Zomerschool en in afdelingen van de SP.

12

Overige onderzoeksactiviteiten Artikel -Ronald van Raak, ‘Het Innovatieplatform was een politieke mode’, www.livre.nl. Lezing en Debatten -Nico Schouten nam op 14 april deel aan een discussie over Brainport in Eindhoven. -Ronald van Raak hield op 18 april de lezing ‘Agressie op de werkplek. Een kwestie van moraal, of van beleid?’, CNV Publieke Diensten, Utrecht. -Ineke Palm nam op 31 mei en 27 september deel aan themabijeenkomsten over euthanasie, georganiseerd door de SP-afdeling Amsterdam. -Tiny Kox sprak op 2 december over ‘Wat doen wetenschappelijke bureaus van politieke partijen?’, Heerlen. Diederik Olders gaf debattrainingen, voor het landelijke scholingsprogramma, de scholingen voor jongeren en in de afdelingen. Ronald van Raak gaf trainingen opinieschrijven, voor het landelijke scholingsprogramma en in de afdelingen. Algemene ondersteuning De Tweede Kamerfractie en de Europese fractie werden ondersteund bij de analyse van actuele problemen en het schrijven van rapporten en opinieartikelen. Diederik Olders gaf begeleiding en advies voor de onderzoeksrapporten Afval heeft de toekomst. De falende controle op afvaltransporten en verwerking (Kartika Lyotard en Remi Poppe, april) en Een betere wereld begint nu. De SP en de ontwikkelingssamenwerking (Ewout Irrgang en Riekje Camara, november). Tevens verleende Diederik Olders ondersteuning aan het lokale SP-onderzoek Open grenzen, eerlijk werk. Leden van het wetenschappelijk bureau gaven in 2007 scholingen aan kaderleden, in de afdelingen van de SP, op de SP-Universiteit, de Rood-Zomerschool en de opleidingen voor kandidaat- raads- en Kamerleden. Een dagelijkse Bureaudienst was beschikbaar om vragen te beantwoorden en informatie te geven aan leden en geïnteresseerden.