KastamonuÇorum

JEOLOJİK UNSURLAR VE HALK SAĞLIĞI (TIBBİ JEOLOJİ)Dr. Eşref ATABEY

Jeoloji Yüksek Mühendisi(Tıbbi Jeolog)

esrefatabey@gmail.comwww.esrefatabey.com.tr

KALSİYUM (Ca)

FOSFOR (P)

BAKIR (Cu)

POTASYUM (K)

KÜKÜRT (S)

Diş ve kemik oluşumu,Kas ve sinir etkinliği,Kanın pıhtılaşmasıSüt ve tahıl grupları

Diş ve kemik oluşumu,Kandaki pH, kas ve sinirEtkinliği,enzim ve nükleik asitlerin bölümü

Alyuvarların gelişmesi,bazı solunum emzimlerinin gelişmesiT

Sinir ve kas etkinliği

Saç, tırnak ve deri oluşumu, insülin bileşeniT

Süt, tahıl ve sebzeler

ahıl grubu, karaciğer

Sebzeler, muz

ahıl, meyve, yumurta, peynir

FLOR(F)

İYOT (I)

DEMİR(Fe)

SODYUM (Na)

MAGNEZYUM (Mg)

Di boşluğu azaltılmasıFlor katılan su

İTriot hormonu oluşumu

Hemoglobin oluşumu (oksijeni vücut hücrelerine taşır)

Sinir etkinliği, kemik oluşumu, enzim işlevi

Kas ve sinir etkinliği, kemik oluşumu, enzim işlevi

Deniz ürünleri, sütIyotlu tuz

Karaciğer, yumurta sarısı, tahıl, et, yapraklı sebzeler

Meyve, sebze ve tahıl

Meyve, sebze ve tahıl

Skinner, 2002’den düzenlenmiştir

70 kg insandaki başlıca elementler(Jombs, Jr., 2004)

Ca 1000gP 700gCu 120gK 110-150gMg 20-28gSe 20gNa 1.3gZn 2-2.5g

ElementOksijenKarbonHidrojenNitrojenKalsiyumFosforSülfürPotasyumSodyumKlorMagnezyumSilisDemirFlorÇinkoRibidyumStronsiyum

Yüzde6123102.61.41.10.20.20.10.10.020.020.0060.0030.0030.00040.0004

İNSAN VÜCUDUNUN KİMYASAL BİLEŞİMİ

Gomes ve Silva, 2007

İNSAN - ÇEVRE ETKİLEŞİMİ

SU HAVA

TOPRAK GIDALAR

ATIKLAR( Katı, sıvı, gaz)

KİMYASAL KİRLETİCİLER

İNSANGÜRÜLTÜ HAVAKİRLİLİĞİ

MAGMA

DERİNLİK KAYAÇLARI

KRİSTALLENME METAMORFİK KAYAÇLAR

SEDİMANTER KAYAÇLAR

YÜZEY KAYAÇLARI

YÜKSELME VE YÜZEYLENME

YIKANMA

TAŞINMA

DEPOLANMA

SEDİMANLAR

TAŞLAŞMA (SIKIŞMA VE ÇİMENTOLANMA

METAMORFİZMA

YOĞUNLAŞMA

ERİME

Magmatik kayaçlar Si-Al-Fe-Mg-Ca-Na-K-Ti-Mn-Cr-VZr-Hf-REEs-Th-U-Sr-Ba-P-B-Be-Li-Sn-Ga-Nb-Ta-W-tuzlarFelsik magmatik kayaçlar Si-K-NaAlkali magmatik kayaçlar Al-Na-Zr-Ti-Nb-Ta-F-P-Ba-Sr-REE’lerMafik magmatik kayaçlar Fe-Mg-Ti-VUltramafik magmatik kayaçlarMg-Fe-Cr-Ni-CoBazı pegmatitler Li-Be-B-Rb-Cs-REE’ler-Nb-Ta-U-ThBazı dokanak metasomatizma yatakları Mo-W-SnPotasyum feldspatları K-Rb-Ba-PbDiğer potasyumca zengin mineraller K-Na-Rb-Cs-TlFerromagnezyum mineralleri Fe-Mg-Mn-Ni-Co-Cu-ZnFe-oksitce zengin Fe-As-Co-Ni-SeMn-oksitce zengin Mn-As-Ba-Co-Mo-Ni-V-ZnFosfatlı kireçtaşları P-F-U-Cd-Ag-Pb-MoSiyah şeyller Al-As-Sb-Se-Mo-Zn-Cd-Ag-U-Au-Ni-V

Kapadokya

12 Haziran 1991 yılında Filipinlerdeki Pinatubo yanardağının püskürmesijeolojinin dramatik etkileri açısından güzel bir örnektir.

İki gün boyunca Pinatubo: 10 milyar ton magma 20 milyon ton SO2 çıkarmıştır.

Çıkan gazlar dünya iklimini üç yılsüreyle etkilemiştir.

Çevreye 800.000 ton çinko,600.000 ton bakır, 550.000 ton krom, 100.000 ton kurşun, 1000 ton kadmiyum,10.000 ton arsenik,800 ton cıva, 30.000 ton nikel çıkmış olduğuhesaplanmıştır (Garret, 2000).

Volkanik püskürmeler:arsenik, berilyum, kadmiyum, civa, kurşun, radon ve uranyum gibi çok sayıda zararlı elementi dağıtmıştır.

Çözüm= Tıbbi Jeoloji

Jeolojik unsurlar

Kayaçlar Mineraller Su

Jeolojik süreçler

Volkanik püskürmeler Depremler Tozlar

TIBBİ JEOLOJİJeolojik unsurlar ile jeolojik süreçlerin coğrafi dağılımını ortaya koyarak canlı varlığı üzerindeki etkilerini araştıran jeoloji biliminin bir uygulama alanıdır.

Jeoloji Mühendisleri, Maden mühendisleriMineraloglarJeokimyacılarBiyojeokimyacılarKimyacılarBiyologlarToksikologlarTabiplerPatologlarEpidemiologlarHematologlarHalk sağlığı uzmanlarıVeteriner hekimlerDiş hekimleriZiraat Mühendisleri-ZiraatçılarCoğrafyacılarRadyasyon Fizikçileri Adli Tıp uzmanları

Çevresel etkenlere ve yeni sorunlar ve çözümündeki karmaşıkilişkiler dolayısıyla bilimlerarası sınırların artık geride kaldığı dönemleregiriyoruz. Jeoloji bilimi diğer bilim dallarıyla girik ve ortak sorunlarıçözmede ortak hareket etme noktasına gelmiştir. Jeoloji biliminde yenialt bilim dalları ortaya çıkmıştır.

Bunlar;a)Çevre jeolojisib-Tıbbi Jeoloji (Jeoloji ve Tıp)c-Adli Jeolojid-Pedo Jeoloji (Jeoloji ve Toprak)e-Jeoarkeoloji (Jeoloji ve Arkeoloji)f-Jeolojik Miras-Jeoturizm (Jeoloji ve Turizm)g-Askeri Jeoloji

+ TIBBİ JEOLOJİK UNSURLAR VE SÜREÇLER(mineral tozları, arsenik, doğal radyasyon, antropojenik kirlenme…)

İNSAN KÖKENLİ (ANTROPOJENİK) KAYNAKLAR-Maden Çıkarma ve Arıtma işlemleri-Fosil yakıtlar, -Jeotermal kaynaklar, -Nükleer santrallar-Sanayi Atıkları, -Taşıma, Atmosfer ve Kentsel kirlilikler-Gübreleme-Pestisitler

-VOLKANİK PÜSKÜRMELER VE SAĞLIK

TOPRAK VE SU İLE ETKİ-Yer altı suyunda Arsenik -Yer altı suyunda Florür-Selenyum -İyot

DOĞAL RADYASYON-RADON GAZI VE ETKİLERİ-Doğal radyasyon kaynakları-Havada ve Suda Radon-Tütünde Radyoaktivite

İNSANLARDA KİL VE TOPRAK YEME ALIŞKANLIĞI-Toprakta taşınan patojenler ve etkileri

SAĞLIĞI ETKİLEYENMİNERAL TOZLARIÇevresel ve meslekiakciğer hastalıkları(MEZOTELYOMA)-Asbest lifleri ve tozları-Eriyonit mineral tozları

(PNÖMOKONYOZLAR)-Kuvars, demir, alüminyum,

manganez, talk, barit, berilyum ve kömür tozları

Tıbbi Jeoloji Konuları

İNSAN KAYNAKLI (ANTROPOJENİK) ETKİLER-Maden çıkarılması ve işlenmesi-Fosil yakıtlar (kömür), nükleer atıklar, jeotermal kaynaklar-Metalurji ve kimya sanayileri, tuğla ve boru imalatı,çimento imalatı, seramik ve cam sanayi-Atık boşaltma, tarımsal uygulamalar, taşınma

Demre-Antalya

ASİT MADEN DRENAJI

Şavşat

Bir kenarı bir santimetre olan bir kesme şeker küpü,6 santimetre karelik yüzeyesahiptir

Eğer bir milimlik küplere bölersek yüzey 60 santimetre kare olur

Eğer bu küpleri de ona bölersek yüzey 600 santimetre kare olur

Eğer bu bölünme toprak dediğimiz bir yapıya dönüşmüşse, kimyasal tepkilerin yapılacağı

yüzey metre karelerle ölçülecek düzeye ulaşır

Parçalanmamış, bütün ve sert bir kayaç dış yüzeyi kadar temas alanına sahiptir. Eğer bu parçalara bölünürse yüzeyini karesi oranında Çoğaltılmış olur.Yüzeyi büyütülmüş, içerisinde işletilemeyecek kadar düşük, ama sağlık için hala zararlı tenörde kalmış değerlikli metalleri taşıyan pasa denen kırıntıları ve tozları, yağacak bir yağmurda yüzeyleri yıkanarak ASİT MADEN DRENAJINA dönüşebilmektedir.

Cevher içeren bir kayacın işletildikten sonra –pasanın- yıkanmayüzeyinin büyümesi., Demirsoy, 2008

Ağır metal kirliliği:Ø ArsenikØ KurşunØ CıvaØ KadmiyumØ AntimonØ Çinko Asit-kaya

drenajı

Atık baraj gölü

YAĞMUR

KİRLETİLMİŞ TOPRAK

YERALTI SUYU

Ağır metal kirliliği:Ø ArsenikØ KurşunØ CıvaØ KadmiyumØ AntimonØ Çinko

Araştırma yapılan alanlardaki Pb, Zn ve Cu gibi baz metallerin en önemlicevherleri sülfit mineralleridir. Sülfit mineralleri hava ile temas sonucu kolaylıklasuda daha rahat çözülebilen sülfatlara (ZnSO4) yükseltgenirler (oksitlenirler).

ZnS + 2O2 ® ZnSO4Bu bağlamda ayrışan sülfit minerallerinin yakın çevresinde bulunan yüzey ve

yeraltısuları ciddi olarak etkilenir. Kayaçlarda ve maden pasalarında bulunan piritve markazit, demir sülfitler, bazı sülfatlarla birlikte çeşitli demir oksit vehidroksitleri oluşturarak yükseltgenirler. Yükseltgenme ürünlerinin tümü birdenokr (aşıboyası) adıyla anılmaktadır.

Maden ocaklarından ve atık yığınlarından gelen nihai akışa asit maden drenajıya da asit kayaç drenajı adı verilmektedir.

Asitli çözeltiler ırmaklar ve nehirlerde ciddi tehlikeler yaratabilen bir elementbileşikleri oluştururlar.

FeS2 + 7/2 O2 + H2O ® FeSO4 + H2SO42FeSO4 + H2SO4 + 1/2 O2 ® Fe2 (SO4)3 + H2OFeS2 + Fe2 (SO4)3 +2H2O + 3O2 ® 3FeSO4 + 2H2SO4

Asit maden drenajından etkilenen nehirler, göller ve haliçlerde kirleticiler,biyosfere aşırı hasar verebilirler. Bu hasar Cd, Cu, Zn ve Al gibi metaller ile As gibimetalsiler ile zenginleşen okr’un çökelmesi ile artar.

Atabey, 2009

Çan-Çanakkale terkedilmiş kömür ocağında gelişenJarosit oluşumu, (Atabey, 2005)

Atabey, 2010

Eşme Kışladağ altın Atabey, 2010

Beydağ-İzmir cıva

Atabey, 2010

Emet-Hisarcık bor

Bigadiç bor

Atabey, 2010

Gümüş işl. atık havuzu-Kütahya

Kurşun Balya

Maden-Ulukışla kurşun

Sızma-cıva

Mihalıçcık krom

Atabey, 2010

Turhal antimon (Tokat)

Atabey, 2010

Divriği demir (Sivas)

Atabey, 2010

Otlukilise demir (Gürün-Sivas)

Kalkopirit, piritKaraahmet köyü (Tirebolu-Giresun)

Atabey, 2010

Çayeli bakır (Rize)

Altere kayaçlar (Şebinkarahisar-Giresun)Kalkopirit, piritli kayaçlar (Sin Yaylası-Şalpazarı-Trabzon)

Altere kayaçlar (Uluburun-Keşap-Giresun

Atabey, 2010

Murgul bakır (Artvin)

Atabey, 2010

KüreAtabey, 2010

Küre bakır (Kastamonu)

Atabey, 2010

Kalkopirit, piritli kayaçlar (Sin Yaylası-Şalpazarı-Trabzon)

Sinop atık varil deposu(eski karakol binası), Soğuksu mahallesi

Pb: 0,008, Zn: 0,01, Cu: 0,006,Ni: 0,003, Cr: 0,015, Cd:<0,001, As: 10 ppm

Atabey, 2010

JEOTERMAL KAYNAKLAR

Birçok jeotermal alan volkanik faaliyetle ilişkili ve sıcak kaynakların çoğu da etkin biçimde arsenik, antimon, civa ve talyum çökeltirken bazı jeotermal sular çok yüksek konsantrasyonlarda bor bulundurur.

Yeni Zelanda’da jeotermal üretimle elde edilen sular, nehirlerde ciddi çevre sorunları oluşturan çok yüksek arsenik konsantrasyonları içerdiği bilinmektedir.

http://www.mta.gov.tr/v1.0/daire_baskanliklari/enerji/index.php?id=haritalar

Atabey, 2009

Haya-Anzer (Rize)Ürgüp

Atabey, 2009

Vaughan, 2006

AsDünya ortalamaları

(ppm)10

Adana-Tufanbeyli 190Afyon-Şuhut-İsalı 92,7Ankara-Beypazarı-

Çayırhan82,5

Aydın-Köşk-Başçayır 68,1Aydın-Köşk-

Kızılcayer127,6

Aydın-Söke

Manisa-Akhisar-Ağdere

Nevşehir-Gülşehir-Dadağı

220,0

686

510

TÜRKİYE KÖMÜRLERİNDEKİ ARSENİKMTA, 2001

Finkelman vd., 1991

BEN HASTALIĞI

http://www.mta.gov.tr/v1.0/daire_baskanliklari/enerji/index.php?id=arastirma

Skinner, 2001

Centone, 2002

YER ALTI SUYUNDA İNORGANİK ARSENİK

Kaçkar

Arseniğin üç inorganik formu vardır. Kırmızı, sarı ve beyazdır.

Kırmızı arsenik (arsenik disülfit, AS2S2) REALGAR

Sarı arsenik (arsenik trisülfit, As2O3) ORPİMENTtoksik, kararsız ve karmaşık sülfitlerdir. Beyaz arsenik (arsenik trioksit) endüstride arsenik içeren madenlerin yanması ve dumanının temizlenmesi sırasında ortaya çıkar.

S. Özkümüş’den

Helvacı, 2005 T. Engin’den

Şahin vd. 2008

As 7630 µg/l

İğdeköy içme suyundaki arseniğin kaynağını oluşturan arsenik minerali içeren kireçtaşı

Atabey, 2009

YER ALTI SUYUNDA ARSENİK

Diğer zehirleyici (toksik) eser elementlere göre arsenik, hem yükseltgen hem de indirgen koşullarda ve doğal sularda pH değerlerinde (pH 6.5 – 8.5) tipik olarak bulunan görece hareketli bir elementtir.

Arsenik pek çok yükseltgen halde (-3, -1, 0. +3 ve +5) bulunabildiği halde doğada inorganik olarak en çok üç değerlikli arsenit (As (III) ya da beş değerlikli arsenat (As (V) oksianyonları şeklinde bulunmaktadır.

Doğal sularda: 0.2-1.0 µg/l

İçme suyunda limit değer 1997 yılında 10 µg/l

ARSENİKÇE ZENGİN YER ALTI SULARI GENELDE 4 TİP JEOLOJİK ORTAMDA BULUNMAKTADIR

1-Sülfür minerallerinin bozunmasının özellikle maden alanlarındaki sülfürce zengin minerallerin etkisi,

2-Jeotermal alanlardan kaynaklanan arsenik,

3-Genç akiferlerden (birkaç bin yıllık) gelen anaerobik yeraltısuları,

4-Başlıca kurak ve yarı kurak bölgelerde olmak üzere genç akiferlerden yüksek pH'lı aerobik yeraltısuları.

Arjantin, Şili, Meksika, Hindistan (Batı Bengal), Bangladeş, kuzey Çin, Tayvan, Vietnam, Macaristan ve batı ABD'deki akiferleri

ARSENİK BİLEŞİKLERİNİ LİMİTİN ÜSTÜNDE BELLİ BİR SÜRE ALINDIĞINDA ETKİLERİ

Arsenik bileşiklerinin solunum yolu ile alındığında:-akciğer kanseri,

ilaç, gıda ve özellikle içme suyu yoluyla alındığında:

-Deride pigmentasyon değişikliğine, keratoz ve deri kanseri,- karaciğer ve idrar yollarına ilişkin sağlık sorunlarına ve neticede kansere de neden olabileceği, -ayrıca şeker hastalığı, -kalp-damar ve sinir sistemi hastalıklarına da yol açtığı ileri sürülmektedir

As 7630 µg/l

Atabey, 2008

Barış, 2003

Arsenikten kaynaklanan ayak ve ellerde gelişen keratosis (Zheng, 2004)

Centone, 2002

Atabey, 2008

AÇIKLAMALAR

FairbankALASKA

AleutonAdaları

BritişKolombiya

HalıfaksNova Skotya

GüneybatıİNGİLTERE

DOMİNİK

Kuzey-merkeziMEKSİKA

LaguneraMEKSİKA

AntofagastaŞİLİ

Masif SantralFRANSA

EL SALVADOR

Kuzey-batıARJANTİN

Şiko-PampeanOvası-ARJANTİN

GÜNEY AFRİKA

ZİMBABWE

Büyük Macar Ovası KAMÇATKA

Şank BölgesiÇİN

KyuşhuJAPONYA

TAYVAN

Red Nehri DeltasıVİETNAM

VairekaiYENİ ZELANDA

ZımapenVadisi

MACARİSTANROMANYA

Ashantı BölgesiGANA

LavrıonYarımadasıYUNANİSTAN

İç MOĞALİSTANÇİN

KinjianBölgesi ÇİN

Bengal DeltasıBatı BengalHİNDİSTAN

Ron Fubun YöresiTAYLAND

Arsenikten etkilenmiş akiferlerMadencilik faaliyetlerine bağlı arsenikli bölgelerJeotermal kaynakların etkisindeki arsenikli yerler

Saravak

Gubong KORE

Terai,NEPAL

StriaAVUSTURYA

GüneybatıPOLONYA

Don PedroKaliforniya

İZLANDA

Minas GeaisBREZİLYA

LaguneraMEKSİKA

BajaKaliforniya

WisconsinYellowston Parkı

Batı USA

Oahıo Gölü

Klark Nehri

Kueur D’alen

Smedley ve Kinniburgh, 2002’den düzenlenmişt ir.

Yer altı sularında arsenik saptanan yöreler ve arsenik oluşumlu bazı alanlar: 1-Lapseki-Korudere (Çanakkale), 2-Çan (Çanakkale), 3-Darıdere-Balya (Balıkesir), 4-Bergama (İzmir), 5-6-İzmir-Manisa havzası, 7- Ödemiş-Beydağ (İzmir), 8-Eşme (Uşak), 9-Emet-Hisarcık havzası, 10-Gümüşköy (Kütahya), 11-Gölbaşı (Isparta), 12-Sızma (Konya), 13-Belören (Nallıhan-Ankara), 14-Küre (Kastamonu), 15-Ahmetköy-Kuzköyü (Bozkurt-Kastamonu), 16-Ovalıkköy (Durağan-Kastamonu), 17-Gümüşhacıköy (Amasya), 18-Turhal (Tokat),19-Nevşehir bölgesi, 20-Attepesi (Yahyalı-Kayseri), 21-Tekneli-Gümüşler (Niğde), 22-Madenköy (Ulukışla-Niğde), 23-Hasançelebi (Malatya), 24-Maden (Elazığ), 25-Divriği (Sivas), 26-Gülabi köyü (Zara-Sivas), 27-28-Piraziz (Ordu), Giresun, 29-30-Giresun-Trabzon, 31-Rize, 32-27-Murgul (Artvin), 33-Kulluoğlu (Kağızman-Kars), (arsenik noktaları; www.mta.gov.tr Şubat-2009, Web sayfasındaki maden yatakları haritası üzerine işlenmiştir).

Atabey, 2009

Özkonak24,7

NEVŞEHİR17, 29, 44

Hacıbektaş

Gülşehir36,19

KIRŞEHİR

Göynük22,24

Sarıhıdır116,128

Karain23

Ürgüp37,44

Tuzköy75,08

Killik182

Karahasanlı>500

Kozaklı

Kanlıca26,57

Abuuşağı29,2

Kalaba14,67

Mahmatlar16,38

Gümüşkent13,61

Avanos46,56

Kaymaklı

Derinkuyu

Suvermez12,31Yazıhüyük

11,30

Acıgöl

Tatların19,68

İnallı36,04

Karacaşar22,56

Çat22,7

Sulusaray29,65Nar14

Dadağı410

Sofular52

Atabey, 2009

Tezcan köyü-Kuzköyü arsenik(Bozkurt-Kastamonu)

Atabey, 2009

İÇME SUYUNDA FLORÜR

Artvin

Edmunds ve Smedley, 2004

Mg/L FLOR YOĞUNLUĞU

FLOR KONSANTRASYO

Atabey, 2010

İÇME SUYUNDAKİ FLORÜR DERİŞİMLERİ VE ETKİLERİ(İçme Suyu Kalitesi Sınırları. 1996. WHO)

Florür derişim aralığı (mg/l) Kronik sağlık etkileri

Hiç olmaması (sıfır)

0.0 – 0.5 mg/L

0.5 – 1.5 mg/L

1.5 – 4.0 mg/L

4 – 10 mg/L

>10 mg/L

Sınırlı gelişme ve doğurganlık

Diş çürümesi

Diş sağlığını artırır, diş çürümesini önler

Diş florozu (hareli dişler)

Diş florozu, iskelet florozu

Sakat bırakan floroz

Dissayanake (1991)

Şendil ve Bayşu,1973 Öztopçular,1977

Atabey, 2008

Nevşehir-Kırşehir içme sularında florür riskli alanlar

Atabey, 2010

Bayramhacılı (Kayseri)

F 1.8 mg/l

Atabey, 2010

Killik (Hacıbektaş)

F 2.8 mg/l

Atabey, 2010

Karaburna (Hacıbektaş)

Atabey, 2006

Atabey, 2010

Sarıhıdır (Ürgüp)

F 2.24 mg/l

Atabey, 2010

SELENYUM 1930 yıllarında Çin’de Kalp Kası hastalığı olarak bilinen ‘’Keşhan hastalığı’’:Ana kayada,-Topraklarda-Doğal sularda düşük -Se içeriğinden -kaynaklanmıştır.-Çin’de Baykal Gölü -doğusunda tesbit -Edilen ve yaklaşık 1. 3 milyoninsanı etkileyen, doğal Se eksikliği hastalığı ‘’Kashin Beck’’:eklem şişkinliğine, -iskelet bozukluklarına yol açmakta -Gelişme çağındaki çocukları etkilemekte.Günde 1 mg’dan fazla selenyum alımlarının kırılgan saç ve tırnakları da içine alan dermatolojik değişimleri etkileyebilir. 5 mg’a yaklaşan sürekli selenyum alımlarının deride isilikler, parestezi, zayıflık ve ishale yola açtığıbildirilmiştir

ÇİN

Keşhan bek hasta lığ ı

Tan,1989

ATMOSFER Toz partikülleri ve gazlar

Volkanik gazlar ve tozlar

Atmosferik salınımlar

Uçuculuk

Depolanma

Vücuda alınma

İNSANHAYVANBİTKİTOPRAK

Sindirim

KAYA

SU

Sanayi

Kayaç su etkileşimi Ayrışma, biyolojik döngü ve alımıSe

Mineral çözünmesi, çözeltideki, Se

SELENYUM DÖNGÜSÜ

Fordyce, 2004

İYOT Çoğu gelişmiş ülkelerde:İnsanların günde alması gereken iyot ihtiyacı,150 mg altına düşmesiyle1 milyardan fazla insan İyot Eksikliği Rahatsızlıkları(IDD) tehdidi altındadır. Bir insanın normalde bulundurduğu 15 -20 gr iyotun % 80 i tiroid bezinde bulunur. Tiroid bezinin aşırı büyümesi olarak bilinen guatr:İyot Eksikliği olayıdır.

E. Atabey, 2008

Fuge, 2004

Sulakyurt-Araklı

İNSANLARDA TOPRAK VE KİL YEME ALIŞKANLIĞI

Ağız yolu ile günde kg/2mg ZnSO4 terapisinden3 ay sonraki durum

(Gözdaşoğlu vd. 1995)

24 yaşındaki kız. Çinko ve demir eksikliğine bağlı hepotospelonomegaly durumu (ortada), çinko tedavisinden 9 ay sonraki hali (sağdaki resim), Çavdar vd. 1983

Çavdar, 1983

Sağlıklı Ekosistemlerde Yer Alan Topraklarda Bulunan Organizma SayısıBultmen vd. 2004)

Tarım Toprakları Çayırlık Topraklar Orman Toprakları

Bakteriler ÇayKaşığıbaşına(1 gr kuru)

100 milyon -1 milyar 100 milyon -1 milyar 100 milyon -1 milyar

Mantarlar Birkaç yarda(vesiküler-arbüskülermikorizalmantarlar egemen)

Onlarca-yüzlerce yarda(vesiküler-arbüskülermikorizal mantarlar egemen)

Yaprak dökenağaçlarda birkaçyüz yardaİğneyapraklı ormanlarda1-40 mil(ektomikorizalmantarlar egemen)

Tekhücreliler Birkaç bin kamçılıve amip, 100-birkaçyüz kirpikli (ciliata)

Birkaç bin kamçılı veamip, 100- birkaç yüzkirpikli (ciliata)

Birkaç yüz bin amip,birkaç kamçılı(flagellata)

Atabey, 2010

Yaylagözü köyü (Yıldızeli-Sivas)

Atabey, 2010

Tarım alanına eklenen gübrelerdeki bazıeser element konsantrasyon değerleri

Fosfatgübresi

Nitratgübresi

Gübre Sulu lağımçamuru

AsCdCrCuHgMoNiPbSeUVZn

1 – 12000.1 – 19066 – 2451 – 3000.01 – 20.1 – 607 – 384 – 10000.5 – 2520 – 3002 – 160050 – 1450

2 – 1200.05 – 8.53.2 – 19-0.3 – 31 – 77 – 342 – 27---1 - 42

3 – 250.1 – 0.81.1 – 552 – 1720.01 – 0.40.05 – 32 – 3011 – 270.2 – 2.4--15 – 570

2 – 30<1 – 34008 – 4100050 – 8000<1 – 551 – 406 – 530030 – 36001 – 10<2 – 5-90 - 50000

Alloway , 1995

Taşınma – motorlu taşıtların yarattığı kirlilik; bu kirlilik özellikle kentsel ortamlarda yaygındır.

İçme suyunun iyileştirilmesi ve taşınması (metal borular ve devrelerle)

Araçlardaki Metal Kaynakları

MetalKaynağı

KurşunManganezNikelVanadyumÇinkoKadmiyumKromBakırPlatin grubu metalleri

BenzinBenzinDizel + alaşımlarDizel + alaşımlarLastikler + galvanize lastiklerLastikler + yağlanmışyağlar (tali miktarlarda)Krom kaplama, fren balataları, vb.Elektrik telleri, itici yataklar, vb.Katalitik dönüştürücüler

Anzer

MİNERAL TOZLARI

FİBROJENİK TOZLAR (SOLUNUM SİSTEMİNEZARARLI OLANLAR)Silis(kuvars)Silikatlar (asbest, talk, mika)Berilyum, kalay, demir cevherleriKömür (antrasit, bitümlü şist)

KANSEROJEN TOZLARAsbest ve eriyonit ile radyum

ZEHİRLİ TOZLAR (ORGAN VE DOKULARDA TOKSİK ETKİ)Berilyum, arsenik, kurşun, uranyum,radyum, toryum, krom, vanadyum, civa, kadmiyum, antimuan, manganez, tungsten, nikel, gümüş cevherleri

MİNERAL TOZLARI

RADYOAKTİF TOZLAR (Α VE Β IŞINLARI NEDENİYLE ZARARLI OLANLAR)Uranyum, radyum ve toryum cevherleri

PATLAYICI TOZLAR (HAVADA SÜSPANSİYON HALİNDEYKEN YANABİLENLER)Metalik Tozlar (magnezyum, alüminyum, çinko, kalay, demir)Kömür (Bitümlü kömür ve linyit)Piritli CevherlerOrganik Tozlar

AZ ZARARLI TOZLAR Jips, kaolen, kireçtaşı

HAVAYLA TAŞINMA

Etki altında kalan insandaki konsantrasyon

Dağılım

Rüzgar hızı

Uzaklık

Bırakılan miktar

HAVA TAŞINIMI

YOĞUNLAŞMA VE DAĞILIM

Skinner, 2002

ASBEST

Yunanca’da yakılamaz anlamına gelen “asbestinos”kelimesinden türeyen asbest, lifsi kristal yapısına sahip magnezyum silikat, kalsiyum-magnezyum silikat, demir-magnezyum silikat veya kompleks sodyum-demir silikatbileşimindeki mineral grubunun ticari adıdır.

Asbest; darbeye, ısıya, asitlere karşı dayanımlıdır.

Amfibol grubu Krosidolit, amozit, antofillit, tremolit ve aktinolit.

Serpantin grubuKrizotil, lizardit ve antigorit.

TÜRKİYE DE AMFİBOL ASBEST VE KRİZOTİL ASBEST BULUNAN BAŞLICA YERLER

Türkiye de amfibol asbest ve krizotil asbest bulunan başlıca yerler; Amfibolal asbest: 1-Çakırlı köyü-Biga, 2-Hacıhıdır köyü-Salihli(Manisa), 3-Yağcılar köyü-Urla (İzmir), 4-Karateke köyü-Tire,5-Kızılkaya köyü (Aydın),6-Süller-Üçkuyu,Poyrazlı, İkizbaba-Bekilli(Denizli), Gökçebel, Pınarbaşı köyü-Sivaslı-Karahallı (Uşak), 7-Kureyş köyü (Kütahya),8-Tatarcık, Dağcı, Ahışık köyleri-Mihalıçcık(Eskişehir),9-Maydosköyü (Konya),10-Gökçeağaç köyü (Kastamonu). Krizotil asbest: 1-Karacaören köyü (Çanakkale), 2-Topuzköy-Göynükbelen köyü (Bursa), 3-Armutalan (Marmaris), Beyobası (Köyceğiz)-Muğla,4-Bedirli köyü (Burdur), 5-Dutlu köyü (Bozkır-Konya), 6-Sazak köyü-Mihalıçcık (Eskişehir), 7-Beynam köyü (Ankara),8-Gümerdiğin, Gürpınar, Çapar, Karakoçaşköyleri (Şabanözü-Çankırı), 9-Ahlat (Yapraklı-Çankırı,10-Seydim köyü (Çorum), 11-Karaibrahim, Şeyhzadi köyleri (Amasya), 12-Dodurga köyü (Tokat),13-Aktaş, Başyurt, Karaçal köyleri ve Gürlevik dağı (Hafik-Sivas), 14-Uşaklar, Karaburun,Beypınar (Zara), Karageben (Divriği),Çavdar köy (Kangal)-Sivas, 15-Yakuplu, Sarıkonak köyleri (İliç-Erzincan), 16-17-Erzincan, 18-Abuzeyit yü (Ağrı), 19-Destumi, Eğriköyleri (Bitlis), 20-çermik, Ergani (Diyarbakır), 21-Akkışla köyü (Kayseri), 22-Malaviz köyü (Afşin-K. Maraş), 23-Kırıklar köyü(Osmaniye),24-Gökyar, Kurudere, köyleri, Olukpınar, Kise mevkii

Atabey, 2009

Atabey, 2008

Atabey, 2009

Atabey, 2008Atabey, 2009

Atabey, 2008

Karaibrahim köyü (Ezinepazarı-Amasya)

Karaibrahim köyü-Amasya

Hattuşa

Atabey, 2009

Deliktaş köyü (Kangal-Sivas)

Atabey, 2009

Yakuplu köyü (İliç-Erzincan)

Gökçeağaç köyü (Hanönü-Kastamonu)

Atabey, 2009

Sarıkonak köyü (İliç-Erzincan)

Atabey, 2009

Akciğer dokusuna gömülü krokiodolit lifleriAsbest kütleleri

Şenyiğit, 2001

Şenyiğit’, 2008

.Barış’, 2003

A.Şenyiğit’ten

Şenyiğt, 2008

18. YY. da yaşamış Franklin’in asbestten yapılmış para kesesi, Y.İ.Barış

Atabey, 2009

Asma Tavan

Yalı BaskısıUygulaması

SaçakaltıKaplaması

Bahçe Çiti

Toprak Temaslı YüzeylerdeYalıtımı Koruma

Taban Kaplaması

İç Bölme Duvarı

Dış CepheKaplaması

KiremitaltıKaplaması Mertekaltı

Kaplaması

Atabey, 2009

Hopa

ERİYONİT MİNERALİEriyonit (Na,K,Ca)9(Al9Si27O72)27H2O) İğnemsi kristalli

Eriyonitin oluştuğu ortam: *****Kapalı tuzlu sulu göllerdebiriken volkanik malzemenin gölsuyu ile kimyasal tepkimesisonucu oluşan zeolit mineralleri

ZEOLİTLERİN KULLANIM ALANLARIYAPI TAŞI POZZOLAN ÇİMENTOSUHAFİF YAPI MALZEMESİKAĞIT ENDÜSTRİSİİYON DEĞİŞİMİOKSİJEN AYIRIMIHAYVAN YEMİTARIMGAZ SOĞURUCU VE KATALİZÖR Atabey, 2008

Atabey, 2009

Barış, 1987

Atabey, 2009

Atabey, 2009

Atabey, 2009

KARAİN

Atabey, 2005

Atabey, 2009

Atabey, 2005

Atabey, 2009

TUZKÖY

Atabey, 2005

Atabey, 2009

Atabey, 2005

Atabey, 2009

Şavşat

KUVARS, KÖMÜR TOZLARI

KUVARS TOZU VE SİLİKOZİSSilikozis. Solunum yoluyla pnömokonyoz yapabilecek miktarda silikat parçacığı alınmasıyla oluşur.Silikoz; serbest silikat, silisyum dioksit (SiO2) neden olmaktadır.En tehlikeli olanları çapları 0.3-3 mikron olan kristal yapılı kuvars, tridimit, kristobalit parçacıklarıdır.Kuvarslı kayaların bulunduğu madenler, kuvars taşı işçiliği, gnays ve granit işçiliği, seramik ve porselen işçiliği, silikat traşlanması, dökümhane yerlerinin hazırlanması, toprak kazılması, dökümhane çapaklarının temizlenmesi, kum işleri, çelik ergime fırınlarının eritilmesi vb. silikozoza yakalanma riski olan uğraş alanlarıdır.

www.mta.gov.tr

Atabey, 2005

Atabey, 2009

SİLİKOZİS

Koyunculu köyü (Çekerek-Yozgat)

Atabey, 2009

KÖMÜR TOZU VE ANTRAKOZİSSolunum yoluyla alınan kömür taneciklerinin akciğere destek dokusunda depolanmasıyla oluşur. Solunum yollarında tahrişe, siyah balgamla birlikte, kronik bronşite neden olmaktadır.

Zonguldak Kömür İşletmesi1990 dan günümüzeAntrakozis vakası14.500 kişi1997 yılı Antrakozis vakası1760 kişi2003 yılı Antrakozis vakası231 kişi

Atabey, 2009

BARİT TOZU VE BARİTOZİSBaryum sülfat (barit) kullanıldığı alanlarda; macun hazırlanması, boyama, pudra yapımı, deri tabaklanması, lastik sanayi, amyant, çimento, seramik yapımı gibi işlerde çalışanlarda görülebilir.

Baryum tozları yalnızca bronş iltihabına bağlı bozukluklara yol açabilir.

MANGANEZ TOZU VE MANGANEZOZİS

Akciğerlerden aşırı manganez tozu alımı beyinde birikmeye neden olmakta, manganez dioksit tozu almış madencilerde beyin hasarına yol açtığı bildirilmiştir. Parkinson hastalığına benzer geri çevrilemez bir beyin hasarı gelişebilir.

BERİL TOZU VE BERİLYOZİSBerilyum tozlarının solunum yoluyla alınmasıyla oluşur.En tehlikeli bileşen berilyum oksittir. Akciğerde bağ dokusu artışına ve bağ doku tepkimesine yol açar.

TALK TOZU VE TALKOZİSTalk tozunun etkisinde kalanlarda olabilir.Akciğerlerde,tıpkı asbest tozları gibi pnömokonyoza yol açmaktadır.

Atabey, 2009

DEMİR TOZU VE SİDEROZİSDemir tozları ya da bunların oksitlerinin solunum yoluyla vücuda girmesiyle oluşur. Demir en çok silikat tozlarıyla alınmaktadır. Tel lehimciliği, demir ve çelik levhacılığı, gümüş temizleyiciliği işlerinde rastlanılmaktadır. Siderozda solunum yolları örselenir, sarı balgam çıkarılır ve bazen kronik bronşit görülür.

Atabey, 2009

U-238 bozunma ürünü (Çelebi, 2008)

DOĞAL RADYASYON VE RADON GAZI

Kağıt yada derinin dıştabakası Odun Beton

0.2 mm 100mm 500mmAlfa, beta ve gama ışınımının nüfuz etme yeterliliklerinin kıyaslanması (Svartengren, 2004)

Çelebi, 2008

Çin’in kuzeyindeki bir bölgede antiklinal ekseni üzerinde kırıklı bir yapı üzerinde radon gazı çıkışları ile bir vadide yaşayaninsanlardaki akciğer kanseri arasında bir bağ olduğu kanıtlanmıştır.

As:1325ppm

0,42 µSv/h

Havada: 0,25µSv/h

0,77 µSv/h

As: 310ppm

Yeşilyurt

0,80-1,60---9,70-13,5----0,65—0,27µSv/h

Yükseklik Doz hızı100 cm 3,30-4,00 µSv/h70 cm 3,90-4,20 µSv/h50 cm 4,45 µSv/h5 cm 10,30 µSv/hSiyah kum yüzeyi 13,5 µSv/h

Ezine-Geyikli-Hantepe plajı

0,95-1,40 µSv/h

TÜTÜNDE RADYOAKTİVİTEHer çeşit topraktakilogram başına 500 bekerel doğal radyoaktif madde bulunmaktadır.En önemlileri K40, radyum 226 ve Toryum 232’dirTütünde biriken önemli radyoizotoplar22.3 yıllık yarılanma süreli radyoaktif Kurşun 210’dan türeyen Vizmut 210,bundan oluşan 138.4 yıllık yarılanma süresi POLONYUM 210Gübrelerden toprağaUranyum 238 ve Radyum 226 eklenmektedir (Atakan, 2006).Tütün yaprağı tüyleri havadaki PB210 ile Po 210 tutmakta ve yapraklardazenginleştirmektedir.

Tek sigara başına etkin doz=1.2 milisievert

Akciğerlerin aldığı radyasyon dozu= 14.5 milisievert

20 sigara/günx365 gün/yılx1.2=8.800mikroSv=8.8mSv

Yıllık akciğer dozu ise=20 sigara/günx365 gün/yılx14.5=106mSv gibi yüksek doz alınmaktadır (Atakan, 2006)

Doğal ve yapay kaynaklardan alınan radyasyon dozu

Halk için= 1 mSv/h

TÜRKİYE’DE SİGARAYA

GÜNDE: 50 MİLYON DOLARYILDA: 20 MİLYAR DOLAR

SİGARA PAKET BAŞI SAĞLIK HARCAMASI: 3 DOLAR

DÜNYA SİGARA GENEL MÜDÜRÜ MAAŞI (AYDA)4 MİLYON DOLAR

ABD’DE SİGARA İÇİN FİRMALARIN VERDİĞİ TAZMİNATLARA KARŞIDEVLETE ÖNERİLERİ:

25 YIL DAVA AÇMAYIN BİZ SİZE 375 MİLYAR DOLAR VERELİM.

SİGARA ÜRETEN ÜLKELER:ZENGİN ÜLKELER

Kemaliye-Erzincan

SU KİMYASI

İmranlı Kızılırmak kaynağı su kimyası değerler içme suyu kriterlerine uygun.Ancak diğer mevkiilerdeki değerler NaCl, NaSO4 ve KCl su niteliğinde.

OrtalamaEC: 1800pH: 7.5TDS: 900NaCl: 0.900

KIZILIRMAK NEHRİ

EC: 2400NaCl: 1.3

Atabey ve Şahan, 2009

Ekim 2008, Ankara şebeke suyuNaCl, NaSO4 ve KCl’ lü sular

OrtalamaEC: 1100pH: 7.4TDS:600NaCl: 0.600

ANKARA İÇMESUYU

TIBBİ JEOLOJİ KONFERANSLARI(Dr. Eşref ATABEY

1) İstanbul Ü. Jeoloji Müh. Bölümü, 17 Aralık 2003-İstanbul2) Dicle Ü. Tıp Fak. 5 Mayıs 2004-Diyarbakır3) ODTÜ Arkeometri Bölümü, 15 Ekim 2004-Ankara4) ODTÜ Jeoloji Müh. Bölümü, 25 Kasım 2004 -Ankara5) ODTÜ Jeoloji Müh. Bölümü, 21 Ekim 2005-Ankara6) 58. Türkiye Jeoloji Kurultayı, 15 Nisan 2005-Ankara7) 1. GAP ve Jeoloji Sempozyumu, 12 Mayıs 2005 -Şanlıurfa8) 1. Tıbbi Jeoloji Sempozyumu, 1 Aralık 2005-Ankara9) Uluslararası Rotary 2430. BölgeGazi Rotary Kulübü,7 Aralık 2005- Ankara10) Mersin Ü. Tıp Fakültesi, 23 Aralık 2005 –Mersin11) MTA’nın yerbilimleri ve yeraltı kaynakları yönünden il il Türkiye

konferanslar serisi-1, 23 Mayıs 2006-Yozgat12) Radyason ve Çevre Sempozyumu, 30 Haziran 2006-Çanakkale13) Hacettepe Ü. Tıp Fak. Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon Bölümü 22 Aralık 2006–Ankara14) Ankara Ü. Tıp Fak. Adli Tıp Anabilim Dalı-15 Ocak 2007-Ankara15) Niğde Ü. 17 Ekim 2007, Kapadokya jeolojik Unsurlar ve halk sağlığı-Niğde16) 6 Şubat 2008, Türkiye’de jeolojik unsurlar ve Tıbbi jeoloji -Ankara17) 6 Şubat 2008, Asbest, eriyonit paneli -Ankara18) 7 Şubat 2008, Flor paneli -Ankara19) 7 Şubat 2008, radyasyon paneli -Ankara20) 8 Şubat 2008, Arsenik paneli –Ankara21) 1 Nisan 2008, Kanser Haftası, Hilton Otel, Tıbbi Jeoloji konferansı -Ankara22) 2 Nisan 2008, Kanser Haftası, Hilton Otel, Tıbbi Jeoloji kursu -Ankara23) Çankırı bilgi Şöleni, 14 kasım 2008-Çankırı24) Ürgüp 20 Ekim 2008, Arsenik arıtma toplantısı-Ürgüp25) Nevşehir 2 Aralık 2008, Arsenik paneli-Nevşehir26) 18 Mart 2009- Afet İşleri Genel Müdürlüğü-Ankara27) 20 Mart 2009-H. Ü. Biyoloji Böl. Ankara28) 22 Nisan 2009-A. Ü. Jeoloji Böl. Ankara29) 17 Aralık 2011-İTÜBİRLİK. Ankara

MAKALE-BİLDİRİAtabey, E. 2002, Tüm Kapadokya risk altında mı?, TÜBİTAK Bilim ve Teknik, Mart. Sayı: 412, 64-67.Atabey, E. 2003, Tıbbi Jeoloji: 454 nolu IGCP Projesi ve Ulusal Kanser Danışma Kurulu

hakkında, TMMOB JMO Haber Bülteni, Sayı: 2003/1-2, 88-91Atabey, E. 2003, Zeolitin öteki yüzü, Cumhuriyet Bilim Teknik, 13 Eylül, Sayı: 860, 10-11.Atabey, E . 2007. Jeolojinin yeni alt bilim dalları; yeni meslek alanları.TMMOB jeoloji

Mühendisleri Odası Haber Bülteni, 2007/1, 95-102, AnkaraAtabey, E., 2006. Ülkemizde ilk olarak MTA’da Tıbbi Jeoloji Projesi başlatıldı. MTA Doğal

Kaynaklar ve Ekonomi Bülteni, Sayı:2, 26.Atabey, E. 2006. Radyasyon ve Çevre Sempozyumu-2006. MTA Doğal Kaynaklar ve

Ekonomi Bülteni, Sayı:2, 52-53.Atabey, E. 2007.Kapadokya yöresi jeolojik unsurları ve halk sağlığı. Kapadokya’nın Jeolojisi

sempozyumu kitabı. 17-20 Ekim 2007, Niğde.Atabey, E. 2007a. Mihalıçcık (Eskişehir) ile Bekilli (Denizli) yöresi lifsi amfibol asbest

oluşumları ve akciğer kanseri ilişkisi (Mezotelyoma). 60. Türkiye Jeoloji Kurultayı Bildiriözleri kitabı, 286-288. 16-20 Nisan, 2007 Ankara

Atabey, E. 2007b. Aksaray-Nevşehir arası eriyonit minerali içeren volkanik tüflerin dağılımı veakciğer kanseri ilişkisi (Mezotelyoma). 60. Türkiye Jeoloji Kurultayı Bildiri özleri kitabı,289-292. 16-20 Nisan, 2007 Ankara

Atabey, E. 2008a. Türkiye’deki Tıbbi Jeoloji Konularına Genel Bakış, Uluslar arası Katılımlı Tıbbi Jeoloji Kitabı.. YMGV Yayını ISBN:978-975-7946-33-5 ,Ankara.

Atabey, E. 2008b. Türkiye’de sağlık riski oluşturan krizotil ve amfibol asbest ile eriyonit minerali içeren kayaların dağılımı,Uluslar arası Katılımlı Tıbbi Jeoloji Kitabı. YMGV Yayını ISBN:978-975-7946-33-5, İstanbul.

Atabey, E.. 2008c. Doğal radyasyon kaynakları: Çanakkale ili Ayvacık ve Geyikli örneği. Uluslar arası Katılımlı Tıbbi Jeoloji Kitabı. 85-88. YMGV Yayını ISBN:978-975-7946-33-5

Atabey, E. 2008d. Türkiye’de flor konusuna genel bir bakış. Uluslar arası Katılımlı Tıbbi Jeoloji Kitabı. 100-102. YMGV Yayını ISBN:978-975-7946-33-5 ,Ankara.

Atabey, E.. 2008e. Türkiye’de jeolojik olarak arsenik sorununa genel bir bakış. Uluslar arası Katılımlı Tıbbi Jeoloji Kitabı. 113-115. YMGV Yayını ISBN:978-975-7946-33-5 ,Ankara.

Atabey, E. Tıbbi Jeoloji Kurs Notları. 1-3 Nisan 2008. Kanser haftası. Ankara.Atabey, E. 2008f. Çankırı ili jeolojik unsurları ve halk sağlığı. Çankırı Bilgi Şöleni Bildiri Özleri,

RAPOR

Atabey, E. 2000.Tuzköy ve Karain yeni yerleşim yer seçimi ve jeolojik ön etüt raporu, MTA Rapor No: 10329.

Atabey, E. 2001. Tuzköy kasabası yeni yerleşim yeri jeolojik etüt raporu, MTA Rapor No: 10400.

Atabey, E. 2004. Karain köyü mevcut yerleşim yeri ile yeni yerleşim yeri jeoloji etüdü ve öneriler. MTA rapor No: 10705.

Atabey, E. ve Ünal, H. 2005. İmrenler Beldesi jeolojik unsurlar ve etkileri raporu, MTA Rapor No: 10825.

Atabey, E. 2007a. Karain köyü yerleşim yerine alternatif yeni yerleşim alanı jeolojik özellikleri ve öneriler, MTA rapor No: 10973.

Atabey, E. 2007b. Tuzköy Tuzmak Tıbbi Jeolojik Raporu, MTA rapor No: 11007.Atabey, E. ve Ünal, H. 2008. Batı Anadoludaki Jeolojik Unsurlar ve Halk sağlığı

Projesi, Tıbbi Jeoloji Etüt raporu, MTA Rapor No: 11067.Atabey, E. ve Şahan, M. 2009. Tıbbi Jeoloji Projesi 2008 yılı Araştırmaları

Raporu. MTA Rapor No:11099ATABEY, E. 2010. Tıbbi Jeoloji Projesi 2009 yılı Etüt Raporu (Akdeniz, İç, Doğu ve

Güneydoğu Anadolu Bölgesi) . MTA Rapor No:11242. ATABEY, E. 2010. Olgunlar köyü (Yayladağ-Antakya) asbest mineral tozu etkisindeki

alanın Tıbbi Jeolojik Etüt Raporu, MTA Rapor No: 11247.ATABEY, E. 2010 ‘’Senerji A.Ş’’ Tıbbi Jeolojik etüt raporu (Nevşehir)ATABEY, E. 2010 ‘’Nevşehir Belediyesi’’ Tıbbi Jeolojik etüt raporu (Nevşehir)ATABEY, E. 2010 ‘’Bilen Jeoloji’’ Tıbbi Jeolojik etüt raporu (Nevşehir)ATABEY, E. 2010-Olgunlar köyü (Yayladağ-Hatay) Tıbbi Jeolojik Etüt raporu

MTA Tabiat Tarihi Müzesi

Prof. Dr. Ali Demirsoy Doğa Tarihi MüzesiKemaliye (Erzincan)

YASA VE YÖNETMELİKLERDE TIBBİ JEOLOJİ

Sağlık Bakanlığı İnsani Tüketim Amaçlı Sular Hakkında Yönetmelik (17.02.2005 tarih ve 25730 sayılı Resmî Gazete)Doğal Mineralli Sular Hakkında Yönetmelik (01.12.2004 tarih ve 25657 sayılı Resmî Gazete)Bayındırlık ve İskan Bakanlığı 7269 sayılı Umumi Hayata Müessir Afetler Dolayısıyla Alınacak Tedbirlerle Yapılacak Yardımlara Dair Kanun Yapı Malzemelerinin Piyasa Gözetimi ve Denetimine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Tebliğ (2004-5)Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Radyasyon Güvenliği Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik (24.03.2000 tarih ve 23999 sayılı Resmî Gazete/ Değişiklik Yönetmeliği 29.04.2004 tarih ve 25598 sayılı Resmî Gazete)Çevre ve Orman BakanlığıSu Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği(31.12.2004 tarih ve 25687 sayılı Resmî Gazete)Toprak Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği (31.05.2005 tarih ve 25831sayılı Resmî Gazete)

Türkiye Atom Enerjisi Kurumu kaynaklı düzenlemelerRadyasyon Güvenliği Yönetmeliği(24.03.2002 tarih ve 23999 sayılı Resmî Gazete) ve Radyasyon Güvenliği Tüzük Tasarısı (http://www.taek.gov.tr/mevzuat/tuzukler/rad_guvenlik_tuzuk.doc)

Tarım Bakanlığı Toprak Düzenleyici maddeler arasında sayılan zeolit vd. için eriyonit minerali analiz şartı2004 yılında toplanan Deprem Şurası Mevzuat Komisyon (İmar Mevzuatı Alt Komisyonu) Raporu ile “Yerbilimsel Verilerin Planlamaya Entegrasyonu El Kitabı” nda “her tür ve ölçekteki arazi kullanım planlarının hazırlanması ve yerseçimi kararlarında….jeo-sağlık (tıbbi jeoloji) göz önüne alınmalıdır” denilmiştir.

TIBBİ JEOLOJİNİN ÖNEMİ1-İNSAN SAĞLIĞI

2-ÜLKE EKONOMİSİ