Łukasz Mesek

Jagiellońska Biblioteka Cyfrowa

„Bibliotekarz wiele może zdziałać w sprawie zachowania (zabezpieczenia) materiałów bibliotecznych,

za których ochronę ponosi odpowiedzialność, mając jednocześnie obowiązek udostępniania ich czytelnikom”.

S.G. Swartzburg, Preserving Library Materials, New York–London 1995, s. 237.

Z mnogości zadań dotyczących ochrony zbiorów bibliotecznych, archiwalnych i muzealnych wynika niezwykle ważna

konieczność dialogu między konserwatorem i bibliotekarzemlub opiekunem zbiorów, dialogu opartego

na wzajemnym zrozumieniu potrzeb i podobnych priorytetach

Phased Conservation - konserwacja rozwojowa, zapobiegawcza, krok po kroku realizująca założenia programu ochrony zbiorów. Do założeń takiej konserwacji należy postępowanie nieinwazyjne, organizowane sekwencyjnie podczas tworzenia długofalowych planów ochrony.

P. Waters, Phased Conservation, “The Book and Paper Group. Annual. The American Institute for Conservation” 1998, t. 17.

Czynnikami zewnętrznymi są: ─ temperatura, ─ wilgotność względna powietrza, ─ światło, ─ czynniki biologiczne, ─ zanieczyszczenia atmosferyczne, ─ katastrofy i… ─ ludzie

Przykładowe czynniki wewnętrzne to:─ kwasowa degradacja celulozy, ─ korozja atramentowa, ─ korozja skór marmoryzowanych itp.

Aby móc planować – trzeba rozumieć i umieć rozpoznać zagrożeniajakim podlegają lub mogą podlegać zbiory biblioteczne!

Przykładowe zniszczenia pod wpływem czynników zewnętrznych

Deformacja pergaminowych opraw pod wpływem zmiennych warunków T i RH

Przykładowe zniszczenia pod wpływem czynników zewnętrznych

Zniszczenia mikrobiologiczne kart starodruku

Przykładowe zniszczenia pod wpływem czynników zewnętrznych

Zniszczenia spowodowane przez owady

Przykładowe zniszczenia pod wpływem czynników zewnętrznych

Zniszczenia spowodowane przez katastrofy

Przykładowe zniszczenia pod wpływem czynników zewnętrznych

Zniszczenia spowodowane przez człowieka

Przykładowe zniszczenia pod wpływem czynników wewnętrznych

Kwasowa degradacja celulozy

Przykładowe zniszczenia pod wpływem czynników wewnętrznych

Korozja atramentów żelazowo-gallusowych

Strategia ochrony zbiorów

1.Właściwe przechowywanie

Przechowywanie w monitorowanych klimatycznie magazynach (pomiar T i Rh)

1.Właściwe przechowywanie

Pudła i teczki ochronne wykonane z bezkwasowej tektury, koszulki ochronne

Strategia ochrony zbiorów

Strategia ochrony zbiorów

2. Konserwacja zbiorów

Konserwacja pełna zbiorów specjalnych

Strategia ochrony zbiorów

2. Konserwacja zbiorów

Konserwacja zachowawcza zbiorów specjalnych

Strategia ochrony zbiorów

2. Konserwacja zbiorów

Konserwacja zachowawcza zbiorów specjalnych

Strategia ochrony zbiorów

2. Konserwacja zbiorów

Naprawy zbiorów młodszych (naprawy bloków, opraw książek, laminacja, nowe oprawy)

Strategia ochrony zbiorów

3. Dezynfekcja

- masowa w komorze fumigacyjnej tlenkiem etylenu

- jednostkowa w pracowni konserwacji zbiorów specjalnych

Strategia ochrony zbiorów

4. Odkwaszanie masowe woluminów oprawnych i luźnych kart

Instalacja Bookkeeper Urządzenie Neschen C900

Strategia ochrony zbiorów

5. Digitalizacja i ograniczone

udostępnianie zbiorów

zniszczonych i / lub cennych

- digitalizacja zbiorów specjalnych

- digitalizacja zniszczonych zbiorów XIX- i XX-wiecznych

Jagiellońska Biblioteka Cyfrowa Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko

Gazety i czasopisma przechowywane w fascykułach z kwaśnej tektury,które nie stanowią należytejochrony przed zniszczeniamimechanicznymi i fizykochemicznymi.

Gazety i czasopisma najbardziej zniszczone,oznakowane jako ZN (zniszczone),przechowywane w pozycji poziomej,lecz bez odpowiednich opakowań ochronnych, nieudostępniane czytelnikom.

Jagiellońska Biblioteka Cyfrowa Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko

Zbiory kartograficzne przechowywane w koszulkach z szarego papieru.

Zbiory ikonograficzne przechowywane w nieodpowiednim passepartout z kwaśnej tektury.

Czasopisma w magazynie Biblioteki Jagiellońskiej

Przykład stanu zachowania czasopisma w Bibliotece Jagiellońskiej

Przykład czasopisma w którym pierwsze numery są niemożliwe do zdigitalizowania

Czasopismo zeskanowane w trybie kolor o rozdzielczości 600 dpi rozmiar pliku 477 MB

Czasopismo zeskanowane w trybie kolor o rozdzielczości 300 dpi

rozmiar pliku 119 MB

Przykład wykonanego OCR-u dla czasopisma zeskanowanego w trybie kolor o rozdzielczości 600 dpi

Przykład wykonanego OCR-u dla czasopisma zeskanowanego w trybie koloro rozdzielczości 300 dpi

Przykład wykonanego OCR-u dla czasopisma zeskanowanego w trybie odcieni szarości o rozdzielczości 300 dpi

Przykładowa strona czasopisma w formacie DjVu wykonanego w trybie wielowarstwowym – warstwa kolor

Przykładowa strona czasopisma w formacie DjVu wykonanego w trybie wielowarstwowym – warstwa treść

Przykładowa strona czasopisma w formacie DjVu wykonanego w trybie wielowarstwowym – warstwa tło

Przykładowa strona rękopisu muzycznego w formacie DjVu wykonanego w trybie wielowarstwowym – warstwa kolor

Przykładowa strona rękopisu muzycznego w formacie DjVu wykonanego w trybie wielowarstwowym – warstwa treść

Przykładowa strona rękopisu muzycznego w formacie DjVu wykonanego w trybie wielowarstwowym – warstwa tło

Przykładowa strona rękopisu muzycznego w formacie DjVu wykonanego w trybie foto – skala 150%

Przykładowa strona rękopisu muzycznego w formacie DjVu wykonanego w trybie foto – skala 300%

Przykładowa strona rękopisu muzycznego w formacie DjVu wykonanego w trybie foto – skala 600%

Jagiellońska Biblioteka Cyfrowa – wersja B (kwiecień 2010)

Jagiellońska Biblioteka Cyfrowa (grudzień 2011)

Jagiellońska Biblioteka Cyfrowa (grudzień 2011)

Jagiellońska Biblioteka Cyfrowa (grudzień 2011)

Serdecznie dziękuję za uwagę.

Łukasz Meseklukasz.mesek@uj.edu.pl