Jakobusbrief: daden van liefde School of Catholic TheologyDr. Archibald L.H.M. van Wieringen pr. J AKOBUSBRIEF : DADEN VAN LIEFDE door Archibald van Wieringen

Jakobusbrief: daden van liefde

School of Catholic Theology

Dr. Archibald L.H.M. van Wieringen pr.

JAKOBUSBRIEF:DADEN VAN LIEFDE

doorArchibald van Wieringen

27 maart 2014Bisdom Rotterdam




sinds de Reformatieeen theologisch omstreden geschrift

Martin Luther: eyn rechte stroern Epistel

1. werkgerechtigheid2. het zogenaamde voorbehoud van Jakobus

(sub conditione Jacobi)




Is de Jakobusbrief een brief?

• wel briefopschrift (in zeer sobere vorm)• geen briefslot

geen ‘brief’, maar een wijsheidsgeschrift• vormgeven naar de oudtestamentische

wijsheidliteratuur• met behulp van retorische kenmerken ge-

structureerd




Briefopschrift: de auteur

= Jakobus• ‘de broeder des Heren’ (Mc 6:3) o aanspraakvorm ‘broeders’o enige titel voor Jezus Christus = Κυρίος

• leider van de gemeente te Jeruzalem (Hnd 1:14;

12:17; 5:1-19; 21:18; Gal 1:19; 2:9.11; Thomas Evan- gelie, logion 12) = ‘de Rechtvaardige’o ‘volmaakte wet’ (1:25); ‘koninklijke wet’ (2:8); ‘wet

der vrijheid’ (1:25; 4:11)o ‘rechtvaardigheid’ (bijv. 3:18)




Briefopschrift: de geadresseerden

= de twaalf stammen in de diaspora• uit Jeruzalem weggejaagde ‘jodenchriste-

nen’? (Hnd 8:1.4; 11:19)• Jezusgelovigen zijn niet van de wereld, dus

leven per definitie in diaspora (Joh 15:19; 17:14-16)

• twaalf stammen is aanduiding van geheel ‘katholiek’




Opbouw van de Jakobusbrief (1)

De tekst wordt gestructureerd door:• Vocatieven• Werkwoordvormen in de gebiedende wijs• Retorische vragen

3:13-18 = thematisch hoogtepunt4:1-10 = horatief hoogtepunt• ‘onder jullie’• vers 13 geformuleerd in de 3e persoon enkelvoud i.p.v. de 2e persoon meervoud• in 4:1-10 retorische vraag + veel imperativi




Opbouw van de Jakobusbrief (2)

3:13-18 en 4:1-10• kernboodschap voorgesteld als een twee-

wegen-keuze: aardse wijsheid (de verzen 15-16) vs. hemelse wijsheid (de verzen 17-19)

• vandaar oproep: óf vriend van God worden óf vijand van God zijn (vers 4) uitsluiting van elke vorm van dubbelheid (zie ook: 1:8)




Slot van de Jakobusbrief

5:18-19 = slotpassagegeen briefslot, maar niet zomaar een toevalli-ge formulering• dubbele vocatief• positief thema• redden (1:21; 2:14; 4:12; 5:15)




Concrete daden van liefde (1)rijk en arm

• in de lijn van het Bijbels profetisme (Am 5:10-12)(zie ook: Lc 6:24 ‘wee jullie rijken’; 12:13-21; 16:1-13 de rentmeester; 16:19-31 de arme Lazarus; 18:18-20 de rijke jongeling; 19:1-10 Zacheüs)

• rijk = verrijkt + arm = verarmd• tegenbeeld van het koninkrijk (Jak 2:5)• geactualiseerd door de ‘jullie’ met rijken te identifi-

ceren (Jak 5:4)




Concrete daden van liefde (2)de maaltijd

• eigenlijk ook voortzetting rijk-arm-theologie• in de Bijbel is de kernmaaltijd het Paasmaal in

Egypte (Ex 12)o uitdrukking van bevrijding (‘wet der vrijheid’)o uitdrukking van gezamenlijkheid

• wat is de aard van de ‘bijeenkomst’ in Jak 2:2-3? in ieder geval liturgisch, mogelijkerwijze eucharistisch• // Paulus 1 Kor 11:26-34




Concrete daden van liefde (3)de zieke

• opkomen voor armen is ook opkomen voor zieken• opkomen voor anderen is niet jezelf opdringen ini- tiatief ligt bij je zieke broeder• opgenomen worden in het Paasgebeuren (vers 15)o reddeno oprichteno zondevergevingo oliezalving

• Jak 5:13-18 = basistekst ziekenzalving




Bijbelse theologie (1)scheppingstheologie

• schepping: mens is beeld van God (Gen 1:26-27) mens kan volmaakt zijn, zoals God volmaakt is (Jak 1:4 // Mt 5:48)

• schepping: ‘dag’ voor mens, ‘jaar’ voor God te-gen megalomanie (Jak 4:13 // Lc12:13-21)

• elke medemens is je broeder/zuster // Mt 6:9 Onze Vader




Bijbelse theologie (2)dabhar-theologie

• ר ׇב� dabhar = woord + daad = ׇּד�o God Gen 1:3o Jezus 2 Kor 1:18-20o gelovige Jak 5:12 // Mt 5:37

• spreken is niet neutraal (Ps 5:10; 34:14; 37:30; 39:4; 120:2-3; Spr 15:1-7; Pred 5:1-6; Sir 5:9-15)• daden zijn niet neutraal




Bijbelse theologie (3)geloof en werken

• theologisch conflict katholieke theologie vs. reformatori-sche theologie

• rechtvaardiging: door het geloof, namelijk van Jesuswerken: als concretisering van het geloof

• Abraham = Schriftbewijs bij Paulus voor het geloof (Rom 4) (in Hebr 11:31 ook Rachab)

• Abraham = Schriftbewijs bij Jakobus voor de werken (Jak 2:21-23) (in Jak 2:25 ook Rachab) (in Jak 5:11 ook Job en in 5:17 ook Elia)




Bijbelse theologie (4)zonde en vergeving

in de Bijbel behoren zonde en vergeving tot het do-mein van de menselijke verantwoordelijkheidde Bijbel opteert voor de consequentie dragende daad

• neem je volle verantwoordelijkheid (Jak 1:13-14)• kettingredenatie (bijvoorbeeld: Jak 1:15) Gen

3:12• niet oordelen (Jak 4:11 // Mt 7:1)




JAKOBUSBRIEF:DADEN VAN LIEFDE

doorArchibald van Wieringen

27 maart 2014Bisdom Rotterdam

Documents

Jakobusbrief: daden van liefde School of Catholic TheologyDr. Archibald L.H.M. van Wieringen pr. J AKOBUSBRIEF : DADEN VAN LIEFDE door Archibald van Wieringen