KORRIK 20151

Gazetë Periodike, (Korrik 2015) Nr. 151

Shpërndahet

FALAS

Dëgjesë pubDëgjesë pubDëgjesë pubDëgjesë pubDëgjesë publikliklikliklike për pre për pre për pre për pre për projekt ligjin:ojekt ligjin:ojekt ligjin:ojekt ligjin:ojekt ligjin:“Për administrimin e fondit“Për administrimin e fondit“Për administrimin e fondit“Për administrimin e fondit“Për administrimin e fondit

pppppyjor dhe kullosor kyjor dhe kullosor kyjor dhe kullosor kyjor dhe kullosor kyjor dhe kullosor kombëtar nëombëtar nëombëtar nëombëtar nëombëtar nëRRRRReeeeepubpubpubpubpublikën e Shqipërisë”likën e Shqipërisë”likën e Shqipërisë”likën e Shqipërisë”likën e Shqipërisë”

GRUPET E GRAVEPRODHUESE TE SHOQATAVETE FAMILJVE PRONARE TE

PYJEVE NGA KOSOVASHKEMBEJNE PERVOJE ME

GRUPET PRODHUSE NERAJONIN E KORÇES

Edukimi dhendërgjegjësimipër pyjet dhe

biodiversitetin

ZOJE MARKAJZOJE MARKAJZOJE MARKAJZOJE MARKAJZOJE MARKAJELIZABETA GJIDODAELIZABETA GJIDODAELIZABETA GJIDODAELIZABETA GJIDODAELIZABETA GJIDODA

PPPPPerfaqesuese te sektorit te gruaserfaqesuese te sektorit te gruaserfaqesuese te sektorit te gruaserfaqesuese te sektorit te gruaserfaqesuese te sektorit te gruasSHPPP “Pashtriku” ne GjakoveSHPPP “Pashtriku” ne GjakoveSHPPP “Pashtriku” ne GjakoveSHPPP “Pashtriku” ne GjakoveSHPPP “Pashtriku” ne Gjakove

Mendime për përmirësime kishte dhe për tëpërf-shirë në ligj, rezervat strategjike, për menaxhimin egjahut, për përdorimin e përkufizimit të biodiver-sitetit sipas Konventës së Biodiversitetit, të Rios, përpërdorim të termit regjistër kombëtar pyjesh dhe jokadastër. Përmirësime duhen për rolin e shërbimitpyjor në parandalimin dhe shuarjen e zjarreve,ndarjen e konceptit të administrimit me atë të shër-bimeve në pyje, për rastin e damokosjes, që duhettë konsiderohet shërbim, rolet e Agjencisë Ko-mbëtare të Mjedisit, të pushtetit vendor, të njësive tëposaçme të pyjeve që do ngrihen pranë Bashkive,cilat duhet të kenë të njëjtën emërtesë në rang ko-

mbëtar. Me sanksionimin e të drejtës tradicionale tëpërdorimit të pyjeve dhe kullotave dhe ky konceptpranon edhe format e organizimit të përdoruesve, sinë rastin e shoqatave. Njohja e fshatit me pronatdhe kufijtë ishte një kërkesë që duhet të njohë ligjidhe të përcaktojë një rol të shtuar të komunitetit nëadministrimin e pyjeve dhe kullotave, edhe për fak-tin se inxhinerët e pyjeve e kanë të pamundur tëpunojnë me ngarkesën aktuale. Përsa i përket sho-qatave të përdoruesve, u shpreh se projektligjishënon regres, pasi nuk i njeh ato.Për planet e menaxhimit, pati mendime që ato tëmos miratohen nga Ministria, por të përfshijnë ko-

munitetin dhe të miratohen në nivel komunitar/lokal.Projektligji të përfshijë në mënyrë të qartë e pa ekui-voke disa parime të rëndësishme: parimin e të drejtëstradicionale të përdoruesve të pyjeve, dhe të drejtëne tyre jo thjesht për përmbushje të nevojave person-ale, por edhe për përfitim ekonomik. Ekspertët eBB,janë të mendimit se përsa i përket shitjes së lëndësdrusore, projektligji nuk duhet të jetë kufizues,përkundrazi të lërë hapur të gjitha opsionet, të cilatdo të përcaktohen e rregullohen më tej përmes VKMpasuese.

FAQE 2-3

P E JP E JP E JP E JP E JAAAAA

T U R I S T I K ET U R I S T I K ET U R I S T I K ET U R I S T I K ET U R I S T I K E

PRET MIQPRET MIQPRET MIQPRET MIQPRET MIQTETETETETE

NGA BNGA BNGA BNGA BNGA BALLKANIALLKANIALLKANIALLKANIALLKANIFAQE 4-5

Të gjithë së bashku u nisëm për nëTë gjithë së bashku u nisëm për nëTë gjithë së bashku u nisëm për nëTë gjithë së bashku u nisëm për nëTë gjithë së bashku u nisëm për nëLimth ku na priste një ditë e mirë.Limth ku na priste një ditë e mirë.Limth ku na priste një ditë e mirë.Limth ku na priste një ditë e mirë.Limth ku na priste një ditë e mirë.Gjatë gjithë rrugës kënaqeshim meGjatë gjithë rrugës kënaqeshim meGjatë gjithë rrugës kënaqeshim meGjatë gjithë rrugës kënaqeshim meGjatë gjithë rrugës kënaqeshim meato bukuri natyrore, gjithë ato fushaato bukuri natyrore, gjithë ato fushaato bukuri natyrore, gjithë ato fushaato bukuri natyrore, gjithë ato fushaato bukuri natyrore, gjithë ato fushatë bukura, bagëti, lule të llojllojshmetë bukura, bagëti, lule të llojllojshmetë bukura, bagëti, lule të llojllojshmetë bukura, bagëti, lule të llojllojshmetë bukura, bagëti, lule të llojllojshmeetj. Përveç tyre nuk mungonin edheetj. Përveç tyre nuk mungonin edheetj. Përveç tyre nuk mungonin edheetj. Përveç tyre nuk mungonin edheetj. Përveç tyre nuk mungonin edheprezenca e zogjve e bashkë me toprezenca e zogjve e bashkë me toprezenca e zogjve e bashkë me toprezenca e zogjve e bashkë me toprezenca e zogjve e bashkë me toedhe sqarimet e mrekullueshme tëedhe sqarimet e mrekullueshme tëedhe sqarimet e mrekullueshme tëedhe sqarimet e mrekullueshme tëedhe sqarimet e mrekullueshme tëprofesorit të nderuar Nexhmedin Ra-profesorit të nderuar Nexhmedin Ra-profesorit të nderuar Nexhmedin Ra-profesorit të nderuar Nexhmedin Ra-profesorit të nderuar Nexhmedin Ra-madani. Ndër të tjera tregonte edhemadani. Ndër të tjera tregonte edhemadani. Ndër të tjera tregonte edhemadani. Ndër të tjera tregonte edhemadani. Ndër të tjera tregonte edhepër zakonet për historin e fshatravepër zakonet për historin e fshatravepër zakonet për historin e fshatravepër zakonet për historin e fshatravepër zakonet për historin e fshatravepër rreth, e më saktësisht për fshatinpër rreth, e më saktësisht për fshatinpër rreth, e më saktësisht për fshatinpër rreth, e më saktësisht për fshatinpër rreth, e më saktësisht për fshatine tij të lindjes Zaplluzh.e tij të lindjes Zaplluzh.e tij të lindjes Zaplluzh.e tij të lindjes Zaplluzh.e tij të lindjes Zaplluzh.

Pylli i familjessi pjesë e jetës dhe

zhvillimit ruralHAKI KOLAHAKI KOLAHAKI KOLAHAKI KOLAHAKI KOLA FAQE 5

PYLLI FAMILJA DHE TRADITAPYLLI FAMILJA DHE TRADITAPYLLI FAMILJA DHE TRADITAPYLLI FAMILJA DHE TRADITAPYLLI FAMILJA DHE TRADITA

2 KORRIK 2015

Ditën e mërkurë, datë 08.07.2015, në amb-jentet e Ministrisë së Mjedisit u zhvillua dëgjesae publikut për projektligjin “Për administrimine fondit pyjor dhe kullosor kombëtar në Re-publikën e Shqipërisë”.Në këtë takim merrnin pjesë: PërfaqësuesBanka Botërore, Fakulteti i Shkencave Pyjore,Federata Kombëtare e Përdoruesve të Pyjevedhe Kullotave, Federatat rajonale Kukes,

DISKUTIMI PËR LIGJINDISKUTIMI PËR LIGJINDISKUTIMI PËR LIGJINDISKUTIMI PËR LIGJINDISKUTIMI PËR LIGJIN

Korce, Durres, CNVP, Drejtues të SHC,Specialist të pavarur, M.Mjedisit, AKM,AKZM, DSHP Dibër, Kukës, Shkodër,Lezhë, Mirditë, Tropojë, Has, Lac, Bulqizë,Mat, Tiranë, Admnistrata e ZM, Kukës,Lezhë, Diber, Shkodër, Tiranë,Nga Ministria e Mjedisit ishin: Përfaqësues tëDrejtorisë Mbrojtjes dhe Trajtimit të Pyjeve,Drejtoria Juridike, e Komunikimit dhe

Prokurimeve, Drejtoria e Biodiversitetit,Përgjegjëse e Sektorit të Transparencës.

Z. Ylli Hoxha, Z. Ylli Hoxha, Z. Ylli Hoxha, Z. Ylli Hoxha, Z. Ylli Hoxha, Drejtor i Drejtorisë sëMbrojtjes dhe Trajtimit të Pyjeve, bëri njëparashtrim të projektligjit të propozuar, dukeu përqendruar tek risitë e këtij projektligji përmënyrën sesi adreson problematikën aktualenë fushën e administrimit të pyjeve. Ligji, bën

transferimin përfundimtar të gjithë fondit py-jorë dhe kullosor kombëtar tek njësitë e qever-isjes vendore, në përputhje me reformën e readministrative. Ai shpjegoi se projektligji njehdy forma pronësie: atë publike dhe private,të cilat do të administrohen nga 61 bash-kitë e reja, duke i detyruar këto të fundit tëngrejnë struktura të posaçme për adminis-trimin lokal të fondit pyjor dhe kullosor

DEGJESE PUBLIKE PER PROJEKT LIGJIN:“Për administrimin e fondit pyjor dhe kullosor

kombëtar në Republikën e Shqipërisë”

NJOFTIMJu njoftojmë se disponojmë fidanë të llojeve të ndryshme si më poshtë:Zeman Lalaj në Vlorë disponon 5000 fidanë bredhi me lartësi 1.5 metër, 2000 fidanë pishe të zezë me lartësi1-5 -2.5 metër, si dhe 40 mijë fidanë të llojeve të ndryshme. Për çdo sqarim të mëtejshëm jeni të lutur tëkontaktoni në numrat e telefonit +355 69 21 23 919, dhe +355 332 22 843.Në fidanishten e Z. Florin Torba në Peshkopi ka fidanë standartë për mbjellje në vjeshtë Arrë 2 vjeçare 4000copë, Gështenjë 2 vjeçare 4000 copë, Bli dekorativ 1.5 m mbi 1000 copë.Kontaktoni me Z. Florin Torba në numrin e telefonit: +355 68 34 01 378.Haxhi Mani nga Muhurri i rrethit Dibër, 12 km larg qytetit të Peshkopisë disponon fidanë sherebele të cilëtbëhen gati për mbjellje para datës 20 Shtator. Të interesuarit janë të lutur të kontaktojnë me Z. Haxhi Maninë numrin e telefonit +355 68 64 69 360.

KORRIK 20153

brenda juridiksionit të tyre, ndërsa Minis-tria ruan rolin e saj si hartuese e politikavepër mbrojtjen e pyjeve, përmes Drejtorisësë Politikave Pyjore. Z. Hoxha u shpreh seprojektligji ka qarkulluar tek ministritë e tjeradhe se ka të reflektuara edhe komentet eardhura prej tyre. Kjo dëgjesë, u shpreh ai,e cila është e disata e zhvilluar për këtë pro-jektligj është shumë e rëndësishme, pasiministria mirëpret çdo koment e sugjerimqë vjen nga ekspertët dhe profesionistët efushës.Më tej, z. Hoxha u la vendin disku-timeve nga të pranishmit.

DISA NGA PROPOZIMET PËRDISA NGA PROPOZIMET PËRDISA NGA PROPOZIMET PËRDISA NGA PROPOZIMET PËRDISA NGA PROPOZIMET PËRPËRMIRËSIME ISHIN:PËRMIRËSIME ISHIN:PËRMIRËSIME ISHIN:PËRMIRËSIME ISHIN:PËRMIRËSIME ISHIN:

Mendime për projekt-ligjin shprehen tëpranishmit, si për qëllimin e ligjit, sanksion-iminnë mënyrë të qartë të drejtën tradicionaletë përdorimit të pyjeve, si një parim i rëndë-sishëm.Në lidhje me çështjen e zonave të mbrojtu-ra, pati mendime se zonat e mbrojtura tëketegorive 1, 2, dhe 3 i tejkalojnë interesate një bashkie dhe janë pasuri kombëtare,ndërsa zonat e mbrojtura të kategorive 4, 5dhe 6 duhet të shkëputen nga administrimiprej Agjencisë Kombëtare të Zonave tëMbrojtura dhe i duhen kaluar për admin-strim pushtetit vendor.

Mendime për përmirësime kishte dhe përtëpërfshirë në ligj, rezervat strategjike, përmenaxhimin e gjahut, për përdorimin epërkufizimit të biodiversitetit sipas Kon-ventës së Biodiversitetit, të Rios, për për-dorim të termit regjistër kombëtar pyjeshdhe jo kadastër. Përmirësime duhen përrolin e shërbimit pyjor në parandalimin dheshuarjen e zjarreve, ndarjen e konceptit tëadministrimit me atë të shërbimeve në pyje,për rastin e damokosjes, që duhet të konsi-derohet shërbim, rolet e Agjencisë Ko-mbëtare të Mjedisit, të pushtetit vendor, tënjësive të posaçme të pyjeve që do ngrihenpranë Bashkive, cilat duhet të kenë tënjëjtën emërtesë në rang kombëtar.

Me sanksionimin e të drejtës tradicionaletë përdorimit të pyjeve dhe kullotave dheky koncept pranon edhe format e organiz-imit të përdoruesve, si në rastin e shoqat-ave.Njohja e fshatit me pronat dhe kufijtë ishte

një kërkesë që duhet të njohë ligji dhe tëpërcaktojë një rol të shtuar të komunitetitnë administrimin e pyjeve dhe kullotave,edhe për faktin se inxhinerët e pyjeve e kanëtë pamundur të punojnë me ngarkesën ak-tuale. Përsa i përket shoqatave të për-doruesve, u shpreh se projektligji shënonregres, pasi nuk i njeh ato.Për planet e menaxhimit, pati mendimeqë ato të mos miratohen nga Ministria, portë përfshijnë komunitetin dhe të miratohennë nivel komunitar/lokal.

Projektligji të përfshijë në mënyrë të qartëe pa ekuivoke disa parime të rëndësishme:parimin e të drejtës tradicionale të për-doruesve të pyjeve, dhe të drejtën e tyre jothjesht për përmbushje të nevojave person-ale, por edhe për përfitim ekonomik.Ekspertët e BB,janë të mendimit se përsa ipërket shitjes së lëndës drusore, projektligjinuk duhet të jetë kufizues, përkundrazi tëlërë hapur të gjitha opsionet, të cilat do tëpërcaktohen e rregullohen më tej përmesVKM pasuese.

Përsa i përket procesit të decentralizimit,BB e sheh këtë si një shans të mirë për tëpërmirësuar mbrojtjen dhe menaxhimin epyjeve, si edhe ngritjen e strukturave profe-sionale administrative, me stafet e profiletpërkatëse. Por projektligji, nuk jep një pan-oramë të qartë të funksioneve dhe rolevetë strukturave të ndryshme në nivele tëndryshme, të Agjencive Kombëtare, të Ins-pektoratit, etj.

Kushtetuta e vendit e njeh fshatin si ndar-

DISKUTIMI PËR LIGJINDISKUTIMI PËR LIGJINDISKUTIMI PËR LIGJINDISKUTIMI PËR LIGJINDISKUTIMI PËR LIGJINjen më të vogël administrative dhe se nëkëtë pikë bashkëpunimi me Hipotekëndhe Pushtetin Vendor është kyç për ga-rantimin e të dhënave të sakta kadastrale.

U shprehen mendime se ligji ka speci-fikime të panevojshme teknike, të cilatduhet të shkrihen nenet 29, 30 e 45 nënjë të vetëm dhe se njohja e të drejtës tradi-cionale dhe të të drejtës së përdoruesvepër të organizuar në shoqata është e do-mosdoshme, në të kundërt përdoruesithumbasin mundësinë për të përfituargrante dhe financime nga BE-ja.Pati propozime qe kundravajtjet adminis-trative duhet të ekzekutohen nga pushtetivendor, ndërsa Inspektorati të ketë vetëmkundravajtjet penale në pyje dhe në zonate mbrojtura.

Projektligji njeh 5 struktura me detyra tëndara: Ministrinë si politikëbërëse, bash-kitë si administruese, inspektoratin si kon-trollues, AKM si monitoruese dhe roline shërbimit në pyje, që është e disku-tueshme se kujt mund t’i jepet ?

Pati mendime se projektligji duhet të ketënjë tjetër mënyrë të shprehuri të këtyreroleve, pasi siç është lë vend për paqartë-si. Merr shumë rëndësi një ndarje e qartëe roleve dhe detyrave, shmangia e mbiv-endosjeve, etj. Përkufizimet, kanë nevojëpër rishikim në pjesën më të madhe tëtyre si në aspektin teknik dhe atë juridik.Projektligji, ndërsa u bën referencë Ligjitpër Gjuetinë dhe Bimëve Mjekësore, nukpërmend fare zonat e mbrojtura. E nëse

zonat e mbrojtura përjashtohen nga ky Ligj,atëherë flasim për 600,000 ha të lënë jashtëkëtij procesi decentralizimi. Kështu, nësemarrim si shembull zonën e mbrojtura Ko-rab-Koritnik, bashkësisë Kukës i mbetet njësipërfaqe krejt e vogël pyjore për adminis-trim.

Më tej ai foli për projektligjin që është ipaqartë në lidhje me dy nivelet e qeverisjesvendore, bashkitë dhe qarqet, për certi-fikimin e specialistëve të pyjeve, për rolinvendimtar të Kryetarit të bashkisë për të për-caktuar strukturat pyjore, organikën dhe spe-cialistët, duke e bërë të vështirë mundësinëpër t’i imponuar atij një mendim tjetër teknikqë mund të ndihmojë në përmirësimin eadministrimit të fondit pyjor në varësi të tij.

Pati një sërë sugjerimesh teknike për përmirë-simin e përmbajtjes dhe terminologjisë së pro-jektligjit, si për produktet e gatshme, instru-mentat e zhvillimit apo trajtimit, etj.Ai u shpreh se është me rëndësi që në ne-nin 32/8 të hiqet mundësia e dhënies së ngas-trave për shitje të lëndës drusore aty ku nukka rrugë, apo të përcaktohet koncepti kullotëdhe sipërfaqe me bimësi pyjore, si edhe qëstruktura të ketë të njëjtën uniformë në tëgjithë vendin.

DDDDDisa përkufizime kanë nevojë për rishikimdhe se ato duhet të jenë konform përkufizi-meve të dhëna nga Konventat përkatëse. Poashtu, mundësia vjetore e shfrytëzimit duhettë sanksionohet me ligj dhe të jetë e vari-ueshme në varësi të zonës. Pati propozimeqe uniformate jete unike në të gjithë vendin,rishikimin e penaliteteve dhe plotfuqish-mërinë e veprimit në rastet e kapjes në fla-grancë.Për të gjithë propozimet pati përgjigje dhekomente nga përfaqësues të Ministrisë sëMjedisit Z. Ylli Hoxha dhe Preng Prenga sidhe angazhim për të rishikuar draftin në vijimderi në muajin Dhjetor 2015.Komente me shkrim nen për nen u paraqitennga Federata Kombëtare e Pyjeve, dhe aktorëtë tjerë pjesëmarrës.

Dëgjesa u mbyll me falenderimet e rastit dheme njoftimin se komentet e shkruara mundtë dërgohen deri ditën e hënë dt. 13/07/2015.

GAZETARI J.GJELBERGAZETARI J.GJELBERGAZETARI J.GJELBERGAZETARI J.GJELBERGAZETARI J.GJELBER

“Projektligji është i paqartë në lidhje me dy nivelet e qeverisjes vendore,Projektligji është i paqartë në lidhje me dy nivelet e qeverisjes vendore,Projektligji është i paqartë në lidhje me dy nivelet e qeverisjes vendore,Projektligji është i paqartë në lidhje me dy nivelet e qeverisjes vendore,Projektligji është i paqartë në lidhje me dy nivelet e qeverisjes vendore,bashkitë dhe qarqet, për certifikimin e specialistëve të pyjeve, për rolinbashkitë dhe qarqet, për certifikimin e specialistëve të pyjeve, për rolinbashkitë dhe qarqet, për certifikimin e specialistëve të pyjeve, për rolinbashkitë dhe qarqet, për certifikimin e specialistëve të pyjeve, për rolinbashkitë dhe qarqet, për certifikimin e specialistëve të pyjeve, për rolinvendimtar të Kryetarit të bashkisë për të përcaktuar strukturat pyjore, or-vendimtar të Kryetarit të bashkisë për të përcaktuar strukturat pyjore, or-vendimtar të Kryetarit të bashkisë për të përcaktuar strukturat pyjore, or-vendimtar të Kryetarit të bashkisë për të përcaktuar strukturat pyjore, or-vendimtar të Kryetarit të bashkisë për të përcaktuar strukturat pyjore, or-ganikën dhe specialistët, duke e bërë të vështirë mundësinë për t’i imponu-ganikën dhe specialistët, duke e bërë të vështirë mundësinë për t’i imponu-ganikën dhe specialistët, duke e bërë të vështirë mundësinë për t’i imponu-ganikën dhe specialistët, duke e bërë të vështirë mundësinë për t’i imponu-ganikën dhe specialistët, duke e bërë të vështirë mundësinë për t’i imponu-ar atij një mendim tjetër teknik që mund të ndihmojë në përmirësimin ear atij një mendim tjetër teknik që mund të ndihmojë në përmirësimin ear atij një mendim tjetër teknik që mund të ndihmojë në përmirësimin ear atij një mendim tjetër teknik që mund të ndihmojë në përmirësimin ear atij një mendim tjetër teknik që mund të ndihmojë në përmirësimin eadministrimit të fondit pyjor në varësi të tij.administrimit të fondit pyjor në varësi të tij.administrimit të fondit pyjor në varësi të tij.administrimit të fondit pyjor në varësi të tij.administrimit të fondit pyjor në varësi të tij.Pati një sërë sugjerimesh teknike për përmirësimin e përmbajtjes dhe ter-Pati një sërë sugjerimesh teknike për përmirësimin e përmbajtjes dhe ter-Pati një sërë sugjerimesh teknike për përmirësimin e përmbajtjes dhe ter-Pati një sërë sugjerimesh teknike për përmirësimin e përmbajtjes dhe ter-Pati një sërë sugjerimesh teknike për përmirësimin e përmbajtjes dhe ter-minologjisë së projektligjit, si për produktet e gatshme, instrumentat e zh-minologjisë së projektligjit, si për produktet e gatshme, instrumentat e zh-minologjisë së projektligjit, si për produktet e gatshme, instrumentat e zh-minologjisë së projektligjit, si për produktet e gatshme, instrumentat e zh-minologjisë së projektligjit, si për produktet e gatshme, instrumentat e zh-villimitvillimitvillimitvillimitvillimitapo trajtimit, etj. Gjithashtu pati mendime që në nenin 32/8 të hiqet mundësiaapo trajtimit, etj. Gjithashtu pati mendime që në nenin 32/8 të hiqet mundësiaapo trajtimit, etj. Gjithashtu pati mendime që në nenin 32/8 të hiqet mundësiaapo trajtimit, etj. Gjithashtu pati mendime që në nenin 32/8 të hiqet mundësiaapo trajtimit, etj. Gjithashtu pati mendime që në nenin 32/8 të hiqet mundësiae dhënies së ngastrave për shitje të lëndës drusore aty ku nuk ka rrugë, apoe dhënies së ngastrave për shitje të lëndës drusore aty ku nuk ka rrugë, apoe dhënies së ngastrave për shitje të lëndës drusore aty ku nuk ka rrugë, apoe dhënies së ngastrave për shitje të lëndës drusore aty ku nuk ka rrugë, apoe dhënies së ngastrave për shitje të lëndës drusore aty ku nuk ka rrugë, apotë përcaktohet koncepti kullotë dhe sipërfaqe me bimësi pyjore, si edhe qëtë përcaktohet koncepti kullotë dhe sipërfaqe me bimësi pyjore, si edhe qëtë përcaktohet koncepti kullotë dhe sipërfaqe me bimësi pyjore, si edhe qëtë përcaktohet koncepti kullotë dhe sipërfaqe me bimësi pyjore, si edhe qëtë përcaktohet koncepti kullotë dhe sipërfaqe me bimësi pyjore, si edhe qëstruktura të ketë të njëjtën uniformë në të gjithë vendin.struktura të ketë të njëjtën uniformë në të gjithë vendin.struktura të ketë të njëjtën uniformë në të gjithë vendin.struktura të ketë të njëjtën uniformë në të gjithë vendin.struktura të ketë të njëjtën uniformë në të gjithë vendin.

4 KORRIK 2015

PYLLI FAMILJA DHE TRADITAPYLLI FAMILJA DHE TRADITAPYLLI FAMILJA DHE TRADITAPYLLI FAMILJA DHE TRADITAPYLLI FAMILJA DHE TRADITA

(vijon në faqe 6)

Haki KolaHaki KolaHaki KolaHaki KolaHaki KolaPylli dhe familjetPylli dhe familjetPylli dhe familjetPylli dhe familjetPylli dhe familjet

Lexuesit e “Jeto Gjelbër” rrallë e kanë pasur rastintëlexojnë tregime lidhur me traditat e familjeve sh-qiptare në zona të ndryshme gjeografike lidhur memenaxhimin e pyllit apo te kullotës. Vetë traditaballkanike përgjithësisht e ka injoruar rolin e famil-jes përdoruese apo pronar në menaxhim të pyllittë saj. Veçanërisht nëShqipëri pas daljes së ligjit tëpare të pyjeve që koincidon edhe me ditën e shër-bimit pyjor shqiptar, familjet pronare të pyjeve ishintepër të kufizuara. Pas luftës së dytëbotërore de juree gjithësipërfaqja pyjore e vendit ishte pronë e shtetitashtu siçështë aktualisht ne 95 % të territorit pyjor.Nëketë kuptim nëpërdorimin e tokës pyjore apokullosore, përdorimi tradicional nga ana e shtetitashtu edhe nga ana e shkencës pyjore shqiptare ësh-të neglizhuar si inekzistent ose është trajtuar si njëpër-dorimilegal dhe organet shtetërore monitoruese ekanë konsideruar nëmënyrëtepër formale dukepërdorur tërin pyje që krasiten e kulloten ashtu siçnuk e ka gjetur strehimin ne disiplinat shkencore.Në Kosovë prona private e familjeve rural ka his-tori me të gjate. Kjo ka mundësuar edhe ravijëz-imin e traditave në zona të ndryshme gjeografike.Por duhet thëne se edhe në Kosovë mentaliteti pre-dominues ka synuar që pronari i pyllit të familjes tëmendojë me kokën e shërbimit pyjor shtetëror dukei mohuar tëdrejtën e menaxhimit tëpronëssëtrashëguar në shekuj. Pra edhe gazeta si pjesë ejetës shqiptare është influencuar e dominuar ngapsikologjia që ekspertet tregojnë dhe hapësirapërtregime nga pronare apo përdorues të pyllit është ekufizuar. Është koha që redaksia po reagon dhepo tenton të krijoje hapësirënpërhistoritë qëvijnënga familjet pronare apo përdoruese të pyllit si kon-tribuuese tërëndësishme tëhistorisë shqiptare tënjeriut me pyllin e familjes shqiptare.Duhet pranuar së ndryshimet klimatike po demon-strojnënjë presion të larte mbi pyllin të shprehurme shtimin e zjarreve, dëmtuesvesëmundjeve e poashtu po bën tregu pothuaj krejtësisht informal idrurit apo prodhimeve të dyta pyjore.Në vijim tëkësaj hyrje ështënjëpërshkrim (histori evërtetë) qëështë bazuar nërrëfenjat e familjeve pr-onare tëpyjeve. Rrëfenja sfidon me gjuhën e thjeshtëtë familjeve pronare të pyllit statusin apo udhëzue-sit e miratuar nga shteti e të bekuara nga shkencapyjore lidhur me trajtimin e pyjeve të ulëta. Nëse endjeni se jeni të interesuar të ndani historitë tuajame tëgjithë familjet pronare apo përdoruese të pyl-lit nëhapësirën shqiptare ju lutem drejtohuninëadresënkontakt@fkpkk-shqiperi.org.Përtëmundësuar botimin nëgazetën e përbashkët tëshoqatave kombëtare tëShqipërisë e Kosovës.

Dërgoni fotot dhe tregimet tuajanëadresënwww.fkpkk-shqiperi.org tëfederatësKo-mbëtare të pyjeve dhe Asociacionitkombëtar tëpr-onarëve te pyjeve tëKosovëswww.akppp.net . Sig-urisht që do tëkërkohet kohë që opinion publiktëdëgjojezërin e familjeve pronare. Por duhet thënesë në Kosovë tashme ështëdëshmuar së në vitin ekaluar pylltaria private siguroi mbi 80% tëprodhim-it drusor legal tëKosovës, megjithëse ka nëpronësime pak se 40% tësipërfaqes pyjore të vendit. Opin-ioni po e pranon çdo dite e me hapur rolin e famil-jeve pronare në zbukurimin e pejsazhit Kosovar sidhe kontributet përajër e ujë tëpastër për habitatine përshtatshëmpër kafshë e biodiversitet, hapësir-atpër rekreacion si dhe për kontributin në drurinpër ngrohje qëpërdoret si në fshat ashtu edhe qyte-tet e Kosovës.

Pylli i familjes si pjesë e jetës dhe zhvillimit ruralNga krahu tjetër familjet pronare ndeshen mepengesat ligjore të cilat synojnë kontroll të shtetitmbi prerjet imponim të sistemeve menaxhuese sidhe dominim në tregun Kosovar të drurit tëprodhuar ilegalisht në mase rreth 90%. Për ironitë gjitha masat restriktive nëemër tëmbrojtës sëpyl-lit si pushka ne krahun e rojtarit të pyllit ashtu edheligji që e pengon prerjen rrah te pyllit privat qofteedhe nëçeltira me të vogla se 500 m2, duket së jovetëm që nuk e kane ruajtur pyllin por i kane çori-entuar pronarët dhe kane rezultuar jo vetëm nërritje të produktit ilegal në treg por shpesh edhe nëdegradim të pyllit. Përvojatshumëvjeçare tëfamil-jeve pronare dëshmojnë se shfrytëzimiiqën-drueshëm e ipërvitshëmi pyllit jo vetëm që nuk sjelldegradim por mund tërezultojë në rehabilitim tëpyllit të degraduar e shtim të prodhimit legal të drurit.Pronarët e pyllit tëshumtën e herësjanëgjithë sy evesh për të gjetur metoda të menaxhimit të pyllitqëisigurojnëshëndet e zhvillim maksimal pronës sëtyre, kjo është e ardhur monetare punësim porështë edhe krenari e familjes apo e menaxherit tëpyllit para opinionit të fshatit qëdëshmonpërnjëfamilje që e ka ruajtur e zhvilluartraditën qëikanëlenë të parët e saj. Produkti iprodhuarpër-doret nga familja por kur është e mundur edhemund të jetëi certifikuar e të shitet në tregjetqëkërkojnë dru nga pyll i menaxhuar nëmënyrëtëqëndrueshme duke kontribuar në shtim të legali-tetit në treg. Kjo mundëson që tëfitojnë nga pylli eparatë e fituara ti përdorinpër tëpërmirësuar eshtuar me tej pyllin e tyre. Kjo situate win win nëciklet sociale ekonomike e mjedisore po vërtetohetnë shumë raste studimore qëi ka realizuar CNVPnë zbatim të projektit SSPDF të financuar nga am-basada suedeze nëKosovë.Redaksia e Jeto Gjelbër pas shumë diskutimeve karëne dakord qëketë rubrikë të re me histori ngafamiljet pronare të pyjeve ne Shqipëri e Kosovë tafillojme historinë e një familje pronare të pyllit qëtentoi të ruante pyllin e saj duke e siguruar drurinpër ngrohje nga pyjet e familjeve fqinje por në fundkonstatoi se pylli i tij po rritej me pak se pyjet efqin-jëve. Historia është e ndryshme nga ato që jemimësuar tëtregojmë dhe e ka bazënpikërisht nëpër-vojën e pa treguar por qëështë midisi familjeve pr-onare të pyjeve dhe vjen nga thellësia e shekujve.

Pse diçka e mire për pyllin e familjesPse diçka e mire për pyllin e familjesPse diçka e mire për pyllin e familjesPse diçka e mire për pyllin e familjesPse diçka e mire për pyllin e familjestime është e dëmshmepër pyllin e famil-time është e dëmshmepër pyllin e famil-time është e dëmshmepër pyllin e famil-time është e dëmshmepër pyllin e famil-time është e dëmshmepër pyllin e famil-

jes tuajjes tuajjes tuajjes tuajjes tuajFamiljet e zonave rurale kanëpërvojë shumë shek-ullore në menaxhim te burimeve natyrore që irrethojnë,përvoja që shpesh dimërojnë nga ato qërekomandon shkenca pyjore apo politikat pyjoretë shtetit. Këtopërvojajanë formuar si rezultante emikroklimave, kualitetit tëtokës, pranisë se ujëravee reshjeve e shpërndarjes vjetore të tyre ashtu edhedendësisë sëpopullsisë relievit e shkallës së zhvil-limit social ekonomik.Drurëtjanë trajtuar me qëlliminpër të siguruar nevo-jat bazike të familjeve. Në shumë pjesë malore ekodrinore me mungesa në tokën bujqësore aponë kullota pylli i dushkut ështëshndërruar në kulloteverore tëpërkohshme si dhe në burim të prodhimittëbazës ushqimore përblegtorinë si dhe të materialitdrusor për ngrohje e gatim përanëtaret e familjes.Në Kosove duket se ka predominuar trajtimi i cung-ishtës me prerje në poteza apo ne shirita relativishttë ngushtë. Procesi ka qenë i thjeshtë. Ai që nisejme qerre apo me kalë me samar drejt pyllit e kishteme vete krahas sëpatës edhe një konop rreth 10metër të gjatë të cilin kur arrinte në pyll e hapte dhe

shkonte tek pjesa ku ishte bëre prerja në vitin qëkishte kaluar duke matur renda pyllit sa ishte gjatë-sia e konopit. Ndoshta krahasuar me disa fqinjetëtjerë të Ballkanit toka në Kosove ka të ngjare qëtëketë qenë me e pasur dhe pjesën me të madhe tëfshatrave nuk ishte e nevojshme që pylli tëpër-dorejpër kullote apo prodhim tëbazës ushqimoreashtu siç nuk ështëpërjashtim pasi ka njerëz qëkuj-tojnë qëpër disa dhjetëvjeçareshtëpitëjanë ngro-hur vetëm me degë të drurit apo shihen në rraf-shin e rrethina tëKosovës edhe sot e kësaj diteshenja nëdrurë që dikur janë krasitur për gjeth ekjo kohë nuk duket me e largët se rreth njëgjysmëshekulli më parë.Telashi nuk ishte vetëm me sasinë e drurit që pyllimund të jepte por edhe me shumarinë. Trajtimi ipyllit privat për së shumti duhej tëbëhej në konsul-tim me rojën e pyllit duke zbatuar rekomandimet etij. Në fshatra që ndodheshin në periferi fshataretnë disa raste ndërtonin e investonin për tëndërtu-armarrëdhëniemirëkuptimi me rojën (shumarin)dhe përgjithësisht pa bëre zhurmë e gjenin kom-promisin për të zbatuar modelin që e kishintrashëguar e u dukej i arsyeshëm e me rojën egjenin mirëkuptimin duke përdorur mjaft metodaqënjerëzimii ka zbuluar ne luftënpërmbijetesë qëmbeten aktuale megjithësejanë të vjetra pothuaj sabota ku në jetojmë.Por mësimii parë nga mësimii traditave është qën-jëpërvojë e mirë dhe e suksesshme në rrafshin eKosovës mund të jetë e papërshtatshme në Dra-gash apo nëMalësitë e Golikut, njëpërvojë e zonaveme dushk ne Dumre mund të jetë e pa aplikueshmepër pyjet e Hasit apo tëPukës. Po ashtu siç do tëdemonstrohet nga një histori e jetuar në Kos-ovëpërpjekjapër ta ruajtur pyllin e familjes dukemos e menaxhuar atë shpesh në vendtëpërmirë-simit e shtimit çon në mos zhvillim e ulje të rritjes.Këto ndodhira janë tëzakonshme dhe futen nëhis-toritë e bisedave të dhomave si pjesë e traditës dhee reflektimit tëmësimeve nga përvojat e pësimet.

Preu për nevojat për ngrohje pyllin e famil-Preu për nevojat për ngrohje pyllin e famil-Preu për nevojat për ngrohje pyllin e famil-Preu për nevojat për ngrohje pyllin e famil-Preu për nevojat për ngrohje pyllin e famil-jeve fqinje, e harroi se mos menaxhimi përjeve fqinje, e harroi se mos menaxhimi përjeve fqinje, e harroi se mos menaxhimi përjeve fqinje, e harroi se mos menaxhimi përjeve fqinje, e harroi se mos menaxhimi përshumë vite, “nuk e ruajti por e demtoi pyl-shumë vite, “nuk e ruajti por e demtoi pyl-shumë vite, “nuk e ruajti por e demtoi pyl-shumë vite, “nuk e ruajti por e demtoi pyl-shumë vite, “nuk e ruajti por e demtoi pyl-lin e familjes se tij”lin e familjes se tij”lin e familjes se tij”lin e familjes se tij”lin e familjes se tij”Një të tille histori e ndau me gazetën inxhinieri ipyjeve i Komunës së Mitrovicës z. Emin HalilBegu, ndërsa diskutonim lidhur me veçorinë ecungishtës së bungut si dhe me sfidat e familjevepronare për të bindur ekspertet që trajtimi tradi-cional i cungishtaveështë në të mirë te pyllit, pr-onareve e shtetit.Në fshatin Broboniq te Mitrovicës ishte një banorqë e deshti fort pyllin e familjes së tij. I dhimbsej tëvinte sëpatën mbi drurë. E donte fort fort dhe dëshi-ronte që familja e tij tëbënteemër e të dallohej sifamilja me pyllin me të rritur e me të bukur përtëgjithë fshatin. Përketë arsye përçdo vit ai në mesdilemash e lufte me veten nisej e shkonte dhe ebënte prerjen tinëzisht në pyjet e bashkëfshatareve.I tëre viti ishte për te një siklet i madh se ku do igjente një vend sa me tëfshehët ku sa me shpejt tëprodhonte drurin për dimrin qe afronte. Pasi istu-dionte me kujdes gjendjen e pyllit rrugënlëvizjen enjerëzve ai përçdo vit i vinte syrin një prone të repyjore ku relievi e rrethanat imundësonin ti pristedhe të transportonte sa me shpejt e të mbushteme drurëtinëzisht traktorin e tij.Ndërkohë vitet kalonin e ai nuk ja ndante syrinpyllit të tij që me aq kujdes e ruante e sharre aposopatë mbi te nuk vinte duke pritur qe ai të rritej etëshndërrohej në pyllin me të bukur e me drurë

me tëmëdhenj nga tëgjitha pyjet e bashkëfshatarëve.Vitet kalonin e çuditërisht kjo nuk po ndodhte.Meraku po e gërryente e pronari që dashuria përpyllin e tij e ktheu në një hajdut të drurit po habitejqë pylli i tij nuk po bëhej siç e dëshironte. Vitetkalonin e meraku ekureshtja po ashtu shtohej.Meraku po e hante e ai filloi të rikthehej e të shkon-te tinëzisht e të shihte sëçfarë po ndodhte ne çeltiratqë i kishte krijuar në pyjet e kojshive me sharrën etij. Ishte e pabesueshme ajo qe ai shihte. Në të gjithapjesët e prera prej tijhapësira që ai kishte krijuarpara pak vitesh bëhej gati e padukshme në pyjet ebashkëfshatarëve e filizat e reja rriteshin plot shën-det e jete. Po çfarë e ka gjetur pyllin tim mendontepronari, duket sikur asnjë dru nuk po rritet, mos ekam marre ndonjë nëmë nga drurët e fqinjëve qëkam prerë. Çfarë i mungon që duket sikur aspaknuk po rritet, mos gjumi i ka kapluar drurët e pyllittim ??? Dukej si e pabesueshme për pak viterriteshin drurët nëçeltirat që ai i kishte krijuar nëpyjet qe i kish prerë, ai ishte i sigurte së kish lenë atjenjë vend të boshatisur ku mezi dalloheshin cungjetrrafsh me tokën. Kjo nuk ishte as ëndërr e asgënjeshtër. Ai e kishte bëre medorën e sharrën e tije nëkëto vende që atij i dukeshin si një kasaphane ebëre prej tij pak vite me pas kishte lulëzuar jeta mefiliza plot shëndet. Përndryshedrurët e pyllit të tij jovetëm që nuk po rriteshin por kishin filluar të mbulo-heshin në trung me myshk ashtu si pleqtë mbulohennga mjekra e bardhe e as që ishin rritur sado pakcentimetër. Kjo është e pafalshme mendonte pronariqë pylli im të ma shpërblejë nëketëmënyrë sakrifica ebëragjithëkëtyre viteve e gjithëkëtij ankthi që kish kalu-ar duke cenuar pronat e bashkëfshatarëve.Dikush indërhyri Eminit duke ithëne së duket si esajuar dhe jo e besueshme për të qenë e vërtetë kjohistori. Nuk e pranon logjika që të rritet me shumepylli i prerë së sa pylli qe është në ruajtje. Dikush idha si shembullBlinajën që duket si pyll natyral ilartë. Edhe për mua ashtu është dukur kur e kamdëgjuar së pari sinqerisht krejt e çuditshme thainxhinier Emini por nëse jeni kureshtar ju prezan-toj me fshatin e familjen ku ka ndodhur por men-doj se ky është detaj ipanevojshëm e e nevojsh-meështëdiskutimi mbi pasojat e menaxhimit e mosmenaxhimit në pyjet bungishte të ulëta. Unë jambefasuar dhe pasi e kam dëgjuar me pas kam dis-kutuar gjatë me pronar tëndryshëm e në moshakrejt të ndryshmenëse e marrim parasysh fiziologjinëe ligjshmëritë e rritjes tek pyjet me origjine vegjeta-tive, ata ndryshojnë se shumti me pyllin që çdo kushe ka në mendje si të thuash si pyllin ideal që ekzis-ton së shumti në libra apo filma te bukur por ështëpak ndryshe realiteti kur drurët kanë mbirë si filizanga farat e janë rritur për dekada të tëra. Ne rastine bungishtave tëKosovës por edhe te çdo cungishtetjetër pratë drurit që del nga llastarët si shelgu, verri,bungu e qarri ka ligjshmëri komplet ndryshe e duketsësëpata kur përdoret me kujdes jo vetëm nuk izhduk por u jep jetë e i benë me vital e tëshëndet-shëm. Analizat qe u janë bëre rondelave të marrasi mostra tëdrurëvepër të parë rritjen në volum ndërvite të pylli me origjinë lastarore apo vegjetative siçthirrën ata e vërtetojnë së rritja në vitet e para ësh-tëtepër e shpejte. Kjo shpjegohet me faktin së filizatdalin mbi cungun që e ka sistemin rrënjor të for-muar, fare mire të lidhur me tokën e tëgatshëmpërpunë. Ai ka rezervuar mjaft lënde ushqyese ngapuna e gjetheve të drurit që tashmëështë larguardhe sapo e gjen ujin, drita e diellit i vjen e bollshmenëçeltirën e krijuar e fillon punën e me shpejtësiirrit mjaft shpejt filizat.

KORRIK 20155

Në datat 2-5 Korrik njërrjet i Shoqatavetëpronarëve/përdoruesve të pyjeve pri-vate dhe komunale nga 6 vënde të Ballkan-it; Bullgaria, Kosova, Kroacia, Mal i Zi,Maqedonia, dhe Shqipëria bënë një takim-pune në Pejë. Për të lehtësuatakimin CNVPkishte mbështetjen e Qeverisë Suedeze.Qëllimi i takimitishte për të diskutuar dhendarë informacion në lidhje me të drejtat epronësisë/përdorimit mbi pyjet në rajon sidhe për të adresuarsfidat e përbash-këtanëkuadrin e proçese vetë integrimit nëBashkimin Europian (BE)..Njëpritje e jashtëzakonshme u shfaq nëmo-mentet e parakudrejtuesi i larte i APP Ko-sovë Agron Nikci nëkafen e mirseardhjes-na shpjegoi për rezultatet e arritura në vitete fundit në Kosovë.Ai na shpjegoi se Qeveria e Kosovës gjatëviteve të fundit e ka rritur mbështetjen përpronarët privatë të pyjeve. Në 17 Komunatë Kosovës familjet pronare të pyjeve janëorganizuar tashmë në Shoqata të FamiljevePronare të Pyjeve. Presidenti i Asociacion-it Kombëtar është edhe anëtar i grupitpunues për ligjin e ri të pyjeve. Tanimë pobëhen përpjekje në dy drejtime të rëndë-sishme si në përmirësimin e menaxhimitnë nivel vendore dhe në kërkesat për tëzhvilluar reformën për decentralizimin eme ndryshimet e politikave dhe ligjit nënivel qëndrore.Në takimin e radhës Drejtori I CNVP Ball-kan Zoti Peter Kampen (ekspert Pyjesh) pre-zanton për të pranishmit programin tre di-tore të aktiviteteve në rajoni e Pejës..Ndërsadrejtori CNV Prishtinë zoti Haki Kola njof-ton pjesëmarrësit në lidhje me vizitën nëKaliçan të Istogut, në lidhje me ndarjen epërvojave për Menaxhimin e Përbashkëtpyjeve.

MIQTENGABALLKANIVIZITE NEMIQTENGABALLKANIVIZITE NEMIQTENGABALLKANIVIZITE NEMIQTENGABALLKANIVIZITE NEMIQTENGABALLKANIVIZITE NEPYJET E KALIÇANIT /ISTOGËPYJET E KALIÇANIT /ISTOGËPYJET E KALIÇANIT /ISTOGËPYJET E KALIÇANIT /ISTOGËPYJET E KALIÇANIT /ISTOGË

Menjëherë të shkon mendja tek publikimete muajve të fundit nga ekspertët dhe drej-tuesit e Shoqatave si Gasper Markaj, AdemLushaj, Njazi idrizi, Kejmal Kadriu, ArditaDinaj, Miftar Lokaj si dhe te pervoja e pub-likuar së fundi nga Rexhë Arifaj (Kryetar ifshatit Kaliçan).Gjatë rrugës shumë makina nga 6 shtetenisën drejt Istogut, të bie në sy në pamjene parë Lagjet e sistemuara, me ndërtime tëreja pas shkatërrimeve masive që u bëri luf-ta, rrugë të asfaltuara dhe mjedise të gjel-bëruara, toka të punuara dhe sitemuara mekujdes i kane rritur e mbajtur banorët efshatit, që në kohe të lashta.I afrohemi zyrave te komunës ku na pretJonuz Kabashi (Drejtor për bujqësi, pyll-tari dhe hidroekonomi). I gatshëm të mar-rë pjesë dhe tju shpjegoj miqëve nga Ball-kani

përvojën në menaxhimin e përbashkët dhekontributin e familjeve për tu kujdesur përpyllin e vet. Udhëtojmë drejt një stadiumplot pyje e gjelbrim dhe që shkallët e tijfillojnë në lartesinë 600 m mbi nivelin edetit, rruga është në ngjitje dhe Jonuzi na

PEJA TURISTIKE PRET MIQTE NGA BALLKANI

shpjegon për kontributin e banorëve përhapjen e rrugës vitin e kaluar, por dhe përbashkëpunimin e krijuar në nivel local ekombëtar për të përmirësuar menaxhimine pyjeve. Pasi u grumbulluan të gjithë viz-itorët tek burimi me ujë akull të ftohtë.Jonuzi përshëndet dhe falenderon miqtënga Ballkani në lidhje me realizimin e kësajvizite dhe na prezantoj punën e bërë.Si në cdo punë të mirë theksoj Jonuzibashkëpunimi mbetet përparësi. Së parithotë Jonuzi dua të falenderoj mbësh-tetësit në këtë proces qëështë AmbasadaSuedeze nëpërmjet Fondacioni CNVP,që kanë përzgjedhur Istogun për të mar-rë pjesë në zbatimin e projektit “Përforcimin e menaxhimit të qëndrueshëmpër pylltarinë private e të decentralizuar”.Në këtë kuadër tre palët: Komuna,Agjencia e Pyjeve të Kosovës dhe CNVPkanë nënshkruar një Memorandummirëkuptimi dhe ka filluar zbatimin emenaxhimit të përbashkët të pyllit nëzonën Kadastrale të Kaliçanit. Synimi iprojektit është që familjet banuese në fs-hat të marrin përgjegjësinë e ruajtës sëpyllit publik që ndodhet brenda zonëssë tyre kadastrale si dhe me menaxhimtë qëndrueshëm të pyllit të sigurojnënevojat e tyre vjetore për drurin përngrohje.Organizata CNVP analizuan avantazhete menaxhimit të përbashkët të pyllit nëkuadrin e zbatimit të strategjisë së pyjeve

si dhe mundësia që mbështetjes ligjoretë kësaj reforme për t’i dhëne fund nënjë të ardhme të afërt prerjeve ilegalenë pyje. “Pyjet e Kaliçanit janë shem-bull, jo veç për Istogun, se si duhet ru-ajtur dhe shfrytëzuar, në mënyrë profe-sionale”, ka nënvizuar drejtori Kabashi,duke premtuar se shërbimet komunalepër implementim të projekteve të tilla,do jenë në çdo kohë.Më pas e mori fjalën Rexhë Arifaj – kry-etar i fshtatit Kaliçan/Istogë, i cili ju kauruar mirësëardhjen pjesëmarrësve dheshprehet shume i kënaqur që vizita porealizohej në fshatin e tyre, që të sho-hin se sa në gjendje të mirë janë pyjetqë ne kemi në përdorim e që presim timarrim në pronësi sipas traditës sëvjetër.Ai na shpjegon se për këtë pro-jekt nuk është zgjedh rastësisht fshatiKaliçan, pasi që ky fshat njihet për tra-ditën që kanë në ruajtjen e vlerave tëtyre, tradita që ua kanë lakmi edhe vetinstitucionet. Ne, thotë Rexha krahasndarjes dhe matjes së pjesëve të pyllitsipas traditës historike do përqëndrohe-mi në ndryshimin e prerjeve të pa plan-ifikuara dhe të pa kontrolluara të druve,sidomos drurëve të zjarrit për të cilënjemi udhezuar dhe nga CNVP dhe APK.

Zbatuesit e projektit dhe drejtues të Ko-munës Istog sqaruan se kjo është reformëafatgjatë që do të kërkojë hapësirë kohorepër të gjitha zonat kadastrale të Istogut.Ata argumentuan se kjo është zgjidhja mee qëndrueshme për të ulur ilegalitetin nëpylltari që ka arritur në shifra të larta tëprodhimit pyjor. Kjo do të bëje të mundur të vendosetharmonia e banorëve të zonave rurale tëKosovës me mjedisin ku ata jetojnë, har-moni e prishur herë pas herë në shekujte fundit për arsye historike të njohura.Kolegët nga Kosova Hakiu, Ardita dheMiftar kanë njoftuar se tashmë janë fir-mosur Memorandumet trepalëshe, jo ve-tem në fshatin Kaliçan të Istogut, pordhe në Gregoc të Gjakovës,Izvor të No-vobërdës, aktorët qëndrorë e vendorëkanë filluar identifikimin e grupeve për-doruese të pyllit publk që ndodhet bren-da tërritorit të zonës kadastrale, si dhe tëpyllit që do marrin nën kujdestari për t’arehabilituar, ruajtur dhe realizuar nevo-jat vjetore për dru zjarri për ngrohje si dhepër të rritur të ardhurat etyre nga produk-tet pyjore drusore e jodrusore.E më pas ngjitemi në lartësi deri 1350 mmbi det e aty papritmas shfaqen bjesh-kët e bukura ku delet jane në pushimine drekës dhe barijtë po bëjnë përgatitjepër të siguruar ushqimin për miqtë.Bujaria shfaqet kudo në buzeqeshjen esejcilit prej banorëve që rendin njeri pastjetrit duke servirur ushqimet tradiciona-le të gatuara me kujdes nga vetë banorëte bjeshkës. Ishte një ditë më mbresa të-papërsëritshme për të gjithë ne.Gjatë rrugës në kthim të shfaqet stadiumii plotë ku ne shijuam dhe frutat e pyllitlu let me shumë ngjyra dhe pamjenmagjepsëse të ISTOGUT.Ne vijim te aktiviteteit drejtori I CNVP,Z. Peter Kampen tha per te pranishmit ngaBallkani se do te diskutojne per pervojat etyre dhe modelet e krijuara ne Kosove permenaxhimin e parbashket te pyllit. Nepame konkretisht shtoj ai, se si komunite-teet vendore kujdesen jo vetem per pronate tyre por dhe per pyjet ne pronesi te sh-tetit. Qellimi yne eshte te krijojme mod-ele te tilla qe funksionojn me pjesmar-rjen dhe dakortesine e te gjithe aktorevebazuar dhe ne Strategjine e Pyjeve ta njo-him ta tranferojme ne sistemin ligjore dheta pergjithesojme si model ne vendet e tjaraper te cilen ka mision REFORDI.Në vijim të aktivitetit drejtori i CNVP, Z. PeterKampen tha për të pranishmit nga Ballkani sedo të diskutojmë për përvojat e tyre dhe mod-elet e krijuara në Kosovë për menaxhimin epërbashkët të pyllit. Ne pamë konkretisht sh-toi ai, se si komunitetet vendore kujdesen jovetëm për pronat e tyre por dhe për pyjet nëpronësi të shtetit. Qëllimi ynë eshtë të krijojmëmodele të tilla që funksionojnë me pjesëmar-rjen dhe dakordësinë e të gjithë aktorëve ba-zuar dhe në Strategjinë e Pyjeve, ta njohim, tatransferojmë në sistemin ligjor dhe ta përgjithë-sojmë si model në vendet e tjera për të cilën kamision REFORDI.

6 KORRIK 2015

GRUPET E GRAVE PRODHUESE TE SHOQATAVETE FAMILJVE PRONARE TE PYJEVE NGA

KOSOVA SHKEMBEJNE PERVOJE ME GRUPETPRODHUSE NE RAJONIN E KORÇES

ZOJE MARKAJELIZABETA GJIDODA

Perfaqesuese te sektorit te gruasPerfaqesuese te sektorit te gruasPerfaqesuese te sektorit te gruasPerfaqesuese te sektorit te gruasPerfaqesuese te sektorit te gruasSHPPP “Pashtriku” ne GjakoveSHPPP “Pashtriku” ne GjakoveSHPPP “Pashtriku” ne GjakoveSHPPP “Pashtriku” ne GjakoveSHPPP “Pashtriku” ne Gjakove

CNVP ka organizuar një vizitë të sukseshmestudimore të grupit të grave prodhuese ngaKosova me qëllimin e ndarjes së përvojave mëtë mira me gratë prodhuese të rajonit të Ko-rcësi. Një aspekt tjetër me rëndësi i vizitës ishteedhe njohja me sfidat me të cilat përballengrupe të tilla të prodhueseve. Vizita u vlerësuasi tejet e dobishme nga të gjithë pjesmarrësit.

CNVP (Connecting Natural Values & People)në kuadër të projekteve për mbështetjen e gru-peve prodhuese të grave nga Kosova dhe ngadisa vende tjera të rajonit, ka realizuar një vizitëpër shkëmbim përvojash në mes të grupeveprodhuese të grave të Kosovës dhe atyre tëKorçës në Shqipëri. Vizita u realize gjatë dat-ave 10 deri më 12 Qershor 2015. Pjesmarrësnë vizitën studimore ishin grupet e graveprodhuese nga Gjakova, Suhareka dhe No-vobërda.Fokusi kryesor i vizitës studimore ishte njohjame tërë zingjirin e vlerave të produkteve jo-drusore, duke filluar nga përgaditja e tokës,mbjellja e kultivimi, e deri tek shitja e tyre nëtreg. Në këtë drejtim, kishte prezantime mjafttë vlefshme nga grupet e grave prodhuese tërajonit të Korcës, të cilat ndanë përvojat e tyreshumëvjecare në lidhje me tërë zingjirin e pro-

cesit. Për më tepër, ishin planifikuar edhe viz-ita direkte në terren, për të parë elemente tëvecanta të zingjirit në funksion. Një aspekt tjetëri vizitës ishte fakti se gratë prodhuese të Kos-ovës patën mundësinë të njihen edhe me sfi-dat me të cilat përballet kjo veprimtari, prob-lemet, dhe zgjidhjet më efikase, kjo bazuar nëpërvojat mbi 10 vjecare e grave prodhuese ngarajoni i Korcës.Në këtë mënyrë ishin planifikuar tri vizita, viz-ita në Parkun Kombëtar të Prespës dhe takiminme grupet e angazhuara aty, pastaj vizitë fshatinGollomboq ku kultivohet qaji, dhe vizita nëMorave, ku ndodhet fabrika e mjaltës. Të trikëto zona janë asistuar me sukses nga ana eCNVP-së.Para fillimit të vizitave në terren, fillimisht ishtembajtur takim me stafin e zyres së CNVP-së neKor«ë te cilët prezantuan aktivitetet e zyrës nëatë zonë, sukseset e projekteve të implementu-ara nga ana e CNVP-së dhe punën e të arriturate grupeve prodhuese të grave në këtë zonë.Metodologjia e punës së CNVP-së ishte të stu-dionte tregun dhe nevoja për produkte speci-fike, të ofronte mbështetje profesionale dhe fi-nanciare për gratë vetëprodhuese, dhe të kri-jojë lidhje mes tyre si prodhuese. Në anën tjetër,një prej problemeve kyce të identifikuara si ngazyra e CNVP-së në Korcë, ashtu edhe nga vetëgratë prodhuese, ishte cështja e pronësisë nëtoka, dhe mungesa e një sistemi të avancuarpër plasimin e produkteve në treg, duke përf-shirë edhe marketingun..Vizita e parë e grave prodhuese të Kosovës ish-

te në fshatin Gollomboq dhe takim me grupete grave vetëprodhuese, të fokususar në pro-dhimin e cajit. Udhëheqësja e grupit mbajtinjë ligjeratë informusese rreth kësaj bime, sidhe procesin e punës qe nga mbjellja e deritek faza e fundit-shitja. Gratë nga Kosovo uinformuan se Çaji i malit është bimë 8 vje«areqë mund të mbijetoj me pak ujë dhe pak tokë,gjë që përshtatej shumë mirë me kushtet e kësajzone. Kultivueset e «ajit të malit me ndihmëne CNVP-së kishin lidhur kontratë me një ko-mpani për shitjen e një sasie të caktuar të «ajit.Pjesën tjetër të cajit do të duhej ta shisnin direkt.Sfidat kryesore të cilat i përmendnin ato lid-heshin me mungesën e teknologjisë për kul-tivim më efikas të cajit.Vizita e dytë ishte në Parkun Kombëtar të Pre-spës, ku në ambientet e këti parku u mbajt njëtakim me Bordin e Organizatës së Marketinguttë cilët prezantuan funksionet e Parkut Ko-mbëtar të Prespës dhe punën në promovimine produkteve jo drusore nga ky rajon. Ata sqaru-an se marketingu paraqet një zhvillim të ri nëlidhje me qasjen e shitjes së produkteve ngakjo zonë.Vecantitë e Parkut Kombëtar i Prespës në Sh-qipëri përfshijnë një thesar të biodiversitetitdhe kulturës. Ky është parku më i madh neShqipëri me një sipërfaqe prej 27,750 hek-tarësh dhe në territorin e tij përfshihen liq-enet e Prespës së Madhe dhe Prespës sëVogël. Një faunë e ve«antë dhe unike ështëzhvilluar në këto liqene. Ndërmjet llojeve tëpeshqve janë identifikuar shtatë lloje pesh-qish endemike të cilët mund të gjenden vetëmnë liqenet e Prespes dhe askund tjetër nëbotë. Në Parkun Kombëtar të Prespesgjenden rreth 60 lloje gjitarësh, 130 llojeshpendësh folenizuaes dhe një numër i madhinsektesh që jetojnë aty.Vizita e tretë dhe e fundit ishte në fabrikën eMjaltës “ Morava”, nga një grup prodhuesfamiljar në Korcë, fabrikë e cila i plotësontestandardet ISO sipas kërkesave të BashkimitEvropian. Aty u ndanë shumë përvoja nëlidhje me bletarinë dhe përpunimin e mjaltës,përvoja shumë të vlefshme duke pasur para-sysh edhe përvojën shumë të gjatë, dhe faktinse kjo fabrikë eksportonte edhe në kontinen-tin e Azisë dhe Amerikës. Llojet e mjaltës qëoftonte fabrika Morava ishte mjaltë bagremi,shumeluleshe, pylli dhe mjalta e pishës. Për-pos mjaltës Fabrika nxjerrte edhe qushtin ebletes dhe dyllin.Vlerësimi i përgjithshëm ishte se vizita ishtetejet e suksesshme dhe se ka ndikuar shumënë kuptimin më të thellë të procesit të punësme produktet jo drusore, duke i dhënë njëekspertizë të gjerë grave Kosovare.

Fokusi kryesor i vizitës studimore ishte njohja me tërë zingjirin e vlerave tëprodukteve jodrusore, duke filluar nga përgaditja e tokës, mbjellja e kultiv-imi, e deri tek shitja e tyre në treg. Në këtë drejtim, kishte prezantime mjafttë vlefshme nga grupet e grave prodhuese të rajonit të Korcës, të cilat ndanëpërvojat e tyre shumëvjecare në lidhje me tërë zingjirin e procesit. Për mëtepër, ishin planifikuar edhe vizita direkte në terren, për të parë elemente tëvecanta të zingjirit në funksion. Një aspekt tjetër i vizitës ishte fakti se gratëprodhuese të Kosovës patën mundësinë të njihen edhe me sfidat me të cilatpërballet kjo veprimtari, problemet, dhe zgjidhjet më efikase, kjo bazuar nëpërvojat mbi 10 vjecare e grave prodhuese nga rajoni i Korcës.

“

Atëherëshumëkush do shtroje pyetjen: Kur cung-ishtat e paskan ketë potencial e vitalitet pse atëherësë shumti cungishtat në pronë të shtetit janë të de-graduara kur sëpata e sharra janë pothuaj prezentënonstop ne çdometër katror të tyre?Faktikisht kjo është e vërtetë dhe jo vetëmpër opin-ionin e gjerëpublik e mediat apo politikëbërësit porkjoështë e vështire që të kuptohet edhe për eksperte duket sikur ka kundërvënie apo lojëfjalësh. Pakkush e beson së kjo prerje ilegale përgjithësishtbëhet ndryshe nga ajo qëbëjnë pronarët e pyjeve.Nëketë rast kushdo që shkon tëvjedhë në pyllinpublik synon drurët sa me të mirë e me diametër same të madh. Pjesëntjetër e len gjithmonë në pyll.Përgjithësish pas prerjes pylli duket sikur e ka rua-jtur formën që kishte. Përketë arsye gjurmët zh-duken dhe ajo që opinion sheh është pylli cungish-te i ulët i degraduar dhe me rritje shumë të kufizuarqë pothuaj e sundon pyllin publik. Pak veta e men-dojnë së ka një ndryshim të madh e rrënjësor mi-dis prerjes rrah të dushkut e vënies sëgjithëcungjeve në pozitë të barabartëpërparandriçimit di-ellor krahasuar me filizat qëçelin nga cungje qëmbetën në hije kur prerja nuk bëhet e pastërnëçeltira por ai qe pret ec neper pyll e zgjedhvetëmpër të prerëdrurët e mëdhenj. Druri imadh rrezohet e largohet, cungu qe mbetet ësh-të në hijen që e bëjnëdrurët e vegjëlpër rrethcungut te prerë. Ai e ruan vitalitetin e fuqinëpërtëçelur por filizat që dalin prej tij nuk e kanë tëpranishme dritën. Duket se në rastin e cungish-tës së dushkut për filizat që sapo dalin nga cungudrita është jetike, atopërpiqen të adoptohen mehijen e të rriten por pak arrijnëmbijetesën e atoqe e arrijnë rriten tështrembërashëndet liga ekur drita u mundësohet me kalimin e viteve ato ekanë humbur vitalitetin e fillojnë të duken sishkurre me formë thuajse të pandryshueshmendërsa vitet kalojnë. Ndoshta kjo është arsyejaqë kur përmendet fjala cungishte njerëzitnënk-uptojnë gabimisht pyllin e degraduar pa fuqi përtu rritur.Edhe rastin që tregohet për pronarin personazhtëkësajrrëfenje para se tëgjykojmë në duhet tëkemi informacion të detajuar së cila është origji-na e cungishtës: nga cungje te hijes apo të dritës.Pra është me rëndësi të dihet origjina por mjaftme rëndësiështë të dihet edhe mosha e pyllitqëky pronari i Broboniqit tëMitrovicës ka dashurtë vejë në ruajtje e ta bëje pyllin më të bukur tëfshatit. Nëse cungishtja kalon një moshë të cak-tuar të rritjes çka nëketë rast mund tëketëndodhur nga dëshirapër ta ruajtur sa me gjatëvjen një stad kur rritja fillon e behet vit pas vitime e pakët e me fjale të tjera si ta thuash freno-het. Dihet që në atë stad drurëtfillojnë e rritenkrejt avash sa që ndryshimi vit pas viti ështëpothuaj i padukshëm. Pastaj duhet marre në kon-sideratëpritshmëria e dëshira qe kishte pronari ene mos durimin e tij dukej se asgjë nuk ndryshon-te e drurët e pyllit të tij nuk po rriteshin çkaështënormale nëstacionin si parafazë e pleqërisë.Cungishteve u vjen pleqëria shumë me shpejt sësa pyllit farori tha një plak i ditur që pronari etakoi e i tregoi hallin. Unë kam menduar të ruajpyllin tim e kam sakrifikuar duke guxuar tëbëjedem në pyjet e kojshive por duket së qenkamgabuar i tha pronari plakut pronar. Me duketsë ashtu tinëzishtunë u kam shërbyer pyjeve tëkojshive që të rriten me shpejt, tëbehën tëshën-detshme e tëprodhojnë më shumë. Qe atë vitngjarja u fut ne historitë e odave qëtregohet sot ekësaj dite.Kjo histori e parë me kontekstin e traditavemenaxhuese të para nga pronarëtështë mirë tëpasohet ngatë tjerat qëjanë pothuaj tëpatreguara por enden odave tëhapësirës shqiptareashtu siçjanëpërjetësuar me emra tëdrurëve fs-hatra e krahina të tëra apo të tjera toponimeshqiptare. Ato janë pasuri e madhe e jona. Nëseu krijohet ambient mirëkuptimi ato do fillojetëçelin e të rritën ashtu si pyjet e mirë menax-huara të familjeve.

(vijon nga faqja 5)

KORRIK 20157

Edukimi dhe ndërgjegjësimipër pyjet dhe biodiversitetin

Edukimi për natyrën në përgjithësi është inevojshëm për shoqërinë njerëzore. Por temaqë është realizuar më datën 16.06.2015 ishte“Edukimi dhe ndërgjegjësimi për pyjet dhebiodiversitetin”. Në fillim ideja për këtë projekterdhi nga CNVP, organizatë kjo e cila përmesprojekteve të ndryshëm mundohet të ngrejëkapacitetet e segmenteve të ndryshëm tek orga-nizatat e tjera, madje ajo mundohet të hedhë nëdritë përvojën e saj dhe t’u tregojë OJQ-ve rrugëte suksesit dhe angazhimin e tyre që organizatattë arrijnë në një shkallë më të lartë të profesion-alizimit të tyre.1.Qëllimet- e aktivitetit janë të shumta ndër toishte që të identifikojë praktikat e mira në rua-jtjen e biodiversitetit në ekosistemet e pyjeveprivate, t’i analizojë mundësitë e zbatimit të tyrenë Kosovë dhe të ngrejë njohuritë e pronarëvetë ekosistemeve të pyjeve private për rëndësinëdhe përfitimet nga ruajtja e tyre. Gjithashtu qëllimtjetër është që të mbjellim në vetëdijen e pjesë-marrësve rëndësinë e pyllit në përgjithësi dhenë veçanti rëndësinë e pyllit privat.2.Vendi-Që në fillim u bënë takime të ndry-shme me personelë të lartë komunal. Ideja ish-te që projekti do të implementohet në komu-nën e Dragashit, ku dihet shumë mirë që kjokomunë ka pyje të mjaftueshme si në sektorinpublik ashtu edhe në atë privat. Prandaj Finch-i (organizatë jo qeveritare për mbrojtjen e zogjve)në bashkëpunim me CNVP propozuan që des-tinacioni i implementimit të aktivitetit në natyrëtë jetë në LIMTHI ku gjendet edhe kampingu iFinch-it në mënyrë që të jemi sa më afër njëpylli privat dhe që sa më mirë të ndjehemi tëakomoduar si për nxënësit ashtu edhe për ek-spertët pyjor po edhe të pranishmit e tjerë.3.Rëndësia e këtij projekti në mes tjerash ështëedhe bashkëpunimi mes organizatave të ndry-shme duke i ndërlidhur në këtë kontest edhebashkëpunimin me drejtoritë e komunave tëndryshme të Kosovës, madje edhe angazhimine shkollave të ndryshme të tyre. Vlerësimet dhehulumtimet e deritanishme të pyjeve privat tërealizuara në Kosovë, po ashtu flasin se pyjet pri-vate të Kosovës nuk janë edhe aq të kërcënuarnga menaxhimi jo efikas, nga vetë pronarët dhenga dëmtues të ndryshëm biologjik dhe fizik.4.Pjesëmarrësit-ishin nxënësit e shkollës fillore“ULINA” e fshatit Kosavë, komuna e Dragash-it. Në këtë aktivitet janë përzgjedhur dy profe-sorë të biologjisë që të mbajnë ligjërata në dyparalele të klasës së VI-të dhe VII-të. Kështu pjesë-marresit, pra nxënësit e shkollës t’i përcjellin për-vojat e tyre të fituara nga ky aktivitet tek prindërit etyre dhe kështu të fillojë ruajtja dhe menxhimi ipyllit privat në mënyrën profesionale.Po ashtu grupi kryesor i synuar i këtij aktivitetijanë pronarët e ekosistemeve të pyjeve private.

5. Rezultatet e pritshme: nga ky aktivitet pritet tëarrihen këto rezultate:• Pronarët e ekosistemeve të pyjeve private dotë vetëdijësohen për rëndësinë e ruajtjes së biodi-versitetit në këto ekosisteme,• Pronarët e ekosistemeve të pyjeve private dotë mësojnë praktika të reja të ruajtjes së biodiver-sitetit në pyje private,• Do të identifikohen disa ekosisteme të pyjeveprivate në Kosovë ku do të mund të zbatohenkëto praktika.• Rezultatet e hulumtimit do të jenë në dis-pozicion dhe do të mund të përdoren edhenga institucionet qendrore dhe lokale që kanënë fokus mbrojtjen e pyjeve dhe mbrojtjen ebiodivesitetit.• Gjithashtu këto rezultate do të mund të për-

doren dhe nga organizatat joqeveritare mjedis-ore, nga hulumtuesit e tjerë dhe nga studentët.Te gjithë pjesëmarrësit u takuam në oborrin eshkollës fillore “Ulina”. Takimi me nxënës ish-te një takim ngrohtësie sepse në fytyrat e tyrekishte buzëqeshje që si duket me nxitim pris-nin që të shkonin sa më shpejt në Limth aty kuedhe do të shihnin dhe mësonin shumë gjëra.Edhe mësimdhënësit ishin mjaft mikpritës dhefalenderues për shoqatat.Të gjithë së bashku u nisëm për në Limth ku napriste një ditë e mirë. Gjatë gjithë rrugëskënaqeshim me ato bukuri natyrore, gjithë atofusha të bukura, bagëti, lule të llojllojshme etj.Përveç tyre nuk mungonin edhe prezenca ezogjve e bashkë me to edhe sqarimet e mrekul-lueshme të profesorit të nderuar NexhmedinRamadani. Ndër të tjera tregonte edhe për za-konet për historin e fshatrave për rreth, e mësaktësisht për fshatin e tij të lindjes Zaplluzh.Sikur për inat të gjithë asaj bukurie ishte një pjesëe rrugës e cila na paraqiste problem gjatë rrugëtim-it sepse kishte shumë pjerresi e gropa. Por ngamahnitja e bukurive të vendit askush prej neshnuk e diskutoi aq shumë atë problem. Por nëseedhe ky problem nuk do të ekzistonte do tëishte mrekulli e vërtet.Siç ishte e planifikuar të gjithë pjesmarrësit ubashkuam në vendtakimin e caktuar.Aty në fillim ishin parashikuar të mbahen disaligjërata që ishin përzgjedhur nga planprogramii projekit në fjalë që kishin vlerë për rëndësinë epyllit privat. Temat ishin ‘Pylli im jeta jonë’,‘Rëndësia e pyjeve’, ‘Biodiversiteti’ dhe‘Rreziqet dhe dobitë e biodiversitetit’. Secilatemë veç e veç ishin shkoqitur dhe punuar nëmënyrë që nxënësit do ta kishin më të lehtë takuptojnë praktikën kur më parë e kishin më-suar teorinë.Në fillim fjalën e mori profesori NexhmedinRamadani, i cili fillimisht e falenderoi organiza-tën CNVP dhe i uroi të gjithëve një mirëseardhje.Ndër të tjera ai me disa fjalë pershkroi Limth-indhe tregoi që ishte një vend mjaft i pasur mebotën bimore dhe shtazore. Nga profesori,mësuam që Limthi kishte pasuri të madhe sa ipërket pyjeve po ashtu ishte i pasur edhe mezogj të ndryshëm.

Pas profesorit Nexhmedin ishte z. Haki Kola icili kishte disa këshilla për fëmijët dhe përrëndësinë dhe mundësinë e menaxhimit tëmirëfilltë të pyllit. Ai tregoi se sa e thjeshtë dhee lehtë është që nxënësit të cilit ishin duke më-suar lëndë shkencore si biologjia, gjeografia etj.

ta ruajnë pyllin. Në fund ai uroi nxënësit që t’iushkojë mbarë ky aktivitet dhe të kenë suksesegjatë jetës së tyre. Pas ligjëratës ai bashkë me fëm-ijët e bënë një shëtitje të shkurtër duke parëshumë bimë të cilat i gjenin përreth tyre.Pjesëmarrës ishte edhe drejtori i shkollës fillore“Ulinë” të Kosavës. Ai falenderoi së pari Finch-in dhe CNVP-në për këtë aktivitet dhe më pasme pak fjalë tregoi historikun e shkollës. Shkol-la “Ulina” kishte 174 nxënës ku vijojnë dy fsha-tra Pllajnik dhe Kosavë. Drejtori tregoi që stafi ishkollës ishte i kualifikuar dhe mjaft akiv.Fjalimin tjetër e kishin inxhinierët e pyjeveznj.Fabiola dhe z.Isufi të cilët kishin një spjegimtë bukur për fëmijët. Pas përshëndetjes dhe pre-zantimit ata filluan me ligjëratë. Ata kishin mje-tet e punës të cilët shërbenin për ilustrim prak-tik të punës së tyre. Si fillim inxhinierët i treguannxënësve se si të matnin dimensionet e një druri.Afër tyre ishte një dru ahu dhe në të bënë disamatje p.sh: diametri, gjatësia, vjetërsia etj. Përdiametër shërben metri ndërsa për vjetërsinëshërben turiela e cila mundëson shikimin evjetërsisë së një druri. Pas marrjes se materialitme anë të turielës, me anë të llupës mund tëshihen rrathët e vjetërsisë së drurit. Ne aty më-suam që një dru kishte 25 vite. Pastaj ata treguanedhe disa aparate për matjen e gjatësisë.Pas ligjërimit të inxhinierëve, hapësirë iu dhanëedhe nxënësve që të bënin pytjet e tyre. Fëmijëtishin aq të talentuar dhe intelegjent sa që pyte-jet rreth pyejve nuk kishin të ndalur ,sepse atadonin që sa më shumë të përfitonin nga kyspjegim.Për nxënës, inxhinierët kishin edhe hartën enjë pjese të Kosovës dhe u dhanë sqarime se simund të shihet një hapësirë nga lart. Nga ajohartë mund të shiheshin fushat, malet, pyjet,lumenjtë etj.Pas gjithë këtyre ilustrimeve ligjëratën e radhës ekisha kënaqësinë që ta mbaja unë, Saranda Kadr-ija. Kisha zgjedh një temë e cila ishte atraktivedhe e domosdoshme për nëxënesit. Tema ish-te “Biodivesiteti “.Çfarë është Biodiversiteti? Biodiversiteti ështënjë nocion shumë kompleks që nënkupton tërës-inë e llojeve dhe ekosistemeve në një rajon aponë gjithë globin, ose shprehur ndryshe biodi-versiteti paraqet llojllojshmërinë jetësore në tokë.Vlera e ekosistemeve nuk është vetëm ekzisten-ca-bazë për jetën e bimëve dhe kafshëve, poredhe për ne njerëzit.Humbja e biodivesitetit si problem global- Biodi-versiteti përbën aktualisht një ndër problemetmë të mëdha në botë. Humbjet e llojllojsh-

mërisë biologjike janë të mëdha dhe fatkeqë-sisht shkatërrimet e ekosistemeve janë në rritjetë shpejta. Njerëzit me ose pavetëdije janë dukebërë zhdukjen në masën më të madhe të biodi-versitetit. Ekspertët supozojnë që nëse do tëvazhdohet me këtë trend, humbja e biodiver-sitetit do të ketë pasoja fatale për njerëzimin.Faktorët e rrezikut- Ekzistojnë shumë faktorë tëcilët janë shkaktarë të zhdukjes së llojeve, pormë të theksuarit janë: rritja e numrit të popull-sisë në botë, shkalla e lartë e shpyllëzimit të sipër-faqeve të pyjeve, tharja e moçaleve, zhvillimi ihovshëm industrial, ngrohja globale, shirat acid-ike ndotja e madhe etj.Domosdoshmëria e ruajtjes se biodiversitetitRuajtja e biodiversitetit është e rëndësishme dhee domosdoshme për shumë arsye, por me këtërast do të përmendim vetëm disa prej tyre:• Ruajtja e biodiversitetit është detyrim i ynimoral që t’iu lëmë pasardhësve një mjedis poaq të pasur sa kemi trashëguar nga paraardhësittanë,• Çdo qenie e gjallë ka të drejtë të jetojë, ashtusi dhe vetë njeriu; qeniet e gjalla që kanë jetuardhe evoluar në mijëra milion vjet mund të zh-duken shumë shpejt, por nuk mund të krijo-hen përsëri,• Shumë lloje bimore kanë vlera të jashtëza-konshme shëndetësore, andaj zhdukja e tyre dotë thotë zhdukje e kësaj vlere,• Proceset natyrore biologjike janë rregullatorëtmë të mirë të ruajtjes së mjedisit të pastër dhejetës në planetin tonë,• Biodiversiteti dhe llojllojshmëria biologjike enatyrës paraqesin potenciale të larta për zhvil-limin e turizmit dhe rekreacionit të një vendi,• Zhvillimi ekonomik i një vendi mund të sig-urohet përmes ruajtjes dhe përdorimit të qën-drueshëm të pasurive natyrore e biologjike,• Dhe mbi të gjitha vetë Jeta e njerëzimit nëtokë është e varur nga biodiversiteti.Pastaj fëmijët bënë një vizitë të shkurtër. Derisafëmijët i shikonin bimët përrreth, dreka ishteduke u përgatitur. Ishte një drekë tradicionale:flija, dhjathi, kosi, lloje të ndryshme të mishraveetj. Të gjithë dëshironim që të zgjaste sa mëshumë kjo ditë, por erdhi koha që të përshën-detemiPor para përshëndetjes të gjithë fëmijët dhe tëpranishmit morëm një inciativë që ta pastronimvendin ku qëndruam. Dhe ky ishte mesazhi mëi mirë që mund t’u jepet qytetarëve që në çdomjedis apo vend ku qëndroni duhet që tëmbahet i pastër.Për fund, për ta lënë një kujtim bëmë një fototë gjithë së bashku.Vlen të ceket që gjatë rrugës për në shtëpi kishimrastin që ta takonim një mace të egër e cila nandërpreu rrugën. Nuk e kishim fatin që ta fo-tografojmë sepse ajo iku me shpejtësi.Ne jetojmë në një parajsë, ku natyra na ka falurpa kursim, bukuri, por edhe burime të dobish-me për jetën tonë. Ta ndash këtë me gjeneratëne re, e tu mësosh fëmijëve të lexojnë natyrën uhap atyre një derë të bekuar drejt një të ardhmeku ata do lëvizin me kujdes, që tokës tonë t’ialehtësojnë lëndimet që i sjellin ndryshimet kli-matike.

8 KORRIK 2015

Small-scale coppice forestmanagement

Forest fruits forimproving livelihood level

“Këshilli Botues: R. Ndreu, N. Çollaku, V. Tabaku, J. Male, B. Gashi, I. Zeka, B. Hoxha, A.KacaniKryeredaktor: Prof.Dr Vezir Muharremi Zv.kryeredaktorë: Nijazi Idrizi, Ferdin LiçajRedaksia: H.Kola, A.Lila, M.Shehi, Prof. Sherif LushajAdresa: Bulevardi “Zogu I”, Godina e ZP, kati II, TiranëMobile: 068 40 75 975; e-mail: kontakt@fkpkk-shqiperi.org

HAKI KOLAHAKI KOLAHAKI KOLAHAKI KOLAHAKI KOLA

Readers of the “JetoGjelber” newsletterrarely have had the opportunity to readstories with Albanian families in variousgeographical areas related to forest orpasture management.Generally, the Balkan tradition itself hasignored the role of user or owner familyin management of its own forest. Particu-larly in Albania after the release of thefirst forest law, which coincides with theAlbanian Forest Service Day, the forestowner families were very limited. Afterthe Second World War, the entireforest area of Albania was state property,almost the same as today, which current-ly is 95% of the forest area. In themeaning of use ship of forest and pastureland, the traditional use is neglected asinexistent or it is treated as an illegal useship by both Albanian state and forestryscience and state monitoring bodies haveconsidered it in very formal way, byusing the term forests which are prunedand grazed.In Kosovo the private property of ruralfamilies has a long tradition. Should besaid that even in Kosovo, the predomi-nant mentality has aimed that the ownerof the family forest to think alike as thestate forest service, denying the right ofproperty management inherited forcenturies. So even the newsletter as partof Albanian life is influenced anddominated by the psychology theexperts tell and the space for storiesfrom forest owners or users is limited.It is time that the editorial office isreacting and attempting to create thespace for the stories coming from forestowner or user families as importantcontributors of the Albanian history ofman with the Albanian family forest. Ifyou are interested to share your storieswith all forest owner or user families inthe Albanian space, please contact tothe email address kontakt@fkpkk-shqiperi.org, to enable publication inthe joint newspaper of the NationalAssociations of Albania and Kosovo.Please send your stories and photos inthe above email address of the NationalFederation of Forests and Pastures of

FAMILY FOREST AS PART OFLIFE AND RURAL DEVELOPMENT

Forest and familiesForest and familiesForest and familiesForest and familiesForest and families

Albania or at www.akppp.net of Nation-al Association of Private Forest Ownersof Kosovo. Surely that time is neededthat the public opinion to hear thevoice of owner families. But, should besaid that already in Kosovo is evidencedthat in the last year the private forestryprovided over 80% of the legal woodproduction of Kosovo, although pos-sesses less than 40% of country’s forestarea. The public opinion is accepting

every day and more the role of ownerfamilies in beautifying of Kosovo’slandscape, as well the contributions forclean water and fresh air, for the suit-able habitat for wildlife and biodiversi-ty, spaces for recreation, as well as forthe contribution for firewood used invillages and cities of Kosovo. On theother side, owner families encounterlegal obstacles which aim controlling bythe state on cuttings, imposition of

management systems, as well as domi-nance of the Kosovo market of woodproduced illegally in an extent of about90%. Ironically all restrictive measuresin the name of forest protection, boththe rifle on the shoulder of the game-keeper and the law which hinder clearcutting of the private forest even inclearings smaller than 500 squaremeters, seems not only are not protect-ing the forest but have disoriented theowners and has resulted not only inincreasing of the illegal products in themarket but often in forest degradation.Multiyear experiences of owner familiesprove that sustainable and annualexploitation of the forest not only doesnot bring degradation, but it can resultin rehabilitation of the degraded forestand increase of the legal wood produc-tion. Most of the time, forest ownersare interested to find forest manage-ment methods that ensure maximaldevelopment of their property, this ismonetary income, employment buteven pride of the family or of the forestmanager in front of the village opinionwhich shows for a family which haspreserved and developed the traditioninherited by its ancestors. The productproduced is used by the family, butwhen possible even can be certified andsold in the markets demanding woodfrom sustainable managed forests,contributing in increasing legality in themarket. This enables profiting fromforests and the profits to be used forimproving and further augmenting theirforest.The editorial office of “JetoGjelber”after many discussions has agreed tohave a new rubric with stories fromforest owner families in Albania andKosovo and to start with the history of aforest owner family which attempted topreserve its forest, ensuring firewoodfor heating from forests of neighborfamilies, but at the end noticed that itsforest was growing less than the forestsof neighbors. The story is different ofwhat we are used to tell and it is basedon the untold experience, but it is thebetween of the forest owner familiesand comes from the depths of centuries.