JAN PAWEŁ II - Szkoła Wyższa im. Bogdana …warszawa.janski.edu.pl/files/Jan_Pawel_II_do_pracownikw...Jan Paweł II do pracowników Strona 4 Słowo Założyciela Kościół zawsze

JAN PAWEŁ II do pracowników

Warszawa, 21 października 2014

Szkoła Wyższa im. Bogdana Jańskiego

INSTYTUT INNOWACJI I ROZWOJU GOSPODARCZEGO

CENTRUM BADAŃ I ROZWOJU NOWEJ KULTURY PRACY

Jan Paweł II do pracowników Strona 2


Spis treści

Słowo Założyciela … 4 Ks. Marian Piwko CR

Wprowadzenie … 6 Ks. prof. dr hab. Stanisław Urbański, Kierownik duchowny Szkoły Wyższej im. Bogdana Jańskiego

Selekcja i informacje edytorskie … 8

Dr inż. Jerzy Donarski, mgr Aleksander Gołowin

Podsumowanie dla pracowników Wybrane stwierdzenia JANA PAWŁA II w Laborem exercens (LE 16) … 12

CZĘŚĆ 1. SPOŁECZNE NAUCZANIE JANA PAWŁA II skierowane do pracowników zasady ETYCZNEJ PRACY … 13

1.1 Laborem exercens (LE), wybrane punkty do pracowników:

preambuła, 12, Castel Gandolfo, 14 września 1981 roku … 14

1.2 Centesimus annus (CA), wybrane punkty do pracowników:

8, 29, 31, 32, 33, 34, 35, 36, 38, 43, 47, Watykan, 1 maja 1991 roku … 16

1.3 Gaudium et spes (GS), wybrane punkty do pracowników:

63, 64, Watykan, 7 grudnia 1965 roku … 23

1.4 Przesłanie Ojca Świętego Jana Pawła II do przedsiębiorców i pracowników o etycznym wymiarze globalnej gospodarki,

Rzym, 2 maja 2000 roku … 26

1.5 Przesłanie do uczestników Europejskiego Kongresu Naukowego

nt. „Ku konstytucji europejskiej?”, Watykan, 20 czerwca, 2003 roku … 28

1.6 List Jana Pawła II do Duszpasterstwa Przedsiębiorców TALENT w Polsce

Castel Gandolfo, 2 sierpnia 2003 roku … 29

CZĘŚĆ 2. SPOŁECZNE NAUCZANIE JANA PAWŁA II jako fundament realnego modelu dla pracowników wybrane wyniki badań … 30

2.1 Zasady etycznej pracy, sformułowane na podstawie

fragmentów encyklik JANA PAWŁA II: Laborem exercens

i Centesimus annus oraz Konstytucji Gaudium et spes … 31

2.2 “Modelowa lista 41 ZASAD etycznej pracy” narzędziem pracownika … 32

Załącznik: … 35 “Projekt normy etyczności pracy EK1000” dostępny na stronie: http://www.janski.edu.pl/Uczelnia,ek_1000.html

http://www.janski.edu.pl/Uczelnia,ek_1000.html


Słowo Założyciela Kościół zawsze podkreślał związek etyki z dokonującymi się procesami

gospodarczymi. Działalność gospodarcza jest aktywnością człowieka, dlatego

etyczność tego procesu wynika z postępowania człowieka, z jego sumienia, oraz

z odpowiedzialności osobistej i społecznej. W to postępowanie oraz

w odpowiedzialność wpisuje się w przedsiębiorstwie postawa przedsiębiorcy

i pracownika. Już Pius XI mówił, że życie gospodarcze i moralność ludzka, chociaż

rządzi się swoimi prawami, to jednak błędne jest twierdzenie, że porządek

gospodarczy i moralny tak są od siebie oddzielone i tak sobie obce, iż pierwszy

zupełnie nie zależy od drugiego (Quadragesimo anno 42). Tę myśl rozwija też

Jan Paweł II stwierdzając, że swoją encyklikę Centesimus annus pisze

na prośbę m.in. przedsiębiorców i ludzi pracy (CA 1). Jej celem było spojrzenie

w przeszłość, a przede wszystkim skierowanie uwagi ku przyszłości (CA 62). Dlatego

Papież podkreśla, że dzisiejszy świat jest coraz bardziej świadomy,

że rozwiązanie poważnych problemów narodowych i międzynarodowych nie jest

tylko kwestią produkcji gospodarczej czy organizacji prawnej albo społecznej, ale

wymaga odwołania się do określonych wartości etyczno-religijnych, przemiany

mentalności, postępowania i struktur. Ojciec Święty uważa, że żadna grupa ludzi,

która nie wyznaje żadnej religii, nie będzie mogła przyczynić się do ukształtowania

moralnych podstaw rozwiązania kwestii społecznych i gospodarczych. Bez dialogu i

współpracy ludzi, którzy ponoszą odpowiedzialność za życie gospodarcze, nie będzie

można rozwiązać spraw gospodarczych (CA 60).

Na bazie powyższych słów Jana Pawła II możemy stwierdzić, że świat XXI

wieku potrzebuje ludzi - pracowników, którzy w oparciu o najwyższe wartości będą

budować ekonomię gospodarczą i życie społeczne, czyli o te zasady, jakie On

określił w encyklikach Centesimus annus i Laborem exercens. I w tym duchu

kierujemy naszą publikację pt. „Jan Paweł II do pracowników” (tytuł po angielsku:

„POPE JOHN PAUL II TO WORKERS”) do podobnych nam uczelni i szkół biznesu

(Business Schools) w trosce o przygotowanie pracowników na nauce Papieża, jaką

zawarł w powyższych encyklikach.

Szkoła Wyższa im. Bogdana Jańskiego w Polsce tworzy sieć szkół, które

znajdują się w Chełmie, Elblągu, Krakowie, Łomży, Opolu, Szczecinie, Warszawie i


Zabrzu oraz gimnazja i licea w Łomży i Krakowie. Na 320 szkół niepublicznych

(prywatnych) w Polsce zajmuje ona 3 miejsce pod względem własnej powierzchni

dydaktycznej; 5 miejsce, co do ilości prowadzonych kierunków (22); 19 miejsce,

co do ilości aktualnych studentów (7000). Posiada bardzo dobrą kadrę nauczycieli

akademickich, bogatą bibliotekę, i realizuje liczne projekty Unii Europejskiej, studia

podyplomowe, kursy, szkolenia, doradztwo.

Szkoła Jańskiego od ponad 20 lat pracuje nad odnową polskiego

społeczeństwa i do zwiększenia wpływu kultury chrześcijańskiej we współczesnym

świecie. Szkoła Jańskiego jako główny cel kształcenia stawia kształtowanie

pracowników jako kreatywnych profesjonalistów. Prymat prawdy, dobra i godności

człowieka mają ukształtować „człowieka kreatywnego”.

Szkoła Jańskiego od 2000 roku prowadzi badania naukowe nad związkiem

stosowania zasad etyki pracy na wyniki nie tylko społeczne organizacji, ale

i na wyniki gospodarcze. Innymi słowy, na produktywność pracy, na jej

konkurencyjność. W latach 2005 - 2008 Szkoła realizowała projekt badawczo -

rozwojowy, finansowany przez Ministerstwo Nauki. Efektem jest „Projekt normy

etyczności pracy EK1000” opublikowany w Internecie w kwietniu 2009 roku. Standard

ten, po przetłumaczeniu na język angielski - „Work Ethicality Standard EC1000

(Exposure draft)”, został opublikowany w Internecie w październiku 2010 roku. Jest

oparty na wartościach społecznego nauczania Jana Pawła II oraz na wynikach

badań Unii Europejskiej: „Partnership for a new organization of work” i Memorandum

Stowarzyszenia: European Association of National Productivity Centers dla:

„Productivity, Quality of Working Life and Employment”. Projekt tego standardu jest

dostępny dla wszystkich, którzy chcą się przyczyniać do tworzenia i powiększania

dobra wspólnego (common good).


Pragniemy poprzez nasze badania, jak również tę publikację dla różnych

uczelni w Unii Europejskiej i poza Europą, przybliżyć nauczanie społeczne

(social teaching) Jana Pawła II.

Z życzeniami skutecznego współdziałania w pomnażaniu dobra wspólnego

Warszawa, 15 kwietnia 2014

Ks. Marian Piwko CR Założyciel



Wprowadzenie Mówiąc o pracy ludzkiej, trzeba sięgnąć do nauczania Kościoła, a szczególnie do

encyklik Jana Pawła II nawiązujących do teologii pracy z Księgi Rodzaju oraz nauki głoszonej przez Jezusa Chrystusa i Jego Apostołów.

Przede wszystkim encyklika „Laborem exercens” jest zwiastowaniem Radosnej Nowiny o ludzkim trudzie, bowiem pozwala nam ona widzieć pracę jako element odróżniający człowieka od „reszty stworzeń, których działalności związanej z utrzymywaniem życia nie można nazwać pracą” i jako szczególny przejaw udziału człowieka w Bożym dziele Stworzenia, Odkupienia i Zbawienia (LE 24). Jednocześnie podkreśla ona przedmiotowy wymiar pracy ludzkiej. Chociaż praca ma ze swej natury odniesienie przedmiotowe, czyli rzeczowe, to jednak nie ono jest dla niej najważniejsze.

(…) Praca ludzka ma swoją wartość etyczną, która wprost i bezpośrednio pozostaje związana z faktem, iż ten, kto ją spełnia, jest osobą, jest świadomym i wolnym, czyli stanowiącym o sobie podmiotem. Ta prawda, która stanowi jakby sam podstawowy i odwieczny rdzeń chrześcijańskiej nauki o pracy ludzkiej, posiadała i posiada zasadnicze znaczenie dla kształtowania doniosłych problemów społecznych w wymiarze całych epok. Źródeł godności pracy należy szukać nie nade wszystko w jej przedmiotowym wymiarze, ale w wymiarze podmiotowym. Wiąże się z tym od razu bardzo ważny wniosek natury etycznej: o ile prawdą jest, że człowiek jest przeznaczony i powołany do pracy, to jednak nade wszystko praca jest „dla człowieka”, a nie człowiek „dla pracy”. (LE 6)

A więc o duchowym i etycznym wymiarze pracy ludzkiej decyduje w istotny sposób wewnętrzny postęp człowieka. I odwrotnie – organizacja pracy swym wewnętrznym ustrojem ma pomagać człowiekowi w rozwoju jego osobowości, w osiąganiu pełni człowieczeństwa.

Dużo uwagi Jan Paweł II poświęca rodzinie, co szczególne znaczenie ma w dobie ponowoczesności. Albowiem istotne miejsce w systemie życia rodzinnego zajmuje funkcja ekonomiczna. Dlatego rodzina może tworzyć warunki wychowania do pracy i przez pracę, a tym samym do kształtowania etycznej postawy rodziców i dzieci. Życie rodzinne wprowadza dzieci do świata pracy aż do osiągnięcia zawodowego sukcesu. A więc od rodziców zależy przekazywanie wartości etycznych pracy oraz osobiste ich zdobywanie poprzez kształtowanie w pracy.

A więc odwołajmy się do nauczania Jana Pawła II: praca stanowi podstawę kształtowania życia rodzinnego, które jest naturalnym prawem i powołaniem człowieka. Te dwa kręgi wartości - jeden związany z pracą, drugi wynikający z rodzinnego charakteru życia ludzkiego - muszą łączyć się z sobą prawidłowo i wzajemnie się przenikać. Praca jest poniekąd warunkiem zakładania rodziny, rodzina bowiem domaga się środków utrzymania, które w drodze zwyczajnej nabywa człowiek przez pracę. Praca i pracowitość warunkują także cały proces wychowania w rodzinie właśnie z tej racji, że każdy „staje się człowiekiem” między innymi przez pracę, a owo stawanie się człowiekiem oznacza właśnie istotny cel całego procesu wychowania. Oczywiście, że wchodzą tutaj w grę poniekąd dwa znaczenia pracy: ta, która warunkuje życie i utrzymanie rodziny - i ta, poprzez którą urzeczywistniają się cele rodziny, zwłaszcza wychowanie; tym niemniej te dwa znaczenia pracy łączą się z sobą i dopełniają w różnych punktach. W całości należy przypomnieć i stwierdzić, iż rodzina stanowi jeden z najważniejszych układów odniesienia, wedle których musi być kształtowany społeczno-etyczny porządek pracy ludzkiej. (…) Rodzina jest bowiem równocześnie wspólnotą, która może istnieć dzięki pracy i jest zarazem pierwszą wewnętrzną szkołą pracy dla każdego człowieka. Trzeci krąg wartości, który wyłania się w niniejszej perspektywie - w perspektywie podmiotu pracy - odnosi się do owego wielkiego społeczeństwa,


do którego człowiek przynależy na podstawie szczególnych więzi kultury i historii. To wszystko sprawia, że człowiek swoją głębszą tożsamość ludzką łączy z przynależnością do narodu, swoją zaś pracę pojmuje także jako pomnożenie dobra wspólnego wypracowywanego przez jego rodaków, uświadamiając sobie przy tym, że na tej drodze praca ta służy pomnażaniu dorobku całej rodziny ludzkiej, wszystkich ludzi żyjących na świecie. (LE 10)

Również Jan Paweł II mówiąc o społecznej naturze człowieka podkreślał, że z tej właściwości płynie prawo do zrzeszania się, do tworzenia stowarzyszeń i związków zawodowych oraz do doskonalenia się we własnym zawodzie. Kościół uświęca różne grupy zawodowe, ponieważ dzięki nim człowiek ma możliwość rozwoju etycznego i ekonomicznego. Zaś związki zawodowe powinny w imię miłości społecznej służyć drugiemu człowiekowi. Dlatego pisze: „na gruncie (…) uprawnień, wraz z potrzebą ich zabezpieczenia ze strony samych ludzi pracy, wyrasta potrzeba jeszcze jednego uprawnienia. Jest to mianowicie uprawnienie do zrzeszania się, czyli do tworzenia stowarzyszeń lub związków mających na celu obronę żywotnych interesów ludzi zatrudnionych w różnych zawodach. Żywotne interesy ludzi pracy są do pewnego stopnia wspólne dla wszystkich, równocześnie jednak każdy rodzaj pracy, każdy zawód, posiada właściwą sobie specyfikę, która w tych organizacjach winna znaleźć swe szczegółowe odzwierciedlenie”. (LE 20)

Powyższe fragmenty encykliki mówią o etycznej roli pracy dla rodziny i człowieka. Można by ujmować ją jako szkołę zdyscyplinowania i ofiarności, jako warunek humanizowania świata czy też jako szkołę współpracy z Stwórcą oraz ludzkich cnót. Trzeba jednak stwierdzić, że ludzka praca może stanowić drogę etyczności człowieka dlatego, że może być ona funkcją miłości człowieka do Boga i do drugiego człowieka. A więc wszelkie warunki etycznej wartości pracy ludzkiej, w takim stopniu stanowią o jej wartości etycznej, w jakiej sprawiają, że jest ona faktycznie funkcją i wyrazem miłości oraz służby wobec drugiego człowieka. Dlatego też można powiedzieć, że nie ma takiej pracy, która nie mogłaby stać się wyrazem miłości i tym samym prawdziwa drogą godności etycznej człowieka; drogą rozwoju godnego człowieka. Ta zdolność człowieka do nadawania nawet najbardziej codziennym czynnościom wartości etycznej w świetle prawa Bożego, czyni pracę czynnikiem służącym rozwojowi człowieka, rodziny i społeczeństwa. W ten sposób praca ludzka nabiera wymiaru wiecznego. Właściwie dopiero tu jesteśmy w samym sercu etycznej wartości pracy, jej rozumienia, bowiem przez nią wykonujący prace człowiek spełnia swoją misję względem siebie samego, bliźnich, świata i Boga, misję służby i miłości. Dlatego pracę należy mierzyć przez jej służebny charakter wobec ludzkiej egzystencji. Zatem praca stanowi elementarny wymiar osobowości etycznej człowieka jako osoby, której całokształt działań rozumnych i wolnych winien prowadzić do rozwoju osobowości etycznej. Wobec tego etos pracowniczy wymaga podjęcia pracy z uwagi na etyczny jej imperatyw wiodący do doskonalenia człowieka, do jego rozwoju duchowego.

Z tego powodu p. prof. J. Donarski w kontekście nauczania Kościoła, a przede wszystkim Jana Pawła II, podjął się analizy zjawisk pracy w wymiarze etycznym. Trzeba stwierdzić, że wyniki badań wskazują, iż etyczne wykonywanie pracy przejawia się w kształtowaniu dążeń człowieka do sukcesu, jego inicjatyw pracy, zaangażowania dla dobra wspólnego itp. Te ważne elementy pozwalają rozumieć pracę w kategoriach etycznych wartości i nadawać jej sens, twórczość, kreatywność.

Warszawa, 15 kwietnia 2014 Ks. prof. dr hab. Stanisław Urbański

Kierownik duchowny


Selekcja i informacje edytorskie Praca jest źródłem uprawnień po stronie człowieka pracującego (LE 16)

PAPIEŻ JAN PAWEŁ II w encyklice Laborem exercens, dokonał analizy

pracy ludzkiej, ze szczególnym uwzględnieniem jej godności. Podkreślił, że praca

musi mieć pierwszeństwo przed kapitałem. Człowiek jest podmiotem pracy

i nie może stać się narzędziem produkcji. Zaznaczył, że „jeśli praca - w wielorakim

tego słowa znaczeniu - jest powinnością, czyli obowiązkiem, to jest ona

równocześnie źródłem uprawnień po stronie człowieka pracującego”. Do tych

uprawnień zaliczył możliwość zrzeszania się w związki zawodowe.

Zwrócił uwagę na rolę i znaczenie związków zawodowych – stanowią one

jeden z warunków gwarantujących godność człowieka jako podmiotu pracy.

Studiować, szerzyć i stosować (CA 56)

W encyklice Centesimus annus, JAN PAWEŁ II wyraził życzenie,

aby “studiować, szerzyć, stosować naukę społeczną Kościoła w różnych

środowiskach”. Udzielenie pomocy: nauczycielom, studentom, księżom, badaczom

i naukowcom, menedżerom i pracującym mężczyznom i kobietom dobrej woli,

w realizacji tego życzenia, jest bezpośrednią przyczyną selekcji społecznego

nauczania JANA PAWŁA II dla pracowników.

Dlatego bezpośrednim celem tej publikacji jest budowanie “pomostu” pomiędzy

społecznym nauczaniem Jana Pawła II a praktyką pracowniczą.


Do KOGO przeznaczone jest społeczne nauczanie Papieża JANA PAWŁA II i DLACZEGO?

…do wszystkich pracujących kobiet i mężczyzn dobrej woli Sprawienie okazji doświadczania radości z czynienia pracy i relacji w pracy z nowym

humanizmem oraz efektywnością wspólnie z menedżerami.

…do menedżerów, którzy chcą wprowadzać nowy humanizm i być efektywnymi

Wspieranie menedżerów w działaniu etycznym, w podejmowaniu decyzji społecznie

odpowiedzialnych, ku multiplikacji DOBRA WSPÓLNEGO, w celu osiągania

społecznych i gospodarczych efektów.

Stawać się efektywnym, ponieważ im więcej społecznego nauczania Papieża jest wykorzystywane – tym więcej gospodarczych i społecznych efektów można osiągać. Potwierdzają to badania empiryczne prowadzone w Szkole Wyższej im. Bogdana Jańskiego (dzięki studentom, jako „transmiterom” zatrudnionym w różnych organizacjach w Polsce). Jednak, jak wykazały badania, występują również firmy z wysoką etycznością, lecz z niską konkurencyjnością produktywności. Badamy, DLACZEGO tak się dzieje.

…do wykładowców i konsultantów nauczających zarządzanie W celu wyposażenia wykładowców (nauczających etyki biznesu, a w szczególności

etyki w zarządzaniu) w materiały do prowadzenia wykładów oraz ćwiczeń.

Wykorzystując uzasadnienie etycznego postępowania (w punktach z encyklik

Centesimus annus i Laborem exercens) można znaleźć odpowiedź, DLACZEGO

pracownik powinien tak postępować.

…do studentów – przyszłych pracowników i menedżerów Aby pomóc studiującym zarządzanie (przyszłym kandydatom na stanowiska

kierownicze) w wyborze WARTOŚCI I ZASAD, czyniąc ich pracę oraz pracę ich

pracowników, ludzką i efektywną.

...do księży - duszpasterzy W celu kształtowania ludzi pracy, biznesu, kierowników wszystkich szczebli,

na gruncie chrześcijańskich wartości.

…do badaczy i naukowców Dla rozwijania albo kontynuowana potrzebnych badań wpływu etyczności pracy

(dotyczącej ZAŁÓG organizacji), na efekty społeczne i gospodarcze. Według naszej

opinii nadal istnieje potrzeba prowadzenia badań w tym zakresie.

…dla natychmiastowego stosowania i dalszego rozwoju Wykładowcy mogą włączać społeczne nauczanie JANA PAWŁA II do swoich wykładów, tym samym wzbogacając wiedzę o wartościach dla pracowników XXI wieku - zorientowanych na chrześcijańską tradycję Europy. Zestaw ZASAD etycznej pracy umożliwia natychmiastowe badanie audytoryjne celem stwierdzenia czy występują ZASADY, którym w badanych firmach nadano wysokie znaczenie (tzw. wysokie WAGI).


W Szkole Wyższej im. Bogdana Jańskiego w nauczaniu „Etyki w zarządzaniu” oraz podczas prowadzonych zajęć z „Edukacji poprzez projekty” do badania etyczności pracy w różnych organizacjach (miejsca zatrudnienia studentów) wykorzystywany jest zestaw ZASAD. Duże zainteresowanie studentów “Modelową Listą 41 ZASAD etycznej pracy” również przyczynia się do uzyskiwania dobrych efektów w nauczaniu.

Nie zakłada się zakończenia selekcji i formułowania ZASAD. Społeczne nauczanie JANA PAWŁA II to źródło dalszych ZASAD, niezbędnych w konkretnych organizacjach i określonych stadiach rozwoju etyczności pracy. Proponuje się sięganie do pozostałych punktów encyklik, które nie zostały wyselekcjonowane w prezentowanej publikacji.

Przedstawiona metoda formułowania ZASAD etycznej pracy ma być przykładem, jak można budować ”pomost” pomiędzy społecznym nauczaniem PAPIEŻA a praktyką pracowniczą.

Jak społeczne nauczanie skierowane do pracowników zostało wyselekcjonowane?

Selekcja została przeprowadzona w kilku etapach badań, które rozpoczęły się w roku 2000. Wybór punktów jest wynikiem studiowania encyklik JANA PAWŁA II: Centesimus annus (CA) i Laborem exercens (LE) oraz Konstytucji Gaudium et spes (GS). Realizacja selekcji miała na celu pozyskanie odpowiedzi na zasadnicze pytanie:

Jakie stwierdzenia w społecznym nauczaniu Papieża JANA PAWŁA II, mogą wspierać pracowników w podejmowaniu etycznych decyzji w pracy, jak również do użycia ich w charakterze kryterium mierzenia etyczności?

Wyselekcjonowane stwierdzenia ujęte w tzw. ZASADACH etycznej pracy

zostały zaprezentowane w Tabeli nr 1. ZASADY etycznej pracy. Sformułowano je według encykliki Centesimus annus (CA) i Laborem exercens (LE) oraz Konstytucji Gaudium et spes (GS) i zaprezentowano razem (41 zasad) w Tabeli 2. Selekcja wspomnianych punktów zaczerpniętych z encyklik Centesimus annus i Laborem exercens została przygotowana na bazie oryginalnych dokumentów dostępnych w języku angielskim i polskim na www.vatican.va

Pomocą w tej selekcji było empiryczne badanie przeprowadzone pod przewodnictwem autorów z udziałem ponad 150 menedżerów, 1930 respondentów – pracowników ze 104 firm, w ramach finansowanego przez rząd projektu badawczego rozwojowego R11 004 01, oraz około 700 studentów pracujących, studiujących zarządzanie, będących pracownikami ponad 500 organizacji. Audytoryjne badania empiryczne są kontynuowane od 2005 roku Badania koncentrują się na mierzeniu wpływu zastosowania ZASAD etycznej pracy przez konkretne organizacje na korzyści społeczne i zarazem na efekty gospodarcze organizacji. Jest to trudne zadanie, lecz bardzo poszukiwane w dążeniu do uczynienia strategii CSR kluczem do uzyskania przewagi konkurencyjnej organizacji europejskich.

http://www.vatican.va/


W jakim celu zrealizowano selekcję punktów z CA, LE i GS?

Prezentowana publikacja, „JAN PAWEŁ II do pracowników”, ma praktyczny cel, aby umożliwić czytelnikom znalezienie uzasadnienia dla formułowania ZASAD etycznej pracy i pokazać, jak zostały następnie zintegrowane w „Modelową Listę 41 ZASAD etycznej pracy”. Studiując oryginalny, pełny tekst encyklik, czytelnik może znaleźć odpowiedź na kolejne pytanie – DLACZEGO pracownik powinien zachowywać się tak, jak ZASADA wskazuje? Opisywana „Modelowa lista” jest bazą do mierzenia etyczności pracy, do projektowania usprawnień, wdrażania i oceniania korzyści społecznych wraz z efektami gospodarczymi.

Pełny model PROCESU EK1000 zaprezentowano w „Projekcie normy etyczności pracy EK1000”, opublikowanej w Internecie 2 kwietnia 2009 roku w języku polskim oraz 2 października 2010 roku w języku angielskim.

Publikacja składa się z dwóch powiązanych części.

CZĘŚĆ 1. - Prezentuje oryginalny i pełny tekst wyselekcjonowanych punktów z encyklik: Centesimus annus (CA), Laborem exercens (LE) i Konstytucji Gaudium et spes (GS), jako szczególnie użyteczne dla pracowników. Sformułowane ZASADY etycznej pracy, ze społecznego nauczania PAPIEŻA, bazujące na fragmentach tekstu, są przedstawione w CZĘŚCI 1.

Niektóre przesłania JANA PAWŁA II, kierowane do liderów związków zawodowych, przedsiębiorców, naukowców i duszpasterzy poszerzają Jego społeczne nauczanie do pracowników.

CZĘŚĆ 2. - Prezentuje społeczne nauczanie jako fundament realnego modelu dla pracowników. Sformułowane ZASADY etycznej pracy, ze społecznego nauczania JANA PAWŁA II zostały umieszczone w pięciu ”obszarach decyzyjnych”: MISJA, PRODUKT/USŁUGA, TECHNOLOGIA, POLITYKA KADROWA, POLITYKA ROZWOJU I FINANSÓW.

ZAŁĄCZNIK - Prezentuje ”Modelową Listę 41 ZASAD etycznej pracy” – ukazując, jak jest ona zintegrowana, jako narzędzie pracownicze.


Podsumowanie dla pracowników – wybrane stwierdzenia JANA PAWŁA II w Laborem exercens (LE 16)

16. Jeśli praca - w wielorakim tego słowa znaczeniu - jest powinnością, czyli

obowiązkiem, to jest ona równocześnie źródłem uprawnień po stronie człowieka pracującego. Uprawnienia te należy rozpatrywać w szerokim kontekście ogółu praw właściwych człowiekowi, z których wiele zostało już proklamowanych przez odnośne instancje międzynarodowe i gwarantowanych coraz bardziej przez poszczególne państwa w stosunku do własnych obywateli. Poszanowanie tego szerokiego ogółu praw człowieka stanowi podstawowy warunek pokoju w świecie współczesnym - zarówno pokoju wewnątrz poszczególnych państw i społeczeństw, jak też w obrębie stosunków międzynarodowych, jak już na to, zwłaszcza od czasu encykliki Pacem in terris, Magisterium Kościoła wielokrotnie zwracało uwagę. Prawa ludzkie wynikające z pracy mieszczą się w szerszym kontekście tych właśnie podstawowych praw osoby. Niemniej, w obrębie tego kontekstu posiadają one charakter swoisty, odpowiadający zarysowanej uprzednio specyficznej naturze pracy ludzkiej i w tym właśnie charakterze wypada na nie spojrzeć. Praca jest, jak powiedziano, powinnością, czyli obowiązkiem człowieka i to w wielorakim tego słowa znaczeniu. Człowiek powinien pracować zarówno ze względu na nakaz Stwórcy, jak też ze względu na swoje własne człowieczeństwo, którego utrzymanie i rozwój domaga się pracy. Powinien człowiek pracować ze względu na bliźnich, zwłaszcza ze względu na swoją rodzinę, ale także ze względu na społeczeństwo, do którego należy, na naród, którego jest synem czy córką, ze względu na całą rodzinę ludzką, której jest członkiem, będąc dziedzicem pracy pokoleń, a zarazem współtwórcą przyszłości tych, którzy po nim nastaną w kolei dziejów. To wszystko składa się na szeroko pojętą moralną powinność pracy. Kiedy wypadnie rozważać odpowiadają tej powinności moralne upragnienia każdego człowieka ze względu na pracę, trzeba będzie zawsze mieć przed oczyma ów szeroki zasięg odniesień, w jakich ukazuje się praca każdego pracującego podmiotu. Jednakże mówiąc o obowiązku pracy oraz o odpowiadającym temuż obowiązkowi prawom człowieka pracy, mamy na myśli przede wszystkim stosunek, jaki zachodzi pomiędzy pracodawcą - bezpośrednim lub pośrednim - a pracownikiem. Rozróżnienie pomiędzy pracodawcą bezpośrednim a pośrednim wydaje się bardzo ważne z uwagi na faktyczną organizację pracy oraz z uwagi na możliwość kształtowania się sprawiedliwych lub niesprawiedliwych stosunków w dziedzinie pracy. Jeżeli pracodawcą bezpośrednim jest ta osoba lub też instytucja, z którą pracownik zawiera bezpośrednio umowę o pracę pod określonymi warunkami - to natomiast przez pracodawcę pośredniego należy rozumieć wiele zróżnicowanych czynników, stojących poza pracodawcą bezpośrednim i wywierających określony wpływ na to, w jaki sposób kształtuje się umowa o pracę, a w konsekwencji mniej lub bardziej sprawiedliwe stosunki w dziedzinie pracy ludzkiej.


CZĘŚĆ 1

SPOŁECZNE NAUCZANIE JANA PAWŁA II

skierowane do pracowników

ZASADY etycznej pracy

sformułowane na podstawie fragmentów nauczania Jana Pawła II:

1.1 Laborem exercens (LE), wybrane punkty do pracowników: preambuła, 12, Castel Gandolfo, 14 września 1981 roku

1.2 Centesimus annus (CA), wybrane punkty do pracowników:

8, 29, 31, 32, 33, 34, 35, 36, 38, 43, 47, Watykan, 1 maja 1991 roku


Objaśnienie: Niebieskim kolorem zaznaczony jest wybrany fragment tekstu encykliki, który stanowi rdzeń sformułowanej ZASADY etycznej pracy.

Oprócz tak zaznaczonego fragmentu tekstu, wpisana jest każda kolejna ZASADA (również kolorem niebieskim). ZASADY sformułowane w taki sposób wskazują na etyczny aspekt decyzji i działań. Wtedy będą uznane jako etyczne i zgodne ze społecznym nauczaniem. Możemy uznać, że stosowanie tych zasad czyni pracę człowieka etyczną.

Przykład: ZASADA”1.1. Odczuwam, że kierownictwo firmy przyjmuje dla misji

zasadę, że „głównym bogactwem” firmy „jest sam CZŁOWIEK” – załoga.”

ZASADA 1.1 została sformułowana według fragmentu tekstu Encykliki Centesimus annus (CA) punkt 32.

Kod 1.1 wskazuje, że ta ZASADA umieszczona jest w "obszarze decyzyjnym” 1. MISJA

Tabela1. Wybrane punkty z pełnym tekstem encykliki ze sformułowanymi ZASADAMI etycznej pracy.

Wyselekcjonowane punkty z Encykliki skierowane

do pracowników

Laborem exercens 1

(preambuła oraz punkt 12)

Formułowanie

"ZASAD etycznej pracy” ” na podstawie fragmentów

teksu Encykliki LE

(numer wskazuje kod w

CZĘŚCI 2)2

PREAMBUŁA

Z PRACY swojej ma człowiek pożywać chleb codzienny i poprzez pracę ma

się przyczyniać do ciągłego rozwoju nauki i techniki, a zwłaszcza do

nieustannego podnoszenia poziomu kulturalnego i moralnego społeczeństwa,

w którym żyje jako członek braterskiej wspólnoty; praca zaś oznacza każdą

działalność, jaką człowiek spełnia, bez względu na jej charakter i

okoliczności, to znaczy każdą działalność człowieka, którą za pracę uznać

można i uznać należy pośród całego bogactwa czynności, do jakich jest

zdolny i dysponowany poprzez samą swoją naturę, poprzez samo

człowieczeństwo. Stworzony bowiem na obraz i podobieństwo Boga Samego

(por. Rdz 1, 26) wśród widzialnego wszechświata, ustanowiony, aby ziemię

czynić sobie poddaną (por. Rdz 1, 28), jest człowiek przez to samo od

początku powołany do pracy. Praca wyróżnia go wśród reszty stworzeń,

których działalności związanej z utrzymaniem życia nie można nazywać

pracą — tylko człowiek jest do niej zdolny i tylko człowiek ją wykonuje,

wypełniając równocześnie pracą swoje bytowanie na ziemi. Tak więc praca

nosi na sobie szczególne znamię człowieka i człowieczeństwa, znamię osoby

działającej we wspólnocie osób — a znamię to stanowi jej wewnętrzną

kwalifikację, konstytuuje niejako samą jej naturę.

1.6 Uważam, że

wymienione poniżej

wartości i zasady etyczne są

realizowane w naszej

firmie:

h) „Z PRACY swojej ma

człowiek pożywać chleb

codzienny i poprzez pracę ma się

przyczyniać do ciągłego rozwoju

nauki i techniki, a zwłaszcza do

nieustannego podnoszenia

poziomu kulturalnego i moralnego

społeczeństwa, w którym żyje

jako członek braterskiej

wspólnoty”.

12. Wobec współczesnej rzeczywistości, w której strukturę wpisało się

głęboko tyle konfliktów spowodowanych przez człowieka, i w której środki

techniczne — owoc ludzkiej pracy — grają rolę pierwszoplanową (wchodzi

tu w grę także perspektywa kataklizmu o wymiarach światowych w wypadku

wojny przy użyciu środków techniczno-nuklearnych o niewyobrażalnych

wręcz możliwościach zniszczenia), należy przede wszystkim przypomnieć

zasadę, której Kościół stale nauczał. Jest to zasada pierwszeństwa „pracy”

przed „kapitałem”.

1 Na podstawie opublikowanej wersji językowej - ze strony Watykanu http://www.vatican.va

2 “Projekt normy etyczności pracy EK1000” – http://www.janski.edu.pl/Uczelnia,ek_1000.html



Zasada ta dotyczy bezpośrednio samego procesu produkcji, w stosunku do

której praca jest zawsze przyczyną sprawczą, naczelną, podczas gdy „kapitał”

jako zespół środków produkcji pozostaje tylko instrumentem: przyczyną

nadrzędną. Zasada ta jest oczywistą prawdą całego historycznego

doświadczenia człowieka.

Kiedy w pierwszym rozdziale Biblii słyszymy, że człowiek ma ziemię czynić

sobie poddaną — to słowa te mówią o wszystkich zasobach, jakie kryje w

sobie widzialny świat, oddanych do dyspozycji człowieka. Zasoby te

jednakże nie mogą służyć człowiekowi inaczej, jak tylko poprzez pracę. Z

pracą również pozostaje związany od początku problem własności: jeżeli

bowiem człowiek poprzez pracę ma przyswajać sobie i innym te zasoby, jakie

kryje w sobie natura, to ma on jako jedyny środek: własną pracę. Aby te

zasoby mogły poprzez pracę owocować, człowiek zawłaszcza cząstki różnych

bogactw natury: w głębi ziemi, w morzu, na ziemi, w przestrzeni. Zawłaszcza

je, czyniąc z nich warsztat swej pracy. Zawłaszcza przez pracę - i dla pracy.

To samo odnosi się do dalszych etapów tego procesu, w którym pierwszym

etapem pozostaje zawsze stosunek człowieka do zasobów i bogactw natury.

Cały wysiłek poznawczy, zmierzający do odkrycia tych bogactw, do

określenia różnych możliwości ich wykorzystywania przez człowieka i dla

człowieka, uświadamia nam, że wszystko, co w całym dziele produkcji

ekonomicznej pochodzi od człowieka, zarówno praca, jak i zespół środków

produkcji oraz związana z nimi technika (czyli umiejętność stosowania tych

środków w pracy), zakłada owe bogactwa i zasoby widzialnego świata, które

człowiek zastaje, ale ich samych nie tworzy. Zastaje je poniekąd gotowe,

przygotowane do poznawczego odkrycia i właściwego wykorzystania w

procesie produkcji. Na każdym etapie rozwoju ludzkiej pracy człowiek

spotyka się z faktem podstawowego obdarowania przez „naturę”, czyli w

ostateczności przez Stwórcę. U początku ludzkiej pracy stoi tajemnica

stworzenia. To stwierdzenie, przyjęte jako punkt wyjścia, stanowi przewodni

wątek niniejszego dokumentu i wypadnie jeszcze rozwinąć go w innej części

niniejszej wypowiedzi.

Dalsze rozważanie tego samego problemu musi nas umocnić w przekonaniu o

pierwszeństwie pracy ludzkiej w stosunku do tego, co z biegiem czasu

przyzwyczajono się nazywać „kapitałem”. Jeżeli bowiem w zakres tego

ostatniego pojęcia wchodzi. Oprócz zasobów natury stojących do dyspozycji

człowieka, również ów zespół środków, przy pomocy których człowiek

przyswaja sobie zasoby natury, przetwarzając je na miarę swoich potrzeb

(i w ten sposób poniekąd je „uczłowieczając”), to już tutaj należy stwierdzić,

że ów zespół środków jest owocem historycznego dorobku pracy człowieka.

Wszystkie środki produkcji, poczynając od najprymitywniejszych, a kończąc

na najnowocześniejszych, wypracował stopniowo człowiek: doświadczenie i

umysł człowieka. W ten sposób powstały nie tylko najprostsze narzędzia

służące uprawie roli, ale także - przy odpowiednim zaawansowaniu nauki i

techniki - te najnowocześniejsze i skomplikowane maszyny i fabryki,

laboratoria i komputery. Tak więc owocem pracy jest wszystko to, co ma

służyć pracy, co stanowi - przy dzisiejszym stanie techniki - jej rozbudowane

„narzędzie”.

Owo gigantyczne i potężne narzędzie - zespół środków produkcji - który

uważa się poniekąd za synonim „kapitału”, powstał z pracy i nosi na sobie

znamiona ludzkiej pracy. Przy obecnym stopniu zaawansowania techniki,

człowiek, który jest podmiotem pracy, chcąc posługiwać się owym zespołem

nowoczesnych narzędzi, środków produkcji, musi naprzód przyswoić sobie w

sposób poznawczy owoc pracy tych ludzi, którzy owe narzędzia wynaleźli,

zaplanowali, zbudowali, ulepszali i czynią to nadal. Umiejętność pracy, to

znaczy sprawczego uczestnictwa w nowoczesnym procesie produkcji -

wymaga coraz większego przygotowania, a przede wszystkim odpowiedniego

1.7 W firmie uznaje się, że

ETYKA jest ważniejsza

od techniki („prymat etyki

nad techniką”).

1.8 W firmie uznaje się, że

CZŁOWIEK jest

ważniejszy od rzeczy

(„prymat CZŁOWIEKA

wobec rzeczy”).


wykształcenia. Oczywiście, jest rzeczą jasną, że każdy człowiek, który

uczestniczy w procesie produkcji, choćby spełniał tylko takie rodzaje pracy,

do których nie potrzeba szczególnego wykształcenia i osobnych kwalifikacji,

jest jednak w tymże procesie produkcji prawdziwym podmiotem sprawczym -

podczas gdy zespół narzędzi, choćby sam w sobie najdoskonalszy, jest tylko i

wyłącznie narzędziem podporządkowanym pracy człowieka.

Tę prawdę, która należy do trwałego dziedzictwa nauki Kościoła, trzeba stale

podkreślać w związku z problemem ustroju pracy, a także całego ustroju

społeczno-ekonomicznego. Trzeba podkreślać i uwydatniać pierwszeństwo

człowieka w procesie produkcji - prymat człowieka wobec rzeczy. Wszystko

to, co mieści się w pojęciu „kapitału” - w znaczeniu zawężonym - jest tylko

zespołem rzeczy. Człowiek jako podmiot pracy - bez względu na to, jaką

spełnia pracę - człowiek sam jeden jest osobą. Prawda ta posiada zasadnicze i

doniosłe konsekwencje.

Wyselekcjonowane punkty z Encykliki skierowane

do pracowników

Centesimus annus 3

(punkty: 8, 29, 31, 32, 33, 34, 35, 36, 38, 43, 47)

Formułowanie


teksu Encykliki CA


CZĘŚCI 2)4

8. Papież mówi o innym prawie robotnika jako osoby. Jest to prawo do

„słusznej płacy”, o której nie może decydować „wolna umowa” stron, „tak, że

pracodawca wypłaciwszy umówioną płacę, tym samym czyni zadość swoim

obowiązkom i do niczego już nie jest obowiązany” 23. Ingerencja Państwa —

mówiono wówczas — nie może dotyczyć określania tych umów, lecz jedynie

zapewniać wypełnienie zawartych w nich wyraźnie warunków. Tego rodzaju

koncepcja stosunków między pracodawcami a robotnikami, czysto

pragmatyczna i podyktowana ścisłym indywidualizmem, jest w encyklice

poddana surowej krytyce, jako sprzeczna z podwójną naturą pracy, uznanej za

fakt osobowy i konieczny. Jeśli bowiem praca, jako fakt osobowy, jest objęta

przysługującym każdemu prawem do rozporządzania własnymi zdolnościami

i siłami, to jako konieczność jest zdeterminowana przez spoczywający na

każdym poważny obowiązek zachowania życia. „Z tego to obowiązku

wywodzi się — kończy Papież — prawo do zabiegania o rzeczy potrzebne dla

utrzymania życia, których ubogiemu dostarczyć może tylko płaca otrzymana

za pracę” 24.

Płaca musi wystarczać robotnikowi na utrzymanie siebie i swojej rodziny.

„Jeśli pracownik zmuszony koniecznością albo z obawy przed sytuacją

jeszcze gorszą zgadza się na niekorzystne dla siebie warunki, bowiem zostały

one narzucone przez właściciela warsztatu czy przedsiębiorstwa i chcąc nie

chcąc muszą być przyjęte, jest to oczywistym gwałtem, przeciwko któremu

głos podnosi sprawiedliwość” 25.

4.22 Płaca „wystarcza” mi

„na utrzymanie siebie i

mojej rodziny”

29. Rozwoju nie należy ponadto pojmować w znaczeniu wyłącznie

gospodarczym, ale w sensie integralnie ludzkim61

. Jego celem nie jest tylko

zrównanie poziomu życia wszystkich narodów z poziomem, który dziś

osiągnęły kraje najbogatsze, ale tworzenie solidarną pracą życia bardziej

godnego, konkretne przyczynianie się do umocnienia godności i rozwoju

uzdolnień twórczych każdej poszczególnej osoby, jej zdolności do

odpowiedzi na własne powołanie, a więc na zawarte w nim Boże wezwanie.

1.3 „Tworzenie solidarną

pracą życia bardziej

godnego, konkretne

przyczynianie się do

umocnienia godności

i rozwoju uzdolnień

twórczych każdej

3 Na podstawie opublikowanej wersji językowej - ze strony Watykanu http://www.vatican.va

4 “Projekt normy etyczności pracy EK1000” – http://www.janski.edu.pl/Uczelnia,ek_1000.html



Szczytem rozwoju jest zatem możliwość korzystania z prawa-obowiązku

szukania Boga, poznawania Go i życia zgodnie z tym poznaniem 62

.

W ustrojach totalitarnych i autokratycznych została doprowadzona do

ostateczności zasada pierwszeństwa siły przed rozsądkiem. Zmuszono

człowieka do poddania się światopoglądowi narzuconemu siłą, a nie

wypracowanemu przez wysiłek własnego rozumu i korzystanie z własnej

wolności. Należy tę zasadę odwrócić i uznać w całości prawa ludzkiego

sumienia, związanego tylko prawdą, czy to naturalną, czy też objawioną.

poszczególnej osoby” - to

zasada realizowana przez

naszą ZAŁOGĘ.

31. Odczytując na nowo nauczanie o prawie do własności i powszechnym

przeznaczeniu dóbr w perspektywie naszych czasów, można zapytać

o pochodzenie dóbr, które utrzymują człowieka przy życiu, zaspokajają jego

potrzeby i są przedmiotem jego praw.

Pierwszym źródłem wszystkiego, co dobre, jest sam akt Boga, który stworzył

ziemię i człowieka, człowiekowi zaś dał ziemię, aby swoją pracą czynił ją

sobie poddaną i cieszył się jej owocami (por. Rdz 1, 28-29). Bóg dał ziemię

całemu rodzajowi ludzkiemu, aby utrzymywała wszystkich jego członków,

nie wykluczając ani nie wyróżniając nikogo. To stanowi uzasadnienie

powszechnego przeznaczenia dóbr ziemi. Ona to przez samą swą urodzajność

i zdolność zaspokajania potrzeb człowieka jest pierwszym darem, który Bóg

ofiarował człowiekowi, aby utrzymać go przy życiu. Ziemia zaś nie wydaje

owoców, jeśli ten dar Boży nie spotyka się z właściwą odpowiedzią

człowieka, którą jest praca: właśnie przez pracę człowiek, korzystając ze swej

inteligencji i wolności, zdolny jest panować nad ziemią i czyni z niej swe

mieszkanie. W ten sposób przywłaszcza sobie część ziemi, nabywając ją

właśnie poprzez pracę. Tu leży początek własności indywidualnej.

Oczywiście nie może przeszkadzać w tym, aby i inni ludzie posiedli część

daru Bożego, a nawet powinien współdziałać z nimi, by wspólnie

opanowywać ziemię.

W przeszłości, u początków każdej ludzkiej społeczności, współdziałały ze

sobą zawsze te dwa czynniki: praca i ziemia; nie zawsze jednak pozostają

one w tej samej relacji do siebie. Niegdyś naturalna urodzajność ziemi jawiła

się i rzeczywiście była głównym czynnikiem bogactwa, a praca była niejako

pomocą i uzupełnieniem dla tej urodzajności. W naszych czasach wzrasta

rola pracy ludzkiej jako czynnika wytwarzającego dobra niematerialne

i materialne; coraz wyraźniej też widzimy, jak praca jednego człowieka splata

się w sposób naturalny z pracą innych ludzi.

Dzisiaj bardziej niż kiedykolwiek pracować znaczy pracować z innymi

i pracować dla innych: znaczy robić coś dla kogoś. Praca jest tym bardziej

owocna i wydajna, im lepiej człowiek potrafi poznawać możliwości

wytwórcze ziemi i głębiej odczytywać potrzeby drugiego człowieka, dla

którego praca jest wykonywana.

4.33 Dostrzegam potrzeby

mojego kolegi i pomagam

mu, tak, aby „praca”

w naszej firmie była

„owocna i wydajna”.

32. Istnieje jednak inna forma własności, która szczególnie w naszych

czasach nabiera znaczenia nie mniejszego niż własność ziemi: jest to

własność wiedzy, techniki i umiejętności. Bogactwo Krajów

uprzemysłowionych polega o wiele bardziej na tym typie własności, aniżeli

na zasobach naturalnych.

4.10 Uznaję, że „własność

wiedzy, techniki

i umiejętności” jest dziś

źródłem bogactwa.

Istnieje zresztą wiele dóbr, których nie można w odpowiedni sposób

wytworzyć pracą pojedynczego człowieka i które wymagają zmierzającej do

jednego celu współpracy wielu osób.

Zorganizowanie takiego wysiłku, rozplanowanie go w czasie, zatroszczenie

się, by rzeczywiście odpowiadał temu, czemu ma służyć, oraz podjęcie

koniecznego ryzyka jest dziś także źródłem bogactwa społeczeństwa. W ten

sposób staje się coraz bardziej oczywista i determinująca rola

1.6 Uważam, że wymienione

poniżej wartości i zasady

etyczne są realizowane w

naszej firmie:

f) „Determinująca”

(o wynikach firmy) jest „rola

zdyscyplinowanej

i kreatywnej pracy”


zdyscyplinowanej i kreatywnej pracy ludzkiej oraz - jako część istotna tej

pracy - rola zdolności do inicjatywy i przedsiębiorczości .70

ZAŁOGI firmy „oraz - jako

część istotna tej pracy - rola

zdolności do inicjatywy

i przedsiębiorczości.”

Ten proces, który w sposób konkretny i jasny ukazuje prawdę o osobie,

prawdę nieustannie potwierdzaną przez chrześcijaństwo, zasługuje na uwagę i

przychylność. Istotnie, głównym bogactwem człowieka jest wraz z ziemią

sam człowiek.

1.1. Odczuwam, że

Kierownictwo firmy

przyjmuje dla misji zasadę,

że „głównym bogactwem”

firmy „jest sam

CZŁOWIEK” – załoga

firmy

To właśnie jego inteligencja pozwala odkryć możliwości produkcyjne ziemi i

różnorakie sposoby zaspokojenia ludzkich potrzeb. To jego zdyscyplinowana

praca i solidarne współdziałanie z innymi umożliwia tworzenie coraz

szerszych i coraz bardziej godnych zaufania wspólnot pracy, mających

dokonywać przekształceń środowiska naturalnego i środowiska społecznego.

4.29 Promowana jest

w firmie „zdyscyplinowana

praca i solidarne

współdziałanie” wszystkich

członków ZAŁOGI firmy.

Współczesna ekonomia przedsiębiorstwa zawiera aspekty pozytywne, których

korzeniem jest wolność osoby, wyrażająca się w wielu dziedzinach, między

innymi w dziedzinie gospodarczej. Ekonomia, bowiem jest jedną z dziedzin

wielorakiej ludzkiej działalności i podobnie jak w każdej z nich obowiązuje w

niej prawo do wolności oraz obowiązek odpowiedzialnego z niej korzystania.

Trzeba tu jednak podkreślić specyficzne różnice pomiędzy tymi tendencjami

współczesnego społeczeństwa a tendencjami występującymi w

społeczeństwie przeszłości nawet niedawnej. Niegdyś decydującym

czynnikiem produkcji była ziemia, a później kapitał, rozumiany jako

wyposażenie w maszyny i dobra służące jako narzędzie,

1.6 Uważam, że wymienione

poniżej wartości i zasady

etyczne są realizowane w

naszej firmie:

e) Moje „prawo do wolności

oraz obowiązek

odpowiedzialnego z niej

korzystania”.

dziś zaś czynnikiem decydującym w coraz większym stopniu jest sam

człowiek, to jest jego zdolności poznawcze, wyrażające się w przygotowaniu

naukowym, zdolności do uczestniczenia w solidarnej organizacji, umiejętność

wyczuwania i zaspokajania potrzeb innych ludzi.

4.34 Za „czynnik

decydujący” w firmie uznaje

się „samego człowieka”,

„jego zdolności poznawcze”,

„zdolność uczestniczenia w

solidarnej organizacji”,

„umiejętność wyczuwania i

zaspakajania potrzeb innych

ludzi”.

33. Należy jednak ostrzec oraz ujawnić niebezpieczeństwa i problemy

związane z tego rodzaju procesem. Istotnie, wielu, może nawet znaczna

większość ludzi, nie rozporządza takimi narzędziami, które pozwoliłyby im

rzeczywiście i w sposób godny przeniknąć do wnętrza systemu

przedsiębiorstwa, w którym praca zajmuje miejsce centralne. Nie jest dla nich

dostępne zdobycie podstawowych wiadomości, które pozwoliłyby im wyrazić

ich zdolność tworzenia i rozwinąć swe możliwości. Nie mają oni możliwości

wejścia w układ znajomości i wzajemnych powiązań, które by im pozwoliły

cieszyć się uznaniem i wykorzystać posiadane przymioty. Krótko mówiąc, są

oni, jeśli nie wyzyskiwani, to w znacznej mierze pozostawieni na marginesie,

i rozwój gospodarczy dokonuje się, rzec można, ponad ich głowami, o ile

wprost nie ogranicza już i tak zawężonej przestrzeni ich działalności

gospodarczej, z której żyją.

Pomimo wielkich przeobrażeń, które dokonały się w najbardziej rozwiniętych

społeczeństwach, niedostatki kapitalizmu w dziedzinie humanitarnej,

prowadzące do dominacji rzeczy nad ludźmi, bynajmniej nie zanikły;

przeciwnie, ubodzy cierpią dziś nie tylko z powodu braku dóbr materialnych,

ale także braku wiedzy i umiejętności, co nie pozwala im wyjść ze stanu

upokarzającego podporządkowania.

4.17 Mam świadomość, że

„ubodzy cierpią dziś nie

tylko z powodu braku dóbr

materialnych, ale także

braku wiedzy i

umiejętności”

Niestety w takich warunkach żyje jeszcze znaczna większość mieszkańców

Trzeciego Świata. Byłoby jednak błędem rozumienie pojęcia „Trzeci Świat”

w znaczeniu czysto geograficznym. W niektórych jego rejonach

i w niektórych kręgach społecznych zostały zapoczątkowane procesy

4.2 Kierownictwo firmy

„zapoczątkowało procesy

rozwojowe zmierzające do

lepszego wykorzystania nie


rozwojowe, zmierzające do lepszego wykorzystania nie tyle zasobów

materialnych, co „zasobów ludzkich”.

Jeszcze niedawno głoszono tezę, że kraje uboższe, aby się rozwijać, muszą

się odizolować od rynków światowych i zaufać jedynie własnym siłom.

tyle zasobów materialnych,

co "zasobów ludzkich".”

Jeszcze niedawno głoszono tezę, że kraje uboższe, aby się rozwijać, muszą

się odizolować od rynków światowych i zaufać jedynie własnym siłom.

Doświadczenia ostatnich lat wykazały, że kraje, które wybrały izolację,

zatrzymały się lub cofnęły w rozwoju, natomiast posunęły się naprzód te,

które umiały się włączyć w ogólny system wzajemnych powiązań

gospodarczych na poziomie międzynarodowym. Wydaje się, zatem, że

największym problemem jest uzyskanie równoprawnego dostępu do rynku

międzynarodowego, opartego nie na jednostronnej zasadzie eksploatacji

zasobów naturalnych, ale na lepszym wykorzystaniu potencjału ludzkiego.72

Zjawiska typowe dla Trzeciego Świata występują jednak również w krajach

rozwiniętych, gdzie nieustanne zmiany sposobów produkcji i użytkowania

dóbr dewaluują pewne zdobyte już umiejętności i sprawdzone dotąd

przygotowanie zawodowe, zmuszając do nieustannego zdobywania nowych

kwalifikacji i przystosowywania się do zmian.

4.16 Uznaję, że

„nieustanne zmiany

sposobów produkcji

i użytkowania dóbr

dewaluują pewne zdobyte

już umiejętności

i sprawdzone dotąd

przygotowanie zawodowe,

zmuszając do nieustannego

zdobywania nowych

kwalifikacji

i przystosowywania się do

zmian”.

4.3 Kierownictwo uznaje

potrzebę "nieustannego

zdobywania nowych

kwalifikacji

i przystosowywania się do

zmian" przez ZAŁOGĘ.

Ci, którzy nie potrafią dotrzymać kroku postępowi czasu, łatwo mogą znaleźć

się na marginesie, a wraz z nimi ludzie starzy, młodzież nie umiejąca włączyć

się w pełni w życie społeczeństwa i w ogóle jednostki najsłabsze i tak zwany

Czwarty Świat. Również sytuacja kobiety w tych warunkach nie jest

bynajmniej łatwa.

34. Istnieją jednak liczne ludzkie potrzeby, które nie mają dostępu do

rynku. W imię sprawiedliwości i prawdy nie wolno dopuścić do tego, aby

podstawowe ludzkie potrzeby pozostały nie zaspokojone i do wyniszczenia z

tego powodu ludzkich istnień. Konieczne jest też udzielenie ludziom

potrzebującym pomocy w zdobywaniu wiedzy, we włączaniu się w system

wzajemnych powiązań, w rozwinięciu odpowiednich nawyków, które

pozwolą im lepiej wykorzystać własne zdolności i zasoby.

4.13 Kierownictwo firmy

udziela: „pomocy w

zdobywaniu wiedzy, we

włączaniu się w system

wzajemnych powiązań,

w rozwinięciu

odpowiednich nawyków,

które pozwolą mi lepiej

wykorzystać własne

zdolności i zasoby.”

W warunkach Trzeciego Świata zachowują swą wagę, a w niektórych

wypadkach muszą dopiero zostać osiągnięte, cele wskazane przez encyklikę

Rerum novarum, by nie sprowadzać ludzkiej pracy i samego człowieka do

poziomu zwykłego towaru: płaca wystarczająca na utrzymanie rodziny;

ubezpieczenia społeczne dla ludzi starych i bezrobotnych, odpowiednia

ochrona warunków pracy.

35. Otwierają się tu wielkie i bogate możliwości zaangażowania oraz walki

w imię sprawiedliwości dla związków zawodowych i innych organizacji

pracowniczych, które bronią praw ludzi pracy i ochraniają ich podmiotowość,

spełniając jednocześnie istotną funkcję kulturową. Należy umożliwić

pracownikom uczestniczenie w sposób bardziej pełny i godny w życiu Narodu

i wspierać ich w procesie rozwoju.

4.32 W firmie uznaje się

możliwości zaangażowania

„związków zawodowych

i innych organizacji

pracowniczych, które

bronią praw ludzi pracy

spełniając jednocześnie

istotną funkcję kulturową

W tym sensie słusznie można mówić o walce z ustrojem gospodarczym

rozumianym jako system zabezpieczający absolutną dominację kapitału oraz

własności narzędzi produkcji i ziemi nad podmiotowością i wolnością pracy


człowieka 73

. W walce z tym systemem, modelem alternatywnym nie jest

system socjalistyczny, który w rzeczywistości okazuje się kapitalizmem

państwowym, lecz społeczeństwo, w którym istnieją: wolność pracy,

przedsiębiorczość i uczestnictwo. Tego rodzaju społeczeństwo nie

przeciwstawia się wolnemu rynkowi, ale domaga się, by poprzez odpowiednią

kontrolę ze strony sił społecznych i państwa było zagwarantowane

zaspokojenie podstawowych potrzeb całego społeczeństwa.

Kościół uznaje pozytywną rolę zysku jako wskaźnika dobrego

funkcjonowania przedsiębiorstwa: gdy przedsiębiorstwo wytwarza zysk,

oznacza to, że czynniki produkcyjne zostały właściwie zastosowane a

odpowiadające im potrzeby ludzkie — zaspokojone. Jednakże zysk nie jest

jedynym wskaźnikiem dobrego funkcjonowania przedsiębiorstwa. Może się

zdarzyć, że mimo poprawnego rachunku ekonomicznego, ludzie, którzy

stanowią najcenniejszy majątek przedsiębiorstwa, są poniżani i obraża się ich

godność. Jest to nie tylko moralnie niedopuszczalne, lecz na dłuższą metę

musi też negatywnie odbić się na gospodarczej skuteczności przedsiębiorstwa.

5.1 Uznaję „pozytywną rolę

zysku jako wskaźnika

dobrego funkcjonowania

przedsiębiorstwa”.

Celem zaś przedsiębiorstwa nie jest po prostu wytwarzanie zysku, ale samo

jego istnienie jaku wspólnoty ludzi, którzy na różny sposób zdążają do

zaspokojenia swych podstawowych potrzeb i stanowią szczególną grupę

służącą całemu społeczeństwu.

1.6 Uważam, że

wymienione poniżej



firmie:

b) „Celem przedsiębiorstwa

nie jest po prostu

wytwarzanie zysku, ale

samo istnienie jako

wspólnoty ludzi, którzy

zdążają do zaspokojenia

swych podstawowych

potrzeb”.

Zysk nie jest jedynym regulatorem życia przedsiębiorstwa; obok niego należy

brać pod uwagę czynniki ludzkie i moralne, które z perspektywy dłuższego

czasu okazują się przynajmniej równie istotne dla życia przedsiębiorstwa.

1.6 Uważam, że

wymienione poniżej



firmie:

c) „Zysk nie jest jedynym

regulatorem życia

przedsiębiorstwa; obok

niego należy brać pod

uwagę czynniki ludzkie

i moralne, które z

perspektywy dłuższego

czasu okazują się równie

istotne dla życia

przedsiębiorstwa”.

36. Wypada teraz zwrócić uwagę na specyficzne problemy i zagrożenia,

które powstają w najbardziej rozwiniętych strukturach gospodarczych i wiążą

się z ich charakterystycznymi cechami. W poprzednich fazach rozwoju

człowiek żył zawsze w obliczu konieczności: jego potrzeby były nieliczne,

narzucone poniekąd przez obiektywne struktury jego cielesnej natury,

działalność zaś gospodarcza była nastawiona na ich zaspokojenie. Jest jednak

oczywiste, że dziś problem polega nie tylko na tym, by dostarczyć

człowiekowi odpowiednią ilość dóbr, ale także by zaspokoić zapotrzebowanie

na jakość: jakość towarów produkowanych i konsumowanych, jakość usług, z

których się korzysta, jakość środowiska naturalnego i życia w ogóle.

2.6. W firmie zdajemy

sobie sprawę, że „dziś

problem polega” na

zaspokojeniu

„zapotrzebowania na jakość

towarów produkowanych,

towarów konsumowanych,

jakość życia w ogóle”.

Dążenie do coraz lepszych i bardziej zadowalających warunków życia i coraz

większej zamożności jest samo w sobie uzasadnione; trudno jednak nie

podkreślić związanych z tym etapem rozwoju nowych obowiązków

i niebezpieczeństw. W sposobie powstawania i określania nowych potrzeb

2.1 „Dążenie naszego

Klienta do coraz lepszych i

bardziej zadawalających

warunków życia (z naszym


zawsze się wyraża mniej lub bardziej słuszna koncepcja człowieka i jego

prawdziwego dobra. Poprzez decyzje dotyczące produkcji i konsumpcji

ujawnia się określona kultura jako ogólna koncepcja życia.

produktem) i coraz większej

zamożności jest samo w

sobie uzasadnione” - to jest

zobowiązaniem dla naszej

ZAŁOGI.

Pragnienie, by żyć lepiej, nie jest niczym złym, ale błędem jest styl życia,

który wyżej stawia dążenie do tego, „by mieć”, aniżeli „być”, i chce więcej

mieć nie po to, aby bardziej być, lecz by doznać w życiu jak najwięcej

przyjemności 75

.

Dlatego trzeba tworzyć takie style życia, w których szukanie prawdy, piękna i

dobra, oraz wspólnota ludzi dążących do wspólnego rozwoju byłyby

elementami decydującymi o wyborze jakości konsumpcji, oszczędności i

inwestycji. W tym kontekście nie mogę ograniczyć się tylko do

przypomnienia obowiązku miłosierdzia, czyli obowiązku wspomagania z

tego, co „zbywa”, a czasem nawet z tego, co „potrzebne”, by dać ubogiemu

to, co dla niego jest niezbędne. Mam na myśli fakt, że również decyzja o

takiej a nie innej inwestycji, w danej dziedzinie produkcji, a nie w innej, jest

zawsze wyborem moralnym i kulturowym. Przy zaistnieniu pewnych

warunków ekonomicznych i stabilności politycznej, absolutnie niezbędnych,

decyzja o zainwestowaniu, czyli o daniu jakiejś społeczności okazji do

dowartościowania jej pracy, płynie również z postawy ludzkiej sympatii i

zaufania do Opatrzności, w czym ujawniają się ludzkie przymioty tego, kto

decyduje.

4.18 Wyżej stawiam

dążenie do tego, by "być"

aniżeli "mieć i chce mieć po

to, aby być.

5.6 Tworzone są takie style

życia, w których szukanie

prawdy, piękna i dobra oraz

wspólnota ludzi dążących

do wspólnego rozwoju są

elementami decydującymi o

wyborze jakości

konsumpcji, oszczędności i

inwestycji.

38. Oprócz irracjonalnego niszczenia środowiska naturalnego należy tu

przypomnieć bardziej jeszcze niebezpieczne niszczenie środowiska

ludzkiego, czemu zresztą bynajmniej nie poświęca się koniecznej uwagi.

Podczas gdy słusznie, choć jeszcze nie w dostatecznej mierze okazuje się

troskę o zachowanie naturalnego „habitat” różnych gatunków zwierząt

zagrożonych wymarciem, wiedząc, że każdy z nich wnosi swój wkład w

ogólną równowagę ziemi, to zbyt mało wagi przywiązuje się do ochrony

warunków moralnych prawdziwej „ekologii ludzkiej”. Nie tylko ziemia

została dana człowiekowi przez Boga, aby używał jej z poszanowaniem

pierwotnie zamierzonego dobra, dla którego została mu ona dana, ale

również człowiek jest dla siebie samego darem otrzymanym od Boga i

dlatego musi respektować naturalną i moralną strukturę, w jaką został

wyposażony. W tym kontekście należy wspomnieć o poważnych problemach

współczesnej urbanizacji, konieczności urbanistyki troszczącej się o życie

osoby, jak również o należytym zwracaniu uwagi na „społeczną ekologię”

pracy. Człowiek otrzymuje od Boga swą istotną godność, a wraz z nią

zdolność wznoszenia się ponad wszelki porządek społeczny w dążeniu do

prawdy i dobra. Jest on jednak również uwarunkowany strukturą społeczną,

w której żyje, otrzymanym wychowaniem i środowiskiem. Elementy te mogą

ułatwiać albo utrudniać życie według prawdy. Decyzje, więc, dzięki którym

powstaje jakieś ludzkie środowisko, mogą tworzyć specyficzne struktury

grzechu, przeszkadzając w pełnej ludzkiej realizacji tym, którzy są przez te

struktury w rozmaity sposób uciskani. Burzenie takich struktur i

zastępowanie ich bardziej autentycznymi formami współżycia jest zadaniem

wymagającym odwagi i cierpliwości 77

.

4.27 W firmie przywiązuje

się wagę do ochrony

"warunków moralnych".

43. Kościół nie proponuje żadnych modeli. Realne i naprawdę skuteczne

modele mogą się zrodzić jedynie w ramach różnych historycznych sytuacji,

dzięki wysiłkowi tych wszystkich, którzy w sposób odpowiedzialny

podejmują konkretne problemy we wszystkich ich aspektach społecznych,

gospodarczych, politycznych i kulturalnych, zazębiających się ze sobą 84

.

Temu wysiłkowi Kościół ofiarowuje, jako niezbędną ideę przewodnią, swoją

naukę społeczną, która — jak już zostało powiedziane — uznaje pozytywny

1.6 Uważam, że

wymienione poniżej


realizowane w naszej firmie:

a) „ludzie pracy mają prawo

zabiegać o pełne

poszanowanie ich godności


charakter rynku i przedsiębiorstwa, ale jednocześnie wskazuje, że muszą być

one nastawione na dobro wspólne. Uznaje też, że ludzie pracy mają prawo

zabiegać o pełne poszanowanie ich godności oraz o szerszy zakres udziału w

życiu przedsiębiorstwa, tak, by nawet pracując razem z innymi i pod

kierunkiem innych, mogli w pewnym sensie „pracować na swoim” 85

,

używając swej inteligencji i wolności.

oraz o szerszy zakres

udziału w życiu

przedsiębiorstwa, tak, by

nawet pracując razem z

innymi i pod kierunkiem

innych, mogli w pewnym

sensie ‘pracować na swoim’,

używając swej inteligencji i

wolności.”

Integralny rozwój osoby ludzkiej w pracy nie stoi w sprzeczności, lecz raczej

sprzyja większej jej wydajności i skuteczności, choć może osłabić

ugruntowany porządek władzy. Przedsiębiorstwa nie można uważać jedynie

za „zrzeszenie kapitałów”; jest ono równocześnie „zrzeszeniem osób” w

skład, którego wchodzą w różny sposób i w różnych zakresach

odpowiedzialności zarówno ci, którzy wnoszą konieczny do jego działalności

kapitał, jak i ci, którzy w tę działalność wnoszą swą pracę. Dla osiągnięcia

tych celów potrzebny jest wciąż jeszcze wielki związkowy ruch

pracowników, zmierzający do wyzwolenia oraz integralnej promocji osoby

ludzkiej.

4.26 Uważam, że jest

realizowany w firmie

„integralny rozwój osoby

ludzkiej,” który sprzyja

„większej jej wydajności

i skuteczności”.

W świetle „rzeczy nowych” dnia dzisiejszego został odczytany związek

pomiędzy własnością indywidualną albo prywatną a powszechnym

przeznaczeniem dóbr. Człowiek urzeczywistnia siebie samego poprzez swoją

inteligencję i swoją wolność, i dokonując tego, traktuje jako przedmiot i

narzędzie rzeczy tego świata i sobie je przywłaszcza. W działaniu tym tkwi

podstawa prawa do inicjatywy i do własności indywidualnej. Poprzez swoją

pracę człowiek angażuje się nie tylko dla samego siebie, ale także dla

drugich i z drugimi: każdy współdziałając uczestniczy w pracy i dobru

drugiego. Człowiek pracuje dla zaspokojenia potrzeb swojej rodziny i

wspólnoty, do której należy, Narodu i w końcu całej ludzkości 86

.

Uczestniczy ponadto w pracy innych pracowników tego samego

przedsiębiorstwa, a także w pracy dostawców i konsumpcji klientów

włączonych w łańcuch solidarności, który stopniowo rośnie. Własność

środków produkcji tak w przemyśle, jak i w rolnictwie, jest słuszna wtedy,

gdy służy użytecznej pracy; przestaje natomiast być uprawniona, gdy nie jest

produktywna, lub, kiedy służy przeszkadzaniu pracy innych, lub uzyskiwaniu

dochodu, którego źródłem jest nie globalny rozwój pracy i społecznego

majątku, lecz wyzysk, niegodziwe wykorzystywanie, spekulacja i rozbicie

solidarności świata pracy 87

. Własność taka nie ma żadnego

usprawiedliwienia i w obliczu Boga i ludzi jest nadużyciem.

Obowiązek zarabiania na chleb w pocie czoła zakłada równocześnie prawo

do tego. Społeczeństwo, które byłoby tego prawa systematycznie

pozbawiane, w którym środki polityki gospodarczej nie pozwalałyby

pracownikom osiągać zadowalającego poziomu zatrudnienia, nie może

znaleźć odpowiedniego uzasadnienia etycznego, ani też dojść do pokoju

społecznego 88

. Tak jak osoba ludzka w pełni się realizuje

w bezinteresownym darze z siebie, tak też własność znajduje moralne

usprawiedliwienie w tworzeniu, w odpowiedni sposób i w stosownym czasie,

możliwości pracy i ludzkiego rozwoju dla wszystkich.

3.1 Środki firmy służą

użytecznej pracy i są

produktywne – a zatem ich

własność jest słuszna i służy

zwiększaniu miejsc pracy i

rozwojowi pracy a nie dla

wyzysku.

47. Po upadku totalitaryzmu komunistycznego i wielu innych ustrojów

totalitarnych i tak zwanych systemów „bezpieczeństwa narodowego”,

obserwuje się dzisiaj dominację — co prawda nie wolną od sprzeczności —

ideału demokratycznego, który łączy się z zainteresowaniem i troską o prawa

człowieka. Właśnie, dlatego te narody, które reformują swoje systemy,

muszą demokracji zapewnić autentyczne i mocne fundamenty poprzez

wyraźne uznanie tych praw 96

. Wśród zasadniczych należy przede wszystkim

wymienić prawo do życia, którego integralną częścią jest prawo do

wzrastania pod sercem matki od chwili poczęcia; prawo do życia

1.17. Firma szanuje

podstawowe prawa

człowieka takie jak:

a) „prawo do uczestniczenia

w pracy dla doskonalenia

dóbr ziemi i zdobycia

środków utrzymania dla

siebie i swych bliskich,”

b) „prawo do rozwijania


w zjednoczonej wewnętrznie rodzinie i w środowisku moralnym

sprzyjającym rozwojowi osobowości; prawo do rozwijania własnej

inteligencji i wolności w poszukiwaniu i poznawaniu prawdy; prawo do

uczestniczenia w pracy dla doskonalenia dóbr ziemi i zdobycia środków

utrzymania dla siebie i swych bliskich; prawo do swobodnego założenia

rodziny oraz przyjęcia i wychowania dzieci, dzięki odpowiedzialnemu

realizowaniu własnej płciowości. Źródłem i syntezą tych praw jest w

pewnym sensie wolność religijna, rozumiana jako prawo do życia w

prawdzie własnej wiary i zgodnie z transcendentną godnością własnej osoby 97

.

Także w krajach, gdzie obowiązują demokratyczne formy rządów, prawa te

nie zawsze w pełni są respektowane. Odnosi się to nie tylko do gorszącej

sprawy sztucznych poronień, ale również do różnych aspektów kryzysu

systemów demokratycznych, które niekiedy, jak się wydaje, zatraciły

zdolność podejmowana decyzji zgodnych z dobrem wspólnym. Niekiedy

postulaty społeczeństwa rozpatruje się nie przy użyciu kryteriów

sprawiedliwości i moralności, ale raczej biorąc pod uwagę siłę wyborczą lub

finansową stojących za nimi grup. Tego rodzaju odstępstwa od zasad

moralności politycznej prowadzą z czasem do zniechęcenia i apatii, a w

konsekwencji do zaniku zaangażowania politycznego i ducha

obywatelskiego ludności, która czuje się poszkodowana i zawiedziona.

Wynika stąd coraz większa niezdolność do włączania korzyści

partykularnych w konsekwentny obraz dobra wspólnego, które nie jest

zwykłą sumą korzyści partykularnych, ale wymaga ich oceny i pogodzenia w

oparciu o sprawiedliwą hierarchię wartości i w ostatecznym rozrachunku, o

właściwe zrozumienie godności i praw osoby 98

.

Kościół respektuje słuszną autonomię porządku demokratycznego i nie ma

tytułu do opowiadania się za takim albo innym rozwiązaniem

instytucjonalnym czy konstytucyjnym. Wkład, który w ów porządek wnosi,

polega na takim zrozumieniu godności osoby, jakie w całej pełni objawia

tajemnica Słowa Wcielonego .99

własnej inteligencji

i wolności

w poszukiwaniu

i poznawaniu prawdy,”

c) „prawo do swobodnego

założenia rodziny oraz

przyjęcia i wychowania

dzieci,”

d) „prawo do życia

w zjednoczonej

wewnętrznie rodzinie i

środowisku moralnym

sprzyjającym rozwojowi

osobowości.”

Wyselekcjonowane punkty z Konstytucji skierowane

do pracowników

Gaudium et spes 5

(punkty: 63, 64)

Formułowanie


teksu Konstytucji GS


CZĘŚCI 2)6

63. (Niektóre aspekty życia gospodarczo-społecznego). Także w życiu

gospodarczo-społecznym trzeba uszanować i podnosić godność osoby

ludzkiej, pełne jej powołanie i dobro całego społeczeństwa. Człowiek bowiem

jest twórcą, ośrodkiem i celem całego życia gospodarczo-społecznego.

Dzisiejsze życie ekonomiczne, podobnie jak inne dziedziny życia

społecznego, znamionuje wzrastające panowanie człowieka nad naturą, coraz

częstsze i coraz intensywniejsze stosunki oraz współzależność obywateli,

grup i ludów, nadto częściej zachodząca integracja ze strony władz

państwowych. Równocześnie postęp w metodach produkcji i w wymianie

dóbr i usług uczyniły z ekonomii odpowiedni instrument do lepszego

zaspokojenia potrzeb rodziny ludzkiej.

Nie brak jednak powodów do niepokoju. Wielu ludzi, zwłaszcza w krajach

gospodarczo rozwiniętych, zdaje się do tego stopnia ulegać panowaniu

1.15 Odczuwam, że firma

realizuje misję biorąc pod

uwagę, że „Człowiek

bowiem jest twórcą,

ośrodkiem i celem całego

życia gospodarczo-

społecznego” firmy.

5 Na podstawie opublikowanej wersji językowej - ze strony

http://www.nonpossumus.pl/encykliki/sobor_II/gaudium_et_spes/II.php 6 “Projekt normy etyczności pracy EK1000” – http://www.janski.edu.pl/Uczelnia,ek_1000.html

http://www.nonpossumus.pl/encykliki/sobor_II/gaudium_et_spes/II.php



ekonomii, że prawie całe ich życie osobiste i społeczne przepaja jakieś

nastawienie wyłącznie ekonomiczne, i to zarówno gdy chodzi o narody

popierające gospodarkę kolektywną, jak i inne. Chociaż wzrost życia

gospodarczego - byle tylko był racjonalnie i humanitarnie koordynowany -

mógłby łagodzić nierówności społeczne, to jednak coraz częściej doprowadza

on do ich zaostrzenia, a nawet tu i ówdzie do pogorszenia się położenia

społecznego słabszych i do wzgardy ubogich. Podczas gdy ogromne mnóstwo

ludzi odczuwa jeszcze brak rzeczy koniecznych, niektórzy, nawet w krajach

słabo rozwiniętych, żyją wystawnie i trwonią majątek. Zbytek i nędza

sąsiadują ze sobą. Podczas gdy garstka ludzi skupia w swym ręku ogromną

władzę w zakresie podejmowania decyzji, wielu nie ma prawie żadnej

możliwości działania z własnej inicjatywy i na własną odpowiedzialność, a

nierzadko znajdują się w warunkach życia i pracy niegodnych osoby ludzkiej.

Podobne objawy braku równowagi gospodarczej i społecznej dają się

zauważyć między rolnictwem a przemysłem i usługami, a także między

różnymi regionami kraju tego samego narodu. Pomiędzy narodami bardziej

gospodarczo rozwiniętymi a resztą narodów słabo rozwiniętych rośnie

ustawicznie zaostrzająca się opozycja, która może doprowadzić nawet do

zagrożenia pokoju światowego.

Nierówności te coraz żywiej uświadamiają sobie ludzie współcześni,

ponieważ są głęboko przekonani, że zwiększone możliwości techniczne i

gospodarcze, jakimi rozporządza świat dzisiejszy, mogą i powinny poprawić

ten nieszczęsny stan rzeczy. Dlatego wszyscy domagają się reform w życiu

gospodarczo-społecznym, a także zmiany sposobu myślenia i życiowej

postawy. W tym celu Kościół, kierując się światłem ewangelii, wypracował

na przestrzeni wieków, a w tych ostatnich zwłaszcza czasach przedłożył

wymagane przez zdrowy rozsądek zasady sprawiedliwości i słuszności,

dotyczące zarówno życia osobistego i społecznego, jak i życia

międzynarodowego. Święty Sobór, biorąc pod uwagę przede wszystkim

wymogi postępu gospodarczego, zamierza potwierdzić te zasady stosownie

do okoliczności współczesnej epoki oraz podać pewne wskazówki

orientacyjne.

64. (Postęp gospodarczy w służbie człowieka). Słusznie dąży się dziś

bardziej niż dotychczas do tego, by przez wzrost produkcji rolnej i

przemysłowej oraz przez zwiększenie usług sprostać potrzebom wzrastającej

liczby ludności i zaspokoić rosnące wymagania rodzaju ludzkiego. Dlatego

trzeba popierać postęp techniczny, ducha wynalazczości, starania o tworzenie

i rozbudowę przedsiębiorstw, usprawnienie metod produkcji i rzetelne wysiłki

ludzi zatrudnionych w produkcji: słowem wszystko, co służy postępowi.

Podstawowym zaś celem tej produkcji nie jest tylko wzrost masy towarowej

ani zysk lub zdobycie wpływów, ale służenie człowiekowi, i to całemu

człowiekowi, z uwzględnieniem porządku jego potrzeb materialnych i

wymogów jego życia umysłowego, moralnego, duchowego i religijnego -

służenie, powtarzamy, każdemu człowiekowi i każdej zbiorowości ludzkiej

jakiejkolwiek rasy i w jakiejkolwiek części świata. Ruch gospodarczy

powinien zatem rozwijać się wedle własnych metod i praw, ale w granicach

porządku moralnego, żeby spełnił się zamiar Boży względem człowieka.

1.6 Uważam, że

wymienione poniżej



firmie:

d) „Podstawowym celem

produkcji nie jest tylko wzrost

masy towarowej ani zysk, ale

służenie Mnie jako człowiekowi,

z uwzględnieniem Moich

potrzeb materialnych

i wymogów życia umysłowego,

moralnego, duchowego

i religijnego”

g) „Popierany jest „postęp

techniczny, duch

wynalazczości, staranie

o tworzenie i rozbudowę

przedsiębiorstwa,

usprawnienie metod produkcji

i rzetelne wysiłki ludzi

zatrudnionych w produkcji:

słowem wszystko, co służy

postępowi”.


Odnośniki do encykliki Centesimus annus

23. Tamże, s. 129 n.

24. Tamże, s. 130 n.

25. Tamże, s. 131.

26. Por. Powszechna Deklaracja Praw Człowieka.

27. Por. Enc. Rerum novarum, s. 121-123.

61. Por. Enc. Sollicitudo rei socialis, 27-28, s. 547-550, PAWEŁ VI, Enc. Populorum

progressio, 43-44, s.278 n.

62. Por. Enc. Sollicitudo rei socialis, 29-31, s. 550-556.

63. Por. Akt z Helsinek i Porozumienie z Wiednia; LEON XIII, Enc. Libertas

praestantissimum, s. 215-217.

64. Por. Enc. Redemptoris missio (7 grudnia 1990), 7, L'Osservatore Romano, z 23

stycznia 1991.

70. Por. Enc. Sollicitudo rei socialis, 15, s. 528-531.

71. Por. Enc. Laborem exercens, 21, s. 632-634.

72. Por. Enc. Populorum progressio, 33-42, s. 273-278.

73. Por. Enc. Laborem exercens, 7, s. 592-594.

74. Por. tamże, 8, s. 594-598.

75. Por. SOBÓR WAT. II, Konst. duszp. o Kościele w świecie współczesnym Gaudium et

spes, 35; PAWEŁ VI, Enc. Populorum progressio, 19, s. 266 n.

76. Por. Enc. Sollicitudo rei socialis, 34, s. 559 n.; Orędzie na Światowy Dzień Pokoju

1990; AAS 82 (1990), 147-156.

77. Por. JAN PAWEŁ II, Adhort. apost. Reconciliatio et paenitentia (2 grudnia 1984), 16:

AAS 77 (1985), 213-217; PIUs XI, Enc. Quadragesimo anno, III, s. 219.

84. Por. SOBÓR WAT. II, Konst. duszp. o Kościele w świecie współczesnym Gaudium et

spes, 36; PAWEŁ VI, List apost. Octogesima adveniens, 2-5, s. 402-405.

85. Por. Enc. Laborem exercens, 15, s. 616-618.i

86. Por. tamże, 10, s. 600-602.

87. Por. tamże, 14, s. 612-616.

88. Por. tamże, 18, s. 622-625.

96. Por. Enc. Redemptor haminis, 17, s. 270-272.

97. Por. Orędzie na Światowy Dzień Pokoju 1988, s. 1572-1580; Orędzie na Światowy

Dzień Pokoju 1991: L'Osservatore Romano, 19 grudnia 1990; SOBÓR WAT. II,

Dekl. o wolności religijnej Dignitatis humanae, 1-2.

98. Konst. duszp. o Kościele w świecie współczesnym Gaudium et spes, 26.

99. Por. tamże, 22.


1.4 Przesłanie Ojca Świętego Jana Pawła II

do przedsiębiorców i pracowników o etycznym

wymiarze globalnej gospodarki.

Rzym, 2 maja 2000

1. Cieszę się z tego ponownego spotkania z wami nazajutrz po światowym Jubileuszu

Ludzi Pracy, który wspólnie obchodziliśmy wczoraj w Tor Vergata.

Dziękuję wam za obecność! Wszystkich was serdecznie witam. W szczególny

sposób pozdrawiam bpa Fernando Charriera i dziękuję mu za uprzejme słowa, jakie

zechciał do mnie skierować w waszym imieniu. Jubileusz Ludzi Pracy, który

zgromadził w Rzymie przedstawicieli rozległego świata pracy z wszystkich części

ziemi, był dla nas sposobnością, aby przyjrzeć się złożonej problematyce

zatrudnienia zarówno w jej wymiarze globalnym, jak i z perspektywy

poszczególnych sektorów. Zdaliśmy sobie sprawę, jak wielka jest nadal potrzeba

skutecznego działania, aby ludzka praca mogła zająć należne miejsce w kulturze,

w gospodarce i w polityce oraz aby zapewnić pełne poszanowanie osobie

pracownika i jego rodzinie, nie działając nigdy na szkodę żadnej ze stron.

Kościół bardzo wnikliwie bada te problemy, zwłaszcza za pośrednictwem

Papieskiej Rady «Iustitia et Pax», która pozostaje w kontakcie

z międzynarodowymi organizacjami ludzi pracy i przedsiębiorców oraz ze

środowiskami finansowymi. Ufam, że ta owocna współpraca będzie się nadal

rozwijać i zwiększać skuteczność działań Kościoła w świecie pracy.

2. Rozmawiając z wami, drodzy bracia i siostry, pragnę ukazać w pełnym świetle

istotny aspekt pracy, który zwykle bywa określany mianem «jakości totalnej».

W istocie rzeczy chodzi tu o miejsce człowieka w procesie produkcji: tylko jego

czynny udział w tym procesie może uczynić z przedsiębiorstwa prawdziwą

«wspólnotę osób» (Centesimus annus, 35). To wyzwanie towarzyszy postępowi

i rozwojowi nowych technologii, których zasługą jest zmniejszenie, przynajmniej

częściowe, wkładu ludzkiego trudu, jakiego wymaga praca. To wyzwanie należy

podjąć w taki sposób, aby «pracodawca pośredni», to znaczy wszystkie te «siły»,

które kształtują cały system społeczno-ekonomiczny i są jego wytworem

(por. tamże, n. 17), służyły człowiekowi i społeczeństwu.

Drodzy przedsiębiorcy, przedstawiciele sektora finansowego, związkowcy i wy

wszyscy, którzy poprzez współpracę i wymianę handlową służycie rozwojowi

godnemu człowieka — stoi przed wami zadanie niezwykle trudne, ale bardzo

doniosłe. Nie ulega wątpliwości, że obrona godności człowieka pracującego zależy

w wielkiej mierze od funkcjonowania systemu finansowego i ekonomicznego:

systemy te powinny coraz lepiej realizować swoje specyficzne zadanie, to znaczy


ową szczególną «służbę», jaką mają pełnić na rzecz rozwoju. Niepokojące zjawisko

bezrobocia, które dotyka mężczyzn, kobiety i młodych i któremu próbuje się

zaradzić na wiele sposobów, z pewnością udałoby się opanować, gdyby ekonomia,

system finansowy oraz krajowa i światowa organizacja pracy nie traciły nigdy

z pola widzenia dobra człowieka jako swojego ostatecznego celu.

3. Rzeczywistość pracy staje się dzisiaj jeszcze bardziej skomplikowana na skutek

tzw. «globalizacji». Jest to zjawisko nowe, które trzeba poznać, poddając je

wnikliwej i szczegółowej analizie, ponieważ jej cechą jest bardzo wyraźna

«dwuznaczność». Globalizacja może być dobrem dla człowieka i społeczeństwa, ale

może też okazać się zjawiskiem szkodliwym o poważnych konsekwencjach.

Wszystko zależy od pewnych zasadniczych wyborów, a mianowicie od tego, czy

«globalizacja» będzie służyć człowiekowi, i to każdemu człowiekowi, czy też

wyłącznie rozwojowi oderwanemu od zasad solidarności i współudziału oraz od

odpowiedzialnie stosowanej zasady pomocniczości.

W tym kontekście trzeba pamiętać, że postępującą globalizację rynku powinien

równoważyć rozwój globalnej kultury solidarności, wrażliwej na potrzeby

najsłabszych. Należy też strzec demokracji, również ekonomicznej, i nie tracić

z oczu właściwej koncepcji osoby i społeczeństwa.

Człowiek ma prawo do rozwoju obejmującego wszystkie wymiary jego życia.

Nawet globalna ekonomia winna być zawsze zintegrowana z całą tkanką relacji

społecznych, których jest elementem ważnym, ale nie jedynym.

Także globalizacja wymaga stworzenia nowej kultury, nowych reguł i nowych

instytucji o zasięgu światowym. Polityka i ekonomia winny współdziałać w tej

dziedzinie, realizując projekty krótko-, średnio- i długoterminowe, których celem

jest eliminacja, a przynajmniej redukcja zadłużenia publicznego ubogich krajów

świata. Podjęto w tym kierunku godne pochwały działania w duchu

współodpowiedzialności, którą należy umacniać, nadając jej — jak najbardziej -

wymiar globalny, tak, aby wszystkie kraje czuły się do niej zobowiązane. Jest to

trudny proces, i dlatego tak wyraźna jest tutaj odpowiedzialność każdego

i wszystkich.

4. Drodzy bracia i siostry, oto rozległe pole, które rozciąga się przed wami; oto

zadania, jakie stoją przed każdym z was i przed instytucjami, które reprezentujecie.

Kościół ceni waszą pracę i wspomaga was w dziele tworzenia więzi solidarnej

i czynnej współpracy w świecie ukształtowanym przez złożone relacje wzajemnej

zależności.

Każdego z was zapewniam o pamięci w modlitwie i zawierzam wszelkie wasze

zamysły Maryi i Józefowi, wiernym współpracownikom dzieła zbawienia,

a jednocześnie z całego serca błogosławię wam, waszym współpracownikom

i waszym rodzinom.


1.5 Przesłanie do uczestników Europejskiego Kongresu

Naukowego nt. ”Ku konstytucji europejskiej”

Watykan, 20 czerwca 2003

Nowy porządek prawny, aby rzeczywiście służył pomnażaniu autentycznego

dobra wspólnego, musi uznawać i chronić te wartości, które stanowią najcenniejsze

dziedzictwo humanizmu europejskiego. To on właśnie zagwarantował i wciąż

gwarantuje Europie szczególne miejsce w dziejach cywilizacji. Wartości te stanowią

najbardziej charakterystyczny dorobek intelektualny i duchowy, który ukształtował

tożsamość europejską na przestrzeni wieków, i należą do skarbca kultury tego

kontynentu. Jak już przypomniałem przy innych okazjach, dotyczą one:

godności osoby;

świętości życia ludzkiego;

centralnej roli rodziny;

wagi wykształcenia;

wolności myśli, słowa oraz głoszenia własnych poglądów i wyznawania religii;

ochrony prawnej jednostek i grup;

współpracy wszystkich na rzecz wspólnego dobra;

pracy pojmowanej jako dobro osobiste i społeczne;

władzy politycznej pojmowanej jako służba, podporządkowanej prawu i rozumowi, a ograniczonej przez prawa osoby i narodów.

W szczególności konieczne będą uznanie i ochrona w każdej sytuacji godności

osoby ludzkiej i prawa do wolności religijnej, pojmowanego w trzech aspektach:

indywidualnym, zbiorowym i instytucjonalnym.

Oprócz tego należy przyjąć zasadę pomocniczości w wymiarze horyzontalnym

i wertykalnym oraz wizję stosunków społecznych i wspólnotowych opartą na

autentycznej kulturze i etyce solidarności.

Korzenie kulturowe, z których wyrastają przypomniane wyżej wartości, są

różnorodne: duchowe dziedzictwo Grecji i Rzymu, wkład ludów romańskich,

celtyckich, germańskich, słowiańskich i ugrofińskich, a także kultura żydowska i świat

islamski. Te rozmaite elementy znalazły w tradycji judeochrześcijańskiej siłę, która

pozwoliła im harmonijnie się połączyć, umocnić i rozwinąć. Uznając ten fakt

historyczny, Europa – w dążeniu do ustanowienia nowego porządku instytucjonalnego

– nie może lekceważyć swojego dziedzictwa chrześcijańskiego, ponieważ to, co

stwarza w dziedzinie prawa, sztuki, literatury i filozofii, w znacznej mierze zrodziło

się pod wpływem przesłania ewangelicznego.


1.6 List Jana Pawła II do Duszpasterstwa

Przedsiębiorców TALENT w Polsce

Castel Gandolfo, 2 sierpnia 2003

Do Wspólnoty Księży Sercanów z okazji Jubileuszu

75 –lecia obecności Zgromadzenia w Polsce

(…) Z okazji jubileuszu pragnę przypomnieć szczególnie

znaczące fakty z życia Waszego Zgromadzenia. Pierwsi Sercanie

przybyli do Polski w 1928 r. (z Francji) (…)

Doniosłym i jednocześnie nowym kierunkiem Waszego

apostolatu i zaangażowania się Zgromadzenia – wyrastającym

z inspiracji Ojca Dehona i jego osobistego zaangażowania

społecznego – jest niedawno zainicjowane duszpasterstwo

przedsiębiorców i pracodawców.

Jego celem jest duchowa i społeczna formacja tych, którzy

tworzą nowe miejsca pracy, oraz troska, aby podejmowana

przez nich działalność gospodarcza była zgodna z wymogami

ewangelicznej miłości i sprawiedliwości społecznej.

Wiem, że Zgromadzenie ma także na uwadze troskę o właściwą formację

wiernych, która dokonuje się w ramach struktur Sercańskiej Wspólnoty

Świeckich. Troszczy się także o formację przyszłych i odpowiedzialnych elit

chrześcijańskich, podejmując różne formy apostolatu młodzieży, którego

zasadniczym celem jest uwrażliwianie młodych ludzi na wymogi Ewangelii

i zachęcanie ich do budowania cywilizacji miłości.


CZĘŚĆ 2

SPOŁECZNE NAUCZANIE JANA PAWŁA II

jako fundament realnego modelu dla pracowników

2.1 ZASADY etycznej pracy, sformułowane na podstawie fragmentów encyklik JANA PAWŁA II: Centesimus annus i Laborem exercens oraz Konstytucji Gaudium et spes.

2.2 “Modelowa Lista 41 ZASAD etycznej pracy”, dla wspierania pracowników przy podejmowaniu etycznych decyzji w pracy i osiągania DOBRA WSPÓLNEGO.

Załącznik:

Zestaw “Modelowej Listy 41 ZASAD etycznej pracy” jako narzędzia do przeprowadzania przez pracowników etycznej refleksji i samo oszacowania przez menedżerów “WARTOŚCI I ZASAD” ich organizacji, poprzez nadanie WAG (ważności), użycie do mierzenia etyczności pracy, projektowania ulepszeń, wdrażania i oceny efektów społecznych i gospodarczych. “Projekt normy etyczności pracy EK1000” dostępny na stronie: http://www.janski.edu.pl/Uczelnia,ek_1000.html



2.1 ZASADY etycznej pracy,

sformułowane na podstawie fragmentów

encyklik JANA PAWŁA II: Centesimus annus i Laborem exercens

oraz Konstytucji Gaudium et spes

„Chodzi o nowa kulturę pracy,

uwzględniającą potrzeby duchowe i materialne człowieka

i szanującą jego podstawowe prawa”

Jan Paweł II, Rzym, 11 listopada 1996 roku

Lista 41 ZASAD etycznej pracy w podziale na pięć ”obszarów decyzyjnych”

Możemy przyjąć, że w każdej firmie (organizacji) pracownicy podejmują

decyzje i działania w pięciu „obszarach decyzyjnych”, które są wymienione

w Tablicy 2. Liczba ZASAD etycznej pracy rozmieszczona w tych pięciu

“obszarach decyzyjnych”, w największym stopniu skoncentrowana jest na MISJI

i POLITYCE KADROWEJ

Tablica 2. Sumy rozmieszczenia pomiędzy pięcioma obszarami decyzyjnymi

“obszary decyzyjne”

Liczba ZASAD, sformułowanych z fragmentów tekstów w Centesimus annus (CA), Laborem exercens (LE), Gaudium et spes (GS)

1. MISJA firmy 22

2. PRODUKT/USŁUGA 2

3. TECHNOLOGIA 1

4. POLITYKA KADROWA 14

5. POLITYKA ROZWOJU I FINANSÓW

2

Ogółem: 41

Źródło: Raport wyników badań projektu R11 004.017

7 Projekt Badawczy rozwojowy R11 004 01, zrealizowany przez Szkołę Wyższa im Bogdana Jańskiego w latach

2006-2008, Tytuł projektu: .”Kwantyfikacja wpływu etyczności pracy ZAŁÓG firm na konkurencyjna

produktywność, społeczne korzyści i tworzenie miejsc pracy w warunkach integracji i globalizacji. Projekt

normy etyczności EK1000 dla firm w Polsce i Europie”.


2.2 “Modelowa Lista 41 ZASAD

etycznej pracy”

narzędziem pracownika dla wspierania przy podejmowaniu etycznych decyzji w pracy i osiągania DOBRA WSPÓLNEGO.

Do wspierania pracowników w podejmowaniu decyzji etycznych, pokierowania do etycznego działania w pracy i osiągania DOBRA WSPÓLNEGO, niezbędna jest ”Modelowa Lista 41 ZASAD etycznej pracy”.

W realizacji pomiaru etyczności ZAŁOGI organizacji i podnoszeniu etyczności oraz do oceny skutków społecznych i gospodarczych stosowany jest zestaw 41 ZASAD etycznej pracy w 5 "obszarach decyzyjnych" jako wzór do mierzenia etyczności.

Powinien być to nie tylko "wzór" do mierzenia etyczności, ale także właściwy zestaw do prowadzenia refleksji etycznej przez pracowników. Jego zadaniem jest również określenie, co oznacza etyczna praca i etyczna decyzja. Projekt powinien służyć każdemu pracownikowi w osiąganiu efektów gospodarczych i społecznych, przez stosowanie możliwie wszystkich ZASAD.

Tabela 3. Główne źródła “Modelowej Listy 41 ZASAD etycznej pracy”

Nazwa dokumentu - źródła i instytucja

Encyklika Centesimus annus, Jana Pawła II, 1991 r.

Encyklika Laborem exercens, Jana Pawła II, 1981 r.

Konstytucja Gaudium et spes (Sobór Watykański II), 1965 r.

Źródło: “Projekt normy etyczności pracy EK1000”


”Modelowa Lista 41 ZASAD etycznej pracy” jest jednym z elementów

“Projektu normy etyczności pracy EK1000”.

”Modelowa Lista 41 ZASAD etycznej pracy” jest przedstawiona

w „ZAŁĄCZNIKU”. Ze względu na specyfikę działalności firmy może okazać

się, że nie jest zasadne stosowanie niektórych ZASAD z Listy, bądź też

istnieje potrzeba stosowania dodatkowych ZASAD, których Lista nie zawiera.

Wyniki badania „etyczności pracy”.

Etyczność pracy (e)

Udzielenie odpowiedzi na 41 ZASAD zajmuje respondentowi nie więcej niż ok. 15 minut. Zebranie danych zawiera trochę czasu, lecz może zostać zaaranżowane jako intranetowa wymiana informacji. Istnieje możliwość przekazania zainteresowanym organizacjom stosownego oprogramowania, w zamian za zwrotną propozycję poprawy standardu EK1000, który nadal jest „projektem”.

Kontakt: [email protected], tytuł wiadomości: “EK1000” oraz

[email protected], tytuł wiadomości: „EK1000”.

Lista jest fundamentem pomiaru etyczności ZAŁOGI wszelkiego rodzaju i wielkości organizacji, w których jest wykonywana praca.

Etyczność (e) oznacza stopień stosowania ZASAD ”Modelowej Listy…”. Etyczność jest to stosunek liczby stosowanych ZASAD w odniesieniu do ogólnej liczby ZASAD. Stosowanie wszystkich 41 ZASAD w konkretnej organizacji oznacza (e) = 100%.

Metoda pomiaru etyczności ZAŁOGI organizacji zawiera trzy istotne funkcje zarówno dla pracowników, jak i dla menedżerów, a mianowicie:

1) Opinia, która z ZASAD jest naprawdę stosowana, jest opinią pracowników, co prowadzi do ułatwienia dialogu społecznego;

2) Dla każdej z 41 ZASAD „punktowe” wagi przydzielane są przez menedżerów konkretnej organizacji, z uwzględnieniem uwarunkowań wewnętrznych i zewnętrznych. W sumie 1000 punktów jest rozdzielane między 41 ZASAD. Przydział "0" punktów na niektóre z ZASAD jest możliwy, gdy nie są one np. odpowiednie do profilu działalności organizacji;

mailto:[email protected]

mailto:[email protected]


3) Etyczność ważona (E) obrazująca poziom etyczności, obliczana jest jako iloczyn wagi i etyczności pracy, (E) = (Waga) x (e) : 100% Menedżerowie, zgodnie z określonymi w organizacji ZASADAMI, dokonują przeglądu zagregowanego parametru poziomu etyczności (E). Dotychczasowe rezultaty z badań przeprowadzonych wśród 104 organizacji wskazują, że uzyskano najniższą (E) = 251 punktów, zaś najwyższą (E) = 888 punktów. Takie zróżnicowanie wyników wskazuje, iż metoda pomiaru jest na tyle wrażliwa, że może być ważnym narzędziem zarządzania.

Z naszego doświadczenia wynika, że niska etyczność jest parametrem, który świadczy o nadal istniejących niewykorzystanych rezerwach kapitału ludzkiego na rzecz organizacji. Wysokie korzyści społeczne dla ZAŁOGI organizacji i środowiska społecznego, mogą zostać osiągnięte dzięki wysokiej etyczności pracy.

Jak mierzyć etyczność? Jak zwiększyć etyczność w przypadku, gdy jest niska? Jakie działania należy podjąć w celu zwiększenia etyczności? W jaki sposób wdrożyć ZASADY do stosowania? W jaki sposób ocenić skutki społeczne i ekonomiczne stosowania ZASAD etycznej pracy?

Odpowiedzi można uzyskać zapoznając się z „Projektem Normy Etyczności Pracy EK1000” dostępnym bezpłatnie do stosowania przez wszelkie podmioty i organizacje pod adresem:


Badanie można przeprowadzić przy pomocy poniższego ZAŁĄCZNIKA.



Załącznik

Modelowa Lista 41 ZASAD etycznej pracy może być wykorzystana przez

pracowników dla etycznej refleksji. Możliwe jest też przeprowadzenie samooceny

świadczącej o WARTOŚCIACH i ZASADACH ważnych dla organizacji. Określamy

to poprzez nadanie WAG (ważności) poszczególnym zasadom etycznej pracy.

Zasady są podzielone na dziesięć “pól problemowych” (szare cieniowanie) oraz

zgrupowane w pięciu „obszarach decyzyjnych” (cieniowane żółtym kolorem).

Modelowa Lista 41 ZASAD etycznej pracy


1. MISJA firmy

ZASADY etycznej pracy Waga -

punkty

W 17

firmach

z niską

(e)

W 17

firmach z

wysoką

(e)

PODSTAWOWE WARTOŚCI W FIRMIE

1.1. Odczuwam, że kierownictwo firmy przyjmuje dla misji zasadę, że

„głównym bogactwem” firmy „jest sam CZŁOWIEK” – załoga

firmy. (CA 32) 13,78 35,4% 73,6%

1.2 Odczuwam, że wspólne dążenie ZAŁOGI do ciągłego rozwoju firmy

jest u podstaw realizowanej misji. 7,68 44,7% 75,9%

1.3 „Tworzenie solidarną pracą życia bardziej godnego, konkretne

przyczynianie się do umocnienia godności i rozwoju uzdolnień

twórczych każdej poszczególnej osoby” - to zasada realizowana przez

naszą ZAŁOGĘ. (CA 29)

5,80 36,5% 62,0%

1.6 Uważam, że wymienione poniżej wartości i zasady etyczne są realizowane w naszej firmie:

a) „ludzie pracy mają prawo zabiegać o pełne poszanowanie ich

godności oraz o szerszy zakres udziału w życiu przedsiębiorstwa, tak,

by nawet pracując razem z innymi i pod kierunkiem innych, mogli w

pewnym sensie „pracować na swoim”, używając swej inteligencji

i wolności.” (CA 43) 7,10 54,1% 87,9%

b) „Celem przedsiębiorstwa nie jest po prostu wytwarzanie zysku, ale samo istnienie jako

wspólnoty ludzi, którzy zdążają do zaspokojenia swych podstawowych potrzeb”.

(CA 35) 4,09 37,8% 58,8%

c) „Zysk nie jest jedynym regulatorem życia przedsiębiorstwa; obok

niego należy brać pod uwagę czynniki ludzkie i moralne, które

z perspektywy dłuższego czasu okazują się równie istotne dla życia

przedsiębiorstwa”. (CA 35) 6,80 46,5% 67,9%

d) „Podstawowym celem produkcji nie jest tylko wzrost masy towarowej ani zysk,

ale służenie Mnie jako człowiekowi, z uwzględnieniem Moich potrzeb

materialnych i wymogów życia umysłowego, moralnego, duchowego

i religijnego”. (GS 64) 4,13 30,7% 58,3%

e) Moje „prawo do wolności oraz obowiązek odpowiedzialnego z niej

korzystania”. (CA 32) 6,11 44,9% 80,6%

f) „Determinująca” (o wynikach firmy) jest „rola zdyscyplinowanej i kreatywnej pracy”

ZAŁOGI firmy „oraz - jako część istotna tej pracy - rola zdolności do inicjatywy

i przedsiębiorczości”. (CA 32) 7,56 53,1% 79,7%


g) Popierany jest „postęp techniczny, duch wynalazczości, staranie o tworzenie i

rozbudowę przedsiębiorstwa, usprawnienie metod produkcji i rzetelne wysiłki

ludzi zatrudnionych w produkcji: słowem wszystko, co służy postępowi”.

(GS 64) 7,37 58,7% 81,6%

h) „Z PRACY swojej ma człowiek pożywać chleb codzienny i poprzez pracę ma się

przyczyniać do ciągłego rozwoju nauki i techniki, a zwłaszcza do nieustannego

podnoszenia poziomu kulturalnego i moralnego społeczeństwa, w którym żyje jako

członek braterskiej wspólnoty”. (LE preambuła) 4,76 50,0% 79,9%

1.7 W firmie uznaje się, że etyka jest ważniejsza od techniki (prymat etyki nad

techniką). (LE 12) 4,91 23,0% 54,1%

1.8 W firmie uznaje się, że CZŁOWIEK jest ważniejszy od rzeczy

(„prymat CZŁOWIEKA wobec rzeczy”). (LE 12) 8,72 40,2% 76,2%

WIZJA CELÓW firmy

1.10. Moje potrzeby "duchowe" są uwzględniane w zadowalającym stopniu w tym:

a) radości z pracy, 5,9 46,4% 72,7%

b) twórczego zaangażowania, 5,6 49,0% 88,7%

c) ciągłego uczenia się, 6,0 55,5% 85,5%

d) wolności osobistej i szanowania godności, 5,2 51,5% 86,7%

GŁÓWNE DROGI REALIZACJI CELÓW firmy i ZAŁOGI

1.15 Odczuwam, że firma realizuje misję biorąc pod uwagę, że „Człowiek,

bowiem jest twórcą, ośrodkiem i celem całego życia gospodarczo-

społecznego” firmy. (GS 63) 5,2 26,7% 60,3%

PRAWA CZŁOWIEKA W PRACY

1.17 Firma szanuje podstawowe prawa człowieka takie jak:

a) „prawo do uczestniczenia w pracy dla doskonalenia dóbr ziemi

i zdobycia środków utrzymania dla siebie i swych bliskich,”

(CA 47) 6,3 55,9% 85,4%

b) „prawo do rozwijania własnej inteligencji i wolności

w poszukiwaniu i poznawaniu prawdy,” (CA 47) 6,0 44,9% 80,3%

c) „prawo do swobodnego założenia rodziny oraz przyjęcia

i wychowania dzieci,” (CA 47) 7,9 70,5% 90,1%

d) „prawo do życia w zjednoczonej wewnętrznie rodzinie

i środowisku moralnym sprzyjającym rozwojowi osobowości.”

(CA 47) 5,6 47,7% 81,4%


2. PRODUKT/USŁUGA


punkty

W 17

firmach

z niską

(e)

W 17

firmach z

wysoką

( e)

ZASPAKAJANIE POTRZEB KLIENTA firmy

2.1 Dążenie naszego Klienta do coraz lepszych i bardziej zadawalających

warunków życia (z naszym produktem) i coraz większej zamożności jest

samo w sobie uzasadnione - to jest zobowiązaniem dla naszej ZAŁOGI.

(CA 36)

14,5 60,9% 82,3%

JAKOŚĆ

2.6 W firmie zdajemy sobie sprawę, że dziś problem polega na zaspokojeniu

zapotrzebowania na jakość towarów produkowanych, towarów

konsumowanych, jakość życia w ogóle.

(CA 36)

13,6 60,3% 86,2%

3. TECHNOLOGIA


punkty

W 17

firmach

z niską

(e)

W 17

firmach z

wysoką

( e)

PRODUKTYWNOŚĆ ŚRODKÓW PRODUKCJI a WŁASNOŚĆ

3.1 Środki firmy służą użytecznej pracy i są produktywne – a zatem ich własność jest

słuszna i służy zwiększaniu miejsc pracy i rozwojowi pracy a nie dla wyzysku.

(CA 43)

15,2 37,4% 78,8%


4. POLITYKA KADROWA


punkty

W 17

firmach

z niską

(e)

W 17

firmach z

wysoką

( e)

BEZPIECZEŃSTWO ZATRUDNIENIA

4.2 Kierownictwo firmy „zapoczątkowało procesy rozwojowe zmierzające

do lepszego wykorzystania nie tyle zasobów materialnych, co

"zasobów ludzkich". (CA 33)

5,6 42,4% 71,7%

4.3 Kierownictwo uznaje potrzebę „nieustannego zdobywania nowych

kwalifikacji i przystosowywania się do zmian” przez ZAŁOGĘ.

(CA 33)

7,8 49,3% 87,8%

4.10 Uznaję, że „własność wiedzy, techniki i umiejętności” jest dziś

źródłem bogactwa. (CA 32) 5,1 55,5% 82,7%

4.13 Kierownictwo firmy udziela: „pomocy w zdobywaniu wiedzy, we

włączaniu się w system wzajemnych powiązań, w rozwinięciu

odpowiednich nawyków, które pozwolą mi lepiej wykorzystać własne

zdolności i zasoby.” (CA 34)

5,5 33,0% 76,8%

4.16 Uznaję, że „nieustanne zmiany sposobów produkcji i użytkowania

dóbr dewaluują pewne zdobyte już umiejętności i sprawdzone dotąd

przygotowanie zawodowe, zmuszając do nieustannego zdobywania

nowych kwalifikacji i przystosowywania się do zmian”. (CA 33)

3,2 35,4% 73,2%

4.17 Mam świadomość, że „ubodzy cierpią dziś nie tylko z powodu braku

dóbr materialnych ale także braku wiedzy i umiejętności”

(CA 33) 3,5 65,9% 86,3%

4.18 Wyżej stawiam dążenie do tego, by "być" aniżeli "mieć i chce mieć po to, aby

być”. (CA 36) 3,4 44,5% 68,0%

4.22 Płaca „wystarcza” mi „na utrzymanie siebie i mojej rodziny”

(CA 8) 3,3 19,2% 58,2%

4.26 Uważam, że jest realizowany w firmie „integralny rozwój osoby

ludzkiej,” który sprzyja „większej jej wydajności i skuteczności”

(CA 43)

2,9 17,3% 72,5%

4.27 W firmie przywiązuje się wagę do ochrony warunków moralnych

(CA 38) 2,5 22,9% 66,8%

4.29 Promowana jest w firmie „zdyscyplinowana praca i solidarne

współdziałanie” wszystkich członków ZAŁOGI firmy. 4,4 36,3% 72,3%

4.32 W firmie uznaje się możliwości zaangażowania związków

zawodowych i innych organizacji pracowniczych, które bronią

praw ludzi pracy spełniając jednocześnie istotną funkcję kulturową.

(CA 35)

3,0 36,5% 54,1%

STRUKTURY ZARZĄDZANIA I TWÓRCZE ZAANGAŻOWANIE

4.33 Dostrzegam potrzeby mojego kolegi - tak aby „praca” w naszej

firmie była „owocna i wydajna”. (CA 31) 3,2 69,3% 77,0%

4.34 Za „czynnik decydujący” w firmie uznaje się „samego człowieka”,

„jego zdolności poznawcze”, „zdolność uczestniczenia w solidarnej

organizacji”, „umiejętność wyczuwania i zaspakajania potrzeb

innych ludzi”. (CA 32)

3,4 26,4% 63,5%


5. POLITYKA ROZWOJU I FINANSÓW


punkty

W 17

firmach

z niską

(e)

W 17

firmach

z

wysoką

( e)

STRATEGIA STABILIZACJI ROZWOJU

5.1 Uznaję pozytywną rolę zysku jako wskaźnika dobrego funkcjonowania

przedsiębiorstwa. (CA 35) 9,2 66,6% 89,9%

5.6 Tworzone są takie style życia, w których szukanie prawdy, piękna i

dobra oraz wspólnota ludzi dążących do wspólnego rozwoju są

elementami decydującymi o wyborze jakości konsumpcji,

oszczędności i inwestycji. (CA 36) 5,9 26,8% 59,5%

KONIEC OPRACOWANIA

Documents

JAN PAWEŁ II - Szkoła Wyższa im. Bogdana …warszawa.janski.edu.pl/files/Jan_Pawel_II_do_pracownikw...Jan Paweł II do pracowników Strona 4 Słowo Założyciela Kościół zawsze