ALTI KALAl\I

JACK LONDON

YALIN YAYINLARI

BLM/BELGE/NCELEME DZS - 35

GENEL DZ - 1 60

ISBN 975 - 488 - 090 - 5

Bu kitabn yayn haklar 5846 sayl Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu'na

gre Yaln Yaynlarnndr.

1. Basm - Ekim 2000

ALTTA KALANLAR (Belgesel Anlat) / Jack London I Trkesi: Hda Cokun/ Kapak Resmi: Eugene Delacroix /Kapak Dzeni: Yaln Yaynlar / Bayrak Matbaaclkta baslmtr/YALIN YAYINLARI: Ankara Cad. No.45 Gncer Han Kat 2 Caalolu 34410 STANBUL Tel./Faks: (0212) 519 31 35

JACK LONDON

ALT TA KALANLAR

TRKES: HUDA COKUN

YALIN YAYINLARI

JACK LONDON'n yaynevimizdeki yaptlar:

DEMR KE (3. Basm) ALAR ORDUSU (3. Basm) KIZIL VEBA (2. Basm) ALTTA KALANLAR

1 . UURUMA VAKLAIVORUM

Yard m na bavurduum dostlar m , Londra'da; Dou yakas nda, yaam tm ayr nt lar yla gzlemlemek istei mi : "ok gzel , ok iyi de, b u n u gereklet i rmeyi baaramayaca n sen de bi l iyors u n , " d iye yan tlad lar. Bu yan t n pei s ra da ak l lar n a yeni gelmicesine: "En dorusu, b u i i in pol ise bavur, " d iye ekleme yapt lar.

Yzlerine; yapt n n b i l inc inde olmayan b ir deli bakyormu ve onlar da bu psikoloj ik bozukluu olan insana, i nsanst bir gayret gsteriyormucasna bi r tav r tak n m lard .

"Pol isle i im o lmaz," d iyerek hemen olumsuzland m . "Benim btn istedi im , Dou yakas ndaki yaama b i r yerinden tutunarak, orada olup b iteni gzlemlemek. Buradaki i nsanlar n nas l , n ii n ve neden yaad klar n renmeyi arzu ediyorum . zetlemem gerekirse, Dou yakasna yerlemeyi amalad m . "

Maskelen mi bi r yz ifadesi ve ac m ayla kar k sevi ml i b ir tav rla : " yi de, sen orada yaayamazs n . Orada yle

5

yerler vard r ki , i nsan yaam para etmez, " dedi ler kesin ve ksa bir an lat mla.

Ben i m yant msa yle o ld u : "ok iyi , beni m istei m de bu zaten ."

"Buralarda yaayamayaca n sen de gayet iyi b i l iyorsu n ," d iye yi neledi ler. Can m s k l m t . Bunca neride bul u n malar gereksizd i . "Ben bu raya palavra din lemeye gelmed i m . Buralar n yabancs olduu m doru ve sizlerin Dou yakas zeri ne bi lgi lerinizi sorgu luyoru m . Sizi d in leyece i m ve yn m de bu dorultuda izecei m . "

"Biz, sorduun yer hakk nda bi lg isiziz. S a n a oras zerine pek bir ey syleyemeyiz," deyip, g nein doduu yn gsterip : " te oralarda bir yerde," d iye nemsemeyerek sonland rd lar konumalar n .

"Cook'a giderim ben de." "En dorusunu dndn. Cook'taki ler sana kesin l ikle

yard mda bu lunacaklard r. " "Tomss Cook ve tak m . . . Ah, ah . . . Dnyan n en aptal

gezg in lerine , en b i l inmedik yollar bu lur, Afrika'n n balta g i rmemi ormanlar ndan, Tibet' i n yksek 'ferlerine dek i mza atarke n , bu den l i yak ndaki Dou yakas n n yolunu izini bilemezsi n ha ! "

Gezi turlar dzenleyen Cook firmas n n , ucuz gezi ler blm sorumlusu: "Bylesi bir eyin olanaks z olduunu siz de ayrt edersi niz. istekte bulunduu n uz ey, o denl i al lm n d nda b i r ey ki !" Ama ben srarl olunca: "O halde siz de pol ise bavurun . Gezi programlar m zda Dou yakas yer almyor. Kald ki, kimseden de bu dorultuda bir istemle kar lamad m zdan, oraya i l ikin bir bi lgi sahibi deil iz."

6

"B rak n bu sylemi"yle konumas n bld m . Ada m n srekli o larak beni bast rmaya al mas na kap larak oradan uzaklamaya hi n iyet im yoktu . "Benim bir tek istei m var sizden , bunu siz d e zebi l i rs iniz. Ba ma b i r kaza gel ecek o lursa, beni tehis edin yeter."

"Tamam, tamam. Bir sald r sonucu lmnz halinde, bizden cesedi nizi tehis etmemiz gerekti in i sylyorsunuz."

Bu t mceyi ylesine sevi ml i ve soukka n l b i r eki lde ifade etmiti ki , kendimi bir an kaskat kes i lmi, zerine su damlac klar akan bir kte yatm olarak dndm. Kon utuum ah ssa, zerime doru hafife ei l mi ve Dou yakas n grmek iin bu hale gelmi t rlak Amerika' l n n cesed in in kim l i in i zmlemeye al yord u .

"Hay r," ded i m , "beni m sizden tm i ste i m , pol isle ba m belaya g i rerse, kiml i im konusunda bi lg i vermeniz."

Konuyu zmsemeye balad mdan, bu son tmcemi byk b i r heyecanla ifade etmit im.

"Yneti m i i lg i lendiren bir kon u . Siz de bana hak verirsiniz ki deiik bir istek bu . "

Ynetici d u ru m u nda oldu u , konuya g irmesinden bel l i olan b i ri m r ldanarak " Mteri lerimizle i lgi l i her trl kon u aramzdad r v e bylesi b i lg i leri vermek i lkeleri mizle el i ir ve ters der !" ded i .

Bense bunun zerine : "Tamam, a m a bu d u ru mda bi lg i veri lmesi n i isteyen mteri leri n iz hi yok mu?" Yeniden szckleri e ip bkmesine olanak tan mad m . "Bu tekl i f in olaanst ln ben de kabul len iyoru m , ama . . . " d iye bir ekleme yapacak olduysam da, bi ld iinden amad ve sr-

7

drd konumas n : "Benim de tam bel i rtmek istediim sorun buyd u . Sizin durumu nuz o laan st lk arz ettii nden zg n z, ama el imizden bir ey gel mez."

Tm olu msuzluklara ramen, oray b rakp kt ktan sonra , bana yard m edebi lecek olan bir hafiyenin ad resin i e l imde tutuyord u m . Bu adres, ben i Dou yakas n a u lat racak i nsan n adresiydi ve Amerikan Konsolosluunun yol u n u tuttum . Kendime bir i birl iki bu labi lmiti m .

Kendisiyle i bir l ii yapaca m i nsandan ne b i r m r lt ykseld i , ne g aripsed i , ne de kafas n kald r p bakt . Henz i lk dakikada d ncelerim i ona at m ve i in garib i , kabul de etti rd i m . Ya m , ki lomu , boyum u sorarken beni szyordu ve i kinci dakikaya g irmitik. nc dakikada yan ndan ayr l rken : "Okey, sen i hibir zaman u nutmayaca m Jack v e hep pei nde o laca m , " dedi.

Rahata solukl anabi lmitim sonunda. Tm ard mdaki kprleri yakm t m ve kimseleri n tan mlayamad yabani insanlardan o luan ormana rahata dalabi l i rd i m . Fakat glkler yaka m b rakmyord u . yi g iyi m l i , sakal lar n a k r dm arabac , ben i ehirde saatlerce dolat rm t . Yen i sorun u m arabac md .

Yeri megeip oturdum : "Dou yakasna ek bakal m , " dedim .

"Bay m , nereye ekmemi syled i n iz?" "Dou yakas na. Orada herhangi b ir yere." Yak kl denebi lecek arabac m , sokaklarda ylesi ne

bir olat ktan sona arabas n d u rdurdu ve tavanda yer alan kk kapa kal d r rken i ki rc i l ikl i bir sesle:

"Ne buyurmutu nuz?" diye sorusunu yineled i .

8

"Dou yakas . . . Dou yakas o lsun da, g idecei m yer fark etmez. G idecei m bel i rl i b i r yer yok. Yal n zca dolamak istiyorum."

"E l in izde b ir adres yok m u ?" Bu kez sesi mi ykselttim , ba rarak: "Bana baksana

sen! Hemen Dou yakas na gtr ben i . Ama bu ii yaparken fazla kon uma."

Ne dedi imi tam olarak anlamad , ama kald rd kapa kapatarak, atlara h z verd i .

Londra caddeleri yoksu l l u k konusu nda insana b ir f iki r vermez, bunun ay rd n a varamazs n z orada, fakat be dakika kadar srecek bir yolcu luk, s izi tenekelerden oluturulmu bir mahal leni n merkezine u lat racakt r. Arabac m n beni u lat rd yer d e bylesi b i r yerd i ve sokaklarda boy gsteren insanlar farkl , deii k denebi lecek bir rk n grntlerin i serg i l iyord u . Ksa boy l u , titreyen , d a l m , bitmi insan lard grd kleri m . Her u lat m z kavakta, yoksu l luun sarmalad , ki lometrelerce pis tula b i rikinti lerin i n , sefaletin sarmalndan getik. En sk rastlad m z in san grubu , ayakta zor d u ran sarho kad n ve erkeklerden ol uuyord u . Kfr ve kavga grntleri , havay katlan l mazlat ryord u . Pazar yeri o lduu savlanabi lecek bi r o luumda yal lar, p tenekelerin e ve amu rlarn aras n a elleri n i u m utla dald rarak patetes ar yorlard . Hemen hepsi bu p isl i k iinde, bu labi ldikleri rk ar k eyleri boazlar ndan aa ya yuvarlamakla urayorlard .

lerledi imiz yol lar boyunca, b ind i im araban n benzerine rastlayamad m . ocuklar n yapt eyse ard m z s ra kouturmakt . S vasz tula duvarl evlerin nnde, am u rl u sokaklarda alayan ocuklar grnty dolduruyor-

9

d u . Kalabal k korkusu i lk kez olarak ben l i imi sard . nsana, a k denizde yitiyormu d uygusunu veriyordu bu grnt ler. Yoksul sokaklar, dev deniz dalgalar na benziyord u . Ve bu dalgalar her an ii n e a l p , kaybetmek iin beni izl iyormu g ibiyd i .

Arabac: "u anda bu lunduumuz yer Stepney istasyonu , " diye

bard . Gerekten d e arabac n n iaret ett ii yeri n bir tren i s

tasyonu oldu u n u , evreme bir gz att mda ay rt etti m . " N e o l m u yani?" d iye sorduu mda, arabac m az n n iinde szckleri evi rip evi rmeye balam t . U mutsuz b i r bakla: "Buralar n yabancs o lduum u sylemitim . G itmek istedi in iz yer bu istasyon dei lse, nereye gidecei n iz i ben nereden b i ley im !" ded i .

" ste i m i s a n a gayet a k b i ld i rmiti m . imde yapaca n eyse, gzlerini drt amand r. Eski elbiseler al p satan b ir yer grdnde derhal d u r ve beni orada indir ! "

B u yolculuktan hi h onut kal madn duyumsuyordum. Bir sre sonra tan m n yapt m bir dkkan n nnde durdu ve beni b rakt .

"Hadi param de! Borcun yedi i l in alt pen i ." "Tabi i tab i i , hemen takdi m edeyim de, b i r daha seni hi

gremeyeyi m , yle deil mi?" d iye sord u m . " Para m demezsen, zaten beni son kez grm ola

caks n !" Biz bu konumalar yaparken , evremizi y rt k p rt k g iy

si ler iindeki bir dolu i nsan alm t . Sesli sesli g lerek dkkana yneld i m .

1 0

Gerek zorluk da dkka n n i ine ad m m atmamdan sonra balad . Dkkanc , eski elbise isteimi b ir trl kavrayamam ve nme az ku l lan l m olanlar n kart p s ra l yord u , b ir yandan da yzm kuku iinde i nceliyordu. Ama bu arada tav rlar nda en beli rg in eyse, benim zerimde bask kurarak, alaca m eylere olduka yksek deme yapmam salamakt . Baklaryla adeta: "Gen ada m , sen in ne peinde olduunu bi l iyoru m . zeri nde b rakt m korku, sana istedi im demeyi yapt racakt r !" diyordu.

Onun bak a s yla ben, ba belaya g i rmi biri , nehrin te yakas nda aranmakta olan bir suluyd u m . Bu arada, bir yandan da korku n bir pazarl k yapyorduk. Tezgaha koyd uu eyalar i in k l k rk yaryord u m . Aradan fazl a b i r zaman gememiti k i satc , pazarl k b i riyle kar kar ya o lduunun ay rd na vard . K del indi del i necek bir pantolon , tek dmesi kalm , h avlar dkk b i r ceket, km rcler in ku l land b i r postal , as l rengi bel i rs iz lemi kirl i bir apka, ince b ir kemer, ald klar m o luturuyordu. ama rlar m ve oraplarm yeniyd i , ama onlar da bir Amerika' l d a n al n p bana sat l m o lab i l i rd i . Anlatt m biimde yapt m z b i r pazarl ktan sonra, zerinde an lama yapt m z on i l i n i adama veri rken , o old u ka yapay iten bir gr nme brnerek: "Dorusu, del ikan l b i riymis in . Aya ndaki pantolonu el in i pene be i l ine veri rs in . Postal lar da en az iki buuk i l in eder. Geriye kalan apka, kemer, ceket ise baya iyi b i r fiyata gidebi l i r. Kutlar m , al veri in sen i n a ndan ok ok iyi o ldu."

Bense: "Al d m tm bu mal lara ka para verirs in?" ded i m . "Sana bu dknt ler iin on i l in deme yapt m , sekiz i l in ver tekrar senin olsu n ! Ha, ne dersin bu dnceme?"

1 1

Gl mseyerek kafas n sal lamakla yeti nd i . yi b i r al veri yapt m san yord u m , fakat o, bal g i b i beni kazklam t . Kaarl a n m bi riyd i . Araban n yan na dnd mde, arabac n n yan nda b ir pol is d iki l iyord u . Koltuumun alt ndaki torbaya b i r bak atan pol is, arabacya, ba n n aresine bak, der gibiydi ve b i r sre son ra oradan uzaklat . Polis tam olarak bu lunduumuz bl m terk etmemiti ki , arabacya olan borcumu dedim. Paray avucuna alan arabac z r d i lemeye balad , paray s k sk istemesin i n nedenleri n i an latmaya balad . Londra'da cins cins mterinin o lmas, onu buna zorlamt ve eer istersem , ben i dnyan n en uzak noktas n a dahi gtrecein i syledi .

Beni o szn ettii uzakl klara ta mad , ama Londra'n n kuzeyinde yer alan Highburg Vale Pansiyonuna b rakt .

nk eyalar m n bu lunduu yerdi oras . E rtesi gn, rahat ayakkablarm kard ktan son ra, s ra elbisemdeydi. Asl nd a yan mdaki tek elbise de buyd u . S ra, sat n ald m dkntleri giymeye gelmit i , bun lar satmak zorunda kalan adam bel l e i mde canland ra m yo rd u m . Eski psk ceket imin d i rseine b ir alt n ngi l iz sterl i n i n i , acil durumlarda ku l lan mak zere -belki de kefen i m i n parasyd bu- dikip , giyind im . Sonra da oturup rahat yaad m y l lar n belgesi olan yalar m seyretti m . zeri me g iydiklerim sorun o lmam t , fakat postal lar d i ren iyord u . Tahtadan reti lm iesi ne sertt i ler ve ancak yumruklar m ku l lanarak giyme becerisi gsterebi l mitim . Sonra, bi rka i l ine ald m mendi l , b ak, tt n v e sigara ka d n cepleri me datt m . Merd ivenlerden aa ya ad mlar m atarke n , kt bir eyleri n olmas n beklerm icesine b ir davra n a brnen arkadalar mla vedalat m . D arya kmak zereyken rastlad m h iz-

1 2

meti kad n , nce yzne kt b i r grnm verecek olduysa da, ard ndan glmseme denebi lecek b ir anlam ykled i . Asl nda buna pekala da g lmek deme olas l vard .

Henz sokaa yeni km t m ki , evremdeki deiikl ik ben i ak n l a uratt . Avamla aramdaki klece d iyalou bir anda skp atm t m . Ben de onlardan biriydi m art k. Ceketi m i n i ncel mi kol lar nda, onlardan biri ol mam n belgesini ta yord u m . Bu ana kadar bana gsterdikleri yapay sayg son lanm ve yeri n i , sevg iyle sarmalan m bir arkada l k al m t .

Kadifeden elbise giymi, boynuna ki rlenmi mendi l sar l adam, ben i mle artk "bay m " ya da "patron" diye konumaya balamyord u . B undan sonra, ben on lar n bir arkada yd m ve byle de adl an d r l yordum. Bu arkada szc i tendi ve kendine zg sylen ii ile ku l lan l yord u . S cakl k, dostluk, daya n ma, btn lk arz ediyord u . Patron farkl yd , o szckte b ir byklk, st n lk vard . Bu szc ta yan adam, alttaki ler in omzuna basyordu ve alttaki ler de bu ykten kurtul abilmek i in daha yukar lara kald rmaya al yorlard onu .

Dk nt giysi leri m i le edindi im bu deneyi m , yurt d na km Amerika' l lar n h ibir zaman edi nemeyecekleri zevki tatt rd bana. Avrupa'ya Amerika'dan gelmi bir gezg i n , Lidya Kral Kresus i l e bir benzerl ii yoksa, yani o denl i para pu l sahibi dei lse, b i r sre sonra servetin i yiti rip yoksul dme korkusuna kap l r ve evresi n i saran lar n czdan n hafifletme derdi nde olduklar n san p , o czdan i inde yer alanlar en namahrem yerleri ne sokutu rup gizlemeye al r. Bense bahi verme g ib i b ir hasta l yenip, evremdekilerle eit bi r kon u ma u lama olana n a kavutum .

1 3

Pek b i r zaman gememiti k i , at n n dizgi n lerin i gayri i ht i yari tuttuum bir adam, bana iki peni uzatt , ald m bu bahi i in uzun uzun teekkr ediyord u m .

inde bulunduum yen i dzenin , baka dei ikl i kler ierd i in in de ay rd na vard m giderek. Kalabal k caddelerde kardan karya geerken, salt daha dikkatli o lmam gerekiyordu . zeri mde ta d m giysi ler, yaam deerimi azaltm t . Daha nce bir pol ise yol sorduumda: "Arabayla m , otobsle m i ?" yan t yla kar la yord u m . i mdiyse bu: "Otobsle mi, yoksa y ryerek m i ?"ye dnmt . Tren istasyonlar nda ise, bi let satc s na uzatt m paran n miktar n e olursa olsun, b ilet nc m evki olarak bana uzat l yord u !

Ama tm b u olu msuzl u klar n yan s ra, grnmmn bana b i r geti risi de ol mutu . ng i l iz avam yla i l k kez yz yze gelm i oluyor ve onlarn gerek kii l ikleri n i renebil iyord u m . B i rtak m kelerde ya da meyhanelerde onlarl a dosta i l iki kurabil iyord u m . i ler ya da isizler, ben i mle kars z i l iki kuruyord u . Benden herhangi b ir beklenti leri o lmuyor ve konumalar da bu dorultuda gerekleiyord u .

Sonunda, Dou yakas n n kalabal n a kart mda, artk bnyemdeki kalabal k korkusunun yitmi olduunu ay rt etmitim . Ben de bura n n bir parasyd m ve tehdidinden rktm dev dalgalar yoktu art k. E nginlere a labi l i rd im ve zeri mde ceketimden baka yiti recek bir eyim yoktu.

1 4

2. JOHNNY UPRIGHT

Amacm sizlere Johnny Upright' in adresin i vermek dei l . yle syleyeyim, Johnny Upright, Dou yakas n n en sayg n sokanda ikamet etmektedir. Amerika'dan bak nca, bu sokak s radan ve belki de kalitesiz olarak n itelenebi l i r, ama Dou yakasnda buras , en gzel yer olarak genel kabu l grr. Dou yakas , pisl iin hakim olduu bir sr sokakla doludur, tm bu sokaklardan; bitmi, yoksul luun iine yuvarlanm , y k lm , ki r pas iinde genler akp dururken, o sokak olduka farkl b i r duru mdad r ve dolaan da ok azd r.

Buradaki evler de d ierlerinden farkl de i ld i r, yol boyu nca komularyla omuz omuza ve yan yana dizi lm ilerd i r. Giri leri b i r tektir. Cepheleri alt metreyi amaz, arkalar nda s vas z tula duvarlar bu lunur, adeta bunlar b ir araya toplanm toprak y nt s n and r r. nsan lar burada, yam u rsuz gn lerde kurun i gkyzn izleyebi l i r. U n utmamamz gereken ey u ki : biz burada Dou yakas ndan ve bura n n grecel i olarak zeng i n l ikleri n i d i le geti riyoruz. B u rada i kamet edenlerin baz lar n n d u rumu o kadar iy id ir

15

ki , evleri nde hizmeti bi le bar ndr rlar. Szn etti imiz Joh n ny Upright da, ans n yzne gld insanlardand r. Bunu nas l b i ld iime gel ince, bu garipler garibi d nya kesinde, b ir h izmetiyle tan t m .

Johnny Upright ' in evi n in kaps n al nca beni hizmeti kar l ad . Burada dikkat ekici konuysa hizmeti n in grnmnn iler paralay c ve ac nd r c oluuyd u . Kad n , bylesi b i r duru mda olmas n a karn, beni son derece k mseyici ve acma dolu baklarla kar lad . Davran bii minden kon uyu ksa kesmek ei l imi nde olduu an la l yord u . G n lerden pazard , Johnny U pright evde dei ldi ve tabii ki yap l acak ey yoktu. Bense d i reni gsterd i m . Yap labi lecek bir eyler olduunu tart maya at m . Nihayet Bayan U pright ortaya kt ve yzme dahi bakmadan, h izmetiyi b i r g zel halad , kap hemen kapanmal yd .

Johnny Upri ght evde bu lunmuyordu, kald ki pazar gnleri zaten kimseyi kabu l etmezdi . Bense bunun ok kt b i r ey o lduunu syled i m . Arad m b ir i miyd i? Hadi can m , hi d e dei l . D u ru m bunun tam tersiyd i . B uraya gel memin amac , onun karlar a s ndan iy i bir eydi ve bu konuyu grmeye gelmiti m . Kapda diki lmekte olan kad n n yz birdenbire deiiverd i . Johnny U pright u anda ki l isedeydi , bir saatte varmaz da evde olacakt . Eve dnnce onu grmem olas yd tabii ki .

eri g i rebi l i r miyd i m acaba? Hay r, tabi i kad n bana byle bir neride bu lunmad . Oysa ben, byle bir davet almak ii n bir g i riimde bu lunm utu m ve Bay Johnny U pright evi ne gel inceye dek kedeki meyhanede bekleyebi leceimi ifade etmit im. Bu konuman n bana bir yarar doku nmad . Ke bandaki meyhanenin yolunu tuttum . Gitmesi-

1 6

ne gitti m de, "delik" kapal yd , henz kil iseden k saati gel memit i . stne stlk iddetli bir yamur yayord u . D a h a iyisini bulamad mdan, evredeki evlerden b irisin i n kap s na s narak t nedim . D u ru m u m , aklad m boyutlardayken hizmeti geldi . Perian bir gr n mdeyd i , ezik b i r biimde bana; beyin i m utfakta bekleyebilecei m h aberi n i u lat rmak iin oraya geld i in i syled i .

Bayan Upright: " aramak iin o denl i ok i nsan kapy al yor ki ! " d iye zr d i ledi ve: "Umar m , s iz i kaba kar lad m iin al nmams n zd r, " d iye konumas n srd rd.

Dklen g iysi lerim i d zeltmeye al arak ve en kibar gr n m me brnerek: "Al n mad m , n iye al nacak m m ki ?" d iye yant lad m . "Buraya, sizi zecek denl i ok insa n n i aramaya geldiinden d e hi kukum yok!"

"Sahiden de, dedi in iz g ib i , " d iyerek yz me anlaml an laml bakt . Ard ndan da beni , m utfak yerine, yemek odas na ald . Bu, bana yap l m bir i l tifatt . yi davran larm sonular n veriyord u .

M utfakla ayn katta olan, zem inden b i r buuk metre aa da yer alan yemek odas , o denl i karan l kt ki , gzlerim bu karanl a al s n diye, bir sre ayakta beklemek zorun l u l uu d uydum . Oysa ki henz d arda gn vard , lendi . Oda n n iine, st k sm kald r m h izas nda olan kk pencerenin , ok kk bir blmnden pis bir k g i rmeye abal yord u . Ve ben, b u p i s kta gazete oku n abi l ecei kef in i yapt m .

Johny Upright' n eve dnn beklerken, sizlere b u raya neden geldi imi , amac m n n e olduunu anlatmaya al ay m . Dou yakas n n i nsanlaryla dp kalkar; yer ierke n , uyurken, s nabilece i m ; b a m sokabi lecek b i r

Altta Kalanlar 17/2

yeri m olsun istiyord u m . B u l u nduum mekandan da ok uzakta olmamal yd byle b i r yer. Ara s ra byle bir yerde temizlenebi l mel iyd i m . Yani zaman zaman yaz lar m yazabi leceim bir yerd i dndm . Ayrca, mektuplarmn da bir adresi o lmal yd . Hem bylesi bir l imana s nd mda, uygarl soluyabi lmel iydim, zerimden sefaleti zaman zaman s y r p atmal yd m . Yaln z, bu i in g bir yan vard . Eyalar m n gvencede o laca evi n sahib in in , benim ift yan l yaam mdan h aberdar o lmamas gerekiyord u . Ama eyalar n gvenl ikte o lmas n salayacak ev sah ib in in , kirac s yl a i lg is iz b i r i l iki kurmas , eyalar n gvenl ik soru n u n u sarsyord u . te Johnny U pright' i grmek isteyiim i n n edeni buyd u . Otuz y l d r Dou yakas nda otu ran ve doklarda al m eski b i r hkmlnn takt isim le n lenmi, herkese tan nan bu hafiye, bana istedi im ev sahibini bulacakt . Daha dorusu ev sah ibesi n i . Ev sahibim bir h an m olmal yd . Yani b u namuslu kad ncaz, ki rac s n n g arip gel i gidileriy le i lg i lenmeyecek ve onun bir sulu olduunu akl na geti rmeyecekt i .

Adamdan nce eve dnen i ki k z gerekten ok gzel-di. Kenar mahal le gzel l ikl erinde izlenebi lecei gibi, zayf ve i ac b i r gzel l ikti bu , ama gn bat m renkleri n as l abucak bitip yok oluyorsa, ylesi b i r h zla yok olup, yitiklere karacak b i r g zel l ik .

Garip bir yarat a bakar g ib i bakt lar bana. Son ras nda, oradaki varl mdan habersizmi g ib i davrand l ar. Johnny Upright eve g i rd i inde, onun la kon umam ii n st kata kard l ar pen i .

Johnny U pright, konumaya balamamla b i rl ikte szm kesti : "Ba rarak konu bir para. Olduka kt bir e-

1 8

kilde tmm ve kulaklar ma yans m , duymakta zorl u k ekiyorum . "

Yal Sleuth ve Sherlock, a h ah . . . Dndm tek ey uydu bu anda: Kar mda duran bu adam, benim verece im bi lgi leri kada dkecek yama n evin hangi blmne gizlemiti acaba? Bugne de i n Johnny Upright'la her kar l amamda, bu kayg lar m ve kukular m hep ta m md r. Adam , gerekte tm d e byle ba rmam m istiyord u , amac yaln zca iyi duymak m yd , yoksa bir bakas n kon umalara ortak m etmek i stiyordu? Her ne amac olursa ols u n , ona dndkl erimden sz ettim , kendimi tan ml ad m , amac m a klad m , o ise karar n b ir sonraki gne b rakt .

Toplu m un genel kabul gsterecei giysi ler iinde, b i r at arabasyla evin in kaps na geldiimde mutlu luk sunan b i r gl mseme yay ld yzne. Beni ay imek zere ieriye davet etti , kol kola aile bireyleri n i n yan n a gittik.

"Bizler alak gnl lyzd r, atafat , gsterii nemsemeyiz. O yzden sen, bizleri grndmz g ibi kabul len."

K zlar beni selamlarken, yzlerine b i r kzarkl k yay l d . Babalarysa onlarn d a h a fazla ezi l ip bk l mesini engel lemek iin: "Ha, ha, ha," d iye b i r kahkaha savurdu . E l iy le masan n zerine vurd u . Masan n stndeki ler bu darbeyle ang rdad . "K zlar dn seni grdklerinde d i lenci sanm lar. Ekmee yoksun biri diye dnmler. Ha, ha, ha . . . "

Kzlar gzlerin i k rp t rarak bu dnceye kar kt lar, yanaklar n n al al durumu daha da artm t . Sefaleti stnden akan birin in , yoksul olmas gerekmiyor g ibiyd i . Kahvalt ederken , kzlar di lenciye benzeti lmemi, bana yap l m bir h akaret olarak n itelerken, babalar benim becerilerime ge-

1 9

miti. Onlar 2'::lat m tam bir becerikl i l ik rneiyd i . Reel l i ekmek el iinde iti im ay kadar holanmt m bu durumdan. Gerekten de gzel b i r oyundu bu ve Johnny'n in bana bir ev bulmasna dein srd bu dorultudaki muhabbet. Evi de kolayl kla buldu. Ev ayn sokakta, kendi evin in bi rka kap tesinde ve t pk kendi evin in benzeriyd i .

20

3. KRALIK ODAM VE DGERLER

Londra' n n D ou yakasnda h afta l alt i l ine ya da b i r buuk dolara tuttuum yer kon usunda baar l b i r i karm t m . Dier sokaklarla kyasland nda gzel b i r grnm arz eden buras , Ameri kan d eer yarg laryla, korkun kt den mi, rahat ol mayan kk bir yerd i . Yar bo grnmndeki odama bir sre sonra yaz lar m yazmak iin b i r dakti lo yerletirdiimde, i inde ad m atacak yer kalmam t . Ama bir sreni n gemesiyle kendime, ieride rahata dolaabi lece i m bir sistem oluturd u m .

Oday kendime uyg u n dzenledikten sonra, dknt giysi ler imi zeri me geirerek d arda dolamak zere oray terk ett im. Kiral k oda sorun u beni m ii n gncel bir sorundu ve yeni bir yer aramaya koyuldu m .

Yoksu l v e ai lesi d e olduka kal abal k b i r adam olarak gryordu m kend imi , iinde bu lunduum bu d u ru md a nas l bir d avran serg i lemek gerekti in i tespit etm eye al yord u m . lk saptamam, bo yerleri n olduka az oluu ve

21

aralar n n mi l lerle ifade edi lebi lecek uzakl k iermesiydi. Saatlerce dola ktan sonra, dndm byklkte bir yere rastlayamamt m . Gerek tm plakl i le orta yerde d u ruyord u . Evli ve ok ocuklu bir ai le babas n n bu semtte yer bul mas olas dei ld i . O zaman abam bo bir odaya yneltti m . ine kar m , ocuklar m ve eyalar m z yerlet irebi leceim bir oda . B i r odada b i r erkek; kar s , ocuklar ve eyalaryla, bura i nsanlarna gre pekala yaayabi l i rd i . B irden fazla oda sorduumdaysa, kar mda yer alan lar, Oliver Twist 'mi im gib i hayret i inde bakmaya bal ad lar.

B i r baka a rt c gerek de; b ir yoksul ai le n as l b i r odaya s nabi l iyorsa, onlar n da buraya ayrca ki rac bul ab i lmeleriyd i . B u odalar i le alt i l in h afta l kl a kiralanabi ld ikleri gibi , gelen kirac , sekiz peni i le bir i l ine, kendisine yatabi lecek b i r yer sala m oluyord u . Hatta b i rka i l in i gzden karabilse ve bunu gze alabi lse, ev sahibiyle yemek yeme olana na kavuuyord u . Ben bu konuyu dsel b i r eki lde i nceleyemedi m . Tabi i bu duru m , benim iin ba lanamaz bir eydi.

Sadece grdklerimde dei l , evrem i saran bin lerce evde de banyo denen eyden eser yoktu, O zaman ocuklar m ve kirac lar mla banyo yapmak isteine kap l d m zda leen kul lanacakt k ve bu da gerekleebi l i r b i r olgu dei ld i . Kar l nda edindi imiz karsa, sabun tasarrufuyd u .

Yeni o d a falan kiralamadan, Johnny Upright' i n arac l k etmesiyle tuttuum odaya geri dnd m . Ya da kar m n , ocuklar m n ve ki rac lar m n bar naca yere. Onlar buraya nas l yerlet ireceimin planlar n yapmaya balamt m ki,

22

kafa m n i i al lak bul lak oldu ve ben odam n iini gremez oldum . Haftada alt i l ine tuttuum yer buras m yd acaba? Yok can m olamazd , bylesi b ir ey olanaks zd . Neyse ki bu durumdan kurtu luumu ev sahibemi n kapy vuruu salad , rahat olup o lmad m soruyord u .

"Evet beyim , ne yazk k i a c gerek byle," d iye yan t vermeye balad sorduum soru zeri ne. "Buras en sona kalan sokaklardan. On y l ncesine dek her yer byleydi , i nsanlar n tm ok sayg nd . Ama ak n akn buraya skn edenler, onlar buradan srp att . Burada grdkleri m , eski leri n yal n zca ok kk bir kal nt s . ok kt, ok kt."

B u g i riin ard ndan da, buraya olan gn , ki ralar nas l ykseltt i in i , nceki sayg n i nsanlarn deeri n i nas l drdn anlatt . "Bizim gibi ler, buraya g edenler g ibi kalabal a al k n dei l ler pek. Bizler, yaayabi l mek iin daha fazla odaya gereks i n i m d uyuyoruz. Oysa, sonradan gelen ler, yan i yabanc lar ve aa s n ftan halk tabakas , bylesi yerlere be ai le s abi l iyorlar. Bizler ise ancak bir a i le barnabi l i riz burada. Byle o lunca, ne oluyor? Bizim verebi leceimiz kiradan fazlas n deyebi l iyorlar. ok kt gerekten de bay m , ok kt. Hele hele b i rka y l ncesine dein buralarda sayg n i nsanlar n otu rduunu ve buralar n sakin olduunu dnnce!"

Kad n n yzne b i r gz att m . Kar mda ngi l iz iis in i temsi l eden, en t ipik rneklerden biri d u ruyord u . B u grltc kalabala n ak n , Londra' n n Dou yakas ndaki bu insan n yzne, spr lml, yok olua b rak l m l kaz mt . Fabrikalar n , bankalar n , i yerlerin i n ve ote l leri n gel i ip bymesi, Londra halk n n yoks u l lar n gebele-

23

t irmit i . Akn ak n buraya gelen bu i nsanlar, ii leri ncler olarak ya ezm iler ya da srp yerlerinden atmlard . Ve bu bask n n ; bu nesi lde o lmasa bi le , iki nci kuakta baar y kucaklayaca kesin l ik ieriyord u .

Johnny Upright' in ikamet etti i soka n son u n u n d a b u olaca gayet a kt ve kendisi de bunu byle tahmin ediyord u .

O yle yakla yord u konuya: "Bi rka y l sonra ki ra szlemem son buluyor. Evi n sahibi de bizim g ibi b ir i . Bugne dek evrede sahib i o lduu evlerin hibirin in kiralar yl a oynamad , art rmad , b u yzden burada bar nabi ld ik. Ama ya lecek olsa veya satarsa? Bizim iin ikisi de ayn ey. yle b i r dnce yrtel i m , evi paragz b i ri a ld ve beni m asmalar m n bu lunduu yeri izbeye dndrd , evi semeci davranmadan, i lk nne kana verd i . te Johnny U prig ht' in son u , o zaman b u ka n l maz son gel i r. "

B i r an i in o Johnny Upright' i , iyi kalpl i kar s n , solg u n yzl kzlar n v e ak n h izmetisi n i , yz b in lerce hayaletten olumu o kalabal n i inde Douya doru g ederken grd m .

A m a bu gte Johnny Upright yaln z ba na dei ld ir. ehri n kenarlar nda, u ks mlar nda, orta hal l i esnaf lar n , kk apl i adamlar n n, baar l sat c lar n otu rduklar semtler vard r. Bu insanlar L salon l u , g zel baheli evlerde otururlar. Bahelerinde ren k renk iekler, bakml imler vard r. evrelerindeki temiz h avay cierlerine doya doya ekerler. Uuru m u n yan ndaki i nsanlardan kurtulduklar ii n kendi leriyle v n rler, on lara benzemedikleri , on lardan biri o lmad klar iin Tanrya bol bol dua ederler. Ama u ie

24

bakn k i , zerlerine doru , ac maszca, ard arda, ehriyle bir l ikte Johnny Upright gelecektir. Gelecek ve kiralar astronomik fiyatlara f rlayacak, vi l lalar kk kk evlere blnecek, bahelere yeni evler dolacak, sonu olarak da Londra'n n geceleri , ya l bir karanl k olarak abanacakt r zerleri ne.

25

4. UURUM VE NSAN

"Kiralayabi lece im bir yeri n var m ?" Pool ve Mimehouse yak n lar nda yer alan pis grnml bir kahvede, i ri yap l ya l kad na, lakayt bir tav rl a sormutum bu soruyu . Ksaca yant verdi soru m a : " Evet var!"

ierdi im gr nt, evindeki kalabal kla el imeyecekti , yan tn o lumlu luu bu yzdendi san r m . nmdeki i nce d il iml i domuz etin i , mide buland r c ay el iinde az m a atarken , yan t na herhangi b i r kar l k vermedim. O da ayn ekilde davrand , hibir ey sylemed i . Ama ne olduysa, drt peni tutarndaki hesab m demek ii n , on il i n kard ktan sonra old u , bana kar davran lar nda bel irg i n bir deiikl ik o ldu, i lg isi a rtverdi. Beklenen etkiyi yaratmay baarm t m .

Sayg l b i r davran i inde: "Evet bay m , size uyg u n bir yerim var. Yolcu luunuz yeni m i bitt i? Yeri m i siz de beeneceksiniz san r m . " Kad n n g sterdii i lg iye bo verd i m ve syledikleri n i , sylenmemi kabul etti m .

2 6

"Ki ras ned i r odan n ?" ak nca bakt : "Ben ki ral k oda vermiyoru m . Kal c ki

rac lar ma bile oda vermezken , neden tan mad m bir yabancya oda ki ralayay m ?"

Ben de a rm gibi yapt m : "zgnm, ben de baka yerlere bak n r m, " ded i m . Ama grnen on i l i n i m , onu olduka heyecanland rm t .

" ki i l ik bir odada, size byk bir mutlu lukla bir yatak i lave edebil ir im. Oda arkadalar n z, anlaabi lecein iz ok drst insanlard r. "

Bunun zerine: " y i ya, bul u nduum oday ben bakalaryla paylamak istemem."

"Yanl anlama can m . Ayn yata paylamayacaksn z. ayr yatakl b ir oda ve olduka da byktr. "

"Ne kadar?"

" Haftada i l in . Srekli m teri lerime iki buuk i l in . Oda arkadalarn z seveceinizden h i kukum yok. Birisi bir depoda grevl i ve iki y l d r k irac m . brnyse alt y l d r tan yoru m . Evet evet, gelecek cumartesi nden sonra alt y l n doldurmu oluyor. D rst bir idir, sah ne ii l i i yapyor. Alt y l d r b i r kez bi le i ine g itmemezl ik yapmad , evin i de ok sever. Hatta ki mi kez, otu rduu evler iinde en iyis in in benimki olduun u yineler. Kirac lar m n yemein i de ben el ler imle yapar m ."

Olduka saf bir tav rla : "Zannederim para b i rikti riyord u r," ded i m .

"Tanrya inan olsu n , para falan birikt iremez . Asl nda, kazand yla baka bir yerd e kendin i geindiremez. "

27

Kad n n szleri bana, o usuz bucaksz Bat y dndrd . E ng in gn alt nda Londra' l n n yaam n paylat Bat m . . . Bu radaki namuslu ve drst adam -stel ik alt y l boyu nca bir gn olsun iinden kaytarmam t- ayl i ki b u u k dolarla ifade edi l iyor v e ba ndan geen bu nca deneyime kar n da, daha iyi bir yaam kuraca san l m yord u . Benim gibi b i risiyse, dk nt g iysi leri i inde, cebinde ta d on i l i n i n s cak grnmyle byle bir ada m n oda arkada l n a tal i p oluyord u .

Gerek olarak yal n z l k i i n yarat l m o l a n i nsan ru hunun, ik i kiiyle paylat odas nda daha da yal n zl k ekecei n i sanyoru m .

"Ka y ld r burada oturuyorsun?" d iye sordum birdenbire. "On y l tamamland bay m . Odam beendin iz m i ?" Ben konutuka ayaklar n srye srye gtryor,

kk m utfa nda ki rac l ar na yemek haz rl yordu. Asl nda ieri g i rdiimde, kad n , you n bir al ma iin

deydi ve benden son ra d a temposunda b ir dme o lmad . "Be buukta ayaa dik i l iyoru m , " diyordu v e tm zaman dol u olan b i risiyd i . E n son yataa g iren de o oluyordu san yorum . On y l d r burada, bu tempoda al yordu ve bunca y l ieren al mas n n kar l nda ne kadar kazanm t ? K rlam salar , btn bedenin i sarmal a m pis l ik , kk omuzlar, b it ip tkenmek bi l meyen i . . . Salt bun larla bitmiyord u . R ht mn o byk gr lts ve rezaletleri . . .

Kap dan d ar ad m m atarken : "Yeniden gelmeniz olas m ?" diye kibar b i r ses tonuyla sord u .

D n p bakt m , eski b i r dey imin derin lerinde kalm gzel l i i yakalad m . Yan na b i raz yaklat m : "Hi tat i l yapt n m ?" dedi m .

28

"Tati l m i?" d iye ak nca kar lad soru m u . Geld i i mden beri i lk kez olarak ii n i b rakt ve gl meye balad . "Ah ! Benim gib i ler i in tatil ha? Tan r m ! Dn b ir kez, d i n lenmek ha?!" Bu konumas n n hemen ard ndan da: "D ikkat et ! Aya n . . . " diye haykrd . abuk abuk sylemiti , fakat ben eie tak lm t m .

West l ndia doklar n n yak n nda, amu rlu s u y nt s na zg n zgn bakan b i r adama rastlad m . Kalar n da iine alan bir itfaiyeci apkas gei rmiti ba na. zeri ndeki giysileri deerlendiri lecek o lursa, onun bir den izci olduu sylenebi l i rd i .

Sze kestirmeden gird i m : "Arkada merhaba!" diye seslendim. "Wapping'e nas l u laabi l i rim, syleyebi l i r m isin ?"

"Buraya gel iin s r gemisiyle m i oldu?" diye b ir soru sordu yan t yerine. lk bakta mi l l iyetim i zm lemiti . Ard ndan da laflamaya baladk, meyhaneye kadar srdrdk sohbetimizi ve sonras ise uzayp g itti. Ayrca "Half and halt" adl ikiden birka kadeh yuvarlay nca, aram zdan su szmaz olmutu. Cebimdeki bir i l in tutar ndaki param avucumda evirirke n : "Yatacak yer iin deyeceimi ay rd ktan son ra, kalan yla da iebi l iriz," dedim. O ise bana, bu para n n tmn ikiye harcayabilecei mizi , nk o gece, onun yan nda bar nabi leceimi syled i . Arkada bir nceki gece ok kt bir grlt karm ve sonu olarak polisi boylam .

B ir i l in deeri ne zde b i ray da i ip bitirdikten son ra olaanst pis bir yatakhanede ve pis b i r yatak zeri nde

29

le g ib i sabah yapt mda, arkada m n nas l b i ri olduunu iyice renmiti m .

Bu arkada, b i r anlamda Londra'n n alt gel ir grubu ndaki ii ler i temsi l ediyordu ve sonra gel ien olaylar, ben i m yan l mad m n kan t old u .

Londra' l yd bu arkada v e babas da ayya b i r itfaiyeciydi, buysa onun vn kayna yd . Oku ma yazmay renememiti ve bunun gerekl i l i in i de kabul lenememit i . Onun kon u m undaki b iri i in bu gereksiz bir lks olurd u .

B i r annesi , b i r erkek kardei v e pat rt c iki k z kardei vard . ki odaya s n m olarak yaa m n srdren bu ai le, her geen gn daha da g koul lara kucak amak zoru ndayd . Evleri nde yedikleri yemek ok ktyd ve ancak a kal m a teh l ikesi ta d nda eve gid iyord u . Ufak apl h rs zl klar denemi, d i lenci l ik y ap m , m io olarak denizlere yelken am t . Sonras nda atei l ie s ram , itfaiyeci olarak meslek yaam n n doruklar na u lam t . Tuttuu bu yolu n sonucunda kendisine b i r yaam siti l i semit i . i rki n ve kar d u ru l m as gereken bir yaam felsefesiydi b u , takat bu felsefe onun iin bir mant kt . Kendisi ne: "Neden bu yaam set in?" diye yneltti im soruya, dn meden yan t n yapt rd . "Benzin ii n ." B i r deniz yolcu luunun bitim inde, paray kucaklamak ve ard ndan da derin b i r sarholuun iine yuvarlanmak. B u eylemi arkadalaryla y inelemek ve tekrar engin denizlere yol a lmak. Bunu yapmak . . .

"Benzine" dair dnceleri n i -iki dncenin temel inde de bu yatyordu- bitird i inde: "Ya kad n ?" diye bir soru yneltti m .

"Kad n m ?" d iye soru p , g l bir s o l u k koyverdi kten sonra, kadehin i masaya b rakp bir syleve gi riti : "Ben im

30

anlay ma gre ve ahlaki bak m iinde kad n der:en mahluku n yeri yoktur. Ben , y l lar n bana kazand rd deneyi m sayesinde u lat m bu sonuca. Ded i m ki ; sende kad n n yeri yoktur. Syler misi n , benim gib i b iris in in neden kad na gereksi n imi olsu n ? Bir zamanlar kad n olarak annem vard . Onun varl yeterl i . B ir sr ocuk do u rd u ve srekl i babamla tepiip, kavga ett i . Yaam birbirleri i in ekil mez hale getirdi ler ve birbirleri iin yaam kapkaranl k yapt lar. Peki nedeni neydi bu karartman n ? Anam tabii ki ! Ayrca, kad nlar, cebinde bi rka i l in le dolaan bir ateiye n as l davra n rlar sanyors u n ? En iyi yntem sarholuk, hem de uzun sre l i olan . Oysa kad n denen yaratk , insan n o bi rka i l in in i yle abuk a l r ki , b i r kadeh yuvarlayacak denl i bile paran kal m az. Benim de bir zamanlar zamparal klar m oldu evlat, ben de b i l i ri m onlar n hangi kumatan dokunduunu ! in bir de yle bir yan var, kad n n olduu yerde bela vard r. Kavga, b ak, pol is ve tabi i sonu olarak mahkeme vard r. "

Bense: "yi , ama b i r kad n !" d iye d i reniim i srdrd m . "Kendi evin b i r byk m utlu l u k. Seferden geri geldii nde kuca na t rman maya al an kk yavru lar, sevgiyle sofran kuran, sen i pen ve sevien kar n , kad n yan i ! Gzel fokurtularla kaynayan tence re, neler yapt n , neler grdn, nerelere kadar u lat n anlatman isteyenler . . . "

"Tanr m , Tanr m !" d iye ba rd , i ri e l lerin i birbirine vu rarak: "Sz nereye getirmek istiyorsun arkada? pen b i r kar n , kuca na kmak i in abalayan ocukl ar n , trk syleyen tencere . . . Seferde olduunda drt i l in , o lmad nda ise hibir ey. Srekl i kavga orta m na g i ren b i r kad n , alayan, z rlayan ocuklar, km r olmad ndan kay-

3 1

nayQ.mayan tencere . . . Sen bu parayla ancak bunlara sahip olab i l i rs in arkada. Bu d u ru msa insan yeniden denizlere a l m aya s rkler. Beni iy i d in le arkada m , sak n bu konutuklar n hayata gei rmeye al ma. Bana bakar m s n ? ki iiyorum ve iki iiyoru m , ne alayan ocuklar m var, ne v r v r eden bir karn. Senin g ib i b i r arkada m ve iecek bir biram olduunda, en m utlu i nsan beni m . yi bir gemi bu lmak ve bununla yen i bir sefere kmak, haydi b u n u n iin iel i m . "

San r m yirmi alt ya ndaki bu adamla daha fazla b i r ey konumaya gereks in im im kal mamt . Her eyi tm akl yla kavramt m .

Bir kez, e v yaamn n ne olduun u bi lmiyordu v e bi lmesi de olas deildi . Ai le kavram onun iin yabanc b ir szckt . Babas , babasyla annesinin kurduu yuva, onlarla atba giden yoksul luk, iinde bulunduu duruma yuvarlamt onu. B i l in alt nda, en byk zevki aram ve bulmutu.

Gen alkol ik, olgunlamadan b itie ulam adam , atei l ik yapamayacak denl i tkenmi bir beden ve beceriksizlik . . . Ne b i r ii olabi l i rdi , ne de bir yuvas . Bunlar ona anlatt mda her eyi kavram t , fak91 el inden gelebilecek b i r ey yoktu. Doumundan itibaren evresin i saran olgu, onu bylesi ne sertleti rmi, hareketsiz k l m t . Y k l m gelecein i ylesine a k gryordu m ki , bu duru m beni sarst . Her eye kar n hi de kt b i ris i dei ld i . Ne ahlakszd , ne de ak l yoksun u . Akl ba ndayd ve evresi ndeki lerden daha gl bir grnmdeydi . Uzun kirpikleri , yuvarlak yznde glgeler b rakyeirdu, i ri mavi gzleri vard . Srekli g lmseyen gzel bir yz, sanki mavi gzlerin in alt nda bir m izah saklanm t . Biimli bir a za ve yumuak dudaklara sahip-

32

t i . Geri , st dudana yerlemi bir izgi vard , ama onu i rkin gstermiyordu bu. O gzel im kafas, gl bir boyunla o denl i gzel bir bedene oturmutu ki , soyu nurken grdmde, bedenin in gzel l i i beni h i de artmad. Daha nce, bedenleri n i j i mnastik salon larnda glendirmi kii ler grmtm , ama bunun bedeni h i de on larnkine benzemiyordu. almayla edi ni lmi bir vcuttu bu ve bi rka yl a varmaz, bu lanetlenmi gr n m tmyle kerd i .

Byle bir yaam , kurban olarak sunulamaz, bozuk para gib i harcanarr.azd. Ama unu hemen eklemem gerekir k i , Londra gibi bir yerde, bylesi canavar bir eh i rde, drt

i l ine b i r a i le oca i na edi lemezd i . Sahne iisi de ayn kon u md ayd. O da kazandyla ancak iki yakasn bir araya getiriyordu, ama evlendiinde durum deiecek ve b i r odaya b irka kiiyle tkldnda, yakas makas kal mayacakt. Geen gn ler iinde srekli dndm ki, uuru m u n kenarnda yaam sava veren bu insanla-n evlen mesi , salt budalaca b i r davran olmayacak, aff mmkn olamayan bir su da olacakt. Onlar yok edinceye kadar kul lanacak olan bu toplumda, onlarn bir rol ve yeri yoktu. Uurumun d ib in i boyladklarnda; ikiden tkenmi, yitiklere kar m birer budaladan baka bir ey ol malar olanakszd. Yen iden bir aba harcamaya g iriseler bi le, bu abalar kendi l i inden yok olmaya mahkumdu . Dnyay dndren ark onlarn tepeleri ndedir, onlarsa buna bo veri rler. B u arka kat lmak onlarn el lerinden gelmez, ayrca d nyann dnen arklarna da gereks in imleri yoktur. Uurum u n kenarna trnaklarnn son g leriyle tutunup, daha aalara yuvarl anmamak iin abalarlar. Tek gsterebi lecekleri aba da bundan ibaretti r.

Altta Kalanlar 33/ 3

zetle sylenecek olursa, Lond ra' n n kenar mahal le cehennemi , ucu buca olmayan bir mezbahad r. Her geen gn tara ng i ltere'si b ir nehir g ib i akar merkeze. Bunlar, kendi lerin i savun mak b ir yana, nc kuaktan son ra yitiklere kar maya mahku mdurlar. lg i l i kurumlar n Londra' l ii ler aras nda yapt b i r i ncelemeye gre yle b i r sonu kmt r ortaya: B u sz edi len i nsanlardan , baba ya da dedeleri Londra' l olan yok gibidir. Hatta bu kua n byk lde tkenmi olduu d a sylenebi l i r.

Bay A. C . Pigoi , yoksu l , ya l ve onlardan geriye kalm olanlar "Yok Olan Yzde O n " olarak tan m lamaktad r. B u sz edilen lerin yzde yedi buuu n u Londra ' l lar oluturmaktad r. Bunun a klamas n istiyorsan z yle d iyebi l i rim : Gerek geti i miz y l , gerek dn ya da bugn veya dei ik bir sylemle, yaamakta olduumuz u an , bu yaratklar n drt yz el l i bin i , Londra olarak is imlendiri len topl u m uku ru n u n iinde yoksul luk ve sefalet iinde lm kar l am aktad r. Bunlar n nas l ldn soracak o lursan z , d n k g azeteden bir h aberi sizlere aktarabi l i ri m .

"SAVSAKLAMA VE D K KATE ALMAMA" "Dr. Wynn Westcocty, Dou Soka ' n n 33 numaras na

geenlerde g itti imde, geti imiz aramba gn len 77 1

ya ndaki Bayan El izabeth Crews' in lm nedenini ylece saptad . lnn ev sahibesi Bayan Al ice Mathison, ki racs n en son geen pazartesi gn grdn sylerken, onun yaln z yaad n da bi ldi rmitir. Horborn Mahallesi m uhtarysa, len kad n n otuz be y ldan beri orada otu rduunu bi ld irmektedi r. B u tan k , lnn korkun b i r d u rumda bu lunduunu ve onu ta yanlar n d a d ezenfekte edi ld iin i akla-

34

mt r. Dr. Chase Fendel l 'se, lm nedeni olarak; kt g da kaynakl bir kan zehirlen mesi , savsaklama ve dikkat yoksunluu , evre koul lar n n.yeterince iyi olmamas sonucu gereklemi olmas neticesine ulam ve bunu kabul eden jri de, l i in defnedilme izni vermitir."

l m olay n n en dikkate deer, en i lg i ekici yan ise, i lg i l i leri n byk b i r titizl ik ve soukkan l l k ii nde karara varm olmalard r. 77 ya na u lam b ir kad n n lmn d ikkatsizl ie ve i lgisizl ie balamak, bence fazla iyi mser bi r bakt r. Yaln zca kendi savsaklamalar sonucu lm olan kad n , lmeden nce b i rok bel irti vermi tir ve topl umsa, byk kayg szl k i inde yeniden kendi gnlk i ine dnmtr.

Bay Pigoi; "Yok Olan Yzde On" adl yapt nda yle yazmaktad r : "Bu kii ler ya bedenlerin in zayfl ya zekalar n n gerilii ya da kas yetersizlii veya bu ad geenlerin tmnn bir l iktel iiyle, yetersiz ve isteksiz bir d u ru ma dmektedirler. Genel olarak zeka a s ndan o denl i yetersiz d u ru mdad rlar ki ; bazen evleri n i n adreslerin i b i le u n utabilmekte, salar n sol lar n kart rmaktad rlar. Bedenleri genel olarak gsz, sevgi leri bel i rsizdir. unu da bel irtmek gereki r ki , h ibiri ai le yaam n n ne olduunu kavrayamaz."

Drt yz el l i bin, byk b i r rakamd r ve buysa b ir toplul uu ifade ediyor. Gen itfaiyecimiz de bun lardan biris id ir. Ben bu a n l ar n tmn b i rden d i nlemek istemem. Ama merak etti im bir ey de u : Tanr , acaba onlar duyuyor m u ?

35

5. UURUMUN KIVISINDA TUTUNANLAR

Dou yakas zerine: rendikleri m balang ta ok yzeyseld i . Ayr nt lara ulamaya balad ka grdm ki , bu yoksul lua ramen, ha la mut lu olan insan lar var. Kk esnaf n , sanatkarlarn otu rd u klar s ra s ra dizi lmi kaba gr n m l evleri nde, mutlu luu yaad klar n duyum sad m . Akam kerken az nd a pipolu erkekleri n , ocuklarn kucaklar na al p , kar lar y la bir l ikte ev kap lar n n nlerinde otu rup, neeli kahkahalar savurarak komularyla dedikod u yaptklar n grdm. Onlar n m utlu olduklar ok belirg ind i , nk evrelerin i saran yoksul luktan uzakt lar. Gen9 de bu duru mlar , yaln zca mideleri n i n dolu olmasndan kaynaklan yord u , ama buysa s k nt vericiydi. D kuramayan , s kc i nsanlard bun lar. D i n de onlarla yak n l k kuramamt r. Gremedikleri eyler, on lar ne korkutur, ne de rahatlamalar n salar. Bunun ay rd na bi le varamazlar. Dolduru l m u b i r mide, tten bir pipo, olmazsa ol maz bi ralar , btn bun lar, onlar n yaam a bal l k nedenleridir.

36

Btn bunlar hep byle srse, ortada sorun olmazd . in asl , yani z , durumun byle ol mamasd r. Yaamlar rme ve zl meyi de ieriyordu , bu h areketsizlii krmalar olanaks zd . Gelecekleri yoktur, yokl uun kendin i duyurmas ve yuvarlan n , uuruma gidiin ortaya k yla her ey balar. Kendi yaamlar nda b u d yeni yeni balang yapmaya balamt r, ama iinde bulunduklar bu du rumu ocuklar na ve toru nlar na mi ras olarak b rak rlar. B u rada insanlar gereken eylerin pek az n ele geirebi l i rler ve elde edi lm i azl k, ok a kt r ki b i riki m salayamaz.

eh i r yaa m , i nsan iin hi kolay dei ld i r, ama Londra'l lar nki hi de kolay dei ld i r ve erkeiyle, kad n y la iiler buna katlanamazlar. Dnlenlerle, gerekleenler aras nda byk uurumlar vard r. Taradan olanca istei ve gcyle gelmi olan ii , bir sonraki kuaa kt ii l i i m i ras b rak r. Bitmez tken mez bask ve iti l ip kak lmalarla yaama tutunmaya al an ikinci kuak ii ler, babalar n n yapt klar n beceremezler. Uuru m u n d i binde sonlan acak yola g i ri l m iti r art k. Baka hibir etkiyle kar lamasalar bile , kaamayacaklar , soluk almak zorunda b rak l d klar hava, onlar somut ve soyut olarak y k ma gtrmeye yeter. Tarada olduu g ib i , can l l k iinde srd remezler yaa m .

Biz, Dou yakas n n mikropl u h avas n , b i r a n ii n b i r yana koyal m ve Londra'y bitie sr kleyen duman e le alal m . Kew Garden' n ynetim kurulu yelerinden S i r Will iam Thiselton, bitki lerin zeri ne y l m du man artklar n i ncelemeye ald . Vard sonuca gre Londra'n n i inde ve eyrek mi l kare d nda b i riken kurum ve hidrokarbonlar n a l t ton a rl a u lat ve bu say n n yaln zca b i r h aftal k y l m gsterdii ortaya kt . B u hesaplar n ulat sonu korku ntur. Londra'n n her eyrek mi lkaresine h aftada

37

yal n zca b in iki yz k rk sekiz ki lo kurum ve katran yamaktad r. Geti imiz gn lerde St. Paul Katedral in in saaklar nda b i riken kristal ize olmu ki re s lfat ay klanm tr. Buysa, havadaki slf irik asid in talar zerinde gerekletird i i etkileim sonucudur. Evet, bu atmosferde yaam m cadelesi veren Londra' l iiler, bu s lf ir ik asidi tm yaamlar boyu nca sol u n u m yoluyla almaktad rlar. Bu nedenle, u ka n l maz sonucu ortaya koymak zoru ndayz: Lond ra' l ocuklar, daha genken rme trendine g i rmi oluyorlar. Hemen hemen bt n a r ilerin ii leri Londra'n n d ndand r. rnek m i vere l im: Londra pol isi n in kayt lar , e lemanlar n n on iki b in in in Londra d nd a olmas na kar n , yal n z-

. ca b i n i Londra' l d r, d iye ifade etmektedi r. nsan i ster istemez, bu ve benzeri kenar mahal leler in

b irer i nsan tme, i nsan yeme makinesi olduunu dnyor. Dolduru l m u mideleriyle m utlu luk tablosu izen kk esnaf n , sanatkarlar n sokaklar ndan geerken, onlar i in duyduum kayg ve ac ma, uuru m u n dip noktas nda can ekimekte olan drt yz e l l i b in kiiye kyasla daha fazlayd . Uuru m u n d i bi ndeki ler lmeyli yz tutmular, ama bu szn ettikleri m , ik i kuak s recek bir can ekimeyi , yok oluu yaayacaklar.

, Ama tm bu sylediklerime kar n , yaam kaliteleri hala iyi ve bu insanlar bu koul larda, iyi durumlar n daha uzun sre koruyup, yaamlar n byle srdrebi l i rler. lerinden sayg n insanlar, ynetic i ler, kahramanlar ve sanat lar kabi l i r ve onlar n d u ru m u n u daha iyi leti rmek iin al abi l i r.

B u kk, s radan i nsanlar n orta m ndan d lan p , uuru ma yuvarlanmaya balayacak olanlar n temsilcisi olabi-

38

lece in i syleyebi lece i m bir kad n l a tan t m . Kocas b ir tesisat yd ve ayrca sendika yesiydi de. Ama tesisat l yeteri kadar iyi o lmad ndan, srekl i i bulam yord u . Gerektii lde gl v e g i riimci olmad ndan, bu lduu bir ite uzun sre bar n mas olanakl de i ld i .

Bu ai len i n iki ocuu var ve ai lenin tamam szm ona oda d iye n iteleyebi leceimiz iki del ie yerlemiler. Hafta-1 k demeleri yedi i l in tutuyor. Ne ocaklar , ne de sobalar var. Yemekleri n i mine iindeki havagaz nda yapyorlar. Srekli olarak da ayn yntem i kul lanarak havagaz ndan yararlanyorlar. Yntem leri u ; del ie at lan bir peni i le gaz gelmeye bal yor ve bir sre sonra da gaz kesi l iyor. Bir pen i l ik sre ne kadarsa, gaz da o kadar sre gel iyor. Kad ncaz: "Bir penil ik gaz, ama kapama sresi iinde hemen tkeniyor. Bu nedenle de yemekleri mizi yar p imi, yar i olarak yiyebi l iyoruz," dedi .

Al k , onlar n yaa m n n neml i b i r paras o lmu. okl u kla daha fazla yeme gereks in imi duymalar na ramen, yar a yar tok kalkmlar yemek masas ndan. Uuru m a yuvarlan balad m , srekli olarak eki len g daszl k , i n san n yaam damarlar n smrmeye, gc n tketmeye balar. D abukl at ran etkenlerden bir idir b u .

Kad n da a r iiler aras na kat l m t r art k. Sabah n kr karan l nda, drt otuzdan balayarak, akam son sokak lambas n n snne dek atk ve nlk rmektedi r. B i r dzi neye kazand i s e , yedi i l indir. Kocas n n i taki p etmesi ve bul mas iin sendikaya ye olmas , ayrca bu i i in sendikas na haftada bir buuk i l in demesi gerekmektedir. B i r iki defa sendika greve gitmiken, i bu lmaya kalkmsa da, ceza olarak sendika on yedi i l in tahakkuk

39

etti rmi . K zlardan by, hafta l k olarak i l ine bir terzi yan nda al maya balam sa da, durgunluk o lduunda iten kar l m . stel ik ie balarken a ld kk b i r cret, giderek artmas gerekirken , meslei ren mesi neden gsteri lerek zaman zaman kesint i lere uram . B u i in ard ndan be i l ine bir bisiklet fabrikas nda i bulmu ve bu i i y l srm. B u sre ii nde de, eviyle i i aras ndaki uzakl k bir hayl i uzun olduu ndan s k s k ge kal m ve onl ar d a sk sk ayn eki lde ceza kesmiler.

B u d u ru mda; kad n n ve erkein yapabi lecei b ir ey yoktu r, rol leri bitmit ir, uuru mdad rlar art k. Hibir tutu nacaklar dal kalmamt r, uuru m u n d ibi nde say labi l i rler. Ama ya kz lar ? Srekl i o la rak mahkum olduklar g daszl k; kafaca, bedence ve ahlaki olarak k ntye uramalar sonucu, domuzca bir yaam kal m t r on lara.

Bun lar kaleme al rken , hava her trden dzenbazl n , sahtekarl n ve rezilce yaa m n olaan kar land b i r i buland rc l k iinde karard . Komuda ba rt lar balad , kavga ediyorlar ve ben bun l ar i lk duyduumda kpeklerin dalamaya balad n sanm t m . B i r sre getikten sonra bu seslerin insanlar taraf ndan kar l d n kavrad m . stne stlk bunlar kad n d . Sarho kad nlar kavga ediyord u , insanlarn duymak istemeyecei szckleri ku l lan yorlard .

Kavgalar genel l ikle u doru ltuda olur : B i rbiriyle i l i ntisi o lmayan bir y n szc n ard ndan, cierler y rt l rcas na kan b i r l k ve bunlar n aras ndan ayr ayr dklen sesler . . . B i r ocuk alamas , gen kz yalvarlar . . . Ve hemen ard ndan : "Vurdun ! Vurd u n ite ! Daha ne yapacakt n ki ? " B u o laya ahit olan evlerin pencere ileri seyi rc i lerl e dolumutu r. Tokatlarn sesiyle b i rl ikte , s ralanan kfrleri

o

duyabi l i rsi n iz . Beni m tesel l i nedenimse, kavgay gremeyecek bir yerde oluum .

K sa b i r ara ve : " B rak o ocuu !" Sonra drt yalar nda bir ocuun l klar , paralan rcas n a ba r lar ve say s z kez yeni l enen tmce: ".i mdi u ta kafana patlat r m !" son raysa san r m ta kafay bu lup, ac verdikten sonraki tiz bir l k ortal a yay l yor.

B i r k sa sessizl ik ve bay l m kavgac n n ay lt l m a ile-m i . ocuu n sesi yeniden duyulabi l i r, ama bu kez korkulu de i l , yorgun . Ard ndan yine ykselen sesler, gitt ike dozw artan sesler:

"Evet !" "Evet ya ! " "Evet ! " Ve iki taraf n sesleri n i n inat l srp gidiyor, tabi i ki

kavgac l da. Kavga eden taraflardan b iri epeyce bask n km olmal ki : "Yeti in, ldryor!" diye b ir ses saryor ortal . Sonra o da yok oluyor. Her halde adam g rtla tam olarak s k p ii bit irmit ir, diye dnyorsu n, ama yeni sesler ekleniyor kavgac lar n aras na, bu arada g rtlak kurtulmu olmal ki , yeniden ve daha tiz yksekl ie eriiyor l . B i r genel homurdanma, tekrar yap lan bi r balang.

Sessizl i in ard ndan gen b i r kz n sesi ykseliyor: "Tabi i ki anam n yan nda yer alaca m orosp u ! " Be kez yinelen iyor bu tmce. "Ben isted i imi yapmakta zgr m . . . " Anneleri n , kzlar n , evrede yer alanlar n kat ld b i r krdvdr bu. D ar kan ev sahibi , kavgay iz leyen k z n evi n i ine ald . Benim dndmse; tm bu olanlar n onun ah laki bak ndaki etki leri n i n ne olaca yd .

4 1

6. TAV SOKAGI VE CEHENNEME BAKMA

Mi le End yolu ndan aa kii yryorduk. i m izde bu lunan lardan biri , bir kahramand . On dokuz yalar nda zay f ve ince bir del ikan l yd . O denl i zay ft ki , bir rzgar esse, onu nne kat p sr kleyebi l i rd i . Atel i bir heyecan i inde sanc eken b i r solcuyd u . Krsde ve masa ba nda pek ok kon umalara kat l m , Boer Sava 'ndan nce bir y n o lay n iinde yer a l m t . Han i , imdi lerde bile dnd ke b irok ngi l iz ' in can n s kan Boer Sava . ... Yolda yrrken ba ndan geen leri an lat yordu.

Otobslerde, parklarda sald rya yeltenenler, b i rbiri ard s ra krsye k p konumacy aaya alan serseri ler, gz dnm kalabal klardan yedii dayaklar ve kil isedeki kuat l malar . K r lan camlar ve pol is yetii nceye dek, arkadalar y la omuz om uza verd ikleri mcadele. Serseri lere kar dvmt. Cam k r klar , alt st edi l m i ortal n anlat m yl a sren konuma biterken : "Gl insanlar n e denl i kskand m bi lemezsin . B u zayf vcudumla, i kavga boyutuna u lat m , b ir ey yapam yoru m ," d iyord u .

42

Y ry arkadalar ma bakarken, sevgi l i Bat m an msay p , aradaki gl yi itleri k skand m an msad m . Bu gen ve gz pek arkada ma bakarken, onun yol larda barikatlar kurup, d nyaya, henz i nsanlar n merte l meyi u n utmad klar n kan tlad klar n dndm.

Yol arkadalarmdan, b i r ayakkab yap m atlyesi nde al an d ieri konumaya balam t . "Yrekl iyi mdir ben ! Yrekl i ! D ier al ma ardalar mdan hibir ine benzemem. Onlar da beni , i nsan soyu n u n g zel bir rnei o larak gsteri rler. Tam yetmi kiloyum.du r. "

Kendis ine seksen be ki lo geld i imi sylemedi i m ii n m utsuz o lmad m . Zava l l adam, sa l ksz b ir yz, eci bc b i r vcudu kk omuzlar vard . Bu grnm a r al ma koul lar ndan kaynaklan yord u . Oysa, yrekli ve salam b i r adamd kendi tan m la masyla.

"Boyun ne kadar?" Kas larak: "Bir yetmi," ded ikten sonra, "dkkanda a

l t m dier arkadalar m . . . " d iye srdr rke n : "Seni n d kka n b ir grey im, bakal m . " ded i m . Dkkan u anda al may d u rdurmutu , a m a b e n gr

mek istiyord u m . Lemen Soka ' n geip, Spitalfield'den sola dndk ve Tav Soka 'na g i rd ik. B i r dolu ocuk, amu ra belenmi b i r ekilde, kurbaalar g ib i grlt kararak, soka n i i nde koturarak oyu n oynuyord u . Dar bir kap g i ri inden getik. Bu yer ylesi ne dard ki , annel i in tm kutsal l n ayaklar alt nda iyneyerek ocuu n u emziren b ir kad n n st ne basyorduk. Kad n n ard ndaki karanl k holden kurtu lup, merdiveni t rman may denedik. kat kadar kt k . El l i santim kadar geni l ikte olduunu tah m i n ett i im saha n l k p is l ik i indeyd i . Ev olarak is imlendir i len bu yerin

43

yedi odas vard ve alts nda yirmi kadar insan bar n yord u . Bun lar, bu odalarda uyuyorlar, otu ruyorlar ve yaamlar n srdryorlard . Yedinci odaya g irdik. teki lerden biraz kkt ve ortaya konu l mu masa, dn lecek bir boluk b rakm yordu evrede . Be kundura kal b vard , ama ben bu odada al acak kii lere yer bu lamad m . Odadaki boluklar , ayakkab kutular ve saya m alzemeleri kapl yord u .

Bit iii ndeki odada alt ocuklu b i r kad n bar n yord u . teki del ikteyse, l mek zere o l a n vereml i o l uyla bir l ikte bir baka kad n . Kad n n anlatt na gre , sokaklarda karamela sat p , h asta n n st gereksi n i m i n i bu ile kar l yormu. Haftada ancak bir gn et yz grebi l iyormu ol u .

i arkada m : "ksrkleri ok korkuntur," dedi. "al rken iitiyoruz da, dayan lmaz ksrk nbetleridir."

olduunda arkada m , drt arkadayla bu odada birl ikte al yor. Tepelerinde lgn kl b ir lamba oluyor ve be kiin i n nefes a l p verd ikleri bu odaya, b i r de lamba n n i s i eklen iyor. Arkada m , i in in iyi o lduu zamanlar haftada otuz i l in kazanabi ld i in i syledi .

"Ama bu paray e n usta olan m z kazanabi l i r. G nde o n drt saat al mak gerekir. A m a nas l b i r al ma temposu . . . Ter i ine gmlrz ve i nan ki iz lemeye kalksan gzleri n karar r. Az mdan al p al p akt m ivi leri sanki b i r makine b rakyor san rs n . u az m a bir baksana! "

Bakt m . Metal le temasta n , d iplerine kadar r mt t m diler i . "Dilerim i dzen l i o larak y kar m , yoksa daha kt o lurd u , " d iyor. Ki ray ii leri n bltn , malzemeyi aralar nda toplad kl ar parayla ald klar n syledi ard ndan.

"Peki ama," dedi m . "Bu i in veri ml i l ik sresi n e kadard r, yani ka ay dzen l i para kazanabi l iyorsunuz?"

44

" Drt ay," ded i . Y l n geri kalan aylar nda ise haftada on i le y irmi i l i n aras nda deien bir gel i rleri vard . i nde oldu u m uz hattan n yar s bitmesine kar n , arkada m n kazanc ancak drt i l ine u laabi l m iti .

Sonra anlat m n srdrd : "Bu y l , meslekteki son y l m olacak. Art k sayalar n el le yap m tarihe kar yor, makineler g i rdi devreye, retim onlarla srecek, biz de al amayaca z art k." Bu kon umalarla holdeki ocuklar geip, kad n n zeri nden atlayarak d arya u latk.

Belediyen in teneke mahal lelerde oluturduu i yerlerini de gezdik. Buradaki ii ler, e l sanatkarlar ve esnaflar daha oktu, takat sa l k kou l lar daha iyiyd i . nsa n n gzn karartacak derecede h z l al an, az ndan m akineden kar rcas na ivi b rakan ve i nsan soyunun g zel rneklerinden biri olan yrekli arkada m : "i mdi sana Londra'n n cieri n i gsterecei m ," ded i . "Spitalf ield Bahes i . "

sa' n n kil ises in in glgesi , Spitalfield bahelerine dm t ve ki l isen in zerindeki saat, gsteriyord u . Ayrca grmekten m utlu o lmad m bir grntye de ahit olmutu m . Benim gl bahemden daha da kk olan bu mekanda tek bir iek yoktu. B i razc k im gr nyordu ve bunun zeri de d ikenl i tel ve demir kaz klarl a dorat lmt . An la lan burada geceleri kimse bar n mas n isteniyord u . B i z ieriye g i rerken, aramzdan yal b i r kad n get i . ki ki rli k n tayord u . B i ri n i vcudu n u n nne, d ieri n i s rt na yklemiti . Kad n , evsiz barksz zaval l b iriyd i . B u aylak kad n , salyangoz g ibi evin i s rt nda tayord u .

ak l dklm yoldan getik. Yoksul , bitki n , tkenmi i nsanlar, bu ak l del i yolu n iki yan n , yrek paralayan bir biimde igal etmiti . P is l ik iindeydiler ve hepsinde de

45

akla gelebi lecek olan tm deri hasta l klar mevcuttu . l ikleri tecek denl i bir souk vard ve bu souu art ran bir rzgar esiyordu. Bu i nsanc klarsa birbirlerine yapm bir ekilde uyukl uyor ya da uyuklamaya urayordu. B ir tarafta on sekiz ya ndan yetmi ya n a kadar, yirmi civar kad n otu ruyordu. Bir tahtan n zeri ne uzat lm , bir de bebek vard aralar nda. Ve onunla kimse i lg i lenmiyordu. te yanda birbir ine yaslan m iki adam uyuyordu, az telerindeyse bir ai le yerlemiti . Kuca nda ocuunu uyutan bir anne ve kocas -dost da olabi l i rd i- aya n a byk gelen ayakkabs yla oynuyord u . B ir baka tarafta kad nlardan birisi elbisesinden sarkan ipleri kesiyor, yan nda oturansa bir ineyle elbises in in y rt klar n dikmeye al yord u . telerde, sevgil isinin d iz leri zerinde bir gen uyuyordu ve iki sevgi l in in de durumu birbirlerinden farkl de i ld i .

Ben i m d ikkatim i ekense, b u uyuklamalard . Nedendi acaba? Neden bu insanlarn ou uyu maya al yord u ? Bunun n edenin i sonradan kavrad m . Parklarda geceleri uyumak yasakt , hemen hemen hepsi uyumasa da, uyuklamaya al yordu. O denl i b i r uyuuklua kap l m lard ki , bizlerin fark na varan dahi o lmad .

"Londra' n n cieri ha ! Buras cier dei l , kokumakta, rmekte olan bir yara !" ded i m.

Sonra da: "Buraya beni niin getirdiniz?" diye bir soru ynelttim . Yan mdaki rehberim hemen yantlad : "Buradaki kad n lardan birou yar m peniye kendini satar da ondan," dedi.

Oysa teki solcu gen, dayan lmaz bir tiksinti iinde yalvarmaya balad : "Ne olur terk edel im buray , gidel im buradan." tekin i n tm neeli kon umalarna kar n , bu arkada m n daha neler dediini imdi pek a n msayam yo ru m .

46

7. VICTORIA MADALYASI TAIYAN ADAM

Dknlerin barnd evin geici yatakhanesine g i rmek benim dndm gibi kol ay dei ld i . Baars z diye nitelendiri lecek iki g i ri imden sonra, bir ncsne s vandm. lk ieri g i rmeyi deneyii m aka m n yedisi ndeydi ve cebimde drt i l in ta yordum. Bu yzden aff mmkn olmayan bir hata yapmt m . Buraya bavuruda bu lunan ki in in metel i i olmamal yd . Yani , yard ma m uhta olduun u gerekten kan tlamas gerekiyord u . Dei l drt i l i n , drt metel iin bi le o lmas , geri evri l mek iin yeterli b i r nedend i . kincisi ise, saat yedide bavurmamdan kaynakla n yordu ve yoksul i nsanlar iin bu saat bir hayl i geti .

B u arada geici yatakhaneleri n ne anlama geldi in i a klamam gerek. Saf ve terbiye hudutlar ndaki ki i ler i in yararl bu . Evsiz, yataksz ve parasz i nsanlarn anslar yaver giderse, geceyi geirmek zere geici bir yatakta uyuyacaklar b ir yerd i r buras ve bu sre iinde kemikler d in lenceye ekil mi o lur. Sabah oldu u nda ise gei rd i i gece n edeniyle g i rd i i borlar demek zoru n lu luundac;J r.

47

kinci giriimimi ok iyi koul larda hayata geirdim. Yan mda o solcu arkada m la , b i r baka metel iksiz vard . U n utmadan aktaray m , benim cebimde metel ik vard .

Whitechapel yresindeki bir dknler evine gtrdler ben i . B ir sre giri kap s n izledim . Kad n ve erkeklerden olumu bir s r kalabal k vard nnde. ti raf etmem gerekiyor ki , bu grnt u mutlar m n k r l mas na neden oldu. Diide s ras n n gel mesin i bekleyen kk bir ocuk g ibiyd i m . B u ray terk edip gitmek iin iimden bir dolu neden geiri rken , bu d u ru m yz me yan s m olacak ki , arkadalar m yreklendirmek gereks in im i duyd u lar ! "Korkma, baarya u lamana az kald ."

Tabi i baar l o lmal y m . B u anda akl ma cebi mde ta d m metel ik geldi . B u sefi l ler ordusu iinde metel ik bir servet olarak nitelenebi l i rd i . Kalb im arpa arpa, cebimdeki metelii kendimden uzaklat rd m, arkadalar mla vedalat m , sonra yolu geip s raya g i rd i m . Ac duyulacak bir kalabal kt bu ve ben bu ana de i n bunun bylesi hznl olduu nu hi dnmemitim .

Yan mda ksa boylu , vcudu eitiml i b i r adam vard . Salam ve yrekl iyd i . Uzun y l lar n g nei ve rzgar kararm yzn kr t rm eski b i r denizciydi bu yal adam, ama s alam yap l yd . Tam o s rada Kipl i ng ' in "Galler Tutsa " ad l i i ri nden bi rka d ize geldi bel leime :

48

Yamk omzumdaki ve avkyan eliin at yaralarla

Krbacn izgileri ve iyileemeyecek yaralarla

Gne ve tuzlu suyun birlikte zayf drd Gzlerimle, dendi tm hizmetimin karl

Bu a n msad m dizelerin ne anlama geld i in i sizler de kavrayacaks n z.

B i r ara : "Buna daha fazla d ayanayamaca m, olanaks z b u ! " d iye yak nd ses l i sesli te yan mda d uran adam. " Kal n ve byk bir cam k r p , aa i nd i rece i m . Bu nedenden on drt gn yeri m . O zaman s n acak, yat p kalkacak, yiyecek bir eylerin olduu b i r yeri m olur. Ora n n yemekleri buradan b i n kat d a h a iy idir. A m a gal iba o eski y rekl i l i i m i ve g i ri imci l i irni kaybetmeye balad m . " ded i .

B i r sre sustuktan son ra : " ki gecedi r d ar larday m . Soka n bt n souu zerimde topland . nceki gece i l ikleri m e dek s land m . Yal y m ve art k dayanamayaca m duyumsuyorum . Bir sokaktan l eim i kald racaklar." Ve arkas ndan byk b i r heyecanla bana dnerek: "Gen adam, sak n yalanmana olanak tan ma . Genken lmeni n b i r yolu n u bu l . Yoksa seni n de u laaca n sonu benim duru m u m o lur. Doruyu sylediimden emin olab i l i rs in . Seksen yedi ya m bitirdim ve l keme de gerekten h izmet verd i m . Ama gel gr ki yapt klar ma kar n kolu ma tak lan eritl i Victoria madalyas i le bir l ikte , imdiki ben kald m ortal k yerde. lm olsayd m keke. O rezi l lm beni ku.caklamakta o denli yava d avra n yor ki l"

Gzleri m i n iini yalar sarm t , ama alamama olanak tan m ayan ya l ada m , eski b i r denizci arks sylemeye balad . Sanki bu dnyada i nsan n iini karartacak b i r ey yokmu g ibiydi ark n n szleri .

ki gecedi r sokaklarda sr klenen adam, bu i nsan kuyruunda, b i raz olsun beni cesaretlendirmek iin u yky an latmaya ba l yord u .

Altta Kalanlar 49/ 4

Daha ocuk deni lebi lecek b i r yata donan maya kat l m ve k rk y l aan bir sre hizmet sunm utu. L imanlar, is imler, grevler, tarih ler, savalar sel g ibi dklyordu az ndan. Ama yoksul lar n kuyruk ol uturduu bu mekanda, cebimden not defteri n i karp , anlatt klar n not alamad mdan, syledikleri n i n hepsin i a n msamam benden bekleyemezsin iz. Kendi ifadesiyl e : "B i ri nci in Sava 'na kat l m , ba ndan sonuna kadar sava n iinde yer a l m t . Sonra Dou H i nt Kumpanyas n a g i rmi, o n y l n H i ndistan'da geirm iti . Ayr ld ktan bir sre sonra i syan km , tekrar donanmayla bir l ikte H i nd istan'a dnmt. B i rmanya ve K r m Savalar 'na kat l d g ibi , daha bi r sr grev a l m t . B ir gn b i r ey o lmutu . ok k k b i r eydi bu ve nedenin i de a n msayam yord u . Belki temenin kahvesi iyi de i ld i ya da ge yatm olabi l i rd i . Alacakl o lanlar s kt rm olabi lecei g ib i , komuta n ndan laf da iitmi o lma o las l vard . Nedeni her neyse, temeni o gn ok sinirl iymi ve bizim denizci de arkadalaryla b i rl ikte n g vertede b i r eyleri dzeltiyorlarm .

D ikkat kesi l menin tam s ras . . . K rk y ldan fazla lkesine hizmette bu lunmu, gsterdi i yararl klar nedeniyle s rm a sahibi o lmu ve savataki stn baar lar nedeniyle Victoria madalyas n hak etmi. Yani onun tmyle kt b i r den izci o l mas n a olanak yok. Ama i in garipl i ine bak n ki , o gn temeni ok s in i rl iymi v e kendis ine o yayg n o larak b i l inen szcklerden birisiyle hakaret ed ip, onu aa lam . ine anas n n ;.:,d n n da kart r ld b ir aa lama szcym bu ve bizim denizci , arkadalaryla b irl ikteymi ayrca, bu szcn kul l a n lmas yla birl ikte, el i ndeki demir ubuu temenin kafas n a i nd i rm i. Biz, gel in yknn kalan k sm n onun az ndan d in leyel i m .

"Ne yapt m n ay rd n a varm t m . Ynetmel ii ezbere bi l iyord u m . O zaman kendime yle syledim : 'Jack, senin i in burda bitti yavru m ! ' ded im. i sonuca u l ut rmak i in hemen den ize atlad m . Nas lsa olan olmutu ve art k ben de iimi bit irmeliyd i m . Kararl yd m. Temeni de bi rl ikte srklemitim denize. Kurtu luu muz yoktu, iki m iz bir l ikte boulacakt k. Bu ii sonland rmak zereyken, sancak gemisinin f i l ikas yan m zdan geiyordu ve biz dvyorduk. Ada m tutmu, e l imden geldii nce yumrukluyor, yu m rukluyord u m . B u da i imin bitmesi n e neden oldu . O anda yumruklamay kessem ve denize dmt de ku rtaryord u m , deseyd i m mrnn sonuna kadar b u n u n ters in i kan tlayamazd ."

Olay , d ivan- harp takibe al m . Buna asl nda tam olarak byledir diyemeyecei m . B aka bir yarg organ d a olab i l i rmi bu. Denizcileri yarg layan yer neresiyse, oras ite. Yarg lanm ve mahkum olmu. B u hkm, szc szcne ezberliyor ve belki de kendi kendine b in lerce kez y inel iyor. Her zaman i in byle b i r eylemin cezas yle : R tbenin geri a l nmas , emekl i l i in kald r lmas , btn ar maan ve i kram iyelerden mahru m edi lme, Victoria madalyas n n geriye iadesi , donan madan at lma, el l i k rba yemek ve i ki y l hapis . . .

" Keke o g n boulsayd m : Tanr m , o g n can m alsayd n ! " d iye son verdi szleri n e . Kuyruk i lerlemi ve keye u lam t k . Az sonra yoksu l lar n ieriye al nd klar kap grnd. Tam bu anda b i r e.yi daha rendi m . Gnlerden arambayd ve biz cuma gn d arya b rak l acakt k . Ayrca baka b ir ey de var. Siz s ig ara ti ryaki leri , imdi bana kulak veri n , iyice d in leyi n . eriye sigara ve ttn soku l m a-

5 1

s kes in l ikle yasakt r. Gi rerken tt nleri mizi tesl i m edecektik. Sylendiine gre kimi zaman d ar karken bu tt nler geri veri l iyormu, ama oun l ukla da ortadan yok edi lmesi sz kon usuymu. Bu arada ya l sava bana bir ders verdi . Kesesinden ttn b i r ka da aktar p , yass l at rd ktan sonra orab n n a lt n a yerletird i ve ayakkab s n giyd i . Ttn tutkunlar n n bi ld ii g i b i , tt nsz geen k rk sekiz saat ikenceyle gemi g ib id ir.

Kuyru ktan ieriye g i ren olduka a r hareket ediyor ve bizlerse kapya yakla yorduk. B i r ara zgara n n zeri ne geldi imizde yal denizci , alt m zda bel i ren adama sord u :

"Ka kiiye daha gereks in im var?" "Yirmi drt." Heyecan i inde nmzde yer alanlar sayd k, tam ta

m n a otuz drt ki i . evremdeki ler in yzlerine bir d k r kl kt . A ve parasz olarak tam b ir geceyi d arda g eirmek pek de kolay ol mayacakt . Oysa biz hala bel l i b ir u m ut ta yorduk, ama kap n n nnde, o n ki i kald nda, tamam d iyerek biz i geri evird i ler. Seksen yedi ya ndaki adamca z , topuklar n n zeri nde sert b i r dn yaparak, g eceyi g e i rebi lece i bir yer aramak zere geriye yneldi . Yoksul yatakhaneleri n e i l iki n bi lgi ta yan iki adamla, nereye gidebi lece i m konusunda grtm . On mi l kadar tedeki Poplar d k n evine g id i lmesine karar k l n d ve yol a dtk.

Tam keyi dnerken yan mdakilerden birinden bir ses ykseld i : "Oysa ben i m bugn ieriye g i rmem gerekiyord u . Saat b i rde , kuyruk yeni yeni o lumaya balam ken buraya gelmiti m. Bunlar n hepsi orospu evlad . Hemen hemen her gece ayn insanlar n ieriye g i rmesi ne iz in veriyorlar. "

52

8. ARABACI VE MARANGOZ

enesindeki kei sakal y la arabac ; bu sakal grmezden gel in i rse sinek kayd t ral yd ve eer ben onu Amerika'da grseydim, iftiden iiye, her meslekten b i ri olarak nitelend i rebi l i rd i m . Ama i marangoza gel ince, onu hi dnmeksiz in tan ml ard m . M arangozun gr n m nden kukuya yer b rakmayacak eki lde bel l i o luyordu mesle i . Zayft , grnm yorgundu, ok d ikkatl i bakyordu ve meslein in bir gerei olarak, kul lad aletleri n kabalat rd e l leri vard . kis in in de ortak noktas ; ok yalanmlard ve ocuklar da lmt . Tam bak ma gereks in im duyd u klar b ir yatayd lar, zor bir gelecek bekliyordu onlar . Gen ii ler, ileri n i e l lerinden kapmt .

Whitechapel dknler evinden b u iki insanla bir l ikte d lanm , kabul edi lmemitik. imdiyse Poplar yoksul evi ne birl ikte ynelmiti k. Bu kon uda da ansl o lduu muzu ki mse syleyemezdi . Ya Poplar yoksu l evi nde bar n abi lecekti k ya da geceyi sokaklard a tamamlayacakt k. kisi de

53

bir yatak zlemi ii ndeydi ve gene ikisi de, kendi sylemleriyle bu d nyadan her an gebi lecek duruma gelmilerdi . E l l i sekiz ya n a u lam arabac , b u ndan nceki geceyi sokaklarda tamamlamt , altm ya n am olan marangozsa be gecedi r kapal bir o rtam grmemiti .

Ey siz etli kan l i nsan lar, sizler her gece bembeyaz araflar i i nde yatanlar, sizlere Londra ' n n sokaklar nda sabah beklemenin ne anlama geld i in i nas l tan mlayabi l i ri m . Eer yaa m n z n bir bl m nde bylesi b ir o lay yaamamsan z, anlaman z ok g olacakt r. Eer bir g n ba n za b i r o lay gel ip d e , geceyi d arda geirmek zorunda kal rsan z, g nei grnceye kadar gei recein iz saatler, y l lar g ib i gelecekti r size. Gzleri n izden yalar gelecek gibi yp, titremekten hayk racak g ibi o lursan z, bu denl i acya nas l katlan d n za a r rs n z . D ardaki bankl ardan bir ine otu rup d i n lenmeye al t n z b i r anda gzleri n iz h afif kapan m ken "z p la bakal m," diyen bir polis sesi sizi rktecektir. Bir banka oturup d in lenmek yasaklanmamt r, ama o banklar yal n zca d in lenmek iin oraya kon m ulard r. Ayrca o banklar n says da o denl i azd r ve birb i rler ine o kadar uzakt r ki . . . Yorgunluktan tkenmi bed en i n iz i , de kalka ve sendeleyerek Londra'n n bitip tken mek b i lmeyen caddelerinde dolat rmak zoru n l u l u u ndas n zd r. Eer d ayanamay p da uygun bir kap aral n a s n acak o lursanz, e m i n ol u n , h e r yerde bitiveren pol is, az sonra sizi orada da bu lacakt r. Onun grevi , sizi oradan kopar p atmakt r. Yasalar bunu emreder.

Gnn i lk klaryla ac lar n z art k son bulmutu r. Evinizin yolu n u tutup, d in lenmeye eki l eb i l i rs in iz. Ba n zdan gee n leri anlatmak iin sizi n de bir h ikayeniz vard r art k,

54

lnceye dek bunl ar u n utmaz, zaman zaman dostlar n za an lat rs n z. Bu yk giderek byr ve zamanla kocamanla r. Londra' n n gece yaam ndaki sokaklar , Odisse'n in bitmek bi l mez yksdr ve sanki s iz de Homer's in izdi r. Oysa benimle Poplar evine doru yryen iki yoksul i htiyar i in , bu h i de byle dei ld ir.

Yal n zca onlar i in de i l , bu gece Londra sokaklarnda sabahlayan otuz be b in kad n l ve erkekli kalabal k i in de byle dei ld ir. Ama bir eye dikkat edi n , bu geceyi tam olarak yatacakken an msay n . Yoksa o yumuac k yataklar n zda uykusuz b i r gece geirmek olas l n z vard r. Bu insanlar n ou yal d r ve etleri dk l yordur, kanlar da eki lm it ir. Beslenmeleri uygunsuzdur, sa l ks zd r. Onlar bu ac mas z geceyi soukkanl l kla kar lamayacaklar, ayrca gn boyu d a kar n lar n doyuracaklar k r nt peinde koturacaklard r.

M i le End Caddesi 'nde marangozla arabac aras nda yrym srdryoru m. Dou Londra'n n can damar bu cadde boyu nca on b in lerce i nsan yaam n srdrmekted i r. Buna d ikkatinizi ekmemin nedeni , sizleri n de az sonra an latacaklar m rahat kavraman zd r. Az nce syled i im g ib i , onlarla bir l ikteydi m ve onlar k z p da lkeye kfrler s ralad ka, ben de buna kat l yordum. stne stl k, korkun bir lkede yal n z ba na kal m kk bir ocuk gib i kfrediyordum. Gemici olduuma ikn a etmeye al yord u m on lar . Param iki masalar nda tken mit i . Gemici ler iin doal olan bir ey daha yapm t m : E lbiseleri mi yiti rmi ve be parasz kal m t m . Yeni b ir gemi aray ndayd m ve k sa sre ii nde de bulacakt m . B u yzden d e yoksul lar evi n e i l iki n herhangi b ir bi lgi edi nememitim .

55

Arabac b iz im h z m za erimekte glk ekiyordu . O g n , boaz ndan aaya b i r lokma bi le gemedi in i anlatm t . Marangoz ise pardssnn etekleri n i saa sola savu rarak yryord u . H er i kisi de yere bakyorlard . Bir yandan yrrken , kon umalar na devam ediyorlar, orada aniden yere ei l iyorlar, ama yry h zlar nda herhangi b ir azal ma ol m uyord u . B i r sre yerlerde izmarit arand klar n dndm, fakat yan ld m bi raz sonra anlad m.

amu rl u , p is l ik kaynayan kald r mlardan portakal , e lma kabu klar , zm a rt klar toplay p, hemen a zlar na atyor ve yiyorlard . Erik ekirdeklerin in kabuklar n kr p, iinden kan midelerine yolluyorlard . Toplad klar aras nda fasulye tanesi byklnde ekmek k r nt l ar da vard . Evet, bunca eyi bu iki ada m , a zlarna atyor, d u raksamaksz n iniyor, hemen yutuveriyorlard . Bu ahid i olduum olay, dnya n n en gel imi, en byk, en zeng i n , en grkemli n gi ltere 's in in Londra adl bakentinde 1 902 y l , 20 Austos gn, akam saat alt i le yedi aras nda gerekleiyord u .

Ve bu iki adam durmaks z n konuuyord u . D e l i de i ld i ler, yal yd lar yaln zca. Ve bu iki adam ok kan l gerekleecek bir devri mden sz ediyorlard . Olaya fanatike yakla yorlard , anariste dnceleri vard ve ki mse de onlar b u kon uda sulayamazd . Onlar n a olmalar na kar n , n yemeimi yemit i m ve akam yatabi leceim rahat b i r yata m vard . O yataa uzan p , felsefenin deri nlerine u laabi l i rd i m . te imdi onlarla, onlar n ortaya att klar ak l al maz eyleri bir l ikte kon uacak ya da ekip gidecekt im yanlar ndan. Zaval l i nsanc klar . . . Devri mler hibir zaman sizler g ib i i nsanlar taraf ndan gerekletir i lemez. Sizler lp topraa kart n zda, Mile End Caddesi bo-

56

yunca, pis kald r mlarda bulduklar yl a kar n lar n doyurup, baka b ir sr zaval l daha d evrim szn ederek yoksullar evine doru yol alacakt r.

Hem gen, hem de yabanc olduu mdan, her ikis i de bana tlerde bu lunuyord u . K sa ve a k tlerd i bu n lar, l keyi terk edip gitmem zeri ne younlayord u . Ben de Tanr n n izni o lursa, bu istekleri n i hemen gerekleti receim i , sadece ve sadece kibar, sayg n yerlerde yaa m m srdrecei m i , onlar nsa izime b i le rastlayamayacaklar n syled i m .

M arangoz: "Asl nda, i nsan zorla sua itekl iyorlar, " de-d i . "Benim yeri mi dolduranlar, g iderek bu ileri n i yiti riyorlar ve i bu lmakta glk ekiyorlar. imdi ben yaland m , uyumak iin geici yatakhanelere gereksin imim var. Eer leden sonra iki veya te o rada olamazsam, ieriye girebi lme ans m yitiriyorum . Sen de ahit oldun bugn buna. Bylesi b i r kotu rmaca i inde nas l i arayabi l i ri m ki ? Yatakhaneye kapa att m diye l i m , e rtesi gne dek k falan yok. Sonras ne olacak? Yasalar, b i rbi rleriyle uzakl o n mi l in alt nda olan yatakhanelerde bar nmam yasakl yor ben i m . B u i iin btn gn yol tepmem gerek. Ama bir de yle d nel i m , diye l im ki yrmedim ve i arad m . Gz a p kapay ncaya dek geen g n n sonunda, btn gece yatak yz gremeyecei m . Hem a, hem uykusuz bir gece geirece i m . Ertesi gn yeniden i arama gc bulabil i r m iy i m kendi mde? Bir parkta uyu mak zorunday m byle bir duru mda. Sonra yiyecek aramak iin de byk bir aba harcayaca m . "

Arabac : "Buralard a b i r g m rk olmal , " diyerek sze ortak old u , konumay kapt .

57

"Yk ta d m zaman lar on lara t k r t k r vergi veri rd i m ."

Konumas n a bir sre ara vermi olan marangoz srd rd : " ki g nde yaln zca rek yed i m . kis i n i dn , b i ris in i ise bug n . "

Arabac : "Ben bugn h ibir ey yemed i m . B itki n i m , tken m i d u ru mday m . Bacaklar m ise ok kt ar lar iinde."

Marangoz: "ivi 'n in rekleri o denli sert k i , insan onu ancak, koca b ir bardak suyla yiyebi l iyor," d iye konutu . Kendis ine, ivi ' n i n ne olduun u sord u m . "Yoksul lar evi demek. Argo syleni bii m i n i ifade etti m az nce," diye yan t verd i . Bense "ivi "ye g i rebi lecek baary gsteri rsem , ne yapman: gerekt i in i sord u m . kis i beraber b ir sr bi lg iye bodular ben i . G i rite souk suyla bir banyo yap l rm , sonra yz seksen g ram tutar nda b i r kase yulaf ezmesi veri r lermi.

Ben: "Bir de eker, st ve beraberi nde g m bir kak," d iye aka yapt m .

" H i can n zme sen . nsana tuzdan baka b i r ey vermezler. Ayr ca ka k bi le veri l meyen yerler mevcuttu r. Kaseyi ancak kafana d ikerek yu laf ezmeni yers in . "

Arabac : "Acney'de veri len yu laf ezmesi iyidir. " Marangoz: "Gerekten kat l yoru m . Gzeld ir, " d iye des

tekte bu lundu . " Dou yakas nda St. G eorge'da su lu u n verirler, " diye

ekledi arabac . M arangoz b u n u ba n sal layarak onaylad . Yoksul ev

leri n i n heps i n de iz b rakm t .

58

" Peki ya sonra?" diye b ir soru yneltti m . Bana veri len yan ttan, hemen yataca m rend im . "Sabah uyand r rlar, e l in i yz n y kars n . Yi ne yu laf ezmesi takdi m ederler ! " diyen marangozun kon umasna arabac katkda bul u n d u : "Her zaman byle b ir d zen izlemezler," ded i .

"Bazen de vermezler. Verd ikleri ezme de eki miti r. nceleri yiyemiyordum bun lar , ama giderek a l t m . Yiyemeyenleri nki n i de a l r, yeri m , " dedi marangoz.

Arabac : "Ben kii n i n pay n ayn anda mideme i ndiriri m . "

"Daha son ra peki? ! " "Sonra grev balar. Ya arap sabunuyla yerleri p r l p

r l yapars n ya da ta krmaya gidersi n . Atlyelerden stp toplamak da var. Benim ta k rma d iye bir soru n u m yok. Altm gemii m . Sense gens in , sen ta k rma ii iin kull an l rs n !" dedi marangoz.

Arabacysa: "Ben im hi sevmedi im bir i, yere melip stp toplamak. Kap da a rkandan kapan r ve sen kend in i hapishanede zannedersin . "

" Peki , akam olduktan son ra tm bun lar yapmay reddedersem ne olu r?"

"Hi tavsiye etmem. ki kez hay r demen hal inde, ieriye atarlar. Ama sak n sen byle bir eye yelteneyim deme!"

Marangoz sylemiti bun l ar . Arkas ndan kald yerden srdrd konumas n :

"le yemekleri , e l l i gram peyni r, ekmek ve sud u r. Sonra her zamanki gibi i in biter ve yatars n . E rtesi sabah olduunda, i in tamamlanm sa, b rakrlar, d ar kars n . Yoksa, i i n i son u na kadar biti rmen gerekir. "

59

M i l e End'den ayr la l epeyce b ir zaman o lmutu . Bir sr karan l k ve i karart c sokaktan geip yoksu l lar evine u la m t k. D uvar n nnde mendi l lerimizi yere koyup, i ine, sahip olduumuz b irka eyi b rakt k. Yaln zca, yeteri kadar ttn , oraplara saklanmt . Kurun i renk al m gkyz nn alt nda, souktan titreyerek beklemeye balad k. Yoksul lar evi n i n nnde toplan m , u nutu lmu zaval l lard k bizler. Yan mzdan gen k z geti ve b i ri bana olduka ac yarak bakt . Ba m dndrdmde, beni izlemekte o ldu u n u ay rt etti m . teki leri n fark nda bi le dei ld i . Hey Tan r m . Gen ve gl o lan benim g ib i b iri ne acyordu ve yan mdaki yal , gereksi n i m ii ndeki gszlere ac m yord u . O gen b i r kad n , bense gen bir erkekti m . Cinsel drtleri tahrik olarak, onu bana ac maya zorlam t . Yal lara ac m ak kan ksanm b i r d u ru mdur v e bu nedenden tr gen kad n ayr mc d avranarak benimle i lg i lenmiti . Oysa bu ac may hak etmeyen b i ri varsa, o da bend i m bulunduumuz evrede . Aklara kar m salar, gereken ekilde sayg grmyor Londra'da.

Kap n n bir yan nda zi l , teki taraf nda dme vard . Arabac bana dnerek: "Zi l i al , " ded i . Herhangi b i risi

nin kap s ym as na ip i ekip, kapy ald m . Ba rd b i rden : "Aman Tan r m , ne yapt n , hafif almal yd n !" kisi de, sanki o g ece, onlar yatak ve yiyecekleri nden yoks u n b rakm m g ibi ters ters bak nd lar bana. Neyse k i yal n zca zi l i al m t m . M arangoz: "D meye bas," d iye syleyi nce, arabac : "B iraz daha bekleye l im, sonra basars n , " diye d ikkat imi ekt i . Btn bunlardan kard m sonu, y l l k gel i ri alt ng i l iz l i ras n gemeyen yoksul lar evin in kapcs n n , b u d avra n m kabu l lenemeyeceiyd i . Bylesi kaba davran lar o n a uyg u n gr lemezdi .

60

Bir srenin gemesiyle arabac kapya yakla p , z i l i ald . Beklenti ii ndeki adamlar n yzleri ne bak n d m . Gerek olarak sylemek gerekirse korku ntu. Sonu nda kap